You are on page 1of 22
TOPONIMIA DO CONCELLO DE BALEIRA Por NICANDRO ARES VAZQUEZ No Diario Oficial de Galicia do 7-01-2000 figura 0 decreto do Goberno galego coas denominaciéns das parroquias e lugares do Concello de Baleira, lista que tamén foi publicada pola Xunta en 2000 no Nomenclétor de Galicia/Lugo. Ela, pois, sera a mifia base para 6 estudio da toponimia deste concello. Por abreviar a presen. tacién das citas, usare! siglas bibliograficas que serdn aclaradas 6 final desta exposicion. Pero, antes de proceder a andlise singularizada de cada partoquia lugar, haberfa que empezar polo nome de Baleira, o cal non corres: ponde a ningun nticleo concreto de poboacién dentro do concell Empezo, pois, dicindo que Baleira, probablemente a Valleyra cita- da en 1352 {LF p. 696 ¢ 443, n° 592), quizabes puido ser un nome neutro en plural ‘vallaria, formado sobre o adxectivo latino vallaris, - are ‘valar', referido a vailum ‘valo, estacada, trincheira, foxo', Holder (AS 1.93) da conta dun topénimo francés Vallaria en moedas merovin- xias do 5, VIL, que perdura en Valliére. Os portugueses teiten 0 top. Valeira e 0 nome comin valeira ‘vala pequena’, derivado de vala ‘tos- so para defesa de fortificacdo; canalizacdo de aguas’. A este significa do parece referirse G* de Diego, ponendo a <> como derivada de vallis ‘val’ (DREH p. 1051). Nesta lina se- mantica esta 0 que lemos no GDXL: “VALEIRA 5.1. 1-Val situado nun- ha encosta, 2.Val extenso”. A mesma expresién témola no DLG de Alonso Estravis. Equivalente acepcién é “Valeira (< val [port: valeira] S.f Val que esta situado nunha aba” (EGU). Eligio Rivas (Frampas, p. 169) rexistra: “< >, ¢ tamén: <>. Como se ve, na orixe da voz valeira parece que haberia interferencia entre valium ¢ vallis. O que non debe contar : “RFONSAGRADA asta para o étimo de Baleira (= Valera en Cuenca?) é 0 antropénimo lati- no Valerius, que orixinou 0 topdnimo galego Ver e Vilaver. Tampouco serviria Valarius (CIL V 4742; AS IIL 86; TCG 69), porque normal- mente 0 -I intervocélico deberia perderse e non conservarse en Ba- TOPONIMIA DO CONCELLO DE BALEIRA 267 leira. As dificultades que existen para dilucidar este e outros topéni- mos da mesma zona, poderian disiparse ou aminorarse, se tivésemos 4 man e publicadas as colecciéns diplomaticas dos mosteiros de Mei- tae de Penamaior, os cales tiflan posesiéns por esta comarca e nos darian nomenclaturas toponimicas diacrénicas, 1. A BRANA (San Miguel) Abrairas é plural do nome dunha planta, chamada tamén abelaira ou abeleira, que dé o froito da nux abellana (DXL; DEGC apend.; FG 001/1). Tamén se di que abraira ¢ ‘planta herbacea anual, que ten as flores amarelas, brancas ou purptireas, e froito capsular’ (IR-INDO}, “especie de siempreviva, con tallo que se encuentra en la comarca Iu- cense del Caurel" (DEGC; DGC de Carré), Existe aqui a capela de San Ramén Nonnato (IAL I 265). A Braiia para Corominas (DCELC, adic.) ¢ unha voz que non sai- ria do lat. veranea ‘pastos de veran’, como din Menéndez Pidal e Piel, nin de voragine ‘abismo, tremedal', como di G* de Diego; senén que seria *brakna latinizado en *bragna <<'prado himedo’, de origen se- uramente prerromano, tal vez céltico> >, Estas opinidns recélleas tamen J-L. Pensado, glosando 6 P. Sarmiento (OELG, I, pp. 292-294), € asi mesmo figuran en DAL 175-176. En 1277 citase unha herdade “en a Branna, stt signo de Sa Migee!” (CDF 270). Millares, co sufixo latino -aris, -are, serian terreos abundantes en milium ‘millo midido, millara’ (TGL 24 n.3, 151, 161; FG 155/1-6). O GDXL trae tamén millares 'vimbios de cor branca; herbas que nacen entre o millo’; pero a acepcién de 'vimbios’ parece sé local e non lle vexo orixe etimoléxica relacionada con millares. Houbo aqui a capela de San Xoan (IAL 1265), 2. CORNEAS (Santiago) Albaredo indica co sufixo -elum > -edo abundancia de albarus ‘4lamo branco, lamigueiro’ (DEEH 451). Navaza (FG 011/4) non ten certeza dle que sexa fitotapdnimo; pero exclue a orixe érabe al-bariyd ‘estacibn de correo’, proposta por Asin Palacios ¢ outros autores Antiguallas tefion base onoméstica no adxective latino antiguus, 4, um ‘antigo'(DCELC]. Blaise (LLMA) trae: “antiqualta, pl.n., et an- tiquatiae, ipl, ruines, antiquités”; pero non aduce textos cronoléxi- 08, En 1267 0 abade e convento de Carracedo afora “a meatade de aquel nosso lugar de Antigualas que esté en 0 nosso Couto de Cornias Lo cual lugar esta determinado por terminos de Veyga de Asnella e 268 NICANDRO ARES VAZQDEz como sal en la agra de Antiquailas ¢ vay a lo rio de Sooleitos e como dece en la Pena de Suerbasum e sal en valifia de Manzaneda e como parte pela aqua de Vilela” (CC, n? 576) A Azoreira, actorera, aztorera (LHP; DAL 267-268), alude 6 lugar onde apousa 0 azor, accetore, acetore, azetore, aztor, aztore, azttore (LHP), en lat. vg. acceptor, en clasico accipiter (DCELC; DLF; DEH). As Bouzas son o plural dun nome que é prerromano con base hi potética "balcea / “bautia (DCELC, DEEH; OELG I 294-298), escrito bauza en docs. hispano-portugueses dende 939 4 1133 (LHP; OG 159-160} Cérneas, escrito Cornias no TSA (ims. 40, 45, 77, 244) e na CC, parece que poderia relacionarse con herdades propias de Cornius (RL 61 = LE 553), ou co teminino cornus sanguinea ‘sanguino / sangubi. io’ ou cunha base *korn- ‘rocha’ (TM n° 24). Piel (NGTP n° 269) coi- dou que “Cornias 1097 (= patronimico de *Cornita) tora uma ori- gem germanica de corn- possivel”; pero posteriormente xa 0 conside- ra fiténimo, derivado do lat. cornus (OBLG 1 207). Escanlar, top. s6 lucense, tamén en Lancara, en Ernes (Negueira de Mufiz), en Freixo (Samos), en Benquerencia (Barreiros), poderia ser un lugar de moita scandula ‘especie de trigo’ (San Isidoro, Etym. 17, 3, 11], que nun doc. galego de 1266 noméase seanla (DCELC v. escanda}, Sen embargo Joseph M. Piel {STF 601) di: "“Escanlar (de- tiv. de squalidus ‘escajo')”. En docs. astur-leoneses constan as formas “escanda, escandula, escanta, eskalida, eskantla, iscandula, iskanta, seallida, scania, scantia” (LHP; DAL 261). Fontecavada seria no lat. tardio 0 feminino fons (ILV n° 346), de- terminada polo participio cavata, similar a Fontecova en significado (TGL 102) Fontela ten 0 sufixo -ela < -ella no lat. vg., constituindo un dimi- nutivo de fonte; pero en 1218 escribiron Fontanella (CC 268), deriva- do, pois, do lat. fontana, co mesmo significado, A Gasalla corresponde 4 voz gética gasalia, gasalha, gazathia ‘contrato de parceria con reparto igual de beneficios’, latinizada na Idade Media (MLLM; LLMA; DCELC v. agasajar). Citase Arbore de Gasatie en 1363 (CC 880) Montouto descomponse en monte outo, mons aitus; eta Monte Oucio e Montouto en docs. medievais de Carracedo. O sufixo -efa denuncia a Paradela como diminutive de ‘parada’, que provén do participio latino paratus, a, um ‘parado, preparado'. O significado de 'parada’ non é univoco: pode aludir a unha mansio pa- TOPONIMIA DO CONCELLO DE HALESRA 2n9 rata, hospicio preparado para viaxeiros, ou a un tributo que pagaban 05 pobos rurais para hospedaxe de personaxes oficiais (MLLM; LLMA; LHP v. parata); menos verosimil parece que fose un “descai so orografico” (NT 299), Pereira puido ser en orixe o plural colectivo do lat. neutro pirarium, a. 976 (MLLM) e alude 6 nome da planta que da pirum, pl. ira ‘peras" A Rasela ten 0 sufixo -ela formando un diminutivo de rasa, que significa ‘paramo’ en Asturias e "Ilano alto y despejado de un monte” en castelin (DRAE; LHP; DAL 114), a cal deriva do verbo radere “raer, raspar, rozar’ (DCELC v, raer), Tratariase, pois, dunha pequena chaira sen vexetacion (DAL 114) Rebedul en 1266 nomeabase Rio de Vedul (CC 572), denominacién semellante a outro “rio de Betule”, a. 936 (TC 218}, formas que tal vez poderdn corresponder a ‘rivus ‘rio’ do ‘betullus ‘bedul’ (gallica arbor ‘arbore gala’, di Plinio) apelativo latinizado en betula (DCELC; ct OELG [ p. 41-44; DAL 246; FG 035/1); pero tamén habera que ter en conta que “les noms propres Betullus, Betulo, Bitulla sont celtiques” (DELL), e como tales os rexistra Holder (AS 1413) Reboleira seria unha caxigueira, é dicir, unha mata de rebolos, va~ riedade de catballo = carballo negral, do lat. repullus, en opinion de Piel (MEPG; ¢t, OELG 1 239-240; DCELC v. rebollo). Meyer Litbke ¢ G" de Diego propofen “un hipotético *robullus derivado diminutivo del lat. robur ‘roble', con el significado de ‘roble joven’ (DAL 226- 27; cl. FG 196, 196/4). Solleiros poderia ser nome de oficio solearios (DELL), en plural, é dicir, aqueles que fan soleas ‘calzado para os animais ou para a xen- te’. Pera solleiro é sitio abrigado onde apreta o sol, segundo se define nos diccionarios galegos de Carré, IR-INDO, Alonso Estravis, GDXL, e mesmo no DRAG. G" de Diego (DEEH} parte dun suposto diminuti- vo “soliculus, que $6 se atopa nos seus derivados, e compara o solleiro galego co andaluz solajero, portugués solheiro e soalheiro, asturiano soleyero e soliyeiro. Corominas-Pascual (DCECH) escriben que Sar- miento recolle a voz “solleira 'tarandeira de soga en que se seca la ropa al sol’; solloso ‘sitio de sol’ {CaG. 205v); tierra soliia ‘en que ca~ lienta mucho el sol’ (Id. 222r)". Emout e Meillet (DELL) din que ‘so: liculus non esta atestad nas glosas, pero si soliculor ‘quentarse 6 sol’. Os criticos poderan xulgar destas soluciéns; pero tendo en conta ‘que en 1267 escribiron Sooleyros (CC 576). Surriba, en lat, sub ripa, equivale a Suarribeira < su-a-ribeira, top. menor, e fai referencia a un sitio 4 beira do rio. 0 NICANDRO ARES VAZQUEZ Valinfolgueiro consta do apelative masculine ‘valin’ < vallinum aa, 934, 971 (DAL 108), diminutivo derivado de vallis ‘val’ (voz. femi- nina en latin, masculina en galego), co adxectivo fulgarius (MLLM), variante de filicarius, indicando abundancia de fitix, -icis ‘felgo, fento’ (TGL 309; FG 11/7) En Vilagarcia temos un composto de vila ¢ do seu posuidor Gar- cia, actualmente apelido, pero antes nome persoal indixena, de eti moloxia discutida, que alguns comparan co vasco {hJartz ‘oso' (ct OPNH 179/647; DCELC v. garcia; DNP). Vilanova foi villa nova en latin. Pare Vilardoi, comparable con Ardén en Leén ¢ con Vilardén en Bocamaos (Lugo), acaso identiticable con Villa in Ardone, a. 939 (CDF 4), se non foi Villa Ordonit (OPNH 240) ou Herdonii (LE 560), podemos supofer un composto quizabes de Villa *Ardoni (2) (CI. HGN 19/7b) ou incluso un Villare Donii (RL 70), nomes persoais en. xenitivo. Vilarin de Cérneas, diminutivo de villare ‘recanto dunha vila’, ten © sufixo diminutivo -in, coma en Asturias. Vilela, diminutivo de villa, levaba 0 sufixo -ella no latin vulgar. 3. CUBILLEDO (Santiago) A Andorifia, nome dun paxaro, en latin hirundo, -inis, deu orixe 6s petsoais (H)irundo e Hirundinus (TLC 331), ¢ pasou despois a ser 0 xineconimo Erundina/Herundina. O toponimo debe aludir 6 posuidor do lugar, da (villa) Hirundinea. Cabreira debeu ser lugar de capras ‘cabras’ ¢ quizabes por elo ten a capela da Divina Pastora (GDL); tamen puido ser (villa) Capraria, propia de Caprarius (TLC 323) En Castrelo temos a ermida de San Xoan (GDL); seria ‘castrellum no lat, vg., diminutive de castrum, 0 cal tamén perdura aqui en O Castro, onde hai unha capela adicada 4 Virxe dos Remedios (GDL). Cubilledo poderia ser abundancial de cubiculum/cubitia ‘sitio onde os animais silvestres se acouchan para dormir, cubil’, derivado de cubare ‘deitarse’. Comentando a Sarmiento, que pofifa 4 Cubille- do entre os “dudosos de vegetables”, J-L. Pensado (OELG I p. 259) escribe: “La base cubill- es dificil de explicar como un fitonimo, en cambio podria justificarse con el lat. cubilia 0 cubic’l-. Sin embargo, es aventurado decidirse por cualquiera de estas posiblidades por falta de tradicion escrita que nos ayude a reconstruir el punto de partida” TOPONIMIA DO CONCELLO DE HALEIRS an Citase en 1277 “toda mia uoz de todo Couiliedo” (CDF 270). Un ho- ménimo ¢ lugar da Santa Maria de Gomariz (Leira, Ourense}, que se nomeaba Cobileto en 1158, Couellidu en 1192, Cuilledo en 1217, Couilido en 1224, Couilledo en 1365, 1380, Coviledo en 1398, Couille~ do en 1422, Cubilledo en 1494 (SCR, indice top.). Como base fitor mica quizabes poderia contar cobeila / covella / couvella ‘semente da col, verza tenta do ollo da col’ (GVGH; GDXL; NCVCG), cobelleiro ‘talo da col, couceiro' (GVGH), cobilleiro (FG p. 221). O que non se ve clara é a conexién co lat. cautis ‘col’, que supén G* de Diego (DEEH). Fiténimo parece tamén covilhdo ‘especie de urze’, rexistra- do por Machado (DOELP v. Covilhaes). En Esgrade 0 derradeiro -e parece remitir 4 desinencia -i do xeniti- vo dun nome persoal, como seria p.e. (villa) Scrates ‘a vila de Scrateius’ {RL 165). Non € verosimil comparalo con screatus, -us ‘carraspeira’, nin quizabes con exsecratus, -i ‘maldito'; en cambio aseméllase algo a montem Esegrada, a, 1193 (CDO 84}, que era monte de Segreda en 1248 (CDO 601), agora Xagrade en Orban (Vilamarin, Ourense) A Espifia cra en lat. spina ¢ tamén nome persoal Spina (TLC 3371, po- sible posuidor do iugar. Non creo que designe “un accidente geogratico ‘una pequefia elevacién del terreno 0 colina”, como leo en DAL 101. En Ladride 0 -¢ final invita a pensar en ‘Latriti, que fose xenitivo dun antropénimo ‘Latritus (2), da familia de Latrius (ILER 721). Pero mellor sera ver unha variante de Ladrido, aldea en San Xusto de Ca- barcos (Barreitos), probable fitonimico, comparable con Ladredo en Vilaquinte (Carballedo}, do que me ocupei en Lucensia, N° 30, 2005, p. 76, aludindo tal vez a un colectivo de fadras ‘follas de berza mais, proximas 4 terra’, deriv. de laiera, plural de latus -eris ‘lado’, ou tendo en conta 0 alaternus ‘laderno, lentisco’, Posteriormente tratou destes tops. Navaza (FG 142/4), dando como problematica a siia vinculacién co tema de ‘lodeiro, lodairo, ladairo’. En DAL 107 vexo ultimamente (15-X1-2007) dous textos leoneses, un do ano 897: octo pometos, cum suo fundamento, qui sunt sub mea casa in illo latreto; e outro de 988: per via de pereliones et ad sursum per illa lomba de latreto. O que non vexo claro é que sexa “posible identificar la forma latreto con Ia: trero ... del adjetivo latino laterarius ‘lateral’. Mais ben ese latreto le- onés semella ser nome propio de lugar menor, como era nun inventa: rio de Samos, a. [1020-52] unha terra de Latreto, quartario seminatura (TSA 8), © noutiy duc. en galegy do ano 1278 “o ossy monte que di- zen Ladredo" (R n° 217). No ano 800 consta en S.M. Cogolla: et vadit ad illas calles de Latreto (LHP y. calle} Padornelo consta como Patrunello / Paturnello nos anos 969/572 respectivamente (NML 167). Parece derivado de patronus ‘patron, an NICANDRO ARES VAZQUEZ padron’, Patronus (TLC 314) co sufixo -ellus, dimin.; pero puido con- taminarse con ‘pedrén’ (DCELC). Corominas suxire incluso a posibi- lidade dun céltico petruono, correspondente 6 nimero 4, aludindo a veces a algunha encrucillada de camitios (cf. OELG I p. 392-393) © Real de San Paio semella ser un lugar regale ‘real, do rei’, dife- rente de rivalis ‘rial’ de rivus ‘rio’, San Paio, nome doutra aldea, corresponde a Sanctus Pelagius, an- tropdnimo greco-latino co significado de ‘marifio’ Suagranda leva o prefixo latino sub- ‘su, so, baixo de’, unido aqui a granda, que ¢ reduccién asturiana de gandara ‘terreo areoso esté nil’, voz prerromana (DCELC). Trembedo parece variante de tremoedo ‘tremedal, tremo’, terreo cuberio de herba moi hiimido que treme 6 andar sobre el’, derivado de tremere 'tremer’; tamén poderia ser abundancial de populus tre- mula ‘chopo' (cf. OELG 1 263) Os Vilares corresponden 6 plural do adxectivo latino villaris, -are, substantivado na Idade Media (MLLM), Vilarin de Cubilledo consta do apelativo vilarin, visto no nim. 2, coa respectiva determinacion; ten a capela de Santa Margarida (GDL). Vilauriz. pode proceder de villa Auricii (RL 28 = CIL VIII 4717) ou quizabes, coma Uriz ¢ Vilouniz, de Villa Onorici (HGN 203/7); vené- rase aqui a Virxe do Carme nunha capela (GDL). 4. A DEGOLADA (San Lourenzo) 0 Castro xa queda visto no nim. 3 © Couto traduce a cautum, participio do verbo caveo ‘precaver, gatantizar’ un lugar ou un terreo a favor do senior. No LHP rexistran. se as formas capto, cautho, cauto, choto, coco, cogio, colo, couto, kau- 10, Koto, Kotto, quocto, quoto e as sequintes acepeiéns: << 1.Exencién, inmunidad 2,Prohibicién 3,Multa 4.Donacién 5.Terreno acotado, coto 6.Mojén, hito> > A Degolada seica se chamaba Parata Decollata en 1276 (cf. Lucen- sia, N° 6, 1996, p. 14). Semella ser participio de decollare ‘degolar', derivado de collum ‘colo’; pero se cadra puido ser o nome cristian de igrexa ou muller "Deo-collata ‘ofrecida a Deus’, coma Deograta ‘De- grada’ (Cervantes). Poderiase comparar tamén co portugués Monte da Colada “garganta larga entre outeiros e serras” (DOELP). Eiros caberia referilos a herdades propias de Arius (RL 21) ou Erius (RL 74), antrops. latinos; pero en documentos medievais de Samos até- TOPONIMIA DO CON’ ELLO DE BALBIRA a pase 0 nome comiin ario/eiro, como terreo de sementeira, por exemplo, terra in atio usclato, quartario seminature ... ario in Barreta ... ario que dedit Fredegundia ... illo ario que fuil de Cresces de vallato usque in va~ Hato, modio seminatura .. ario de Mazanedo .. eiro que dedit Odarius terra in ario Falligo, 1 quartarios seminatura ... et ario Retrici in totum- que gito vallatato, V quartarios seminaturis; todo esto nun doc. de 1020- 52 (TSA n° 8, pp. 80-84); en 1345 figuraba un “casal dos Eyrdds” en “San Martyno d’Arrogo" [Sober] (CDFP n’ 47). Por estes motivos coido que eiro deberie figurar como palabra galega anticuada, sindnima de eido, eizado, airado, terra de cultivo de pequeno tamano proxima a casa (GDXL). Sen embargo a ctimoloxia de eiro é diferente da de eido (lat aditus ‘acceso, entrada’), porque eiro coido que debe ter a mesma orixe que eira/aira, procedente do lat. érea ‘superficie de terreo chan {ct DCELC v. era I). Por outro lado vexo que Eligio Rivas, en Frampas I, pax. 59, trae: “Eiro, s.m. Tierra para trigo, patatas (Dragonte, Bierzo). Es el. agru, con una evolucién fonética normal: agra > *airo > eiro”. Esta 6 tamén a solucién que se dé en LHP v. ero, igualmente en DAL 156. Chamame a atenci6n o feito de que en Eiros haxa una capela particu- lar adicada a San Salvador, advocacién moi primitiva 5. A ESPERELA (San Pedro} © Cadavo, capital do concello de Baleira, leva 0 nome do apelati- vo cddavo 'tronco de toxo queimado ou chamuscado’, palabra que non ten ainda esclarecida a sa orixe, quizabes pretromana, porque non parece proceder de catanus (DCELC v. cada I; DEEH v. catanu “enebro”). Machado (DOELP v. Cavado) rexistra Catavo 915, 959, 1101, 1110, 1120; Cadabo 965 (Catavon 1075); Cadavo 959, 1110, 1128, 1258; Kadauo 1044 © Candin poderia vir do xenitivo de Candidinus (TLC 227} ou dun diminutive de cando, equivalente do castelan cdindano ‘rama seca, Arbore queimada’, procedente dunha voz celta, emparentada co lat candere ‘arder’ (DCELC v. candano}. J. Caridad (TCG. 162) escribe: “Del antroponimo Candinus proceden Candin (Lu., Ast., Le.)"; pero non indica onde esta constatado o antropénimo. En cambio vexo cita- do un pumare Candini en 1015, ubicado en Foz (TL n® 51). 0 Castro de Valderia, en lat. castrum ‘castro, forteleza’, coma no nim. 3, esta determinado polo topénimo que veremos aqui mais adiante, En Cimadevila temos o primeiro elemento gr-lat. cyma ‘cima’ aludindo 4 situacion topogratfica da villa Para Corveira postulariase unha forma latina *corvaria, sitio de cor- vos, sen relaci6n con ‘curvo, “pues cl lat. curvus no tiene derivados en -arius, ni el gall. ‘curvo' los tiene en -eiro" (J.L. Pensado, OELG 1 137- an NICANDRO ARES VAZQUEZ 138). Por outra parte, seria estraio aqui o significado de "corvée" que 4 corvaria ile atribuen Blaise (LLMA) e Niermeyer (MLLM) en textos franceses, como se fose unha forma diverxente de corrogata ‘servicio de xornadas de traballo en terras reservadas 6 senor’. A Esperela consta do sufixo diminutivo -ella > -ela, tal vez engadi- do a asper,-a, -uim, comparable co antropénimo Asper, co xinecénimo Aspritia (TLC 265) e cos xentilicios Asperius (LE 347), Esperius (LE 162a). No ano 857 habia “in terrilorio Nera [Neira] monasterium S. Petri de Aspereita (ES XXXVII 326); ¢ no 900 volvese mencionar “in Galiae- cia... Neyram cum possesionibus Sancti Martini de Esperetta (ES XIV 446). Escribin desto mais amplamente en El Progreso (28-I1-1978). De restos roménicos na igrexa tratou Jaime Delgado (RLP II 27-28) Léngara leva un sufixo dtono -ara, do que di Moralejo que seria plu- ral ou colectiva (TGL 31, nota 20); E. Rivas (LG 118) opta por un “ele- mento enfatico expresivo da lingua, unha maneira de xuntatlle a certas verbas algo de matiz persoal”, e cita a Menéndez Pidal que “interpreta a sa funcién coma de matiz posesivo, enteirando o nome” e Bertoldi “di que -ar ten valor pluralizador”; Pharies (DESE) di que "parece desem- pefar el papel de una ampliacién semanticamente vacia”. G* de Diego vencella Longara con longula (DEEH 781). Machado (DOELP) cita Lon- gara en 1257 e Longora en 1258, dubidando da orixe entre o lat. longula? < >. Os Penedos tefien como base nominal a pena, pinna en Jatin (DCELC), penna no baixo lat. (MLLM), co sufixo -eium > -edo, pro- pio de colectivas, Perrelos ten un homénimo lucense en Castelo (Taboada), escrito Perelos en 1263 (CDO 902), outro ourensan, parroquia en Sarreaus, tamén escrito Perelos a. 985 (TC 462) e Perrelios, a. 1103 (TC 31). E diminutive de Perros, top. en Calvor (Sarria), citado asi en 1175 (TSA 53), outro Perros en Portela (Camba, Pontevedra) a. 1251 (CDO 659), de casali de Perris a. 1251 (CDO 673), casar en Perros a. 1273 (CDO. 1028); un coruniés en Brién, que era Sancta Maria de Perros en 1200, 1144, 1222, 1334 (DTO 125, 260, 261, 795). Perros en San Romao da Retorta (Guntin, Lugo) aparece escrito Pirros no séc. XI [BCML 1X, 58}, 0 cal pode evocar 0 antropénimo greco-latino Pyrrhus ‘0 reibo coma o lume’, frecuente en escravos e libertos en Roma (GPR 516). Por outra parte esta "*Perrus, Perro 1220 e Perri 1258, possivel primiti va alcunha", en opinion de Piel (Biblos, XXIII, 1947, p. 348). Holder {AS IL 970) rexistra como celta o nome persoal Perrus, usado por olei- ros: Perrus ffecit}, Perri manu. Tamén existiu Perrius (AS II 969; LE 56; RL 141). Do castelan "perro" di Corominas (DCELC) que “son imposibles las etimologias ibéricas y célticas que se han propuesto” TOPONIMIA DO CONCELLO DE BALEIRA ars Pradeda, como Sancta Eolalia de Plataneta / Pladaneda en Guntin, a, 897, 1202 (NML 170); Pradaneda en 1166, Plataneda en 1225, Pra: deeda en 1258, Pradaeda en 1260 (CDF 13, 27, 150, 167), correspon- de 6 colectivo plataneta, referido a platanos silvestres (TGL 346-48; FG 185/2); hai aqui a ermica de Nosa Seftora des Remedios (GDL) Puriago ¢ aqui non s6 o nome dunha aidea, senén tamén parte dun sistema montafoso, chamado Serra do Puitago, divisoria dos concellos, de Baleira ¢ Castroverde. Holder (AS 11 1052-53) supén unha forma colta *Puni-dco-s para explicar os tops. franceses (de) Pugneio, Poig- niacum, actuales Pogny, Pognat, Le Pugny. Por outra parte, Pufiago ta- mén se asemella a un nome persoal, como Pugnax, -acis ‘combativo, belicoso” (TLC 267) ou Punius (LE 552), co sufixo prerromano -acus, “que semelia ter o valor propio de” (E. Rivas, LG 102), do que di Mo- ralejo (TGL 2266) “que se empled en competencia con el latino -anus para designar propiedades rurales, tormando adjetivos posesivos 50- bre los nombres de los propietarios”. Piel (NP. p. 147) tamén equipara © sufixo celta -acus co latino -anus, dicindo que perdura en moitos to- pOnimos franceses © alemans, pero “falta totalmente, abstracgao feita da Catalunha, na toponimia peninsular". Sen embargo, temos 0 top. lucense Chavaga, que debeu ser unha (villa) Flaviaca, ¢ Pufiago rima co top. galego Trago, € con hispanos, como Aniago, Buitrago, Cerbiago / Cerviago, Cornago, Lechago, Litago, Martiago, Sarnago, Trebago, Jago, Vidiago, citados por Moralejo {TGL 226} Sangunedo, sanguinetum en Du Cange; Sanguneto en 960, San- gunedo en 1059, rexistrados por Machado, (DOELP), co sutixo -etum, indica abundancia de ‘sanguifio, sangubine', cornus sanguinea (OELG 1 242; FG 205/3), arbusto 0 cal, cando se lle pela a casea, que- da con cor vermella escura, semeliante 6 sangue (Ct- DCECH v. san- gre) © Touzén poderia ser aumentativo de touza ‘maleza ou arbustos apifiados’ (unha touza de gramas ou de caxigos), palabra de orixe non latina (DEEH v. ‘tautia ‘matorral'; DCELC v. atocha; FG 218); pero tamén un diminutive “tautiolum, como sucedeu en Mosteiron < “monasteriolum. Os tops. Touzén son todos licenses: este de Baleira, en Penamaior (Becerrea}, en Ludrio (Castro de Rei), en Folgaso do Courel, en Meira Valderia parece un compost de vallis ‘val’ se 0 comparamos co hidrénimo mozérabe leonés “Valderia 0 mas frecuentemente Fria” {TGL 211-212), Valderia, comarca de La Banteza, que era Ualle Arie, Ualdaria, Vaidaria, Ualderia en docs. leoneses (M* C. Casado, Colec Diplom. de! Monasterio de Carrizo). Aseméllase 6 ourensén Valdarias en Montederramo, 26 NICANDRO ARES VAZQUEZ Valin dimin. de val, v. n° 2. Vilaselle poderiase interpretar como Villa Asellii, e. d. vila de Ase- lius (LE 440; [LER 290, 4634) ou Villa Seliii, sendo Sellius un xentili cio latino (LE 424; ILER 194 = 2069). Fn 1202 dona Sancha Rodiri- guez manda en testamento a herdade de Vilaselle 6 mosteiro de Pe~ namaior: “hereditatem meam de Villa Selle mando Penne Majori” (CPR fol. 203y, n° 223) 6. AFONTANEIRA (Santiago) © Estornin aseméliase a un diminutivo do latin sturnus ‘estorni- fo’, nome dun paxaro. San Xerome usa o adxectivo sturninus, aplica- do 4 cor dun cabalo (DAC). Pero aqui pode ser deformacivin de (villa) Saturnini, dado que un diminutive persoal do nome teolérico Satur nus (TLC 213) foi Saturninus, moi citado na epigrafia hispnica (Ct. ILER} € mesmo en Lugo; por outra parte J-P. Machado (DOFLP) reco- le o alcume persoal Estorninho en 1258 ¢ "Nicollao Anes Storninho” en 1370. A Fontaneira alude 4 fonte ou fontana do rio Neira, afluente do Mitio, Naria / Narea / Neria / Neira no Tambo de Samos {TSA 22, 31, 82, 97, 143, S-3), nome prerromano. Pandelo, co sufixo -ellus, diminutivo de pandus ‘pando, curvo, combado’, pode referirse a configuracidn do terreo ou a un antropé: mo derivado de Pandus (TLC 245). M* del Pilar Alvarez Maurin (DAL 111-112), no apartado “formas del relieve" estudia este topénimo cos seus diversos significados locais, A Pasada, patticipio no lat. vulgar dun suposto verbo “passare ‘dar passus' (DEH), relaciénase quizabes co camifio xacobeo que, vindo de Oviedo, pasaba por aqui a Lugo ata Compostela; nas Cantigas de Sla M* (séc. XIII) Consta: “lez sa pussada / perant’a porta que é mais jusda” (DELP), Coincidencia quizabes casual con este texto 6 que exista aqui unha capela particular adicada a Santa Maria (GDL) O Sesto parece hipercorreci6n (feta pola Comision de Toponimia, non sei con que criterio nin para que) do persoal Sextus, frecuente na epigrafia hispanica (Ct, ILER} © Trabeiro semella vir de trabs, -is ‘trabe’, referido quizabes e un sitio no que abundaran ‘'trabes': arbores alias ¢ fortes, aptas para vi- gas, como son algiins carballos; tamén cabe equiparalo con Taboeiro, como se fai con Trabada @ Taboada, denominadas ambalasduas coma Tabulata en docs. antigos: Taboeiro corresponde ¢ lat. fabularium ‘ar quive publico’, tabularius ‘arquiveiro’. Creo que non serve para topé- ‘TOPONIMIA DO CONCELLO DE BALEIRA aT nimo “Trabeiro, s.m, Lintel da porta do hérreo" (GDXL}. Consta aqui a ermida de San Ramén (GDL). © Vilar dos Adrios pode aludir a terreos a carén dunha igrexa ou capela, por exemplo, a ermida de San Miguel (GDL), denominados atrium no Jat. medieval (MLLM); pero tamén poderia ser un plural connotando a descendentes do petsoal Atrius (LE 269). Finalmente no lugar de Xestoso abundaria a xesta, en latin genis- ta/ genesta (DELL}, yenesta en mozarabe {LHP}. Non alude a este lu- ar, pero en 572 noméase un genestosus mons (NML 155). O que hai aqui é unha capela adicada a San Domingos (GDL). 7. FONTEO (Santa Maria) © Barreiro designa un jugar con abundancia de barro, palabra prerromana (DCELC), Castifeiras, castinarias / castanarias (OG 101; FG 072/3), son 0 plural de grandes soutos de érbores que dan castaneas / castineas ‘castatias’ (cf. DELL; OELG | 205) A Ferraria leva 0 sufixo -ia de orixe grega (DESE); seria un taller onde se traballa o ferrum ‘ferro Fonteo corresponde 4 fonte onde nace o rio Fo, que desauga no Cantabrico entre Ribadeo e Vegadeo, o cal con nome prerromano chamabase Euue en doc, do ano $72 (NML 151) € noutros moitos posteriores (EM, N" 8, 1992, p. 278) © Pibidal alude a un colectivo de pibidas (pebida/pibeda no DRAG; do lat. pipita, modificacién de pituita DXL, DEEH), do cal tra- ta Corominas (DCELC vv. pepita): <>. No GDXL lemos que pebidal equi- vale a pebideiro: terreo onde se sementan al plantas antes de tras- plantalas 6 lugar definitivo; lugar no que se garda a semente. Rio de Castro non precisa comentario fora do lat. rivus e castrum. Valdeirexe explicase como vallis ecclesiae ‘val da igrexa’ A Veiguifia 6 diminutivo da voz prerromana ‘baika / vaika ‘veiga’ (DCELC v vega; OF 13/1; OG 62-63), non dunha latina ‘vadiea ‘paso lransitable’, que supén G* de Diego (DEH). M* del Pilar Alvarez (DAL 215) recolle en docs. leoneses dende 894 a 1113 as formas ueF ga, ueequa, uaika, uaica, uayca, uayga, uagica, Beica, uaiga, beka, uega, Mais completa ainda € 4 lista de 29 grafias rexistradas no LHP. dende o ano 887 ata 1130. ae NICANDRO ARES VAZQUEZ 8. A LASTRA (San Xoan) A Lastra, que significa ‘pedra delgada plana’, é 0 nome dunhe al dea nesta parroquia: citase en docs. medievais, xa no ano 572 (NML. 158}, pero non ¢ voz latina, anque G* de Diego suponia que fo: ‘plastra (DEEH), senén “de origen incierto, quiza prerroman (DCELC v. lastra; LHP; DAL 180-181). 0 Sollio considérase como ‘sitio soleado’ (DEGC apend.; GVGH 658; E. Rivas, Frampas Il; GDXL); pero vexo dificultades fonéticas para relacionalo con sol, ainda que se supofia unha afinidade con so- livum ‘o sur’, a. 918 (MLLM), e con solleiros; non obstante recordese v dito no num, 2: “terra sollia”, 9. LIBRAN (Santa Mariiia) Aldegunde evoca 0 xenitivo do xinecénimo Aldegundia | Eldeguntia (HGN 9/4; 150/10a), Eldegundia (TC 180). iQue lonxe esta esta reali Gade de fantasiosa ilusién de Don Quijote coa sta Dulcinea, que era sé Aldonza, deformacién de Aldegundia, segundo din os entendidos! Barcias ‘terreo plano ¢ cultivado’ (IR-INDO), coma 0 portugués vdrzea ¢ asturiano bércena, “parece reflejar una base ‘vargina sequ- ramente prerromana" (DCELC y. barcia). Hai unha boa andlise en OELG I 285-288, ben diferente da que figura en DAL 174-175, Nun- ha Idpida asturiana esté o teénimo EVE DVTONIV BARCIAECO. A Carraceira, quizabes equivalente de carrasqueira ¢ alteracion de ‘carriceira, como pasou con carracedo, remite a un abundancial de carex, -icis ‘cartizo, cana silvestre’ (DEEH v. caricetum; NCVCG v, carrizo; FG 069/3) De Catatrigo opina Moralejo que fose capta triticum ‘mira 0 trigo’ (TGL 156, 168 nota 36, 338); pero cabe unha posible deformacién po- pular do nome persoal Ketericus (HGN 161/5). En Ortono (Ames, A Corufa) o lugar de Castrigo era en 1216 Castuirigo > Casa de Teodo- rico (DTO 325}. Por outra parte Joaquin Caridad (TCG 178) escribe: “EL topdnimo hucense Catatrigo es otro de los nombres aparentemen- te claros, que en realidad no dicen nada légico ni suelen correspon der a la realidad toponfmica. Se trata sin duda de una tipica recons- truccién por Catarigo, Catu-rigio, Catoriaco, del nombre Caturicus, relacionadi con el etnénimo galo Caturiges 0 Cathirigi y el antropé- nimo Cathirigio, -ius (genit. Cathirigi) en Metz (Fr), muy préximo al topénimo lucense ... En nuestro caso se identificé el elemento final - thirigo -thrigo, con ‘trigo', muy de acuerdo con la tendencia popular, TOPONIMIA DO CONCELLO DE BALEIRA 270 tras el olvido de ja lengua ancestral, a buscarle sentido a palabras de otro modo incomprensibles y dificiles de pronunciar”, Cerreda co sufixo de colectivo -eta > -eda indica abundancia de cerrus, feminino en latin, "sans doute mot étrager” (DELI, tal vez quercus cerris "mesto, alcornoque” en castelan (OE 85/4; DCELC v. mesto) “encina, roble" (DEEH 572; OELG | 253; FG 081), ‘sobreira, caxigo’. Olivetis, cerretis, roboretis, castinetis, a. 920 (MLLM). © Chao traduce 0 latin planus, @, um. © Foxo ‘trampa de caza’ consta no latin serodio como fogium, que corresponde a “foveum do lat. vg. por fovea ‘foia, depresién na terra’ (TGL 138; LHP; OELG 1352; DAL 104) A Golpilleira foi sitio frecuentado por vulpecula, dimin. de vulpes ‘golpe, raposa’ (OELG 1 142); en docs. leoneses consta vulpiculare, Bolpeliar / Polpetias, Uulpeliare, Kolpelera, Golpeieras (DAL 282-283) uuolpigera en Ribagorza, a. 996 (LHP) Libran debe vir do antropénimo Liverianus (TLC 280}, como de Romanus ‘Roman’; citase en 1277 unha herdade “en Liuram, su sino de Sancta Marinna” (CDF 270) Penas ¢ plural de pina / penna ‘pena’ (MLLM; DCELC; DAL 99. 100) A Pereira v. n" 2. A Ponte ¢ feminino en galego, coma no lat. vg., masc. no lat. clasi- co pons, pontis Saime, coma o asturiano Salime, quizabes foi 0 persoal arabe S4- lim ‘salvo, sano, seguro’, derivado do verbo sélima ‘estar a salvo', voz emparentada co hebreo shalém ‘paz, satide, felicidade’, nome moi frecuente no mundo arabe (DNP}. Repitese Saime en Bastavales (Bridn, A Coruna). Tamén esta Saimia, top. en Aniléns (Ponteceso, A Coruita). En Soumede temos un xeito moi curioso de nomear a Sanctus Mammes ‘San Mamede’, palabra de balbuceo infantil, venerado aqui nunha crmida (GDL). Pode compararse con Sanomedio (en Tomiio, Pontev.), do que, sen embargo, Lipez Santos (ELH 1 604) di con pou- co verosimilitucle que “puede analizarse de tres formas: a) San Ome dio {la forma popular gallega de Ovidio es Omedio o Midio); b) Sano- medio (xano = planu, y medianu, como en Valmeo con formas docu- mentales Bandomedio y Badomedio}; c) Sa-no-medio (con el germé nico sais o el gallego sa = 'sala')", Formas toponimicas populares de Santus Mammes en Galicia son San Mamede, Sanamede, Samede. 280 NICANDRO ARES VAZQUEZ, © Ventorro, anque parece un diminutivo despectivo de ventus ‘vento’, tamén se pode relacionar cunha vendita, de modo que fose unha ‘venta / venda’ ¢ hospedaxe ruin, como "ventorro” en castelan. (CL. DCECH; DESE 447}, 0 cal ten un sufixo -orro, prerromano, que vemos en cachorro, canzorro, medorra/modorra, pinchorza, etc Vilares v. n° 3. 10. MARTIN (Santiago) © Casal procede do lat. serodio casalis (masc. ¢ femin.), easale (neutro}, derivado de casa, pero non identificado con ela, dado que en 790 citase “casa cum casale uno cum omnibus utensilibus eorum” (MLLM) Coroto parece variante de curuto / curota ‘cume dun monte’, de base descofiecida, posiblemente pre-latina A Corlevella vén do latin cors, cortis ‘corte, curral! co adxectivo vulgar vetufa ‘vella', En docs. leoneses, corte, cohorte, curte, corde, quortes, chortes (DAL 306-308); corte, corde, core, cort, curte, Korte, quorte (LHP). Hai aqui a ermida da Inmaculada de Lourdes. A Costa soa coma en latin costa ‘ladeira’; costa, gosta, cuesta, questa (LHP), costa, quosta (DAL 92-93) Coto de Pedra ten por base unha voz prerromana “cotto ‘altura pe- nascosa’ (OE 85/1; TPH 269-275; DCELC v. cucto; DAL 93}, determi- nada pola latina petra ‘pedra’ Forneas ‘grutas, covas', pertencen 4 familia léxica de furnus, for- nix, etc, (DCECH v. furnia; DAL 105). Nalgiin caso relacionarianse coa cavidade das ‘mamoas’. Poderian ser tamén herdades de Furnius (LE 217); ver DOELP. Consérvase aqui a capela de Nosa Sefiora do Carme ea imaxe de Santiago peregrino. Landeira, terreo no que abundan as acifeiras (GDXL), leva o suti- xo -eira, indicador de abundancia de glans, glandis ‘landra, belota’ (DEEH v. glandula, glans; FG 134); comparese con lantifero / glandi- ero (LHP), landiforas (DAL 250). Machado (DOELP} trae: “Landeira, derivado de lande (bolota, glande), montado de sobreiros (arvore da familia das fagaceas) Loureiro procede do latin laurus co sufixo -arius (DEEH v. *laura- rus) Martin reflicte 0 xenitive Martini (villa) dun antropnimo tenforico sacado de Mars, Martis, do cal ¢ diminutivo hipocoristico TOPONIMA DO CONCELLO DE HALEIRA 2a Mendteiras parece variante de Meandreiras, top6nimo en Ligon- de (Monterraso), do que escribin en LVCENSIA, N° 21, 2000, p. 266: <>, Véxase DEEH v. milimindrus e OELG 1 88-89 v, meimendro y veleiio. Por outra parte, Carlos Vazquez Garcia (Toponimia de Monte- 11050, p. 57-58) opina que, “atendendo 4 sta grafia, Meandreiras pode dimanar da forma latina melandryum “neguilla”, a que se lle engade 0 sufixo -arias > -eiras con caida da consoante lateral”. Esa forma latina -digo eu- & s6 transcricién da grega melindryon, com- posta de mélan ‘negro’ dryén ‘carballo’ (DELG); pero non se sabe que 0 carballo negral tivese en galego algunha vez un nome da fami- lia grega apuntada. Murias, topénimo do dialecto leonés, quizabes da familia de mu- rus, significaria 'morea / montén de pedras’ (DEEH v. murus; DCELC y. morena II), “referido a limites entre distintos terrenos como a ele- vaciones pronunciadas del terreno” (DAL 353). Preside o lugar a er- mida de N* Sr' dos Remedios. Paradela v. n°. 2. ‘As Penelas son diminutive ¢ plural do lat. medieval pinna / penna ‘pena’ (DAL 99-100) © Real v. n” 3, As Salgueiras son plural de ‘salicaria, un derivado de salix, -icis ‘salqueiro’, que era feminino en latin (DAL 253). Outro lugar con capela-santuario conta co patrociniao de San Ber- nabel ‘o fillo da profecta’, nome hebreo Bar-nabbé dun apéstolo de Noso Seitor. A Xesteira diriase ‘genestaria no baixo latin, coma genestar en Of, a. 1118 (LHP), sinalando un bosque de genistas / genestas 'xes- tas’ (DELL) 11. POUSADA (San Lourenzo) Airexe refirese 6 lugar da igrexa (locus) ecclesiae, © Lago corresponde 6 latin lacus. Pousada, en docs. pausada, pausata, posada, posata, pousada, pousata (LHP), significou ‘casa’ (de labrador}, ‘casa de hospedes', 282 NICANDRO ARES VAZQUEZ, onde podian comer e durmir arrieiros, viandantes, etc., ‘campamento" (DRAE; DAL 300-302), participio do verbo latino pausare ‘parar, des- cansar’, indicando lugar onde se facia unha pausa no traballo ou no camifio e se pousaban os fardos para descansar. © Queirogal é un colectivo da planta cistécea queiroga, nome 6 que G" de Diego lle atribie orixe érabe (DEEH v. cariya), pero Coro minas di que “la etimologia es otra”, porque "supone una base “ca- riola de origen desconocido” (DCELC ¥. alacayuela); e Menéndez Pi- dal, tratando de Mars Cariociecus, dirixe a “atencién hacia una base prerromana cario, a la que hay que asignar el significado de ‘piedra, peiia’ en vista de los topénimos en que se la encuentra; Queiroga, Quiroga, Queiruga, Queiriga (TPH 264-65). Navaza (FG 189/159) parte de “carioca, co sufixo -ale. A Quinté refirese a unha (villa) Quintana, propia de Quintanus (TLC 293} ow 4 “quinta parte de los frutos entreqada al duefo de una finca” (DCELC v. cinco) ou 6 "nombre con el que se designaba la pla- za y mercado unido al campamento" (LH 1 512). Véxanse outras ob- servacions en OELG I 338-341 Rego de Pereira alude 6 lat. riguus ‘rego’, mencionade por Plinto (DLF) ou celta ‘reku (DCELC), reco, rego, riago, riego en docs. me- dievais (LHP; DAL 195-196), unido aqui coa arbore que da peras, v. n° 2, Teilalle, sen dibida ningunha, ten orixe nun xenitivo de nome persoal, pero non se sabe ainda cal fot; ése cadra composto de Tetus & Lailius (RL. 101, 183)%. Ese elemento Tei-, quizabes representando o lat, tardio thius, gr. théios ‘tio’, figura tamén noutros topénimos hicen- ses, como son Teibade, Teibalte, Teibel, Teibilide, Teicelle, Teicide, ‘Teigueselle, Teiguin, Teilan, Teilonxe, Teimoi, Teiquisoi, Teivente. Vilar non precisa mais comentario ca o xa dado en niims. prece- dentes, 12. RETIZOS (Santa M* Madanela) Esta parroquia citase no Tumbo de Lourenzé como Santa Maria de Rutizolus, sen data (EM, VIII, 1992, 45), e Roticous su sino de Sancta Maria Madalena, ano 1277 (CDF 270). Elo mostra que o topénimo le- vaba 0 sufixo diminutive -olus, do lat, vg., quedando como radical quizabes 0 nome persoal Ruticius (CIL VI 25659 = RL 158) ou Reti- cius, derivado de reticeo ‘ser reticente’, como di Kajanto (TLC 262) 0 Alledo co sufixo de colectivo -elum > -edo, seria un sitio onde TOPONIMIA DO CONCELLO DE BALEIRA 2 abundaria 0 allium sativum ‘allo doméstico’ ou allium vineale ‘allo bravo’ (FG 14/2) ou a alliaria officinalis *herba do allo’. A Muifia como topénimo traduce a molina (MLLM), substantivo feminino ou plural do neutro molinum, usado no s. IV polo historia- dor Ammiano (18,8,11: molinae ad calles aptandas aedificatae) e po- Jos notarios medievais no sintagma “sessigas molinarum”, en docs. leoneses motina, molendina (DAL. 294-297); pero tamén pode ser un diminutive de mola ‘moa de muifo, outeito escarpado e con cima plana’ (DCELC) ou reterirse a residuos de cereais (DEGC). En 1277 rexistrase un “herdamento da Moynna” (CDF 270}. Hai aqui a ermi- da de San Pedro, Retizés, aldea da partoquia, v. supra San Romao foi o martir Romanus en Antioquia na persecucién de Maximiano e ten unha capela nesta aldea. O seu culto introduciriase na Peninsula no séc. IV, dado que lie adicou un himno o poeta hispa- no-latino Prudencio no seu Peristephanon indice alfabético co nimero da parroquia Abrairas 1 Coroto 10 LASTRA 8 Airexe 11 Cortevella 10 LIBRAN 9 Albaredo 2 Corveira 5 Tangara 5 Aldegunde 9 Costa 10 Loureizo 10 Alledo 12 Coto de Pedra 10 MARTIN 10 Andurifia 3 Couto 4 Mendreiras 10 Antiguallas 2 CUBILLEDO 3 Millates 1 Azoreira 2 DEGOLADA 4 Montouto 2 Barcias 9 Eiros 4 Muifia 12 Barreiro 7 Escanlar 2 Murias 10 Bouzas 2 Esgrade 3 Padomelo 3 BRANA 1 ESPERELA 5 Pandelo 6 Cabrelra 3 Espina 3 Paradlela 2, 10 Cadavo 5 Estornin 6 Pasada 6 Canain 5 Ferraria 7 Ponas 9 Carraceira 9 FONTANEIRA 6 Penedos 5 Casa! 10 Fontecavada 2 Penelas 10 Castifieiras 7 Fontela 2 Poreira 2, 9 Castrelo 3 FONTEO 7 Perrelos 5 Castro 3,4 Forneas 10 Pibidal 7 Castto de Valderia 5 Foxe 9 Ponte 9 Catatrigo 9 Gasalla 2 POUSADA 11 Cerreda 9 Golpilleira 9 Pradeda 9 Chao 9 Ladride 3 Punago 5 Cimadevila 5 Lago 11 Queitogal 11 CORNEAS 2 Landeira 10 Quinta 11 2a NICANDRO ARES VAZQUE? Rasela 2 Solleizos 2 Vilagarcia 2 Real 10 Sollio 8 Vilanova 2 Real de San Paiv 3 Soumede 9 Vilar 11 Rebedul 2 Suagrande 3 Vilardot 2 Reboleira 2 Surniba 2 Vilar dos Adrios 6 Rego de Pereira 11 Teilalle 11 Vilates 3, 9 RETIZOS 12 Touzin 5 Vilarin de Cérneas 2 Rio de Castro 7 Trabeirn 6 Vilarin cie Cubilledo 3 Saime 9 Trembedo 3 Vilaselle 5 Salgueras 10 Valdvirexe 7 Vilauriz 3 San Bernabel 10 Valderia 5 Vilela 2 San Palo 3 Valin 5 Xesteira 10 San Romao 12 Valinfolgueiro 2 Xestosa 6 Sanguiedo 3 Veiguifia 7 Sesto & Ventorra 9 Siglas bibliograticas AS = A. Holder, Al-celtischer Sprachschatr, Graz - Austria 1962 Botetin de la Comision de Monumentos de Lugo. M. Martinez, Cartulario de Santa Maria de Carracedo 992-1500, vols. Ponferrada 1997 CDF = M.A. Rey Calfia, Coleccién Diplomdtica del Monasterio de Santa Ma- fia de Ferreita de Pallares (898-1300). Universidad de Granada, 1982 {inédita) CDFP = J-1 Fer de Viana, Colee. Diplom. del Monast. de Ferreira de Pan tn, Lago 1994 CDO = M. Romani, Coleccién diplomatica de Sta, M? de Oseira, Santiago 1989. CPR = Fr. Pablo Rodriguez, Colecciin Diplomética, inédita na Catedral de Lago. CL = Corpus tnscriptionum Latinarum. DAC = A. Blaise, Dictionnaire latin-ieancats des auteurs chrétiens, Turn- howlBelgique 198% DAL = M® P. Alvarez Maurin, Diplomitica asturlcanesa; terminologia topo- rimica, Leon 1994 DCECH = J. Corominas - J. Pascual, Diccionario critic etimotigico caste ho‘ hispanico, 6 vols. Madrid 1980-1991 DCELC = 1. Corominas, Diccionario extico etimoldgice de la lengua custelle na, Medvid 1954 DEEH = V. Garcia de Diogo, Diccionario etimologico espanol e hispanico, Madrid 198s, DEGC = E. Rodriguez Gonzitez, Diccionario enciclopédico gallego-castella- ‘no, Vigo 1958, DELG = P. Chantsaine, Dictionnaire étymologique de la langue grecque, Pa- tis 1999, TOPONIMIA BO CONCELLO DE HALEIRA, 285 DELL = A. Emout et A. Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue lati- ne, Paris 2001. DELP = J.P. Machado, Diciondsio etimolégico da lingua portuquesa, 5 vols. Lisboa 1977. DESE = D. Pharies, Diccionario etimologico de los sulijos espanoles, Madrid 2002, DLF = P. Gafliot, Dictionnaire latin francois, Turin 1993. DLG = I, Alonso Estravis, Diciondirio da lingua galega, 1995, DNP = R. Faure Sabater, Diecionario de nombres propios, Madeid 2002, Edit, Espasa Calpe. DOELP = J-P. Machado, Diciondrio Onomdstico Etimoldgico da Lingua Por- tuguesa, Lisboa 1993. DRAE = Diccionario de fa Real Academia Espariola, DRAG = Diccionario da Rea! Academia Galega, A Corufia 1997, DTO = F-J. Pérex Rodriguez, Os documentos do Tombo de Toxos Outos, Consello da Cultura Galega 2004 DXL = Diccionario Xerais da lingua, Vigo 1986. EGU = Enciclopedia galega universal, IR INDO, 16 vols. Vigo 1999-2002, ELH = Enciclopedia linquistica hispanica, Madrid 1960, EM = Esurdios Minconienses, Anuario de estudios histérico-teoldgicos 1985 H. Florez - M. Risco, Espaita Sagrada, 51 vols., Madtid 1747 9s. G. Navaza Blanco, Titotoponimia galega, A Coruna 2006. Frampas I = E. Rivas Quintas, Frampas II, Contrib. al Diccion. Gallego, Lugo 1988 GDL = A. Liper Valearcel, Guia de Ia Didcesis de Lugo, 2002. GDXL = AA. WV. Gran Diccionario Xerais da Lingua, Vigo 2001 GEG = Gran Enciclopedia Gallega, Santiago - Gijon 1974 GPR = H, Solin, Die griechischen Personennamen in Rom, Berlin 1982 GVGH = C, Garcia, Glesario de voces galegas de hoxe, Santiago 1985, HGN = Joseph M. Piel - Dieter Kremer, Hispano-gotisches Namenbuch, Heidelberg 1976. IAL = AA. VV. Inventario attistica de Lugo y su provincia, 6 vols. Madtid 1976-1983, ILER = J. Vives, Inscripciones latinas de la Espafia romana, Barcelona 1971 ILV = C.H, Grandgent, Introduccién al latin vulgar, Madrid 1970 IR-INDO = Diccionario da lingua galega, Vigo 1986. LE = W. Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen, Berlin 1966, Liceo Franciscano, 1997. LG = E. Rivas, Lingua galega, historia ¢ fenomenoloxia, Lugo 1989) LLMA = A. Blaise, Lexicon latinitatis Medii Aevi, Turnholti (Belgique) 1975. LHP = R, Mdez Pidal, R. Lapesa, C. Garcia, Léxico hispdnico primitive, Ma~ dria 2003, MEPG = Joseph M. Picl, Misceldinea de etimologia portuguesa © galega, Lisboa MLLM = J F, Niermeyer, Mediae latinitatis lexicon minus, Leiden 1997 20 NICANDRO ARES VAZQUEZ NCVCG = JS. Crespu Pozo, Nueva contribucién a un vocabulasio castella- no-gallego, 4 tomes. NGTP = Joseph M. Piel, Os nomes germénicos ua toponimia portuguesa, Lisboa 1936. NML = Nomenclitor toponimico medieval de la didcesis de Lugo, public. en Lucensia, 2, 1992, 1398s, NP = Joseph M. Piel, Nomes de “possessores” lalino-cristéos na toponimia asturo-galego-portuguesa, en Biblos, XXII, 1947, NT = F. Cabeza Quiles, Os nomes da terra, Noia 2000. OE = R. Menéndez Pidal, Origenes del espariol, Madrid 1964. OELG = Fr. Martin Sarmiento, Onomastico elimoldgico de Ia lengua gale ‘ga, edicin y estudio por J-L, Pensado, 2 vols. Fundacién Pedro Barts de la Maza, A Coruita 1999. OG = A. Veiga Arias, Algunas calas en los origenes del gallego, Vigo 1983. OPNH = E. Rivas Quintas, Onomédstica persoal do Noroeste hispano, Lugo 1991 R = M. Lucas Alvarez/P.P.Lucas Dominguez, San Pedro de Ramirés. Un mo- hasterio femenino en ia Edad Media, Santiagu de Compostela 1988. RL = H. Solin et ©. Salomies, Repertorium nominum gentilium et cognomi- ‘num Latinorum, Hildesheimn 1988, RLP = J. Delgado Gémer, EI romdnico de Lugo y su provincia, 6 vols., A Co- rufa 1996-99, | SCR = M. Lucas Alvarez. - P. Lucas Domingues, EI monastetio de San Clodio do Ribeiro en la Edad Media: estudio y documentos, A Coruna 1996. STE = Joseph M, Picl, Semblanza loponimica de un ayuntamiento gallego Fonsagrada, Madrid 1961 M. Andrade Cemadas, O Tombo de tela 1995, ‘TCG = J. Caridad Arias, Toponimia céltica de Galicia, Luge 2006. ‘TLC = |. Kajanto, The latin cognomina, Roma 1982. TGL = A. Moralcjo, Toponimia gallega y leanesa, Santiago 1978. TL = A. Rodriguez Gonzalez e J. A. Rey Caifia, Tambo de Lorenzana, en Es tudio Mindonienses, N° 8, 1992, pp. 11-924 TIM = F. Rivas Quintas, Toponimia de Marin, Santiago 1982 TPH = R, Menendez Pidal, Toponimia prertoménica hispana, Madrid 1988. TSA = M. Lucas Alvarez, £1 Tumbo de San Julidn de Samos (siglos VIL-XI), antiagie ce Compostela 1986. TS = Pilar Loscertales, Tumbos del Monasterio de Sobrado de los Monjes, 2 vols. Madrid 1976. Te lanova, Santiago de Compos-

You might also like