تصفيه فاضلابهاي صنعتي جمالی دیندار لو جلد اول

‫‪1‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫ﺟﻠﺪ اول‬
‫‪ __________________________________________________ 2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼبﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫زﻣﺮ ‪18 ،17 /‬‬
‫»ﭘﺲ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮا ﺑﺸﺎرت ده! ﻫﻤﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺨﻨﺎن را ﻣﻲﺷﻨﻮﻧﺪ و از ﻧﻴﻜﻮﺗﺮﻳﻦ آنﻫﺎ ﭘﻴﺮوي‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ آﻧﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻫﺪاﻳﺘﺸﺎن ﻛﺮده و آنﻫﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب " ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ " ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ داوران‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬در ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 1392/12/14‬و ﻃﺒﻖ ﺻﻮرﺗﺠﻠﺴﻪ ﺷﻤﺎره ‪24‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﻮراي اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن )‪ (HUMS Press‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫)ﺟﻠﺪ اول(‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪:‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﺣﻤﺰه ﻋﻠﻲ ﺟﻤﺎﻟﻲ‬
‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻗﺰوﻳﻦ‬
‫دﻛﺘﺮ ﻛﺎووس دﻳﻨﺪارﻟﻮ‬
‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬
‫ﻋﻠﯽﺟﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺣﻤﺰﻩ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ /‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺣﻤﺰﻩ ﻋﻠﯽ ﺟﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬آﺎووس دﻳﻨﺪارﻟﻮ‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﻳﺪﺁور‬
‫‪ :‬ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‪ :‬داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ هﺮﻣﺰﮔﺎن‪١٣٩٣ ،‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‬
‫ج‪ ٢٩٦ :‬ص‪ .‬ﻣﺼﻮر‪ ،‬ﺟﺪول‪ ،‬ﻧﻤﻮدار‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎهﺮﯼ‬
‫دورﻩ‪ 978-600-94606-2-5 :‬؛ ج‪978-600-94606-4-9 :١.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺷﺎﺑﮏ‬
‫ﻓﻴﭙﺎ‬ ‫‪:‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﯾﺴﯽ‬
‫زﺑﺎﻟﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ‪ --‬ﺗﺼﻔﻴﻪ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ‪ --‬ﺗﺼﻔﻴﻪ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫دﯾﻨﺪارﻟﻮ‪ ،‬ﮐﺎووس‪- ١٣۴٧ ،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰودﻩ‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ هﺮﻣﺰﮔﺎن‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰودﻩ‬
‫‪ ۶ ١٣٩٣‬ت ‪٨‬ع‪TD ٨٩٧/۵ /‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ردﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻨﮕﺮﻩ‬
‫‪۶٢٨/۴‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ردﻩ ﺑﻨﺪﯼ دﯾﻮﯾﯽ‬
‫‪٣۶١٢٩٣٨‬‬ ‫‪:‬‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ ﮐﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﻠﯽ‬
‫"ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ"‬

‫)ﺟﻠﺪ اول(‬
‫‪ ‬ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﺣﻤﺰه ﻋﻠﻲ ﺟﻤﺎﻟﻲ و دﻛﺘﺮ ﻛﺎووس دﻳﻨﺪارﻟﻮ‬
‫‪ ‬ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬
‫‪ ‬ﻣﺪﻳﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻴﺎﻃﻴﺎن‬
‫‪ ‬ﻧﺴﺨﻪ ﭘﺮداز‪ :‬ﮔﻴﻠﺪاﻧﺎ ﻣﺆﻳﺪي‬
‫‪ ‬اﻣﻮر اداري‪ :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻗﺎﺳﻤﻲ‬
‫‪ ‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ و ﻃﺮاﺣﻲ ﺟﻠﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺑﻬﺮاﻣﺸﺎﻫﻲ‬
‫‪ ‬ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﭼﺎپ‪ :‬ﻧﺸﺮ رﺳﻮل ‪ -‬ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‬
‫‪ ‬ﭼﺎپ و ﺻﺤﺎﻓﻲ‪ :‬ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﻲ – ﻗـﻢ‬
‫‪ ‬ﭼﺎپ اول‪ :‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1393‬‬
‫‪ ‬ﺷﻤﺎرﮔﺎن‪ 1000 :‬ﺟﻠﺪ‬
‫‪ ‬ﻗﻴﻤﺖ‪ 170000 :‬رﻳﺎل‬
‫‪ISBN: 978-600-94606-2-5‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ دوره‪978– 600 -94606 -2-5 :‬‬
‫‪ISBN: 978-600-94606-4-9‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ ﺟﻠﺪ اول‪978– 600 -94606 -4-9 :‬‬
‫آدرس‪ :‬ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‪ /‬ﺑﻠﻮار ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺿﻠﻊ ﺷﺮﻗﻲ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪي‪ /‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري داﻧﺸﮕﺎه ‪ /‬اداره اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫‪Printed in I.R. of Iran‬‬

‫ﺣﻖ ﻧﺸﺮ © ﻛﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاي داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪www.hums.ac.ir‬‬
‫‪5‬‬
‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻧﺎﺷﺮ‬
‫ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﺑﻴﻜﺮان‪ ،‬ﺧﺪاي را ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎن اﻧﺪﻳﺸـﻴﺪن ﻋﻄـﺎ ﻓﺮﻣـﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ ﺷـﺮﻳﻌﺖ را ﺑﺪاﻧـﺪ و راه‬
‫ﻛﻤﺎل و ﻗﺮب اﻟﻬﻲ را در ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ اﻧﺴـﺎﻧﻬﺎ و راه ﺗﻘـﺮب ﺑـﻪ درﮔـﺎه اﻟﻬـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا داﻧﺎﻳﻲ ده ﻛﻪ از راه ﻧﻴﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ده ﻛﻪ در ﭼﺎه ﻧﻴﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻣﻮز ﺗﺎ ﺷـﺮﻳﻌﺖ را ﺑـﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺗـﻮﻓﻴﻘﻲ‬
‫ده ﺗﺎ در دﻳﻦ اﺳﺘﻮار ﺷﻮﻳﻢ و ﻋﻠﻤﻲ ده ﻛﻪ در آن آﺗﺶ ﻫﻮا و ﻫﻮس ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن و ﻣﺼﺮف ﺑﻲ روﻳﻪ آب‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻤـﻊ آوري و‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎ ﺿـﺮورﺗﻲ اﺟﺘﻨـﺎب ﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﺻـﻞ ﭘﻨﺠـﺎﻫﻢ ﻗـﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان "ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻧﺴـﻞ اﻣـﺮوز و ﻧﺴـﻠﻬﺎي ﺑﻌـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ از ﺣﻴـﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ رو ﺑﻪ رﺷﺪي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻇﻴﻔﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و از اﻳﻦ رو ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻏﻴﺮه ﻛﻪ ﺑﺎ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﺗﺨﺮﻳـﺐ ﻏﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺟﺒـﺮان آن ﻣﻼزﻣـﻪ ﭘﻴـﺪا ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ"‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ واﺣﺪ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑـﺎ اﻧﺘﺸـﺎر‬
‫ﻛﺘﺎب »ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ« در دو ﺟﻠﺪ ﮔـﺎﻣﻲ ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﻛﻮﭼـﻚ در راه ﺣﻔﺎﻇـﺖ از ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ارﺗﺒﺎط ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺮدارد‪ .‬ﺷﺎﻳﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ از ﺗـﻼش‬
‫ﻣﺆﻟﻔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﺸﻜﺮ و ﻗﺪرداﻧﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺟﻬﺖ ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﻣـﺪﻳﺮان ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﻣﻲداﻧﻴﻢ از اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي اﻧﺘﺸﺎرات‪ ‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗـﻼش در ﺟﻬـﺖ ﻧﺸـﺮ ﻋﻠـﻮم‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﻧﺠﺎﺗﻲزاده‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻣﺆﻳﺪي‬

‫ﻣﻌﺎون ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري داﻧﺸﮕﺎه‬ ‫ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺴﺌﻮل اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه‬
‫‪ - ‬دﻛﺘـــﺮ ﻋﺒـــﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﻧﺠـــﺎﺗﻲزاده‪ ،‬دﻛﺘـــﺮ ﻣﺤﻤـــﺪ ﺷـــﻜﺎري‪ ،‬دﻛﺘـــﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿـــﺎ ﻣﺆﻳـــﺪي‪ ،‬دﻛﺘـــﺮ ﺣﻤﻴﺪرﺿـــﺎ ﺳـــﺎﻣﻲ ﻣﻘـــﺎم‪،‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻴﺎﻃﻴﺎن‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺻﺪﻳﻘﻪ ﺟﻮادﭘﻮر‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻣﻴﻨﻮ رﺟﺎﻳﻲ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻧﭙﺘﻮن ﺳـﻠﻄﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻛﺘـﺮ ﺷـﻬﺮام زارع‪،‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻓﺮﻫﺎد ﻗﺪﻳﺮي ﺻﻮﻓﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺮان ﺷﺎﻫﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻳﻦ رﺿﺎﻳﻲ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫ ‬
‫‪ ‬ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ ‪‬‬
‫‪7‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫‪ -2-2-1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ _______ ‪52‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺼﻞ اول ‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‬
‫‪ -2-2-2‬ﻣﻮاد آﻟﻲ ___________________ ‪54‬‬ ‫‪ -1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ________________________ ‪13‬‬
‫‪ -2-2-3‬ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ _______________ ‪58‬‬ ‫‪ -1-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻟﺒﻨﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻟﺒﻨﻲ ____‪13‬‬
‫‪ -2-2-4‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري _________________ ‪58‬‬ ‫‪ -1-2-1‬ﺷﻴﺮ ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰه _________________ ‪14‬‬
‫‪ -2-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ _____________________ ‪59‬‬ ‫‪ -1-2-2‬ﭘﻮدر ﺷﻴﺮ و ﻛﺸﻚ _______________ ‪14‬‬
‫‪ -2-3-1‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ___________________ ‪60‬‬ ‫‪ -1-2-3‬ﭘﻨﻴﺮ _______________________ ‪14‬‬
‫‪ -2-3-2‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ____________________ ‪61‬‬ ‫‪-1-2-4‬ﻛﺮه ________________________ ‪15‬‬
‫‪ -2-3-3‬ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي _____________ ‪67‬‬ ‫‪ -1-2-5‬ﺷﻴﺮ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه ________________ ‪15‬‬
‫‪ -2-3-4‬ﺟﺪاﺳﺎزي روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ ___________ ‪67‬‬ ‫‪ -1-2-6‬ﺑﺴﺘﻨﻲ _____________________ ‪16‬‬
‫‪ -2-3-5‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ___________________ ‪68‬‬ ‫‪ -1-2-7‬ﻣﺎﺳﺖ ______________________ ‪17‬‬
‫‪ -2-4‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ __________________ ‪69‬‬ ‫‪ -1-2-8‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ _____ ‪17‬‬
‫‪ -2-4-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻮازي _________________ ‪71‬‬ ‫‪ -1-3‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب ________ ‪17‬‬
‫‪ -2-4-2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي _______________ ‪83‬‬ ‫‪ -1-4‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب _____________ ‪19‬‬
‫‪ -2-5‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ _____________ ‪88‬‬ ‫‪ -1-4-1‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي __ ‪21‬‬
‫‪ -2-5-1‬اﻧﻌﻘﺎد‪-‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي _______________ ‪88‬‬ ‫‪ -1-4-2‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪22‬‬
‫‪ -2-5-2‬اﻟﻜﺘﺮوﻛﻮاﮔﻮﻻﺳﻴﻮن _____________ ‪90‬‬ ‫‪ -1-4-3‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺻﻠﻲ _____________ ‪27‬‬
‫‪ -2-5-3‬ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ___________________ ‪91‬‬ ‫‪-1-4-3-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي ______ ‪27‬‬
‫‪ -2-5-3-1‬ﻛﻠﺮزﻧﻲ ___________________ ‪91‬‬ ‫‪ -1-4-3-1-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف ______ ‪28‬‬
‫‪ -2-5-3-2‬ازن زﻧﻲ __________________ ‪93‬‬ ‫‪ -1-4-3-1-2‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻫﻮازي ___________ ‪29‬‬
‫‪ -2-5-3-3‬اﺷﻌﻪ ﻣﺎورا ﺑﻨﻔﺶ)‪95 _________ (UV‬‬ ‫‪ -1-4-3-1-3‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن ___ ‪31‬‬
‫‪ -2-6‬دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب در زﻣﻴﻦ _______________ ‪95‬‬ ‫‪ -1-4-3-1-4‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ _____ ‪31‬‬
‫‪ -2-6-1‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري _________________ ‪97‬‬ ‫‪ -1-4-3-1-5‬ﻻﮔﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﻧﻴﺰارﻫﺎ ______ ‪33‬‬
‫‪ -2-7‬ﻧﻤــﻮدار ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﻛﺎرﺧﺎﻧــﻪﻫــﺎي ﻓــﺮاوري ﻣﺤﺼ ــﻮﻻت‬ ‫‪ -1-4-3-2‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي ____ ‪34‬‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ________________________ ‪98‬‬ ‫‪ -1-4-3-3‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ __________ ‪44‬‬
‫‪ -2-8‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري‬ ‫‪ -1-4-3-3-1‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ زﻣﻴﻦ ________ ‪44‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ _____________________ ‪99‬‬ ‫‪ -1-4-3-3-1‬آﺑﻴﺎري _________________ ‪44‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ دوم _______________________‪101‬‬ ‫‪ -1-4-4‬دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ___________________ ‪46‬‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫‪ -1-5‬ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از آﻟﻮدﮔﻲ ________________ ‪47‬‬
‫‪ -3-1‬ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ ____________________‪103‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ اول ______________________ ‪49‬‬
‫‪ -3-2‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﺎزي و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي _‪104‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺼﻞ دوم ‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﺋﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬
‫‪ -3-2-1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي ____‪104‬‬ ‫‪ -2-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ________________________ ‪51‬‬
‫‪ -3-2-1-1‬دﺑﻲ ﻓﺎﺿﻼب ________________‪107‬‬ ‫‪ -2-2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ‬
‫‪ -3-2-1-2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ____________‪111‬‬ ‫درﻳﺎﻳﻲ ___________________________ ‪52‬‬
‫‪-4-4-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ _‪216‬‬ ‫‪ -3-3‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب _______________‪117‬‬
‫‪ -4-4-3-1‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻓﻠﺰي رﻳﺰ ﻣﻨﻔﺬ __‪216‬‬ ‫‪ -3-4‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب _____________‪119‬‬
‫‪-4-4-3-2‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن در ﻣﺤﻴﻂ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ _____ ‪217‬‬ ‫‪ -3-4-1‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ __________________‪119‬‬
‫‪-4-4-3-3‬اﻧﻌﻘﺎد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ـ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ______ ‪217‬‬ ‫‪ -3-4-2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ __________________‪123‬‬
‫‪-4-4-3-4‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ـ دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ___ ‪219‬‬ ‫‪ -3-4-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي _______________ ‪126‬‬
‫‪-4-4-3-5‬ﻓﻨﺎوري ﻏﺸﺎﻳﻲ ______________ ‪220‬‬ ‫‪ -3-4-4‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي _________________‪133‬‬
‫‪ -4-4-4‬اﺻﻮل ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ __ ‪221‬‬ ‫‪ -3-4-4-1‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب _________‪134‬‬
‫‪ -4-5‬ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ ____________ ‪222‬‬ ‫‪ -3-4-4-2‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ___________‪135‬‬
‫‪ -4-5-1‬ﻣﺼﺮف زاﺋﺪات ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ _ ‪222‬‬ ‫‪ -3-4-4-3‬ﺗﻤﺎس دﻫﻨﺪهﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن _‪137‬‬
‫‪ -4-5-2‬ﭘﻮﺳﺘﻬﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ___________ ‪222‬‬ ‫‪ -3-4-4-4‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻫﻮازي _____________‪139‬‬
‫‪ -4-5-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪ -3-4-4-5‬ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل _________________‪140‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه ﺧﺎك __________________ ‪222‬‬ ‫‪ -3-5‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ______________________‪143‬‬
‫‪ -4-5-4‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺑﺴﺘﺮا‬ ‫‪ -3-6‬دﻓﻊ در زﻣﻴﻦ ____________________‪145‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ____________________ ‪223‬‬ ‫‪ -3-6-1‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ _________________ ‪146‬‬
‫‪ -4-5-5‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ________________ ‪223‬‬ ‫‪ -3-6-2‬ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ________________‪147‬‬
‫‪ -4-5-6‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ _______ ‪224‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ______________________‪149‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ____________________ ‪225‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪ ‬ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ‬ ‫‪ -4-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ _______________________ ‪153‬‬
‫‪ -5-1‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ __ ‪229‬‬ ‫‪ -4-2‬ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از آن ____ ‪154‬‬
‫‪ -5-1-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ ______________ ‪229‬‬ ‫‪ -4-2-1‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺻﻠﻲ ﻓﺮاوري ____________ ‪154‬‬
‫‪ -5-1-2‬راﻫﺒﺮدﻫﺎي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد____‪231‬‬ ‫‪ -4-2-2‬اﻧﻮاع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ____‪156‬‬
‫‪ -5-1-3‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ ____________‪234‬‬ ‫‪ -4-3‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ____ ‪162‬‬
‫‪ -5-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص اﻟﻴﺎف ____________‪237‬‬ ‫‪ -4-3-1‬ﻛﻠﻴﺎت ______________________ ‪162‬‬
‫‪ -2-5-1‬اﻟﻴﺎف ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ )ﭘﺸﻢ( ____________‪237‬‬ ‫‪ -4-3-2‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮردي ________________ ‪167‬‬
‫‪ -5-2-2‬اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰي )ﻛﺘﺎن( _____________‪242‬‬ ‫‪ -4-4‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ___________________‪169‬‬
‫‪ -5-2-3‬رﻧﮕﺮزي اﻟﻴﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ____________‪259‬‬ ‫‪ -4-4-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و اوﻟﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ____ ‪169‬‬
‫‪ -5-2-4‬رﻧﮕﺮزي در ﻳﻚ وان ﺣﺎوي ﻣـﻮاد رﻧﮕـﻲ ﻧﺎﺷـﻲ از رﻧﮕـﺮزي‬ ‫‪ -4-4-1-1‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ___‪172‬‬
‫ﻗﺒﻠﻲ _____________________________‪261‬‬ ‫‪ -4-4-1-2‬ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ )آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي( ________‪173‬‬
‫‪ -5-2-5‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭼﺎپ روي ﭘﺎرﭼﻪ ___________‪261‬‬ ‫‪ -4-4-1-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ _______________ ‪174‬‬
‫‪ -5-2-6‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻜﻤﻴﻞ ______________‪264‬‬ ‫‪ -4-4-1-4‬ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ________________‪176‬‬
‫‪ -5-3‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ___‪265‬‬ ‫‪ -4-4-1-5‬ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي _______________‪178‬‬
‫‪ -5-3-1‬ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ __________________‪265‬‬ ‫‪ -4-4-1-6‬ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي ________________‪178‬‬
‫‪ -5-3-2‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺴﺎﺟﻲ __‪266‬‬ ‫‪ -4-4-2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ _________________‪179‬‬
‫‪ -5-3-3‬آﻫﺎر زداﻳﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ___________‪267‬‬ ‫‪ -4-4-2-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ _______‪179‬‬
‫‪ -5-3-4‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي ____‪268‬‬ ‫‪-4-4-2-2‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻫﻮازي ‪189‬‬
‫‪ -5-3-4-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ _______‪269‬‬ ‫‪ -4-4-2-3‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي __ ‪200‬‬
‫‪9‬‬
‫‪ - 5-3-4-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺣﻴﺎﻳﻲ ____________‪271‬‬

‫‪ -5-3-4-3‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ‪ -‬ﺗﺮﺳﻴﺐ __________‪271‬‬
‫‪ -5-3-4-4‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻏﺸﺎﻳﻲ ___________ ‪272‬‬
‫‪ -5-3-4-5‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ _______‪273‬‬
‫‪ -5-3-4-6‬ﺟﺬب ____________________‪273‬‬
‫‪ -5-3-4-7‬ﺗﺒﺨﻴﺮ ___________________‪274‬‬
‫‪ -5-3-4-8‬روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ _____‪274‬‬
‫‪ -5-3-4-8-1‬ازن زﻧﻲ _________________‪275‬‬
‫‪ -5-3-4-8-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪276____________ O3/UV‬‬
‫‪ -5-3-4-8-3‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﻨﺘﻮن _____________‪278‬‬
‫‪ -5-3-4-8-4‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﺘﻮﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ _______‪279‬‬
‫‪ -5-3-4-8-5‬ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ‪280______________UV‬‬
‫‪ -5-3-4-8-6‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﺮاﻛﺴﻦ )‪281_____ (O3/H2O2‬‬
‫‪ -5-3-4-8-7‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪282 _______ O3/H2O2/UV‬‬
‫‪ -5-3-4-8-8‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪282 _______ O3 /UV/ZnO‬‬
‫‪ -5-3-5‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭼﺎپ و ﺗﻜﻤﻴﻞ __‪283‬‬
‫‪ -5-3-6‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺘﺪاول ____________‪284‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ______________________‪285‬‬
‫‪ _________________________________________________ 10‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼبﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫‪11‬‬
‫ﭘـﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺘﻨﻮع ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻳﻜﻲ از ﭼﺎﻟﺸﻬﺎي ﺑﺰرگ زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﻟﺬا ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﻴﻖ آﻻﻳﻨـﺪهﻫﺎي ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠـﻒ و‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و اﺻﻮل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آﻧﻬﺎ اﻣﺮي ﻣﻬﻢ و ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ روﻧﺪ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﺼﺮف آب در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي و ﻛﻢ آﺑﻲ ﭘﻬﻨـﻪي وﺳـﻴﻌﻲ از ﺧﺸـﻜﻴﻬﺎي ﻛـﺮه زﻣـﻴﻦ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻔﺎﻇﺖ از آب از ﻳﻚ داﻧﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺤﺾ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ و ﮔﺴـﺘﺮه ﻣﺮزﻫـﺎي ﺣﻘـﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﻲ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي را در ﻧﻮردد و ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﭼﺎﻟﺸﻬﺎي ﻣﻬﻢ ﻓﺮا روي ﺑﺸـﺮ در ﻗـﺮن ﺑﻴﺴـﺖ و ﻳﻜـﻢ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﻢ آب دﻧﻴﺎﺳﺖ و ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود ﻳﻚ ﭼﻬـﺎرم ﻣﻌﻴـﺎر ﺟﻬـﺎﻧﻲ )‪970‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ در ﺳﺎل( اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﺮوز ﻛﻢ آﺑﻲ و ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ دﻓﻊ ﭘﺴﺎب‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺑـﻪ روش ﺻـﺤﻴﺢ و اﺻـﻮﻟﻲ اﻧﺠـﺎم ﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي از‬
‫آﻟﻮدﮔﻴﻬﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ارزﺷﻤﻨﺪ آب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان آن را‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺎرف ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﻛﺘﺎب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻪ در دو ﺟﻠﺪ ﺗﺄﻟﻴﻒ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪي ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮﺟـﻮد در ﻛﺸـﻮر از ﺟﻤﻠـﻪ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨـﻲ‪ ،‬ﻧﺴـﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ‪،‬‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه و ﻓﺮآوري ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ ﻏﺬاﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﺎغ و ﭼﻮب‪ ،‬ﻓﻠﺰات و ﺻـﻨﺎﻳﻊ اﻧﻔﺠـﺎري را ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻟﻲ از اﺷﻜﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن‬
‫و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ در اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻴﻦ‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ - 1393‬ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس‬
‫‪ _________________________________________________ 12‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼبﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ اول ‪ /‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ _______________________________________ ‪13‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‬

‫‪‬‬
‫‪ 1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻌﻲ از ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮاﻧﻪ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺄﻣﻴﻦ آب و ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻋﺰم و اﻧﮕﻴﺰه ﻣﺪﻳﺮان را ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب اﻓﺰاﻳﺶ داده اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺸﻮري و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻋﻤـﺪه ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﺑـﺰرگ ﻟﺒﻨـﻲ داراي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻮده و ﻳﺎ در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﺧﻮد را ﺑﻪ درون ﻓﺎﺿـﻼﺑﺮو ﺷـﻬﺮي دﻓـﻊ ﻣـﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮاردي از دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ درﻳﺎ و ﻳﺎ آﺑﻴﺎري ﻣﺰارع ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻛﻮﭼﻚ ﻟﺒﻨﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش آﺑﻴﺎري ﻣﺮاﺗﻊ و ﭘﺨﺶ در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ و زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ وﺟﻮد دارد)‪.(1‬‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻳﻜﻲ از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻋﻤﺪه ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه آب و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ و‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻳﻜﻲ از اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺖ)‪.(2‬‬
‫‪ -1-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻟﺒﻨﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻟﺒﻨﻲ‬

‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و اﻧﺘﺨﺎب ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻟﺒﻨﻲ و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت در زﻳﺮ اراﺋﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ ________________________________________________ 14‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫‪ -1-2-1‬ﺷﻴﺮ ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰه‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺻﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﻴﺮ ﺧﺎم )اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﺮ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻟﺒﻨـﻲ( ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰاﺳـﻴﻮن‪،‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي‪ ،‬ﻫﻮاﮔﻴﺮي‪ ،‬واﺣﺪ ﻫﻤﻮژﻧﻴﺰه و ﺳﺮد ﻛﺮدن و ﭘﺮ ﻛﺮدن ﻇﺮوف ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﭘﺲ از اﻳـﻦ‬
‫‪ 4‬ذﺧﻴﺮه و ﺣﻤﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در دﻣﺎي‬
‫‪ -1-2-2‬ﭘﻮدر ﺷﻴﺮ و ﻛﺸﻚ‬

‫اﻳﻦ واﺣﺪ اﺻﻮﻻً داراي ﻓﺮاﻳﻨﺪ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ‪ %87‬از آب ﺷﻴﺮ ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰه ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺒﺨﻴـﺮ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻼء ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه آب ﺑﺎ ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﺑﻪ روش اﺳﭙﺮي‪ ،‬ﺣﺬف ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﻮدر ﻛﺸﻚ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ روش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎﻳﻊ ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﻨﺪاﻧﺴﻪ ﺷﺪن ﺑﺨﺎر در ﻃﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺟﻤﻊ آوري و‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﺑﻮﻳﻠﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪.‬‬
‫‪ -1-2-3‬ﭘﻨﻴﺮ‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻨﻮع زﻳﺎدي در ﭘﻨﻴﺮﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻣﻌﻤﻮل در ﺗﻤـﺎم ﭘﻨﻴﺮﻫـﺎ ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ دﻟﻤﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻴﺮ ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰه ﺑﺎ ﻣﺎﻳﻪ ﭘﻨﻴﺮ و ﻳﻚ ﻣﺎده ﻛﻤﻜﻲ‪ 1‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻟﺨﺘﻪ و اﻳﺠﺎد دﻟﻤﻪ و ﮔﺮم ﻛﺮدن و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬آب ﭘﻨﻴﺮ از دﻟﻤﻪ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬دﻟﻤﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺳﭙﺲ ﻧﻤﻚ ﺳﻮد‪ ،‬ﻓﺸﺮده‪ ،‬ذﺧﻴﺮه و ﺳﭙﺲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻃﻲ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ دو ﻧـﻮع ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻮع اول آب ﭘﻨﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﻓﻊ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻳﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺸﻚ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻧـﻮع‬
‫دوم‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﻨﻴﺮ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1- starter culture‬‬

‫‪ -1-2-4‬ﻛﺮه‬
‫ﺧﺎﻣﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎده ﺧﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮه اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺮه ﮔﻴﺮي ﺧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دو ﺑﺨـﺶ ﻛـﺮه و دوغ ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬دوغ ﺗﻮﻟﻴﺪي را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺼﻮرت ﭘﻮدر ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي و ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -1-2-5‬ﺷﻴﺮ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه‬

‫ﺷﻴﺮ اﺑﺘﺪا از ﻟﺤﺎظ ﭼﺮﺑﻲ و ﻣﺤﺘﻮاي ﺟﺎﻣﺪات ﺧﺸﻚ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺎﺳـﺘﻮرﻳﺰه ﺷـﺪه و در ﻳـﻚ‬
‫ﺧﺸﻚ ﻛﻦ‪ ،‬ﺗﻐﻠﻴﻆ و ﻫﻤﻮژﻧﻴﺰه ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي و اﺳﺘﺮﻳﻞ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﺳﺮد ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻴﺮ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺗﻐﻠﻴﻆ ﺷﺪه‪ ،2‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﺧﺸﻚ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺷﻴﺮ ﺷﻜﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و ﻣﺤﺼﻮل ﺳـﺮد‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد )‪ .(3‬ﺟﺪول ‪ 1-1‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ BOD3‬و ‪ COD4‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺘﺪاول ﻟﺒﻨﻲ و ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي را ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 1-1‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻌﻤﻮل ﻟﺒﻨﻲ و ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫)‪COD(mg/L‬‬ ‫)‪BOD5(mg/L‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل‬

‫‪4‬‬ ‫‪183000‬‬ ‫‪114000‬‬ ‫ﺷﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ)ﺑﺪون ﭼﺮﺑﻲ‬
‫‪5‬‬ ‫‪190000‬‬ ‫‪110000‬‬ ‫ﮔﻴﺮي(‬
‫‪6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪120000‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪104000‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪147000‬‬ ‫‪90000‬‬ ‫ﺷﻴﺮ ﺑﺎ ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ‬

‫‪5‬‬ ‫‪120000‬‬ ‫‪85000‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪70000‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪67000‬‬
‫‪2- Sweetened condensed milk‬‬

‫‪3 - Biochemical Oxygen Demand‬‬
‫‪4 - Chemical Oxygen Demand‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪134000‬‬ ‫‪61000‬‬ ‫دوغ ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺮه ﮔﻴﺮي‬

‫‪5‬‬ ‫‪110000‬‬ ‫‪75000‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪68000‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪750000‬‬ ‫‪400000‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ‬
‫‪5‬‬ ‫‪860000‬‬ ‫‪400000‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪400000‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪399000‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪378000‬‬ ‫‪271000‬‬ ‫ﺷﻴﺮ ﺗﻐﻠﻴﻆ ﺷﺪه‬
‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪208000‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪42000‬‬ ‫آب ﭘﻨﻴﺮ‬

‫‪5‬‬ ‫‪65000‬‬ ‫‪45000‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪80000‬‬ ‫‪40000‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪34000‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪292000‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻨﻲ‬
‫‪4،5‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪300‬‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‬
‫‪ -1-2-6‬ﺑﺴﺘﻨﻲ‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎم ﻣﺜﻞ آب‪ ،‬ﭘﻮدر ﺧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻛﺮه‪ ،‬ﺷﻴﺮ و آب ﭘﻨﻴﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﻫﻤﻮژﻧﻴﺰه و ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰه ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ﺑﺰرگ ذﺧﻴﺮه اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﻮش ﻃﻌﻢ ﺳﺎزي و رﻧﮕـﻲ ﻛـﺮدن اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه و ﻗﺒﻞ از ﻓﺮﻳﺰ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻣﻴﻮهﻫﺎ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻃـﻲ ﻣﺮﺣﻠـﻪ اﻧﺠﻤـﺎد اوﻟﻴـﻪ ﻣﺨﻠـﻮط ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﻣﻄﺒﻮع و دﻟﭙﺬﻳﺮ ﺷﺪن ﺑﺴﺘﻨﻲ‪ ،‬ﻫﻮاي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺰ وارد ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳـﭙﺲ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻣﺨﺎزن ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ)‪.(8‬‬
‫‪ -1-2-7‬ﻣﺎﺳﺖ‬
‫ﺷﻴﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود از ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاي ﭼﺮﺑﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺟﺎﻣﺪات ﺷـﻴﺮ ﻗـﻮام‬
‫‪ 60‬ﮔﺮم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘـﺲ از‬ ‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﻜﺮ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و ﻣﺨﻠﻮط ﺗﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫‪ 95‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 3-5‬دﻗﻴﻘﻪ ﺣﺮارت داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﺗـﺎ‬ ‫آن ﻫﻤﻮژﻧﻴﺰه و ﻣﺠﺪداً ﺗﺎ دﻣﺎي ﺣﺪود‬
‫‪ 35-45‬ﺳﺮد ﺷﺪه و ﻣﺎﻳﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﺎﺳﺖﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨـﺪي ﻛﻮﭼـﻚ‪،‬‬ ‫دﻣﺎي‬
‫ﺷﻴﺮ ﻣﺎﻳﻪ زده ﺷﺪه ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً وارد ﻇﺮف ﺷﺪه و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳـﻦ ﻇـﺮوف در ﻳـﻚ دوره زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب در ﺣﺮارت ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺮار داده ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺳﺮد و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ)‪.(9‬‬
‫‪ -1-2-8‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‬

‫ﻋﻤﺪه آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻟﺒﻨﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻤﻴﺰ ﻛـﺮدن و ﺷﺴﺘﺸـﻮي ﻛـﻒ‪ ،‬ﺑﻄﺮﻳﻬـﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻌﺒﻪﻫﺎ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻣﺨﺎزن ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درون ﺗﺎﻧﻜﺮﻫﺎي ﺣﻤﻞ و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﺷﻴﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻣﺨﺎزن ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﺎﻣﻞ‪ ،‬آﺑﻜﺸﻲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﺣـﺬف‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎم ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺳﻄﻮح ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﻤﻴﺰ ﺷﺪه در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از آب داغ ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺳﺮد ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮاي آﺑﻜﺸﻲ و ﺣﺬف ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻣـﻮاد ﻗﻠﻴـﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﻮزش آور ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-3‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﺣﺠﻢ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬روﺷﻬﺎي ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺪار آب ﻣﺼـﺮﻓﻲ ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻋﻤﺪه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ آب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﺳﺮد ﻛﺮدن و ﮔﺮم ﻛـﺮدن ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﺎري از آﻻﻳﻨﺪه ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲﺗـﻮان آﻧﻬـﺎ را ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﺠﺪد ﻗﺮار داده و ﻳﺎ ﺑﻪ درون ﻛﺎﻧﺎل ﺟﻤﻊ آوري آﺑﻬﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎرش دﻓﻊ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ ﻛﻪ در ﺗﻤـﺎس ﺑـﺎ ﺷـﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺼـﻮﻻت‬
‫ﺷﻴﺮي‪ ،‬رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش ﺷﻴﺮ و ﻣﺤﺼﻮﻻت آن‪ ،‬آب ﭘﻨﻴﺮ‪ ،‬آب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺸﺮده ﺳﺎزي ﭘﻨﻴﺮ‪ ،‬آب ﻧﻤﻚ و آب‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺣﺘﻲ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري اﺳﺖ)‪ .(10‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺣـﺎوي‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﻴﺮ‪ ،‬ﭘﻨﻴﺮ‪ ،‬آب ﭘﻨﻴﺮ و آبﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از زﻻل ﺳﺎزي ﻟﺒﻨﻴﺎت‪ ،‬آب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي رﻗﻴﻖ‬
‫ﺳﺎزي‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬آب ﻣﻴﻮهﻫﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ)‪.(9‬‬
‫‪ (3‬ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺎوي ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺘﺮﻳﻞ ﻛﻨﻨﺪه و اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﭘﺎك‬
‫ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي اﺳﻴﺪي و ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ pH‬ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲ داري ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﻤﻴﺰ‬
‫ﻛﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﺳﻮد ﺳﻮز آور‪ ،‬اﺳﻴﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻚ‪ ،‬اﺳﻴﺪ ﻓﺴﻔﺮﻳﻚ و ﻫﻴﭙﻮ ﻛﻠﺮﻳﺪ ﺳﺪﻳﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاد اﺛﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ در ‪ pH‬ﻓﺎﺿﻼب دارﻧﺪ‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎي ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﺷﺴﺘﺸـﻮ و ﺗﻤﻴـﺰ ﻛـﺮدن‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﻮاد ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﺑﻴﻮﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ)‪ (BOD‬و اﻛﺴـﻴﮋن ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ)‪ (COD‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻛﻤﺘﺮ از ‪ %10‬ﻛﻞ ‪ BOD‬ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻮﻳﻨﺪهﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﺴﻔﺮدار ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﻓﺴﻔﺮ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺼﺮف اﺳـﻴﺪ ﻓﺴـﻔﺮﻳﻚ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ورود ﻓﺴﻔﺮ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺴﻔﺮ دﻓﻌﻲ وارد ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻي آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن و ﺑﻬﺴﺎزي ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻴﺶ از ‪ %30‬ﻛﻞ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻣﻮرد‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﺳﻤﻴﺖ آﻧﻬﺎ روي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ‬
‫وﺟﻮد دارد)‪.(11‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب‬
‫در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧـﻮع ﻣﺤﺼـﻮل ﺗﻮﻟﻴـﺪي و روش ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري از ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ ﺑﺴـﺘﮕﻲ‬
‫دارد)‪ .(12‬اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺘﻔﺎوت روي اﻧﺘﺨﺎب واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ در ﻣﻮرد ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﺴـﻴﺎر ﻛـﻢ اﺳـﺖ)‪.(10‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ در ﺟﺪاول ‪ 1-2‬و ‪ 1-3‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺷـﻴﺮ‬
‫داراي ‪ BOD‬ﻣﻌﺎدل ‪ 250‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎﻧﮕﻲ اﺳﺖ)‪ .(23‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎر آﻟـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻟﺒﻨﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﺑﺎر آﻟﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻻﻛﺘﻮز‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ )ﻋﻤـﺪﺗﺎً‬
‫ﻛﺎزﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎي ﺷﻴﺮ اﺳﺖ( )‪12،17‬و ‪.(24‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻘﺪار ‪ COD‬و ‪ BOD‬آب ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 35000-68000 mg/L‬و ‪ 30000-60000mg/L‬اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ‪ %90‬اﻳﻦ ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻻﻛﺘﻮز ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻴﺮ اﺳﺖ)‪ 25‬و ‪.(26‬‬
‫‪ -1-4‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﺗﻐﻴﺮات ﺷﺪﻳﺪ دﺑﻲ‪ pH ،‬و ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ روﻧﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ آن را‬
‫دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻳﻚ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ)‪ .(23‬ﺳـﻪ ﮔﺰﻳﻨـﻪ ﻋﻤـﺪه ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫‪ (a‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‪.‬‬
‫‪ (b‬ﺣﺬف زاﻳﺪات وﻳﮋه و ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ از ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ (c‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺣﺪاث ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ در داﺧﻞ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ )‪ 26‬و ‪.(25‬‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮات روﺑﻴﻨﺴﻮن )‪ ،(25‬دو ﮔﺰﻳﻨﻪ اول ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻟﺒﻨﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮم را ﻛﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب در ﻣﺤﻞ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﮔﺰﻳﻨـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدآوري ﻛﺮد ﻛﻪ روش ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب را ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ارﺗﻘﺎء داده‬
‫و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري در دراز ﻣﺪت را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .1-2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﺒﻨﻲ )‪ 10‬و ‪(13-22‬‬

‫ﻗﻠﻴﺎﺋﻴﺖ‬ ‫‪TSS2‬‬ ‫‪TS1‬‬ ‫‪FOG‬‬ ‫‪BOD5‬‬
‫‪(mg/L as‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(g/L‬‬ ‫‪pH‬‬ ‫)‪COD(mg/‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬
‫ﺻﻨﻌﺖ‬
‫)‪CaCO3‬‬
‫ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪225-1550‬‬ ‫‪-3560‬‬ ‫‪-14205‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪6/2-11/3‬‬ ‫‪785 -7619‬‬ ‫‪-5722‬‬ ‫‪ 14‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ و آب ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪1837‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5/2‬‬ ‫‪189-6219‬‬ ‫‪565‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ و آب ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪335‬‬ ‫‪-2330‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5/22‬‬ ‫‪5340‬‬ ‫‪-2214‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪188‬‬ ‫‪4210‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4/99‬‬ ‫‪2830‬‬ ‫‪377‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2,6‬‬ ‫‪3/38‬‬ ‫‪63300‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪53200‬‬ ‫‪0/32‬‬ ‫‪6/5‬‬ ‫‪5380‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮ و‬
‫‪12500‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎزﺋﻴﻦ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/4‬‬ ‫‪4/5 -6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮ و‬
‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎزﺋﻴﻦ‬
‫‪-‬‬ ‫‪8000‬‬
‫ﺷﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-920‬‬ ‫‪-1470‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪7/1-8/1‬‬ ‫‪713-1410‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺷﻴﺮ‬
‫‪546‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪6/92‬‬ ‫‪4656‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻴﺮو‬
‫‪150-300‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2750‬‬ ‫‪3-5‬‬ ‫‪8 -11‬‬ ‫‪2000 -6000‬‬ ‫‪-4000‬‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ‬
‫‪-1000‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻴﺮو ﺧﺎﻣﻪ‬
‫‪350‬‬
‫ﻛﺮه و ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ‬
‫‪532‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1720‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5,8‬‬ ‫‪1908‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﺮه و ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/4‬‬ ‫‪10-11‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﺮه و ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5-7‬‬ ‫‪2520‬‬ ‫‪1250‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﺮه و ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ‬
‫آب ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/8‬‬ ‫‪4,6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪35000‬‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب آب ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪1300‬‬ ‫‪3190‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪68814‬‬ ‫‪-‬‬ ‫آب ﭘﻨﻴﺮ ﺧﺎم‬
‫‪1 - Total Solids‬‬

‫‪2 - Total Suspended Solids‬‬
‫‪ -1-4-1‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي‬

‫ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاريﻫﺎي آﻟﻲ ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻌﻀﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﻮارهﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺻﻠﻲ ﭼﺴﺒﻴﺪه و‬
‫ﻳﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼت ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ در ﺣﻮضﻫﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از واﺣﺪﻫﺎي ﭘـﻴﺶ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻜـﺎر‬
‫رﻓﺘﻪ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن ﭼﺮﺑﻲ در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷـﻬﺮي اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(6‬‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎﺻﻲ در ﺧﺼﻮص ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ ﻛـﺎﻣﻼً ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮه‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﺮخ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب‪ ،BOD5 ،‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه روزاﻧﻪ‬
‫اﺳﺖ)‪ .(10‬ﺑﻌﻀﻲ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻛـﺎﻫﺶ ﺷـﺪت ‪ BOD‬ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ)‪.(7‬‬
‫در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻛﻪ در ‪ 14‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺷﻴﺮ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ‪ 4‬ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷـﻬﺮي ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺳﺎﻳﺮﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ 5 .‬ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي را در ﻣﺤﻞ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻼب ﺑﻬﺪاﺷـﺘﻲ و ﺻـﻨﻌﺘﻲ را از ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺟـﺪا‬
‫ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺑﺰرﮔﻲ را اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬زﻳﺮا دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از ﭘﺨﺶ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎري زا ﻣﻲﺷﺪ)‪ .(10‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي را در ﻣﺤﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي در واﺣـﺪ ﺻـﻨﻌﺘﻲ را ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺟﻤـﻊ آوري ﻧﻤـﻮده و‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي دﻓﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪-1-4-2‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫اﻟﻒ‪ -‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‬
‫ﻫﺪف اﺻﻠﻲ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺬف ذرات ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻤﭗﻫﺎ و ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﭘﺎﺋﻴﻦ دﺳﺘﻲ ﮔﺮدﻧﺪ)‪ .(27‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد ﻋﻤﻠﻴـﺎت آﺷـﻐﺎﻟﮕﻴﺮي از‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺒﻨﻲ ﺣﺘﻲ اﻻﻣﻜﺎن ﺳﺮﻳﻊ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد زﻳﺮا ﺗﺄﺧﻴﺮ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ COD‬ﻧﺎﺷـﻲ از ﺣـﻞ ﺷـﺪن‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﺮدد)‪ .(28‬وﻧﺪورف‪ (7) 3‬اﺳﺘﻔﺎده از آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺳﻴﻤﻲ و ﺣﻮﺿﭽﻪ داﻧﻪ ﮔﻴﺮ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﻓﺬ ‪mm‬‬
‫‪ 9/5‬را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻫﺮﻣﻴﻨﮓ‪ (28) 4‬اﺳﺘﻔﺎده از آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﺬ رﻳﺰﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴـﻢ ﺗﻤﻴـﺰ‬
‫ﻛﺮدن ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎ دﺳﺘﻲ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﻓﺬ ‪ 39 mm‬را ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮﻃﺒـﻖ ﻧﻈـﺮ‬
‫دروﺳﺘﻲ‪ (27) 5‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات درﺷﺖ ﻗﺒﻞ از واﺣﺪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﻗﺪاﻣﺎت اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻤﻖ ﺑﻪ ﻋﺮض ﻛﺎﻧﺎل اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬
‫‪ 1: 2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎﻧﺎل ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0/6 m/s‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﻤﻴﺰ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و آﺷﻐﺎﻟﻬﺎي ﺟﺪا ﺷﺪه در ﻣﺤﻞ ﻣﺤﻞ دﻓﻦ زﺑﺎﻟﻪ ﺷﻬﺮي‪ ،‬دﻓﻦ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻛﻨﺘﺮل ‪pH‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 1-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷـﺪﻳﺪي در ‪ pH‬ﻓﺎﺿـﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻪ ﻧﻮع روش ﺗﻤﻴﺰ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﺳﺎزي ﭼﺮﺑﻲﻫﺎ و ﺣﺬف ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ ﻣﻮاد ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ‪ pH‬ﺑﻴﻦ ‪ 10 - 14‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪3 - Whendorff‬‬
‫‪4 - Hemming‬‬
‫‪5 - Droste‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .1-3‬ﻏﻠﻈﺖ ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ در ﻓﺎﺿﻼب ﭼﻨﺪ ﺻﻨﻌﺖ ﻟﺒﻨﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪Ca2+‬‬ ‫‪Mg2+‬‬ ‫‪K+‬‬ ‫‪Na+‬‬ ‫‪NH4-N‬‬ ‫‪TKN2‬‬ ‫‪PO4-P‬‬ ‫‪Total‬‬
‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬ ‫‪P1‬‬ ‫ﻧﻮع ﺻﻨﻌﺖ‬
‫)‪(mg/L‬‬
‫ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪6,5-46,3‬‬ ‫‪1,4-58,5‬‬ ‫‪-155,5‬‬ ‫‪-1265‬‬ ‫‪1-34‬‬ ‫‪14-140‬‬ ‫‪6 -35‬‬ ‫‪29-181‬‬ ‫‪ 14‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ و‬
‫‪8/6‬‬ ‫‪263‬‬ ‫آب ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/7-28,5‬‬ ‫‪13-172‬‬ ‫‪0/2 -.7/9‬‬ ‫‪0/2 -48‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ و آب‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪35‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪12‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪140‬‬ ‫‪550‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪140‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪85‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮ و‬
‫‪125‬‬ ‫‪410‬‬ ‫ﻛﺎزﺋﻴﻦ‬
‫‪95‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪14‬‬
‫‪160‬‬ ‫‪380‬‬
‫ﺷﻴﺮ‬
‫‪5-8‬‬ ‫‪35-40‬‬ ‫‪35-40‬‬ ‫‪-200‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪50 -60‬‬ ‫‪20 - 50‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻴﺮ و‬
‫‪170‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻪ‬
‫ﻛﺮه و ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ‬
‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪560‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪35‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﺮه و ﺷﻴﺮ‬
‫ﺧﺸﻚ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﺮه و ﺷﻴﺮ‬
‫ﺧﺸﻚ‬
‫آب ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪100‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫‪1500‬‬ ‫‪430‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1400‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪640‬‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب آب ﭘﻨﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪64/3‬‬ ‫‪1462‬‬ ‫‪327‬‬ ‫‪379‬‬ ‫آب ﭘﻨﻴﺮ ﺧﺎم‬
‫‪1 - Total phosphorus‬‬

‫‪2 - Total Kjeldahl Nitrogen‬‬
‫اﻣﺎ ‪ pH‬ﺑﻴﻦ ‪ 1/5 -2‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي اﺳﻴﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺮاي ﺣـﺬف ﺿـﺎﻳﻌﺎت و زاﻳـﺪات ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ )‪ pH .(29،11‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻴﻦ ‪6/5 –8/5‬اﺳـﺖ)‪ .(31،30‬ﻣﻘـﺎدﻳﺮ‬
‫‪ pH‬ﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺮاي ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺸﻨﺪه و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺪﻳﺪ‬
‫‪ pH‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ روي ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ دارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮردﮔﻲ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺎﺿـﻼب در‬
‫‪ pH‬ﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 6/5‬و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 10‬ﻣﻲﮔﺮدد)‪ .(6‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻌﻀﻲ از روﺷﻬﺎي ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﻗﺒﻞ‬
‫از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺣﺎوي ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ درون ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮات ﻓﺪراﺳﻴﻮن ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‬
‫ﻟﺒﻨﻴﺎت )‪ 1(IDF‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺮدﻧﺪ ‪ pH‬ﺧﻨﺜﻲ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺻﻼح ‪ pH‬در ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳـﺘﻔﺎده ﻋﺒـﺎرت از‬
‫‪ CO2 ،NaOH ،HNO3 ، H2SO4‬ﻳﺎ آﻫﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(30‬‬
‫پ‪ -‬دﺑﻲ و ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﭼﻮن ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ داراي دﺑﻲ‪ ،‬ﺑﺎر آﻟﻲ‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ pH ،‬و ﻣﻘـﺪار ﻣـﻮاد ﻣﻐـﺬي ﺑﺴـﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴـﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺟﺮﻳﺎن و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ از اوﻟـﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ‬
‫اﺳﺖ)‪ .(28‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬و دﺑﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧـﺪ ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 6-12h‬اﻣﻜـﺎن‬
‫ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ )‪.(7‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ‪ ،IDF‬ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ داراي اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻓﺎﺿﻼب را ﺑﺨـﻮﺑﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ ﻧﻤـﻮده و از ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺪف ﺑﺎ ﻫﻮادهﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕـﺮ از ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑﺤﺮاﻧـﻲ‪،‬‬
‫اﻧﺪازه ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪازه اﻳﻦ ﺣﻮض ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد ﺗـﺎ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﻣﺘﻌـﺎدل ﻛـﺮدن‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﻣﺘﻐﻴﺮ روزاﻧﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺪازه اﻳﻦ ﺣﻮض ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎرﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و آﻟﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮي را ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗﺤﻤـﻞ ﻧﻤﺎﻳـﺪ و‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻤﻊ آوري ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ)‪.(30‬‬
‫‪1 - International Dairy Federation‬‬

‫ت‪ -‬ﺣﺬف ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‬

‫وﺟﻮد ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ)‪1(FOG‬در ﻓﺎﺿـﻼب ﺣﺎﺻـﻞ از ﻓـﺮاوري ﻟﺒﻨﻴـﺎت ﺑﺎﻋـﺚ اﻳﺠـﺎد ﻣﺸـﻜﻼﺗﻲ در‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺣﺬف ﻛﺎﻣﻞ ﭼﺮﺑـﻲ‪،‬‬
‫روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﻣﻘﺪار آن ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﻧﻈـﺮ ‪ IDF‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﻓـﺮاوري ﺷـﻴﺮ از ﻗﺒﻴـﻞ‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺷﻴﺮ‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮ و ﻛﺮه‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ‪ FOG‬در دوره ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري از‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاوري ﺳﺮ ﺷﻴﺮ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ‪ FOG‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺒﻨﻴﺎت ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬واﺣـﺪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ روﻏﻦ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲ و ﮔﺮﻳﺲ را ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺒﻞ ﻳﺎ ﺑﻌﺪ از ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﻮد )‪.(32‬‬
‫اﮔﺮ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻗﺒﻞ از واﺣﺪ ﺣﺬف ‪ FOG‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺎﺿـﻼب ورودي ﺑـﻪ ﺣـﻮض ﻣﺘﻌـﺎدل‬
‫ﺳﺎزي در ﻃﻲ دوره زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ در اﻳﻦ ﺣﻮض ﺧﻨﻚ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ذرات ﻣﻌﻠـﻖ ﭼﺮﺑـﻲ ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﭼﺴﺒﻴﺪه و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﻜﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ را ﻣﻲدﻫﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺣﻮض ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از‬
‫واﺣﺪ ﺣﺬف ‪ FOG‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬واﺣﺪ ﭼﺮﺑﻲ ﮔﻴﺮ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﺑـﺰرگ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﻪ واﺣﺪ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ‪ ،IDF‬واﺣﺪ ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از واﺣﺪ ﺣﺬف ‪ FOG‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫـﺎي ﻣﻌﻤـﻮل ﺣـﺬف‬
‫‪ FOG‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﭼﺮﺑﻲ ﮔﻴﺮﻫﺎي ﺛﻘﻠﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﺣﺬف ‪ FOG‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده و داراي ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳـﺎده و ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري ﺧﻮد ﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ واﺣﺪ از ﻳﻚ ﺳﺮي ﺳﻠﻮلﻫﺎﻳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب از ﺑﻴﻦ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده و ‪ FOG‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺳﻄﺢ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻨﺎور ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪ‪FOG ،‬‬
‫درون ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﺪام اﻓﺘﺎده و ﺑﺼﻮرت دﺳﺘﻲ ﻳﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺣـﺬف ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬از ﻣﻌﺎﻳـﺐ اﻳـﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺶ داﺋﻤﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر داﺋﻤﻲ ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﺑـﺎﻻ آﻣـﺪن‬
‫‪ FOG‬و ﻛﺎﻫﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ FOG‬در ‪ pH‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 8‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد)‪.(32‬‬
‫‪1 - Fat,Oil,Grease‬‬
‫‪ (2‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮا و ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل‪ :‬ﺣﺬف ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي‬
‫ﻣﺤﻠﻮل‪ (DAF)1‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻮادﻫﻲ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎري در ﺣﺪود ‪400-600 kpa‬‬
‫در واﺣﺪ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺳﭙﺲ وارد ﻛﺮدن آن ﺑﻪ درون ﺣﻮض ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺣﺎوي ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺒﻨﻲ ﺧﺎم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل در ﻓﺸﺎر ﻣﻌﻤﻮل اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺑﻪ ﺣﺒﺎبﻫﺎي رﻳﺰ ﻫﻮا ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻣـﻲ ﮔـﺮدد)‪32‬و‪ .(6‬ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺳﻮب ﻣﻲدﻫﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ذرات ﭼﺮﺑﻲ ﭼﺴﺒﻴﺪه و در ﺳﻄﺢ ﭘﺴﺎب ﻣﻌﻠـﻖ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ)‪ 9‬و ‪ .(6‬ﻻﻳﻪ ﭼﺮﺑﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺳﻄﺢ ﺑﺼﻮرت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺣﺬف ﺷـﺪه و اﮔـﺮ در ﻳـﻚ‬
‫ﺣﻮض ذﺧﻴﺮه ﮔﺮدد ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﺑﻮده و ﭼﻮن آﺑﮕﻴﺮي آن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻟﺠﻦ ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫‪ FOG‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺟﻤﻊ آوري و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ روﺷﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻓـﻊ ﮔـﺮدد)‪ .(32‬ﺗﺄﺳﻴﺴـﺎت ‪ DAF‬ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺮﺗﺐ دارﻧﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﻮا ﻳﻜﻲ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر اﻗﺘﺼﺎدي ‪ DAF‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً و ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ‬
‫ﻫﻮاده ﻣﻜﻨﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺮواﻧﻪ دوار ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣـﻮض ﺷﻨﺎورﺳـﺎزي ﺣـﺎوي ﻓﺎﺿـﻼب ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻧﺸـﺪه وارد‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي در ﺑﺎزار ﻣﻮﺟﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧـﻮع از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ‪ ،Robosep ،Hydrofloat‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﻣﻜﺸﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ‪ zeda‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻌﺎﻳﺐ اﺻﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ DAF‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ‪ (SS)2‬و ‪ FOG‬آزاد را ﺣـﺬف ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﺟﺪاﺳﺎزي و ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻣﺤﻠﻮل و ‪ FOG‬اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻫـﺎي‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ آب آزاد ﺷﺪه و ذرات روﻏﻦ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭼﺴﺒﻴﺪه و ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫درﺷﺖ دﻫﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﺣﺬف ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺪف ﺑﺎ ﺑﺎز ﭼـﺮﺧﺶ ﻓﺎﺿـﻼب ﻗﺒـﻞ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫‪ DAF‬و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺘﺪاول ﻣﺜﻞ ﻛﻠﺮور ﻓﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﺎت آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم و ﭘﻠﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻬﺎ دﺳﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺷﻨﺎورﺳﺎزي اﺻﻼح ‪ pH‬ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻣﺆﺛﺮ ‪ FOG‬ﺑﻪ ‪pH‬‬
‫ﺣﺪود ‪ 6,5‬ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1 - Defused Air Flotation‬‬

‫‪2 - Suspended Solids‬‬
‫ث ‪ -‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ آﻧﺰﻳﻤﻲ ‪FOG‬‬
‫از ﻣﺤﺼﻮﻻت آﻧﺰﻳﻤﻲ ﺣﺎوي ﻟﻴﭙﺎز ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮﻧﻪ ‪ Penicillium Restrictum‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻴـﺪروﻟﻴﺰ‬
‫‪ FOG‬ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻟﺒﻨﻲ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﺑـﺎﻻ در ﺣـﺬف‬
‫‪ COD‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﭘﺴﺎب در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺪون اﻧﺠـﺎم ﻫﻴـﺪروﻟﻴﺰ ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﻮﺳـﻂ ‪1‬‬
‫‪ UASB‬ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(32‬‬
‫‪ -1-4-3‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺻﻠﻲ‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻳﻜﻲ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روﺷﻬﺎي ﺣﺬف ﻣﻮاد آﻟﻲ از ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻟﺠﻦ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻮازي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ دﻓﻊ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮاد آﻟﻲ وﻳﮋه و ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ را ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﺣﺎدﺗﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ داراي ﻣﺰﻳﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻣـﻮاد آﻟـﻲ ﭘﻴﭽﻴـﺪه و ﺟـﺬب‬
‫ﺳﻄﺤﻲ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘﻴﭽﻴﺪه‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و اﻧﻌﻄﺎف زﻳﺎدي در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭼﻨﺪﻳﻦ واﺣﺪ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ اﺧﺘﺼﺎﺻـﻲ ﺟﻬـﺖ ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺣﺎوي ﻣﻮاد آﻟﻲ وﻳﮋه وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ -1-4-3-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي‬

‫روش ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي ﺷـﺎﻣﻞ رﺷـﺪ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴـﻢﻫـﺎ در ﻳـﻚ ﻣﺤـﻴﻂ ﻏﻨـﻲ از اﻛﺴـﻴﮋن ﺑـﺮاي‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑﻪ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬آب و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ و‬
‫ﻋﻤﻠﻲ در ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮﻳﻦ و اﻗﺘﺼﺎديﺗﺮﻳﻦ روش در ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬راه اﻧﺪازي آن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دوره ﺳﺎزﮔﺎري‪ 2‬ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ دارد ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ﻻزم از ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺬﻳﺮ اﻳﺠﺎد ﮔﺮدد‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﺎﻛﻲ ﺑﺨـﻮﺑﻲ ﺣـﺬف ﺷـﺪه و‬
‫ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﺎﺷﻲ از آن وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻌﻤﻮل ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي ﻋﺒﺎرت از ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻛﻒ و ﺟﺪاﺳﺎزي ﺿﻌﻴﻒ دو ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ و ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪1 - Up flow Anaerobic Sludge Bed(Blanket‬‬

‫‪2 - Adaptation‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 1-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺎده ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب )اﻟﻒ( ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻫﻮازي )ب( ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫‪ -1-4-3-1-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف )‪ :1(ASP‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻣـﺪاوم اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب در ﻳﻚ ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ‪ ،‬آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻟـﻲ را‬
‫ﺟﺬب داﺧﻠﻲ و ﺳﻄﺤﻲ ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ)ﺷﻜﻞ ‪ .(1-1‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻲ ﺧﻄﺮ اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪه و دﻳﮕﺮ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﻧـﺮژي ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‪ ،‬ﺑﻘـﺎ و رﺷـﺪ‬
‫‪1 - Activated Sludge Process‬‬

‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ )ﻟﺨﺘﻪﻫﺎ( ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺨﺘﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ دﻣﻴـﺪن ﻫـﻮا ﺑـﻪ درون ﺣـﻮض‬
‫ﻫﻮادﻫﻲ و ﻳﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﻌﻠﻖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل در ﺣـﻮض ﻫـﻮادﻫﻲ‬
‫ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺤﺮاﻧﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﺮﺟﻴﺤﺎً ﺣﺪود ‪ 1-2 mg/l‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺑـﺮ اﺳـﺎس زﻣـﺎن‬
‫ﻫﻮادﻫﻲ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ و در آﻧﺠﺎ‬
‫ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺗﺸﻜﻴﻞ ذرات ﺑﺰرﮔﺘﺮي را ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻟﺠﻦ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي از ﻟﺤﺎظ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ اﻧﺮژي داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺠﻢ ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي زﻳﺎد‬
‫اﺳﺖ )‪ 0/6‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻟﺠﻦ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪ BOD5‬ﺣﺬف ﺷﺪه(‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻟﺠﻦ ﺑﻪ ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫داده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎﺑﻘﻲ آن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻀﻢ ﺷﺪه و ﺑﻪ روش ﻣﻄﻤﺌﻨﻲ در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ دﻓﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻛﺴﻴﮋن رﺳﺎﻧﻲ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺼﺮف‬
‫ﻛﻨﻨﺪه اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺸﻜﻼت راﻫﺒﺮي ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺣﺠﻴﻢ ﺷﺪن ﻟﺠﻦ‪ ،(17) 1‬ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻛﻒ‪ ،2‬ﺗﺮﺳﻴﺐ آﻫﻦ و ﻛﺮﺑﻨﺎتﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي ﻟﺠﻦ و ﻛﺎﻫﺶ راﻧﺪﻣﺎن در زﻣﺴﺘﺎن اﺷﺎره ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﮔﺰارﺷﺎت ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫داﻧﻜﻴﻦ و روﺳﻞ ‪ 3‬درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺬف ﻣﻄﻤﺌﻦ ‪ COD‬در ﺣﺪود ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ %90‬و ﻛﺎﻫﺶ ‪ %65‬ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ از‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎوي ﭘﻮدر ﺷﻴﺮ و ﻛﺮه اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ از اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﺣﺴﺎس ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ راﻧﺪﻣﺎن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-4-3-1-2‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻫﻮازي‬
‫ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻫﻮازي ﻣﺜﻞ ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﭼﻜﻨﺪه ﻣﺘﻌﺎرف )ﺷﻜﻞ ﺷـﻤﺎره ‪ (1-1‬از ﻗـﺪﻳﻤﻲﺗـﺮﻳﻦ روﺷـﻬﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺖ)‪ .(35‬ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ‪) 4‬ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪(20-100 mm‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا‪ ،‬ﺳﻨﮓ رودﺧﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه ﻳﺎ ذرات ﭘﻼﺳـﺘﻴﻜﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ از ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ روي آﻧﻬﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل از ﺣﻮض ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﺑـﺮ‬
‫‪1- Bulking‬‬
‫‪2 - Foming‬‬
‫‪3 - Donkin and Russell‬‬
‫‪4 - Carreir Media‬‬
‫روي ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺮ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺨﺶ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ از ﺑﺴﺘﺮ ‪ 2‬ﻣﺘﺮي راﻛﺘﻮر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮاوش ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي رﺷﺪ ﻛﺮده ﺑﺮ روي ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺮ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب در ﺣﺎل ﻋﺒﻮر از ﺑﺴـﺘﺮ را‬
‫ﺟﺬب و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻮازي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻟﺠﻦ ﺗﺠﻤﻊ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮ روي ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺮ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺼﻮرت دورهاي ﺣﺬف ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻮازي ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻓﺎﺿﻼب و ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻫﻮا از ﻛﻒ ﺻﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻ ﻛـﻪ ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﻫﻮاي درون و ﺧﺎرج از راﻛﺘﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ .‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎ روي ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه رﺷﺪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬از ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻋﻤﻖ ﻣﺤﺪودﻳﺖ دارﻧﺪ و ﻋﻤﻖ آﻧﻬﺎ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ‪ ،‬رﺷﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي را ﻛﻪ ﺑﻮﻫﺎي ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮع‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺎ ﻋﻤـﻖ ‪8 m‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻮازي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﻤﻮد)‪.(16‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻤﻮده و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺮ روي ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه را ﺣﺬف ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺒﻨﻲ ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻴﺶ از ‪0/28 – 0/3 kg BOD/m3‬ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎزﮔﺮدش ﭘﺴﺎب وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺬف ‪ BOD5‬از ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ %92‬ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺴﻠﺮ‪ 1‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﭼـﻮن ﭘﺴـﺎب‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﻨﻮز داراي ‪ BOD5‬ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ در ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن دﻧﺒﺎل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ذاﺗﻲ ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﭼﻜﻨﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در اﺛﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻴﺪ آﻫـﻦ و ﻛﺮﺑﻨـﺎت‬
‫دﭼﺎر ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ داﺋﻤﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي‬
‫ﻟﺒﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ و در ﺑﺎرﮔﺬاريﻫﺎي ﺑﻴﺶ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻓﻴﻠﺘﺮ‪ ،‬در اﺛﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺷـﺪﻳﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑـﻲ و ﺗﺠﻤـﻊ‬
‫ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺴﺪود ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎرﻳﺲ ‪ 2‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (16‬ﮔﺰارش ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻻ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻮاد آﻟﻲ روي ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳـﺖ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1 - Kessler‬‬
‫‪2 - Maris‬‬
‫‪ -1-4-3-1-3‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن ‪(RBC)1‬‬

‫ﺷﺎﻣﻞ دﻳﺴﻚﻫﺎي ﻣﺪوري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻣﻮاد ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﺎ داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑـﺎﻻ و دﻳﮕـﺮ ﻣـﻮاد ﺳـﺒﻚ وزن ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(35)(1-2‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﭼـﺮﺧﺶ ‪ 1-3 RPM2‬روي ﻳـﻚ ﻣﺤـﻮر اﻓﻘـﻲ ﻛـﻪ ﺣـﺪود‬
‫‪ %40 -60‬ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚﻫﺎ ﺧﺎرج از ﺗﺎﻧﻚ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻣﻲﭼﺮﺧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺘﻘـﺎل اﻛﺴـﻴﮋن از اﺗﻤﺴـﻔﺮ ﺑـﻪ‬
‫درون ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻣﻮﺟﻮد در روي ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ روي ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب را ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻟﺠﻦ ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﺿﺨﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻨﺪه ﺷﺪه و در ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ‪ gr BOD/m2.d‬اﺳﺖ)‪ .(35‬روﺳﺘﻦ ‪ 3‬و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﺣﺪود ‪ %85‬را ﺑﺮاي ‪ COD‬در‬
‫ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ )‪ 500 grCOD/m2.h 4(OLR‬ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨـﻲ ﮔـﺰارش‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ RBC‬داراي ﻣﺰاﻳﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺰاﻳـﺎ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﺎز ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ اﻧﺮژي ورودي ﻛﻤﺘﺮ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري و ﻧﮕﻬﺪاري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﻤﭙﺎژ‪ ،‬ﻫﻮادﻫﻲ و دﻓﻊ ﻳﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺠﻦ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻛﻤﺘﺮي ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻧﻴﺘﺮوژن ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده ﺑﻮده و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻌﻤﻮل آﻧﻬـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﺎزرﺳﻲ و ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎري ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-4-3-1-4‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ‪5‬‬

‫ﻳﻚ واﺣﺪ ﭘﺮ و ﺧﺎﻟﻲ ﺷﻮﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ )ﺷﻜﻞ ‪ (1-2‬ﻫـﻮادﻫﻲ‪ ،‬ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﭘﺴـﺎب و ﺑﺮﮔﺸـﺖ دادن‬
‫ﺟﺎﻣﺪات در ﻳﻚ واﺣﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد)‪ .(20‬ﺑﻌﺪ از ﭘﺮ ﺷﺪن ﺗﺎﻧﻚ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻮادﻫﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺎﻣﺪات‬
‫ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﻤﻴﺮ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴـﻢ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻮادﻫﻲ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻮاد آﻟﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﻮﻣﺲ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫‪1 - Rotating Biological Contactor‬‬

‫‪2 - Radial Per Minuts‬‬
‫‪3- Rusten‬‬
‫‪4 - Organic Loading Rate‬‬
‫‪5 - Sequencing Batch Reactor‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ‪ ،‬ﻟﺠﻦ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه و ﭘﺴﺎب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه از اﻳﻦ واﺣﺪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ‪SBR‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮدار واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮدار ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ دوره زﻣﺎﻧﻲ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ)‪ .(4‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ SBR‬ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ دﺑـﻲ ﻛـﻢ اﺳـﺖ و در ﻣﺤـﺪوده‬
‫وﺳﻴﻌﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .1-2‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺎده ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب )‪ (a‬راﻛﺘﻮر ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ )‪ (b‬دﻳﺴﻚﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﺮﺧﺎن )‪ (c‬ﺑﺮﻛﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬

‫ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﺎ راﻧـﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪%91-%97 ،COD‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ SBR‬اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ SBR‬ﺑﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻛﻮﭼـﻚ ﭘﻨﻴـﺮ ﺳـﺎزي در ﻧـﺮخ ﺑﺎرﮔـﺬاري‬
‫‪ 0/5 kgCOD/m3.d‬داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ %97‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ SBR‬ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )‪ 24 1(HRT‬ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب داراي ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪1 gr/l‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و راﻧﺪﻣﺎن ‪ %80‬در ﺣـﺬف ‪ %63 ،COD‬در ﺣـﺬف ﻛـﻞ ﺟﺎﻣـﺪات‪ %66 ،‬در‬
‫ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻓﺮار‪ %75 ،‬در ﺣﺬف ازت ﻛﺠﻠﺪال و ‪ %30‬در ﺣﺬف ﻛﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-4-3-1-5‬ﻻﮔﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﻧﻴﺰارﻫﺎ‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪ ،‬ﻻﮔﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﻧﻴﺰارﻫﺎ )ﺷﻜﻞ ‪ (1-2‬ﻳﻜﻲ از ارزانﺗـﺮﻳﻦ‬
‫روﺷﻬﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬در ﺳﺎﻳﺮ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺛﻘﻠـﻲ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫دارد‪ .‬ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺎدﮔﻲ و ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺠﻦ‪ ،‬روش ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﺷـﺪه و ﺗـﺎ ﺣـﺪود ‪ 60‬روز‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮدارﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻻﮔﻮنﻫﺎ روش ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آﻟﻮدﮔﻲ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ و زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي اﻳـﻦ‬
‫روش وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻧﻤﻮده و زﻣﻴﻨﻪ رﺷﺪ ﺣﺸﺮات ﻣﺰاﺣﻢ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ﻋﻤﻘﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 0/5-4 m‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻮادهﻫﺎي ﺷﻨﺎور ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ ﻛـﺮدن زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺧﻮرﺷﻴﺪ و اﻛﺴﻴﮋن رﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻮادﻫﻲ ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 5‬روز در دﻣﺎي ‪ 20o c‬ﺑﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن ‪ %85‬در ﺣﺬف ‪ BOD‬از ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺷﻴﺮ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي اﺧﺘﻴـﺎري ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻗﻮي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ)‪ .(15‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﺳﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﻬﺎ داراي ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻫﺮ دو ﻧﻮع‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﻫﻮازي و ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺮﺑﻦ آﻟﻲ ﺑﻪ ﺟـﺮم‬
‫‪1 - Hydrolic Retention Time‬‬

‫ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻘﺪاري از آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ CO2‬ﻳﺎ ‪ CH4‬از ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻢ ﻟﺠﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﻟﺠﻦ و ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪ ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ )‪ (HRT‬در‬
‫ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 50‬روز ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﺰارﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﺎرﺑﺮد ﮔﺴـﺘﺮدهاي‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاﻧﺪ )‪ .(16‬راﻫﻨﻤﺎي ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آﻧﻬﺎ در ﺳﺎل ‪1999‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ)‪ .(12‬ﻧﻴﺰارﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻓﺎﺿﻼب از ﻛﻨﺎر رﻳﺰوم ﻧﻲﻫﺎ ﻛﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﻛﻢ ﻋﻤﻖ از ﺟﻨﺲ ﺧﺎك ﻳﺎ ﺷـﻦ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﻲﻫﺎ اﻛﺴﻴﮋن را ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ وارد ﻧﻤﻮده ﺗﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫در ﻛﻨﺎر رﻳﺸﻪ ﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف اﻛﺴﻴﮋن آزاد ﺷﺪه در ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻟﻲ را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻲ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺬف آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺰار ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮده و ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي آﻣﻮﻧﻴـﺎك‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه رﺷﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﻧﺸﺎن‬
‫داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺰار ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب دارد و در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻫﻮازي ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ را دارد‪.‬‬
‫‪ -1-4-3-2‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬

‫ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي )‪ 2(AD‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ از ﻣﻴﻜﺮوبﻫـﺎي ﻓﻌـﺎل‪ ،‬در ﻋـﺪم‬
‫ﺣﻀﻮر ﮔﻴﺮﻧﺪه ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮون ﺧﺎرﺟﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺗﺎ ‪ %95‬از ﺑﺎر آﻟـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻼب را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻴﻮﮔﺎز )ﻣﺘﺎن و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮده و ﻣﺎﺑﻘﻲ آن ﺑﻪ رﺷﺪ ﺳـﻠﻮﻟﻲ و ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ)‪ .(17‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻨﺪ)‪ ،(18‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي ﺑﻪ اﻧﺮژي ﻧﻴـﺎزي ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﺤﺼـﻮل‬
‫ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﮔﺎز ﻣﺘﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از آن ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮﻣﺎ و اﻧﺮژي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻟﺠـﻦ‬
‫ﻛﻤﺘﺮي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﻣﻐﺬي )ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ( ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي اﺳـﺖ)‪ .(24‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در اﻳـﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻤﻬﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎري زا ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﻟﺠﻦ ﻧﻬﺎﻳﻲ داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﺑـﺮاي ﺑـﺎروري ﺧـﺎك‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2 - Anaerobic Digestion‬‬

‫در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‪ ،‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻣﻘـﺪار ‪COD‬‬
‫ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ رﻗﻴﻖ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻀﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ)‪ .(53‬اﮔﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﮔﺮدد ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع اﻳﺠﺎد‬
‫ﻧﻤﻲ ﮔﺮدد)‪.(25‬‬
‫از ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﺑﺎﻻ‪ ،‬دوره راه اﻧﺪازي ﻃﻮﻻﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺬاريﻫﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﺷﻮك آﻟﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد)‪ .(55‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﺣﺪود ‪ 33 -37 o c‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ ﺳـﻴﻨﺘﻴﻚ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻣـﺆﺛﺮي‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ pH‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﺣﺪود ‪ 7‬ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي ﻣﺘـﺎن‬
‫ﺳﺎز ﺑﻪ ‪ pH‬ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﺣﺴﺎس ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ)‪ .(24‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﺎﻛﻲ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻲ ﻫـﻮازي ﺣـﺬف‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﻫﺎﺿﻢ ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻛﺴﻴﮋن در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫آبﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ دﻓﻊ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ روي ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻻﮔﻮن ﺑﻲ ﻫﻮازي )ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي( )ﺷﻜﻞ ‪ (1-3‬ﺳﺎده ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻫﺎﺿﻢ ﺑﻲ‬
‫ﻫﻮازي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ از ورود ﻫﻮا ﺑﻪ درون ﻻﮔﻮن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻣﺎﻧﻊ از ﻫﺪر رﻓﺘﻦ ﻣﺘﺎن در اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺖ ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﺧﻴﻠﻲ راﺣﺖ ﺗﺮ از ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﻋﻤﻮدي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﻴﺐ آﻧﻬﺎ ﺳﻄﺢ زﻳﺎد ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 35‬ﻛﻪ ﺳﻄﺢ آن ﺑـﺎ ﻣـﻮاد‬ ‫در ﻧﻴﻮزﻟﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ در ﻳﻚ ﻻﮔﻮن ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ‪ 26000 m3‬و دﻣﺎي‬
‫ﺳــﻨﺘﺘﻴﻚ ﭘﻮﺷــﺎﻧﺪه ﺷــﺪه ﺑــﻮد در ﺑﺎرﮔــﺬاري آﻟــﻲ ‪ 40000 kg COD/day‬در ‪ pH =8/6-7/2‬و زﻣــﺎن ﻣﺎﻧــﺪ‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ)‪ (HRT‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪1 -2‬روز ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﮔﺬاري آﻟﻲ)‪ 1/5gr COD/m3.d (OLR‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت زﻻل ﺳﺎزي روي ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﺑﺮﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻮﻣﺲ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ورودي‪ ،‬وارد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺴﺎب زﻻل ﺷﺪه در ﻳﻚ ﻻﮔﻮن ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 18000 m3‬ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن دو ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻛﺎﻫﺶ ‪ COD‬ﺑﻪ ‪ %99‬رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫راﻛﺘـﻮر اﺧــﺘﻼط ﻛﺎﻣــﻞ)‪ (56) 3(CSTR‬ﺧﻴﻠــﻲ ﺷـﺒﻴﻪ ﻻﮔــﻮنﻫــﺎ ﺑــﻮده و ﺳـﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻫﺎﺿــﻢ ﺑــﻲ ﻫــﻮازي‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ)ﺷﻜﻞ ‪.(1-4‬‬
‫‪3 - Continuously Stirred Tank Reactor‬‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺳـﺎم‪ ،(26) 4‬ﻣﻴـﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري آﻟـﻲ )‪ (OLR‬در ﻣﺤـﺪوده ‪ 1 -4 kg dry weight / m3.d‬اﺳـﺖ و‬
‫ﻫﺎﺿﻢﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻴﻦ ‪ 500-700 m3‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ راﻛﺘﻮرﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﺮاي ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﻗـﻮي‪،‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺣﺎوي آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻌﻠﻖ ﺑـﻮده و داراي ‪ COD‬ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ‪ 30000 mg/l‬ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در راﻛﺘﻮر ‪ CSTR‬ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ‪ 5‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ HRT‬و زﻣﺎن ﻣﺎﻧـﺪ ﻟﺠـﻦ‬
‫‪ (SRT)6‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ رﺷﺪ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي داراي ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﺮخ رﺷﺪ واﺑﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي ﻃﺮاﺣﻲ راﻛﺘﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رز)‪ (58‬درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ‪ HRT‬ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺎ ‪ SRT‬آﻧﻬـﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺤﺪوده ‪ 15-20 day‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻫﺎﺿﻢﻫﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻟﺒﺮاﺗـﻮ‪ 7‬و ﻫﻤﻜـﺎران ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ راﻧﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ COD‬ﺣـﺪود ‪%90‬‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ در ﻫﺎﺿﻢ ‪ 9 day‬اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﺣﺘﻤـﺎل زﻳـﺎد‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻓﺮار ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ از راﻛﺘﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در اﻳـﻦ ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﺣـﺎوي ‪ %80‬آب ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻛﻒ و ﻇﺮوف و ‪ %20‬آب ﭘﻨﻴﺮ ﺑﺎ ‪ COD‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪ 17000 mg/l‬ﺑـﻮد‪ .‬ﻋﻠﻴـﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜـﻪ ‪ CSTR‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ‪ HRT‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان آﻧﺮا در ﻣﻘﻴﺎس ﺑﺰرگ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪4 - Sahm‬‬
‫‪5 - Biomass‬‬
‫‪6 - Solids Retention Time‬‬
‫‪7 - Lebrato‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 1-3‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺎده ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب )اﻟﻒ( ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻲ ﻫﻮازي )ب( ﺑﺴﺘﺮ ﺷﻨﺎور )‪(c‬‬
‫‪) UASB‬ج( ﻻﮔﻮن‪ /‬ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ .1–4‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺎده ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب )‪ (a‬ﻫﺎﺿﻢ ﻣﺘﻌﺎرف )‪ (b‬ﻫﺎﺿﻢ ﺗﻤﺎﺳﻲ‬
‫)‪ (c‬ﻫﺎﺿﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻤﺎس ﺑﻲ ﻫﻮازي )ﺷـﻜﻞ ‪ (1-4‬از ﺳـﺎل ‪ 1955‬ﮔﺴـﺘﺮش ﻳﺎﻓـﺖ)‪ .(27‬اﻳـﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻲ ﻫﻮازي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ آن ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻧﻮع ﺟﺪاﻛﻨﻨﺪه ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺷﺪه ﺑﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‬
‫را از ‪ 20 -30 day‬ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ‪ 1 day‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ ﺑـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺑـﺎز ﮔﺮداﻧـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﺑﺎر ﮔﺬارﻳﻬﺎي آﻟﻲ )‪ (OLRS‬ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑـﺎ ﺑـﺎر آﻟـﻲ ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬
‫)‪ (COD = 200-20000 mg/l‬را ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣـﺆﺛﺮي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ)‪ .(26‬ﻣﻴـﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري آﻟـﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ از‬
‫‪30-40‬‬ ‫‪ 1-6 kg COD/m3.d‬ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺣﺪود ‪ %80-95‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬درﺟـﻪ ﺣـﺮارت در ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي‬
‫ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل و ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﺑﻴﻮﮔﺎز ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺪاﺳﺎزي ﻟﺠﻦ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﺗﻤﺎس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻨﺴـﻮخ ﺷـﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻨـﻮز ﺑﺴـﻴﺎري‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻟﺒﻨﻲ ﻛﻮﭼﻚ در ﺳﺮاﺳﺮ دﻧﻴﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺧـﻮد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ)‪ .(28‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ )ﺷﻜﻞ ‪ (1-3‬ﻛﻪ ﺷـﺒﻴﻪ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺻـﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨـﺪه ﻫـﻮازي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻳﺎﻧﮓ و ﻣﻜﺎري‪ 8‬در ﺳﺎل ‪ 1969‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ)‪ .(16‬راﻛﺘﻮر ﺑـﺎ ﻣـﻮاد ﭘـﺮ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﻲ اﺛـﺮ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه‪ ،‬ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻛﻚ ﻳﺎ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺠﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬راﻛﺘﻮر ﻓﻴﻠﺘﺮ‬
‫ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري اﺳﺖ و ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ 1-15 kg COD/m3.d‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و راﻧـﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ %75-%95 COD‬اﺳـﺖ‪ .‬درﺟـﻪ ﺣـﺮارت ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري‬
‫‪ 20-35‬و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )‪ 0/2-3 day (HRT‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻴﺐ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺧﻄﺮ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺗﺮﺳﻴﺐ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺟﺮم ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ ‪ COD‬ﺑﻴﻦ ‪ 1000-10000 mg/l‬ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ‪ 51‬ﻣﻮرد ﻓﻴﻠﺘـﺮ‬
‫ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ در ‪ HRTs‬ﺑﻴﻦ ‪ 12 h‬و ‪ 48 h‬ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬آﻧﻬﺎ ‪ % 60-%98‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟـﻲ در آﻧﻬـﺎ ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ 1/7-200 kg COD/m3.d‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ)‪.(16‬‬
‫‪8- Yong and Mccarry‬‬

‫ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ ﮔﺴﺘﺮده ﻳﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﺷﻨﺎور )ﺷﻜﻞ ‪ (1-3‬ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﺿـﻼب از درون ﺑﺴـﺘﺮ‬
‫ﻣﻌﻠﻖ ﻛﻪ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﺴﺒﻴﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ)‪ .(14‬ﻣﻮاد ﭘﺮ ﻛﻨﻨﺪه ﺷـﺎﻣﻞ ﮔﺮاﻧـﻮلﻫـﺎي‬
‫ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ‪ ،‬ذرات ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ذرات رس‪ ،‬ذرات ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل و ذرات ﺷﻴﺸﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ در راﻧـﺪﻣﺎن ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﺷﻨﺎور ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻤﺎس ﺑﻴﻦ ﻣﺎﻳﻊ و ذرات رﻳﺰ ﺣﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ؛‬
‫ب( ﻋﺪم ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰه ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﻓﺮار ﮔﺎز ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﺳﺎﻳﺮ راﻛﺘﻮرﻫـﺎي ﺑﺴـﺘﺮ آﻛﻨـﺪه وﺟـﻮد دارد و‬
‫پ( ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ در ﻛﻨﺘﺮل و ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ )‪ .(17‬در ﻧﺮخ ﻫﺎي ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ‪kgCOD/m3.d‬‬
‫‪ 1 -20‬ﻣﻲﺗﻮان در درﺟﻪ ﺣﺮارتﻫﺎي ‪ 20-35o c‬ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻴﻦ ‪ %80-%87‬دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺒﻨﻲ ﺑﺎ ‪ COD = 200-500 mg/l‬در‪ HRT‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 8 h‬ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘـﻪ و ﺑـﻪ‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﻣﻌﺎدل ‪ %80‬دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬راﻛﺘﻮر ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ )‪(UASB‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺘﻴﻨﮕﺎ‪9‬و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﺑﺎ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ در‬
‫آﻓﺮﻳﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻛﺎﻣﻞ آن ﭘﺲ از ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻳﻦ راﻛﺘـﻮر ﺗﻮﺳـﻂ ﻟﺘﻴﻨﮕـﺎ در ﺳـﺎﻟﻬﺎي‬
‫ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ دﻫﻪ ‪ 1970‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده راﻛﺘﻮر ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ‪) UASB‬ﺷﻜﻞ ‪ (1-2‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﻟﺠﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻪ در راﻛﺘﻮر ﺑﻮد‪ .‬رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮاﻧﻮل‪ ،‬ﻛﻠﻴﺪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻫﺎﺿﻢ ‪ UASB‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛـﺮد‬
‫ﻛﻪ وﺟﻮد ﮔﺮاﻧﻮل در ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ UASB‬ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ‪ HRT‬از ‪ SRT‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔﺮاﻧـﻮل‬
‫ﺳﺎزي ﺧﻮب ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ‪ HRT‬ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ در ﻓـﺮار ﺗـﻮده زﻳﺴـﺘﻲ از راﻛﺘـﻮر ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب از ﭘﺎﻳﻴﻦ راﻛﺘﻮر وارد ﺷﺪه و از ﺑﺎﻻي راﻛﺘﻮر و از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻓﻞ داﺧﻠﻲ ﻛﻪ ﺟﺪاﻛﻨﻨﺪه ﮔـﺎز‪،‬‬
‫ﻟﺠﻦ و ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻳﻦ وﺳـﻴﻠﻪ ﻟﺠـﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟـﻪ و ﺑﻴﻮﮔـﺎز از ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﺟـﺪا‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﻬﻴﻨﻪ ‪ 30 kg COD/m3.d‬ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻴﻦ ‪ %85-%95‬در‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﺘﺎن ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺑﻴﻦ ‪ %80-%90‬اﺳﺖ‪ HRTs .‬ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 4h‬و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻟﺠﻦ‬
‫‪ 7-40‬ﺑـﺎ‬ ‫)‪ (SRT‬ﺑﻴﺶ از ‪ 100‬روز ﺑﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻟﺠﻦ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺗﺼﻔﻴﻪ در ﻣﺤـﺪوده‬
‫‪ 35‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻣﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪ‬
‫‪9 - Lettinga‬‬
‫در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺴﺘﻨﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬در ‪ HRTs‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪18/4h‬ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﻛﻞ ﻛﺮﺑﻦ آﻟﻲ‪ 1‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %86‬ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ )‪ (OLR‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3/06 kg TOC/m3.d‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ ﺳﺎزي ﻧﻴـﺰ ﺗﻮﺳـﻂ ﻳـﻚ ﻫﺎﺿـﻢ ‪ UASB‬ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ)‪ .(29‬اﻳﻦ راﻛﺘﻮر در ‪ HRT‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪ SLR2 ،16 h‬ﻣﻌـﺎدل ‪ 49/5 kg COD/m3.d‬و ‪COD‬‬
‫ﺑﺮاﺑـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﺮ ﺑـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﺎ‬
‫‪ 33000 mg /L‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪ %86‬ﺑـﻮد‪ .‬راﻛﺘـﻮر ‪ UASB‬ﺗﻨﻬـﺎ ﻳﻜـﻲ از‬
‫واﺣﺪﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻮد و ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻮض اﺧﺘﻼط ﻛﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺧﺎم ورودي را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺬﻛﻮر را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫دو ﻓﺎزي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺣﻮض اﺧﺘﻼط را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﺣﺪ ﭘﻴﺶ اﺳﻴﺪزاﻳﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ‪ pH‬ﺣﻮض اﺧﺘﻼط ﺗﻮﺳﻂ آﻫﻚ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﻮض اﺧﺘﻼط در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻫﻮازي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﻴﺰان ﻛﻠﻲ ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻪ ‪ %90‬ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﺒﻨﻴﺎﺗﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﻨﻴـﺮ‪ ،‬ﻛـﺮه‪ ،‬ﺷـﻴﺮ ﭘﺎﺳـﺘﻮرﻳﺰه و‬
‫اﺳﺘﺮﻳﻠﻴﺰه در ﻛﺸﻮر ﻓﻨﻼﻧﺪ ﺑﻜﺎر رﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 165‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺘﺮ در ﺳﺎل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣـﻲﻛـﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﻔﻴﺪ راﻛﺘﻮر‪ 650 m3‬و داراي ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 300 m3‬ﺑﻮد )‪ .(30‬راﻧـﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪COD‬‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ %70-%90‬ﺑﻮد و روزاﻧﻪ ‪ 400 m3‬ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ‪ %70‬آن ﻣﺘﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔـﺮم ﻛـﺮدن ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﻳﻦ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 2000 m3‬ﺑﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ آب ﭘﻨﻴـﺮ و ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻟﺒﻨﻲ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ)‪ .(29‬ﺣﺠﻢ آب ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ ‪ 110000‬ﻟﻴﺘـﺮ در روز‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ‪ UASB‬و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮازي دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﻮد‪ COD ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪%95‬‬
‫ﺣﺬف ﺷﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ذرات ﻣﻌﻠﻖ در آن واﺣﺪ ﺣﺬف ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از اﻳﻦ واﺣﺪ ﺗﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻮضﻫﺎي ﻫﻮازي ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ‪ BOD‬ﺑﻪ ‪ 20 mg/l‬و ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴـﺎﻛﻲ ﺑـﻪ ‪ 10 mg/l‬ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫‪1 - Total Organic Carbon‬‬

‫‪2 - Solid Loading Rate‬‬
‫ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪاي ﻛﻪ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫دﻓﻊ ﺳﺎﻻﻧﻪ آب ﭘﻨﻴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﻪ ‪ 30000‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻔﺮ رﺳﻴﺪه و ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻴﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ ﺛﺎﺑﺖ )ﺷﻜﻞ ‪ (1-4‬ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﭘﺮ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﭘﺎﻳـﺪار ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻠﻲ ﺳﺎﻛﺎرﻳﺪﻫﺎي ﺧﺎرج ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﻄﻮح اﻳﻦ ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﺑﭽﺴﺒﻨﺪ و داﺋﻤﺎً در ﺗﻤﺎس ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫در ﺣﺎل ﻋﺒﻮر از ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ﭘﺮ ﻛﻨﻨﺪه ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﻫﻤﮕﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻳﺎ رو ﺑـﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦ وارد‬
‫راﻛﺘﻮر ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻫﺎﺿﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ آب ﭘﻨﻴﺮ ﺣﺎﺻﻞ از واﺣﺪ ﭘـﺮوﺗﺌﻴﻦ زداﻳـﻲ ﭘﻨﻴـﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪ COD‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 59000 mg/l‬ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺖ )‪ 31‬و ‪ .(32‬اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ‪ 12/5 kg COD/m3.d‬و در‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ 2-2/5 day‬ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻴﻦ ‪ %90-%95‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫آب ﭘﻨﻴﺮ ﺣﺎﺻﻞ از واﺣﺪ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ زداﻳﻲ ﭘﻨﻴﺮ داراي ‪ pH‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 2/9‬ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ‪ pH‬ﻫﺎﺿﻢ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣـﺪاوم‬
‫ﺑﺎﻻي ‪ 7‬ﺑﻮد)‪.(32‬‬
‫ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﻛﻪ ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه آن ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﺑﻮد در ﻣﻘﻴﺎس ﭘﺎﻳﻠﻮت ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ آب ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺬف ‪ COD‬در ‪ HRT‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 3/5‬روز ﻣﻌﺎدل ‪ %85-%88‬ﺑﻮد)‪ .(32‬در اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري آﻟـﻲ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ ‪ 3/8 kg COD/m3.d‬و ﺑﻴﻮﮔـﺎز ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﺣـﺪود ‪ 0/42 kg COD/m3.d‬ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻴﻮﮔـﺎز ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﺣـﺎوي‬
‫‪ %55 - %60‬ﻣﺘﺎن ﺑﻮده و ‪ %63/7‬ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺣﺎوي اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻣﺘﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﺣﺎل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﺒﻨﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻏﺸﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺑﻜـﺎر‬
‫ﻣﻲرود‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻏﺸﺎﻳﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ (MARS)1‬ﺧﺮوﺟﻲ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي از ﻓﻴﻠﺘـﺮ ﻏﺸـﺎﻳﻲ ﻋﺒـﻮر داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻏﺸﺎء زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻤﻮده و ﻓﻮراً ‪ HRT‬را از ‪ SRT‬ﻣﺠﺰا ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ)‪.(33‬‬
‫ﻟﻴﺎﻧﺪ ﻛﻮراﻧﺪه‪ (32) 2‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ MARS‬را ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻫﺎﺿﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺑـﻪ ﺣﺠـﻢ ‪37850 L‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﻜﺮوﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ آب ﭘﻨﻴﺮ ﺑﺎ ‪ COD‬ﻣﻌﺎدل ‪ 62000 mg/l‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻫﺎﺿﻢ ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻏﺸﺎء ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ دﻓﻊ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﻮاد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه روي ﻏﺸﺎء ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ از‬
‫‪1 - Membrane anaerobic reactor system‬‬

‫‪2 - Liand corrande‬‬
‫ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ و ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﺎﺿﻢ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻣﻌﺎدل ‪7/5‬‬
‫روز داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ %99/5‬ﺑﻮد و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ اﻳـﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در ﻣﻘﻴﺎس ﭘﺎﻳﻠﻮت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﻴـﺎس واﻗﻌـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ از ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اوﻟﺘﺮا ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن )‪ (ADUF‬در ﻣﻘﻴﺎس آزﻣﺎﻳﺸـﮕﺎﻫﻲ و ﭘـﺎﻳﻠﻮﺗﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎر رﻓـﺖ)‪ .(34‬در اﻳـﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﻣﻴﻜـﺮو‬
‫ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن از اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺟﺪاﺳﺎزي و‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﺑﺎ ﻓﺎزﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي اﺳﻴﺪ ﺳﺎز و ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي‬
‫ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه اﺳﻴﺪ از ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺎﺿﻢﻫﺎ ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ﻧﺴﺒﺖ ‪ C/N‬ﻏﻴﺮ ﻣﺘـﻮازن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﻳﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺳﺮﻳﻌﺎً اﺳﻴﺪي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐاﻧﺪ)‪68‬و‪ .(51‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ﺑﺎﻻ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧـﺪ ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ ﭘـﺎﻳﻴﻦ از‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎي ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﻓﺎز ﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮرﮔﺲ‪1‬اﺳﺘﻔﺎده از راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺎ ﻓﺎزﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ داراي ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺑﺎ ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ ‪ 50000 mg/l‬و ‪pH‬‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪ 4/5‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ دو ﻓﺎز ﻫﺎﺿﻢ در دﻣﺎي ‪ 35oc‬ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪ ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ در‬
‫راﻛﺘﻮر اﺳﻴﺪزا و راﻛﺘﻮر ﻣﺘﺎن زا ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬و ‪ 33/3‬روز ﺑﻮد‪ .‬در راﻛﺘﻮر اﺳﻴﺪزا ‪ %50‬از ‪ COD‬ﺑﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي‬
‫آﻟﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻓﻘﻂ ‪ %12‬از ‪ COD‬ﺣـﺬف ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻴـﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري آﻟـﻲ در راﻛﺘـﻮر اﺳـﻴﺪزا‬
‫‪ 50 kg COD/m3.d‬و در راﻛﺘﻮر ﻣﺘﺎن زا ‪ 90 kg COD/m3.d‬ﺑﻮد‪ .‬ﻛﻞ ﻛﺎﻫﺶ ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %72‬ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﻴـﺰان‬
‫ﻣﺘﺎن ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %62‬ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آﻣـﺪه راﻧـﺪﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺘـﺎن ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪ 0/327 m3/kgCOD removed‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻟﻮ و ﻟﻴﺎﺋﻮ‪ (35) 2‬ﻧﻴﺰ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺎ دو ﻓﺎز ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ را ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ آب ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ‬
‫ﺳﺮي دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﮔﺮدان ﺑﻲ ﻫﻮازي )‪ 3(AnRBC‬ﺑﻮد‪ .‬در راﻛﺘﻮر ﻣﺘﺎن زا ﻳﻚ ﺳﺮي ﻣﻮاﻧﻊ ﭼﻮﺑﻲ ﺑﺮاي‬
‫‪1 - Burgess‬‬
‫‪2 - Lo and liao‬‬
‫‪3 - Anaerobic rotating biological cotactor‬‬
‫اﺧﺘﻼط ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت راﻛﺘﻮر ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺮاي اﻳﺠـﺎد اﺧـﺘﻼط در راﻛﺘـﻮر اﺳـﻴﺪزا اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﻓﺎز اﺳﻴﺪزاﻳﻲ ﻓﻘﻂ ‪ %4‬راﻧﺪﻣﺎن در ﺣﺬف ‪ COD‬وﺟﻮد داﺷﺖ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب‬
‫ﻓﺮار از ‪ 168 mg/l‬ﺑﻪ ‪ 1892 mg/l‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب ﻓﺮار ﺳﻮﺑﺴﺘﺮاي ﻓﺎز ﺑﻌﺪي ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬در ﻓـﺎز‬
‫دوم ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %87‬ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ COD‬اوﻟﻴﻪ اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 6720 mg/l‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -1-4-3-3‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫‪ -1-4-3-3-1‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ زﻣﻴﻦ‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺒﻨﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي ﺗﻮﺳﻂ زﻣﻴﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ )‪ .(31‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ در زﻣﻴﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮاﻧﻪ دوﻟﺖﻫـﺎ در ﺧﺼـﻮص دﻓـﻊ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب در رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬درﻳﺎﭼﻪ و اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻬﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻي ﺳﻮزاﻧﻴﺪن و ﻳﺎ دﻓﻦ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ آﻧﻬـﺎ ﺑـﻮد)‪.(36‬‬
‫ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻣﺜﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ در اﺛﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿـﻼب ﺑـﻪ ﺧـﺎك‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه آﻟﻲ زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ وﻳﮋه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن داد ﺑﺎرورﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧـﺎك در ﺑﻌﻀـﻲ از ﻧﻘـﺎط‬
‫ﺟﻬﺎن ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ در زﻣﻴﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺴﺎبﻫﺎ‬
‫در زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺟﻮد ﻣﻮاد ﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻤﻚ ﺑﺎﻻ و ﻳﺎ ‪ pH‬ﺑﺎﻻ ﻣﺤﺪود ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻣﺰﻳـﺖ اﻗﺘﺼـﺎدي‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ)‪.(37‬‬
‫‪ -1-4-3-3-2‬آﺑﻴﺎري‬
‫ﭘﺨﺶ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻳﺎ ﻗﻄﺮهاي اﻣﻜﺎن ﭘـﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ)‪ .(7‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ زﻣﻴﻦ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬار در اﻧﺘﺨـﺎب روش آﺑﻴـﺎري‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪﺗﺎً‪ ،‬ﺧﺎﻛﻬﺎي رﺳﻲ داراي ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﺧﻮب ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﻤﻖ آﺑﻬﺎي زﻣﻴﻨﻲ ‪1/5 m‬ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﺧﺎك‬
‫ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴـﻤﺖ ﺧـﺎك ﺳـﻄﺤﻲ را ﻧﻔـﻮذ ﭘـﺬﻳﺮ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ)‪.(31‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ درون ﺧﺎك ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﻃﻲ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻫﺘﺮوﺗﺮوف ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل در‬
‫ﺧﺎك وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در اﻳﻦ ﻃﺮحﻫﺎ آﺑﻴﺎري ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ 5‬روز ﻳﻜﺒﺎر ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻓﺎﺿﻼب دو ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﺒﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ روش آﺑﻴﺎري در زﻣﻴﻦ دﻓﻊ ﻣﻲﺷﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻛﺮه‪ ،‬ﭘﻨﻴﺮ و ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﭘﺲ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬
‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‪ ،‬وارد ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻴﺰار ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ ﺑﻮد‪ .‬دوره آﺑﻴﺎري ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻬـﺎر روز ﻳﻜﺒـﺎر‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫در دوﻣﻴﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻨﻴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬واﺣﺪ ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ آن ﻓﻘﻂ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﺑﻮد و ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺳﭙﺲ وارد زﻣﻴﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﻧﻮﻋﻲ ارزن ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬دوره آﺑﻴـﺎري ‪ 2‬روز ﻳﻜﺒـﺎر ﺑـﻮد‪ .‬ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻓﺎﺿـﻼب اﺛـﺮات‬
‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ روي ﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻴﺎري ﺑﺎراﻧﻲ ﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‬
‫ذرات ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻧﺎزلﻫﺎ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ‪ pH‬و ﻧﻤﻚ ﺑﺎﻻ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫اﺛﺮات ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ روي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮔﻴﺎﻫﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي داراي ﻧﻤﻚ ﺑﺎﻻ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮﺳـﺎﻳﺶ ﺧـﺎك‬
‫ﺷﺪه و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ آب در ﺧﺎك و ﻫﻮادﻫﻲ ﺧﺎك را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺗﻔﺎق در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺒـﺎدل ﻳـﻮن‬
‫ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺎ ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ و ﻛﻠﺴﻴﻢ در ﺧﺎك اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ)‪.(31‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺎوي ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻳﻮن ﺳﺪﻳﻢ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در‬
‫آﻳﻨﺪه ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﻧﺪ)‪ .(39‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎي ﺷﻴﺮ و ﻻﻛﺘﻮز ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي ﺑـﻲ ﻫـﻮازي ﺧـﺎك‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ‪ FOG‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺸﺎن داده و در ﺷـﺮاﻳﻂ ﺑـﻲ ﻫـﻮازي در ﺧـﺎك ﺗﺠﻤـﻊ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ)‪.(7‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻤﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آﺑﻴﺎري دراز ﻣﺪت ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﺒﻨﻲ روي ﺧﻮاص ﺧﺎك وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺛﺮات دراز‬
‫ﻣﺪت آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ ﺑﺎ اﺛﺮات ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ روي ذﺧﻴﺮه و ﭘﺨﺶ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻣﺜﻞ ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﻓﺴﻔﺮ و‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاص ﻛﻠﻴﺪي ﺧﺎﻛﻬﺎ در دراز ﻣﺪت )‪22‬ﺳﺎل( و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت )‪2‬ﺳﺎل( ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻛﻪ آﺑﻴﺎري اﺛﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ روي ﻛﻞ ﻛﺮﺑﻦ ﺧﺎك در ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 0-0/75m‬ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑـﺎز ﺗﻮزﻳـﻊ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ در ﻻﻳﻪ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ‪ 0-0/1 m‬اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﺎﺷﻲ از آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻗﻠﻴﺎﺋﻴﺖ زﻳﺎد و ﻳﺎ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﺮﻣﻬﺎي ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮرد دوم اﺣﺘﻤﺎﻻً در اﺛﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗـﻮده زﻳﺴـﺘﻲ در ﺧـﺎك ﺗﻘﻮﻳـﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻋﻤﺪه آﻧﻬﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻻﻛﺘﻮز و ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ %81‬ﻓﺴﻔﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب در ﻻﻳﻪ ‪ 0-25m‬ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﻜﻪ از ﻛﻞ ازت ورودي ﺑﻪ ﺧـﺎك ﻓﻘـﻂ ‪ %8‬ذﺧﻴـﺮه‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻴﺘﺮات در آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ واﻗﻊ در زﻳﺮ ﻣﺤﻠﻬﺎي آﺑﻴﺎري ﺷﺪه ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﮔـﺰارش ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻧﺸﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ ﺑﺎرﮔـﺬاري ﻧﻴﺘـﺮوژن ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ)‪ .(40‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﺳﺎل ‪ 2000‬در ﻣﻮرد آﺑﻴﺎري دراز ﻣﺪت زﻣﻴﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ‪،‬‬
‫ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎز ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺮﺑﻦ در ﺧﺎك ﺳﻄﺤﻲ در اﺛﺮ آﺑﻴﺎري ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺒﻨﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻً در ﻧﺘﻴﺠﻪ آﺑﻴﺎري ﻛﻤﺘﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪه داﻧﺸﻤﻨﺪان درﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ و ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭼﺮﺧﻪ ازت ﺑﻪ ﺻﻮرت ذاﺗﻲ در آﺑﻴﺎري دراز ﻣﺪت ﺧﺎك اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣـﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻛﺎﻫﺶ در ﺑﺎرﮔﺬاري ‪ N‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(41‬‬
‫‪ -1-4-4‬دﻓﻊ ﻟﺠﻦ‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻟﺠﻦ در اﺛﺮ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺒﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻟﺠﻦﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻟﺠﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﻪ ﻣﻘﺪار آن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( ﻟﺠﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم‪.‬‬
‫ج( ﻟﺠﻦ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﻮازي ﻳﺎ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫د( ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ )ﺛﺎﻟﺜﻪ( ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠـﻖ و ﻣـﻮاد‬
‫ﻣﻐﺬي ﭘﺲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد)‪.(42‬‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺣﺬف ‪ BOD‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻣﻬﻢ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﺑﮕﻴﺮي ﻟﺠﻦ ﺑـﻲ ﻫـﻮازي‬
‫راﺣﺖﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﺑﻌﺪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻚﻫﺎي ﻛﻠﺴﻴﻢ‪ ،‬آﻫﻦ و آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻣﺤﻠﻮل از ﻗﺒﻴﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ در ﻣﻘﺪار ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﺼﻔﻴﻪ دارد)‪.(43‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺠﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه زﻣﻴﻦ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻟﺠﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺷـﻬﺮي داراي ﻣﺰاﻳـﺎي‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﺠﻦ ﻣﻨﺒﻊ ارزﺷﻤﻨﺪي از ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﻘﺪاري ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺠﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ دارد‪ .‬ﻟﺠﻦ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺪرت ﺣﺎوي ﺑﺎر ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺑﻴﻤﺎري زا ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻟﺠﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻟﺠﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرور ﻛﻨﻨـﺪه ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻠﻲ دارد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺠﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه داراي ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ اﻣﻜـﺎن‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻴﺘﺮات ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ دارﻧﺪ)‪.(44‬‬
‫دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ﻟﺒﻨﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻄﻤﺌﻦ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ و‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﻋﻤﻠﻲ آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ﺑﻪ روش ﭘﺨﺶ در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرورﻛﻨﻨـﺪه روﺷـﻲ ﻛـﻢ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻮدن ﻟﺠﻦ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و دﻓﻊ آن ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﻌﻘﻮل اﻣﻜﺎن ﭘـﺬﻳﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻟﺠﻦ‪ ،‬آﺑﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﻳﺎ ﺳﻮزاﻧﻴﺪن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣـﻮارد ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﻠﻴﻆ ﺛﻘﻠﻲ ﻣﻌﻤﻮلﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻟﺠـﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮلﺗـﺮﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫آﺑﮕﻴﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻋﺒﺎرت از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻣﻜﺸﻲ دوار‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮ ﭘﺮس و ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻮژ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(45‬‬
‫‪ -1-5‬ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از آﻟﻮدﮔﻲ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺼﺮف آب و ﺗﻮﻟﻴﺪ زاﻳﺪات در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﺒﻨﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه و ﻣﻘﺪار ﺷﻴﺮ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻴـﺰان آب‬
‫ﻫﺪر رﻓﺘﻪ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻘﺺ در اﻳﺰوﻻﺳﻴﻮن ﻛـﻒ ﺳـﺎﻟﻦﻫـﺎي ﺗﻮﻟﻴـﺪ و ﻳـﺎ ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻔﺮهﻫﺎي آب زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻛﻒ ﺳﺎﻟﻦﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ اﺻﻞ اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻓﺸﺎر آب دﻓﻊ ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬از‬
‫ﭘﺨﺶ آن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه ﻣﺜﻞ دﻟﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮ و ﭘﻮدر ﭘﺨﺶ ﺷـﺪه‬
‫در ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺟﺎﻣﺪ دﻓﻊ ﮔﺮدﻧﺪ و از دﻓـﻊ آن ﺑـﺎ‬
‫ﻛﻤﻚ ﻓﺸﺎر آب ﺑﻪ داﺧﻞ زﻫﻜﺶﻫﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﺑﺎر آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻟﺒﻨﻲ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﻴﺮ‪ ،‬ﻇﺮوف در ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﭘﻨﻴﺮ را ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﭘﺮ ﻛﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ آﻧﻬﺎ را ﺗﺎ ﺣﺪ ﻟﺒﻪ ﻇﺮوف ﭘﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬آب ﭘﻨﻴـﺮ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺟﻤـﻊ‬
‫آوري ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ ﺟﺎي دﻓﻊ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻓﺮوش آن ﻣﻨﻔﻌﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺗﻤﻴـﺰ‬
‫ﻛﺮدن دﺳﺘﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﺳﻄﻮح در دﺳﺘﺮس ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮه ﻗﺒﻞ از ﺷﺴﺘﺸﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﻣﻘﺪار ﺧﺎﻣﻪ و ﻛﺮه‬
‫ورودي ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻚ‪ ،‬آب ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﻨﺪاﻧﺴﻪ ﺷﺪن ﺑﺨـﺎرات‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آب ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه در ﺑﺮجﻫﺎي ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آب ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﻮﻳﻠﺮﻫﺎ ﺑﻜﺎر‬
‫روﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ از ﺑﺎزار ﻓﺮوش ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻣﺨﺎزﻧﻲ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ)‪ .(6‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻤﻴﺰﻛﺮدن و ﻧﮕﻬﺪاري ﺻﺤﻴﺢ از ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴـﺪ و ذﺧﻴـﺮه ﺳـﺎزي از ﻧﺸـﺖ ﺷـﻴﺮ و‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎﻻت‪ ،‬ﺷﻴﺮﻫﺎ و ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺷﻴﺮ و ﻣﺨﺎزن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮد)‪.(46‬‬
49 _________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻓﺼﻞ اول‬
«‫»ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ اول‬
1- Russell, P. Effluent and wastewater treatment. Milk Ind. 1998(10),36 – 39.

2- Strydon, J.P.; Mostert,J.F.; Britz,T.J. Effluent production and disposal in the soth African Dairy industry –
A postal survey. Wter Sa 1993,19(3) 253 – 258.
3 – Robinson,T. The real value of dairy waste. Dairy Ind. Int. 1997,62(3),21 – 23.
4 – Kessler, HG.(Ed.) Food Engineering and Dairy Technology. Werlag:Freisberg, Germany,1981.
5 – Odlum,C.A. Reducing the BOD level from a dairy processing plant. Proc. 23rd Int. dairy Cong.,
Montreal,Canada,October 1990.
6 – Tetrapak. Tetrapak Dairy Processing Handbook; Tetrapak Printers: London,UK,1995.
7 – Wendorff, W.L. Treatment of dairy wastes. In Applied Dairy Microbiology, 2nd Ed.; March, E.H.,Steele,J.
L.,Eds. ;Marcel Dekker Inc : New York, 2001; 681 – 704.
8 – Steffen, Robertson, Kirsten Inc. Water and Wastewater Management in the Dairy Industry, WRC Project
No. 145 TT 38 / 89.water Research Commision : Pretoria, South Africa, 1989.
9 – Tamime,A.Y. ; Robinson, R.K. (Eds.) Yoghurt Science and Technology; Woodhead Publishing, Ltd :
Combridge, England, 1999.
10 – Danalewich,J.R. ; Papagiannis, T.G. ; Belyea, R.L. ; Tumbleson, M.E.; Raskin, L. Charactrization of
dairy waste streams , Current treatment practices, and potential nutrient removal. Water Res. 1998, 32(12),
3555 – 3568.
11 - Bakka, R.L. Wastewater issues associated with cleaning and sanitizing chemicals. Dairy Food Environ.
Sanit. 1992, 12 (5), 3555 – 3568.
12-Micheal J. Travis, Noam Weisbrod, Amit Gross, Decentralized wetland-based treatment of oil-rich
farm wastewater for reuse in an arid environment. Ecological Engineering, 2012, 39 ,81– 89.
13 - Carta, - F. Alvarez, P. Romero, F. Pereda J. Aerobic purification of dairy wastewater in continuous
regime; reactor with support. Process Biochemistry, 1999, 34, 613–619.
14- Joubert, W. A. and Britz, T. J. The performance and mixing characteristics of an anaerobic hybrid reactor
treating a synthetic fatty acids containing substrate. Water SA, 1987, 13, 63-68.
15- Ndegwa, P.M ; Wang, L.; Vaddella, V.K. Stabilisation of dairy wastewater using limited-aeration
treatments in batch reactors. Biosystem Engineering, 2007 , 97 , 379 – 385.
16- Chdoba, P. R. and Siileriz, F. Characteristics of packings for use in anaerobic filters. Environ. Technol.
Lett., 1990, 11, 213-218.
17- Nadais H. ; Capela, I.; Arroja, L. Duarte, A. Optimum cycle time for intermittent UASB reactors
treating dairy wastewater. Water Research, 2005, 39 , 1511–1518.
18 -Hawkes, F., Donnelly, T., Anderson, G., Comparative performance of anaerobic digesters operating on
ice-cream wastewater. Water Res. 1995, 2, 525–533.
19-Ewa, N., Madgorzata, K., Tomasz, K., Joanna, L., Ewa O. Sequencing batch reactor system for the co-
treatment of landfill leachate and dairy wastewater. Desalination , 2008, 222 , 404–409.
20- Jennifer A. Morgana, Jay F. Martin Performance of an ecological treatment system at three
strengths of dairy wastewater loading. ecological engineering, 2008, 33, 195–209.
21-Kai Cai and et. al. Treatment of estrogens and androgens in dairy wastewater by a constructed wetland
system. water research. 2012, 46, 2333-2343.
22- Riad A. Treatment by coagulation-flocculation of dairy wastewater with the residual lime of National
Algerian Industrial Gases Company (NIGC-Annaba). Energy Procedia, 2012,18,147 – 156.
23- Ma´rcia C.M.R. Leal and et. al., Effect of enzymatic hydrolysis on anaerobic treatment of dairy
wastewater. Process Biochemistry, 2006, 41,1173–1178.
24- Vidal G, Carvalho A, Meńdez R, Lema JM. Influence of the content in fats and proteins on the
anaerobic biodegradability of dairy wastewaters. Biores. Technol. 2000,74: 231–9
25- Cammarota MC, Teixeira GA, Freire DMG. Enzymatic pre-hydrolysis and anaerobic degradation of
wastewaters with high fat content. Biotechnol. Lett. 2001, 23:1591–5.
‫ ________________________________________________ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬50
26- Leal MCMR, Cammarota MC, Freire DMG, Sant’Anna Jr GL. Hydrolytic enzymes as coadjuvants in the
anaerobic treatment of dairy wastewaters. Braz. J. Chem. Eng. 200, 19(2):175–80.
27- Petruy R, Lettinga G. Digestion of a milk-fat emulsion. Biores. Technol. 1997, 61:144–9.
28- Jai, P. Kushwaha, V. Chandra, S. Indra, D. M. Organics removal from dairy wastewater by
electrochemical treatment and residue disposal. Separation and Purification Technology, 2010, 76 : 198–205.
29- Baskaran, K. Palmowski, L.M. Watson, B.M. Wastewater reuse and treatment options for the dairy
industry, Water Sci. Technol. 2003, 3: 85–91.
30- Sarkar, B. Chakrabarti, P.P. Vijaykumar, A. Kale, V. Wastewater treatment in dairy industries-possibility
of reuse, Desalination. 2006, 195:141–152.
31- Hamdani, A. Chennaoui, M. Assobhei, O. Mountadar, M. Dairy effluent characterization and treatment
by coagulation decantation, LAIT,2006 , 84 :317–328.
32- Demirel, B. Yenigun, O. Onay, T.T. Anaerobic treatment of dairy wastewaters: a review, Process
Biochem. 2005, 40: 2583–2595.
33- Jutamas, K. Worachat, T. Monthon, T. Gyu, T. Kinetic development and evaluation of membrane
sequencing batch reactor with mixed cultures photosynthetic bacteria for dairy wastewater treatment J. of
Environ, Manage. 2010, 91:1161–1168.
34- . Todd, R.W, Cole, N. A. Casey,K.D. Hagevoort,R. Auvermann B.W. Methane emissions from southern
High Plains dairy wastewater lagoons in the summer. Animal Feed Sci.and Techno. , 2011: 575– 580.
35- McGrath, R.J. Mason I.G. An Observational Method for the Assessment of Biogas Production from an
Anaerobic Waste Stabilization Pond treating Farm Dairy Wastewater. Biosys. Eng., 2004, 87 (4): 471–478.
36 Donkin , M.J. and Russell, J.M. Treatment of a milk powder/butter wastewater using the AAO activated
sludge configuration. Wat. Sci. Technol., 19973, 6 : 79–86.
37- Jai, P. K. Vimal, C. S. Indra D. M. Treatment of dairy wastewater by inorganic coagulants:
Parametric and disposal studies., Water Research, 2010, 44 : 5867 -5874.
38- Balannec, B., Vourch, M., Rabiller-Baudry, Chaufer, M.B., Comparative study of different nanofiltration
and reverse osmosis membranes for dairy effluent treatment by deadend filtration. 2005,Separ. and Purific.
Technol. , 42, 195-200.
39- Leal, M.C.M.R., Freire, D.M.G., Cammarota, M.C., AnnaSant Jr., G.L., Effect of enzymatic hydrolysis
on anaerobic treatment of dairy wastewater. Process Biochem.2006, 41, 1173-1178.
40- Tawfik, A.; Sobhey, M.; Badawy M. Treatment of a combined dairy and domestic wastewater in an up-
flow anaerobic sludge blanket (UASB) reactor followed by activated sludge. Desalination , 2008, 227 : 167–
177.
41- Jai, P. K. Vimal, C. S. Indra, D. M. Treatment of dairy wastewater by commercial activated carbon and
bagasse fly ash: Parametric, kinetic and equilibrium modelling, disposal studies. Bioresource Technol. 2010,
101: 3474–3483.
42- Ziv A., Asher, B. Aharon A. Treatment of high-strength dairy wastewater in an anaerobic deep reservoir:
Analysis of the methanogenic fermentation pathway and the rate-limiting step. Water Research 2006,40 :
3653 – 3659.
43- O’Neill , A. Foy, R.H. Phillips, D.H. Phosphorus retention in a constructed wetland system used to treat
dairy wastewater. Bioresource Technology, 2011, 102 : 5024–5031.
44- Healy, M.G. Rodgers, M. Mulqueen J. Treatment of dairy wastewater using constructed wetlands
and intermittent sand filters. , Bioresource Technol., 2007, 98 : 2268–2281.
45- Jianquan, L. and et. al. A two-stage ultrafiltration and nanofiltration process for recycling dairy
wastewater. Bioresource Technol., 2011, 102 : 7437–7442.
46- Jianquan, L. and LuHui D. Influence of pH on treatment of dairy wastewater by nanofiltration using
shear-enhanced filtration system. Desalination., 2011, 278 : 150–156.
‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ /‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ _____________________________ ‪51‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬

‫‪‬‬
‫‪ -2-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺪودي از اﻳـﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت‬
‫ﺑﺰرگ در ﻣﺮاﻛﺰ ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻣﺘﻌﺪدي از ﻣﻮﺟﻮدات درﻳﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻧﺮم ﺗﻨﺎن )ﺻـﺪﻓﻬﺎ‪ ،‬اﻧـﻮاع‬
‫ﺣﻠﺰوﻧﻬﺎي دو ﻛﭙﻪاي( و ﺳﺨﺖ ﭘﻮﺳﺘﺎن ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع ﺧﺮﭼﻨﮕﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴﻬﺎي آب ﺷـﻮر و ﻣﺎﻫﻴﻬـﺎي آﺑﻬـﺎي ﺷـﻴﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﺮاوري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺣﺎوي آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﻛﻠﻮﺋﻴﺪي و ﻣﻌﻠﻖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪ آﻟﻮدﮔﻲ اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺧﻂ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ ﺑﺴـﺘﮕﻲ‬
‫دارد‪ .‬درﺟﻪ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ )ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ(‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﻣﺜﻞ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻓﻴﻠـﻪ‬
‫ﻣﺎﻫﻲ( ﻳﺎ ﻗﻮي )ﻣﺜﻞ ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه ﻣﺎﻫﻲ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺧـﻂ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺤﺼـﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ ﺣـﺎوي اﻛﺴـﻴﮋن ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي‬
‫ﺑﻴﻮﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ ،BOD‬ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ )‪ (FOG‬و ازت ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ داراي ﺑﺎر آﻟـﻲ در ﺣـﺪود ‪ 1-7/5 kg BOD‬در ﻫـﺮ ﺗـﻦ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﻴﻠﻪ ﺳﺎزي ﻣﺎﻫﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺣـﺪود ‪ 12/5-37/5 kg BOD‬در ﻫـﺮ ﺗـﻦ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ BOD‬ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮش دادن و ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻣﺎﻫﻲ ﺑﻮده و ﻧﻴﺘﺮوژن ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﻮن ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪت ﻣﺸﻜﻼت اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در اﺛﺮ ورود اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﻳﺮا اﺛﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب و ﻇﺮﻓﻴﺖ آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‬
‫‪___________________________________________________ 52‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب و ﺗﻌﻴﻴﻦ راﻧﺪﻣﺎن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻛﻠﻴـﺪي آﻟـﻮدﮔﻲ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ)‪.(1‬‬
‫‪ -2-2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮده ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي آﻻﻳﻨـﺪه‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ و ﻧﻮع ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد ﻏـﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد آﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬـﻢ آﻻﻳﻨـﺪه ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ‪ COD ،BOD‬ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ )‪ ،(TSS‬ﭼﺮﺑﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔـﺮﻳﺲ )‪ (FOG‬ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬آﻻﻳﻨﺪه ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏـﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ ﻣﺨﻠـﻮﻃﻲ از ﻣـﻮاد آﻟـﻲ‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ وﻟﻲ ﺑﺎ ﻫﻮﻳﺖ آﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎﻟﻴﺰ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻛﻠﻲ اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اﻳﻦ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ)‪.(2‬‬
‫‪ -2-2-1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ‪ pH‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻣﻬﻢ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب را ﻧﺸﺎن داده و ﻳﺎ ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻛﻲ را ﻧﻤﺎﻳـﺎن ﻣـﻲﺳـﺎزد‪ pH .‬ﻓﺎﺿـﻼب ﺧﺮوﺟـﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺧﻨﺜﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪pH‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺮوﺟﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺮﭼﻨﮓ ‪ 7/63‬ﺑﺎ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ‪ 0/54‬اﺳﺖ و ﻳﺎ ‪ pH‬ﻓﺎﺿـﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻓﺮاوري ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺎﻫﻲ ﺣﺪود ‪ 6/89‬ﺑﺎ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ‪0/69‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ pH‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮاد ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ و‬
‫ﻣﻴﺰان آزاد ﺷﺪن آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد)‪.(2‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺎﻣﺪات‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﺟﺎﻣﺪات در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﺤﻠـﻮل و ﻣﻌﻠـﻖ ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣـﺪات ﻣﻌﻠـﻖ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا آﻧﻬﺎ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﺳﻴﺐ درون ﻛﺎﻧﺎل اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫در آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه رﺳﻮب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ روي ﻓﻠﻮر ﻛﻒ زي و زﻧﺠﻴﺮه ﻏﺬاﻳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاد‬
‫ﺷﻨﺎور ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻔﻮذ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ درون آب ﺷﺪه و اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻲ را دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﻮد درﺟﻪ آﻟﻮدﮔﻲ آﻧﻬﺎ ﻛﻢ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ درﺟﻪ آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ آب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬در ﻳﻚ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻓﺎﺿﻼب ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻴﻠﻪ ﻣﺎﻫﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ ‪ %65‬از ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب از‬
‫ﻗﺒﻞ در آب ﻣﺼﺮﻓﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ)‪.(3‬‬
‫ب‪ -‬ﺑﻮ‬
‫در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ در اﺛﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ آﻣﻴﻦﻫﺎي ﻓﺮار‪ ،‬دي اﻛﺴﻴﻦﻫـﺎ و ﮔـﺎﻫﻲ اوﻗـﺎت‬
‫آﻣﻮﻧﻴﺎك آزاد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻲ ﻫﻮازي اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴـﺪروژن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪ ﺑﻮي وﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮ از ﻣﻨﻈـﺮ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﻗﺒـﻮل ﻫـﺮ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻮي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﻲ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم را‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داده و ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﺳﺘﺮس و ﺑﻴﻤﺎري اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ آﺑﺰﻳﺎن‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﮔﺮدد‪ .‬درﺟﻪ‬
‫‪ 2-3‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬زﻳﺮا درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑـﺎﻻ ﺑﺎﻋـﺚ ﻛـﺎﻫﺶ اﻛﺴـﻴﮋن‬ ‫ﺣﺮارت آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﻣﺤﻠﻮل آب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﺨﺖ و اﺳﺘﺮﻳﻠﺰاﺳﻴﻮن‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ واﺣﺪﻫﺎي ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺑﺎ دﻣﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ از دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻬﺮه‬
‫‪ 3‬اﻓـﺰاﻳﺶ‬ ‫ﺑﺮداري از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ درﺟﻪ ﺣﺮارت آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه را ﺑـﻪ ﺑـﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﺑﺘﺪا ﺳﺮد ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ دﻓﻊ ﮔﺮدﻧﺪ)‪.(4‬‬
‫‪ -2-2-2‬ﻣﻮاد آﻟﻲ‬
‫ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮن‪ ،‬ﺿﺎﻳﻌﺎت‬
‫و اﺣﺸﺎء داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻪﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ و رﻳﺰهﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﻏﻠﻈـﺖ ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫ﻣﻌﻠﻖ را در ﻓﺎﺿﻼب اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻤﺪه ﺟﺎﻣﺪات را ﻣﻲﺗﻮان از ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﺟﺪا ﻛﺮده و از آن ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮراك دام اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﻼﺻﻪاي از ﻓﺎﺿﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري و ﻛﻨﺴﺮوﺳـﺎزي ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻏـﺬاﻫﺎي‬
‫درﻳﺎﻳﻲ در ﺟﺪول ‪ 2-1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه‪ :‬ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد و ﺑﺎر‬
‫آﻟﻲ ﻛﻢ و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻛﻢ و ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻻ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد و ﺑﺎر آﻟﻲ ﻛﻢ ﺷﺎﻣﻞ آب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺎﻫﻲ‬
‫و آب ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻣﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن آب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻣـﺎﻫﻲ ‪836 L‬‬
‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ ﻣﺎﻫﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ذرات ذرات ﻣﻌﻠﻖ در اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺪود ‪ 5000 mg/l‬ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮن‪ ،‬رﻳﺰهﻫـﺎي ﮔﻮﺷـﺖ‪ ،‬روﻏـﻦ و ﭼﺮﺑـﻲ اﺳـﺖ‪ ..‬اﻳـﻦ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮔﺴـﺘﺮده در‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ)‪ .(2‬ﻣﺎﻳﻌـﺎت ﺧﺮوﺟـﻲ از ﺑـﺪن آﺑﺰﻳـﺎن در زﻣـﺎن آﻣـﺎده ﺳـﺎزي آﻧﻬـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻗﻮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ BOD5‬اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻌﺎت در ﺣﺪود ‪ 56000-112000mg/l‬ﺑـﺎ ﻏﻠﻈـﺖ ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﺗﺎ ‪ %6‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻣﻮاد ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮاوري ﻣﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب را‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢ اﻛﻨﻮن در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه و ﻣﻮاد‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻨﺪاﻧﺴﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺣﺪود ‪ 500‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ‬
‫ﻣﺎﻫﻲ ﻓﺮاوري ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(2‬‬
55 _____________________________ ‫ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬/ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬.2-1 ‫ﺟﺪول‬
‫ﻧﻮع ﭘﺴﺎب‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ BOD5 COD(mg/L) TSS(mg/L) FOG(mg/L)

(m3/day)‫ﺟﺮﻳﺎن‬ (mg/L)
‫ﻓﺮاوري ﮔﺮﺑﻪ ﻣﺎﻫﻲ‬ 79/5 K - 170 K 340 700 400 200
‫ﺧﺮﭼﻨﮓ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬ 2/65 4400 6300 420 220
‫ﻓﺮاوري ﻣﻜﺎﻧﻴﺰه‬ 75/7 K- 276 K 600 1000 330 150
‫ﺧﺮﭼﻨﮓ‬
‫ﻣﻴﮕﻮي ﺳﺎﺣﻠﻲ‬ 340 K - 606 K 2000 3300 900 700
‫ﻏﺮﺑﻲ‬
Southern 680 K - 908 K 1000 2300 800 250
nonbreaded
shrimp
breaded 568 K - 757 K 720 1200 800 -
shrimp
Tuna 246 K- 13600 K 700 1600 500 250
processing
Fish meal 348 K- 378,5 K - 24 M 150- 42 K 70- 20 K 5 K - 20 K
100
All salmon 220 K- 1892,5 K 253 - 2600 300 - 5500 120 - 1400 20 - 550
Bottom and 22,71 K - 1514 K 200 - 1000 400 - 2000 100 - 800 40 - 300
finfish(all)
All herring 110 K 1200 - 6000 3000 - 10000 500 - 5000 600 - 5000
Hand 325,5 K- 643,5 K 800 - 2500 1000 - 4000 600 - 6000 16 50
Shucked
Clams
Mechanical K - 11400 M 500 - 1200 700 - 1500 200 - 400 20 - 25
clams 1135,5
All oysters 53 K - 1211 K 250 800 500 - 2000 200 - 2000 10- 30
All scallops 3,785 K - 435 K K - 10 M 300 - 11000 27 - 4000 15- 25
200
Albalone 37,85 K - 53 K 430 - 580 800 - 1000 200 - 300 22 - 30
‫درﺟﻪ آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺒﺎرت از ﻧﻮع ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري و‬
‫ﻧﻮع ﻓﺮاورده درﻳـﺎﻳﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﻲ ﺗﻮﺳـﻂ ‪ EPA‬روي ‪ TSS ،COD ،BOD5‬و روﻏـﻦ و ﮔـﺮﻳﺲ و ﭼﺮﺑـﻲ‬
‫)‪ (FOG‬ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺎﻫﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸـﺎن داد ﻛـﻪ ‪ TSS، COD، BOD5‬و ‪ FOG‬ﺑﺘﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﺣﺪود ‪ 100-800mg/l ،400-2000 mg/l ،200-1000 mg/l‬و ‪ 40-300 mg/l‬ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﻓـﺮاوري‬
‫ﻣﺎﻫﻲ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺧﻮد را ﭼﻨﻴﻦ ﮔـﺰارش ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ BOD5 :‬ﺣـﺪود ‪،100-24000 mg/l‬‬
‫‪ COD‬ﺣﺪود ‪ TSS ،150-42000 mg/l‬ﺣﺪود ‪ 70-20000 mg/l‬و ‪ FOG‬ﺣﺪود ‪. 20-5000 mg/l‬‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻦ اﻋﻼم ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب اﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ داراي ‪ BOD5‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ COD ،700 mg/l‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪mg/l‬‬
‫‪ TSS ،1600‬ﺣﺪود ‪ 500 mg/l‬و ‪ FOG‬ﻣﻌﺎدل ‪ 250 mg/l‬اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ در ﺑﻌﻀﻲ‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﺣﺎوي ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻛﻠﺮاﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي ﻧﻤﻜﻲ و ﻧﻴﺘﺮوژن آﻟﻲ ﺗﺎ ‪ 300 mg/l‬ﻧﺎﺷﻲ از آب ﻓﺮاوري ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آﻟﻲ اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ آﻧﻬـﺎ ‪ BOD‬و‬
‫‪ COD‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻴﻮﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(BOD‬‬
‫درﺟﻪ آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب را ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴـﻢ‬
‫ﻫﻮازي ﻓﻠﻮر ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻛﺴﻴﮋن ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ‬
‫از دو ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺖ‪ .‬اول از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳﻮﺑﺴـﺘﺮا ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴـﻢﻫﺎي ﻫـﻮازي ﻣﺼـﺮف‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻨﺒﻊ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺣﺎوي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل در ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ‪ ،‬ﭘﭙﺘﻴﺪﻫﺎ و آﻣﻴﻦﻫﺎي ﻓﺮار ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺸـﻬﺎي‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ BOD5‬ﺑﺎ اﻧﻜﻮﺑﺎﺳﻴﻮن ‪ 5‬روزه ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ ‪ BOD5‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ داراي ‪ BOD5‬ﺑﺴـﻴﺎر ﺑـﺎﻻﻳﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺮه ﺑـﺮداري از ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﻓـﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺣـﺪود‬
‫‪ 72/5 kgBOD‬ﺑﻪ ازاء ﻫﺮ ﺗﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻲﻛﻨﺪ)‪ .(1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﻴﻠﻪ ﻛﺮدن ﻣﺎﻫﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣـﺪود ‪kgBOD‬‬
‫‪ 12/5-37/5‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺗﻦ ﻣﺎﻫﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ BOD .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺟـﺪا ﻛـﺮدن ﺳـﺮ‪ ،‬ﺑـﺮش ﺑـﺪن و‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻧﻴﺘﺮوژن اﺻﻮﻻً ﻧﺎﺷﻲ از ﺧـﻮن ﻣﻮﺟـﻮد در ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(COD‬‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪ (COD‬اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﭘـﺎراﻣﺘﺮ‬
‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﺴﻴﺎر راﺣﺖﺗﺮ از ‪ BOD5‬اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ زﻣﺎن ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ‪ BOD5‬ﺑـﻪ ‪ 5‬روز زﻣـﺎن ﻧﻴـﺎز‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ‪ COD‬ﺑﻪ روش دي ﻛﺮوﻣﺎت ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺶ و ﻛﻨﺘﺮل ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ روش ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻛﺴﻴﺪ ﻧﻤﻮد ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ روش ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ COD‬ﻳﻚ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ BOD5‬آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻴﻦ ‪ BOD5‬و‬
‫‪ COD‬و ﺳﭙﺲ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ‪ COD‬و ﺑﺮآورد ‪ BOD5‬ﻓﺎﺿﻼب از روي ﻣﻘﺪار ‪ COD‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻳﻚ اﻣﺮ ﻣﻌﻤـﻮل‬
‫در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ‪ COD‬ﻓﺎﺿﻼب در داﻣﻨﻪ ‪ 150-42000 mg/l‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﻓﺎﺿﻼب ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻦ ﻣﺎﻫﻲ و ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺿﺎﻳﻌﺎت آن ﺑﻪ ﻣـﺪت ‪ 5‬روز ﻣـﻮرد آﻧـﺎﻟﻴﺰ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ روزاﻧﻪ ‪ COD‬در ﻣﺤﺪوده ‪ 1300-3250 mg/l‬ﺑﻮد )‪.(2‬‬
‫پ‪ -‬ﻛﻞ ﻛﺮﺑﻦ آﻟﻲ )‪(TOC‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﻣﻮاد آﻟﻲ‪ ،‬ﻛﻞ ﻛﺮﺑﻦ آﻟﻲ )‪ (TOC‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻣﻮاد ﻛﺮﺑﻨـﻲ و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ‪ CO2‬و آب در دﺳﺘﮕﺎه ﺳﻨﺠﺶ ‪ TOC‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﺪاﺳﺎزي آب‪ ،‬ﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴـﺪي از درون دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫ﺳﻨﺠﺶ ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﺳﻨﺠﺶ ‪ TOC‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣـﻮارد ﻛـﺎرﺑﺮد دارد‪،‬‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻃﻲ ﻣﺪت زﻣﺎن ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ آوردن راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ TOC‬و ‪ BOD‬ﻳﺎ ‪ COD‬ﻣﻲﺗﻮان در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮي را ﺑﺮآورد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ‪ TOC‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان دﺳﺘﮕﺎه ﺳﻨﺠﺶ ‪ TOC‬را در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺼﺐ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت داﺋﻤﻲ ﻣﻘﺪار آﻧﺮا ﭘﺎﻳﺶ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻي ﭼﻨﻴﻦ وﺳﻴﻠﻪاي‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهاي در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ت‪ -‬ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ )‪(FOG‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ‪ FOG‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ در ﺳﻄﺢ آب ﺷﻨﺎور ﺷﺪه و اﻧﺘﻘﺎل اﻛﺴﻴﮋن را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻧﻈﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﻈﺮه ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺬف ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ‪ FOG‬ﺑﻪ‬
‫دﻳﻮارهﻫﺎي ﻛﺎﻧﺎل اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺎﺿﻼب ﭼﺴﺒﻴﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل اﻳﻦ ﻛﺎﻧﺎﻟﻬـﺎ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺪار ‪ FOG‬در‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 17000 mg/l‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼـﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﺮاوري ﺷﺪه و ﻧﻮع ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺧﻂ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد)‪.(5‬‬
‫‪ -2-2-3‬ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ‬
‫ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻴﻬـﺎي زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ اﻳﺠـﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﻳـﻦ ﻣـﻮاد در‬
‫ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻ در ﻓﺎﺿﻼب وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﺑﻲ روﻳـﻪ ﺟﻠﺒـﻚﻫـﺎ‬
‫ﺷﺪه و زﻧﺪﮔﻲ آﺑﺰﻳﺎن را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻲاﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻏﻠﻈﺖ آﻧﻬﺎ در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ در‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد در ﺳﻄﺢ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ‪ N:P‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5:1‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ)‪7‬و‪.(6‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺎﻻ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﻧﺎﺷـﻲ از ﻏﻠﻈـﺖ ﺑـﺎﻻي ﭘـﺮوﺗﺌﻴﻦ )‪%10-20‬‬
‫وزنﺗﺮ( ﻣﺎﻫﻲ و ﺑﻲ ﻣﻬﺮﮔﺎن درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ)‪ .(8‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺴﻔﺮ ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻏـﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و ﺣﻀﻮر ﻣﻮاد ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪه در ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-2-4‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻬﻢ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻧﻤﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻧﻤﺎﻳـﺎﻧﮕﺮ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت واﻗﻌـﻲ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺎرﻫﺎي ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻏﻠﻈﺘﻬـﺎي ﺣـﺪاﻛﺜﺮ در‬
‫دوره زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺪاﻛﺜﺮ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ در ﻃﻲ ﻳﻚ دوره روزاﻧﻪ را ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻛـﻞ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬
‫ﺑﺮداري در ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ﻃﺮاﺣـﻲ ﺳﻴﺴـﺘﻤﻬﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري از ﻫﺮ واﺣﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪي در ﺧﻂ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ ﻻزم اﺳـﺖ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ در‬
‫ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻤﻲ ﺟﺮﻳﺎن زﻳﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﻛـﻪ در‬
‫ﻳﻚ دﺑﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺧﺎص ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﭘﺎﻳﺶ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺣﺘﻲ اﻻﻣﻜﺎن در اﺳﺮع وﻗﺖ ﻣﻮرد آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻮاد ﻣﺤﺎﻓﻈـﺖ ﻛﻨﻨـﺪه ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺰاﺣﻤﺖ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻳﻚ روش ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي‬
‫ﺣﺎوي ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻏـﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ ﻣﻘـﺪاري‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ دﻗﻴﻘﺎً ﻗﺒﻞ از آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ‬
‫از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آن اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﺸﺪه‪ BOD ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ در دﻣﺎي‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ) ‪ (4‬ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ دوره ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺧﻴﻠـﻲ ﻛﻮﺗـﺎه ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫‪ 20‬ﮔﺮم ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ ،COD‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ در‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺳﺮد ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺗﺎ دﻣﺎي‬
‫ﺑﻄﺮيﻫﺎي ﺷﻴﺸﻪاي ﺗﻤﻴﺰ ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﺎ اﺳﻴﺪي ﻛﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ در ‪ pH 2‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‬
‫ﻏﻠﻴﻆ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻴﺘﺮوژن آﻟﻲ اﻧﺠﺎم‬
‫داد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ FOG‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺠﺰا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻳﻚ ﺑﻄﺮي ﺷﻴﺸﻪاي دﻫﺎﻧﻪ ﮔﺸﺎد ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬
‫ﻇﺮف ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﺑﻜﺸﻲ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﺛﺮي از دﺗﺮﺟﻨﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ دﻗـﺖ زﻳـﺎدي‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﺗﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ذره ﻣﻌﻠﻘﻲ ﺑﻪ دﻳﻮاره ﻇﺮف ﻧﭽﺴﺒﺪ و ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫‪ 4‬ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻓﺴﻔﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺑـﺎ اﺿـﺎﻓﻪ‬ ‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ در دﻣﺎي‬
‫‪ -10‬ذﺧﻴﺮه ﮔﺮدﻧﺪ)‪.(4‬‬ ‫ﻛﺮدن ‪ 40 mg/l‬ﻛﻠﺮور ﺟﻴﻮه در ﻇﺮوف ﺷﻴﺸﻪاي ﺑﻪ دﻗﺖ آﺑﻜﺸﻲ ﺷﺪه و در دﻣﺎي‬
‫‪ -2-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ‬
‫در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﻓﺎﺿـﻼب را‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ذرات ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻳﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ زﻣﻴﻦ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻜﺎت در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﺪات ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺣﺘﻲ اﻻﻣﻜﺎن ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﺣﺬف ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ زﻣـﺎن ﺑـﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫ﻣﻌﻠﻖ و ﺣﺬف آﻧﻬﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺰان ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﻣﺤﻠﻮل اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻣﻘـﺪار ﻣﺤﺼـﻮﻻت‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي و ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫـﻮاي ﻣﺤﻠـﻮل ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺎ ‪ %85‬ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ‪ %65‬از ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب را ﺣﺬف ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-3-1‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‬
‫ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ )‪ 0,7 mm‬و ﺑﺰرﮔﺘﺮ( ﺑﺎ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ واﺣﺪ ﻳﻜـﻲ از واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺆﺛﺮ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ واﺣﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺬف‬
‫ﺟﺎﻣﺪات درﺷﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻓﺎﺿﻼب از درون آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﻓـﺬ ﺣـﺪود‬
‫‪ 1 mm‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دورهاي آﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﻣﻤﺎﺳﻲ و دوراﻧﻲ دو روش آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﻣﻤﺎﺳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺟﺮﻳﺎن ورودي‪،‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﮕــﻲ در آﻧﻬــﺎ ﻛﻤﺘــﺮ اﺳﺖ)ﺷــﻜﻞ ‪ .(2-1‬راﻧــﺪﻣﺎن ﺣــﺬف ﺟﺎﻣــﺪات در اﻳــﻦ آﺷــﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑــﻴﻦ‪%40-%70‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮاﺳﺖ)‪.(4‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2–1‬ﻧﻤﻮدار ﻳﻚ اﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺷﻴﺐ دار‬

‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي دوراﻧﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ و ﻓﺎﺿﻼب از ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎز واﻗﻊ در ﻳﻚ ﻃﺮف اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ آن‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿـﻼب ﭘـﺲ از‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاوري ﻣﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن اﻧﺤﻼل ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ آﺷـﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‬
‫ﻓﻮري از ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﺧﺘﻼط ﺷﺪﻳﺪ ﻓﺎﺿﻼب ﻗﺒﻞ از آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﺪات ﺷﺪه و ﺟﺪاﺳﺎزي آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻛﻮﭼﻚ ﻓﺮاوري ﻣﺎﻫﻲ‪ ،‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫‪ -2-3-2‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺛﻘﻠﻲ ذرات ﻣﻌﻠﻖ را از ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﺟـﺪا ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬ذرات ﻣﻌﻠﻘﻲ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ از آب ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻛﻒ ﻣﺨﺰن ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎزن‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮدهاي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ و ﺑﺴـﻴﺎري از ﺗﺄﺳﻴﺴـﺎت‬
‫ﭘﺮورش ﺣﻴﻮاﻧﺎت آﺑﺰي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪي در ﺗﺼـﻔﻴﻪ اوﻟﻴـﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﻛـﻪ در‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺜﻞ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻳﺎ‬
‫ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات ﻣﺠﺰا‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻟﺨﺘﻪاي ﻳﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻧـﻮاع ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺧﺎﺻﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺑﻴﺸﺘﺮي اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ)‪.(9‬‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات ﻣﺠﺰا زﻣﺎﻧﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺴﺒﺘﺎً رﻗﻴـﻖ ﻳـﻮده و ذرات در ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ ‪ 2-2‬ﻧﻤﻮدار ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات ﻣﺠﺰا اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳـﺮﻋﺖ ﺗـﻪ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات ﻣﺠﺰا اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻓﻘﻲ ذرات ورودي ﺑﻪ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻮدي آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻃﻮل ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ذرات ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ وﻳﮋه )‪ (VC‬در ﻛﻒ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪.(9).‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﻤﻖ ﺣﻮض ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪(1) :‬‬
‫‪h‬‬
‫‪VC ‬‬
‫‪t‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ‪ 1‬و ‪ 2‬و ‪ 3‬و ‪ 4‬در ﻣﻮرد آب و ﻓﺎﺿﻼب )ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ و ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ذرات( ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 2-2‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات ﻣﺠﺰا‬
‫در ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن ﻟﺨﺘﻪاي‪ ،‬اﻳﺠﺎد ذرات ﺑﺰرﮔﺘﺮ در اﺛﺮ اﻧﻌﻘﺎد ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﻃﺒﻴﻌﺖ ذرات و ﺳﺮﻋﺖ ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺗـﺪاﺧﻞ ذرات در ﺗـﻪ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺗﺌﻮرﻳﻜﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻟﺨﺘﻪاي ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ دﻳﮕﺮي ﻣﺜﻞ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ‬
‫ذرات و ﻋﻤﻖ ﺣﻮض ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ذرات ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﭘﺴﺎب داراي ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻜﺴـﺎﻧﻲ از ﺟﺎﻣـﺪات ﺑـﻮده و در ﻧـﻮاﺣﻲ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫رﺳﻮب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ارﺗﻔﺎع ﭘﺴﺎب زﻻل و ﻧﻮاﺣﻲ ﻟﺠﻦ ﻣﺘﺮاﻛﻢ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻧﻮاﺣﻲ‬
‫ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﻲ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺰاﻳﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ ﺟﻬـﺖ ﺣـﺬف ﺟﺎﻣـﺪات ﻣﻌﻠـﻖ از‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻋﺒﺎرت از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻃﺮاﺣـﻲ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺖ و ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري از ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران و ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺻﺤﻴﺢ از ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ ﺑـﺮاي ﺣـﺬف ﻣـﺆﺛﺮ ﺟﺎﻣـﺪات از‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺣﺬف ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ راﻧﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ﻣـﺪ ﻧﻈـﺮ در‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ )ﺷﻜﻞ ‪ (3-1‬زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻌﺪدي ﺣﻮض‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻮده و ﻓﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺤﺪود ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺣﻮض اﺳـﺘﻮاﻧﻪاي‪ ،‬ﻓﻀـﺎي‬
‫ﻛﻤﺘﺮي اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻳﻚ ﻗﻴﻒ ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺣﻮض ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺟﻤـﻊ آوري‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻟﺠﻦ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﭘﻤﭗﻫﺎﻳﻲ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3-1‬ﻧﻤﻮدار زﻻل ﺳﺎز ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ‬
‫ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ از ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿـﻼب در ﻳـﻚ‬
‫ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي‪ ،‬ﺷﻌﺎﻋﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻬﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب از ﻣﺤﻴﻂ ﻳﺎ ﻣﺮﻛـﺰ ﺣـﻮض‬
‫وارد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻜﻞ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ در ﺷﻜﻞ ‪ 4-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺠﻦ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ دو‬
‫ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺎزو ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺠﻦ روب ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻮض ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ورودي و ﺧﺮوﺟـﻲ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ‪ ،‬در ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎت ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫از اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه ﻛﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺣـﻮض‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً اﻧﺘﺨﺎب ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ ﺣﻮض اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ از‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺘﻮﺳﻂ دﺑﻲ روزاﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺣﻮض ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺠﻢ ﻓﺎﺿـﻼب در واﺣـﺪ زﻣـﺎن ﺑـﺮ واﺣـﺪ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ )‪ (m3/m2.d‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ در ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 1-2‬ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺣﻮﺿﻬﺎ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺟﺮﻳﺎن روزاﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺟﺎﻣﺪات در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي روﻳـﻪ‪ 1‬در ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ اﻏﻠﺐ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻌﻀﻲ ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻳـﻚ ﻛﻔـﺎب روب ﻣﺠﻬـﺰ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒـﻮﻟﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺪاﻛﺜﺮ‪ 2-3 ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ‪(2) .‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪V0 ‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ :VO‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﻌﺎد داﺧﻠﻲ ﺣﻮض ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﻣﺤﻔﻈـﻪ اﺳـﺘﻮاﻧﻪاي‬
‫ﻣﺮﻛﺰي و ﻛﺎﻧﺎل ﺟﻤﻊ آوري ﭘﺴﺎب دور دﻳﻮاره ﺣﻮض ﺟﺰء اﺑﻌﺎد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺪار ﺟﺮﻳـﺎن ورودي ﺑـﻪ‬
‫زﻻل ﺳﺎز اوﻟﻴﻪ )‪ (Q‬ﻣﻌﺎدل ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ورودي اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺣﺠﻢ ﺗﺎﻧﻚ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳـﺖ زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪ در‬
‫ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻖ آب در ﺣﻮض ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 2/5-5 m‬اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدن ﺣﺠﻢ ﺗﺎﻧﻚ ﺑﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ روزاﻧﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪1 - Scum‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ .4-1‬ﻧﻤﻮدار ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ داﻳﺮهاي‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ 1/5-2/5‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب روزاﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎر ﺳﺮﻳﺰي ﻓﺎﺿـﻼب ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ورودي ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺮ ﻃﻮل ﺳﺮرﻳﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ m3/m.d‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪24V‬‬
‫‪T‬‬
‫‪Q‬‬
‫‪ :T‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ )ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫‪ :Q‬ﻣﺘﻮﺳﻂ روزاﻧﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب )‪(m3/d‬‬
‫‪ : V‬ﺣﺠﻢ ﺣﻮض )‪(m3‬‬
‫اﺛﺮات درﺟﻪ ﺣﺮارت در ﻃﺮاﺣﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻫﻮاي ﺳﺮد‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ آب ﺑﺎﻋﺚ ﻛﻨﺪ ﺷﺪن‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد زﻻل ﺳﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﻳﺎ اﺑﺘﺪاﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺬف ﻟﺠﻦ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺳﻮراخ داري ﻛﻪ در ﻛﻒ ﺣﻮض ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ)‪ .(10‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ 5-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗـﺎ ﺿـﻤﻦ ﺟﻤـﻊ آوري و ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﻟﺠـﻦ از‬
‫ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻗﻄﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن در داﺧﻞ اﻳﻦ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ از ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻮاد در داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن در ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻴﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻟﺠﻦ روﺑﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش‬
‫ﺣﺬف ﻟﺠﻦ در آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5-1‬ﻧﺤﻮه ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻟﺠﻦ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻓﻊ ﻟﺠﻦ در ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﻧﻴـﺰ‬
‫دﻳﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪه ﺷﻴﺒﺪار ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪ .(11‬اﻳﻦ ﺟﺪاﻛﻨﻨﺪهﻫـﺎ از ﻟﻮﻟـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺷﻴﺒﺪار داراي ﺷﻴﺐ ‪ 45-60‬درﺟﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ذرات در ﺣﺎل ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻪ دﻳﻮاره ﻟﻮﻟـﻪ ﺑﺮﺧـﻮرد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ذرات دﻳﮕﺮ ﭼﺴﺒﻴﺪه و ﺟﺮم ﺑﺰرﮔﺘﺮي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ داراي ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﻣﺪل از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ در ﺷﻜﻞ ‪ 6-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-3-3‬ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي‬

‫ﻳﻚ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﻌﺪ از آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ و ﻗﺒﻞ از واﺣﺪ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫـﻮاي ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫)‪ (DAF‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي در ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ دارد‪ .‬ﺣـﻮض‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ورودي ﺑﻴﺶ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ذﺧﻴﺮه ﻧﻤـﻮده و ﻣﻴـﺰان ﺟﺮﻳـﺎن ‪24h‬‬
‫ورودي ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ را ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ اﻳﻦ ﺣﻮض درﻳﺎﻓـﺖ ﺟﺮﻳـﺎن ﻣﺘﻐﻴـﺮ و ﺗﺤﻮﻳـﻞ ﻳـﻚ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ زﻳﺮ دﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-3-4‬ﺟﺪاﺳﺎزي روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‬

‫ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮي روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار و ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬
‫آن ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻧﻮع ﻣـﻮاد ﻓـﺮاوري ﺷـﺪه و ﺷـﻜﻞ ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري از ﺗﺄﺳﻴﺴـﺎت ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺟـﺪا‬
‫ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺛﻘﻠﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺣﺬف روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ و ذرات روﻏﻦ را ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺰرگ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻧﺸﺪه و در ﺳﻄﺢ ﺳﻴﺎل ﺷﻨﺎور ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت وﺟﻮد اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن روﻏﻦ و ﭼﺮﺑﻲ در ﻓﺎﺿـﻼب‪،‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮارت ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺘﻦ اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ .‬اﻣﺎ اﻳـﻦ‬
‫روش ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﺎر آب اﺿﺎﻓﻲ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ‬
‫ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺛﻘﻠﻲ آب ‪ -‬روﻏﻦ ﺷﺒﻴﻪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺷﻴﺒﺪار ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .6-1‬ﻳﻚ ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪه ﺷﻴﺐ دار روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‬
‫‪ -2-3-5‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي‬
‫ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﺬف ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮنﻫﺎي ﺣﺎوي روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ از ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ روش ﺣﺬف روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ .DAF‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﺎﻟﻬﺎي زﻳﺎدي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻮﻓﻖﺗﺮﻳﻦ روش ﺣﺬف روﻏﻦ از ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻً ‪ DAF‬ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫در آن از ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ ﻫﻮا ﺑﺮاي ﺣﺬف روﻏﻦ از ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬
‫ذره ﻣﺠﺰاي روﻏﻦ و ﭼﺮﺑﻲ ﭼﺴﺒﺎﻧﻴﺪه و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻛﺎﻫﺶ وزن ﻣﺨﺼﻮص ذره ﺑﻪ ﻛﻤﺘـﺮ از وزن ﻣﺨﺼـﻮص‬
‫آب ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮاي ﻛﻞ ذره ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺪا ﺷﺪن آن از ﻣﺎﻳﻊ و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﺟﺮﻳﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ DAF‬در ﺷﻜﻞ ‪ 7-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫـﺎي ﻛﻠﻴـﺪي در ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ از واﺣﺪﻫﺎي ‪ DAF‬ﻋﺒﺎرت از ﻧﮕﻬﺪاري ‪ pH‬در ﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ (4/5-6‬ﻛﻪ ﻣﺘﺪاولﺗـﺮﻳﻦ‬
‫آن ‪ 5‬اﺳﺖ و ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺎﺿﻼب و ﺣﻀـﻮر داﺋـﻢ ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮدار ﻛـﺎرآزﻣﻮده ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ در ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺑﻮده و اﻣﻮﻟﺴﻴﻮنﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .7-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل‬
‫در ﻳﻚ ﻣﻮرد ﺑﺎ ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﺣﺬف روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف روﻏﻦ ﺗﺎ ‪ %90‬ﮔﺰارش ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ)‪ .(12‬در ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﻣﺎﻫﻲ ﺗﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ DAF‬ﻗﺎدر ﺑـﻪ ﺣـﺬف‪ %80‬از روﻏـﻦ و ﮔـﺮﻳﺲ و ‪ % 74,8‬از‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮردي دﻳﮕﺮ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ %64/3‬ﺑـﺮاي روﻏـﻦ و ﮔـﺮﻳﺲ و ‪ %48/2‬ﺑـﺮاي‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ار ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو‬
‫ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼب اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ در ﻣﻮرد دوم اﺳﺖ)‪ .(13‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي‬
‫‪ DAF‬در ﺣﺬف روﻏﻦ و ﭼﺮﺑﻲ و ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ اﻣﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﻛﻮﭼـﻚ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﻴﻤـﺖ ﺑـﺎﻻ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔـﺰارش ﺷـﺪه ﻛـﻪ در ﺳـﺎل ‪1977‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ DAF‬ﺣﺪود ‪ 250000‬دﻻر آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ)‪.(14‬‬
‫‪ -2-4‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫـﺎ ﺑـﺮاي ﺣـﺬف ﻣـﻮاد آﻟـﻲ ﻣﺤﻠـﻮل و‬
‫ﻛﻠﻮﺋﻴﺪي از ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ)‪ .(15‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ و ﻧﻴﺘﺮوژن دار ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﺑﺮاي رﺷﺪ‬
‫ﺳﺮﻳﻊ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻮازي‪ ،‬ﺑﻲ ﻫﻮازي و ﻳﺎ اﺧﺘﻴﺎري ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺳـﻪ ﻧـﻮع ﺷـﺮاﻳﻂ در ﻧﺤـﻮه‬
‫ﻣﺼﺮف اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻫﻮازي ﺑﺮاي ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻛﺴﻴﮋن ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر اﻛﺴﻴﮋن رﺷﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ و ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴـﻢﻫـﺎي‬
‫اﺧﺘﻴﺎري ﻫﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر اﻛﺴﻴﮋن و ﻫﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ وﺟﻮد اﻛﺴﻴﮋن ﺗﻜﺜﻴﺮ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ دو‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﻣـﻮاد‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي و رﺷـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﻧﻈـﺮ ﺗﻐﺬﻳـﻪاي ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻫﺘﺮوﺗﺮوف ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻓﻌﺎل در ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿـﻼب‪ ،‬ﻣﺨﻠـﻮﻃﻲ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪه از اﻧﻮاع ﻣﻴﻜﺮو ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﺗﻐﻴﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺻﺮﻓﺎً ﻫﻮازي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي ﭘﺴـﻮدوﻣﻮﻧﺎس‪ ،‬ﻧﻮﻛﺎردﻳـﺎ‪ ،‬ﻓﻼوﺑـﺎﻛﺘﺮﻳﻮم‪ ،‬آﻛﺮﻣﻮﺑـﺎﻛﺘﺮ و‬
‫زﺋﻮﮔﻠﻨﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي رﺷﺘﻪاي ﺣﻀﻮر داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ داراي ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬
‫ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﭘﺮوﺗﻮزﺋﺮﻫﺎ و روﺗﻴﻔﺮﻫﺎ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ از ﺑـﺎﻛﺘﺮيﻫـﺎي ﭘﺮاﻛﻨـﺪه ﻳـﺎ ذراﺗـﻲ ﻛـﻪ ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺪود ﻳﻚ ﺳﻮم ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل و ﻛﻠﻮﺋﻴﺪي را ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮده و دو ﺳﻮم ﻣﺎﺑﻘﻲ را ﺑﻪ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺛﻘﻠﻲ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎر آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در اﺛﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﻮﻣﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺎﺑﻘﻲ آن ﺑﻪ ﮔﺎز ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ آزاد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﮔﺎز دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ )‪ (CO2‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و ﻣﺘـﺎن )‪ (CH4‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻫﻮازي‬
‫و ﺑﻲ ﻫﻮازي دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻔﻴﻪﻫﺎي ﻫﻮازي‪ ،‬ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري و ﻫﻮازي ﻏﺎﻟﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫـﻮازي ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪﻫـﺎي ﺑـﻲ ﻫـﻮازي ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ در دوره ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ ﻣﻌﻠﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﺷﺪ ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﭼﺴﺒﻴﺪه و روي اﻳﻦ ﺳﻄﺢ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﺷﺪ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﻣﻌﺮوف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪاوم ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ‬
‫روش ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪاوم ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺑـﺎر آﻟـﻲ و ﺗـﻮده‬
‫زﻳﺴﺘﻲ‪ ،‬دﭼﺎر ﻛﺎﻫﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻟﺠﻨﻲ ﻗﻮام ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫داراي ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﻴﺤﻲ دﻓﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑـﺮداري و ﻧﮕﻬـﺪاري از‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬اﺻﻮل و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ در زﻳﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2-4-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻮازي‬
‫در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻣـﻮاد ﻣﻐـﺬي )ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً در‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫اﻛﺴﻴﮋن رﺳﺎﻧﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮلﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﻻﮔﻮنﻫـﺎ‪ ،‬ﺻـﺎﻓﻲ‬
‫ﭼﻜﻨﺪه و دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬واﻛﻨﺸﻲ ﻛﻪ ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻮازي اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺪ را ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ + O2‬ﻣﻮاد آﻟﻲ‬ ‫‪) + CO2 + H2O‬ﺳﻠﻮلﻫﺎ( ‪Cells‬‬ ‫)‪(1‬‬
‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺎدي در اﻧﺘﺨﺎب ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻫـﻮازي ﻣـﺆﺛﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري داﺋﻤﻲ از اﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻤﻬﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ اﺳـﺖ‪ .‬زﻳـﺮا ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري از آﻧﻬﺎ در ﻛﻞ ﻃﻮل ﺳﺎل اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺼﻠﻲ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه‬
‫ﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 2-2‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺧﻼﺻـﻪ ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن ﻧﻴﺰ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﭼﻜﻨﺪه در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .2-2‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻮازي‬

‫اﻟﻒ( وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮدارﻳﻬﺎي‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺷﻮك آﻟﻲ ﻳﺎ‬
‫درﺟﻪ ﻣﻬﺎرت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺘﻨﺎوب‬ ‫ﺳﻤﻮم‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﻻﮔﻮنﻫﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫ب( ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺣﺪاث‬ ‫زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﻻﮔﻮنﻫﺎ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي اﻧﻄﺒﺎق ﻳﺎﻓﺘﻪ )ﻟﺠـﻦ( ﺑـﺎ ﻣـﻮاد آﻟـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در‬
‫ﻓﺎﺿﻼب در ﺣﻀﻮر اﻛﺴﻴﮋن ﻓﺮاوان و ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي )ازت و ﻓﺴﻔﺮ( واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫـﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬
‫آﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﻪ دي اﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻛﺴﻴﮋن از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮادﻫﻲ ﻛﻪ اﺧﺘﻼط‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺰ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺟﻬﺖ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺟﺎﻣﺪات ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿﻼب در ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﺪه و ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺮﮔﺸﺖ داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻟﺠﻦ اﺿﺎﻓﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻓﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ در اواﻳﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1900‬در‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺑﺪاع ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﻌﻤﻮل در ﺷﻜﻞ ‪ 2-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل درﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻫـﻮادﻫﻲ‬
‫ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ داراي زﻣﺎن ﻫﻮادﻫﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ﭘﺎﺋﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ‪ 1-2‬روز اﺳﺖ‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ در ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه ﺗﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻗﻴـﻖ را‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ‪ BOD5‬ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 800 mg/l‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري ﺑﻬﻴﻨـﻪ‪ ،‬اﺣـﺪاث‬
‫واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ و ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ‪ BOD5‬ﺣﺪود ‪ %95-98‬ﻧﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻠﻮﺗﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺮخ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ‪ ،‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻧﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻟﺠﻦ و ﻏﻴﺮه در اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻏﻠﻴﻆ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫درﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺮاوري ﻣﻴﻮهﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺪود ‪ 1/3 kg‬اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻪ ازاء ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪ BOD5‬ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ‪ 3 kg‬اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻪ ازاء ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ‪ BOD5‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮادﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ)‪.(2‬‬
‫ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻋﺒﺎرت از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف و ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺧـﺘﻼط ﻛﺎﻣـﻞ ﺟﺮﻳـﺎن ﻣـﺪاوم‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪاوم در ﺷﻜﻞ ‪ 2-8‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب در ﻃﻮل ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه و ﻧﻮع رژﻳﻢ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﭘﻴﺴﺘﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻮزﻳﻊ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻘﻄﻪ ورودي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر آﻟﻲ و ﺗﻘﺎﺿـﺎي‬
‫اﻛﺴﻴﮋن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف در ﺷﻜﻞ ‪ 2-9‬ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ ﺧـﻼف‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣـﻞ‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎن ورودي ﻣﻌﻤـﻮﻻً از ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻧﻘﻄـﻪ وارد راﻛﺘـﻮر‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﺗﺎ اﺧﺘﻼط ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت راﻛﺘﻮر را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧـﻮاص ﺳـﻴﺎل درون‬
‫راﻛﺘﻮر در ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻘﺎط ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع راﻛﺘﻮر ذاﺗﺎً ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﺧﺘﻼط ﺑﺎﻋﺚ رﻗﻴﻖ ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ورودي ﺑﻪ ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻏـﺬاﻳﻲ‬
‫درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در زﻣﺎﻧﻬﺎي اوج ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ اﺧﺘﻼﻻﺗﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ )‪.(5‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2–8‬ﺷﻜﻞ ﺳﺎده ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫اﮔﺮ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﻪ ﻃﻮر اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺨﺸﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺴﺘﻮﻧﻲ آرام اﻳﺠﺎد ﮔـﺮدد‪ ،‬راﻛﺘـﻮري ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ًاﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ از ﻣﺎﻳﻊ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن ﺑﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺑـﺮ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ‪ ،‬ﺑﺎر آﻟﻲ را در زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دو زﻣﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﺪ ﻣﺘﻔﺎوت وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﻳﻜﻲ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ )‪ (ӨH‬ﻛﻪ از ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ‬
‫راﻛﺘﻮر )‪ (VR‬ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب )‪ (QR‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫‪VR‬‬
‫‪H ‬‬
‫‪QR‬‬
‫و دﻳﮕﺮي زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺳﻠﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﺴﺒﺖ ﺳـﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺑـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در راﻛﺘـﻮر ﺑـﻪ ﺟـﺮم ﺳـﻠﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ دﻓﻊ روزاﻧﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻤﻮل ‪ ӨH‬در ﺣﺪود ‪ 3-6‬ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 3-15‬روز ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﻬﻴﻨﻪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ و ﺣﻮض‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻟﺠﻦ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ و ﭘﺎﻳﻠﻮﺗﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺎدي ﺑﺮاي‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ و ﭘﺎﻳﻠﻮﺗﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻣﻮرد از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪BOD5‬؛‬
‫‪ -‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ در ﺣﺎل ﺧﻮدﺧﻮري )ﺗﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﺧﻮري(؛‬
‫‪ -‬ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﻪ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ﺟﺮم ﺳﻠﻮﻟﻲ و ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم‬
‫ورودي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ)‪.(12‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2–9‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف‬

‫ﻣﻴﺰان ﺟﺪاﺳﺎزي ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ از ﻣﺎﻳﻊ‬

‫زﻻل ﺳﺎز ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺟﺎﻣﺪات اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻟﺠﻦ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺬف ﮔـﺮدد‪ .‬ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻴـﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ‪ 16/5 m3/m2.d‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪ .(2‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫‪ %85-%95‬ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف اﺳﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ در ﺑﻌﻀـﻲ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﺑـﺰرگ‬
‫ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل داراي ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻓﻌـﺎل ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي آﻧﻬﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻃﺮح و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺼﻠﻲ ﺑـﻮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي اﻳـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻛﻮﭼﻚ و ﻋﺪم ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﻠﻴـﻪ ﻓﺼـﻮل ﺳـﺎل و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻋـﺪم اﻣﻜـﺎن ﺣﻔـﻆ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻛﺎﻓﻲ در ﻃﻮل ﺳﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ)‪.(13‬‬
‫ب‪ -‬ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻻﮔﻮنﻫﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻓﺼﻠﻲ ﻳﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ زﻣـﻴﻦ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف‬
‫‪ BOD5‬در ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺣﺪود ‪-%95‬‬
‫‪ %55‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﻧﻮع از ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻋﺒﺎرت از ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ و ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧـﺘﻼط ﻛﺎﻣـﻞ‪،‬‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات و اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺼﻮرت ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ ﻻﮔـﻮنﻫـﺎ ﺟﺎﻣـﺪات ﻣﻌﻠـﻖ و‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري‪ ،‬اﻧﺮژي ورودي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﺟﺎﻣﺪات در ﻛﻒ ﻻﮔﻮن ﺷﺪه و ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻻﻳﻲ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻮازي ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2-10‬ﻻﮔﻮن ﻫﻮادﻫﻲ اﺧﺘﻴﺎري‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﻧﻴـﺮوي ورودي آﻧﻬﺎﺳـﺖ‪ .‬در ﻻﮔـﻮنﻫـﺎي ﻫـﻮازي اﻧـﺮژي ورودي ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ 2/5-6 W/m3‬اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري اﻳﻦ اﻧﺮژي‪ 2/5 -6 W/m3‬اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻻﮔﻮنﻫﺎ در‬
‫دﻣﺎﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﺣﺘﻲ در ﺳﻄﺢ آﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﻳﺦ ﺷﻜﻞ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺸﻜﻞ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻖ ﻻﮔﻮن ﻛﺎﻫﺶ داد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻻزم ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮه ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي در دوره زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬
‫از ﻻﮔﻮن ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻟﺠﻦ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه در ﻻﮔﻮنﻫﺎ وﺟـﻮد ﺧﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪.‬‬
‫رﺷﺪ ﺟﻠﺒﻜﻬﺎ در ﻻﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ در ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻖ‬
‫ﻻﮔﻮن ﺑﻪ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻮ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮ از‬
‫‪ 2‬روز‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻠﺒﻚ را ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬در ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻫﻮادﻫﻲ ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺟﺎﻣﺪات در ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎﻣﺪات ﺗﺠﻤﻊ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً در ﺗﻪ ﻻﮔﻮن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ از آﻧﺠـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑﺨﺸـﻲ از اﻳـﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر داﺋﻢ ﻣﻘﺪاري ﻟﺠﻦ در ﻛﻒ ﻻﮔﻮن ذﺧﻴﺮه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ دورهاي اﻳﻦ ﺟﺎﻣﺪات ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﻻزم اﺳﺖ)‪.(5‬‬
‫پ‪ -‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﻼ دﻫﻲ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﻼدﻫﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه در ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ واﻛﻨﺶ ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎي ﻫﻮازي روي ﻣـﻮاد آﻟـﻲ ﻣﺤﻠـﻮل ﻣﻮﺟـﻮد در ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻛﺮﺑﻦ آﻟﻲ ﺑﻪ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رﺷﺪ ﺟﻠﺒﻜﻲ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧـﻮر‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻋﻤﻖ ‪ 1/5 m‬ـ ‪ 1‬ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬اﻛﺴـﻴﮋن ﻣﺤﻠـﻮل زﻳـﺎدي در اﺛـﺮ ﻓﺘﻮﺳـﻨﺘﺰ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻫﻮازي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري اﻛﺴﻴﮋن از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮم از‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ ﻫﻮا – آب ﺑﻪ درون ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﻮازي‪ ،‬داراي ﻋﻤﻘﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0/18 – 0/9 m‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺟﻠﺒﻜـﻲ را‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻃﻮل روز ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﻤﻖ ﺑﺮﻛﻪ اﺷﺒﺎع از اﻛﺴﻴﮋن اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎ ﺑـﺮاي زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪ‬
‫‪ 2-20day‬ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ ‪ 5/5 – 22 grBOD5/day.m2‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ )‪.(2‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻬﺖ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺟﻠﺒﻜﻬﺎي ﻣﺮده و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ واﺣﺪ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻛﻪﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً داراي‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗـﺎه ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﺎد را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﻌﺎد و ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ اﺧﺘﻼط‬
‫درون آﻧﻬﺎ در ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎ داراي راﻧـﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ BOD5‬در ﺣـﺪود ‪ %80-%95‬و در ﻣـﻮرد‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺣﺪود ‪ %80‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺴﺎب ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺳـﻠﻮلﻫـﺎي‬
‫ﺟﻠﺒﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(2‬‬
‫در ﻃﻲ زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬درﺟﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫و ﭘﻮﺷﺶ ﻳﺦ روي ﺑﺮﻛﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺷﺪ ﺟﻠﺒﻜﻲ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺮدي ﻫﻮا در ﺳﻄﺢ ﺑﺮﻛﻪ ﻳﻚ ﭘﻮﺷﺶ ﻳﺨﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻼب در ﻓﺼـﻞ‬
‫زﻣﺴﺘﺎن در داﺧﻞ ﺑﺮﻛﻪ ذﺧﻴﺮه ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻫﻮازي در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﺑـﻪ وﻓـﻮر در دﺳـﺘﺮس اﺳـﺖ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﻛﻬﺎ داراي ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻏﻠﺐ از ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ‪ ،‬آﺳﻔﺎﻟﺖ ﻳﺎ ﺧﺎك رس‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺳﺘﺮ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از آﻟﻮدﮔﻲ آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد)‪ 13‬و ‪.(5‬‬
‫ت‪ -‬ﺻﺎﻓﻴﻬﺎي ﭼﻜﻨﺪه‬
‫ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﭼﻜﻨﺪه ﻳﻜﻲ از ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﭼﺴﺒﻴﺪه )ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ( اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف ﻟﺠـﻦ‬
‫ﻓﻌﺎل و ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﭼﻜﻨﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗـﻮده‬
‫زﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﻣﻌﻴﻨﻲ ﭼﺴﺒﻴﺪه و روي آﻧﻬﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪).‬ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪.(11‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2–11‬ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ رﺷﺪ ﭼﺴﺒﻴﺪه‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻣﺘـﺪاول ﻣﻮﺟـﻮد در ﺻـﺎﻓﻴﻬﺎي ﭼﻜﻨـﺪه ﻋﺒـﺎرت از زﺋﻮﮔﻠﻨـﺎ‪ ،‬ﭘﺴـﻮدوﻣﻮﻧﺎس‪ ،‬آﻟﻜـﺎﻟﻴﮋﻧﺰ‪،‬‬

‫ﻓﻼوﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮم‪ ،‬اﺳﺘﺮﭘﺘﻮﻣﺎﻳﺴﺲ‪ ،‬ﻧﻮﻛﺎردﻳﺎ‪ ،‬ﻗﺎرﭼﻬﺎ و ﺗﻚ ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آﻟﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻪ ﺳﻄﻮح‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴـﻢﻫـﺎ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب را از ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك ﻣﺎﻳﻊ اﻃﺮاف ﺧﻮد ﺟﺬب ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻛﺴﻴﮋن از داﺧﻞ ﻫﻮا ﺑﻪ درون اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك )ﻓﻴﻠﻢ( ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده و وارد ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻮاد آﻟﻲ‪ ،‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺨﺶ داﺧﻠﻲ ﻻﻳﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ از اﻛﺴﻴﮋن ﻳﺎ ﻣﻮاد ﻣﻐـﺬي ﻣﺤـﺮوم‬
‫ﺷﺪه و از ﻣﺎده ﭘﺮ ﻛﻨﻨﺪه ﺟﺪا ﮔﺮدﻳﺪ و ﻻﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪاﺳﺎزي ﺗﻮده زﻳﺴـﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺳﺮﻳﻌﺎً در ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪهاي‬
‫ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻋﺒﺎرت از ﺳﻨﮓ رﻳﺰه )ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري ﭘﺎﻳﻴﻦ( ﻳﺎ ﻣﻮاد ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ )ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑـﺎ ﺑﺎرﮔـﺬاري‬
‫ﺑﺎﻻ( ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري ﭘﺎﻳﻴﻦ دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن اﺗﻔـﺎق ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ در ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎي ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎﻻ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدش ﭘﺴﺎب اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﻬﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ زﻳﺎدي ﺑﺮاي‬
‫ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﭼﻜﻨﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري راﻓﻴﻨﮓ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ‪ 4/8 kg BOD5 /m3.d‬و ﻣﻴـﺰان ﻛـﺎﻫﺶ ‪ BOD5‬ﺣـﺪود‬
‫‪ % 40-50‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري‪0/4 – 4/8 kg BOD5 / m3.d‬داراي ﻣﻴـﺰان ﺣـﺬف ‪BOD5‬‬
‫ﺑﻴﻦ ‪%40 - %70‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ‪ 0/08-0/4 kg BOD5 /m3.d‬داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ BOD5‬آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫‪ %70‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.(2).‬‬
‫ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه از ﻳﻚ ﻣﺨﺰن اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺷﻜﻞ ﻛﻪ از ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﻣﺜﻞ ﺷﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 1-2/5 m‬ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ از ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ در آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻖ آن ﺑﻪ ‪ 10 m‬ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻒ ﺣﻮض ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﺎﻓﻲ ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه را داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻃﺮاﺣـﻲ آن‬
‫ﻃﻮري اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه را ﺟﻤﻊ آوري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب از درون ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده و ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺗﻮﺳﻂ ﺗـﻮده زﻳﺴـﺘﻲ ﺟـﺬب و ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﭘﺴﺎب ﺑﻪ ﻛﻒ راﻛﺘﻮر ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه و از ﻛﻒ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﻛﻪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ روي آن رﺷـﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻓﻀـﺎي ﺧـﺎﻟﻲ و ﻣﺴـﺎﺣﺖ ﺳـﻄﺢ وﻳـﮋه از‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺿﺮورت اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﭼﺮﺧﺶ ﺧﻮب ﻫﻮا در راﻛﺘﻮر و دوﻣﻴﻦ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣـﻮاد ﭘﺮﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ اﻣﺎ داراي ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ وﻳﮋه ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮده و از دﻳﮕـﺮ ﻣـﻮاد‬
‫ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه ﺳﺒﻚﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﺮﺧﺶ ﻫﻮا درون راﻛﺘﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻏﻠـﻴﻆ وارد‬
‫راﻛﺘﻮر ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ )‪ (forced ventilation‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻳﺎ ﺑﺪون ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از زﻻﻟﺴﺎز ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ ﭘﺴﺎب ﺑﻪ ﺷـﺪت ﺑـﺎر آﻟـﻮدﮔﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ورودي و ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﻘﺎل اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻪ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً‪ ،‬زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﻣﻴﺰان ‪ BOD5‬ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 500 mg/l‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ﭼﺮﺧﺶ ﭘﺴﺎب ﺻـﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪.‬‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ BOD5‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده اﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎي ﻳـﻚ ﻣﺮﺣﻠـﻪاي ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ %45-%70‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ %90‬ﻗﺎﺑـﻞ ﺣﺼـﻮل اﺳـﺖ)‪ .(4‬ﻳـﻚ‬
‫ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه ﻣﺘﺪاول در ﺷﻜﻞ ‪ 2-12‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .12‬ﺷﻜﻞ ﺳﺎده ﻳﻚ واﺣﺪ ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه‬
‫ث‪ -‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن )‪(RBC‬‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ارﺗﻘﺎء ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺬف ﻣﻮاد آﻟﻲ و ﻣﻌﺪﻧﻲ از ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﮋوﻫﺶ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﺑﺪاع روﺷـﻬﺎي ﻧـﻮﻳﻦ اﻗﺘﺼـﺎدي در اﻣـﺮ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن ﻫﻮازي )‪ (RBC‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻮاد آﻟـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳﻜﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﺷﺪ ﭼﺴﺒﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي رﺷﺪ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ )زﻣﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻛﻮﺗﺎه(‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﺗﻮده ﺳﻠﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺮژي ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺳﺎده و )ﻋﺪم ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮك ﻣﻮاد ﺳﻤﻲ( و ﺗﺎ ﺣﺪودي اﺧﺘﻼط را دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫـﻮازي ‪ RBC‬ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﺎرﺑﺮد وﺳﻴﻌﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاﻧﺪ‪14).‬و ‪ .(15‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن در ﺷﻜﻞ‬
‫‪ 2-13‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺳﺮي از دﻳﺴﻚﻫﺎي ﻣﺸﺒﻚ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ‬
‫روي ﻳﻚ ﻣﺤﻮر ﻣﺸﺘﺮك ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻗﺴﻤﺘﻲ از آﻧﻬﺎ در ﻳـﻚ ﻣﺨـﺰن ﻧﻴﻤـﻪ ﻣـﺪور درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻨﻨـﺪه ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻣﺴﺘﻐﺮق ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺣـﺎوي ﻣـﻮاد آﻟـﻲ و ﻣـﻮاد ﻣﻐـﺬي درون راﻛﺘـﻮر ﺟﺮﻳـﺎن ﻣـﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﻣﻮاد آﻟﻲ را ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻮده و ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ دﻳﺴـﻚ ﭼﺴـﺒﻴﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬رﺷـﺪ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 1-4 mm‬ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﻟﺠﻦ اﺿﺎﻓﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺛﻘﻠـﻲ و ﭼـﺮﺧﺶ دوراﻧـﻲ از‬
‫ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ ﻛﻨﺪه ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﺧﺮوج از راﻛﺘﻮر‪ ،‬وارد ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳـﻪ ﺷـﺪه و در آﻧﺠـﺎ ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻤﻲ از ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ در ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻮﺟﻮد در راﻛﺘﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﻠﻖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺬف‬
‫ﺑﺨﺶ اﻧﺪﻛﻲ از ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﺎ دو ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ از دﻳﺴﻚ‬
‫در ﺧﺎرج از ﺳﻄﺢ ﻓﺎﺿﻼب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻻﻳﻪ ﻧﺎزﻛﻲ از ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﻻﻳـﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺑـﻲ ﺑـﺎﻗﻲ ﻣـﻲﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫اﻛﺴﻴﮋن از ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك آب‪ ،‬ﺑﻪ درون ﻓﻴﻠﻢ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪاري از ﻫﻮا ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮرﺑﻮﻻﻧﺲ‬
‫ﻣﺎﻳﻊ در اﺛﺮ ﭼﺮﺧﺶ دﻳﺴﻚﻫﺎ وارد ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﺮﻋﺘﻬﺎي ﭼﺮﺧﺶ دﻳﺴﻚﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪RPM‬‬
‫‪ 3‬ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻧﺘﻘﺎل اﻛﺴـﻴﮋن ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن اﻧـﺪازه ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 5 l/m2‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي‬
‫ﻏﻠﻴﻆ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺳﺮي دﻳﺴﻚ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .13‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن‬
‫‪ 2-4-2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي داراي ‪ BOD‬ﻳﺎ ‪ COD‬ﺑـﺎﻻ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﺪاوم ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻌﻠﻖ ﻳﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮔﺎزي ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﮔﺎز ﻣﺘﺎن و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و ﺟﺮم ﺳـﻠﻮﻟﻲ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﻣـﺆﺛﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي وﺿﻊ ﺷﺪه در اﻣـﺮ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ و ﭘﺮورش ﻣﺎﻫﻲﻫﺎي ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ واﻛﻨﺸﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎر آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻣﻮاد آﻟـﻲ ﻣﺤﻠـﻮل ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻣﻮﻟﺪ اﺳﻴﺪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب ﻓﺮار‪ ،‬دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ‬
‫و ﻫﻴﺪروژن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺘﺎن اﻳﻦ ﻓﺮاوردهﻫﺎ را ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻮده و ﮔﺎزﻫـﺎي دي اﻛﺴـﻴﺪ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ و ﻣﺘﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﻛﻪ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺘﺎن زاﻳﻲ ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺘﺎﻧﻮﺑـﺎﻛﺘﺮﻳﻮم‪ ،‬ﻣﺘﺎﻧﻮﺑﺎﺳـﻴﻠﻮس‪،‬‬
‫ﻣﺘﺎﻧﻮﻛﻮﻛﻮس و ﻣﺘﺎﻧﻮﺳﺎرﺳﻴﻨﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر آﻟـﻲ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺣﺎوي ﺧﻮن ﻳﺎ ﺣﺎوي اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء از ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي داراي ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار روﻧﺪ واﻛﻨﺸﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي اﺗﻔﺎق ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ‪ ،‬در ﺷـﻜﻞ ‪2-14‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪ 16‬و ‪.(17‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻫﻀﻢ‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺳﺎﻟﻬﺎي زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد دﻓﻌـﻲ ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﻛـﺎرﺑﺮد داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮاد زاﺋﺪي ﻛﻪ ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻮاد ﺑﺎ ﻣﻨﺸﺎء آﻟﻲ ﻳﺎ ﮔﻴﺎﻫﻲ را‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎي ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺧﻴﺮ در ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ از ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻣـﻮاد زاﺋـﺪ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ و در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻟﺠﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮاد زاﺋﺪ آﻟﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ )ﻣﺜﻞ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري‬
‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ( ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬داﻣﻨﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ روش ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ ﻋﻠﻔﻬـﺎ و ﺿـﺎﻳﻌﺎت‬
‫ﺑﺎﻏﻲ ﻳﺎ ﺿﺎﻳﻌﺎت ﺳﺒﺰي را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻮﺑﻬﺎ ﻛﻪ ﺣـﺎوي ﻟﻴﮕﻨـﻴﻦ ﺑـﺎﻻ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫زﻣﺎن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮي ﻻزم دارﻧﺪ وارد اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﻮد)‪ .(18‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻀﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫را ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﺿﺎﻳﻌﺎت ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺎ ‪ %15-25‬ﺟﺎﻣﺪات دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺿﺮوري اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﻣﻘـﺪاري ﻣﺎﻳﻌـﺎت ﺑـﻪ‬
‫ﺿﺎﻳﻌﺎت ﺣﻴﻮاﻧﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدﻳﺪه ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎوي ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻي آﻻﻳﻨـﺪهﻫـﺎي‬
‫آﻟﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺷﻜﻞ ‪ 2-15‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل اﺳﺖ ﺑﺠﺰ اﻳﻨﻜـﻪ اﻳـﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ در ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻓﻘﺪان اﻛﺴﻴﮋن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ورود اﻛﺴـﻴﮋن و ﻫـﻮا ﺑـﻪ‬
‫درون راﻛﺘﻮر ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬زﻳﺮا اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻓﻌﺎل در ﻓﺮاﻳﻨﺪ را از ﺑﻴﻦ ﻣـﻲﺑـﺮد و ﻫـﻮا‬
‫ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ واﺣﺪ ﮔﺎز زداﻳﻲ و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ﭘﺲ از آن ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎرج ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺟﺎﻣﺪات ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺠﻦ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ اﻳـﻦ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮي دارد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 2 – 14‬ﻧﻤﻮدار واﻛﻨﺸﻬﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ درﺟﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﻣﻮاد آﻟﻲ و درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬زﻳﺮا ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻣﺰوﻓﻴﻠـﻲ در‬
‫‪ 35‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ 12 -20 day‬اﺳـﺖ‪ .‬در ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﺗﺮﻣـﻮﻓﻴﻠﻲ از درﺟـﻪ‬ ‫دﻣﺎي ﺣﺪود‬
‫ﺣﺮارت ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ) ‪ (55‬ﺑﺮاي ﺗﺴﺮﻳﻊ در واﻛﻨﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻻزم ‪ 6-14 day‬اﺳﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼط‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت راﻛﺘﻮر ﺿﺮوري ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﺴـﺮﻳﻊ در ﺗﻜﻤﻴـﻞ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ و ﻳﻜﻨـﻮاﺧﺘﻲ ﻣﺤﺘﻮﻳـﺎت راﻛﺘـﻮر ﺗﻮﺻـﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺑﻜـﺎر رﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫راﻧﺪﻣﺎن اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ در ﺣﺪود ‪ 75-80%‬در ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ‪ 3-4 kgCOD/m3.d‬ﺑﻮده اﺳﺖ)‪.(19-20‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ %60-70%‬ﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪي در آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دي اﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻤﺘﺮي ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻫﻴﺪروژن اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﻮﮔـﺎز ﺗﻮﻟﻴـﺪي‬
‫ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻮﺧﺖ اﻳﺪه ال اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ارزان ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻮده و از آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺨﺎر آب ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫و ﺑﺮاي اﺧﺘﻼط و ﮔﺮم ﻛﺮدن راﻛﺘﻮر ﻫﻀﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻤﻬﺎف ﺗﺎﻧﻚ‬
‫اﻳﻤﻬﺎف ﺗﺎﻧﻚ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺎﺿـﻢﻫـﺎي‬
‫ﮔﺮﻣﺎدﻫﻲ ﺷﺪه ﺑﻜﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻨﻮز در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻢ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪ .‬اﻳـﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ دو ﻣﺤﻔﻈﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮش اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن در داﺧﻞ ﺧﺎك اﺟﺮاء ﻣﻲﮔﺮدد)ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪.(2-16‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2-15‬واﺣﺪﻫﺎي ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬

‫ﻓﺎﺿﻼب وارد ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺪه و اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از اﺗﺼـﺎل ﻛﻮﺗـﺎه‬
‫ﻓﺎﺿﻼب را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎﻓﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ورودي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد اﻧﺠﺎم داد ﺗـﺎ ورودي از ﭼﻨـﺪﻳﻦ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ وارد راﻛﺘﻮر ﮔﺮدد‪ .‬ﻟﺠﻦ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه از ﻛﻒ ﺣﺬف ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﻣﻌﻤـﻮﻻً دو ﺳـﺎل ﻳﻜﺒـﺎر ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﻌﻀـﻲ اوﻗـﺎت ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﻟﺠـﻦ از ﮔﺮﻓﺘﮕـﻲ‬
‫ﺧﺮوﺟﻴﻬﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻟﺠﻦ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻬﺎ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ورودي و‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ در ﻳﻚ اﻧﺘﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﺼﻮرت دوره اي ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب در آﻧﻬﺎ ﻋﻮض ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻟﺠﻦ ﺑﻪ آراﻣﻲ در ﺗﻪ راﻛﺘﻮر ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻤﻬﺎف ﺗﺎﻧﻜﻬﺎ ﻧﺼﺐ آﺳﺎﻧﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺪون‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻒ‪ ،‬ﺑﻮ و اﻳﺠﺎد روﻳﻪ از ﻣﺸﻜﻼت اﺻﻠﻲ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ًاﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت زﻣـﺎﻧﻲ اﻳﺠـﺎد‬
‫‪15‬ﺑﺮﺳﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﻄﻮري ﻛـﻪ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮ از‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻓﺮار ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪه و ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺘﺎن رو ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺮم‬
‫ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻐﺮق در ﻓﺼﻮل ﺳﺮد ﻣﺜﻞ زﻣﺴﺘﺎن در راﻛﺘﻮر‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﺠﺎد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪﻟﻴﻞ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز در ﺑﺨﺶ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﮔﺎز ذرات ﻣﻌﻠﻖ را ﺑﺪام اﻧﺪاﺧﺘﻪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻲ آورﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻨﺎور ﺷﺪن ﺟﺎﻣﺪات و ﺗﺸﻜﻴﻞ روﻳﻪ در ﺳﻄﺢ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻋﻤـﻖ‬
‫ﻣﺤﻔﻈﻪ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮد)‪.(17‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2–16‬اﻳﻤﻬﺎف ﺗﺎﻧﻚ‬

‫‪ -2-5‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫‪ -2-5-1‬اﻧﻌﻘﺎد ‪ -‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي‬
‫واﺣﺪﻫﺎي اﻧﻌﻘﺎد ‪ -‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﻓﺎﺿﻼب و ﺣﺬف ﮔﺮﻳﺲ و روﻳﻪ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.(9) .‬‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد ﻳﻚ ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن ﻛﻠﻮﺋﻴﺪي آﻟﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد ﺗـﺎ از ﻃﺮﻳـﻖ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ دور ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن را ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﺟﻤﻊ آوري ذرات رﻳﺰ ﺑـﻪ دور ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﻴﻞ در ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ذرات ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ذرات ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه و ﭘﺴﺎب زﻻل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 2-17‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ اﻧﻌﻘﺎد‪-‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏـﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻛﻠﻮﺋﻴﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺎﻫﻴﺖ آﻟﻲ دارﻧﺪ و ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻻﻳﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻳﻮﻧﻬﺎي واﻗﻊ در ﺳﻄﺢ ذرات ﺧﻨﺜﻲ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2-17‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻳﻮﻧﻴﺰه ﺷـﺪن ﮔﺮوﻫﻬـﺎي‬
‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻞ و آﻣﻴﻦ ﻳﺎ آﻣﻴﻨﻮ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﻬﺎ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ذرات روﻏﻦ و ﭼﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤـﻮل از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﻨﺜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺬب آﻧﻴﻮﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻛﺮﺑﻮ ﻛﺴﻴﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎردار ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔـﺮدد و اﺧـﺘﻼط ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺪت و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان اﺧﺘﻼط ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﺎ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري ذرات و ﺷﺮوع ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﻌﻘﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ داراي دوره زﻣﺎﻧﻲ ﺗﺎ ‪ 30‬دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﻬﻢ زده ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻴﻦ ذرات ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه را اﻓﺰاﻳﺶ داده و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ‬
‫ﻟﺨﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﻮض زﻻل ﺳﺎزي اﻧﺘﻘﺎل داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه و از ﻛﻒ ﺣﻮض ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‬
‫و آب زﻻل ﺷﺪه از ﺳﻄﺢ ﺣﻮض ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮاد زﻳﺎدي ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ pH .‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻛﺮدن اﺳﻴﺪ ﻳﺎ ﻗﻠﻴﺎء ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن اﺳﻴﺪ ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻛـﺎر ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻐﻴﻴـﺮ در ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﺎ روي ﺳﻄﺢ ژﻧﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻧﺎﺗﻮره ﺷﺪن ﺣﺮارﺗﻲ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻜﺎر رود‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﮔﺮان ﺑﻮدن اﻧﺮژي‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﻘﻂ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺎر آب وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫اﺻﻮﻻً ﭘﺨﺘﻦ آب و ﺧﻮن در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﻣﺎﻫﻲ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﭘﻠﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑـﻪ ﮔﺮوﻫﻬـﺎي ﻛـﺎﺗﻴﻮﻧﻲ و‬
‫آﻧﻴﻮﻧﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻠﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر ذرات ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ذرات ﻓﺎﺿﻼب داراي ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻠﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﻨﺜﻲ ﻳﺎ آﻧﻴﻮﻧﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﻞ زﻧﻲ ﺑﻴﻦ ذرات ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺰرگ ﺷﺪن اﻧﺪازه ﻓﻠﻮكﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻟﺠﻦ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ‬
‫از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻧﻌﻘﺎد‪ -‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﻣﺼﺮف ﻟﺠﻦ ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي ﻻزم در ﻣﻮرد ﺳﻤﻲ ﻧﺒﻮدن ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺻـﻮرت ﮔﻴـﺮد‪ .‬در ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪهﻫـﺎي ﻣﻌـﺪﻧﻲ ﻣﺜـﻞ ﺳـﻮﻟﻔﺎت‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻠﺮورﻓﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻓﺮﻳﻚ ﻳﺎ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي آﻟﻲ وﺟﻮد دارد )‪.(18‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﭘﻮﻟﻜﻬﺎي ﻣﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه آﻟﻲ ﺑﻄﻮر ﻣﺆﺛﺮي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻜﻬﺎ ﻗﺒﻞ از اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﻌﻘﺪﻛﻨﻨﺪه ﺧﺸﻚ و آﺳﻴﺎب ﺷﺪه و ﺑﺼﻮرت ﭘﻮدر در ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬از دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ﻳﻚ ﭘﻠﻲ ﻣﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺸـﺘﻖ ﺷـﺪه از ﻛﻴﺘـﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎده ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه اﺳﻜﻠﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﺮوﺳﺘﺎﺳـﻪ ﻫـﺎ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻛﻴﺘـﻮزان ﻧﻴـﺰ ﻣﻌـﺮوف‬
‫اﺳﺖ)‪.(21‬‬
‫‪ -2-5-2‬اﻟﻜﺘﺮوﻛﻮاﮔﻮﻻﺳﻴﻮن‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻛﻮاﮔﻮﻻﺳﻴﻮن‪ (EC) 2‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﻛﺎﻫﺶ ‪ BOD‬ﻣﺤﻠﻮل از ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﻣﻮاد آﻟﻲ در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮاد‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺎﻫﻲ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻲ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻳـﻚ ﺟﺮﻳـﺎن اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ از درون‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻋﺒﻮر ﻛﺮده و آﻻﻳﻨﺪه ﻫﺎ را ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار و ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﺮده و ﺟﺪاﺳﺎزي آﻧﻬﺎ را راﺣﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺷﺮوع‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬آﻻﻳﻨﺪه ﻫﺎ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه و در ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎور ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻛﺎﻫﺶ در ﻣﻘﺪار ‪ BOD‬را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ pH ،‬ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﻣﺘﻐﻴـﺮ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻛﺎﻫﺶ ‪ BOD‬ﻓﻘﻂ ﺣﺪود ‪ %21-33‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭼﻮن اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎي ﻓﻠﺰي )آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم( در‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود وﺟﻮد ﻓﻠﺰ در ﭘﺴﺎب و ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻳﻚ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﻳـﻦ‬
‫ﻓﻠﺰ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻌﻘﻮل و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻴﺴـﺖ )ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ US$ 140000‬و ‪ ،( US$ 40000‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺬف رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺶ ‪ BOD‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻮﺛﺮ ﺣﺬف آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ‪ ،EC‬ﺑـﻪ‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2-Electrocoagulation‬‬
‫‪ -2-5-3‬ﮔﻨﺪزداﻳﻲ‬
‫ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ آن ارﮔﺎﻧﻴﺴـﻢﻫـﺎي اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻴﻤﺎري ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﮔﻨﺪزداﻳﻲ از ﻳﻜﻲ از ﭼﻬـﺎر روش زﻳـﺮ ﻛـﺎر‬
‫ﮔﻨﺪزداﻳﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬آﺳﻴﺐ ﺑﻪ دﻳﻮاره ﺳﻠﻮﻟﻲ وارد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻏﺸﺎ ﺳﻠﻮل را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﻠﻮﺋﻴﺪي ﭘﺮوﺗﻮﭘﻼﺳﻢ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ آﻧﺰﻳﻢﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻨﺪزداﻳﻲ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻴﻜﺮوب ﻛﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬
‫از ﻛﻠﺮ‪ ،‬ازن واﺷﻌﻪ ﻣﺎورا ﺑﻨﻔﺶ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -2-5-3-1‬ﻛﻠﺮزﻧﻲ‬
‫ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺷـﻬﺮي ﺑـﺮاي اﻫـﺪاف ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺪف اوﻟﻴﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ ﻧـﺎﺑﻮدي‬
‫ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ و ﺟﻠﺒﻚﻫﺎ و ﻳﺎ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از رﺷﺪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﺴﺎﺑﻬﺎ دﻗﻴﻘﺎً ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ از ﮔـﺎز ﻛﻠـﺮ و ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫ﻫﻴﭙﻮ ﻛﻠﺮﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﻴﭙﻮ ﻛﻠﺮﻳﺖ راﺣﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎي آﺑﻲ‪ ،‬ﻛﻠﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮم اﺳـﻴﺪ‬
‫ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮو در آﻣﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪Cl2 + H2O‬‬ ‫‪HOCl + H+ + Cl-‬‬
‫‪HOCl‬‬ ‫‪H+ + OCl-‬‬
‫ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ در ﻃﻲ ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻛﻠـﺮاﻣﻴﻦﻫـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي آﻣﻮﻧﻴﺎك و آﻣﻴﻦﻫﺎي ﻓﺮار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻠﺮ واﻛﻨﺶ داده و ﻛﻠﺮاﻣﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ درﺟﻪ ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻴـﺰان راﻧـﺪﻣﺎن‬
‫اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ‪ pH‬و ﻏﻠﻈﺖ آﻣﻮﻧﻴﺎك و آﻣﻴﻦﻫﺎي آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻛﻠﺮزﻧـﻲ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﺧﻄﺮ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﺗﺮي ﻫﺎﻟﻮﻣﺘﺎنﻫﺎ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﺳـﺮﻃﺎنزا ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ ﺗﻤﻴﺰ ﮔﺮدد‪ .‬درﺟﻪ ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ﺑﻪ درﺻﺪ ﻛﻠﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫در آب ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻛﺎﻣﻞ در ﺷﻜﻞ ‪ 2-18‬ﻧﺸﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﺣﻀﻮر ﻋﻮاﻣﻞ اﺣﻴﺎء ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻘﺪاري از ﻛﻠﺮ را ﺑﻪ ﻳﻮن ﻛﻠﺮور اﺣﻴﺎء ﻧﻤﻮده و ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪) .‬ﻗﺴﻤﺖ ‪ .(A-B‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻠﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻛﻠﺮاﻣﻴﻦﻫـﺎ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ)ﻗﺴﻤﺖ ‪ .(B-C‬ﻗﺒﻼً ﻫﻤﻪ آﻣﻮﻧﻴﺎك و آﻣﻴﻦ آﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻠﺮ اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪه واﻛـﻨﺶ‬
‫داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻠﺮ اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻛﻠﺮاﻣﻴﻦﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻛﻠﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ)ﻗﺴﻤﺖ ‪ .(C-D‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻛﻠﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻇﺎﻫﺮ ﺷـﺪن ﻛﻠـﺮ‬
‫آزاد در دﺳﺘﺮس ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ D‬روي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از ﺑﺪﺳﺖ آوردن‬
‫ﻣﻘﺪاري ﻛﻠﺮ آزاد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬رﺳﻴﺪن دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﮔﻨﺪزداﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺣﻮض ﻛﻠﺮزﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻛﻠﺮ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب در ﺗﻤﺎس ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﮔﺮدد‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ داراي زﻣـﺎن ﺗﻤـﺎس ﻛﻠـﺮ ﺣـﺪود ‪15-30 min‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ و ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎب‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻛﻠﺮزداﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ‬
‫در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 2-19‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻧﺎﻟﻬﺎ در اﻳﻦ ﺣﻮض ﺗﻤﺎس ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎرﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ آب را اﻓﺰاﻳﺶ داده و از ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺗﺠﻤﻊ ﺟﺎﻣﺪات در اﻳﻦ ﺣﻮض ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ ﻛﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻛﻠـﺮ‬
‫در دﺳﺘﺮس ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻄﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺣﺪ ‪ 0/2-1 mg/l‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻣﻴﺰان زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻣﺤﻞ دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه در ﭘﺴﺎﺑﻬﺎ ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد ﻛﻠﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺳﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻮع‪ ،‬اﻧﺪازه و ﺗﻌﺪاد ﻣﺎﻫﻴﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ)‪ 5‬و ‪ .(13‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪهاي ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻛﻠﺮ ‪ 2-8 mg/l‬ﺑﺮاي ﭘﺴـﺎب ﺣﺎﺻـﻞ از‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼب ﺳﭙﺘﻴﻚ ﺣﺪود ‪ 40 mg/l‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود)‪7‬و‪.(6‬‬
‫‪ -2-5-3-2‬ازن زﻧﻲ‬
‫ازن ﻳﻚ اﻛﺴﻴﺪان ﻗﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاص ﺑﺎﻛﺘﺮي ﻛﺸﻲ و ﺣـﺬف وﻳـﺮوس‪ ،‬ﺑـﺮاي ﮔﻨـﺪزداﻳﻲ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺎز از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻫﻮا ﻳﺎ اﻛﺴﻴﮋن از ﻳﻚ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎرﻳﻚ ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎﻻ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ازن زﻧﻲ در ﺷﻜﻞ ‪ 2-20‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ازن زﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻌﻲ از ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب رﻗﻴﻖﺗـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ازن ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮ را دارد)‪ .(20‬ﻛﺎرﺑﺮد ازن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻼدﻫﻲ ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲ از ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻓﺮاوري‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ)‪.(5‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2-18‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻛﻠﺮ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ .2–19‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻠﺮ زﻧﻲ‬
‫ازن ﺑﻪ اﻛﺴﻴﮋن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻏﻠﻈﺖ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠـﻮل ﻓﺎﺿـﻼﺑﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﻜﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي ازن زﻧﻲ ﺑﺮاي آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه ﭘﺴﺎب اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺰاﻳـﺎي ازن‬
‫زﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻠﺮزﻧﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ازن ﺟﺎﻣﺪات ﻣﺤﻠﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ‪ pH‬و آﻣﻮﻧﻴﺎك ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ازن ﺑﺮاي اﻛﺴـﻴﺪ ﻛـﺮدن آﻣﻮﻧﻴـﺎك و ﻧﻴﺘﺮﻳـﺖ ﻣﻮﺟـﻮد در ﺗﺄﺳﻴﺴـﺎت‬
‫ﭘﺮورش ﻣﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ)‪.(21‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2–20‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ازن زﻧﻲ‬

‫ازن زﻧﻲ داراي ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺮار ﺑﻮدن ازن‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان آﻧﺮا ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ازن‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺤﻞ ﻣﺼﺮف ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات ازن زﻧـﻲ‪ ،‬ﻛـﺎرﺑﺮد آن ﻣﺤـﺪود ﮔﺮدﻳـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻛﻠﺮزﻧﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ازن در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻏـﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺤﺪودﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ازن زﻧﻲ در ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ آﺑﻬﺎي ﭘﺬﻳﺮﻧـﺪه ﻓﺎﺿـﻼب ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ داراي ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎب ﺑﻮدهاﻧﺪ)‪22‬و‪20‬و‪.(4‬‬
‫‪ -2-5-3-3‬اﺷﻌﻪ ﻣﺎورا ﺑﻨﻔﺶ)‪(UV‬‬

‫ﭘﺮﺗﻮﺗﺎﺑﻲ ﺑﺎ اﺷﻌﻪ ﻣﺎورا ﺑﻨﻔﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻣﺎورا ﺑـﻨﻔﺶ ﺑـﺎ ﻧﻔـﻮذ ﺑـﻪ‬
‫درون دﻳﻮاره ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎرﻳﺰا ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺑﻮدي ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻠﻮل ﻳﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻜﺜﻴﺮ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون ﺣﺬف ‪ TSS‬از ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬اﺛﺮ ﭘﺮﺗﻮ ﻣﺎورا ﺑﻨﻔﺶ در ﮔﻨـﺪزداﻳﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ارزش ﻛﻤﻲ دارد‪ .‬زﻳﺮا ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻔﻮذ ﭘﺮﺗﻮ ﻣﺎورا‬
‫ﺑﻨﻔﺶ ﺑﻪ درون ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺪه و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﺪرت ﮔﻨﺪزداﻳﻲ ﭘﺮﺗﻮ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺘﻲ داﺷﺘﻪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاري از اﻳﻦ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل ﭘﺮﺗﻮﺗـﺎﺑﻲ ﻣـﺎورا‬
‫ﺑﻨﻔﺶ و دﻳﮕﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺪاول ﮔﻨﺪزداﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮاﻧﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﻛﻠﺮ در‬
‫ﭘﺴﺎبﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ)‪.(23‬‬
‫‪ -2-6‬دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب در زﻣﻴﻦ‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﻛﺎﻓﻲ وﺟﻮد دارد و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ و‬
‫دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫دﻓﻊ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب در زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از روشاي زﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ (1‬ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ درون آﺑﻬﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ؛‬
‫‪ (2‬دﻓﻊ در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ در ﺟﻬﺖ ورود ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺳﻄﺤﻲ؛‬
‫‪ (3‬ﺗﺒﺨﻴﺮ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً روﺷﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ آﺑﻴﺎري‪ ،‬ذﺧﻴـﺮه در‬
‫داﺧﻞ ﮔﻮداﻟﻬﺎ و ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ درون ﺳﻔﺮهﻫﺎي آب زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﭼـﺎهﻫـﺎي ﺗﺰرﻳـﻖ و ﻧﻔـﻮذ زﻳـﺮ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ روﺷﻬﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ روش آﺑﻴﺎري ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ‬
‫روش ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ و دﻓﻊ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﭼﻬﺎر زﻳﺮ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ زﻳﺮ ﮔﺮوهﻫﺎ ﻋﺒﺎرت از اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‪ ،‬آﺑﻴﺎري ﻧﺮﻣﺎل‪ ،‬آﺑﻴﺎري ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑـﺎﻻ و‬
‫ﺗﺮاوش‪ -‬ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ درون زﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺎﺿﻼب در زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﺜـﻞ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻓﺎﺿـﻼب‪ ،‬آب و ﻫـﻮا‪،‬‬
‫ﺧﺎك‪ ،‬ژﺋﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن زﻣﻴﻦ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي آﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻓﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ دو روش ﻧﻔﻮذ دادن در زﻣﻴﻦ‬
‫و اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪.(24).‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪ TOC‬اﻳﻦ دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف آﻻﻳﻨـﺪهﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ در ﺣـﺪ ‪%98‬و ‪%84‬‬
‫رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ راﻧﺪﻣﺎن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻔﻮذ در زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺎﺿﻼب در اﻳﻦ روش‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﻧﻴﺘﺮوژن در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ درون زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿـﻼب در ﺳـﻄﺢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﻔﻮذ در زﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ و ﮔﺮﻳﺲ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ از ﺳﻴﺴـﺘﻢ اﻳﺠـﺎد ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻼب در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻫﺪف اوﻟﻴﻪ ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ و ﮔﺮﻳﺲ ﺑﺎﺷﺪ روش ﻧﻔـﻮذ در زﻣـﻴﻦ روش‬
‫ﺑﻬﺘﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ و ﮔﺮﻳﺲ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺣﺬف اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻛﻴﻔﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد‪ .‬آﺑﻴﺎري ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ ﻫﻮازي ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه و ﺗﺒﺨﻴﺮ آب و ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻧﻤﻜﻬﺎي ﻣﺤﻠﻮل؛‬
‫‪ -‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ذرات رﻳﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎك و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺟﺬب ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎك ﺗﻮﺳـﻂ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي‬
‫ﻫﻮازي و ﺑﻲ ﻫﻮازي؛‬
‫‪ -‬ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻮاد آﻟـﻲ روي ذرات ﺗﺸـﻜﻴﻞ دﻫﻨـﺪه ﺧـﺎك و ﺟـﺬب ﻧﻴﺘـﺮوژن و ﻓﺴـﻔﺮ ﺗﻮﺳـﻂ ﮔﻴﺎﻫـﺎن و‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﺧﺎك؛‬
‫‪ -‬ﺟﺬب ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﻣﺎﻳﻊ و ﺗﻌﺮﻳﻖ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺎﻫﺎن؛‬
‫‪ -‬ﻧﻔﻮذ آب ﺑﻪ درون آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ‪.‬‬

‫ﻛﺎراﻳﻲ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان دﺑﻲ ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﻪ ﺧﺎك‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﺧـﺎك و‬
‫ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ زﻣﻴﻦ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد)‪ 24‬و ‪.(25‬‬
‫‪ -2-6-1‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﭘﺎﻳﻠﻮﺗﻲ در ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري در ﻛﻴﻔﻴـﺖ روش‬
‫آﺑﻴﺎري ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﻚ روش ﺳﺎده ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد ﻳﺎ اﻳﻨﻜـﻪ روش ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي داراي ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي ﺑﺎرﮔﺬاري ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و آﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن رواﻧﺎب ﺳﻄﺤﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑﺎرﮔـﺬاري آﻟـﻲ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻴﻬﻮازي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺬف ‪ BOD‬و اﻓـﺰاﻳﺶ ﺑﻮﻫـﺎي‬
‫ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻛﺎرﺑﺮدي ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ آﻟﻲ ﺣﺪود ‪ 8 g/m3‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺗﺎ ﺣـﺪ‬
‫‪ 22 g/m3‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ )‪ .(26‬دوره اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻴﻦ دو ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑـﺮاي اﻃﻤﻴﻨـﺎن از‬
‫زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻫﻮازي اﻫﻤﻴﺖ دارد‪ .‬در روش اﺳﭙﺮي ﻓﺎﺿﻼب در ﺳﻄﺢ زﻣـﻴﻦ‪ ،‬دوره ﺑﺎرﮔـﺬاري ﻃـﻮري‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ دوره اﺳﺘﺮاﺣﺖ زﻣﻴﻦ ﺑﻴﻦ دو آﺑﻴﺎري ‪ 4-10 d‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﭘﻴﺶ رو در روش ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ زﻣﻴﻦ وﺟـﻮد‬
‫ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻣﻮﻟﺪ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎ و ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ﺟﺬب ﺳﺪﻳﻢ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب در ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬راه اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳـﺎﻧﺪن ﺧﻄـﺮ‬
‫ﭘﺨﺶ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻣﻮﻟﺪ ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮزﻳﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﻢ ﻓﺸﺎر در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ آﺋﺮوﺳﻞﻫﺎ در ﻫﻮا‪.‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ﺟﺬب ﺳﺪﻳﻢ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺧﺎك ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران از ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻏـﺬاﻳﻲ‬
‫درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻛﻬﺎي ﺣﺎوي رس از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺎﻛﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از از‬
‫ﺟﺬب ﺳﺪﻳﻢ را دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻛﻬﺎي ﻣﺎﺳﻪاي ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻧﺴـﺒﺘﻬﺎي ﺟـﺬب ﺳـﺪﻳﻢ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب ﻗـﺮار‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﺎﻛﻬﺎ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺣـﺎوي ﻛﻠـﺮور ﺳـﺪﻳﻢ ﺑـﺎﻻ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري ﺧﺎك ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺧﺎﺻﻲ از ﻋﻠﻔﻬﺎ در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ رﺷـﺪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻋﻠﻔﻬـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ ‪،Kentucky-31 ،Bermuda NK-32‬‬
‫‪ Blue panicum ،Jose wheatgrass ،Tall fescue‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ)‪ .(27‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﮔـﺰارش ﺷـﺪه ﻛـﻪ در ﺳـﻮاﺣﻞ‬
‫ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي ﺧﺸﻚ‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﻌﺘﺪل و زﻣﻴﻨﻬﺎي وﺳﻴﻊ در دﺳـﺘﺮس‪ ،‬ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫اﻳﺪه آﻟﻲ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﺿﻼب در زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺮوزه در ﺑﻌﻀـﻲ از ﻣـﻮارد‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد اﻣﻜﺎن ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺳﺎﺣﻞ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺧﺎك ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻي ﺧﺮﻳﺪ و ﺗﻤﻠـﻚ زﻣﻴﻨﻬـﺎي ﺳـﺎﺣﻠﻲ دو‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﻴﻨﻬﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ)‪ 29 ،28‬و ‪.(30‬‬
‫‪ -2-7‬ﻧﻤﻮدار ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺻﻴﺪ و آﻣﺎده ﺳـﺎزي ﻣـﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺻـﺪﻓﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫـﺎن و ﺣﻴﻮاﻧـﺎت درﻳـﺎﻳﻲ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻣﺜﻞ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺻﻴﺪ و ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء دروﻧﻲ‪ ،‬ﭘﺨـﺖ اوﻟﻴـﻪ‪،‬‬
‫ﭘﺎك ﻛﺮدن‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﺮدن و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.(31).‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 2-21‬ﻧﻤﻮدار ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺧﻼﺻﻪاي از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻣﺘﺪاول در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ واﻗﻌﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫* ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ؛‬
‫* ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻣﺎﻫﻲ؛‬
‫* ﻓﺮﻳﺰ ﻛﺮدن و از اﻧﺠﻤﺎد ﺧﺎرج ﻛﺮدن ﻣﺎﻫﻲ؛‬
‫* آﻣﺎده ﺳﺎزي آب ﻧﻤﻚ؛‬
‫* ﺗﺠﻬﻴﺰات اﺳﭙﺮي؛‬
‫* ﺣﻤﻞ ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻣﺎﻫﻲ؛‬
‫* ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺧﻨﻚ ﻛﺮدن آب؛‬
‫* ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺨﺎر؛‬
‫* ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻛﻒ و ﺗﺠﻬﻴﺰات‪.‬‬
‫ﻣﻮاد آﻟﻲ در ﻓﺎﺿﻼب ﻋﻤﺪﺗﺎً در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻤﺪه ﻓﺎﺿﻼب از ﺧﻂ ﺑﺮش و ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻣﺎﻫﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﺜﻞ ﺧﻮن و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت دروﻧﺸـﻜﻤﻲ ﻣـﺎﻫﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب در ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ از ﺧﻂ ﻓﺮاوري ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟـﻮدي ﻛـﻪ ﻓـﺮاوري‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﻧﻮع ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ آب زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻣﺤﺼـﻮﻻت درﻳـﺎﻳﻲ و‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪار آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪ ازاي واﺣﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺣﺠﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﺷﺪﻳﺪا ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺼﺮف آب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺼـﺮف آب در اﻳـﻦ ﺻـﻨﻌﺖ از‬
‫‪ 5-30 l‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ kg‬ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ و ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺎدي ﻣﺼﺮف آب را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺮار ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﻓﺮاوري ﺷﺪه‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ‪ ،‬ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و ﻣﻴﺰان ﺗﻤﻴﺰﺳﺎزي آب‬
‫ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ .‬ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪاي در ﻛـﻞ آب ﻣﺼـﺮﻓﻲ ﻧﻘـﺶ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﻪ ﻣﺼﺮف آب ﺑﻴﺸـﺘﺮي دارﻧـﺪ‪ .‬از اﻧﺠﻤـﺎد ﺧـﺎرج ﻛـﺮدن ﺣـﺪود ‪ %50‬از‬
‫ﻓﺎﺿﻼب را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑـﺎﻻ و اﺗﻮﻣﺎﺗﻴـﻚ ﻳـﺎ ﻧﻴﻤـﻪ‬
‫اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﺼﺮف آب را ﻧﻴﺰ اﺟـﺮا ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺣـﺪود ‪ 5-10 l‬ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ ‪kg‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ)‪.(1‬‬
‫‪ -2-8‬ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨـﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻛﻤـﻲ و ﻛﻴﻔـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻫﺮ‬
‫ﻛﺪام از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ و اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﻣﻴﺰان اﻧﻄﺒﺎق آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪__________________________________________________ 100‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫در ﻃﻲ ﻓﺎز ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻴﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪30).‬و‪.(32‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .2-21‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﺎﻳﻲ‬

101 ____________________________ ‫ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬/ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
«‫»ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ دوم‬

1- Environment Canada. Canadian Biodiversity Strategy: Canadian response to the Convention on
Biological Diversity, Report of Federal Provincial Territorial Biodiversity Working Group;
Environment Canada: Ottawa, 1994.
2- Carawan, R.E.; Chambers, J.v.; Zall, R.R. Seafood Water and Wastewater Management, 1979. The
North Carolina. Agricultural Extension Service. U.S.A.
3- Gonzalez, J.F.; Civit, E.m.; Lupin, H.M. Composition of fish filleting wastewater. Environ.
Technol. Lett. 1983, 7. 269 – 272.
4- Gonzalez, J.F. Wastewater Treatment in the fishery Industry, FAO fisheries Technical Paper, 1996;
355.
5- Metcalf and Eddy, Inc. wastewater Engineering : Treatment, Disposal, Reuse. McGraw – Hill Book
Co.: New York, 2003.
6- Eckenfelder. W. w. Principles of Water Quality Management; CBI Publishing Co. : Boston, 1980.
7- Sikorski, Z. Seafood Resources: Nutritional Composition and Preservation; CRC Press, Inc.: Boca
Raton, FL, 1990.
8- Rich, L.G. Low Maintenance , Mechanically Simple Wastewater Treatment Systems; McGraw –
Hill Book Co.: New York, 1980.
9- Hansen, S.P. ;Culp, G.L. Applying shallow depth sedimentation theory. J. Am. Water Works
Assoc. 1967, 59; 1134 – 1148.
10- Illet, K.J. Dissoled air flotation and hydrocyclones for wastewater treatment and by- product
recovery in the food process industries. Water Services 1980, 84; 26 – 27.
11- Ertz, D.B.: Atwell, J.S.; Forsht, E.H. Dissolved air flotation treatment of seafood processing wastes
– an assessment. In Proceedings of the Eight National Symposium on Food Processing Wastes,
EPA – 600/Z – 77 – 184, August 1977; p. 98.
12- Anon. Environmental Assessment and Management of the Fish Processing Industry,Sector Studie
Series No. 28;UNIDO: Vienna, Austria, 1986.
13- Henry, J.G.; Heinke,G.W. Environmental Science and Engineering,2nd Ed.;Prentice –
Hall,Inc.;Upper Saddel River,NJ,1996;445 – 447.
14- Gujer , W. ; Boller, M.A. Mathemaatical model for rotating biological contactor. Water Sci.
Technol. 1990, 22,, 53 - 73.
15- Ahn, K.H.; Change, J.S. Performance evaluation of compact RBC – settling tank system. Water
Sci. Technol. 1991, 23, 1467 – 1476.
16- Balslev – Olessen, P.; Lyngaard, A.; Neckelsen , C. Pilot – scale experiments on anaerobic
treatment of wastewater from a fish processing plant. Water Sci. Technol. 1990, 22,463 – 474.
17- Mendez,R.;Omil, F. ;Soto, M.; Lema ,J. M. Pilot plant studies on the anaerobic treatment of difference
wastewaters from a fish canning factory. Water Sci. Technol.1992, 25,37 – 44.
18- Johnson, R.A.; Gallager, S.M. Use of coagulants to treat seafood processing wastewater. J. water
Pollut. Control Feder. 1984,56,970 – 976.
19- Park, E.; Enander, R.; Brnett,S.M.; Lee,c. Pollution prevention and biochemical oxygen demand
reduction in a squid processing facility. J.of cleaner production 2000, 9(200) 341– 349.
20- Monroe,D.W.;key,W.P. The feasibility of ozone for purification of hatchery waters. Ozone Sci.
Engng. 1980, 2, 203 – 224.
‫ __________________________________________________ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬102
21- Rosenthal, H.;kruner.G. Efficiency of an improved ozonation unit Applied to fish culture
situations. Ozone Sci. Engng. 1985,7,179 – 190.
22- Stover, E.L.; Jover,R.N. High level ozone disinfection of wastewater for shellfish discharges.
Ozone Sci. Engng. 1980, 1,335 – 346.
23- Vanrolleghem , P.A.; Jeppsson,U.; Cartensen,J.; Carlsson,B.; Olsson, G. Integration of wastewater
treatment plant design and operation – a systematic approach using cast functions. Water Sci.
Technol. 1996,34(3 – 4), 159 – 171.
24- Ekster, A. Automatic waste control. Water Environ. Technol. 1998,10(8), 63 – 64.
25- Write. D.G.; Woods,D.R. Evaluation of capital cost data. Part 7: Liquid waste disposal with
emphasis on physical treatment. Can. J. Chem. Eng. 1993, 71, 575 – 590.
26- Write. D.G.; Woods,D.R. Evaluation of capital cost data. Part 7: Liquid waste disposal with
emphasis on biological treatment. Can. J. Chem. Eng. 1993, 72, 342 – 351.
27- Balmer, P.; Mattson, B. Wastewater treatment plant operation costs. Water Sci. Technol.
1994,30(4), 7 – 15.
28- White, J.A.; Agee,M.H.; Case,K.E. Principal in engineering economic analysis; John Wiley &
Sons,1989.
29- Uluatam, S.S. Cost models for small wastewater treatment plants. Int. J.Environ. Studies
1991,37,171 – 181.
30- Tyteca, D. Mathematical models for cost effective biological wastewater treatment. In mathematical
models in biological wastewater treatment; Jorgensen and Gromiec: Amesterdam.1985.
31- ASCE. ASCE, Standard Measurement of Oxygen Transfer in Clean Water; American Society of
Civil Engineers, 1992.
32- Environmental Protection Agency (EPA). Construction costs for municipal wastewater treatment
plants: 1973 – 1977. Technical Report MCD – 37,USEPA, Washington DC., USA,1978.
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ ‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ ____________________________ ‪103‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ‬

‫‪‬‬
‫‪ -3-1‬ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ آﻟﻲ در ﺑﻴﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﻮﺷﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺎوﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮﻛﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﺳﺎﻳﺮ ﮔﻮﺷﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻃﻴﻮر ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﮔﻮﺷﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﻣﺰ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮوف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻏﺬاﻫﺎي ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه و ادوﻳـﻪ‬
‫زده ﺷﺪه و ﻏﺬاﻫﺎي دودي را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻞ ﮔﻮﺷﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺟﻬﺎن ﺣﺪود ‪ 143‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ در ﺳﺎل‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻮم آن در آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺸﻮر ﭼﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ %36‬ﮔﻮﺷﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺟﻬﺎن اﺷﺎره ﻛﺮد)‪.(1‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﺷﺖ در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮك روي ﮔﻮﺷـﺖ اﺗﻔـﺎق اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﺮاي ﻛﺸﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻲ ﺣﺲ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺳـﺮﺑﺮﻳﺪن‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺷـﺪن ﺧـﻮن‪،‬‬
‫ﺣﺬف ﭘﻮﺳﺖ و ﻣﻮ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء‪ ،‬ﺣﺬف ﻓﻀﻮﻻت‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸـﻮي ﻻﺷـﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺗـﺐ ﻛـﺮدن و ﺣـﺬف ﺿـﺎﻳﻌﺎت‬
‫ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي و ﻟﻔﺎف ﻛﺸﻲ ﮔﻮﺷﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪاي ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ روي ﮔﻮﺷﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺮد ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﻲ اﺳﺘﺨﻮان ﻛﺮدن‪ ،‬ﭼﺮخ ﻛـﺮدن‪ ،‬ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻣﺤﺼـﻮﻻﺗﻲ ﻣﺜـﻞ ﻣﺤﺼـﻮﻻت دودي‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﺳﻮﺳﻴﺲ‪ ،‬ﻛﺎﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻫﻤﺒﺮﮔﺮ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه ﺣﺪاﻛﺜﺮي و ﺣﺪاﻗﻠﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ در اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ اﺣـﺪاث‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا در ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ زﻳﺎدي روي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺰرگ و‬
‫ﺣﺬف ﻗﺼﺎﺑﻲﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪ .(2‬در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﺪود ‪ 1400‬ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑـﺎ ﺗﻌـﺪاد ‪142000‬‬
‫ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻏﻞ در ﺣﺎل ﻛﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﭘﻴﺶ ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﻮع ﺣﻴﻮان ﻣﻮرد ﻛﺸﺘﺎر‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﺘﻠﻂ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻂ ﻛﺸﺘﺎر ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧـﻮع ﺣﻴـﻮان ﻣـﻮرد ﻛﺸـﺘﺎر ﺟـﺪا اﺳـﺖ و ﺣﺘـﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺧﻂ ﻛﺸﺘﺎر وﺟﻮد دارد)‪.(3‬‬
‫‪ -3-2‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﺎزي و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎﻳﻲ از ﺑـﺪن‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ارزش اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﺛـﺮ ﺷﺴﺘﺸـﻮي‬
‫ﻻﺷﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺣﻴﻮاﻧﻲ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪاري ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﻧﻮع ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي آﻧﻬـﺎ ﺑﺼـﻮرت ﺧﻼﺻـﻪ در ﺷـﻜﻞ ‪ 3-1‬اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء‪ ،‬ﭘﻮدر ﮔﻮﺷﺖ و اﺳﺘﺨﻮان در ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻓﺮوش و ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده در ﻛﺸﺎورزي ﺑﺎﺷـﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ در‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ در ﻣﺤـﻞ ﻧﮕﻬـﺪاري داﻣﻬـﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫رﻧﺪرﻳﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻤﭙﺮﺳﻮرﻫﺎ و ﭘﻤﭗﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺷﺴﺘﺸﻮي وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ‪ ،‬اﺗﺎق ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻻﺷﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ‬
‫ﻏﺬاﺧﻮري و ﺗﺠﻬﻴﺰات رﺧﺘﺸﻮﻳﺨﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ و ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد)‪.(4‬‬
‫‪ -3-2-1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ﻧﻮع ﺣﻴﻮان ﻣﻮرد ﻛﺸﺘﺎر ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻫﺮ ﮔﺮوه از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﺣﻴﻮان ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺿﺮب اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﺗﻌـﺪاد ﺣﻴـﻮان ﻛﺸـﺘﺎر ﺷـﺪه ﻣﻘـﺪار ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺻـﻠﻲ و ﺟـﺎﻧﺒﻲ ﻧﺎﺷـﻲ از ﻛﺸـﺘﺎر در ﻳـﻚ ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎه‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﻛﺸﺘﺎر ﮔﺎوﻫﺎي ﭘﺮواري در ﺟﺪول ‪ 3-1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(5‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ /‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ _______________________________ ‪105‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3-1‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-1‬ﻣﻮاد ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻛﺸﺘﺎر ‪ 450‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم دام زﻧﺪه )واﺣﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم(‬

‫ﻣﻮاد‬ ‫ﺧﻮن‬ ‫ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن و‬ ‫اﺳﺘﺨﻮان‬ ‫ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺎ درﺟﻪ‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﻣﺸﻜﻮك‬ ‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت روده‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺧﻮردن‬ ‫ﺧﻮردﻧﻲ‬
‫‪20‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪160‬‬
‫دﻓﻊ وﻳﮋه‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﻓﺮوش ﺗﺠﺎري‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول ﻓﻮق ﺣﺪود ‪ %50‬از وزن زﻧﺪه ﺣﻴﻮان ﻣﻮاد ﻏﻴﺮ ﺗﺠﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ %25‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺑﺼﻮرت وﻳﮋه دﻓﻊ ﮔﺮدﻧﺪ‪ %25 .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه داراي ﻣﺸـﻜﻼت زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ‬
‫ﺑﻮده و ﭼﻮن ﺣﺎوي ﻣﻴﺰان آب ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻓﺮاوري ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ و روﺷﻬﺎي دﻓﻊ ﺑﺮاي ﻣﻮادي ﻣﺜﻞ ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻏﻴﺮ ﺧﻮراﻛﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء و ﺧﻮن ) ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﺰا‬
‫ﻳﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد و در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب( ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸﺘﺎر ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺣﺪود ‪ %50‬وزن زﻧﺪه ﺣﻴﻮان اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﻴﺰان ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸﺘﺎر ﺧـﻮك ﺣـﺪود ‪ %25‬وزن‬
‫زﻧﺪه ﺣﻴﻮان اﺳﺖ‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري داﻣﻬﺎ در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‬
‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي در اﻳﻦ ﻣﺤﻠﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮع‪ ،‬ﺳﻦ و ﺟﻨﺲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻧﮕﻬـﺪاري ﺷـﺪه ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﻳﻲ از ﺿﺮاﻳﺐ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﺑﺮآورد ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻳﻲ در ﺟﺪول ‪ 3-2‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ .3-2‬ﻣﻘﺪار ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ و ﺧﻮك در ﺳﻨﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺟﻨﺲ‬
‫ﻣﻘﺪار )‪(L/d‬‬ ‫ﻧﻮع ﺣﻴﻮان‬
‫ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪11/4‬‬ ‫ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻜﺴﺎل‬
‫‪20‬‬ ‫ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﻦ ‪ 1-2‬ﺳﺎل‬
‫‪40‬‬ ‫ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﺶ از دو ﺳﺎل‬
‫ﺧﻮك‬
‫‪2/1‬‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪20kg‬‬
‫‪403‬‬ ‫ﺑﻴﺶ از ‪20kg‬‬
‫‪8/6‬‬ ‫ﭘﺮورش ﺧﻮك‬
‫‪14/3‬‬ ‫ﺧﻮك ﻣﺎده‬
‫ﻣﻘﺪار ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻳﻚ ﺧﻂ ﻛﺸﺘﺎر ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد و ﻧﻮع ﺣﻴﻮان ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫وزن ﻛﻞ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻃﻲ ﻳﻜﺴﺎل ﻛﺸﺘﺎر ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺪﻛﻲ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﻲ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺪار ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫دﻓﻌﻲ از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻓﺮﻧﺎﻧﺪو‪ 48‬ﻣﺘﻮﺳﻂ وزن ﻣﺮﻃﻮب ﻣﻮاد ﺟﺎﻣـﺪ ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺷـﺪه از ﻣﻌـﺪه و ﻧﮕـﺎري‬
‫‪48 - Fernando‬‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺑﺮه را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 2،27/7‬و ‪ 1/7‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ آورد ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ)‪.(5‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺮآورد ﭘﻮﻻك‪ 49‬ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ و ﺧﻮك ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ‪ 70‬و ‪ 1‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﺎ ازاي ﻫـﺮ راس‬
‫دام اﺳﺖ)‪ .(6‬دﻧﻤﻴﺪ‪ 50‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎر آﻟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻳﻚ ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري در ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎه را ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ ﮔﻮﺳـﺎﻟﻪ و‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺮه ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ‪ 4‬و ‪ 0/75‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﺮآورد ﻛﺮده اﺳﺖ)‪ .(3‬ﭘﻮﻻك ﺑﺮآورد ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي از‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻣﻌﺪه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ‪ 70‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ رأس و ‪ 1‬ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ‬
‫رأس ﺧﻮك اﻋﻼم ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮوﻟﺰ‪ 51‬و ﻫﻤﻜﺎران وزن ﻣﺮﻃﻮب ﺧﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪي در اﺛﺮ ﻛﺸﺘﺎر را ‪ 14/5‬ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم‬
‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 454‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم وزن ﮔﺎو اﻋﻼم ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮادي و ﻟﻴﻢ‪ 52‬ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪار وزن ﺧﻮن ﻣﺮﻃـﻮب ﺗﻮﻟﻴـﺪي را‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺧﻴﺮ اﻋﻼم ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ )‪14/7‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 453‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم وزن زﻧﺪه ﮔﺎو(‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﻣﻘﺪار ﺧﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪي را ‪ 16‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ‪ 450‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم وزن زﻧﺪه ﮔﺎو اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -3-2-1-1‬دﺑﻲ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه آب ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻻﺷﻪﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺟﺪا ﻛﺮدن ﭘﻮﺳﺖ از ﮔﺎوﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻣﻮ از ﺧﻮﻛﻬﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪ .‬آب ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮي درون ﻻﺷﻪﻫﺎ ﭘﺲ از ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺣﺸﺎء اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﺗﺠﻬﻴﺰات و اﺑﺰارﻫﺎي ﻛﺸﺘﺎر ﻧﻴـﺰ آب ﺑﻜـﺎر ﻣـﻲرود‪ .‬ﺗﺠﻬﻴـﺰات‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺤﻮﻃﻪ و آﻏﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ آب ﮔﺮم و ﺑﺨـﺎر‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﺳـﺮد ﻛﻨﻨـﺪه و‬
‫ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻤﭙﺮﺳﻮرﻫﺎي ﻫﻮا‪ ،‬اﺗﺎق ﺑﻮﻳﻠﺮﻫﺎ و ﺗﺠﻬﻴﺰات اﻳﺠﺎد ﺧﻼء ﻧﻴﺰ ﻣﻘـﺪاري ﻓﺎﺿـﻼب ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺮوﻳﺲ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ ،‬اﺗﺎق دوش ﮔﻴﺮي‪ ،‬آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻪ ﺗﺮﻳﺎ و آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪاري ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ آب ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻓﻮق ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻚ راﻫﻨﻤـﺎي ﻣﻔﻴـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫درﺻﺪ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه در ﺷﻜﻞ ‪ 3-2‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار آب ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ و ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻛﻒ )ﺣﺪود ‪ (%75‬ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود)‪.(7‬‬
‫‪49 - Pollack‬‬
‫‪50 - Denmead‬‬
‫‪51 - Brools‬‬
‫‪52 - Grady and Lim‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3-2‬ﻣﻴﺰان ﻣﻌﻤﻮل آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺮ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ(‬
‫ﺟﺎﻧﺴﻮن ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر رده ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻬﺎر رده ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺣﺎوي ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﻋﺎري از ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ ‪ -‬ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﮔﺮﻳﺲ ﺑـﺎﻻ‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي‬
‫ﻋﺎري از ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ ‪ -‬ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻤﻲ ﮔﺮﻳﺲ و آب ﺗﻤﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ)ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪.(3‬‬
‫ﺟﺪول‪ -3‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻧﻮاع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻬﺎ و ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻬﺎ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﺎﺿﻼب‬

‫آﻏﻞ ﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺣﺸﺎء‪ ،‬ﺗﺎﻧـﻚ ﺑﺨـﺎر‪ ،‬ﻣـﻮ‬
‫زداﻳﻲ و ﺷﺴﺘﻦ ﻣﻮ‪ ،‬آﻣﺎده ﺳﺎزي ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺧـﻮن‪،‬‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎوي ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ‬
‫رﺧﺘﺸﻮﻳﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬آﻣﺎده ﺳﺎزي روده‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﺎﻟﻦ ﻛﺸﺘﺎر )ﺑﺠﺰ ﺧﻮن و ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻮزداﻳﻲ(‪،‬‬ ‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻋﺎري از ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ – ﺣﺎوي‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻻﺷﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮﺑﺎﻻﻳﻲ ﮔﺮﻳﺲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺤﻠﻬﺎﻳﻲ ﻏﻴﺮ ازﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬دوﺷﻬﺎي ﺳﺮد‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻓﺮﻳﺰرﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻳﺴﻬﺎي ﺧﻮراﻛﻲ و‬ ‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻋﺎري از ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ – ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﻏﻴﺮ ﺧﻮراﻛﻲ‪ ،‬ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ و ذﺧﻴـﺮه‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي‬ ‫ﻛﻤﻲ ﮔﺮﻳﺲ )ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه(‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺴﺘﺸﻮي زﺑﺎن و روده و ﺳﻴﺮاﺑﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺤﻠﻬﺎﻳﻲ ﻏﻴـﺮ ازﺧـﻂ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ ﺑـﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻋﺎري از ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ – ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻞ آﻣـﺎده ﺷـﺪن ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻨـﺪي‬
‫ﻛﻤﻲ ﮔﺮﻳﺲ‬
‫ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻮﺳﻴﺲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻛـﺮدن ﻇـﺮوف ﻛﻨﺴـﺮو‪،‬‬
‫)ﺳﺎﻟﻦ ﺧﺮد ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺮدن و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮔﻮﺷﺖ(‬
‫ﻣﺤﻞ آﻣﺎده ﺳﺎزي ادوﻳﻪ‬
‫آب ﺑﺎران‪ ،‬آب ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﺸﺖ ﺑﺎﻣﻬـﺎ‪ ،‬آب ﺧﻨـﻚ ﻛﻨﻨـﺪهﻫـﺎ‬
‫)ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﻤﭙﺮﺳﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻤﭗﻫﺎي ﺧﻼء‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺗﻬﻮﻳـﻪ‬
‫ﻣﻄﺒﻮع(‪ ،‬آب ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮرﻫﺎي ﺑﺨﺎر )اﮔﺮ ﺑـﺮج ﺧﻨـﻚ‬ ‫آب ﺗﻤﻴﺰ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻜﺎر ﻧﺮود ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻮﻳﻠﺮﻫﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻧﺸـﻮد(‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻳﺦ‪ ،‬آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاي ﺧﻨﻚ ﻛﺮدن ﻛﻨﺴﺮوﻫﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ﻧﻮع ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‪ ،‬روش ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري و روﺷﻬﺎي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻻﺷﻪﻫﺎ ﺑﺴـﺘﮕﻲ‬
‫دارد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺼﻮرت ﺣﺠﻢ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ازاي واﺣﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﻴـﻮان ﻛﺸـﺘﺎر ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺟﺪول ‪ ،3-4‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﮔﺰارش ﺷﺪه در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ از ﺟـﺪول‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﮔﺮدد ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻴﻦ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮرد از واﺣﺪﻫﺎي ﮔﺰارش ﺷﺪه وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-4‬ﻣﻴﺰان ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‬ ‫ﻧﻮع ﮔﻮﺷﺖ‬

‫‪14‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪(L/tonne)2604-5015‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪15‬‬ ‫‪L/animal 8286‬‬ ‫‪L/animal1495‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪1‬‬ ‫‪L/tonne 6968‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪(L/tonne) 2879-3255‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪11‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪L/animal 700-1000‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪16‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 2136‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪17‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪L/animal 700-1003‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪13‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 2000-60000‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 2500-40000‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪1‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 9539‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 2028 -5115‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪18‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪(L/tone)3630-3797‬‬ ‫‪L/animal 1294‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪15‬‬ ‫‪L/animal 1976‬‬ ‫‪L/animal 541‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪17‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪L/animal 227 -379‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪11‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪L/animal 108 -230‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪19‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 2245‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪13‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 1500 -10000‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪11‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪L/animal 100-150‬‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‬
‫‪15‬‬ ‫‪L/animal3770‬‬ ‫‪L/animal 1359‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪18‬‬ ‫‪L/animal144-189‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪12‬‬ ‫‪L/animal12518‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪20‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 1336-14808‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪21‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪L/animal 575-6852‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪9‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وزن زﻧﺪه ‪L/tonne 5000-15000‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎي اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﮔﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﻘـﺪار ﺗﻐﻴﻴـﺮات در ﺟﻬـﺎن را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان در ﮔﺰارﺷﺎت ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارش ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻴﺰان آب ﻣﺼـﺮﻓﻲ در ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎهﻫـﺎ‬
‫در دﻧﻴﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ و ﻣﺤﺪوده آن ﺑﻴﻦ ‪ 2/5- 40 m3/ton‬ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ و ‪ 1/5-10 m3/ton‬ﺧـﻮك ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺎدﻳﺮ آب‬
‫ﻣﺼﺮﻓﻲ و ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺎت روز و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روزﻫـﺎي ﻫﻔﺘـﻪ ﻣﺘﻐﻴـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎهﻫـﺎ داراي دو‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻬﻢ ﻛﺸﺘﺎر و ﻧﻈﺎﻓﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﺮ ﺷﻴﻔﺖ ﻛﺎري ‪ 8-10‬ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﻣـﻲﻛﺸـﺪ و ﭘـﺲ‬
‫از ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮ ﺷﻴﻔﺖ ‪ 6-8‬ﺳﺎﻋﺖ دوره ﻧﻈﺎﻓﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در اﻛﺜﺮ ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎﻫﻬﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ در ﻛـﻞ ﺟﻬـﺎن وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻃﻮل ﺷﻴﻔﺖ ﻛﺎري ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺴـﺒﺘﺎً ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﻮده و‬
‫دﻣﺎي آن ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دوره ﻧﻈﺎﻓﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار آب ﻣﺼﺮﻓﻲ و ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻌـﺪ از ﭘﺎﻳـﺎن ﻫـﺮ ﺷـﻴﻔﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه و ﺗﺎ ﺷﺮوع ﺷﻴﻔﺖ در روز ﺑﻌﺪ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -3-2-1-2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﭘﺴﺎب ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮔﻮﺷﺖ ﺣﺎوي ﺑﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﺟﺎﻣﺪات‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷـﻨﺎور )ﭼﺮﺑـﻲ(‪ ،‬ﺧـﻮن‪،‬‬
‫ﻓﻀﻮﻻت و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آﻟﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺧﻂ ﻛﺸﺘﺎر و ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﻛﺸـﺘﺎر‪ ،‬ﭘﻮﺳـﺖ ﻛﻨـﻲ و ﻣـﻮ زداﺋـﻲ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳـﺎت ﺷـﻜﻢ‪،‬‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻻﺷﻪ‪ ،‬رﻧﺪرﻳﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺮدن و ﺣﺬف زاﻳﺪات ﮔﻮﺷﺖ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﻮاع ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﭼﺮﺑﻲ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻣﻌﻠﻖ‬
‫و ﻣﺤﻠﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب از ﻧﻈﺮ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑﻴﻮﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪ ،(BOD‬اﻛﺴـﻴﮋن ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪ ،(COD‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ )‪ ،(SS‬ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﺷـﻬﺮي ﺑﺴـﻴﺎر ﻗـﻮيﺗﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻏﻠﻈﺖ واﻗﻌﻲ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﻨﺘﺮل آب ﻣﺼـﺮﻓﻲ در ﻣﺮاﺣـﻞ ﻛﺸـﺘﺎر و آﻣـﺎده ﺳـﺎزي‬
‫ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ‪ ،‬ﺟﺪاﺳﺎزي ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ در ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴـﺪ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎه ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺧﻮن و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت روده از ﺳﺎﻟﻦ ﻛﺸﺘﺎر و اﺗﺎق ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻣﻌﺎءو اﺣﺸﺎء ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣﺤﻮﻃـﻪ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﺣﻴﻮاﻧﺎت و آﻏﻠﻬﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﺟﺪاﺳﺎزي ﺷﺪه و ﺑﻌﻨـﻮان ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣـﺪ ﻣـﻮرد‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﺮﮔﺰ‪ %100‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭼﺮﺑﻴﻬﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫ﺷﺪه و رﻳﺰهﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺮدن ﻻﺷﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎرآﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻃﺮﻳﻖ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻴﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻏﻠﻈﺖ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺑﺼﻮرت ‪ COD،BOD‬و ‪ SS‬ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻓﻘﻂ در زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن و واﺣـﺪ آن ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗـﻮان از اﻳـﻦ دادهﻫـﺎ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ارزﺷﻤﻨﺪي ﺑﺪﺳﺖ آورد و در ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬دادهﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺪﻳﻦ ﺷـﻜﻞ ﻓﻘـﻂ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ ﻣﺜﻞ ﺷﺪت آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺎ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ را اراﺋـﻪ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت وﻳﮋهاي ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ اوﻟﻴﻪ ﻧﻮع ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻻزم اﺳـﺖ را ﻧﻴـﺰ ﻣﻲﺗـﻮان از اﻳـﻦ‬
‫دادهﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻛﻪ از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺰارش ﺷﺪهاﻧﺪ در ﺟﺪول ‪3-5‬‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻃـﻮل روز ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻣﺘﻐﻴـﺮي‬
‫دارﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-5‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﺎزي ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﻧﻮع ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫ﮔﺎو‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪12‬‬ ‫‪7/1-7/4‬‬ ‫ـــ‬ ‫ــ‬ ‫‪pH‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪6/5-8/4‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪7/0‬‬ ‫ـــ‬ ‫ـــ‬
‫‪23‬‬ ‫‪6/3-10/5‬‬
‫‪24‬‬ ‫ـــ‬ ‫‪6/7-9/3‬‬ ‫ـــ‬
‫‪25‬‬ ‫‪6/5-7/2‬‬
‫‪26‬‬ ‫ـــ‬ ‫ـــ‬ ‫‪7/3‬‬
‫‪27‬‬ ‫ــ‬ ‫‪6-7/5‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪6/7‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪7/3-8/0‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪960-8290‬‬ ‫)‪COD(mg/L‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪1200-3000‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪583‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪3000-12873‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪3015‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪2100-3190‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪5100‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪12160-18768‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪7237‬‬ ‫‪2220‬‬ ‫)‪BOD(mg/L‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪900-2500‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪600-2720‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪635-2240‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪700-1800‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪404‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪950-3490‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪944-2992‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪1950‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪975-3330‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪3100‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪8833-11244‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3574‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ)‪3677 (mg/L‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪900-3200‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪300-4200‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪457-929‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪200-1000‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪1375‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪381-3869‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪865-6090‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪310‬‬ ‫‪283‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪10588-18768‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪378‬‬ ‫‪253‬‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن )‪(mg/L‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪22-510‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪113-324‬‬ ‫‪154‬‬ ‫‪122‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪70-300‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪152‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪89-493‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪93-148‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪235-309‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪14,3‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪405‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪448-773‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪154‬‬ ‫ﻓﺴﻔﺮ)‪(mg/L‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪26‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪5/2‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪30‬‬
‫در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ داراي ‪ pH‬ﺣﺪود ﺧﻨﺜﻲ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ BOD‬و ‪ COD‬در ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻣﺪات داراي ﺑﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﻮده و ﻏﻨﻲ از ﻣﻮاد ﻣﻐـﺬي‬
‫ﻣﺜﻞ ازت و ﻓﺴﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬روش ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻬﺘﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎر آﻟﻲ ﻣﻌﻤﻮل ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺸﺘﺎر ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ‬
‫از ﻧﻈﺮ وزﻧﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻌﺪاد ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﻛﺸـﺘﺎر ﺷـﺪه‪ ،‬وزن زﻧـﺪه ﺣﻴﻮاﻧـﺎت در‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﻌﻨﻮان واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻜﺎر رود‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺑﺎر آﻟﻮدﮔﻴﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮل در واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﮔﻮﺷـﺖ در ﺟـﺪول‬
‫‪ 3-6‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-6‬ﻣﻘﺪار آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ازاي واﺣﺪ وزن ﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﻧﻮع ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫ﮔﺎو‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪1‬‬ ‫‪ kg/tonne38/4‬وزن زﻧﺪه‬ ‫‪ kg/tonne16/7‬وزن زﻧﺪه‬ ‫‪BOD‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪ kg/tonne1/9-27/6‬وزن‬ ‫‪ kg/tonne 6,5-9‬وزن زﻧﺪه‬
‫زﻧﺪه‬
‫‪18‬‬ ‫‪ kg/2/4-2/6‬راس ﺧﻮك‬
‫‪31‬‬ ‫‪ kg/tonne8/6-18‬وزن زﻧﺪه‬
‫‪1‬‬ ‫‪ kg/tonne11,1‬وزن زﻧﺪه‬ ‫‪ kg/tonne13,3‬وزن زﻧﺪه‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫‪12‬‬ ‫‪ kg/tonne1/2-53/8‬وزن‬
‫زﻧﺪه‬
‫‪31‬‬ ‫‪ kg/tonne 5/5-15/1‬وزن‬
‫زﻧﺪه‬
‫‪12‬‬ ‫‪ kg/tonne3/1-56/4‬وزن‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻓﺮار‬
‫زﻧﺪه‬
‫‪31‬‬ ‫‪ kg/tonne0/2-10/2‬وزن‬
‫ﮔﺮﻳﺲ‬
‫زﻧﺪه‬
‫‪1‬‬ ‫‪ kg/tonne 6/2‬وزن زﻧﺪه‬ ‫‪ kg/tonne 3/7‬وزن زﻧﺪه‬ ‫ﻫﮕﺰان ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺨﺮاج‬
‫‪1‬‬ ‫‪ kg/tonne1/2‬وزن زﻧﺪه‬ ‫‪kg/tonne1/3‬وزن زﻧﺪه‬ ‫ازت ﻛﺠﻠﺪال‬
‫‪1‬‬ ‫‪ kg/tonne0/2‬وزن زﻧﺪه‬ ‫‪ kg/tonne0/8‬وزن زﻧﺪه‬ ‫ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ‬
‫‪1‬‬ ‫‪CFU/tonne 6/4  1010‬‬ ‫‪CFU/tonn 1/36  1010‬‬ ‫ﻛﻠﻴﻔﺮﻣﻬﺎي ﻣﺪﻓﻮﻋﻲ‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎر آﻟﻮدﮔﻲ در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺎدي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻤﻴﺰيﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ روي‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎ ﮔﺰارش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺮو و آﮔﺎردي ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺧﻂ ﻛﺸﺘﺎر‬
‫ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ آﻧﻬﺎ در ﺟﺪول ‪ 3-7‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ .3-7‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺘﺪاول ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﺎ ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﻠﻮط‬

‫‪pH‬‬ ‫)‪BOD(mg/L‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ )‪ (mg/L‬ازت آﻟﻲ)‪(mg/L‬‬ ‫ﻣﺤﻞ‬
‫‪6/6‬‬ ‫‪825‬‬ ‫‪134‬‬ ‫‪220‬‬ ‫ﻛﻒ ﻣﺤﻞ ﻛﺸﺘﺎر‬
‫‪9/0‬‬ ‫‪32000‬‬ ‫‪5400‬‬ ‫‪3690‬‬ ‫‪water tank and Blood‬‬
‫‪9/0‬‬ ‫‪4600‬‬ ‫‪1290‬‬ ‫‪8360‬‬ ‫‪Scald tank‬‬
‫‪7/4‬‬ ‫‪520‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪610‬‬ ‫‪Meat cutting‬‬
‫‪6/0‬‬ ‫‪13200‬‬ ‫‪643‬‬ ‫‪15120‬‬ ‫‪Gut washer‬‬
‫‪6/7‬‬ ‫‪2200‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪By product‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ ﻛﻪ در ﺧﻂ ﻛﺸﺘﺎر دو ﻓﺮاﻳﻨﺪ داراي ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎر آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬
‫از آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن و ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧـﻮن و ﭘـﺮوﺗﺌﻴﻦﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از ﮔﻮﺷـﺖ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻴﺘﺮوژن در ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ آﻧﻬﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﺎﻛﻲ ﺳﺮﻳﻌﺎً اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻓﻀﻮﻻت دﻓﻌﻲ و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﻛﺸـﺘﺎر ﺷـﺪه در آن‪ ،‬ﺣـﺎوي ﺑـﺎر‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻛﻞ ﻛﻠﻲ ﻓﺮﻣﻬﺎ‪ ،‬ﻛﻠﻲ ﻓﺮﻣﻬﺎي ﻣﺪﻓﻮﻋﻲ و اﺳﺘﺮﭘﺘﻮﻛﻮكﻫﺎي ﻣـﺪﻓﻮﻋﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد آﻧﻬـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﺣـﺪود‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﻛﻠﻨﻲ )‪ (CFU‬در ‪ 100 mL‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎل دارد ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺣـﺎوي ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي ﭘـﺎﺗﻮژن ﺑـﺎ ﻣﻨﺸـﺎء‬
‫ﻣﺪﻓﻮﻋﻲ ﻣﺜﻞ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎﻟﻤﻮﻧﻼ و ﻛﺎﻣﭙﻴﻠﻮ ﺑﺎﻛﺘﺮ ژژوﻧـﻲ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻬـﺎي ﮔﻮارﺷـﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي آﺳـﻜﺎرﻳﺲ‪ ،‬ژﻳﺎردﻳـﺎ‬
‫ﻻﻣﺒﻠﻴﺎ و ﻛﺮﻳﭙﺘﻮﺳﭙﻮرﻳﺪﻳﻮم ﭘﺎرووم و وﻳﺮوﺳﻬﺎي رودهاي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮح ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ از ﻻﺷـﻪ ﺑﺼـﻮرت ﻣﺠـﺰا ﺟﻤـﻊ آوري ﮔﺮدﻳـﺪه و ﻣﻜﺎﻧﻬـﺎي آﻟـﻮده ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﻨﺪزدا ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ از اﻳﺠﺎد آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در اﺛﺮ ﺗﻤـﺎس اﻳـﻦ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي ﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت آب ﻣﺼـﺮﻓﻲ در ﺧـﻂ ﻛﺸـﺘﺎر‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪ اﺿـﺎﻓﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ آب ﻣﺜﻞ ﺧﻮن و ﻓﻀﻮﻻت ﻛﻪ در ورود ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺜﻞ ﻣﺲ‪ ،‬آﻫﻦ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﺰ‪ ،‬آرﺳـﻨﻴﻚ و روي ﻧﻘـﺶ دارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺸﺘﺎر و ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ ﻛﻪ در ورود ﻣﺲ‪ ،‬ﻛﺮوم‪ ،‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن‪ ،‬ﻧﻴﻜﻞ‪ ،‬ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻮم و واﻧﺎدﻳﻮم ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ -3-3‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ اﺻﻮﻻً ﻛﻞ ﺑﺎر ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﻮع و ﺗﻌﺪاد دام ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه‬
‫در آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺟﺎﻣﺪ و ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻧﻮع و ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻬﺮه‬
‫ﺑﺮداري ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل راهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﻴﺰان ﺑﺎر آﻟﻮدﮔﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪاري داﻣﻬﺎ در آﻏﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻳـﻚ ﺗﻘـﻮﻳﻢ ﻛـﺎري ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه آﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪ .‬اﺟﺮاي ﺑﺘﻦ ﻛﻒ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ‪ 1:60‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﻳﺠﺎد زﻫﻜﺶ در ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫و ﺳﺎﺧﺖ آﻏﻠﻬﺎ و اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻃﺮﻳﻖ زﻫﻜﺸﻲ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻚ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي واﻗﻊ در ﻛﻒ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻛﻒ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﺟﻤﻊ آوري و دﻓﻊ ﭘﻬﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﺼﻮرت ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﻗﺒـﻞ از ﺷﺴﺘﺸـﻮي ﻛـﻒ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آب ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮي آﻏﻠﻬﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ ﻻﺷﻪﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ %80‬ﻛﻞ آب ﻣﺼﺮف ﺷﺪه در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﻛﺸﺘﺎر را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧـﻮن ﻳﻜـﻲ از ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫دﻫﻨﺪه ﺑﺎر آﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ‪ COD‬ﺣﺪود ‪ 400000 mg/L‬ﺑﻮده و ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺧـﻮن ﻣﻮﺟـﻮد در ﻛـﻒ ﺳـﺎﻟﻦ‬
‫ﻛﺸﺘﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﺣﻮﺿـﭽﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري ﺧﻮن از ﻻﺷﻪﻫﺎي ﻛﺸﺘﺎري در زﻣﺎن ﻛﺸﺘﺎر اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳـﻦ ﻣﺨـﺰن ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ‬
‫ﻃﻮري ﻃﺮح ﮔﺮدد ﻛﻪ داراي زﻫﻜﺸﻲ ﻣﺠﺰا ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻚ ذﺧﻴﺮه ﺧﻮن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛـﻒ ﺳـﺎﻟﻦ ﺑﺎﻳـﺪ داراي ﻳـﻚ‬
‫زﻫﻜﺸﻲ ﻣﺠﺰا ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻛﻒ ﺑﻮده ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻤﻴﺰ ﻛـﺮدن و ﺷﺴﺘﺸـﻮي ﻛـﻒ‪ ،‬ﭘﺴـﺎب ﺣﺎﺻـﻠﻪ وارد‬
‫ﻣﺨﺰن ﺧﻮن ﻧﮕﺮدد‪ .‬وﺟﻮد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﻫـﺎي ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﻛـﻪ ﺧـﻮن وارد‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ ‪ %40‬ﺑﺎر آﻟﻮدﮔﻲ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ اﺗﺎق ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻣﻌﺎء و اﺣﺸﺎء داﺧﻠﻲ ﺣﻴﻮان ﻣـﻮرد ﻛﺸـﺘﺎر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﮔﺎوي و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻴﺮاﺑﻲ‪ ،‬ﻫﺰارﻻ و ﺷﻴﺮدان را ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻏﺬا ﺗﻤﻴﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫روش ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي آﻣﺎده ﺳﺎزي اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺷﺴﺘﺸﻮي اﻋﻀﺎء ﺑﺮش ﺧﻮرده ﺑﺎ ﻓﺸﺎر آب اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻓﻀﻮﻻت‬
‫و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آﻧﻬﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺎﻗﺪ‬
‫آﺷﻐﺎل ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو وارد و ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤــﻮﻻً ﻣــﻮاد ﺣﺎﺻــﻞ از ﺗﺨﻠﻴــﻪ اﺣﺸــﺎء داﺧﻠــﻲ ﻣﺜــﻞ روده‪ ،‬ﺳــﻴﺮاﺑﻲ و ﺷــﻴﺮدان داراي ‪ COD‬ﺣــﺪود‬
‫‪ 100000mg/L‬اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ %80‬آن ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻤـﻊ آوري و ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ ﺑـﺪون‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آب )ﺧﺸﻚ( ﺑﺮاي ﺣﺬف ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي واﺣﺪ ﺷﺴﺘﺸﻮي اﺣﺸﺎء داﺧﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ‬
‫در ﺷﺪت آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺎﺿﻼب اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﻀﻮﻻت روده و ﺳﻴﺮاﺑﻲ در ﺣﺎﻟﺖ رﻗﻴﻖ ﻧﺸﺪه ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﺑﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻓﻀﻮﻻت را ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺑـﺎز ﻫـﺪاﻳﺖ و در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﻴﺮاﺑﻲ و ﺷﻴﺮدان ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاوري ﺑﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آب ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫رودهﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺸﺮده و ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي ﺑﻌﺪي در ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف آب‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮ در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮي اوﻟﻴﻪ‬
‫در ﺣﻤﺎم آب ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪاوم و ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن آب در ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﺴﺘﻪ و ﭘﺲ از آن آﺑﻜﺸﻲ در ﻳﻚ آب ﺗﻤﻴـﺰ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺷﺮب اﺳﺖ‪ .‬از دﻳﮕﺮ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﻴﺰان آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در اﺗﺎق ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻣﻌﺎء و اﺣﺸـﺎء و‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮب و ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻛﻨﺘﺮل دوره اي ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﺮد ﻛﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﺗﺎق ﺧﺮد ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗـﻮان اﻗـﺪاﻣﺎﺗﻲ ﺑـﺮاي ﺑـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ رﺳـﺎﻧﻴﺪن ورود ﺧﺮدهﻫـﺎي ﮔﻮﺷـﺖ و‬
‫ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﭼﺮﺑﻲ ﺑﻪ داﺧﻞ زﻫﻜﺶ ﻛﻒ ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮريﻫﺎي ﺑـﺎ ﻣﻨﺎﻓـﺬ رﻳـﺰ‬
‫روي زﻫﻜﺶ‪ ،‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻇﺮوف ﺟﻤﻊ آوري رﻳﺰهﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺮاش ﺷﻘﻪﻫـﺎي‬
‫ﮔﻮﺷﺖ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺳﻴﻨﻲ ﻧﮕﻬﺪاري رﻳﺰهﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎر آﻟﻲ ورودي ﺑﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫را ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺠﻢ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ روي اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع روش ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻻ و ﺣﺠﻢ ﻛﻢ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي آب ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺎزلﻫﺎي اﺳﭙﺮي آب ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻻﺷﻪ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان آب ﻣﺼﺮﻓﻲ را ﺗﺎ ‪ %20‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ؛‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻛﻨﺪاﻧﺴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺨﺎر آب در ﺗﺎﻧﻚ آب ﺟﻮش ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻣﻮ و ﺳﻢ؛‬
‫‪ -‬ﺑﺴﺘﻦ ﻗﻄﻊ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺳﺮﻳﻊ روي ﺷﻴﻠﻨﮓﻫﺎي ﺷﺴﺘﺸﻮ؛‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ؛‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از آﺑﻬﺎي زﻻل )ﻣﺜﻞ آب ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﭼﻴﻠﺮ( ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮي آﻏﻠﻬﺎي ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫دام )‪ 6‬و ‪.(8‬‬
‫‪ -3-4‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫درﺟﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﭘﺴﺎب ﻗﺎﺑﻞ دﻓﻊ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﺿﻼبرو دﻓﻊ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب دﻓﻊ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻤﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬در اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﭘﺴﺎب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻬﺎ و ﻣﺤﻠﻬﺎي ﭘﺮورش و ﻛﺸﺘﺎر‬
‫ﻣﺎﻛﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺗﺪوﻳﻦ و اﺑﻼغ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎﻫﻬﺎي ﺣﻴﻮاﻧـﺎت و ﻣﺎﻛﻴـﺎن ﺷـﺎﻣﻞ آﺷـﻐﺎﻟﮕﻴﺮي در ﺳـﺎﻳﺰﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي‪ ،‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠـﻮل و ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬واﺣﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن و در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫـﺎي ﺑـﺰرگ واﺣـﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن‪-‬‬
‫دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻻزم اﺳﺖ )‪ 9‬و ‪.(11‬‬
‫‪ -3-4-1‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺣﺬف ﮔﺮﻳﺲ اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎﺿـﻼب وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد در ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻫﻜﺸﻲ و ﺟﻤﻊ آوري ﻓﺎﺿﻼب ﭼﺮﺑﻲ ﮔﻴﺮ ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد و ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺎر ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺣﺬف ﭼﺮﺑﻲ ﻓﻘﻂ در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دو روش ﻋﺒﺎرت از‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺑﺎﻓﻞ دار و ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از روش ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل )‪ (DAF‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ در ﻳﻚ ﭼﺮﺑﻲ ﮔﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ‪ 30‬دﻗﻴﻘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ ﮔـﺮدد‪ .‬ﭼﺮﺑﻴﻬـﺎ ﺑـﺎ ﺳـﺮد ﺷـﺪن درون ﻣﺨـﺰن ﻣﻨﻌﻘـﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺟﺪاﺳﺎزي اﻳﻦ ﺟﺎﻣﺪات در ﺣﻮﺿﭽﻪﻫﺎي ﺑﺎﻓﻞ دار و در اﺛﺮ ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻔﺎﺑﮕﻴﺮ از ﺳﻄﺢ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ DAF‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﭘﺴﺎب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه‬
‫از ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ واﺣﺪ ‪ DAF‬ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ در ﻳـﻚ ﻣﺨـﺰن‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻧﮕﻬﺪاري و ﺑﺮاي اﺷﺒﺎع ﺷﺪن از ﻫﻮا در آن اﺧﺘﻼط ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ واﺣـﺪ ‪ DAF‬اﺿـﺎﻓﻪ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﺸﺪه ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺸﺎر در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻫـﻮا از‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ ﺑﻪ ﮔﻠﺒﻮﻟﻬﺎي ﭼﺮﺑﻲ و روﻏـﻦ ﭼﺴـﺒﻴﺪه و‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺻﻌﻮد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺷﺪه و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪي از ﺳﻄﺢ ﺟﻤﻊ آوري و ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﻪ ﻣﻴﺰان آزاد ﺷﺪن ﻫﻮا از ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺎل اﺷﺒﺎع در زﻣﺎن ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺗﺎ ﺣـﺪ اﺗﻤﺴـﻔﺮﻳﻚ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺖ آزاد ﺷﺪن ﻧﻴﺰ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ اﺑﻌـﺎد ﺛـﺎﺑﺘﻲ داﺷـﺘﻪ )ﺑﺰرﮔﺘـﺮ از ‪130‬‬
‫ﻣﻴﻜﺮون ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ( و ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻓﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺑﺴﺘﺮي از ﺣﺒﺎب ﻫﻮا در ﻣﺨﺰن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻳﺠﺎد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻳﻚ ﻻﻳﻪ آب ﺳﻔﻴﺪ رﻧﮕﻲ در ﻣﺨﺰن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﭼﺮﺑﻲ و روﻏﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺟﺪا ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬داﻧﺴﻴﺘﻪ ذرات‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﮔـﺎز ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر و ﺷـﻜﻞ‬
‫ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﺨﺰن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 3-3‬ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﻳﻚ واﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ‪ DAF‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬واﺣﺪ ‪ DAF‬را ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات‪ ،‬ﺑﻌﺪ از واﺣﺪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬درﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي‪ ،‬اﻳﻦ واﺣـﺪ ﻧﻘـﺶ واﺣـﺪ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣـﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را اﻧﺠﺎم داده و ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ واﺣـﺪ ‪ DAF‬ﺑـﺮاي اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎر رود‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3- 3‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ‪DAF‬‬
‫ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ واﺣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﺳﺖ)‪ .(18‬زﻳـﺮا‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﭼﺮﺑﻲ از ﻓﺎﺿﻼب در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ)‪ 20-30‬دﻗﻴﻘﻪ( ﻣﺆﺛﺮ اﺳـﺖ و ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ از‬
‫اﺳﻴﺪي ﺷﺪن ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺎﺿﻼب ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از دﻫﻪ ‪ 1970‬ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻄﻮر ﮔﺴـﺘﺮدهاي‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ و ﻓﺮاوري ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻜﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻻت ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮ ﺑﻪ اﻣﻜﺎن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و ﭼﺮﺑﻲ از ﻓﺎﺿﻼب اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري از ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي داراي ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺷﺎﻣﻞ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺟﺎﻣﺪات ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺠﻢ‬
‫زﻳﺎد ﻟﺠﻦ ﻓﺴﺎدﭘﺬﻳﺮ ﻛﻪ داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ آﺑﮕﻴﺮي ﺿﻌﻴﻔﻲ اﺳﺖ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ اﻳﻦ واﺣﺪ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ‪ DAF‬ﻫﻨﻮز ﻧﻴﺰ ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮدهاي در اﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود و اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻮاد در آن ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن اﻳﻦ واﺣﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫آن در ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻳﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ آب ﺑﺴﻴﺎر داغ ﺑﺎﺷﺪ ) ‪ (38‬ﻛﺎراﻳﻲ ﻓـﺮاﻳﻨـﺪ در ﺣـﺬف‬
‫‪ 40‬ﺑـﻪ‬ ‫ﭼﺮﺑﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ دﻣـﺎي ﻓﺎﺿـﻼب از‬
‫‪ 30‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﭼﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ %50‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ دﻣـﺎي ﻓﺎﺿـﻼب ﺑـﻪ روﺷـﻬﺎي ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﻓﺎﺿﻼب در ﻳﻚ ﺣﻮض ذﺧﻴﺮه و ﻳﺎ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي اﻣﻜﺎن ﭘـﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺻﺤﻴﺢ از واﺣﺪ ‪ DAF‬و ﺑﺎ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷـﻴﻮه‪ ،‬ﺑـﺪون اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻣـﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮان ‪ COD‬و ‪ BOD‬ﻓﺎﺿﻼب را ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ ،%15-%30‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ را ﺑﻴﻦ ‪ %30-%60‬و روﻏـﻦ و‬
‫ﮔﺮﻳﺲ را ﺑﻴﻦ ‪ %60-%90‬ﺣﺬف ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺳﺎﻻﻧﻪ واﺣﺪ ‪ DAF‬ﺑﺎﻻ اﺳـﺖ و ﺑـﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣﺤـﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ واﺣﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﻲ داري ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ راﻧـﺪﻣﺎن‬
‫ﺣﺬف آﻟﻮدﮔﻲ در واﺣﺪ ‪ DAF‬را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً از ﻛﻠـﺮور ﻓﺮﻳـﻚ ﺑـﺮاي ﺗﺮﺳـﻴﺐ ﭘـﺮوﺗﺌﻴﻦ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد از ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﻛﻤﻚ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان در ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ را ﺑﺎ ﺗﺮﺳﻴﺐ ﺣﺬف ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ واﺣﺪ ‪ DAF‬در ‪ pH4-4/5‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﮔﺮدد ﺑﺪون اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺬف ﭼﺮﺑﻲ ﺑﻬﺒـﻮد‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺳﻴﺪ ﻧﻴﺎز دارد)‪.(14‬‬
‫در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي در ﺳﻮﻳﺲ‪ ،‬از ‪ DAF‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺒﻼً از واﺣﺪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﺳﻮراخﻫﺎي ‪0/5 mm‬ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﺎ‬
‫ﺣﺠﻤﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ‪ 5‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺠﻢ واﺣﺪ ‪ DAF‬وارد ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺎﻣﻞ آب ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ از واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺮس ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ‪ Fe3+‬اﻧﻌﻘﺎد ﺧﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ آﻫﻦ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از آب آﻫﻚ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي ﺗﺎ ‪ pH6/5‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻟﺨﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﻣـﻲﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪ COD‬ﺣﺪود ‪ %80‬و راﻧﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ازت ﺑـﻴﻦ ‪ %40-%60‬ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ‪ %7‬وزن ﺧﺸﻚ ﻟﺠﻦ ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ %2/5‬ﺟﺮﻳﺎن ورودي ﺑﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻟﺠﻦ‬
‫آﺑﮕﻴﺮي ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻟﺠﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﺷﺴﺘﺸﻮي وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ و ﻣﻮي ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﻂ ﻛﺸﺘﺎر ‪ %33‬از وزن ﺧﺸﻚ‬
‫ﺟﺎﻣﺪات را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق اﻳﻦ ذﻫﻨﻴﺖ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻌﻘﺎد و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﺑﺎر‬
‫آﻟﻲ و ﺟﺎﻣﺪات را در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻛﺎﻫﺶ داد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ)‪.(15‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺗﺮﻳﺐ ﻗﺮار ﮔﻴﺮي واﺣﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ واﺣﺪ‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬در واﺣﺪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً ذرات رﻳﺰ ﺑﺎ اﻧـﺪازه ﺑـﻴﻦ ‪0/3 – 0/6 mm‬‬
‫ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ واﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺼﻮرت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ارﺗﻌﺎﺷﻲ و ﻳﺎ دﺳﺘﻲ ﺗﻤﻴﺰ ﮔﺮدد‪ .‬واﺣﺪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﺬف ذراﺗﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﻮ‪ ،‬رﻳﺰهﻫﺎي ﮔﻮﺷﺖ و ﺟﺎﻣﺪات ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺣﺸﺎء داﺧﻠﻲ ﻣﺜﻞ روده و ﻧﮕـﺎري ﺣﻴﻮاﻧـﺎت‬
‫ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه و ﺟﺎﻣﺪات ﺷﻨﺎور ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺬف ‪ %9‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ روي آﺷـﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑـﺎ اﻧـﺪازه ﻣـﺶ ‪ 20‬و ‪ %19‬از‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ روي آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﺶ ‪ 30‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﺶ ‪ 20‬ﻣﺸـﻜﻼت ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري ﻛﻤﺘﺮي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن آن از روش ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ روش‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن اﻳﻨﻜﻮﻧﻪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺑﺮﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ذرات ﻣﻌﻠﻖ رﻳﺰﺗﺮ در واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻬﺎر ﮔﻮش ﻳﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻧـﺪازه و ﻃﺮاﺣـﻲ ﺣـﻮض ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهاي ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻤﻬﺎف ﺗﺎﻧﻚ ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ 1-3‬ﺳﺎﻋﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﺘﻤـﺎدي در آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺬف ﺣﺪود‪ %65‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ‪ BOD %35‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﻧﻚﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻴﻖ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر زﻳﺎدي اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺧﺎﻛﺒﺮداري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴـﻞ در‬
‫ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﻮﺿﭽﻪﻫﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪاي و ﻳﺎ ﻣﺪور ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻃﺮاﺣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎر ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻮﺿﭽﻪﻫﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺪار آن ﻧﺒﺎﻳﺴـﺘﻲ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ 41 m3/m2day‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻓـﻮق ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﻴـﺮي ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻔﺘﻬﺎي ﻛﺎري ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﻣﺸـﻜﻼت اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ در ﻛـﺎر ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻳﻚ واﺣﺪ ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻳﻚ دوره ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻃﺮاﺣـﻲ ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺣـﻮض‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻌﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺎﺿـﻼب در‬
‫ﻃﻲ ﻳﻚ روز اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻً در دﺳﺘﺮس ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺠﻢ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳـﺎزي ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎي دو ﺳﻮم ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب روزاﻧﻪ اﺳﺖ)‪.(18‬‬
‫‪ -3-4-2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ‪ BOD‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴـﻪ اﻧﺠـﺎم ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ اﺳﺖ)‪.(20‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪ -‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي ﻟﺠﻦ ﻣﻌﻤﻮل‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ راﻧﺪﻣﺎن آﻧﻬـﺎ ﺧـﻮب ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻤـﺮو و‬
‫آﮔﺎردي‪ 53‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪاي را ﮔﺰارش ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻛﻠﺮور ﻓﺮﻳﻚ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫‪ BOD‬را از ﻣﻘﺪار اوﻟﻴـﻪ ‪1448 mg/L‬ﺑـﻪ ‪%87)188 mg/L‬ﻛـﺎﻫﺶ( و ﺟﺎﻣـﺪات ﻣﻌﻠـﻖ را از ‪ 2975 mg/L‬ﺑـﻪ‬
‫‪ %94)167 mg/L‬ﻛﺎﻫﺶ( ﻛﺎﻫﺶ داده و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ‪ US$68/Mgal‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻜﻬﺎي آﻫﻦ و‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻣﻲﺗﻮان ‪ BOD‬و رﻧﮓ ﻓﺎﺿﻼب را ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﻲ داري ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از اﻧﻌﻘﺎد و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﻣﻲﺗﻮان ‪ BOD‬را از ‪ 1500 -3800 mg/L‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﻦ ‪ 400 - 600 mg/L‬ﻛﺎﻫﺶ داد‪.‬‬
‫دارت‪ 54‬ﮔﺰارش ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻟﻮﻣﻴﻨﺎ‪ -‬ﻓﺮﻳﻚ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ‪17 mg/L‬ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ‪ BOD‬را ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ %64‬ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ از ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﮔﻮﻻر و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‪ Fe2(SO4)3، Al2(SO4)3,‬و ﭘﻠﻲ‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻛﻠﺮاﻳﺪ )‪ (PAC‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻣﻌـﺪﻧﻲ و ﭘﻠـﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻬـﺎي ﺳـﻨﺘﺘﻴﻚ‪،‬‬
‫ارﺗﻮﻓﺴﻔﺎت را ‪ %100‬و ﻓﺴﻔﺮ را ﺑﻴﻦ ‪ %98/93-%99/90‬ﺣﺬف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺬف ﻧﻴﺘﺮوژن آﻣﻮﻧﻴﺎﻛﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﻣـﺎ‬
‫ﺣﺬف ازت آﻟﺒﻮﻣﻴﻨﻮﺋﻴﺪي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ )‪ .(%73/9-%88/77‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺜﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻳﻚ واﺣﺪ ‪ DAF‬واﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ‬
‫روش ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ واﺣﺪ آﺑﮕﻴﺮي ﻟﺠﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﻮب و ﻛﻴﻚ ﻟﺠﻦ ﺑﺎ ﺣـﺪاﻗﻞ ﻣﺤﺘـﻮاي آب‬
‫ﻧﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 3-4‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(12‬‬
‫‪53 - Nemerow anf Agardy‬‬

‫‪54 - Dart‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 3.-4‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮل‬
‫ب‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻲﺗﻮان ‪ %90‬ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ را ﺣﺬف ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻻﮔﻮنﻫﺎ )ﻫﻮازي و ﺑـﻲ ﻫـﻮازي(‪ ،‬ﻟﺠـﻦ ﻓﻌـﺎل ﻣﺘﻌـﺎرف‪،‬‬
‫ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻤﺘﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‪ ،‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ و ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺮي از‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻮازي ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻳﻚ روش اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﺘﻮاﻟﻲ ‪ BOD‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺟﺪا از ﻫﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎ ﺑﻜـﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ از ﻟﺤﺎظ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺎدي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻧﻮع ﺣﻴﻮان‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺻﻮﻻً ﺑﻪ ﻣﻘﺪار آب ﺑﻜﺎر رﻓﺘـﻪ در ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎه‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬زﻳﺮا اﺻﻮﻻً ﺑﺎر آﻟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪ ازاي وزن زﻧﺪه ﻫﺮ ﺣﻴﻮان ذﺑﺢ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑﺼـﻮرت ‪BOD‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه در ﻣﺼﺮف آب اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎر آﻻﻳﻨﺪﻫﺎي آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ در اﻧﺘﺨـﺎب ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب داراي‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﺬف ‪ BOD‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ روش ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻛﺴﻴﮋن‬
‫ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎر آﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺣﺬف ﺷﻮد ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻘﺪر ‪ BOD‬ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي ﺣـﺬف ‪ BOD‬ﺑـﻪ‬
‫اﻛﺴﻴﮋن ﻧﻴﺎز ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﮔﺎزي‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺘﺎن و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ)‪.(23‬‬
‫‪ -3-4-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻳﻚ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺪم وﺟﻮد اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻧﻬـﺎﻳﻲ آﻧﻬـﺎ ﻣﺨﻠـﻮﻃﻲ از‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺘﺎن و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و ﻣﻘﺪاري ﻟﺠﻦ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑـﻪ ﻣﺘـﺎن و دي‬
‫اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ‪ ،‬اﺳﻴﺪزاﻳﻲ و ﻣﺘﺎن‬
‫زاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﺎ وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎي اﺳﺘﻮژﻧﻴﻚ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻴﺎﻧﻲ را ﺑﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻟﻲ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺎز ﻣﺘﺎﻧﻮژﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺘﺎن و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ)ﺷﻜﻞ‪.(3-5‬‬
‫در ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﺳﺎده اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻮاﺣﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻛﻢ ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﺠﺎد ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده از‬
‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫـﺎ ﺑـﺪﻟﻴﻞ راﻧـﺪﻣﺎن ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻗﺒﻮل در ﻛﺎﻫﺶ ‪ BOD‬و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﻴﺪن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳـﺎﺧﺖ و ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري روش ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ)‪.(24‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3-5‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ‬
‫ﻳﻚ ﻻﮔﻮن ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ اﺣﺪاث ﺷﺪه در زﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻖ آن ﺑﻴﻦ ‪ 3-5‬ﻣﺘﺮ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪي‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ 5 -15‬روز اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد دو ﺑﺮﻛﻪ ﺑﺼﻮرت ﺳﺮي و ﻳﺎ ﻣﻮازي اﻳﺠﺎد و ﻣﻮرد ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﻫﻮازي ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻛﻪ ﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﻫﻤﺰن ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻮده و اﺧﺘﻼط‬
‫در آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻌﻮد ﮔﺎزﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي و اﺧﺘﻼط ﺳﻄﺤﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺟﻮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺳﻄﺤﻲ ﻫﻮا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﺠﺎد ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ‬
‫ﻫﻮازي ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺳﻄﺢ ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم از ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﻒ ﺑﺮﻛﻪ وارد ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي‬
‫از اﻳﺠﺎد اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه از ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﺑﺮﻛﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫـﻮازي ﻳـﻚ ﮔﺰﻳﻨـﻪ اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻗﻮي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪ BOD‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﺎﻟﻲ در ﺣﺬف ﺷﺎﺧﺼﻬﺎي آﻟﻮدﮔﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮارد ﮔﺰارش ﺷﺪه ﺣﺬف ‪COD ،BOD‬‬
‫و ‪ TSS‬ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ‪ %95 ،%97‬و ‪ %96‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 3-8‬دادهﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻻﮔﻮن‬
‫ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-8‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻻﮔﻮن ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ)روز( ﻋﻤﻖ)‪ (m‬ﺣﺬف ‪ (%) BOD‬ﻣﻨﺒﻊ‬

‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎر ﮔﺬاري)‪(KgBOD/m3 .d‬‬
‫‪43‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪2/1‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪4/6‬‬ ‫‪7-8‬‬ ‫‪0/13‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪4/3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/19‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/2‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪4/6‬‬ ‫‪3/5‬‬ ‫‪0/41‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪4/6‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪0/21‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪2/7‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪0/15‬‬
‫‪46‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪4/6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/16‬‬
‫ﻻﮔﻮن ﺑﻲ ﻫﻮازي داراي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻣﺜﻞ اﻧﺘﺸـﺎر ﮔﺎزﻫـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻣـﻮاد آﻟـﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺘﺎن و دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺎزﻫﺎ وارد ﺷـﺪه اﺗﻤﺴـﻔﺮ و در اﻧﺘﺸـﺎر ﮔﺎزﻫـﺎي‬
‫ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي در اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﺳﺰاﻳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎز ﻣﺘﺎن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 25‬ﺑﺮاﺑﺮ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ‬
‫را دارد‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺎزﻫﺎي اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ از اﻳﻦ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﮔﺎزﻫﺎي ﺑﺪ ﺑـﻮ ﻣﺜـﻞ ﺳـﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴـﺪروژن و آﻣﻮﻧﻴـﺎك ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ روﻳﻪ ﻏﻠﻴﻆ و ﮔﺮﻳﺲ در روي ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ از ورود‬
‫اﻛﺴﻴﮋن ﺑﻪ درون ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮده و ﮔﺮﻣﺎ در راﻛﺘﻮر ﺣﻔﻆ و ذﺧﻴﺮه ﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ از اﻧﺘﺸـﺎر ﺑـﻮ در‬
‫ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از اﻳﺠﺎد ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ و ﺑﺮﻳﺪﮔﻲ در روﻳﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ در اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻃﻐﻴﺎن در ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ورودي‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺠﺎد ﺑﻮ در اﺛﺮ اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي داراي ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ از ﺳﺎﻟﻬﺎي‬
‫دﻫﻪ‪ 1960‬ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮدم در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻢ ﺑﻮد و ﺣﺪ ﻣﺠﺎز ورود آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻋﺘﺮاﺿﺎت زﻳﺎدي ﺑﻪ ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻣﺘﺼﺎﻋﺪ ﺷﺪه از اﻳﻦ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از راه ﺣﻠﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫از ﻟﺤﺎظ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺷﺸـﻬﺎي ﻏﺸـﺎﻳﻲ در ﺳـﻄﺢ اﻳـﻦ ﻻﮔـﻮنﻫـﺎ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ را ﺑﻌﻨﻮان ﮔﺎز ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺟﻤـﻊ‬
‫آوري و در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ .‬اﻳﻦ اﺑﺪاع و اﻳﺪه ﻧﻮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻻﮔﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﻧﺪ و در ﻃﺮاﺣﻲ و ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ و آﻣﺎده ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﻮﺷﺖ ﻛﺎﻣﻼً ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎ ارﺗﻘﺎء راﻧﺪﻣﺎن اﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را ﺟﻬـﺖ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﺰوﻓﻴﻠـﻲ‬
‫) ‪ (35‬و ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ ) ‪ (55‬ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ)‪ .(25‬در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪاي ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﺑـﻼك‪ 55‬و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬راه اﻧﺪازي و ﭘﺎﻳﺶ ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﻤﺎﺳﻲ را در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ‬
‫در ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟـﻲ ‪ 3/5 kgBOD/m3‬ﻣـﻮرد ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ ،%88-%93‬ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ‪ BOD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 220 mg/L‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ‬
‫آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻮﻫﻢ‪ 56‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﻤﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 3 m3‬و ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟـﻲ‪ 2/6 kgBOD/m3day‬را‬
‫در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺧﻮد ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد‪ .‬اﻳﻦ راﻛﺘﻮر داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﻣﻮاد آﻟﻲ‪ %80‬ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي دﻳﮕﺮ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﻨﺰ و ﺷﻮرﺑﻦ‪ 57‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺑﺎ ‪ BOD‬اوﻟﻴﻪ‬
‫‪ 2000 mg/L‬داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ %95‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔـﺎز ﻓﻘـﻂ در ﺣـﺪ ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫‪ 33‬ﺑﻮد‪ .‬آﻟﺒﺮت ﻟﻲ‪ 58‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﮔﺸﺘﺎرﮔﺎه از ﻳﻚ ﻫﺎﺿﻢ ﺑﻲ ﻫـﻮازي ﺗﻤﺎﺳـﻲ ﺑـﺎ‬ ‫راﻛﺘﻮر در دﻣﺎي‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‪ 30‬ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ‪ BOD‬در ﺣﺪود‪ %90‬ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎﺿﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﻤﺎﺳﻲ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻮرد ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻧﻴـﺰ‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ BOD‬را ‪ %90‬ﻧﺸﺎن داد‪ .‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻴﺰان ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻳـﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﺮوري‬
‫‪55 - Black‬‬
‫‪56 - Bohm‬‬
‫‪57 - Hemens and Shurben‬‬
‫‪58 - Albert Lee‬‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻫﺎﺿﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ و‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ)‪.(26‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﺰوﻓﻴﻠﻲ و ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ ﺗﻤﺎﺳـﻲ ﺑﻌﻨـﻮان ﻳـﻚ ﮔﺰﻳﻨـﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻮﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻳﻚ دوره ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ‪ 8‬ﻣﺎﻫﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸـﺎن داد ﻛـﻪ در ﺑﺎرﮔـﺬاري‬
‫‪ 2/75 kgCOD/m3day‬و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪2/5‬روز‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﺑﺘﺮﺗﻴـﺐ‪ % 93/1‬و ‪%74/9‬‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ در ﻧﺮخ ﺑﺎر ﮔﺬاري ‪ 2/5kgCOD/m3day‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﻤﺎﺳﻲ داراي داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﻴﻮﻣﺲ ﺑﺎﻻ ﺑﻮده و ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ ﻟﺠـﻦ‪ ،‬راﻛﺘـﻮر داراي زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ )‪ (SRT‬ﺑﺎﻻﺋﻲ اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎﻻي ﺑﻴﻮﻣﺲ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎﻻ و اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ زﻣـﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ‬
‫ﻫﻮازي ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤﺖ ﺑﻮده و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎي ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‪ .‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎ ﺑـﺪﻟﻴﻞ وﺟـﻮد ﺑﺴـﺘﺮ )ﻣـﺪﻳﺎ( و ﻛﻠـﻮﻧﻴﺰه ﺷـﺪن‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺰمﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺑﺴﺘﺮ و اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮﺧﻼف ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎي ﻫـﻮازي‬
‫ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺼﻮرت ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ و ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي‬
‫ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺣﺎوي ﻳﻚ ﺑﺴﺘﺮ ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻣﺪﻳﺎ وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﺑﺘﺪا ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻮرد ﭘﻴﺶ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫ﻣﻌﻠﻖ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ از آن ﺟﺪا ﮔﺮدد)‪.(27‬‬
‫آﻧﺪرﺳﻦ و اﺷﻤﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ راه‬
‫اﻧﺪازي ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺠﻤﻊ ﭼﺮﺑﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ از ﻳﻚ واﺣﺪ ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫـﻮاي‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻌﻨﻮان ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺮاي ﺣﺬف روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻲ دوره ‪ 22‬ﻫﻔﺘﻪاي ﺑﻬﺮه ﺑـﺮداري از‬
‫راﻛﺘﻮر ﻛﺎراﻳﻲ آن در ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻴﻦ ‪ %62-%93‬ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت دﻗﻴﻖ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﺎﻣﻠﻲ را ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آرورا و ﻫﻤﻜــﺎران ﻧﻴــﺰ ﻳــﻚ راﻛﺘــﻮر ﻓﻴﻠﺘــﺮ ﺑــﻲ ﻫــﻮازي را ﺑــﺎ زﻣــﺎن ﻣﺎﻧــﺪ ‪ 24‬ﺳــﺎﻋﺖ و ﻧــﺮخ ﺑﺎرﮔــﺬاري‬
‫‪ 7 kgCOD/m3day‬ﻣــﻮرد ﺑﻬــﺮه ﺑــﺮداري ﻗــﺮار دادﻧــﺪ‪ .‬راﻧــﺪﻣﺎن ﺣــﺬف اﻳــﻦ راﻛﺘــﻮر در ﻧــﺮخ ﺑﺎرﮔــﺬاري‬
‫‪ 5/5 kgCOD/m3day‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %90‬ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري اﻳﻤﻦ از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑـﻲ ﻫـﻮازي ﻣﺰوﻓﻴﻠـﻲ در‬
‫ﻣﺤﺪوده ‪ 2-3 kg COD/m3day‬اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻴﻦ ‪ %80-%85‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻧﻮع‬
‫ﺳﻮم ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ درﺟﻪ ﺑﺎﻻ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد راﻛﺘﻮر‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻ )‪ (UASB‬اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ راﻛﺘـﻮر اﺻـﻮﻻً ﺑﺴـﺘﺮ ﮔﺴـﺘﺮده اﺳـﺖ ﻛـﻪ از‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻣﺘﺎن ﺳﺎز ﻛﻪ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻬﺎي ﻣﺘﺮاﻛﻢ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣـﻲآورﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن اﻳﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻬﺎ ﻫﻨﻮز اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻣﻠﻲ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد اﻣـﺎ ﻧﻘـﺶ‬
‫اﺻﻠﻲ در ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ را آﻧﻬﺎ ﺑﻌﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﻪ راﻛﺘﻮر از درون ﮔﺮاﻧﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب از درون آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﻣﺎ ﺑﺪﻟﻴﻞ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ داراي ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻘﻮﻃﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ‬
‫و ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻟﺠﻦ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﺑﻴﻮﻣﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺠﻢ راﻛﺘﻮر ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﮔﺮدد)‪.(12‬‬
‫راﻛﺘﻮر ﻫﺎي ‪ UASB‬ﺑﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﻤﺎﺳـﻲ و ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎي ﺑـﻲ ﻫـﻮازي‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪه اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻣﺤﺪود ﺑﻮده و در ﻣﻘﻴﺎس آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻠﻮﺗﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ آن ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﮔﺮاﻧﻮل در ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺧﻮﺑﻲ اراﺋﻪ دادهاﻧـﺪ اﻣـﺎ ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﻞ و ﻛﺮﻳﺞ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي از ﺧﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺸﺎن داده و ﺗﻤﺎﻳﻞ در ﺗﺸﻜﻴﻞ روﻳﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻫﻀـﻢ‪ ،‬روﻳـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آﻧﺪرﺳﻮن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﮔﺮﻳﺲ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ در ﺑﻬﺮه‬
‫ﺑﺮداري از ﻫﺎﺿﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺎﺿﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﻤﺎﺳﻲ و ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻲ ﻫﻮازي اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳـﺮا ﭼﺮﺑﻴﻬـﺎ‬
‫ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ آﻛﻨﺪﻫﺎ ﺷﺪه و اﺻﻮﻻً اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫واﻗﻌﺎً ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻠﻮﺗﻲ و در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ زﻳﺎدي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺑـﻲ ﻫـﻮازي ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻮاﻫﺪ و ﻣﺪارﻛﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺸـﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ رﻗﻴﻖﺗﺮ )ﺑﺎ ‪ BOD‬در ﺣﺪ ‪ (2000 mg/L‬در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑـﻲ ﻫـﻮازي ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازهاي ﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ دﻣﺎي راﻛﺘﻮر در ﺣﺪ ﻻزم ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ)‪.(29‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 3-9‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-9‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎر ﮔﺬاري‬ ‫‪ ‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز‬ ‫درﺟﻪ ﺣﺮارت‬ ‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف‬ ‫‪ ‬ﻧﻮع راﻛﺘﻮر‬
‫‪(KgCOD/m3 .d) ‬‬ ‫‪(0C) ‬‬ ‫)‪(%‬‬
‫‐‪ ‬‬ ‫‪(BOD)82/6‬‬ ‫درﺟﻪ ﺣﺮارت‬ ‫‪) 10-12‬روز(‬ ‫‪0/016-0/068‬‬ ‫ﻻﮔﻮن‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ‪ ‬‬
‫‪ -‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪) 1-1,7‬روز(‬ ‫‪1/2-2/2‬‬ ‫راﻛﺘﻮرﺗﻤﺎﺳﻲ ‪ ‬‬
‫‪ -‬‬ ‫)‪(COD 85/5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪) 1‬روز(‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺘﺮﺑﻲ ﻫﻮازي ‪ ‬‬
‫‪ -‬‬ ‫)‪(COD 90/5‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪) 1‬روز(‬ ‫‪5/5‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻲ ﻫﻮازي ‪ ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ m 0/2-0/3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪30-40‬‬ ‫‪) 1‬روز(‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺘﺮﺑﻲ ﻫﻮازي ـ دو‬
‫‪ CH4/KgCODremoved‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي ‪ ‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪(COD) 62-92‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪)1 /4‬روز(‬ ‫‪0/8-3/6‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺘﺮﺑﻲ ﻫﻮازي ‪ ‬‬
‫‪ m3 0/8-2/2‬‬ ‫‪(COD)49-57‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪) 0/71‬روز(‬ ‫‪4/3-6‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻲ ﻫﻮازي ‪ ‬‬
‫‪ CH4/KgCODremoved‬‬
‫‪ m3 0/2‬‬ ‫‪(COD)6/56‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪) 23‬روز(‬ ‫‪0/92‬‬ ‫راﻛﺘﻮراﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ‪ ‬‬
‫‪ m3 0/3-0/43‬‬ ‫‪(COD)45-65‬‬ ‫‪35-55‬‬ ‫‪) 12‬روز(‬ ‫‪-8/75‬‬ ‫راﻛﺘﻮر اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ‪ ‬‬
‫‪ CH4/KgCODremoved‬‬ ‫‪ gvss/L.d2/9‬‬
‫‪ m3 0/28‬‬ ‫‪(COD)84/5‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪) 2/5‬روز(‬ ‫‪2/75‬‬ ‫راﻛﺘﻮرﺗﻤﺎﺳﻲ ‪ ‬‬
‫‪ m3 0/82-5/2‬‬ ‫‪53-67‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪) 1,7-9‬ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫‪2/5-19,5‬‬ ‫‪UASB‬‬
‫‪ CH4/KgCODremoved‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪3‬‬
‫‪0/82-5/2 m‬‬ ‫‪53-67‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪) 91,7‬ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫‪0/5-2/0‬‬
‫‪CH4/KgCODremoved‬‬
‫‪UASB‬‬
‫‪1/22-3/2 m3‬‬ ‫)‪40-62(COD‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪) 5 -10‬ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫‪3/0-12/0‬‬
‫‪CH4/KgCODremoved‬‬
‫‪-‬‬ ‫)‪70(COD‬‬ ‫‪22‬‬ ‫)روز(‬ ‫‪3/3 1/0‬‬ ‫راﻛﺘﻮرﺗﻤﺎﺳﻲ‬
‫‪0/08m3‬‬ ‫)‪27(TS‬‬ ‫‪55‬‬ ‫)روز(‬ ‫‪10 16‬‬ ‫راﻛﺘﻮر ﺗﻤﺎﺳﻲ‬
‫‪CH4/KgTSadded‬‬ ‫‪KgTSS/m3‬‬
‫‪.d‬‬
‫‪-‬‬ ‫)‪27-85(COD‬‬ ‫‪-‬‬ ‫)روز(‬ ‫‪0/5-5 2-18,5‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺘﺮﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫‪0/07-0/15 m3‬‬ ‫)‪75-90(COD‬‬ ‫‪25-35‬‬ ‫‪) 0/1-1/1 0/67-7/73‬روز(‬ ‫راﻛﺘﻮرﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫‪CH4/KgCODremoved‬‬ ‫ﺑﺎﻓﻠﺪار‬
‫‪-‬‬ ‫)‪90(COD‬‬ ‫‪18‬‬ ‫)ﺳﺎﻋﺖ( ‪5/5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪ UASB‬راﻛﺘﻮر‬
‫دوﻣﺮﺣﻠﻪ اي‬
‫‪ -3-4-4‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ زﻳﺴﺘﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ روش ﻫﻮازي در ﻃﻲ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﻮده و ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪ BOD‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ %90‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه اول آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮده ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ )ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف و اﻧﻮاع اﺻﻼح ﺷﺪه آن( و ﮔﺮوه دوم آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮده ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در روي‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و رﺷﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ )ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و اﻧﻮاع آن(‪ .‬ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﻣﻮرد اﺷﺎره‬
‫ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫـﻮازي ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫زﻳﺎدي را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺎﻣﻞ زﻣﻴﻦ در دﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺳﻄﺢ اﻳﺴﺘﺎﺑﻲ آﺑﻬﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ از‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺸﻜﻼت ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺎي ﺧﺎص)ﻣﺜﻞ ﺣﺠﻴﻢ ﺷﺪن و ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻒ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ(‪ ،‬ﺑﺎزده اﻧـﺮژي و‬
‫ﻟﺠﻦ ﻣﺎزاد ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫـﻮازي‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻮادﻫﻲ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻً در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﻓﺎﺿﻼب را ﺗـﺎ ﺳـﻄﺢ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ در ﺣﺪ ﺑﻴﺶ از ﺳﻄﺢ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﻫﺰﻳﻨـﻪ اﺿـﺎﻓﻲ ﺑـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺗﺤﻤﻴـﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮات ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻣﻮل آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﻪ ‪ 4/5‬ﻣﻮل اﻛﺴﻴﮋن ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮات اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ ﻋﺒﺎرت از ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(30‬‬
‫‪ -3-4-4-1‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ روش ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ‬
‫در رودﺧﺎﻧﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ اﻟﮕﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻬﺎ اﻏﻠﺐ در ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ داراي زﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﻳﺎد ﺑﻮده و ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻖ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻴﻦ‬
‫‪ 0/05-2/7 m‬اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻣﻘــﺪار ﻋﻤــﻖ ﻣﺘــﺪاول ﺑﻜــﺎر رﻓﺘــﻪ ‪ 1/2 m‬اﺳــﺖ‪ .‬ﻣﻘــﺪار ﺑــﺎر ﮔــﺬاري آﻟــﻲ آﻧﻬــﺎ‬
‫‪ 22-34 kgBOD/ha day‬ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻴﻦ ‪ 30-120‬روز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎﻳﻲ اﻏﻠﺐ ﺑﺼﻮرت ﺳﺮي ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي درﻳﺎﻓـﺖ ﻛﻨﻨـﺪه ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺧﺎم ﺑﻮده و ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﺑﺮﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎري و ﭘﺲ از آن ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﺟﻼدﻫﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺎر ﮔﺬاري ﭘﺎﻳﻴﻦ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻓﻊ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﺑﻜﺎر ﮔﻴـﺮي آﻧﻬـﺎ ﺑﺼـﻮرت‬
‫ﺗﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ داراي راﻧﺪﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ‪ %60-%90‬در ﺣﺬف ‪ COD‬و ‪ BOD‬و ﺑﻴﻦ‬
‫‪ %10-%20‬در ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻴﺘﺮوژن اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺑﺮﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎري در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎ ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﺟﻼدﻫﻲ ﻗﺮار داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻛﺎﻫﺶ ‪ COD‬و ‪ BOD‬اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﺑﻴﻦ ‪ %40-%70‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﻮده ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺑﺮﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎري اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺎﻣﺪات ﺗﺎ ﺣﺪ ‪ %80‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري و ﺟﻼدﻫﻲ ﺑﺨﺸﻲ از اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي رﺷﺪ ارﮔﺎﻧﻴﺴـﻢﻫـﺎي ﻫـﻮازي از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل اﻛﺴﻴﮋن از ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻮا ‪ -‬آب و ﺑﺨﺸﻲ دﻳﮕﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﺟﻠﺒﻜﻬﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﻫﻮادﻫﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺗـﺎ ﺣـﺪ زﻳـﺎدي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺒﻮده و ﺑﺪﻟﻴﻞ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن اﺧﺘﻼط‪،‬‬
‫ﻣﻮاد آﻟﻲ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ورودي ﺑﺮﻛﻪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻲ ﻫـﻮازي و ﺑﻮﻫـﺎي ﻧـﺎﻣﻄﺒﻮع ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮرد ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﻮﺷﺖ ﻛـﻪ ﺣـﺎوي روﻏـﻦ و ﮔـﺮﻳﺲ ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﻮﻫـﺎي ﻣﺘﺼـﺎﻋﺪ ﺷـﺪه‬
‫ﻧﺎﻣﻄﺒﻮعﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮادهﻫـﺎي ﺳـﻄﺤﻲ‬
‫ﺷﻨﺎور ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ اﺧﺘﻼط و اﻛﺴﻴﮋن رﺳﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻛﺴﻴﮋن رﺳﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶ از ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪي‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻔﻮذ ﺳﻄﺤﻲ و ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﺟﻠﺒﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎري را ﻻﮔﻮن ﻫﻮادﻫﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﺑﺮﻛﻪ ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﻓﺎﺿـﻼب ﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ آب و ﻫـﻮاﻳﻲ و ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫـﺎي دﻳﮕـﺮي دارد‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ راﻫﻨﻤـﺎﻳﻲ در‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪ USEPA‬در ﻣﻮرد ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎرا و ﭘﻴﺮﺳﻮن اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(31‬‬
‫‪ -3-4-4-2‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﻓﻴﻠﺘﺮﻫــﺎي ﺑﻴﻮﻟــﻮژﻳﻜﻲ ﻧﻴــﺰ ﺑــﺮاي ﺗﺼــﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿــﻼب ﺻــﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷــﺖ ﺑﻜــﺎر ﻣــﻲروﻧــﺪ‪ .‬در اﻳــﻦ ﻓﺮاﻳﻨــﺪ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﻫﻮازي ﺑﺼﻮرت ﻟﺠﻦ ﻳﺎ ﻓﻴﻠﻢ روي ﺳﻄﺢ ﻣﻮاد ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻓﻴﻠﺘﺮ رﺷﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب‬
‫روي ﻓﻴﻠﺘﺮ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه و ﺑﻪ درون ﻣﻨﺎﻓﺬ آن ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻫﻮا ﻧﻴﺰ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮده و اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔـﺮدد )ﺷـﻜﻞ ‪ .(3-6‬ﭘﺴـﺎب ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺟﺪا ﺷﺪهاﻧﺪ در داﺧﻞ زﻫﻜـﺶ زﻳـﺮﻳﻦ ﺟﻤـﻊ آوري ﺷـﺪه و وارد‬
‫ﺗﺎﻧﻚ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﺪا ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3-6‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه ﺑﺮاي ﺟﺪا ﺳﺎزي روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ و ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬زﻳﺮا در ﺻﻮرت ورود‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺿﻤﻦ اﻳﺠـﺎد ﺑﺎرﮔـﺬاري ﺑـﺎﻻ روي ﻓﻴﻠﺘـﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﮔﺮﻓﺘﮕـﻲ آن ﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً در‬
‫ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي ﭼﻜﻨﺪه ﻛﻢ ﺑﺎر و ﺑﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا و ﺳﻨﮕﻬﺎي آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻜﺎر ﻣـﻲرود‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً از آﻛﻨﺪﻫﺎي وﻳﮋه ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣـﻮاد ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫داراي ﺷﻜﻠﻬﺎي وﻳﮋه و ﻛﻨﮕﺮه دار و ﻳﺎ ﺑﺼﻮرت ﺳﺎده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻣﺰاﻳﺎي ﺻﺎﻓﻴﻬﺎي ﭼﻜﻨﺪه ﻧﻴﺎز ﻛﻢ ﺑﻪ اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﻣﻌﺎﻳــﺐ آﻧﻬــﺎ ﻫﺰﻳﻨــﻪ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔــﺬاري ﺑــﺎﻻي آﻧﻬــﺎ اﺳــﺖ‪ .‬ﻣﻴــﺰان ﺑﺎرﮔــﺬاري در اﻳــﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫــﺎ از ﺣــﺪود‬
‫‪ 0/001-0/002 m3/m2day‬در ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻛﻢ ﺑﺎر ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 0/03-0/13 m3/m2day‬ﺑﺮاي ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر ﺑـﺎﻻ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎر ﮔﺬاري آﻟـﻲ ﻧﻴـﺰ از ‪ 0/02-0/12kg BOD/ m2day‬ﺗـﺎ ‪ 0/49-2/44 kg BOD/ m2day‬ﻣﺘﻐﻴـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎراﻳﻲ ﻛﻠﻲ اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ در ﺣﺬف ‪ BOD‬ﺑﻴﺶ از ‪ %95‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري و ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬
‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در ﺷﻜﻞ ‪ 3-7‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻌﻤﻮل ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﭘﺮ ﺷﺪه از ﻣﻮاد ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎرآﻟﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻي ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﻘـﺪاري ﺑـﺎزﭼﺮﺧﺶ ﭘﺴـﺎب‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺮخ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﺪون اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ ﺑﺎر ﮔﺬاري آﻟـﻲ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر از رﺷﺪ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ ﭘﺴﺎب ﺑﺎﻻ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎي ﺑـﺎ ﺑـﺎر ﮔـﺬاري ﺑـﺎﻻ‪ ،‬در ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺑﺎرﮔـﺬاري ﺑـﻴﻦ ‪ 0/31-0/45 kg BOD/ m2day‬و ﻧـﺮخ ﺑـﺎزﭼﺮﺧﺶ ﭘﺴـﺎب ‪ 5:1‬ﻣﻴـﺰان ﺣـﺬف ‪ BOD‬ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ %92-%98‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دارت ﮔﺰارش ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن دوﮔﺎﻧـﻪ ﻣﺘﻨـﺎوب )‪ (ADF‬ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ‪ 0/34 kg BOD/ m2day‬ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ روي‬
‫آن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ را ﺑﻪ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ‪ BOD‬ﻣﻌﺎدل ‪ 11 mg/L‬و ‪ TSS‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 25mg/L‬ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻧﻤـﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻴﺰان ﺑﺎزﮔﺮدش ﭘﺴﺎب ‪ 1:1‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺑﺎرﮔﺬاري ‪ BOD‬ﺑﻴﻦ‪ 2-4 kg BOD/ m2day‬ﺑﺎ ﻧﺮخ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ‪ 1/5 m3/m2day‬و ﻣﻴﺰان ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ ﭘﺴﺎب ‪ 3-4‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﺮاي راﻛﺘﻮر‬
‫ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﻨﮕﺮﻳﺰهاي ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ‪ 4‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ راﻛﺘﻮري داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ BOD‬ﺑـﻴﺶ از‬
‫‪ %75‬ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮﻧﻲ در آن ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر آﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ اﻳـﻦ راﻛﺘـﻮر در‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 3-7‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دارت ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭼﻨﺪ ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑـﺎﻻ ﻛـﻪ در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ را ﺑﺼﻮرت ﺧﻼﺻﻪ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ در ﺟﺪول ‪ 3-10‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻟﺠـﻦ ﻓﻌـﺎل ﺑﻄـﻮر وﺳـﻴﻊ در ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﻜﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﭘﺴـﺎﺑﻲ ﺑـﺎ ‪ BOD‬و ازت ﭘـﺎﻳﻴﻦ در ﻳـﻚ راﻛﺘـﻮر ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﻲ ﻣﻬﺮهاي ﻣﺜﻞ ﻻرو ﺣﺸﺮات ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺳـﺎﻛﻨﻴﻦ‬
‫اﻃﺮاف ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﭼﺮﺑﻲ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ورود ﺑـﻪ اﻳـﻦ راﻛﺘﻮرﻫـﺎ‬
‫ﺑﺨﻮﺑﻲ ﺣﺬف ﮔﺮدد‪ .‬زﻳﺮا در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﺎ ﭼﺴﺒﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻮاد ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨـﺪه ﻣﺤـﻴﻂ ﻓﻴﻠﺘـﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ ﺷﺮاﻳﻂ رﺷﺪ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮ را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(32‬‬
‫‪ -3-4-4-3‬ﺗﻤﺎس دﻫﻨﺪهﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن‬

‫ﺗﻤﺎس دﻫﻨﺪهﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن )‪ (RBC‬ﻧﻴﺰ راﻛﺘﻮرﻫﺎي رﺷﺪ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻳـﻚ ﺳـﺮي‬
‫دﻳﺴﻜﻬﺎي داﻳﺮهاي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ روي ﻳﻚ ﻣﺤﻮر ﮔﺮدﻧﺪه ﻧﺼﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬دﻳﺴـﻜﻬﺎ ﺑـﺎ ﭼـﺮﺧﺶ‪ ،‬ﺟـﺮم‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﭼﺴﺒﻴﺪه روي ﺧﻮد را ﺑﺼﻮرت ﻣﺘﻨﺎوب در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻫﻮا و ﻓﺎﺿﻼب ﻗـﺮار داده و ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺟﺬب ﻣﻮاد آﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي و اﻛﺴﻴﮋن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎرﮔـﺬاري ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ و آﻟـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ اﻳﻦ راﻛﺘﻮرﻫﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪ 0/08 -0/16 m3/m2d‬و ‪0/01- 0/017 kg BOD/m2d‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري در اﻳـﻦ ﻣﺤـﺪوده ﻣﻘـﺪار ‪ BOD‬در ﻣﺤـﺪوده ‪ 15-30 mg/L‬ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﻴﻜﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺣﺬف ﺑﺎر آﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻧﻴﺰ اﺗﻔﺎق ﺑﻴﺎﻓﺘـﺪ ﻧـﺮخ ﻣﺘﻌـﺎرف ﺑﺎرﮔـﺬاري‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و آﻟﻲ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ ‪ 0/03 -0/08 m3/m2d‬و ‪ 0/007-0/014 kg BOD/m2d‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎر ﮔﺬاري ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ‪ BOD‬در ﺣﺪود ‪ 7-15 mg/L‬و ﻏﻠﻈﺖ ‪ NH3‬ﻛﻤﺘﺮ از‪ 2 mg/L‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ واﺣﺪﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺤﺪوده ﺑﺎرﮔﺬاري ﻓﻮق ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜـﺮد ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ در ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺻﺤﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺎل و ﻫﻤﻜـﺎران و ﺑـﻼن و ﻫﻤﻜـﺎران ﮔـﺰارش‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ‪ RBCS‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل و ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ)‪.(30‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3-7‬ﻣﺤﺪوده ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﺑﺎر ﺑﺎﻻ‬

‫ﺟﺪول ‪ .3 -10‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻪ روش ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺎ درﺟﻪ ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺎر ‪BOD‬‬ ‫ﻧﻮع ﻣﺤﻴﻂ‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫)‪ Kg/ M day (lb/10 gal day‬ﺣﺬف ‪(%) BOD‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪8/1‬‬ ‫‪67/6‬‬ ‫‪Cloisonyle‬‬
‫‪72‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪14/2‬‬ ‫‪Flocor‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪1/8‬‬ ‫‪15/0‬‬ ‫‪Flocor‬‬
‫‪66‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫‪20/0‬‬ ‫‪Flocor‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪3/0‬‬ ‫‪25/0‬‬ ‫‪Flocor‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪3/1‬‬ ‫‪25/9‬‬ ‫‪Flocor‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪3/2‬‬ ‫‪27/7‬‬ ‫‪Flocor‬‬
‫‪61‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪12/5‬‬ ‫‪Rock‬‬
‫‪74‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫‪10/0‬‬ ‫‪Unspecified PVC‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮده ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮدن ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬در وﻳﺴﻜﺎﻧﺴﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﺎ ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺤﺮك )‪(MMBR‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺑﺎ دﺑﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 636 m3/d‬و دﺑﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 1060 m3/d‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ‪ BOD‬ﻣﺤﻠﻮل و ‪ COD‬ﻣﺤﻠﻮل ورودي ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1367 mg/L‬و ‪ 1989 mg/L‬ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ از ذرات ﻛﻮﭼﻚ ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ذرات ‪ %50‬از ﺣﺠﻢ دو راﻛﺘﻮر ﺳﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 265 m3‬را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ در دﺑﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﺎ ‪ 10‬و ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از راﻛﺘﻮر ‪ MMBR‬ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ واﺣﺪ ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ‪ %70-%95‬ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻮﻟﻴﺪي را ﺣﺬف ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫‪ 59 mg/L‬و ‪ 226 mg/L‬ﺑﻮدﻧﺪ)‪.(33‬‬
‫‪ -3-4-4-4‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻫﻮازي‬
‫اﻳﻦ راﻛﺘﻮرﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن رو ﺑﺎز ﺣﺎوي ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ روي آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‪ ،‬ﻣﺨـﺰن ﻫـﻮادﻫﻲ ﻣﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺪﻟﻬﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮاﺣﺎن و ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن در ﺑﺎزار اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﺗﻮده ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺤﺮك درون راﻛﺘﻮر ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺠﻦ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﻋﻤﺪه ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﻧﻮع ﺑﺴﺘﺮ)ﻣﺪﻳﺎي( ﻣﻮرد ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮده ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮدن ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬در وﻳﺴﻜﺎﻧﺴﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﺎ ﺑﻴﻮﻓﻴﻠﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺤﺮك )‪(MMBR‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺑﺎ دﺑﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 636 m3/d‬و دﺑﻲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 1060 m3/d‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ‪ BOD‬ﻣﺤﻠﻮل و ‪ COD‬ﻣﺤﻠﻮل ورودي ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1367 mg/L‬و ‪1989 mg/L‬ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ از ذرات ﻛﻮﭼﻚ ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ذرات‪ %50‬از ﺣﺠﻢ دو راﻛﺘﻮر ﺳﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 265 m3‬را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ در دﺑﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﺎ ‪ 10‬و ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از راﻛﺘﻮر ‪ MMBR‬ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ واﺣﺪ ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ‪ %70-%95‬ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻮﻟﻴﺪي را ﺣﺬف ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫‪ 59 mg/L‬و ‪ 226 mg/L‬ﺑﻮدﻧﺪ)‪.(33‬‬
‫‪ -3-4-4-5‬ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي دارد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻻﮔﻮن و ﺑﺮﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﻤﺘﺮي را اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﻴﻜﺮو ارﮔﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎي ﻣﻌﻠﻖ‬
‫)ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل( ﻣﺨﻠﻮط و ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻫﻮادﻫﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﺷـﺪه‬
‫ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ و ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﻪ ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي در‬
‫ﻣﺨﺰن ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻻل اﺳﺖ ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺴﺎب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻮاي ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳـﻦ روﺷـﻬﺎ ﺷـﺎﻣﻞ دﻣﻴـﺪن ﻫـﻮا ﺑـﺪرون ﻣـﺎﻳﻊ ﻣﺨﻠـﻮط از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫دﻳﻔﻴﻮزرﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺳﻄﺤﻲ و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺳﻮراخدار ﻧﺼﺐ ﺷﺪه در ﻛﻒ ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ‬
‫روﺷﻬﺎ ﺑﻄﻮر رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در ﺻﻮرت ﻃﺮاﺣﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺨﻠﻮط )‪ (0/5 mg/L‬را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﻮده و ﻟﺠﻦ را ﺑﺼـﻮرت ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴـﻴﻮن ﻧﮕـﻪ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺿﺮورﺗﺎً ﻏﻠﻈﺖ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل در ﺣﺪ ‪ 2 mg/L‬ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .3-8‬ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪاوم‬
‫در ﻃﺮاﺣﻲ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻮاردي از آﻧﻬﺎ ﺷـﺎﻣﻞ ﺳـﻄﺢ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻬﺎرت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران‪ ،‬وﺟﻮد ﻣﺤﻞ دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم در‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺰان ﺑﺎر ﮔﺬاري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺼﻮرت ﻣﻴﺰان ﺳﻮﺑﺴﺘﺮاي ورودي ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮم ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل )ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ وزن ﺧﺸﻚ( ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻏﺬا ﺑﻪ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ )ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪ (F:M‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺼﻮرت ‪ kgBOD/kgMLSS.day‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺑﻬﺮه ﺑﺮدارﻳﻬـﺎي ﻣﺘﻌـﺎرف‬
‫ﻣﺤﺪوده اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ ‪ 0/2-0/6‬اﺳﺖ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻳﺎ ﻟﺠﻦ ﻏﻴﺮ ﻟﺨﺘﻪاي دارد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ‪ ،‬ﺑـﺪﻟﻴﻞ ﺗـﻨﻔﺲ ﺧﻮدﺧـﻮري ﺑـﻪ اﻛﺴـﻴﮋن ورودي‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ‪ F:M‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 0/6‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗـﺎت ﺳﻴﺴـﺘﻤﻬﺎي ﺑـﺎ ﺑـﺎر ﺑـﺎﻻ ﻧﺎﻣﻴـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ‪ F:M‬ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0/2‬دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻤﺘﺪ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ)ﺟﺪول ‪.(3-11‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮده ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ دﺑﻲ‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺪﻟﻴﻞ ﭘﺎﻳﺪاري‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ ﻛﻤﺘﺮ و ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻣﻄﻤﺌﻦ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ راﺑﻄﻪ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﺑﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ ‪ F:M‬و ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺳﻠﻮﻟﻲ)‪ ،(MCRT‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎﻻ‪ ،‬داراي ‪ MCRT‬ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 4‬روز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻤﺘﺪ داراي ‪MCRT‬‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪13‬روز ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺮخ رﺷﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻧﻴﺘﺮات ﺳﺎز ﻛﻪ ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ درﺟﻪ ﺣـﺮارت‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن آﻣﻮﻧﻴﺎك ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮات )ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن( ﻓﻘﻂ در ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ‪ F:M‬ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0/1‬اﺗﻔﺎق ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎر ﮔﺬاري ﻧﻴﺘﺮوژن در ﻣﺤﺪوده ‪0/03-0/08 kgN/kgMLSS.day‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ)‪.(34‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-11‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ F:M‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ و ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺎزده ﺳﻠﻮﻟﻲ‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪BOD‬‬ ‫‪Sludge yield‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﺴﺒﺖ ‪ F:M‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ)ﺳﺎﻋﺖ(‬
‫)‪(kgSS/kgBOD‬‬
‫‪60-70‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0/35-0/6‬‬ ‫ﺑﺎ درﺟﻪ ﺑﺎﻻ‬
‫‪90-95‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪6-10‬‬ ‫‪0/2-0/6‬‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرف‬
‫‪90-95‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫‪24+‬‬ ‫‪0/03-0/2‬‬ ‫ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻤﺘﺪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف را زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن اﺟﺒﺎري ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜـﺎل از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻌﻨﻮان ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎﻳـﺐ ﺑـﺰرگ‬
‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺎﻓﺮي ﺿﻌﻴﻒ آن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻮﻛﻬﺎي آﻟﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﻲ و ﻧﺼﺐ ﻳﻚ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي در ﺑﺎﻻ دﺳﺖ راﻛﺘﻮر و ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫ﻣﻤﺘﺪ رﻓﻊ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻤﺘﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ در ﺣﻮض ﻫـﻮادﻫﻲ ﺑـﻴﻦ ‪24-30‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ )ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ( ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدﻳﺪه و در اﻳﻦ دوره زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻫـﻮادهﻫـﺎي‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎ دﻳﻔﻴﻮزري‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت راﻛﺘﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺑﺰرگ ﺣﻮض ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻫﻮاي زﻳـﺎد‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﺎﻳﺪار ﺷﺪه ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎرﮔﺬارﻳﻬﺎي ﻣﺘﻨـﺎوب را ﺗﺤﻤـﻞ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻟﺠﻦ ﻣﺎزاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫دﻓﻊ ‪،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻗﺒﻠﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ از ﻟﺠﻦ ﻣـﺎزاد ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﺑﻌﻨـﻮان‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻲ در ﻣﻮرد اﻣﻜﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ ﺣﻴـﻮاﻧﻲ ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ﭘﺬﻳﺮش آن ﺗﻮﺳﻂ اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻤﺘﺪ ﻳـﺎ ﻻﮔـﻮنﻫـﺎي ﻫـﻮادﻫﻲ‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻗﺮار داﺷﺘﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻓﺎز ﺧﻮدﺧﻮري‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ اﺑﻌﺎد ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ و ﻫﻮادﻫﻲ اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻟﺠﻦ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﺎ ﻋـﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاري و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻳﻨﻜـﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎه‬
‫ﺣﺎوي ازت ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﭘﺴﺎب ﺑـﻪ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﺣـﺬف آﻣﻮﻧﻴـﺎك از‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﺠﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ در ﻃﺮاﺣﻴﻬـﺎي ﻣـﺪرن ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻟﺠـﻦ ﻓﻌـﺎل ﻫـﻮادﻫﻲ ﮔﺴـﺘﺮده ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻃﺮاﺣﺎن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺎر آﻣﺪ ﺗﻼش‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﺑﺎﻧﺪ ﺷﺪه در ﻧﻴﺘﺮات را از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داده و ﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺿﻤﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮات را در ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺗﻮﺟﻪ زﻳﺎدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ )‪ (SBR‬در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﻮده و ﭘﺴﺎب ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻋﺎﻟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ و ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻴﻔﺖ‬
‫ﻛﺎري ﺻﻨﺎﻳﻊ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻘﺎوم ﺑﻮده و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻴﻔـﻲ زﻳـﺎدي در ﭘﺴـﺎب اﻳﺠـﺎد ﻧﻤﻲﮔـﺮدد‪ .‬از ﻣﺤﺎﺳـﻦ آن‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺴﺘﻮﻧﻲ اﻳﺪه آل ﻛﻪ ﻧﺮخ واﻛﻨﺸﻬﺎ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﻳﺪهآل و ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي‬
‫ذاﺗﻲ ﺟﺮﻳﺎن اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺮوﺟﻴﻬﺎي ﺷﻨﺎور و ﻳﺎ ﻧﺼﺐ ﺳﺮرﻳﺰﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻨﻈﻴﻢ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ از ﻫﻮادهﻫﺎي ﺷﻨﺎور اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ واﺣﺪ اﻧﻮﻛﺴﻴﻚ ﺑﺮاي رﻓﻊ‬
‫ﻛﺪورت ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ و ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدن ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺪهآل ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﺗﻌﺒﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻫـﻲ از‬
‫ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ‪ SBR‬در ﻣﻘﻴﺎس ﭘﺎﻳﻠﻮت ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﮔـﺎو اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ دوره ﻛﺎري ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ راﻧـﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ COD‬ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﺪار اوﻟﻴﻪ ‪ 3512 mg/L‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %97/8‬ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ SBR‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳـﻚ‬
‫ﻻﮔﻮن ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺿﻤﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي از ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﺟﺮﻳـﺎن اﺻـﻠﻲ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﻮن‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺑﻮد وارد ﻳﻚ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣـﻲﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺟﺎﻣـﺪات ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻪ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﭼﺮﺑﻴﻬﺎ از آن ﺟﺪا ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ ﻻﮔﻮن ﺑـﻲ‬
‫ﻫﻮازي ﻛﻪ ﭘﺴﺎب زﻻل ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻓﻀﻮﻻت ﺣﻴﻮاﻧﻲ را ﻧﻴﺰ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬وارد ﻣﻲﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻴﻤـﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ‪ SBR‬وارد ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﻻﮔﻮن ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ‪ SBR‬وارد ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪ BOD‬ﺑﻪ ازت ﻛﻞ ورودي ﺑﻪ ‪ SBR‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3:1‬ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺮﺑﻦ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن و دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن‬
‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬راﻛﺘﻮر ‪ SBR‬داراي ﻳﻚ ﺳﻴﻜﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮ ﺷﺪن آن ‪11‬ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﻣﺎن‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل زﻣﺎن ﻛﺸﺘﺎر و ﻧﻈﺎﻓﺖ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻴﻜﻞ ﻫـﻮادﻫﻲ آن ‪ 12‬ﺳـﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺳـﻴﻜﻞ ﺗـﻪ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺗﺨﻠﻴﻪ آن ﺑﺪرون ﻻﮔﻮن ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﻞ ﺣﺠﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ‪ 1250 m3‬و ﻛـﻞ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ورودي روزاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ‪ 250 m3‬ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﻘـﺪار ‪ ،BOD‬ﻛـﻞ ازت و ﻛـﻞ ﻓﺴـﻔﺮ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫‪ 200 mg/L 600-800mg/L‬و ‪ 40 mg/L‬ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪ داراي ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻛﻴﻔـﻲ‪:‬‬
‫‪ BOD=20 mg/L ،TP=20 mg/L ،NO3-N=10 mg/L ،NH3-N=2 mg/L‬و ‪ TSS= 20 mg/L‬ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوه‬
‫ﻛﻞ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل اﺿﺎﻓﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ‪ SBR‬ﺑﻪ ﻻﮔﻮن ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﺪ)‪ 35‬و ‪.(36‬‬
‫‪ -3-5‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﺨﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎر ﺟﺎﻣﺪات و ﻣﻮاد آﻟـﻲ ورودي ﺑـﻪ ﻓـﺎز ﻣـﺎﻳﻊ ﺑـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﺟﺪا ﺷﺪه‪ ،‬ﻗﺒﻞ از دﻓﻊ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﻘﺪار زﻳﺎد آب و‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﭼﺮﺑﻲ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻣﻮاد ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺳـﻴﺮاﺑﻲ و‬
‫روده‪ ،‬ﭘﻬﻦ و ﻣﻮي ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬زاﺋﺪات ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن آﻏﻠﻬـﺎ‪ ،‬ﻣـﻮاد ﺣﺎﺻـﻞ از آﺷـﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و ﭼﺮﺑـﻲ ﮔﻴـﺮي‬
‫زﻫﻜﺸﻬﺎ‪ ،‬ﻟﺠﻦ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺿﺎﻳﻌﺎت دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺣـﺎوي‬
‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺎﻻ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از زاﺋﺪات ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻤﻴﺰ ﻛـﺮدن ﮔﻮﺷـﺖ‪ ،‬ﺿـﺎﻳﻌﺎت ﻏﻴـﺮ ﺧـﻮراﻛﻲ و ﻣـﻮاد‬
‫اﺳﻜﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﭘﻴﻪ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺮﺗﺒﻂ ارﺳﺎل ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻀﻮﻻت ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻧﮕﻬﺪاري داﻣﻬﺎ و آﻏﻠﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﭘﻬﻦ ﻣﺮﻃﻮب‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت در ﻣﺰرﻋﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ در ﺟﺪول ‪ 3-12‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-12‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﻬﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﺎ ﻓﻀﻮﻻت ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫اﺣﺸﺎم در ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‬
‫ﻏﻠﻈﺖ )‪(g/L‬‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﺣﻴﻮاﻧﺎت دوﻏﺎب ﭘﻬﻦ ﮔﺎو دوﻏﺎب ﭘﻬﻦ ﺧﻮك‬
‫‪10-180‬‬ ‫‪10-180‬‬ ‫‪0/173‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫‪34-70‬‬ ‫‪10-107‬‬ ‫‪0/123‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻓﺮار‬
‫‪2-16‬‬ ‫‪2-18‬‬ ‫‪0/011‬‬ ‫ازت آﻟﻲ‬
‫‪2/2-3/6‬‬ ‫‪0/6-2/2‬‬ ‫‪0/08‬‬ ‫ازت آﻣﻮﻧﻴﺎﻛﻲ‬
‫‪37‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪0/64‬‬ ‫‪BOD‬‬
‫ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻀﻮﻻت ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري داﻣﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺴﺘﺸﻮي اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻣﺤﻠﻬـﺎ‪ ،‬ﺟﻤـﻊ آوري‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ و آب ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻴﺮاﺑﻲ و روده ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺼﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري و ﻣﻮرد ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻗـﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ در ﺟﺪول ‪ 3-13‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(37‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .3-13‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺷﻜﻤﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻧﺸﺨﻮار ﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺷﻜﻤﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫)‪BOD(mg/L‬‬ ‫)‪COD(g/kg‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات )‪(%‬‬ ‫ﻧﻮع ﺣﻴﻮان‬
‫‪7‬‬ ‫‪50000‬‬ ‫ﮔﺎو‬

‫‪55‬‬ ‫‪134‬‬ ‫‪14/2‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪55‬‬ ‫‪134‬‬ ‫‪12/7‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪8‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ﮔﺎو‬
‫‪7‬‬ ‫‪30000‬‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‬
‫‪55‬‬ ‫‪165‬‬ ‫‪9/3‬‬ ‫ﺑﺮه‬
‫‪8‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ﺧﻮك‬
‫‪7‬‬ ‫‪4/7-9/7‬‬ ‫ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪9‬‬ ‫‪50000‬‬ ‫‪22‬‬ ‫ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪5‬‬ ‫‪6000-41000‬‬ ‫‪2/4-21‬‬ ‫ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﻠﻮط‬
‫‪ -3-6‬دﻓﻊ در زﻣﻴﻦ‬
‫دﻓﻊ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﺼﻮرت ﭘﺨﺶ و ﻳﺎ دﻓﻦ در زﻣﻴﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛـﺎر ﺑﺼـﻮرت ﻳـﻚ اﻣـﺮ‬
‫ﻋﺎدي از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺑـﺪﻟﻴﻞ ﺗـﺮس از اﺣﺘﻤـﺎل اﻧﺘﻘـﺎل ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬـﺎي‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ‪،‬‬
‫دﻓﻊ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺣﻴﻮاﻧﻲ در زﻣﻴﻦ ﺑﺠﺰ ﻓﻀﻮﻻت و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺳﻴﺮاﺑﻲ ﻣﻤﻨـﻮع ﺷـﺪه اﺳـﺖ و اﻳـﻦ ﻣـﻮاد ﻧﻴـﺰ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﻊ در زﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﻣﺮﻣﻮز ﺣﻴـﻮاﻧﻲ ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺧﻄـﺮي ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺘﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﮕﺮدد‪ .‬در اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﺧﻮن ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﺸﺪه ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎهﻫﺎ‬
‫در روي زﻣﻴﻦ ﻳﺎ دﻓﻊ در ﺷﺒﻜﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻓﺎﺿﻼب ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﭘﺨﺶ در زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻴﻮﮔﺎز و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ از ﻛﺸﻮري ﺑﻪ ﻛﺸﻮر دﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﺨﺶ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪ ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎﻋـﺚ اﻳﺠـﺎد ﻣﺸـﻜﻼت زﻳﺴـﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺑﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت در دﻓﻊ آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ را ﺑﻌﻤﻞ آورد‪ .‬ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ در زﻣﻴﻦ ﻛﺸﺎورزي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ وﻳﮋهاي در زﻣﻴﻨﻪ دﻓﻊ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻧﺘﺸـﺎر‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎ و ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ در درون زﻣﻴﻦ و ﺑﺎ ﺣﻔـﺮ ﻳـﻚ ﮔـﻮدال ﻋﻤﻴـﻖ دﻓـﻦ ﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﭼﺮاﮔﺎﻫﻬﺎ و در زﻣﻴﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻋﻠﻮﻓﻪاي در آﻧﻬﺎ ﻛﺸﺖ ﺷﺪه ﭘﺨﺶ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ در ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻨﻬﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺸﺖ و زرع ﭘﺨﺶ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻓﻮراً اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ زﻣﻴﻨﻬﺎ ﺷﺨﻢ ﮔﺮدﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ درون ﺧﺎك ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺰرﻳﻖ آﻧﻬﺎ در زﻣﻴﻨﻬﺎي زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ‬
‫از دﻓﻊ ﺣﺪ اﻗﻞ ﺳﻪ ﻫﻔﺘﻪ از اﻳﻦ ﻣﺰارع ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﻴﻒ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد)‪.(40‬‬
‫‪ -3-6-1‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ )ﻛﻤﭙﻮﺳﺖ ﺳﺎزي(‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻮاد آﻟﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﻲ اﺛﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه‬
‫زﻳﺎدي از ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﻗﺎرﭼﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎ و ﺗﻚ ﻳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛـﻮد آﻟـﻲ ﺑـﻪ دو ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫اﺻﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺜﺒﻴﺖ و رﺳﻴﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻃﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﻓـﺎز ﻗﺎﺑـﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻓﺎز ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ دﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺎز ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻴﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻃﻲ آن درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻄﻮر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺎز ﻣﺰوﻓﻴﻠﻴﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻣﺎ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺗﺎ دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬در ﻃﻲ ﻓﺎز اوﻟﻴـﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪﻳﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻣﺰوﻓﻴﻠﻴﻚ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮده و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﺮﺑﻨﻲ ﺳﺎده و ﭘﺮ اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺮژي اﺿﺎﻓﻲ آزاد ﺷﺪه ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻ رﻓـﺘﻦ ﺳـﺮﻳﻊ درﺟـﻪ ﺣـﺮارت و‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻴﻚ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻓﺎز ﻣﻮاد آﻟﻲ دﻳﺮ ﻫﻀﻢ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﻣﻲرﺳﺪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻛﺘﻴﻨﻮﻣﻴﺴﺖﻫﺎ و ﻗﺎرﭼﻬﺎ در ﻓﺎز ﻣﺰوﻓﻴﻠﻴﻚ ﻳﻌﻨﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻛﻨﺪي‬
‫اداﻣﻪ دارد‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻮاد ﻛﻤﭙﻮﺳﺘﻲ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻨـﻮز رﺳـﻴﺪه ﻧﺸـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬در ﻃـﻲ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺳﺎزي ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ C:N‬ﺑﻪ ‪ 10:1‬ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻓﺮار ﺑﻪ ﻛﻤﺘـﺮ از ‪ %50‬اوﻟﻴـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ ﻣـﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ در اﻳـﻦ ﻣﻮﻗـﻊ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﻤﭙﻮﺳـﺖ‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ از ﻟﺠﻦ آﺑﮕﻴﺮي ﺷﺪه ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻳﻚ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه در ﻳﻚ وﻳﻨﺪرو ﺑـﺎ ﺳـﻄﺢ ﺑـﺎز ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺳﻮﭘﺎﭘﻮﻧﮓ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻮاد ﻛﻤﭙﻮﺳﺘﻲ ﻟﺠﻦ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﻤﺪت ‪ 40‬روز ﺑﺼﻮرت وﻳﻨـﺪرو‬
‫روي زﻣﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺗﻮده ﻛﻤﭙﻮﺳﺘﻲ ﻃﻲ ﺳﻪ ﻫﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ‪ 65‬ﺗﺎ ‪ 70‬درﺟـﻪ ﺳـﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻣﺘﻐﻴـﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺷﻜﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻲ ﺑﻮ و از ﻟﺤﺎظ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻮده و ﺣﺠﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ ﺣﺠﻢ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻣﻮاد ﻛﻤﭙﻮﺳﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﺎوي ‪ 0/5‬و ‪ 0/3‬درﺻﺪ وزﻧﻲ ﻓﺴﻔﺮ و ازت ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳـﻚ‬
‫ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده در ﺧﺎك ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻞ و ﻛﺮﻳﺞ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ در درون راﻛﺘﻮر را ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ از ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺳﻴﺮاﺑﻲ‪ ،‬روده و ﻓﻀﻮﻻت ﺣﺎﺻﻞ از آﻏﻠﻬﺎي ﻧﮕﻬﺪاري ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﻛﺸـﺘﺎر ﺷـﺪه ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬راﻛﺘﻮر ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻳﻚ ﻇﺮف ﻓﻮﻻدي زﻧﮓ ﻧﺰن دوراﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 280‬ﻟﻴﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪4‬روزه ﻣﻮاد ﻛﻤﭙﻮﺳﺘﻲ در راﻛﺘﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻌـﺪ از ‪ 50‬روز ﻋﻤﻠﻴـﺎت ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻛﻮد آﻟﻲ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي داراي ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ‪ ،pH8/6‬ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ ‪ ،%65/1‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻓﺮار‬
‫‪ ،%55/3‬ازت ‪ %2/1‬و ﻛﺮﺑﻦ ‪ %17/9‬ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از روده و ﺳﻴﺮاﺑﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﻮد آﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ ﺑـﻮي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي از اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ را ﺗﺎ ﺣﺪي اداﻣﻪ داد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻮﻳﻲ اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪل‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده از وﻳﻨﺪرو و ﺗﻮده ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻫﻮادﻫﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪ 41‬و ‪.(42‬‬
‫‪ -3-6-2‬ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻮاد و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘـﺪار ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ‬
‫ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺳﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎس ول و ﻫﺎت ﻓﻴﻠـﺪ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت روده و ﺳﻴﺮاﺑﻲ و ﻣﻮاد دﻓﻌﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻴﻦ ‪ 38-40‬روز ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻮد آﻟﻲ ﻻزم اﺳـﺖ و ﻣﻴـﺰان ﮔـﺎز ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﻣـﻮرد‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ‪ 165 m3/kg‬اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اوﻟﻴﻦ واﺣﺪ ﻫﻀـﻢ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺨﻠـﻮط ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ در ﺳـﺎل ‪1984‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻞ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻛﺸـﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﻋـﻢ از ﺧـﻮن‪ ،‬ﻛـﻞ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت روده و ﺳﻴﺮاﺑﻲ و ﻟﺠﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻘﻴﻖ دﻳﮕـﺮي‪ ،‬ﺑﻬـﺮه‬
‫ﺑﺮداري از ﻳﻚ واﺣﺪ ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ‪100‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺒﻲ در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از‬
‫ﻛﺸﺘﺎر ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ )ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت روده‪ ،‬ﺳﻴﺮاﺑﻲ و ﺧﻮن( ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻧﻜﺰ ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬
‫ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻏﺬاﻳﻲ و ﺷﻬﺮي ﻣﺘـﺎن ﻛﻤـﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮي ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻴﻨﺮ و ﻫﻤﻜـﺎراﻧﺶ ﮔـﺰارش‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ راﻛﺘـﻮر ﺑـﻲ ﻫـﻮازي اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷـﻮد راﻛﺘـﻮر از ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﺨﻠﻮط در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎوي ‪ %13‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت روده و ﺳﻴﺮاﺑﻲ‪ %25 ،‬ﻓﻀﻮﻻت ﻣﺤـﻞ ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ %44 ،‬ﻟﺠﻦ ﻣﺎزاد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻮازي ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي و ‪ %19‬ﭼﺮﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ از واﺣﺪ ﺟﺪاﺳـﺎزي ﭼﺮﺑـﻲ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ BOD ،165 g/L‬ﻣﻌﺎدل ‪ ،112 g/L‬ﺟﺎﻣﺪات ﺧﺸـﻚ ‪120 g/L‬و ﺟﺎﻣـﺪات ﻓـﺮار ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪ .105 g/L‬ﺟﺎﻣﺪات ﻓﺮار ﺣﺎوي ‪ %25‬ﭼﺮﺑﻲ و ‪ %23‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴـﻖ از ﻳـﻚ راﻛﺘـﻮر اﺳـﺘﻮاﻧﻪاي‬
‫ﺷﻜﻞ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 2‬ﻟﻴﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎر ﮔﺬاري آﻟﻲ ﺑﻪ ‪ 8/75 gVS/L.day‬اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻟﻲ در راﻛﺘﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻧﻜﺰ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺣﺎد ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه در راﻛﺘﻮر در اﺛﺮ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ آﻣﻮﻧﻴﺎك اﺷـﺎره ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ زﻳﺎدي ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮن و ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑـﻲ ﻫـﻮازي آن ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻨﺪي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺪﻟﻴﻞ اﺛﺮ ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﻲ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ روي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺘﺎن ﺳﺎزﻫﺎ اﺳﺖ و ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﻤﻲ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻣﺮاﺣﻞ ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ و اﺳﻴﺪ زاﻳﻲ در راﻛﺘﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻧﻜﺰ و واﻧﮓ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑـﺮ ﻣﺸـﻜﻞ ﻧﺎﺷـﻲ از ﺗﺠﻤـﻊ آﻣﻮﻧﻴـﺎك و‬
‫اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب ﻓﺮار در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت روده‪ ،‬ﺳﻴﺮاﺑﻲ و ﺧﻮن ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺸﺘﺎر ﮔـﺎو ﻓـﺎﺋﻖ‬
‫آﻳﻨﺪ‪ .‬راﻛﺘﻮر ﻣﺮﺣﻠﻪ اول در زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎه و زﻣﺎن ﻣﺎﻧـﺪ ﺟﺎﻣـﺪات ﺑـﺎﻻ ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺟﺎﻣﺪات در راﻛﺘﻮر ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ‪ 5 ،10،15،20،30‬روز و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 2‬ﺗـﺎ ‪5‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ %87‬ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ‪ %50‬در راﻛﺘﻮري ﻛﻪ داراي‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺟﺎﻣﺪات ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺣﺎﺻﻞ از راﻛﺘـﻮر ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫اول ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ راﻛﺘﻮر ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﺎﺿﻢ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﺮﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮد ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ راﻛﺘﻮر داراي زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻴﻦ ‪ 2-10‬روز ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ﺑﻴﻦ ‪0/58 -7kgCOD/ m3.day‬‬
‫ﺑــﻮد‪ .‬راﻛﺘــﻮر ﻣﺮﺣﻠــﻪ دوم داراي راﻧــﺪﻣﺎن ﺣــﺬف ﺑــﻴﻦ ‪ %65-%78‬ﺑــﺎ راﻧــﺪﻣﺎن ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﻣﺘــﺎن ﺑــﻴﻦ‬
‫‪ 0/12-0/25 CH4/kgCODremoved‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺠﺰ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺪك‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻤﻲ روي ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت‬
‫اوﻟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدن ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از روده‪ ،‬ﺳﻴﺮاﺑﻲ و ﻓﻀﻮﻻت ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻛﺸﺘﺎر ﺷﺪه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﻮد و ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻀﻢ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﺗﻮﺳـﻂ اﻧﺴـﺎﻧﻬﺎ و‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻫﻀﻢ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻣﻮاد آﻟـﻲ ﺣﺎﺻـﻞ از ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي اﻧﺴـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭘﻬـﻦ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﻓﻀﻮﻻت ﺣﺎﺻﻞ از دو ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه‪ ،‬ﻟﺠﻦ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻘﻄﻴﺮي و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ‪ 24600‬ﺗـﻦ در ﺳـﺎل و ﻛـﻞ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪ ﻣﺨﻠـﻮط‬
‫‪ 71200‬ﺗﻦ در ﺳﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺎﺿﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 4500m3‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﻴﻮﮔﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻌﺎدل ‪ 20000 MWh‬ﺑﻮد و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻣﻮاد ﭘﺲ از ﻫﻀـﻢ ﺑـﺮاي ﺑـﺎروري زﻣـﻴﻦ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﻳﻦ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪ ﻧﺸـﺎن داد ﻛـﻪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي‬
‫ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ اﺛﺮ ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ روي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﻮاد ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﭘﺲ از ﺗﺨﻠﻴﻪ راﻛﺘﻮر ﻧﻴﺰ ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه ﺧﺎك‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺿﻤﻦ ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪن ﺑﺮ ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫ﻧﻴﺰ از ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ )‪.(43-55‬‬
149 _____________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬/ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
«‫»ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

1- USEPA, Dveelopment document for the proposed effluent limitations guidelines and standards for the
meat and poultry products industry. Office of water (4303T). United States Environment Protection Agency
(USEPA), EPA- 821-B-01-007,2002.
2- Council of the European Communities. Council Directive on health problems affecting the production and
marketing of meat product and certain other products of animal origin. Official J. Eur. Comm. 1977, L 026
(31 October 1977). 0085-0100.
3- Warries, P. D. Meat Science : An Introductory Text; CABI Publishing: New York, 2000.
4- Salminen, E. Rintala, J. Anaerobic digestion of organic solid poultry slaughterhouse waste – a review.
Bioresource Technol., 2002, 83 : 13–26.
5- Demead, C.F. Methane production from meat industry wastes and other potential methods for their
utilization,Publication no. 602; Meat Industry Research Institute; Hamilton, New Zealand, 1977.
6- Fernando, T. Utilization of Paunch Content Material by ultrafiltration. Process Biochem. 1980, 15, 7-9.
7- Jesus, R. M. Kinetics of anaerobic treatment of slaughterhouse wastewater in batch and upflow anaerobic
sludge blanket reactor. Bioresource Technology, 2002, 85 : 235–241.
8- Brolls, E.K.; Broughton, M. The treatment of effluents arising from the animal by-products industry. In
Food Industry Wastes:Disposal and Recovery; Herzka, A., Booth, R.G., Eds. ; Applied Science Publishers :
London and New Jersy, 1981; 184-203.
9- Grady, C.P.L. ; Lim,H.C. Biological wastewater treatment: Theory and Applications ; Marcel Dekker Inc.
:New York, 1980.
10- Johnson, A. S. Meat. In industrial wastewater control; Gurnham,C.F.; Academic Press: New York and
London. 1965.
11- World Bank. Meat Processing and Rendering. In Pollution Prevention and Abatement Handbook; World
Bank: Washington DC, 1988: 336-340.
12- Jhns, M.R. Developments in wastewater treatment in the meat processing industry: A review. Biores.
Technol. 1995, 54, 203-216.
13- Nemerow, N.L.; Agardy,F.J. Origin and characteristics of meat packing wastes. In Strategies of Industril
and Hazardus Waste Management; Agardy, F. J., Van Nostrand Relnhold: New York, 1998; 427-432.
14- Carawan,R.E. ; Pilkington, D.H. Reduction in load from a meat- processing plant- beef. Randolph
Packing Company/ North Carolina Agricultural Extention Service, 1986.
15- UNEP. Cleaner production in meat processing. COWI Consulting Engineers/ UNEP/ Danish
Environmental Protection Agency,2000.
16- Dart,D.O.: Grothman,D.L.: Berthouex, P.M.; Scully, L.J.P.: Crrigan, J.E.O. Charactrization and potential
methods for reducuing wastewater from in- plant hog slaughtrin operation ; Intrim Report to Mayer and
Company/ University of Wisconsin ,1973.
17- USEPA. Development document for effluent limitation guide lines and new source performance
standards for red meat segment of the meat product and rendring processing poin source category; Effluent
Guide line Division, Office of Air and Water Programs, USEPA, EPA- 440/1-74-012a,1974.
18- Macon,J.A.; Cote,D.N. Study of meat packing wastes in North Carolina; Industrial Extension Service,
School of Engineering, Norh Carolina State College,1961.
19- Millamena, S.M. Ozone treatment of slaughterhouse and laboratory wastewaters. Aquacult. Eng.
1992,11.23-31.
20- Lloyd, R.; Ware,G.C. Anaerobic digestion of wastewaters from slaughterhouses. Food Manuf. 1956, 31,
511-515.
21- Pozo,R. Diez V. Beltran, S. Anaerobic pre-treatment of slaughterhouse wastewater using fixed-film
reactors. Bioresource Technology, 2000,71 : 143-149.
22- Ahlem, S. Sami, S. Application of acidogenic fixed-bed reactor prior to anaerobic membrane bioreactor
for sustainable slaughterhouse wastewater treatment. Journal of Hazardous Materials,2007, 149 : 700–706.
‫ __________________________________________________ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬150
23- Rafael B.;Charles, J. B. ; Zhengjian, W. Effect of organic loading rate on anaerobic treatment of
slaughterhouse wastewater in a fluidized-bed reactor. Bioresource Technology, 1995,52 :157-162.
24- Masse, L.; Masse D.I.; Kennedy, K.J. Effect of hydrolysis pretreatment on fat degradation during
anaerobic digestion of slaughterhouse wastewater. Process Biochemistry, 2003,38 : 1365-1372.
25- Cooper, R.N.; Heddle, J.F.;Russell,J.M. Charactristics and treatment of slaughterhouse effluents in New
Zealand. Prog. Wat. Treat. 1979, 11, 55-68.
26- Dart,M.C. Treatment of wastewaters from the meat industry. Process Biochem. 1974, 9, 11-14.
27- Council of the European Communities. Urban Wastewater Treatment Directive 91/271/EEC. Off. J. Eur.
Comm., 1991,L135/40-52,(30 May 1991).
28- Eldridge, E.F. Meat Packing and Slaughterhouse Wastes. In Industrial Waste Treatment Practice;
McGraw-Hill,London and New York,1942.
29- Manios T. and et. al. Closed wastewater cycle in a meat producing and processing industry. Resources,
Conservation and Recycling, 2003,38 : 335-/345.
30- Blanc, F. C., O'Shaughnessy, J. C. and Corr, S. H. Treatment of beef slaughtering and processing
wastewaters using rotating biological contactors. In Proc. 38th Purdue Industrial Waste Conf. Butterworths,
Boston, 1984,133-40.
31- USEPA. Design Manual: Municipal wastewater stabilization ponds; USEPA, EPA 625/1-83-016,1983.
31- Meat and Livestock Australia Ltd. Eco-Efficiency Manual for Meat Processing, ABN 39 081 678
364(MLA) 2002.
32- Wheatley, A.D.; Cassell,L. Effluent treatment by anaerobic biofiltration. Water Pollut. Control 1985,
85,10-22.
33- Del Pozo, Diez, R.V. Integrated anaerobic–aerobic fixed-film reactor for slaughterhouse wastewater
treatment. Water Research, 2005, 39 : 1114–1122.
34- Jolanta, B. Ewa, S. Integrated system of activated sludge–reverse osmosis in the treatment of the
wastewater from the meat industry. Process Biochemistry, 2005,40 :1517–1523.
35- Peavy, H. S.: Rowe,D.R.:Tchobanoglous,G. Environmental Engineering; McGraw- Hill:New York. 1986.
35- Masse, L. Massé, D.I. Effect of soluble organic, particulate organic, and hydraulic shock loads on
anaerobic sequencing batch reactors treating slaughterhouse wastewater at 20 ◦C. Process Biochemistry,
2005, 40 :1225–1232.
36- Tchobanoglous, G.; Burton,F.L. Wastewater Engineering :Metcalf & Eddy; McGraw Hill New
York,2003.
37- Masse, D.I. ; Masse, L. Characterization of wastewater from hog Slaughterhouses in Eastern Canada and
evaluation of their in-plant wastewater treatment systems. Can. Agr. Eng. 2000,42,131-137.
38- Lovett D. A. and Travers S. M. Dissolved air flotation for abattoir wastewater. Water Res. 1986,20, 421-
426.
39- Bull A. M., Robert M. S. and Lester J. N. The treatment of wastewater from the meat industry . Environ.
Technol. Lett. 1982, 3, 117-126.
40- Bohdziwicz, J. Sroka, E. Lobos, E. Application of the system which combines coagulation, activated
sludge and reverse osmosis to the treatment of the wastewater produced by the meat industry. Desalination,
2002,144:393–8.
41- Australian Environment Protection Authority. Authorized Officers Manual,EPA 95/89,1995.
42- Rooke, C.D. Pilot Scale Studies on the Anaerobic digestion of Abattoir Waste; BSc Industrial Biology
Dissetation, Southbank Polytechnic: Borough Rd, London,UK,1988.
43- Amahmid, O. Asmama,S. Bouhoum, K. Urban wastewater treatment in stabilization ponds: occurrence
and removal of pathogens., Urban Water. 2002, 4 : 255–262.
44- Ellis, K. V., Rodrigues, P. C. C., & Gomez, C. L. Parasite ova and cysts in waste stabilization ponds.
Water Research, 1993, 27(9), 1455–1460.
45- Manjunath ,N. T. Mehrotra, I. Mathr, P. Treatment of wastewater from slaughterhouse by DAF-UASB
system. Wat. Res. 1930 , 34( 6) :1936, 2000.
45-Borja, R., Banks, C.J., Wang, Z., Mancha, A., Anaerobic digestion of slaughterhouse wastewater using a
combination sludge blanket and filter arrangement in a single reactor. Bioresour. Technol. 1998,65, 125–133.
151 _____________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬/ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
46- Borja, R., Banks, C.J., Wang, Z., Performance of a hybrid anaerobic reactor combining a sludge blanket
and a filter treating slaughterhouse wastewater. Appl. Microbiol. Biotechnol. ,1995. 43 (2), 351–357.
47- Nadais, H., Capela, I., Arroja, L., Duarte, A., Treatment of dairy wastewater in UASB reactors inoculated
with flocculent biomass. Water SA. 2005, 31 (4), 603–606..
48- Torkian, A. Eqbali, A. Hashemian, S.J. The effect of organic loading rate on the performance of UASB
reactor treating slaughterhouse effluent. Resources, Conservation and Recycling 2003,40 ,1–11.
49- Borja, R. Banks, C.J. Performance and kinetics of an upflow anaerobic sludge blanket (UASB) reactor
treating slaughterhouse wastewater. J. Environ. Sci. Health. 1994;A29:2063–85.
50- Borja, R. Banks, C.J. Wang, Z. Performance of a hybrid anaerobic reactor, combining a sludge blanket
and a filter, treating slaughterhouse wastewater. Appl. Microbiol. Biotechnol. 1995,43,351–7.
51- Méndez-Romero, D.C. and et. al. Hydrodynamic and kinetic assessment of an anaerobic fixed-bed
reactor for slaughterhouse wastewater treatment. Chemical Engineering and Processing, 2011,50 : 273–280.
52- Cao, W. Mehrab, M. Slaughterhouse wastewater treatment by combined anaerobic baffled reactor and
UV/H2O2 processes. chemical engineering research and design, 2011, 89 :1136–1143.
53- Suntud S. Treatment of wastewater containing Cl2 residue by packed cage rotating biological contactor
(RBC) system. Bioresource Technology, 2006, 97 : 1735–1744.
54- Ewa, S. Wtadyslaw, K. Jolanta B. Biological treatment of meat industry wastewater. Desalination, 2004,
162 :85-91.
55- Massé DI, Masse L. The effect of temperature on slaughterhouse wastewater treatment in anaerobic
sequencing batch reactors. Biores. Technol. ,2000 ,76:91–8.
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ /‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ_____________________________ ‪153‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫‪‬‬
‫‪ -4-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در ﻃﻲ دو دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺟﻬﺎن رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻌﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود‬
‫‪ 1/3 109 kg‬ﺑﺮآورد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي از ﻓﺎﺿﻼب و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي آﻟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي در اﻳﻦ ﺻـﻨﻌﺖ ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﺴﺘﺸﻮ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي و ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ در اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ)‪.(1‬‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ آﻟﻲ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻣﻄﻠـﻮب ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺧﻴﺮاً‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻي ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻤﻮده ﺗﺎ روﺷـﻬﺎي‬
‫ﻣﺆﺛﺮي ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴـﺪي اﻳـﻦ ﺻـﻨﻌﺖ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﻣﻠﻲ ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﻧﺎﻳﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت در ﺧﺼﻮص ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم در ﺣﺎل اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﻧﻮاع ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي آﻣﺎده ﺳﺎزي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب در ﻫﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ؛‬
‫ب( ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ؛‬
‫ج( ﺟﺰﻳﻴﺎت روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮردي و ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ﻃﺮاﺣﻲ؛‬
‫د( ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ؛‬
‫‪ _______________________________________________ 154‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫‪ -4-2‬ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از آن‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺧﺎم در ﻓﺮاوري آن ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑـﺮ روي ﻣﺤﺼـﻮل ﻧﻬـﺎﻳﻲ و‬
‫ﻣﻘﺪار ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﺣﺎوي ﺟﺎﻣﺪات زﻳﺎد‪ ،‬داراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺣﻔﻆ ﻗﻨﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺎزك و داراي ﺷﻜﻞ و‬
‫اﻧﺪازه ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺮاي ﻓﺮاوري ﻣﻄﻠﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺣﺎوي ﺣﺪوداً ‪ %18‬ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ ‪ %1 ،‬ﺳـﻠﻮﻟﺰ و ‪%81‬‬
‫آب ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در آب آﻧﻬﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺜﻞ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮداﺷﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫از ﻣﺰارع ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﮕﻬﺪاري از ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻃﻮري ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ آﺳـﻴﺐ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻣﻴﺰان اﻓﺖ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻣﺤﺼـﻮل و ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪي را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮع واﺣﺪ ﻓﺮاوري ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﭼﻴﭙﺲ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ‬
‫ﻛﺮده ﻓﺮﻳﺰ ﺷﺪه و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﺦ زده‪ ،‬ﭘﻮره ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ دﻫﻴﺪراﺗﻪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻜﻌﺒﻲ ﻛﻮﭼﻚ دﻫﻴﺪراﺗﻪ ﺳﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ورﻗﻪﻫﺎي ﻧﺎزك ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬آرد ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫ﺷﺪه در ﻇﺮوف ﻓﻠﺰي‪ ،‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺷﺪه از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻋﻤﺪهاي ﻛﻪ در ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻓﺮاوري ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت وﺟﻮد دارﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺴﺘﺸﻮ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺮاش‪ ،‬ﺑﺮش‪ ،‬ﺳـﻔﻴﺪ‬
‫ﻛﺮدن‪ ،‬ﭘﺨﺘﻦ و ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ)‪.(2‬‬
‫‪ -4-2-1‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺻﻠﻲ ﻓﺮآوري‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي‬
‫ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ در ﻓﺼﻮل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﻴـﺎز اﺳـﺖ‪ .‬در ﺻـﻮرت ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻴﻔﻴﺖ آن در ﻣﺮﺣﻠﻪ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﺟﻮاﻧﻪ زدن‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺠﻤﻊ ﻗﻨـﺪ و ﻓﺴـﺎد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬وزن ﻣﺨﺼﻮص و وزن ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺗﻔﺎق ﺑﻴﻔﺘـﺪ‪ .‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ و ذﺧﻴـﺮه ﺳـﺎزي ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﺧﺎم ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاوري از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺣﻔﻆ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻي ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲﻫـﺎ و ﻛـﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔـﺎت و‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺷﺴﺘﺸﻮ‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﺧﺎم ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاوري‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺣﺬف ﻣﺎﺳﻪ و ﮔـﻞ و ﻻي ﻣﻮﺟـﻮد در روي آﻧﻬـﺎ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ و ﮔﻞ و ﻻي وارد واﺣـﺪﻫﺎي ﭘﻮﺳـﺖ ﮔﻴـﺮي‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ آﺳﻴﺐ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺷﺪه و ﻃﻮل ﻋﻤﺮ اﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬آب‬
‫ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺮاي ﺣﻤﻞ و ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و در ﻫﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ ﺧـﻂ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ 1300‬ﺗﺎ ‪ 2100‬ﮔﺎﻟﻦ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺗﻦ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻞ و ﻻي ﻣﻮﺟﻮد در روي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ورودي‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺪود ‪ 100‬ﺗﺎ ‪400‬‬
‫ﭘﻮﻧﺪ ﺑﻮده و ﻣﻘﺪار آن در ﺣﺪود ‪ 26 lb BOD5‬در ﻫﺮ ﺗﻦ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ )‪.(3‬‬
‫پ‪ -‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﺑﺎر آﻟﻲ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﺳﻪ روش ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻋﺒﺎرت از ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﺎﻳﺸﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺨﺎر و ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻛﻮﭼﻚ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ اﻧﻌﻄـﺎف ﭘـﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸـﺘﺮ از ﭘﻮﺳـﺖ‬
‫ﮔﻴﺮﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺑـﺰرگ از ﭘﻮﺳـﺖ ﮔﻴﺮﻫـﺎي ﺑـﺎ ﺟﺮﻳـﺎن ﻣـﺪاوم‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮﻫﺎ داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﺑﺎﻻﻳﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﺎﻳﺸﻲ اﺧﺘﺼﺎﺻﺎً در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻴﭙﺲ ﻛﻪ ﺣﺬف ﭘﻮﺳﺖ ﺿﺮوري ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫در ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﺣﺪود ‪ %25 - %30‬وزن ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺣﺬف ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﻤﻴﺰ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﻛﻞ ﺳﻄﺢ ﻏﺪهﻫﺎ ﺗﻤﻴﺰ ﻣﻲﮔﺮدد و اﻧﺪازه و ﺷﻜﻞ ﻏﺪه ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ در ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑـﺎﻻ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻓﺸـﺎر‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 3-8‬اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و زﻣﺎن ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﻴﻦ ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 90‬ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖ ﺳﻄﺤﻲ ﻫﻴﺪراﺗﻪ و ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺮم ﺷﺪه و از ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻓﺖ ﺟﺪا ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻏﺪهﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ از ﻣﺨﺰن ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻓﺘﻬﺎي ﻧﺮم ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮس و اﺳﭙﺮي آب ﺣﺬف ﻣـﻲ‪-‬‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﻮﺳﺘﻪﻫﺎ و ﺟﺎﻣﺪات را ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺟﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ)‪.(4‬‬
‫اﻣﺮوزه ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﻳﻦ روش ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﻮاد ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺷـﻮك ﺣﺮارﺗـﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻮﺳﺖ و ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎ را ﻧﺮم و ﺷُﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺮس و اﺳﭙﺮي آب ﺟﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﭘﻮﺳﺖ‬
‫ﮔﻴﺮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﭘﺮ دردﺳﺮﺗﺮﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻗﻠﻴﺎ‪ pH ،‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ‬
‫اﺳﺖ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 11-12‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺟﺎﻣﺪات‪ ،‬ﻛﻠﻮﺋﻴﺪي ﺑﻮده و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آﻟﻲ آن ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺳﺎﻳﺮ روﺷﻬﺎي‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارت آن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 55‬ﺑﻮده و ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻘـﺪار ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻒ دارد‪.‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻓﺮاوري ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴـﺮي و‬
‫روﺷﻬﺎي ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 4-1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺘﻔﺎوت روﺷـﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭘﻮﺳـﺖ ﮔﻴـﺮي‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(5‬‬
‫‪ -4-2-2‬اﻧﻮاع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﭼﻴﭙﺲ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﭼﻴﭙﺲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮش دادن ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﭘﻮﺳـﺖ ﮔﻴـﺮي ﺷـﺪه‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸـﻮي‬
‫ورﻗﻪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در آب ﺳﺮد‪ ،‬آب ﻛﺸﻲ‪ ،‬ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﻧﺴﺒﻲ و ﺳﺮخ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ در ﭼﺮﺑﻲ ﻳﺎ روﻏﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺎ داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎﻻ و ﺑﺎ ﻗﺪرت از دﺳﺖ دادن ﻗﻨﺪ ﻛﻢ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻴﭙﺲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﻄﻠﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ در ﺷﻜﻞ ‪ 4-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده ﻣﻨﺠﻤﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده ﻣﻨﺠﻤﺪ و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻨﺠﻤﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺎ‬
‫داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎﻻ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻛﻢ در از دﺳﺖ دادن ﻗﻨﺪ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺷﺴـﺘﻦ‪ ،‬ﺑـﻪ روش‬
‫ﺑﺨﺎر ﻳﺎ ﻗﻠﻴﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در اﺛﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي و ﺗﺮاوش ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮع ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و ﺑﻴﻦ ‪ %15 - %40‬اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮش دادن و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫در آب ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ آب ﺳﻔﻴﺪﺳﺎزي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮔﺮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺸﺖ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺑـﻪ درون ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺷﺪه و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻣﺤﻠﻮل در ﻓﺎﺿﻼب اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬رﻃﻮﺑـﺖ ﺳـﻄﺤﻲ ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫ﺳﻔﻴﺪﺳﺎزي ﻗﺒﻞ از ﺳﺮخ ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻫﻮاي داغ از ﺧﺬف ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي در روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫روش ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬ ‫ﻧﻮع ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻗﻠﻴﺎ‬ ‫ﺑﺨﺎر‬ ‫ﺳﺎﻳﺶ‬
‫‪715‬‬ ‫‪625‬‬ ‫‪600‬‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن)ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺧﺎم(‬
‫)‪(6730 mg/L‬‬ ‫)‪(6260 mg/L‬‬ ‫)‪(4000 mg/L‬‬
‫‪BOD‬‬
‫‪40lb/ton‬‬ ‫‪32lb/ton‬‬ ‫‪20lb/ton‬‬
‫)‪(11000 mg/L‬‬ ‫)‪(10000 mg/L‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪COD‬‬
‫‪65/7lb/ton‬‬ ‫‪52/2lb/ton‬‬
‫)‪(20000 mg/L‬‬ ‫)‪(10200 mg/L‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات‬
‫‪118/7lb/ton‬‬ ‫‪53/2lb/ton‬‬
‫)‪(9500 mg/L‬‬ ‫)‪(9000 mg/L‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻓﺮار‬
‫‪56/4lb/ton‬‬ ‫‪46/8lb/ton‬‬
‫)‪(8350 mg/L‬‬ ‫)‪(5150 mg/L‬‬ ‫)‪(18000 mg/L‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫‪49/7lb/ton‬‬ ‫‪26/8lb/ton‬‬ ‫‪90lb/ton‬‬
‫‪12/6‬‬ ‫‪5/3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪pH‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4-1‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻴﭙﺲ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺳﺮخ ﻛﺮدن‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲ آزاد‪ ،‬روي ﺳﺮﻧﺪﻫﺎي ﻟﺮزان و ﺗﻮﺳـﻂ ﺟﺮﻳـﺎن ﻫـﻮاي داغ ﺣـﺬف ﻣـﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﺳﺮخ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﻨﺠﻤﺪ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 4-2‬ﻧﻤـﻮدار ﺟﺮﻳـﺎن ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﺳﺮخ ﻛﺮدن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ )‪.(3‬‬
‫ث‪ -‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي دﻫﻴﺪراﺗﻪ ﻣﻜﻌﺒﻲ ﺷﻜﻞ‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﮔﻮﺷﺘﻲ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﻴﺪ و ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﻢ در از دﺳﺖ دادن ﻗﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻜﻌﺐﻫﺎي ﺳﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻄﻠﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻪ روش ﺑﺨـﺎر ﻳـﺎ ﻗﻠﻴـﺎﻳﻲ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺪار از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺣﺪود ‪ %10‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﻃﻲ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺮاش ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن زﻣﺎن ﻣﻮاﺟﻬﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﺪهﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ اﻧـﺪازهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﺮش داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑـﺮش و ﺷﺴـﺘﻦ‪ ،‬ﻗﻄﻌـﺎت ﻣﻜﻌﺒـﻲ ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﺗﻮﺳـﻂ آب ﻳـﺎ ﺑﺨـﺎر در دﻣـﺎي‬
‫ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺣﺬف ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ ژﻻﺗﻴﻨـﻲ ﺷـﺪه روي ﺳـﻄﺢ‬
‫ﻗﻄﻌﺎت ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬آﺑﻜﺸﻲ ﺑﻪ روش اﺳﭙﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪام ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از ﭼﺴـﺒﻴﺪن ﻗﻄﻌـﺎت‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﻣﺮﺣﻠﻪ دﻫﻴﺪراﺗﻪ ﺷﺪن ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﭙﺮي ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺖ ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻲ ﺳﻮﻟﻔﻴﺖ ﺳﺪﻳﻢ و ﻳﺎ ﻣﺘﺎﺑﻲ ﺳﻮﻟﻔﻴﺖ ﺳﺪﻳﻢ در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻛﻠﺮﻳﺪ ﻛﻠﺴﻴﻢ اﻏﻠـﺐ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺑﻲ ﺳﻮﻟﻔﻴﺖ ﺳﺪﻳﻢ ﻳﺎ ﻣﺘﺎﺑﻲ ﺳﻮﻟﻔﻴﺖ ﺳﺪﻳﻢ ﺳﺮﻧﺪ ﮔﺮدﻳﺪه ﺗﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴـﺪي در ﻳـﻚ ﻣﺤـﺪوده‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻲ از اﻧﺪازه ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ در ﻇﺮوف ﺣﻠﺒﻲ ﻳﺎ ﭘﺎﻛﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ)‪.(3‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4-2‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده‬

‫ج ‪ -‬ﭘﻮرهﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ دﻫﻴﺪراﺗﻪ‪ :‬ﮔﺮاﻧﻮلﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﮔﺮاﻧﻮﻟﻬﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي اﻧﻔﺮادي ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻲ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ دﻫﻴﺪراﺗﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﺣﺪود ‪ %6 - %7‬ﺧﺸﻚ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺮاﻧﻮل ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺷـﻜﻞ ‪ 4-3‬ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي و ﺗﺮاوش ﺑﺮش داده ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ﺑـﺮش‬
‫داده ﺷﺪه ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺎر و در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﺪت ﺣﺪود ‪ 30 – 40‬دﻗﻴﻘﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ ﮔﺮاﻧﻮلﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻮره در ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺮﻃﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﺳﺮد ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ دﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳـﺎﻋﺖ در اﻳـﻦ دﻣـﺎ ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺠﺪداً ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدﻳﺪه و ﺗﺎ رﻃﻮﺑﺖ ‪ %12 - %13‬ﺧﺸﻚ ﻣﻲﮔﺮدد )‪4‬و‪.(3‬‬
‫چ‪ -‬ورﻗﻪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ورﻗﻪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺷﻜﻠﻲ از ﭘﻮره ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ روي ﻧﻮار ﺑﺨﺎر ﮔﺮم ﺧﺸﻚ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ورﻗﻪﻫﺎي ﻧﺎزك درآﻣﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻛﻮﭼﻚ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫آن در ﺷﻜﻞ ‪ 4-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺴﺘﺸﻮي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻠﻴـﺎ ﻳـﺎ ﺑﺨـﺎر ﭘﻮﺳـﺖ‬
‫ﮔﻴﺮي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﻧﺎزك ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 0/25 – 0/5 in‬ﺧﺮد ﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از آن ﺷﺴـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و در آب ﺑﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت ‪170‬ـ‪ 160‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﺣﺪود ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻮره درآﻣﺪه و ﺳﭙﺲ روي ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﮔﺮدان ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺻﻔﺤﺎﺗﻲ ﺧﺸـﻚ ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ورﻗﻪﻫﺎي ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺮد ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ)‪.(6‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4-3‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮاﻧﻮل ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–4‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ورﻗﻪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ح‪ -‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 5-4‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ از ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺘﺪاول ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳـﺎن آب ﺣﻤـﻞ و ﺷﺴـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وارد ﺧﺮد ﻛﻨﻨﺪه ﻳﺎ آﺳﻴﺎب ﭼﻜﺸﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن دوﻏﺎب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ دوﻏﺎب از درون‬
‫ﺳﺮﻧﺪﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ از ﺧﻤﻴﺮ ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﻤﻴﺮ از درون ﺧﺮدﻛﻨﻨﺪه دوم ﻋﺒﻮر ﻛـﺮده و ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دوﻏﺎب ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬آب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ اﻓﺰوده ﺷﺪه و‬
‫اﻳﻦ دوﻏﺎب از ﻣﻴﺎن ﻳﻚ ﺳﺮﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻤﻴﺮ ﻋﺒﻮر داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻇﺮوف ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺳﺮي ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺣﺬف رﺷﺘﻪﻫﺎي رﻳﺰ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺧﺎﻟﺺ در ﻛﻒ ﻇﺮوف ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ‬
‫ﺷﺪه در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ )ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي( در ﺳﻄﺢ ﻇﺮوف ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻻﻳﻪ روﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎﻧﺎﻟﻬﺎي‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻪ در روي ﺳﻄﺢ ﻇﺮوف ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺣـﺬف ﺷـﺪه ﺗـﺎ ﺑﺘـﻮان ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ ﺳـﻔﻴﺪ را‬
‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳـﻔﻴﺪ ﺣﺎﺻـﻞ ﺣـﻮض ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ و ﺣﻮﺿـﭽﻪﻫـﺎي ﺳـﻄﺤﻲ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﻳﺎ ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻴﻮژ ﺑﻪ ﺣﺪود‪ %40‬ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺳﺮي از ﺳﻴﻜﻠﻮﻧﻬﺎي ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻨﺪه و‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮاي داغ ﻧﻜﻤﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدد )‪.(3‬‬
‫خ‪ -‬آرد ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫آرد ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻓﺮاوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده‬
‫در ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﻣﻴﺰان رﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﺳﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ در ﺷﻜﻞ ‪ 6-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫـﺎ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮﻳﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺑﺨﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ورﻗﻪ ﻛﺮدن ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از واﺣﺪ ﭘﺨﺖ ﺑـﻪ واﺣـﺪ ﺧﺸـﻚ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ‪ 4-5‬ﻏﻠﻄﻚ در ﻃﻮل ﻳﻚ ﻃﺮف ﻳﻚ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﮔﺮدان وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ در ﻃﻮل اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺮم ﺷﺪن ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲﻫﺎ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك از ﭘﻮره ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﻣـﻲ‪-‬‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮره ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﺸﻚ ﺷﺪه و ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﭼﺎﻗﻮي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻛﻪ در ﺳﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﺻـﻔﺤﻪ اﺳـﺘﻮاﻧﻪاي ﻗـﺮار‬
‫دارد از ﺳﻄﺢ ﺟﺪا ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ورﻗﻪﻫﺎي ﺧﺸﻚ ﺷـﺪه وارد ﺳﻴﺴـﺘﻢ آﺳـﻴﺎب ﻛـﺮدن ﺷـﺪه ﻛـﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫آﺳﻴﺎﺑﻬﺎي ﭼﻜﺸﻲ ﻳﺎ ﺿﺮﺑﻪاي ﺧﺮد ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺳﺮﻧﺪ ﻛﺮدن ﮔﺮاﻧﻮﻟﻬﺎ از آرد ﻧﺮم ﺟﺪا ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻻ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه در ﻇﺮوف ﺣﻠﺒﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﭘﻮﺳـﺖ‬
‫ﮔﻴﺮي ﺷﺪه و ﺣﺘﻲ اﻟﻜﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ در ﻓﻮق ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬در زﻳﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﮔﺮدد )‪.(3‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–5‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–6‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪ -4-3‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫‪ -4-3-1‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺣﺎوي ﻏﻠﻈﺖ ﺑـﺎﻻﻳﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺜـﻞ ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ و‬
‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ اﺳﺖ )‪ 8‬و ‪ .(7‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ داراي ‪ TSS ، COD‬و ‪ TKN‬ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ )‪ .(9‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺻـﻨﻌﺖ ﻓـﺮاوري‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﺳﺮخ ﻛﺮده و ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ دﻫﻴﺪراﺗﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﻣﻌﺪل ﻳﻚ ﺷﻬﺮ ‪ 200000‬ﻧﻔﺮي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪود ‪ 230‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺘﺮ آب ﺑﺮاي ﻓﺮاوري ‪ 13600‬ﺗﻦ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻻزم اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻘـﺪار ﻣﻌـﺎدل ‪ 17‬ﻟﻴﺘـﺮ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻓﺮاوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺣﺎوي ‪COD‬‬
‫در ﺣﺪود ‪ 10000 mg/L‬اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻓﺮار ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 9700 mg/L‬و‬
‫‪ 9500 mg/L‬ﻣﻲرﺳﺪ)‪ .(10‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳـﺎدي ﺑـﻪ ﻧـﻮع ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺮاﺣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻋﺒﺎرت از ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲﻫﺎي ﺧﺎم‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺴﺸﺘﺸﻮ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺑﺎﻓﺘﻬﺎي ﻧﺮم ﺷﺪه ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺮاﺷـﻴﺪن ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﺬف ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﻌﻴﻮب‪ ،‬ﺷﻜﻞ دادن‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﺟﺪاﺳﺎزي‪ ،‬ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺣﺮارﺗـﻲ )اﺧﺘﻴـﺎري(‪ ،‬ﻓـﺮاوري ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮاوري‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﻤﺮاه ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﮔﻞ و ﻻي‪ ،‬ﻗﻠﻴﺎ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪه و‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ از ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﺎﻳﺸﻲ‬
‫ﻳﺎ ﺑﺨﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﺟﺪول ‪ 4-2‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ و‬
‫ﭘﺴﺎب ﻧﻬﺎﻳﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﺻـﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻧﻤـﻲﺗـﻮان‬
‫ﻳﻚ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اراﺋﻪ داد‪ .‬در ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات وﺳﻴﻌﻲ در ﻣﻴﺰان آب ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬زاﻳﺪات ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي و ﻣﻴـﺰان ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻼب وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺟﺪاول ‪ 4-3‬و ‪ 4-4‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده را ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲ‪-‬‬
‫دﻫﻨﺪ )‪12‬و‪ .(11‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﺪول ‪ 4-5‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ )‪ .(12‬ﺟـﺪول ‪4-6‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ )ﭼﻴﭙﺲ‪ ،‬ورﻗﻪﻫﺎي ﻧﺎزك‪ ،‬آرد‪ ،‬ﭘـﻮره( را ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(13-18‬‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﻴﺪﮔﺮي‪ ،‬ﭘﺨﺘﻦ‪ ،‬ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ‬
‫ﺑﺨﺎر ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺣﺎوي ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎي ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ و‬
‫ﻓﺮاوري رﻳﺰهﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آن ﺣﺮارت داده ﻧﺸﺪهاﻧﺪ )‪.(11‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-2‬درﺻﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﻣﻘﺪار)‪(%‬‬ ‫اﺟﺰاء‬
‫‪1/002‬‬ ‫ﻛﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن آﻟﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪N‬‬
‫‪42/200‬‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‪C‬‬
‫‪0/038‬‬ ‫ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‪P‬‬
‫‪0/082‬‬ ‫ﻛﻞ ﮔﻮﮔﺮد ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪S‬‬
‫‪95/2‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻓﺮار‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪ ،‬آب ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻪ ﺣﺎﺻﻞ و ﺧﻤﻴﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه ﺣـﺪود‬
‫‪ %95‬از ﻛﻞ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﻤﻴﺮ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺎﺿﻼب دﻓﻊ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﺎر آﻟـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺛﺎدﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﻣﻮاد اﻓﺰودﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدد‬
‫ﺧﻮراك ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻫﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﻚ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺎﻧﺒﻲ ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد )‪ .(19‬ﺗﺼﻔﻴﻪ آب ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ)‪.(3‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-3‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﺷﺪه‬

‫ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫رﻧﮓ ﺑﺮي‬ ‫ﺑﺎزرﺳﻲ‬ ‫ﺑﺮﻳﺪن‬ ‫ﺗﺮاش دادن‬ ‫ﺷﻮﻳﻨﺪه‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫اﺳﭙﺮي‬
‫‪1790‬‬ ‫‪1470‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪2830‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪1150‬‬ ‫‪1020‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪1950‬‬ ‫‪BOD‬‬
‫‪8100‬‬ ‫‪2283‬‬ ‫‪260‬‬ ‫‪880‬‬ ‫‪270‬‬ ‫‪14900‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات‬
‫‪1310‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪2470‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫‪20‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪60‬‬ ‫ﻛﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن‬
‫‪80‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪81‬‬ ‫ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ‬
‫‪11/1‬‬ ‫‪4/7‬‬ ‫‪6/9‬‬ ‫‪7/2‬‬ ‫‪6/9‬‬ ‫‪11/5‬‬ ‫‪pH‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-4‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﺷﺪه و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ رﻧﮓ‬ ‫ﻣﻴﺰ ﺗﺮاش‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫آب ﺷﺴﺘﺸﻮ‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫ﺑﺮي‬ ‫ﻛﻨﻲ‬ ‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪6450‬‬ ‫‪600 – 700‬‬ ‫‪– 200‬‬ ‫‪-120000‬‬ ‫‪100 - 250‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪10000‬‬
‫‪4100‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4300‬‬ ‫‪BOD‬‬
‫‪7794‬‬ ‫‪1600‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪-15000‬‬ ‫‪700‬‬ ‫‪11550‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات‬
‫‪10000‬‬
‫‪4050‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫‪-‬‬ ‫‪2–3‬‬ ‫‪0/6‬‬ ‫‪200 -400‬‬ ‫‪2 – 5/5‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑـﻞ ‪-‬‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫‪224‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن‬
‫‪23‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ‬
‫‪10/7‬‬ ‫‪5/1‬‬ ‫‪6/ 2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪pH‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-5‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬

‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي‬ ‫ﻧﺮخ‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ‬ ‫ﻧﻮع‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات)درﺻﺪ‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫‪COD‬‬ ‫‪BOD‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪات)درﺻﺪ‬ ‫وزﻧﻲ(‬
‫وزﻧﻲ(‬
‫‪lb/ton‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪lb/ton‬‬ ‫‪mg/L‬‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻣﺎﻳﻊ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1/5‬‬ ‫‪260‬‬ ‫‪0/4‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪1740‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪Flume‬‬
‫‪water‬‬
‫‪38/5‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪40/3‬‬ ‫‪7090‬‬ ‫‪30/1‬‬ ‫‪5400‬‬ ‫‪670‬‬ ‫‪-‬‬ ‫آب‬
‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻪ‬
‫‪31/1‬‬ ‫‪0/46‬‬ ‫‪3/3‬‬ ‫‪2920‬‬ ‫‪2/2‬‬ ‫‪1680‬‬ ‫‪155‬‬ ‫‪-‬‬ ‫آب ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از اوﻟﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي‬
‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0/8‬‬ ‫‪670‬‬ ‫‪0/4‬‬ ‫‪360‬‬ ‫‪135‬‬ ‫‪-‬‬ ‫آب ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از دوﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي‬
‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫‪-‬‬ ‫‪0/81‬‬ ‫‪0/4‬‬ ‫‪1520‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫‪640‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪-‬‬ ‫آب ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫ﻗﻬﻮهاي‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪290‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪-‬‬ ‫آب ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪56/8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪24/8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺧﻤﻴﺮ)ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ وزن‬
‫ﺧﺸﻚ(‬
‫ﻛﻞ ﺑﺎر آﻟﻲ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪45/3‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪200‬‬ ‫ﺑﺪون ﺧﻤﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪27/7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪250‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪1‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪26/2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪150‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪2‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪31/7‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪62/5‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪3‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪180‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪4‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪33/3‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪5‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﻛﻞ ﺑﺎر آﻟﻲ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪70/1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪200‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻤﻴﺮ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪52/5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪250‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪1‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪150‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪2‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪56/5‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪62/5‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪3‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪59/8‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪180‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪4‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪58/1‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪5‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎﺗﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و اﻟﻜﻞ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺎﺧﺎﻧﺠﺎت‬
‫ﺧﻤﻴﺮ و آب ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺟﺪول ‪4-6‬‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺎدي در ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ‪ TSS ،COD‬و ‪ pH‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ در ﻓﻮق ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف آب‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ‬ ‫‪‬‬
‫و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از ﭘﺴﺎب؛‬
‫‪ ‬اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي داراي ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﺮاﺣﻞ و روﺷﻬﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬‬
‫‪ -4-3-2‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮردي‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﺟﻲ‪ .‬ار ﺳﻴﻤﭙﻼت‪ 14‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﺸﺎورزي اﺳﺖ ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را‬
‫در اﻳﺎﻟﺖ داﻛﻮﺗﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻨﺠﻤﺪ اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ 120‬ﻧﻮع ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻨﺠﻤﺪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 500‬ﻛﺎرﮔﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(20‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺎﻣﻞ آب ﮔﻞ آﻟﻮد و ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻞ و ﻻي در ﻃـﻲ ﻣﺮاﺣـﻞ ﺷﺴـﺘﻦ ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻴﻬﺎي ﺧﺎم و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﻤﻞ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن آب ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳـﻦ ﻓﺎﺿـﻼب ﺣـﺎوي ﻣﻘـﺎدﻳﺮ‬
‫زﻳﺎدي ﺧﺎك ﺟﺪا ﺷﺪه از ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻴﻬﺎي ﺧﺎم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺑﺮش‪ ،‬ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮدن و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴـﺮ ﻗﻠﻴـﺎﻳﻲ ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﺸﻜﻪﻫﺎي ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮاوري ﺷﺎﻣﻞ‬
‫‪1- J.R.Simplot‬‬
‫آب ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻛﻒ ﺳﺎﻟﻨﻬﺎ اﺳﺖ)‪.(20‬‬

‫ب‪ -‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﭘﻮﺳـﺖ ﮔﻴـﺮي‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺮم ﻛﺮدن ﭘﻮﺳـﺖ ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ از ﺳـﻮد ﺳـﻮزآور‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎﺋﻴﺪن و اﺳﭙﺮي آب روي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﭘﻮﺳﺖ آن ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎوي ﻋﻤﺪه آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ و ﺣﺪود ‪ %75‬ﻗﻠﻴﺎﻳﻴﺖ ﻓﺎﺿـﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ را ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب داراي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ COD‬و ‪ BOD‬ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺣﺪود‬
‫‪ 2000 mg/L‬و ‪ 1000 mg/L‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪) TDS .‬ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﺤﻠﻮل( و ‪) TSS‬ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ( اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺣﺪود ‪ 29000 mg/L‬و ‪ 4100 mg/L‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻴﻬﺎي ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي و آﺑﻜﺸﻲ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺮش ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬درﺟـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ اﻧـﺪازه ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻄﺢ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻣﻘﺪار آب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ pH .‬ﻓﺎﺿـﻼب ﺗﻮﻟﻴـﺪي در‬
‫ﺣﺪود ‪ 7‬اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود ‪ %50‬ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ COD‬و ‪ BOD‬ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪ TDS .‬و ‪ TSS‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺣﺪود ‪ 1390 mg/L‬و‪ 460 mg/L‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮدن ﻗﻨﺪ آزاد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ژﻻﺗﻴﻨـﻲ‬
‫آزاد ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻣﻴﻨﻪ را ﺣﺬف ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ داراي ‪ TDS ، PH= 6/2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ،1500 mg/L‬ﻓﻨﻞﻫﺎ ﻣﻌﺎدل ‪ COD ، 8/2 mg/L‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1000 mg/L‬و‬
‫‪ BOD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 800 mg/L‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎﻣﻞ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺣﻮض ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ اوﻟﻴـﻪ‪ ،‬ﻻﮔـﻮن‬
‫ﻫﻮادﻫﻲ و ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷـﻬﺮي ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﭘﺴﺎب ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺷﻨﻲ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﻓﻴﻠﺘﺮ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻃﻲ ﻳﻚ دوره‬
‫ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم داراي ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ COD‬و ‪ TSS‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 4250 mg/L‬و‪ 3000 mg/L‬ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻏﻠﻈﺖ ‪ COD‬و ‪ TSS‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ‪ 2500 mg/L‬و ‪ 500 mg/L‬رﺳـﻴﺪه و ﭘـﺲ از ﻻﮔـﻮن‬
‫ﻫﻮادﻫﻲ و ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭘﺴﺎب ﻧﻬﺎﻳﻲ داراي ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ COD‬و ‪ TSS‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‪ 410 mg/L‬و‬
‫‪ 350mg/L‬و ‪ pH‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 7/55‬ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻻﮔﻮن ﻫﻮادﻫﻲ داراي ﻏﻠﻈﺖ ‪ MLSS‬و ‪ MLVSS‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ 4900 mg/L‬و ‪ 4100 mg/L‬ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب در داﺧﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ %90/35‬در ‪ COD‬و ‪ %88/33‬در ‪ TSS‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-4‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاوري ﻣﻴﻮه و ﺳﺒﺰي ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪراتﻫـﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻗﻨـﺪﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻜﺘـﻴﻦ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﻳﺘﺎﻣﻴﻨﻬﺎ و دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت دﻳﻮاره ﺳﻠﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود ‪ %75‬ﻛﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت آﻟـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺤﻠـﻮل‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻮاد ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻮﺳﻂ روﺷﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻛﺴﻴﺪاﺳـﻴﻮن‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ روﺷﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ )‪ 22‬و ‪.(21‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻢ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺑﺎر ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي از‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ)‪ .(11‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫و ﭼﻴﭙﺲ ﺑﺰرگ ﻋﻤﺪﺗﺎً در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻓﺎﺿﻼب اﻳﻦ ﺻـﻨﺎﻳﻊ در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺳﺮخ ﻛـﺮدن ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت دﻫﻴﺪراﺗﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي آﻧﻬﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-4-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و اوﻟﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ و ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي و ﺗـﻪ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻣﺤﻠﻮل اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠـﺎم اﺳـﺖ‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﺟﺮﻳـﺎن ﻧﺎﺷـﻲ از واﺣـﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ از‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده و ﺟﺎﻣﺪات ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﻃﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در واﺣﺪﻫﺎي‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ آﺑﻴﺎري ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫در ﺧﺎك ﺳﻄﺤﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺧﺎك ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ و ﺗﺒﺎدل ﻳﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻓﺎﺿﻼب را ﺣﺬف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎل ﺗﺒﺎدل ﻳﻮﻧﻲ در ﺑﻌﻀﻲ از ﺧﺎﻛﻬﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان در آﻧﻬﺎ ﺑﺎر ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪي را ﻛـﺎﻫﺶ داد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﻛﺜـﺮ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي و ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1980‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺧﻮد از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻳﺎ آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫اوﻟﻴﻪ و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ آب ﮔﻞ آﻟﻮد در ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ و ﺳﭙﺲ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي ﻳﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻛﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫـﺎي ﻣﻠـﻲ ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﭘﺴـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ اﺳﺖ را ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ)‪.(12‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺑﺮاي ﺣﺬف آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻣﺘﻌﺎرف ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪن ﺑﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ ﻳﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻠﻲ دﻓﻊ ﭘﺴﺎب‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ﻣﻮاد آﻟﻲ و ﻣﻌﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬واﺣﺪﻫﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺟﺪول ‪ 4-6‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 4-7‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ارﺗﻘﺎء ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼـﻔﻴﻪ اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﺧﻴـﺮاً‪،‬‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻳﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺛﺎﻧﻮﻳـﻪ )ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ( ﻣـﺆﺛﺮ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫واﺣﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي و ﻫﻮازي اﺳﺖ را ﭘﺪﻳﺪ آورد‪ .‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮلﺗﺮﻳﻦ و ﻛﺎرﺑﺮديﺗـﺮﻳﻦ روش‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ )آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ( ﺑﻪ ﻛﺎﻧـﺎل‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-6‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﻓﺎﺿﻼب ورودي‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب ﭘﺲ از آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و ﺗﻪ‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭼﻴﭙﺲ‬ ‫ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ)‪(3‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ)‪(2‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ)‪(1‬‬ ‫ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫از ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ‬ ‫ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫زﻣﻴﻨﻲ‬ ‫آب ﺳﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪890‬‬ ‫‪1600‬‬ ‫‪912‬‬ ‫‪177‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫روزاﻧﻪ)‪(m3/day‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻲ)‪(m3/hour‬‬
‫‪1626‬‬ ‫‪2546‬‬ ‫‪-3100‬‬ ‫‪7293‬‬ ‫‪4500‬‬ ‫‪7500‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪4000‬‬ ‫)‪COD(mg/L‬‬
‫‪1100‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪5450‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫)‪BOD(mg/L‬‬
‫‪18107‬‬ ‫‪– 420‬‬ ‫‪1300‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫‪280‬‬ ‫)‪(mg/L‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪– 145‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪20 - 70‬‬ ‫‪50 -200‬‬ ‫‪286‬‬ ‫‪120‬‬ ‫)‪TKN(mg/L‬‬
‫‪95‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪– 15‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2 – 10‬‬ ‫‪10 50‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪60‬‬ ‫ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ)‪(mg/L‬‬
‫‪10‬‬ ‫)‪(PO4-P‬‬ ‫)‪(PO4-P‬‬
‫‪7/3‬‬ ‫‪7/6‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-10‬‬ ‫‪5- 9‬‬ ‫‪4/5‬‬ ‫‪4/5 -7/5‬‬ ‫‪)6/6‬ﺗﻨﻈﻴﻢ(‬ ‫‪pH‬‬
‫‪4‬‬
‫در ذﻳﻞ‪ ،‬ﺟﺰﺋﻴﺎت اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﺎري و واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -4-4-1-1‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب دﻓﻌﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب و ﻛﺎﻫﺶ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ و‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺎﻣﺪات ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ ‬ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪه ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ؛ ‪ ‬‬
‫‪ ‬ﻛﺎﻫﺶ رﻳﺨﺖ و ﭘﺎشﻫﺎي ﻏﻴﺮﻋﻤﺪي در ﻛﻒ ﺳﺎﻟﻦ؛ ‪ ‬‬

‫‪ ‬ﺟﻤﻊ آوري ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻛﻒ در ﻇﺮوف ﺟﻤﻊ آوري زﺑﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺟـﺎي ﻫـﺪاﻳﺖ آﻧﻬـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ آب ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو؛ ‪ ‬‬
‫‪ ‬ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از اﻧﺤﻼل آﻧﻬﺎ؛ ‪ ‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺟﺪول ‪4-6‬‬

‫آرد ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬ ‫ورﻗﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب ﭼﻴﭙﺲ‬ ‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺣﻮض‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫)ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺳﺮﻧﺪ ﺷﺪه(‬ ‫)ﺑﺮش‪،‬ﺷﺴﺘﺸﻮ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭘﺨﺖ و‬ ‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬ ‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫ﺳﺮد ﻛﺮدن(‬ ‫)ﺑﺮش و ﺷﺴﺘﺸﻮ(‬
‫‪Olson et‬‬ ‫‪Cooley et‬‬
‫‪al‬‬ ‫‪al‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4/3m3/ton‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺮﻳﺎن‬

‫روزاﻧﻪ)‪(m3/day‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬

‫ﺳﺎﻋﺘﻲ)‪(m3/hour‬‬
‫‪8314‬‬ ‫‪12582‬‬ ‫‪4373‬‬ ‫‪7953‬‬ ‫‪2500‬‬ ‫‪1270‬‬ ‫)‪COD(mg/L‬‬
‫‪3314‬‬ ‫‪7420‬‬ ‫‪2988‬‬ ‫‪2307‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫)‪BOD(mg/L‬‬
‫‪4398‬‬ ‫‪6862‬‬ ‫‪1276‬‬ ‫‪5655‬‬ ‫‪500‬‬ ‫‪62444‬‬ ‫ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‬
‫)‪(mg/L‬‬
‫‪3019‬‬ ‫‪6480‬‬ ‫‪4147‬‬ ‫‪6685‬‬ ‫‪450‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪VSS‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫)‪TKN(mg/L‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ)‪(mg/L‬‬
‫‪6/9‬‬ ‫‪4/2‬‬ ‫‪5/2‬‬ ‫‪7/4‬‬ ‫‪6/7‬‬ ‫‪7/8‬‬ ‫‪pH‬‬
‫ﺣﺠﻢ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﺎ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ اﻧـﺪازه ﺗﺄﺳﻴﺴـﺎت‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣـﻮض ﺗـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ اوﻟﻴـﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﺮاوري‪ ،‬آب ﻛﻠﺮ زﻧـﻲ ﺷـﺪه ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻣﺼـﺮف ﺷـﻮد ﺗـﺎ از آﻟـﻮدﮔﻲ ﻣﺤﺼـﻮل‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ آب‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد وﺳﺎﻳﻞ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻛﻒ ﺳﺎﻟﻦﻫﺎ )اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺎزلﻫﺎي ﻓﺸـﺎر ﺑـﺎﻻ(‪،‬‬
‫ﺟﺪاﺳﺎزي و ﺟﻤﻊ آوري ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻤﻴﺰ و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -4-4-1-2‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً‪ ،‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ اوﻟﻴﻦ واﺣﺪ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي اﻏﻠـﺐ ﺑـﺮاي ﺣـﺬف ﻣـﻮاد‬
‫درﺷﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺳﻪ ﻧﻮع آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﺛﻘﻠﻲ‪ ،‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﭼﺮﺧﺸـﻲ و‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﻟﺮزﺷﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﺎﻣﺪات درﺷﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً در آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﺬ ﺑﺎ ﻗﻄﺮﻫﺎي ﻣﻨﻔﺬ ‪ 1mm‬ﺣـﺬف‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪادي ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﻨﻈﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﺮض ﻛﺎﻧـﺎل اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺪرن ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﻣﻴﻠـﻪاي ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﻜـﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﻤﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي دوار ﻣﺘﺪاول ﺗﺮ اﺳﺖ و ﻣﻌﻤﻮلﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع آﻧﻬﺎ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺗﻮري دوار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب از ﻣﺮﻛﺰ اﺳﺘﻮاﻧﻪ وارد ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺟﺎﻣـﺪات روي‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺗﻮري ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﺧﺎرج اﻳﻦ واﺣﺪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮع دﻳﮕﺮ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي دوار‪،‬‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي دﻳﺴﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺸﺒﻚ ﺳﻴﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻮد ﺑـﺮ ﺟﻬـﺖ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در ﺑﺎﻻي دﻳﺴـﻚ ﺗﻮﺳـﻂ ﺑـﺮس ﻳـﺎ ﻓﺸـﺎر آب ﺣـﺬف‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮﻫﺎي ﻟﺮزﺷﻲ داراي ﺣﺮﻛﺎت رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ از اﻳﻦ دو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–7‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﻓﺎﺿﻼب وارد ﺳﻄﺢ اﻓﻘﻲ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﻣﻲﮔﺮدد و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از درون آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪات ﺗﺠﻤﻊ ﻳﺎﻓﺘﻪ در ﺳﻄﺢ‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ ﻛﺎﻧﺎل ﺟﻤﻊ آوري ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻧﺼﺐ و ﺗﺮاز ﮔـﺮدد‪ .‬ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻳﻚ ﺣﻮﺿﭽﻪاي ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺳـﺖ ﺟﻤـﻊ آوري ﮔﺮدﻳـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫درون آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﭘﻤﭙﺎژ ﮔﺮدد‪ .‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﺼﺐ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﺷﻐﺎلﻫﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺛﻘﻠـﻲ ﺑـﻪ‬
‫داﺧﻞ ﻳﻚ ﻗﻴﻒ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ داﺧﻞ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴـﻪ ﻳـﺎ ﻛﺎﻧـﺎل ﻓﺎﺿـﻼﺑﺮو‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-4-1-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ از ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﻫﻨﻮز ﺣﺎوي ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ آﻟﻲ ﺳﺒﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ روش ﺛﻘﻠﻲ در‬
‫ﺣﻮضﻫﺎي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻻل ﺳﺎز ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ از ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺬف ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻮضﻫﺎ )زﻻل ﺳﺎزﻫﺎ( را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﻳﺎ ﭼﻬﺎرﮔﻮش ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ ﺣﻮضﻫﺎ داراي ﻋﻤﻖ ‪ 3/5m‬ﺑﻮده و ﻓﺎﺿـﻼب در ﻳـﻚ دوره‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ‪ 2-3‬ﺳﺎﻋﺖ در داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﮔﺮدد )‪ .(23‬ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﺷﺮاﻳﻂ ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ از اﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪد ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻪ ﻟﺠﻦ ﺧﺎم ﻣﻌﺮوف ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺠﻦ روبﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﭘﻤﭙﺎژ از زﻻل ﺳﺎز ﺧﺎرج ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ﺷﻨﺎور‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ زﻻل ﺳﺎز ﺻﻌﻮد ﻛﺮده و ﺗﻮﺳﻂ ﻳـﻚ ﻛﻔـﺎب روب ﺳـﻄﺤﻲ ﺟﻤـﻊ آوري و ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮاوري ﺑﻴﺸﺘﺮ از زﻻل ﺳﺎزﻫﺎ ﺧـﺎرج ﻣـﻲ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﻜﻠﻬﺎي ‪ 4-8‬و ‪ 4-9‬زﻻل ﺳـﺎزﻫﺎي ﻣﺘـﺪاول اﺳـﺘﻮاﻧﻪاي و‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﻮش را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ )ﺷـﻜﻞ ‪ ( 4-10‬زﻻل ﺳـﺎز‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ )‪ 800-1000gal/ ft2.day (33-40m3/m2.day‬و ﻋﻤﻖ )‪(3 -3/6 m‬‬
‫‪10-12 ft‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ در داﺧﻞ زﻻل ﺳﺎز از ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺬف ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺬف ‪ COD‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ %40 - %70‬اﺳﺖ )‪ .(11‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫ذرت ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻛﻪ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ BOD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %86/9‬داﺷﺘﻪ اﺳﺖ )‪.(24‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4-8‬ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4-9‬ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ داﻳﺮهاي‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﻟﺠﻦ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺣﺎوي ‪ %4-%6‬ﺟﺎﻣﺪات اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺧﻼء و ﺳـﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻮژﻫﺎ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻟﺠﻦ از ﻛﻒ زﻻل ﺳﺎز ﺑﺎ ﭘﻤﭙﺎژ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ داراي ‪ pH‬ﺑـﺎﻻﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ pH‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺧﻼء در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﻟﺠـﻦ‬
‫ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ دﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻟﺠﻦ در ﻛﻒ ﺣﻮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑـﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﺷـﺮوع‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ‪ pH‬ﻟﺠﻦ ﺷﺪﻳﺪاً ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ‪ pH 5-7‬و ﺑﺪون اﺿﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻣـﺎده ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﻛﻨﻨـﺪه ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺧﻼء آﺑﮕﻴﺮي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪.4–10‬ﻧﻤﻮدار ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﻟﺠﻦ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﻳﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﺎﻳﺸﻲ ﻃﻲ ﻣـﺪت زﻣـﺎن‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪﻫﺎي ﻃـﻮﻻﻧﻲ آﺑﮕﻴـﺮي از ﻟﺠـﻦ ﺑﺴـﻴﺎر ﺳـﺨﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪-4-4-1-4‬ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي‬
‫ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از روﺷﻬﺎي ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ از ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد‬
‫‪ 50-70‬ﻗـﺮار‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر ﻫـﻮاي )‪( 345-483 Kpa or 3/4-4/8 atm‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺷﺒﺎع از ﻫﻮا ﻣﻲﮔﺮدد)‪ .(24‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻮا ـ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر در واﺣﺪ ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻓﺸﺎر‬
‫اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻳﻚ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ ﻫﻮا از درون ﻣﺤﻠﻮل آزاد ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻳﺎ ﻗﻄﺮات ﭼﺮﺑﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ ﻫﻮا ﺷﻨﺎور ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ذرات ﻟﺨﺘﻪ در ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻮا ـ ﺟﺎﻣـﺪات ﺑـﻪ ﺳـﻄﺢ واﺣـﺪ‬
‫ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺻﻌﻮد ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺎﻳﻊ زﻻل از ﻛـﻒ‬
‫واﺣﺪ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺧﺎرج ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﭘﺴﺎب ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ واﺣﺪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻛﺎﻓﻲ ﻫﻮا ﺑﺮاي ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ و ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات در ﻣﻮاد ﺷﻨﺎور ﺷﺪه ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﮔـﺮدد‪ .‬راﻧﻤـﺎن‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺮم ﻫﻮاي آزاد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺟـﺮم ﺟﺎﻣـﺪات در ﻓﺎﺿـﻼب ورودي‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻫﻮا‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات ورودي و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ در ﻃﺮاﺣﻲ واﺣﺪ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات ﭘﺴﺎب ﻛﺎﻫﺶ و ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات در ﻣـﻮاد ﺷـﻨﺎور ﺷـﺪه اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺑﺮاي زﻻل ﺳﺎز اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ 20-30 min‬ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي و ﺗﻐﻠﻴﻆ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻴﺰان ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻌﻮد )‪ 1/5-4 gal/min-ft2 (0/061-0/16m3/min.m2‬ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲ رود )‪ (24‬ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻤﭗ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺰرﻳـﻖ ﻫـﻮا‪ ،‬ﻳـﻚ‬
‫ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺸﺎر و ﻣﺨﺰن ﺷﻨﺎورﺳﺎزي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 4-11‬ﻧﺸـﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻤﭗ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻓﺸﺎر اﻧﺤﻼل ﻫﻮا در آب ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻫـﻮا از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻧﮋﻛﺘﻮر ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻜﺶ ﭘﻤﭗ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬آب‬
‫و ﻫﻮا در ﻣﺨﺰن ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 1-3 min‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬دﺳـﺘﮕﺎه ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﻓﺸـﺎر‬
‫ﻳﻚ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ را روي ﭘﻤﭗ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻓﺸﺎر ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–11‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻮل‬

‫‪-4-4-1-5‬ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺟﻬﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ زﻳﺮدﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻧﺪازه و ﻧﻮع ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺮوﺟﻲ از واﺣﺪﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎدل‬
‫ﺳﺎزي ﺑﺮاي دو ﻫﺪف ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬اﻳﻦ اﻫﺪاف ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ ﺳـﺎزي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ)ﺟﺮﻳـﺎن و درﺟـﻪ ﺣـﺮارت( و‬
‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺳﺎزي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪ ،pH‬ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي‪ ،‬ﻣﻮاد آﻟـﻲ‪ ،‬رﻗﻴـﻖ ﺳـﺎزي ﻣـﻮاد ﺳـﻤﻲ( ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺳﺎزي و اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻛﺎﻓﻲ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺣﻮض‪ ،‬اﺧﺘﻼط ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﺧﺘﻼط ﺑﻪ روش‬
‫اﺧﺘﻼط ﺗﻮرﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﻫﻮادﻫﻲ دﻳﻔﻴﻮزري ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻟﻲﺗـﺮﻳﻦ روش‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻐﺮق اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪-4-4-1-6‬ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻣﻮاد اﺳﻴﺪي و ﻳﺎ ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻳـﺎ ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي ﺧﻨﺜﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﺠﺎد و ﺣﻔﻆ ﺷﺮاﺑﻂ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ‪،‬‬
‫‪ pH‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 6/5 – 8/5‬ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ CO2‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﻴﺎﻳﻴﺖ و ﻣﻮاد‬
‫اﺳﻴﺪي واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻮد داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ درﺟﻪ ﭘﻴﺶ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي ﺑـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫‪ BOD‬ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف و ﻗﻠﻴﺎﻳﻴﺖ و اﺳﻴﺪﻳﺘﻪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد )‪.(24‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب از ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺣﻮض ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه‬
‫)ﺧﻨﺜﻲ ﻛﻨﻨﺪه( وارد ﺷﺪه و درآﻧﺠﺎ ‪ pH‬و درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻛﻨﺘﺮل ﻳﺎ اﺻﻼح ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺎﻳﺶ ﻣـﺪاوم ‪ pH‬ورودي ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻮاد ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ اﺳﻴﺪي ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻮﺳﺖ‬
‫ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان اﺳﻴﺪ ﻳﺎ‬
‫ﻗﻠﻴﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در واﺣﺪ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻣﻴﺰان زﻳﺎدي ﺑﻪ روش ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ و ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺑﺨﺎر‪ pH ،‬اﻳﻦ دو ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺧﻨﺜﻲ اﺳﺖ )ﻣﻘﺪار ‪ pH‬ﺑﻴﻦ ‪ 5/3 – 7/1‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ(‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﭘﻮﺳـﺖ‬
‫ﮔﻴﺮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ داراي ‪ 11-12 pH‬و ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ)‪.(3‬‬
‫‪ -4-4-2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن ﻏﻠﻈﺖ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟـﻲ ﻣﺤﻠـﻮل از ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ورودي‬
‫‪ 50-1000 mg/L‬ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ BOD‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻤﺘـﺮ از ‪ 15-20 mg/L‬ﻣـﻲرﺳـﺪ‪ .‬واﺣـﺪﻫﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي رﺷﺪ ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻮازي در ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﻳﺎ ﻻﮔﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﻗـﺒﻼً در ﻳـﻚ‬
‫ﺑﺮﻛﻪ ﻳـﺎ ﺣـﻮض ﺳﺮﭘﻮﺷـﻴﺪه‪ ،‬ﻣـﻮرد ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑـﻲ ﻫـﻮازي ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮﺻﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻳـﻦ ﻟﺠـﻦ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻟﺠﻦ اﺿﺎﻓﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻔﻴﻪ دﻓﻊ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ در ﻣﻘﻴـﺎس واﻗﻌـﻲ از ﺳـﺎل‬
‫‪ 1968‬ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻨﺪ )‪ .(11‬در ﻣﻴﺎن ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي ﻣﻌﺮوف ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-4-2-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ روش آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ‪ :‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻟﺒﻨﻴﺎت‬
‫و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻘﻄﻴﺮي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻃﺮﻳﻖ آﺑﻴﺎري ﺑﺎراﻧﻲ ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻘﺎط دﻧﻴﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ 1200‬واﺣـﺪ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﭘﺮاﻛﻨـﺪه‪ ،‬از اﻳـﻦ‬
‫روش ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدهاﻧﺪ )‪ .(24‬ﻓﺎﺿـﻼب ﻧﺎﺷـﻲ از ﻓـﺮاوري ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي‬
‫آﺑﻴﺎري ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاﻋﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري آﻧﻬـﺎ در ﺣـﺪود )‪2-4 in/week( 5-10cm/week‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﻛﺸﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻮع ﺧﺎك‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫـﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺳـﻄﺢ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻓﻊ در‬
‫زﻣﻴﻦ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )آﺑﻴﺎري ﺑﺎراﻧﻲ ﻳﺎ ﻏﺮﻗﺎﺑﻲ(‪ .‬زﻳﺮا ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﺮﭼﻨﺪ داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻮاﺟﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎك ﺷﻨﻲ ـ رﺳﻲ داراي ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻫﻜﺸﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﺎك ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي آﺑﻴﺎري اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ‬
‫اﻧﻮاع ﺧﺎﻛﻬﺎ از رﺳﻲ ﺗﺎ ﻣﺎﺳﻪاي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از اﺷﺒﺎع ﻧﺎﺣﻴﻪ رﻳﺸﻪاي‪ ،‬ﺣـﺪاﻗﻞ ﻋﻤـﻖ ‪5 ft‬‬
‫)‪ (1/5m‬ﺗﺎ ﺳﻄﺢ اﻳﺴﺘﺎﺑﻲ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ )‪ .(24‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﻻ ﺑـﻮدن ﺳـﻄﺢ آﺑﻬـﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨـﻲ ﻋﻤـﻖ ‪ 5 ft‬در‬
‫دﺳﺘﺮس ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ زﻳﺮﺳﻄﺤﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از‬
‫اﻳﺠﺎد ﺑﻮ در اﺛﺮ آﺑﻴﺎري ﺑﺎراﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺎزه را ﺑﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ وارد ﻧﻤـﻮد ﺗـﺎ از اﻳﺠـﺎد ﺷـﺮاﻳﻂ ﺑـﻲ ﻫـﻮازي‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮔﻴﺎﻫﺎن ﭘﺮﻃﺎﻗﺖ در ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ آﻣﻴﺰﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺮاي دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺼﻮرت آﺑﻴﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﺨﻠﺨﻞ‬
‫ﻻﻳﻪ ﺧﺎك ﺳﻄﺤﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼـﻮل ﭘﻮﺷﺸـﻲ ﮔﻴـﺎه ﻧـﻲ ﻗﻨـﺎري )‪ (Phalaris arundinaces‬اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫رﻳﺸﻪﻫﺎي زﻳﺎدي اﻳﺠﺎد ﻛﺮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ و ﻣﻘـﺎوم در‬
‫ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ در ﺟﺬب ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﮕﻬـﺪاري ﻛـﻢ و اﻳﺠـﺎد و ﺣﻔـﻆ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺑﺎﻻ در ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد از اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري ﺑﺎراﻧﻲ ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻋﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺧﺎك ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺷﺪه و ﻣﻴﺰان ﺗﻌﺮﻳﻖ را ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي آﺑﻴﺎري ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻤﻊ آوري ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎه ﭘﻤﭙﺎژ ﻛﻢ ﻓﺸـﺎر‪ ،‬ﺧﻄـﻮط ﻟﻮﻟـﻪ ﺗﺤـﺖ ﻓﺸـﺎر‪،‬‬
‫ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه ﻓﺎﺿﻼب و ﭘﻤﭙﻬﺎي ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻي آﺑﻴﺎري‪ ،‬ﻧﺎزﻟﻬﺎي ﭘﺎﺷﺶ آب و زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ 1/5 h‬اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻏﻠﻈـﺖ ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫ﻣﻌﻠﻖ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و از ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻧﺎزﻟﻬﺎي ﭘﺨﺶ ﻓﺎﺿﻼب و ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي اﺳﻴﺪي ﻳﺎ‬
‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﺗﺰرﻳﻖ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻴﺎري‪ ،‬ﻣﻮرد ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ در اﺛﺮ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ آﺑﻴﺎري ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﺟﺪي اﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ ﻣﺪاوم آﺑﻬـﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨـﻲ در‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻮرد آﺑﻴﺎري را ﺿﺮوري ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻃﺮاﺣﻲ ‪ :1‬ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻗﺼـﺪ دارد ﻓﺎﺿـﻼب ﻧﺎﺷـﻲ از ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪي را‬
‫ﺑﺮاي آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را در ﺷﺮاﻳﻂ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)‪Q = 0/2 gal/day (756m3/day‬‬
‫‪BOD =2600 mg/L‬‬
‫‪N = 100N/L‬‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي آﺑﻴﺎري ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫)‪ = 2 in/week ( 5 cm/wk‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري‬
‫)‪ 535 lbBOD/acre-day (0/06kg/m2.day‬و‬
‫)‪ = 250 lbN/acre( 0/028Kg/m2‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﮔﻴﺎﻫﺎن‬
‫)دوره آﺑﻴﺎري ﺑﺮاي ﮔﻴﺎﻫﺎن ‪ 16‬ﻫﻔﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻓﺎﺿﻼب از واﺣﺪ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي ﻋﺒﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ دﻫﺎﻧـﻪ رﻳـﺰ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﻓﺬ ‪ %20 ،1mm‬از ‪ BOD‬ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪mg/L2080= 0/08‬‬ ‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه = ‪2600BOD‬‬
‫ﻛﻪ ‪ Qm‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮔﺎﻟﻦ در روز ‪ A ،‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ acre‬و ‪ r‬ﻧﺮخ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﻪ )ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ‬
‫اﻳﻨﭻ در ﻫﻔﺘﻪ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0/2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫) ‪ A  26acres (10 / 5ha  105000m 2‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪258‬‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري روزاﻧﻪ = ‪BOD‬‬
‫‪lb‬‬
‫‪2080mgBOD‬‬
‫‪0/ 2‬‬ ‫‪MG‬‬ ‫‪ 8 / 34 MG  3469 / 4 lb‬‬ ‫‪(1575 kg‬‬ ‫)‬
‫‪L‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪mg‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬
‫‪L‬‬
‫‪3469 / 4 lb‬‬
‫‪day‬‬
‫‪ 6 / 5acres(2 / 6ha  26000m 2 ) A ‬‬
‫‪535‬‬ ‫‪lb‬‬
‫‪acre.day‬‬
‫ﻛﻞ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻴﺘﺮوژن=‬
‫‪lb‬‬
‫‪100mgN‬‬
‫‪ 0 / 2G‬‬ ‫‪ 8 / 34 MG  16weeks  7 day‬‬ ‫) ‪ 18682lbN (8482 Kg‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪mg‬‬ ‫‪week‬‬
‫‪L‬‬
‫‪18662lbN‬‬
‫‪A‬‬ ‫) ‪ 75acres(30 / 4ha  304000m 2‬‬
‫‪250‬‬ ‫‪lbN‬‬
‫‪acre‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫‪Qm‬‬ ‫‪NC‬‬
‫‪‬‬
‫‪A 58 / 4nT‬‬
‫ﻛﻪ ‪ NC‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻧﻴﺘﺮوژن ﺣﺬف ﺷﺪه در اﺛﺮ رﺷﺪ ﻣﺤﺼﻮل )‪ n ،(lb/acre‬ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫)ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ (mg/L‬و ‪ T‬ﺗﻌﺪاد ﻫﻔﺘﻪﻫﺎي ﻓﺼﻞ آﺑﻴﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪0/ 2‬‬ ‫‪250‬‬
‫‪‬‬ ‫) ‪ A  75acres(30 / 4ha  304000m 2‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪58 / 4  100  16‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﺮاﺳﺎس واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺘﺮﻳﻚ‬
‫‪Qm 143 NC‬‬
‫‪‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪nT‬‬
‫) ‪756 m day 143(0 / 028 Kg 2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪m  A  304000m 2  30 / 4ha(75acres‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪100  16‬‬
‫ﻛﻞ ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ (30/4 ha) 75 acres‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ‪ :‬ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﮔـﺎﻫﻲ اوﻗـﺎت ﺑﺮﻛـﻪ ﺗﺜﺒﻴـﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻛـﻪ‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻳﺎ ﻻﮔﻮن ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺧﺎﻛﻲ ﺑـﺰرگ ﻛـﻢ ﻋﻤـﻖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻃﻮﻻﻧﻲ در آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻛﺴﻴﮋن‬
‫ﺿﺮوري ﺑﺮاي واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪاري ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻔـﻮذ‬
‫ﻫﻮا ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮردﻧﻴﺎز در ﻻﮔﻮن از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮي ﻳﺎ ﻣﻮازي ﻃﺮاﺣﻲ و‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد از ﻣﺜﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻟﺜﻪ‬
‫)ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺟﻼدﻫﻲ ﻳﺎ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ( ﺑﺮاي ﺣﺬف آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺟﻠﺒﻜﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﭘﺴـﺎب ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷـﻬﺮي و ﺻـﻨﻌﺘﻲ از ﻧـﻮع ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎي اﺧﺘﻴـﺎري‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﻤﻖ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ ﺑﻴﻦ )‪ 3-6 ft (0/9-1/8m‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮده و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ 3‬ﻫﻔﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻻﮔﻮنﻫﺎ داراي ﻋﻤﻘﻲ ﺑﻴﻦ ) ‪ 6-15 ft (1/8-4/6 m‬و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ دو ﻫﻔﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻻﮔﻮنﻫﺎ و ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ دارد‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻫﻮا اﺛـﺮ‬
‫‪ 10‬اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي‬ ‫ﻋﻈﻴﻤﻲ روي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺼﻔﻴﻪ دارد‪ .‬در ﻣﺤﺪوده درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ‬
‫آب‪ ،‬ﻣﻴﺰان واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي داراي آب و ﻫﻮاي ﮔﺮم را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﻻﮔﻮنﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ﺑﻮده و در ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻣﺨﻠﻮط ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )‪ .(25‬ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺑﺎرﮔـﺬاري در ﻣﺤـﺪوده‪ 5/6-6/7kgBOD /1000m. day.3.‬ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ زﻳﺎدي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در آب و ﻫﻮاي ﺳﺮد اﻓﺖ ﺣﺮارﺗﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ راﻧﺪﻣﺎن آﻧﻬﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﺑﺴـﻴﺎر رﻧﮕـﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺳـﻂ ﺑﺮﻛـﻪﻫـﺎي‬
‫اﺧﺘﻴﺎري ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺑﺮﻛﻪﻫـﺎ اﻛﺴـﻴﮋن ﻋﻤـﺪﺗﺎً از ﻃﺮﻳـﻖ ﻓﺘﻮﺳـﻨﺘﺰ ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ ﻧﻮرﺧﻮررﺷﻴﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻻﮔﻮنﻫـﺎي ﻫـﻮادﻫﻲ‬
‫ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮادهﻫﺎي دﻳﻔﻴﻮزري ﻳﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺿﺮوري اﺳـﺖ‪ .‬دو ﻧـﻮع‬
‫ﻻﮔﻮن ﻫﻮادﻫﻲ ﻫﻮازي و اﺧﺘﻴﺎري وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺧﺘﻼف آﻧﻬﺎ در ﻣﻴـﺰان ﻗـﺪرت ﺑـﻪ ﻛـﺎر رﻓﺘـﻪ در آﻧﻬـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮازي ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺮو ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺎﻻ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﻠﻖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫‪14-20 hp/MG(2/8-3/9‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴـﺮ ﺑـﻮده و در ﻣﺤـﺪوده )‬
‫ﺣﺠﻢ ﻻﮔﻮن اﺳﺖ )‪.(24‬‬
‫در ﻻﮔﻮنﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري ﻳﺎ ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮازي ـ ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﻓﻘﻂ در ﺣﺪي ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ذرات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﻠﻖ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و اﻛﺴﻴﮋن ﻧﻴﺰ در ﻻﻳﻪﻫﺎي ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻻﮔﻮن ﺣﻔـﻆ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻻﮔـﻮنﻫـﺎ در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻛﻤﺘـﺮ از‬
‫‪ 1w / m2‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي اﺧﺘﻴﺎري و ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﻣﻌﺎدﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ‬
‫را در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﺮاﺣﻲ زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻃﺮاﺣﻲ ‪ :2‬ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﻣﻌﺎدل ‪1150 gal‬ﺑﻪ ازاي ﻫـﺮ ﺗـﻦ ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨـﻲ ﺧـﺎم)‪(4/35m3/ton‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻓﺎﺿـﻼب داراي ‪ BOD = 2400 mg/L‬و ﻣﺤﺘـﻮاي ‪mg/L‬‬
‫‪) VSS=450‬ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ( اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب در ﻳﻚ ﻻﮔﻮن ﻫﻮازي و ﺑﺎ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ 1‬روز ﻣـﻮرد‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺿﺮﻳﺐ ‪ K‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 36 day-1‬و ﻣﻘﺪار ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺧﺎم ﻣﻮرد ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪ 150 ton/day‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺑﺮآورد ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫ـ ﻏﻠﻈﺖ ‪ BOD‬ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺮوﺟﻲ‪.‬‬
‫ـ ﻏﻠﻈﺖ ‪ VSS‬ﺧﺮوﺟﻲ‪.‬‬
‫ـ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز روزاﻧﻪ درﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ‪ a` = 0/55 ،a= 0/5‬و ‪ b = 15 day‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ BOD :‬ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺮوﺟﻲ )‪ ( Se‬ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺮدن ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪S e 1  bt‬‬
‫‪‬‬
‫‪So‬‬ ‫‪akt‬‬
‫‪mg (1  0 / 15‬‬ ‫)‪ 1day‬‬
‫‪S o (1  bt ) 2400‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪day‬‬
‫‪Se ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ S e  153 mg‬‬
‫‪akt‬‬ ‫‪0 / 5  36  1day‬‬ ‫‪L‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻓﺮار ﺧﺮوﺟﻲ )‪ :(VSSeffl‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻓﺮار ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺨﻠﻮط را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‬
‫زﻳﺮ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪a.S r‬‬
‫‪XV ‬‬ ‫‪ xi‬‬
‫‪1  b.t‬‬
‫ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻓﺮار ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ورودي ﺑﻪ ﻻﮔﻮن=‪Xi‬‬
‫‪0 / 5(2400  153) mg L‬‬

‫‪XV ‬‬ ‫‪ 450 mg‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪015‬‬ ‫‪ 1 / 0day‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪day‬‬
‫‪ 977  4500‬‬
‫‪ 1427 mg‬‬
‫‪L‬‬
‫اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪QR  a ' ( SO  Se )  1 / 4b.xv .t Q‬‬
‫‪ 0 / 55(2400  153) mg  1 / 4  0 / 15‬‬ ‫‪ 977 mg  1day   4035 m‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ 150‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ton‬‬ ‫‪day‬‬
‫‪ (1235 / 85  205 / 17)652 / 5  10 3‬‬

‫‪ 940 / 27 kg‬‬ ‫‪(2069 lb‬‬ ‫)‬
‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﻓﺎﺿﻼب ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه در ﻳﻚ ﻻﮔﻮن ﻫﻮازي را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎري ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻻﮔﻮن ﻫﻮازي ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫پ‪ -‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ :‬ﻓﻨﺎوري ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاي اوﻟـﻴﻦ ﺑـﺎر ﺳـﺎل ‪1952‬ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻣﺤﻘﻘﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﺪل اﺑﺪاع ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺤﻘﻖ در ﺳﺎل ‪ 1956‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﻳﻦ روش را در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨـﻲ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ .‬آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرت از ‪،TSS ،COD ،BOD‬‬
‫ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﻓﺴﻔﺮ و ﻓﻠﺰات ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺷـﺎﻣﻞ دو ﺟﻨﺒـﻪ اﺻـﻠﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎرت از ﻣﻴـﺰان ﺑـﺎر‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ و ﻣﻴﺰان ﺣﺬف آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪ .(9‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﺻﻮل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﮔﺎز و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺟﺰء ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺎﻻ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻣﺘﻮﺳـﻂ‪،‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ آن اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻌﺎﻳﺐ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ زﻣﻴﻦ زﻳﺎد‬
‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺴﺘﺮﻫﺎي ﻧﻴﺰار ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي اﻓﻘﻲ و ﻋﻤﻮدي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﻌﺖ ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪ‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ)‪ .(27‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻓﺎﺿـﻼب ﻧﺎﺷـﻲ از ﻓـﺮاوري ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﮔﻮﺷـﺘﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻧﻴﺰار ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ)‪ .(28-30‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻮدي در ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي داراي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ)‪.(31-33‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻗﻮي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺷـﺎﻣﻞ ﻧﻴﺰارﻫـﺎي ﺑـﺎ ﺟﺮﻳـﺎن آزاد ﺳـﻄﺤﻲ و‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻮدي و ﻻﮔﻮن ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي اﺧﺘﻴﺎري )ﺷﻜﻞ ‪ (4-12‬ﺑﻮدهاﻧﺪ)‪.(24‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4-12‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ( ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪ ‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮردي‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‪ :1‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻗﻮي ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 2‬ﺳﺎل ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ)‪ .(34‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﻧﻴـﺰار ﺑـﺎ ﺟﺮﻳـﺎن آب‬
‫ﺳﻄﺤﻲ و ﻧﻴﺰار ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻮدي و ﻳﻚ ﻻﮔﻮن اﺧﺘﻴﺎري ذﺧﻴﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺮوﺟﻲ از زﻻل ﺳﺎز اوﻟﻴـﻪ ﺑـﻪ ده‬
‫ﻫﻜﺘﺎر ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن آزاد ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ داﺧﻞ ﻧﻴﺰار ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻮدي ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺣﺖ ‪ 4‬ﻫﻜﺘـﺎر‬ ‫(‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬ ‫ﭘﻤﭙﺎژ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ )‬
‫ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻴﺰار )‪( w3‬ﻛﺮﺑﻦ و ﻧﻴﺘﺮوژن اﻛﺴﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻳـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻧﻴﺰارﻫـﺎ ﺑـﻪ ارﺗﻔـﺎع ‪ 0/9m‬از ﻣﺎﺳـﻪ‬
‫ﻣﺤﻠﻲ)‪ (D50 =2/6mm‬ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰارﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻮدي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﺎﻓﻴﻬﺎي ﻣﺎﺳﻪاي ﺗﻨﺎوﺑﻲ ﺑـﺎ‬
‫دوره ﻛﺎري ‪ 6-12‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رﺷﺪ ﺿﻌﻴﻒ ﻧﻲ ‪ Phragmites australis‬در‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﺑﻴﺎري ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎراﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ ﻧﻲ ﻛﺎﺷﺖ ﻧﺸﺪ )‪ .(15‬ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺛﻘﻠﻲ از ‪ w3‬ﺑﻪ ﻧﻴـﺰار ﺑـﺎ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن آزاد ﺳﻄﺤﻲ آب ﻛﻪ دو ﻫﻜﺘﺎر ﺑﻮد)‪ (w4‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن در ﻧﻴـﺰار ﻣـﻮاد‬
‫ﻣﻜﻤﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻳﻚ ﻻﮔﻮن ‪0/48‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺒﻲ )‪ 126‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮔﺎﻟﻨﻲ( ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺧﺘﻴﺎري و ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ)ﺷﻜﻞ ‪.(4-12‬‬
‫ﻧﻴﺰارﻫﺎ در دوره زﻣﺎﻧﻲ ‪ 1994‬ﺗﺎ ‪ 1995‬در اﻳﺎﻟﺖ ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺰارﻫﺎ داراي آﺳﺘﺮي ﺑـﻪ‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪1mm‬و از ﺟﻨﺲ ‪ HDPF‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آﺳﺘﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺷﻌﻪ ‪ UV‬آن را ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﺳـﻴﺎه‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺰارﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن آزاد ﺳﻄﺤﻲ داراي ﺧﺎك ﻣﺤﻠﻲ ﺑـﻪ ﺿـﺨﺎﻣﺖ ‪(8-12 in) 20-30 cm‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ روي آﺳﺘﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎك ﺑﺮاي ﮔﻮﻧﻪ ‪ Typha‬و ﮔﻮﻧﻪ ‪ Scirpus‬اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺰار ﺑـﺮاي‬
‫‪ (5300 m3 /day‬و ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ‪mg/L‬‬ ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ‪) 1/4MGD‬ﺣﺪود‬
‫‪ TKN = 149 mg/L ،TSS = 575 mg/L ،COD =3150‬و ‪ NH4-N = 30 mL/L‬ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 1‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ورودي ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬ ‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻃﺮاﺣﻲ زﻣﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺷﺪه در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل آب در زﻣﺴﺘﺎن دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺻﻼح ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮﺑﻲ در ‪ TSS‬و ‪ COD‬دﻳﺪه ﺷﺪه و‬
‫‪ TKN‬ﻛـﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻮرد‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن آﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ روش ﺣـﺪود‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻮرد آﺑﻴﺎري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ)‪.(15‬‬
‫ﺣﺪود ‪ %90‬ـ ‪ COD %85‬و ﺣﺪود‬ ‫ﻣﻴﺰان ﺧﺎﻟﺺ ﺣﺬف ‪ COD‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﺎدل ‪ %90‬ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻓﺼﻮل ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن و‬ ‫‪ %90‬ـ ‪ %80‬از ‪ TSS‬را ﺣﺬف ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﮔﺬاري ‪ COD‬در ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬
‫زﻣﺴــﺘﺎن ﺑﺘﺮﺗﻴــﺐ )‪ 0/5 kg /m3-day ،(31 lb/1000ft3 -day‬و )‪ 0/3kg /m3-day(18lb/1000ft3 -day‬ﺑــﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺮخ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﺮخ ﺑﺎرﮔﺬاري در ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻛﻢ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘـﻪ ﺑـﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫‪ COD‬در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ‪ TSS‬و ‪ COD‬ﺧﺮوﺟـﻲ از اﻳـﻦ ﻧﻴﺰارﻫـﺎ ﻛﻤﺘـﺮ از ﭘﺴـﺎب‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ از ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري اﺳﺖ)‪36‬و‪.(35‬‬
‫در ﺣﺬف‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر داﺋﻢ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 75 mg/L‬اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬ ‫‪ TSS‬ﺧﺮوﺟﻲ از ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬
‫ﺟﺎﻣﺪات از ﻓﺎﺿﻼب ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺆﺛﺮي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﺛﺮ رﺷﺪ ﺟﻠﺒﻚ در ﻻﮔﻮن‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ‪ TSS‬ﺧﺮوﺟﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن )‪ ( TN‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ %53‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺪار ﺑﺎرﮔـﺬاري ﻣﺠـﺎز ﺳـﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻧﻴﺘـﺮوژن از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاي رﺷﺪ ﻳﻮﻧﺠﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﻠﻮﻓﻪاي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 500 kg/ha.year‬زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﺸﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺣﺬف ‪ TN‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﻴﺰارﻫﺎي در ﺣﺎل ﺑﻬﺮه ﺑـﺮداري ﺑﻬﺘـﺮ از ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻛﺮﺑﻦ آﻟﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮﻳﻊ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻴﺶ از ‪%60‬‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫ﻧﻴﺘﺮوژن آﻟﻲ ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻪ ﻧﻴﺰارﻫﺎ ﺑﻪ ‪ NH4-N‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺷﺪن در ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 15 mg/L‬از ﻧﻴﺘﺮوژن آﻟﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ NH4-N‬اﺳﺖ و ‪%20‬ـ‪ %10‬از ‪ NH4‬در ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬ ‫ﺑﻴﺶ از ‪ %60‬ﻛﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن ورودي ﺑﻪ ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 7‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در ﻓـﺮار ﺳـﺎزي ‪NH4-N‬‬ ‫ﺣﺬف ﻣﻲﺷﻮد‪ pH .‬در ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬
‫ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺬف ‪ NH4-N‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻮدي ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺰارﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ %85‬و در‬
‫ﻃﻲ زﻣﺴﺘﺎن ‪ %50‬ـ ‪ %30‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ‪ COD‬و ‪ BOD‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن اﺳﺖ)‪ .(37‬اﻛﺴﻴﮋن‬
‫ﻣﺤﻠﻮل در زﻣﺴﺘﺎن اﻧﺪﻛﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻤﺪه ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻗﺴـﻤﺖ ﺟﺮﻳـﺎن ﻋﻤـﻮدي اﻧﻮﻛﺴـﻴﻚ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻴﺖ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ )‪ .(15) ( mg/L CaCO3 = 1000‬ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن‬
‫در داﺧﻞ ﻧﻴﺰار ‪ w4‬اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻴﺰار ‪ w4‬ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﺎﻛـﺎﻓﻲ‬
‫ﺑﻮده و اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺠﺎم دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑـﺎ راﻧـﺪﻣﺎن ﺑـﻴﺶ از ‪%90‬‬
‫در اﺛﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ آزار دﻫﻨﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺑﻮﻫﺎ در اﺛﺮ ﻣﺮگ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ارﻏﻮاﻧﻲ ﮔـﻮﮔﺮد‬
‫ﻣﺘﺼﺎﻋﺪ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 40 mg/L‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻧﻴﺰارﻫﺎي‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺎﻣﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﺳﻮﻟﻔﺎت را در ‪ w1‬ﺑﻪ ‪ 10 mg/L‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ w1‬ﻓﺎﻗﺪ اﻛﺴـﻴﮋن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺑﻪ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﻳﺎ ﮔﻮﮔﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﮔﺎز ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴـﺪروژن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﻫﺎي ﻣﻄﺒﻮع ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺴﺎب ﻧﻬﺎﻳﻲ داراي ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﺑـﺎﻻ و‬
‫ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﺑﻮده و در زﻣﺎن آﺑﻴﺎري ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻮ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ )‪.(15‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺮاي ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت در ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺴﻴﺎر راﺣﺖﺗﺮ از ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-4-2-2‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻫﻮازي‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‪ :‬در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺮوﺟﻲ از واﺣﺪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫وارد ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ اﻛﺴﻴﮋن اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺑﺎ آزاد ﺷﺪن ﻫﻮاي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻳﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻫﻮادهﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﺑـﻪ درون‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل و ﻏﻴﺮ ﻣﺤﻠﻮل از ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺬف ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻟﺨﺘـﻪ ﻫـﺎي ﻣﻌﻠـﻖ‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﻛﻪ در ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﭘﺴـﺎب زﻻﻟـﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد آن ﻋﺒـﺎرت از ﺟﺮﻳـﺎن ﭘﻴﺴـﺘﻮﻧﻲ‪ ،‬اﺧـﺘﻼط‬
‫ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻫﻮادﻫﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﻫﻮادﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴﺖ ‪ -‬ﺗﻤﺎﺳﻲ و راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻫﻮازي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻫﻤﮕﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻟﺠـﻦ ﻓﻌـﺎل در ﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻗﺮارﮔﻴﺮي واﺣﺪﻫﺎ و روش ورود ﻫﻮا و ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ درون ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ اﺳﺖ و ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺷـﺮاﻳﻂ ﺧـﺎص اﻳـﻦ‬
‫اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮات در آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺘﺪاول‪ ،‬در ﺷﻜﻞ ‪ 4-13‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–13‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل در ﻣﻘﻴﺎس ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﭘﺎﻳﺎن دﻫﻪ ‪ 1970‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻜﺎر رﻓﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ را ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻟﺠـﻦ ﻓﻌـﺎل را اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ) ﺟﺪول ‪.( 4-8‬‬
‫ﻫﺎﻧﮓ‪ 15‬و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت زﻳﺎدي روي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﻧﺠـﺎم‬
‫دادهاﻧﺪ )‪28-41‬و‪ .(20،17،16،10‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﺎ ﺑـﺪون اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﭘـﻮدر‬
‫‪15 -Hung‬‬
‫ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻲ ﻫﻮازي و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل و ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺟﺬب‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻓﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب داراي ‪ COD‬و ‪TSS‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 2500 mg/L‬و ‪ 500 mg/L‬ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺣﺪود ‪ %96‬ـ ‪ %86‬از ‪ COD‬را‬
‫ﺣﺬف ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‪ -‬ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻛـﺮﺑﻦ‬
‫ﻓﻌﺎل راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬را ﺑﻪ ‪ %97‬رﺳﺎﻧﺪه و ‪ COD‬ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ‪ 24 mg/L‬رﺳﻴﺪ )‪ .(17‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻣـﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ در ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ‪ 6/34h‬و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻟﺠﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 20day‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﺗﻮﺳـﻂ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻟﺠـﻦ ﻓﻌـﺎل ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ و ﺑﺪون اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﭘﻮدر ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل و ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺑﺎ ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي ﻟﺠﻦ ﻓﻌـﺎل و‬
‫ﭘﺲ از آن ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺘﻮن ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ )‪ ( BAC‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ )‪41‬و‪ . (10‬ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺮوﺟﻲ از‬
‫واﺣﺪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ داراي ‪3309 mg/L‬ـ‪ COD = 2668‬ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در راﻛﺘﻮر ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫‪ PAC‬ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ‪ COD‬ﻣﻌﺎدل ‪ %92‬ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در راﻛﺘﻮر ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺣﺎوي ‪ PAC‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪COD‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ %96‬ﺑﻮد‪ .‬در راﻛﺘﻮر ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻓﺎﻗﺪ ‪ PAC‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ از ‪ 8 h‬ﺑﻪ ‪ COD ،36 h‬ﭘﺴﺎب‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ از ‪ 304 mg/L‬ﺑﻪ ‪ 132 mg/L‬ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ PAC‬ﺑﻪ ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‪ COD ،‬ﭘﺴﺎب‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ و در زﻣﺎن ﻫﻮادﻫﻲ ‪ 32h‬ﺑﻪ ‪ 78 mg/L‬ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮن ‪ %86 ، BAC‬از ‪ COD‬ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل را ﺣﺬف ﻧﻤﻮده و ﻏﻠﻈﺖ ‪ COD‬ﭘﺴﺎب ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ‪34 mg/L‬ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺸﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬در ﺑﻬﺒـﻮد‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻟﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ﻟﺠﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺳﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻫﻮادﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﻻﮔﻮن ﻫﻮادﻫﻲ و اﺳﺘﺨﺮﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳـﻴﻮن اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻟﺠﻦ و راﻧﺪﻣﺎن ﺣـﺬف‬
‫‪ BOD‬و ‪ COD‬ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ)‪ .(42‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺸﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ‬
‫‪ ( Live Liquid Micro Organisms) LLMO‬ﺑﻪ راﻛﺘﻮر ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ )‪.(38‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-8‬واﺣﺪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪي و ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت‬ ‫واﺣﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬واﺣﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪي‪،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬ ‫واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻳﺎ زﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آب‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب و ﺑﺎرﮔﺬاري‬ ‫ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬ ‫در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺣﺬف ‪ %10 - %25‬از ‪BOD5‬‬ ‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي)‪(mesh size:20-40 per inch‬‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﺣﺬف ‪ BOD5‬در ﺣﺪود ‪%30 - %60‬‬ ‫ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫ﺣﺬف ‪ COD‬در ﺣﺪود ‪%20 - %60‬‬ ‫ﺷﻨﺎورﺳﺎزي‬ ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺑﺮﻛﻪ ﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻳﺎن و ﻏﻠﻈﺖ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي‬ ‫ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي‬
‫اﺻﻼح دﻣﺎ و ‪pH‬‬ ‫ﻣﺨﺰن ﺣﺎﻟﺖ دﻫﻲ‬ ‫ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي‬
‫ﺣﺬف ‪ COD‬در ﺣﺪود ‪%70 - %80‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‬
‫ﺣﺬف ‪ BOD5‬در ﺣﺪود ‪%80 - %90‬‬
‫‪ ‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ آﺑﻴﺎري زﻣﻴﻦ ‪ ‬‬ ‫‪ -1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازي‬
‫‪ ‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﺷﺪه ‪ ‬‬
‫‪ ‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻧﻴﺰار ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ‪ ‬‬
‫‪ ‬ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫‪ ‬دﻳﺴﻜﻬﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ دوار‬
‫‪ ‬ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻜﻨﺪه‬
‫‪ ‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ )‪(UASB‬‬ ‫‪ -2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫در ﺣﺪود ‪%80 - %90‬‬ ‫ﺣﺬف ‪BOD5‬‬ ‫‪ ‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻪ ﮔﺴﺘﺮده )‪(EGSB‬‬
‫‪ ‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺗﻤﺎﺳﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫ﺣﺬف ‪ COD‬در ﺣﺪود ‪%70 - %80‬‬ ‫‪ ‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ ﺷﻨﺎور و ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫‪ ‬ﻣﻴﻜﺮواﺳﺘﺮﻳﻨﺮﻫﺎ‬ ‫‪ -3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬
‫‪ ‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺑﺎ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ‬

‫ﺣﺬف ‪ BOD5‬در ﺣﺪود ‪%90 - %95‬‬ ‫‪ ‬اﻧﻌﻘﺎد و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺣﺬف ‪ COD‬در ﺣﺪود ‪%90 - %95‬‬ ‫‪ ‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن‪ -‬دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن‬
‫)ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﺶ از ‪(%95‬‬
‫‪ ‬زداﻳﺶ ﺑﺎ ﻫﻮا و ﺗﺒﺎدل ﻳﻮﻧﻲ‬
‫‪ ‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻏﺸﺎﻳﻲ )اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس‪ ،‬اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن(‬
‫در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻓﺎﺿﻼب ورودي داراي ‪ COD‬ﻣﻌﺎدل ‪ 2381 mg/L‬ﺑﻮد ﻛـﻪ ﭘـﺲ از اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻣﺤﺼـﻮل‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺸﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ ‪ 200 mg/L‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه روي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ ﻣﻌﺎﻳـﺐ ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻫﻮازي ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي ﻟﺠﻦ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺣﺪاث‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري و ﻧﮕﻬـﺪاري از‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت آن زﻳﺎد اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮاع ﺳﻴﺴﺘﻢﻫـﺎي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﺳﻮق ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻃﺮاﺣﻲ‪ :3‬ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي از ﻧﻮع ﻫﻮادﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨـــﻲ ﻛـــﻪ ‪ BOD5‬ﻣﻌـــﺎدل ‪ 450 mg/L‬دارد را درﻳﺎﻓـــﺖ ﻣـــﻲﻛﻨـــﺪ‪ .‬ﻟﺠـــﻦ ﺑﺮﮔﺸـــﺘﻲ داراي ﻏﻠﻈـــﺖ‬
‫‪ 7000 mg/L‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺠﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ راﻛﺘﻮر ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ‪gBOD/gVSS‬‬
‫‪ 0/1‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻠﻲ ﺑﺮﺳﺪ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ )‪ (OL‬ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪Q.S0‬‬
‫‪OL ‬‬ ‫‪ 0 / 1 gBOD‬‬
‫‪PR .X vr‬‬ ‫‪gVSS‬‬
‫ﻛﻪ ‪:‬‬
‫‪ : Q‬دﺑﻲ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪ BOD : S0‬ورودي‬
‫‪ : QR‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ‬
‫‪ : gvss/L‬ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻓﺮار در ﺧﻂ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺠﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪Xvr‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ %85‬از ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻂ ﺑﺮﮔﺸﺖ ‪ VSS‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪X vr  0 / 85  7000  5950 mg‬‬

‫‪L‬‬
‫‪VSS‬‬ ‫‪ 5 / 95 gVSS‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪Q.S 0‬‬ ‫‪450 mgBOD L  Q‬‬

‫‪QR ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 / 75Q‬‬
‫‪OL. X vr 100 mgBOD gVSS  5 / 95 gVSS L‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻃﺮاﺣﻲ ‪ :4‬ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﺘﻌﺎرف ﺷﻬﺮي ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫داده ﺷﺪه در ﻣﺜﺎل ‪ 2‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ در ﻻﮔﻮن ﻫﻮازي ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد(‪.‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ )ﻣﺜﺎل ‪ (2‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ؟‬
‫‪BOD  2400 mg‬‬

‫‪L‬‬
‫‪Q  1150 gal‬‬ ‫‪ 150 ton‬‬ ‫‪ 172500 gal‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪or 4 / 35 m‬‬ ‫‪ 150 ton‬‬ ‫‪ 652 / 5 m‬‬
‫‪ton‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺷﻬﺮي ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ داراي ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت زﻳـﺮ‬
‫ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪sin f .  300 mg , Qbef .  2 / 5 MG‬‬ ‫‪, S  10 mg‬‬

‫‪L‬‬ ‫‪day e‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪S r ,b  300  10  290 mg L , tb  6h  0 / 25day‬‬
‫‪X v , b  3000 mg , ( F )  0 / 3day 1‬‬

‫‪L‬‬ ‫‪M‬‬
‫اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪) .‬ﻛﻨﺘﺮل آﻟﻮدﮔﻲ آب ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺷـﻜﻠﻬﺎي‬
‫‪.D ab =١/7 mg/L :(6-15‬‬
‫اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪OR , b  (aS r , b  bXX Vb .tb )Qb‬‬
‫‪(lb‬‬ ‫)‬
‫‪ (0 / 55  290  0 / 15  0 / 6  3000  0 / 25) mg‬‬ ‫‪ 2 / 5MGD  8 / 34‬‬ ‫‪MG‬‬
‫‪L‬‬ ‫) ‪(mg‬‬
‫‪L‬‬
‫‪ 2733 lb‬‬ ‫‪(1241kg‬‬ ‫)‬
‫) ‪ 113 / 9 lb (51 / 71kg‬‬
‫‪hr‬‬ ‫‪hr‬‬
‫ﻗﺪرت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪OR , b‬‬ ‫‪113 / 9 lb h r‬‬
‫‪H Pb ‬‬ ‫‪‬‬ ‫) ‪ 76 H P (57 KW‬‬
‫‪Nb‬‬ ‫‪1 / 5 lb chp.hr‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺮاي ‪ ، MLVSS‬ﻣﻘﺪار ‪ Xv,a‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪. 4000 mg/L‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Qafter  Qbefore  Qind  2 / 5  0 / 1725  2 / 6725 MG‬‬ ‫‪(m‬‬ ‫)‬
‫‪Qb .Sin f ,b  Qind .Sind‬‬
‫‪Sin f ,a ‬‬
‫‪Qa‬‬
‫)‪(2 / 5  300)  (0 / 1725  2400‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 43505 mg‬‬
‫‪2 / 6725‬‬ ‫‪L‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ BOD‬ﻛﻪ ﺣﺬف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Sr ,a  435 / 5  10  425 / 5 mg‬‬

‫‪L‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Qb‬‬ ‫‪2/5‬‬
‫‪t a  tb‬‬ ‫‪ 0 / 25day ‬‬ ‫‪ 0 / 234day‬‬
‫‪Qa‬‬ ‫‪2 / 6725‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪F ‬‬ ‫‪Sin f ,a‬‬ ‫‪435 / 5‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 / 465day 1‬‬
‫‪ M  a X v , a .ta 4000  0 / 234‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺒﻊ اﺷﺎره ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪D a = ٣/٦ mg/L :‬‬
‫‪(lb‬‬ ‫)‬
‫‪Q R, a  (0 / 55  425 / 5  0 / 15  0 / 6  4000  0 / 234) mg‬‬ ‫‪ 2 / 6725MGD  8 / 34‬‬ ‫‪MG‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪mg‬‬
‫‪L‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮاي ‪ b, ،a,‬و ‪ ،x,‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 7093 / 7 lb‬‬ ‫‪(3220 / 5 kg‬‬ ‫)‬

‫) ‪ 295 / 6 lb hr (134 / 2 kg hr‬‬
‫‪ 20‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪ .CS = 20 mg/L‬ﻣﻘﺪار ﺟﺪﻳـﺪ ‪ Na‬ﺑﺼـﻮرت زﻳـﺮ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬ ‫اﻛﺴﻴﮋن اﺷﺒﺎع در دﻣﺎي‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪CS  Dao‬‬ ‫‪1 / 5lbO2 9 / 2  3 / 6‬‬
‫‪N a  Nb‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪CS  Db ( hp .hour ) 9 / 2  1 / 7‬‬
‫‪o‬‬
‫اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪QR , a‬‬ ‫‪29506lb houre‬‬
‫‪H Pa ‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪ 264H P (197Kw‬‬
‫‪Na‬‬ ‫‪1 / 12 lb hp .houre‬‬
‫اﻧﺮژي اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫)‪H Padd  H Pa  H Pb  264  76  188 H P (140 Kw‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺎﻟﻜﻴﻨﮓ رﺷﺘﻪاي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل اﺻﻼﺣﺎت زﻳﺮ ﻻزم اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ ‪ MLVSS‬از ‪ 3000‬ﺑﻪ‪. 4000 mg/L‬‬
‫‪ ‬اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز از ‪ (57 Kw) 76 HP‬ﺑﻪ ‪ (197 Kw) 264 HP‬ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﻟﻜﻴﻨﮓ‪.‬‬
‫ب‪ -‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژي ﭼﺮﺧﺎن‪ :‬دﻳﺴﻚ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن)‪ (R.B.C‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ رﺷﺪ ﭼﺴـﺒﻴﺪه‬
‫ﻫﻮازي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﺘﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺤﻮر ﮔﺮدﻧﺪه اﻓﻘﻲ در ﺳـﻄﺢ ﻧﺼـﺐ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺴﻚﻫﺎ‪ ،‬درون ﻣﺨﺰﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻄﻮر ﻣﺪام در آن ﺟﺮﻳـﺎن دارد‪ ،‬ﻣﻲﭼﺮﺧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺴـﺘﺮﻫﺎ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ورﻗﻪﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 2-4 m‬و ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 10mm‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﻴﻦ دﻳﺴـﻚﻫـﺎي ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺣﺪود ‪ 30-40mm‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺨﺰن‪ ،‬ﻣﺤﻮر و ﻣﻮﺗـﻮر ﮔﺮدﻧـﺪه ﻳـﻚ ﻣـﺪول‬
‫راﻛﺘﻮر را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎب ﻣﺪولﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي‪ ،‬از اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﻳﺎ ﺳﺮي ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(4-14‬ﺗﻤﺎس دﻫﻨﺪه ﻳﺎ دﻳﺴـﻚ ﺗﻮﺳـﻂ ﻧﻴـﺮوي‬
‫وارده ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﮔﺮدﻧﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﺶ درآﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺣﺪود ‪ %40‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ درون‬
‫راﻛﺘﻮر ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺴﺘﻐﺮق اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ‪ 1-4mm‬از ﺟﺮم ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ روي ﺳﻄﺢ ﺑﺴﺘﺮﻫﺎ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻣﻴﻜﺮوﺑـﻲ ﻣﻌـﺎدل ﺑـﺎ‬
‫‪ 2500-10000 mg/L‬در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ رﺷﺪ ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ)‪ .(24‬ﺿﺨﺎﻣﺖ اﻳﻦ ﻻﻳﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻏﻠﻈـﺖ ﻣـﻮاد آﻟـﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب و ﺳﺮﻋﺖ ﭼﺮﺧﺶ دﻳﺴﻚ دارد‪ .‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺳﺮاﺳﺮ ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﺷـﺪه از ﻻﻳـﻪ ﻣﻴﻜﺮوﺑـﻲ‪ ،‬درون ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻣﻲﭼﺮﺧﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮده ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻏﺬا را ﺟﺬب ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ در‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ اﺗﻤﺴﻔﺮ واﻗﻊ ﺷﺪه و اﻛﺴﻴﮋن را ﺟﺬب ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻮده ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﺿـﺎﻓﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در ﺳـﻄﺢ ﺑﺴـﺘﺮﻫﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺑﺮﺷﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﭼﺮﺧﺶ ﻣﺤﻮر ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻞ اﺧﺘﻼط دﻳﺴﻚﻫﺎ‪ ،‬در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻣﻌﻠـﻖ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﺟﺪا ﺷﺪه )ﺗﻮده ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﺿﺎﻓﻲ( ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﺣﻮض زﻻل ﺳﺎز ﻫﺪاﻳﺖ ﺷـﺪه و‬
‫در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ از ﻓﺎﺿﻼب ﺟﺪا ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ RBC‬ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺟﻬﺎن ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺎ ‪ BOD‬ﺑﺎﻻ ﻳﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﻛﻢ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﺶ از ‪ 4‬ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﺪات زﻳﺎدي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﺣﻮﺿﻬﺎي ﺗﻤﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻳﻚ زﻻل ﺳﺎز ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ از ﺑﺴﺘﺮﻫﺎي ﺣﺎوي ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﺑﺎ داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳـﻄﺢ وﻳـﮋه ‪m2) 37 ft3/ft2‬‬
‫‪ ( 121m3/‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺪول ﻳﺎ واﺣﺪ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ ( 3/7 m) 17ft‬و ﻃﻮل ‪ ( 7/6 m) 25 ft‬داراي ﺣـﺪود‬
‫‪ 10000 m2‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ وﻳﮋه ﺑﺮاي رﺷﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺴﺎب ﺑﻪ درون راﻛﺘﻮر ﺿﺮورﺗﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻟﺠﻦﻫﺎي ﻛﻨﺪه ﺷﺪه )ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ( ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮده و در‬
‫زﻻل ﺳﺎز ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻛﻢ و ﻧﺤﻮه ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري ﺳـﺎده از ﻣﺰاﻳـﺎي اﻳـﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر ‪ 40 KW‬ﺑﺮاي ﭼﺮﺧﺶ ﻳﻚ واﺣﺪ ‪ 7/6 m×3/7 m‬ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷـﺪ ﻛـﺎﻓﻲ اﺳـﺖ‬
‫)‪ .(43‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺮ واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ RBC‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴـﺰي در ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺨﺼﻮص در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ‪ BOD‬و ‪ COD‬آﻧﻬـﺎ در اﻛﺜـﺮ ﻣـﻮارد ﻛﻤﺘـﺮ از ‪mg/L‬‬
‫‪ 5000-6000‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ دادهﻫﺎي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑـﺎ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 4-9‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮدي اﺳﺘﻔﺎده از ‪ RBC‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﻴﺮاﺑﻪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻜـﺎر رود را‬
‫اراﺋﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﻬﻴﻨﻪ ‪ RBC‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در ﻣﻘﻴﺎس ﭘﺎﻳﻠﻮت ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ 4-14‬ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن )‪ (a‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﺪاول‪ (b) .‬ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﻳﻚ دﻳﺴﻚ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن‬
‫ﻣﺜﺎل ﻃﺮاﺣﻲ ‪ :5‬ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ RBC‬ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ زﻻل‬
‫ﺳﺎزي اوﻟﻴﻪ روي آن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و داراي ﺟﺮﻳـﺎن )‪ 150000gal/day (567m 3 /day‬و ﻏﻠﻈـﺖ ‪4000 mg/L‬‬
‫‪32‬‬ ‫= ‪ BOD‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ BOD‬ﻣﺠﺎز ﺧﺮوﺟﻲ ‪ 20 mg/L‬را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‬
‫‪ ( 90‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﺘﺮ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﮔﺮدﻧﺪه ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 8 m‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻫﺮ ﻣﺤﻮر ﺣﺎوي ﺳﻄﺤﻲ‬ ‫)‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪ 1/2× 104 m2‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬راﻧﺪﻣﺎن ‪:RBC‬‬
‫‪4000  20‬‬
‫‪ 100  99 / 5%‬‬
‫‪4000‬‬
‫‪ (13 ) 55‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﺻﻼح دﻣﺎﻳﻲ در ﺑﺎرﮔﺬاري ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻴﺶ از‬
‫ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻃﺮاﺣﻲ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺟﺪول ‪ 4-9‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫)‪ = 1/2gal.ft3/day (49L.m3/day‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-9‬دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﭼﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت‬ ‫ﺣﺬف‪(%) BOD‬‬ ‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺠﻤﻲ آﻟﻲ‬ ‫ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﻧﻮع ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺎﻟﻜﻴﻨﮓ‬ ‫‪73‬‬ ‫‪ 2‬روز‬ ‫)‪lb/(1000 ft .day‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫‪32 -39‬‬ ‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺳﻮز آور‬ ‫اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺧﺸﻚ‬
‫‪3‬‬
‫ﺣﺬف ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫‪70 -90‬‬ ‫‪ 1-2‬روز‬ ‫)‪lb/(1000 ft .day‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫ﺑﺎﻟﻜﻴﻨﮓ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‬ ‫‪28 -84‬‬ ‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ﺑﺎ اﻳﺠﺎد‬ ‫‪87‬‬ ‫‪ 14‬ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫)‪lb/(1000 ft .day‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫ﺑﺎﻟﻜﻴﻨﮓ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫‪60 -180‬‬ ‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺷﻜﻮﻓﻪ ﺟﻠﺒﻚ راﻧﺪﻣﺎن‬ ‫‪98‬‬ ‫‪ 16-20‬روز در‬ ‫)‪lb/(1000 ft3.day‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي‬
‫را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‬ ‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮادﻫﻲ‬ ‫‪3 -6‬‬ ‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻫﻮادﻫﻲ ﭼﻨﺪ‬
‫‪ 105‬روز در‬ ‫ﺗﺎﻳﻲ‬
‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮازي‬
‫ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ﺑﺎ اﻳﺠﺎد‬ ‫‪95‬‬ ‫‪ 1‬روز‬ ‫)‪lb/(1000 ft3.day‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻲ‬
‫ﺑﺎﻟﻜﻴﻨﮓ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫‪25 -80‬‬ ‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻫﻮازي و ﻟﺠﻦ‬
‫ﻓﻌﺎل‬
‫ﻣﻴﺰان ﺣﺬف ﺑﺎ اﻳﺠﺎد‬ ‫‪99‬‬ ‫‪ 14‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺣﻮض‬ ‫)‪lb/(1000 ft3.day‬‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي‬ ‫ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل و‬
‫ﺑﺎﻟﻜﻴﻨﮓ و ﺷﻜﻮﻓﻪ‬ ‫ﻫﻮادﻫﻲ‬ ‫‪ 60 -150‬در ﺣﻮض‬ ‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي‬
‫ﺟﻠﺒﻚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫‪ 52‬روز در ﻻﮔﻮنﻫﺎي‬ ‫ﻫﻮادﻫﻲ‬ ‫ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫ﻫﻮادﻫﻲ‬ ‫در ﺣﻮض ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫‪ 60‬روز در ﻻﮔﻮنﻫﺎي‬ ‫‪ 55 lb/ac‬در ﻻﮔﻮنﻫﺎي‬
‫ﻫﻮازي‬ ‫ﻫﻮادﻫﻲ‬
‫‪ 8,5 lb/ac‬در‬
‫ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻫﻮازي‬
‫ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺎده ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪150000 gal day‬‬
‫‪Ad ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 125000 ft 2‬‬
‫‪1 / 2 gal ft .day‬‬
‫‪567 m3 day‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 11600m2  1 / 16  104 m2‬‬
‫‪0 / 049 m m .day‬‬
‫ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از آﻟﻤﺎن اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻧﺘﺨـﺎﺑﻲ ﻃﺮاﺣـﻲ ﺟـﺪول‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 9‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪:‬‬
‫‪ = 4‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ‬
‫= ﺑﺎرﮔﺬاري ‪ BOD‬ورودي‬
‫=‪ = A'd‬ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ‬ ‫‪= 5/67×105 m2‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ‪ Ad‬و '‪ Ad‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻚ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Ad'=5/67×105 m2‬‬
‫= ﺗﻌﺪاد ﻣﺪول‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ‪ 50‬ﻣﺪول ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 4‬ﻣﺮﺣﻠﻪ )‪ 200‬ﻣﺪول( ﺑﺼﻮرت ﺳﺮي ﻧﻴﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺪولﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان در دو ﺧﻂ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺧﻂ ﺣﺎوي ‪ 4‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪-4-4-2-3‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬

‫در دﻧﻴﺎ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺎﻏـﺬ و‬
‫ﭼﻮب وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼب ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺨﺸﻲ و ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ در ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎ آﻟـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ )‪ .(45‬از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ داراي ﻧﺮخ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻓﺸﺮده و ﻛـﻢ ﺣﺠـﻢ و داراي ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺗـﻮده‬
‫زﻳﺴﺘﻲ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎ ﺟﺮﻳـﺎن رو ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻ )‪ (UASB‬و ﺑﺴـﺘﺮ ﻟﺠـﻦ ﮔﺮاﻧـﻮﻟﻲ ﮔﺴـﺘﺮده‬
‫)‪ (EGSB‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(14‬‬
‫در ﺟﺪول‪ 4-10‬ﺧﻼﺻﻪاي از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻌﻤﻮل اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي راﻛﺘـﻮر ﺑـﻲ ﻫـﻮازي در ﺻـﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﺬاﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و راه ﺣﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺠﺎرب‬
‫ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ آﻟﻤﺎﻧﻲ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺻـﻨﻌﺖ ﻣﺸـﻜﻼت وﻳـﮋه ﺧـﻮد را دارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت وﻳﮋه و ﻣﺨﺼﻮص ﻫﺮ ﺻﻨﻌﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﺎ راه ﺣﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻼت آن ﭘﻴﺪا‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ دادهﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﻠﻮط و در در‬
‫ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺘﺮك وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻛﻮﭼﻚ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ داراي ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫زﻳﺎدي اﺳﺖ)‪.(13‬‬
‫در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﺰوﻓﻴﻠﻲ در راﻛﺘﻮر ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ)‪ .(33‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ‪ 33‬روز ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي در راﻛﺘﻮر ﺑﺎ ‪-7/3‬‬
‫‪ ،22‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬ ‫‪ pH = 5/6‬و در درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫‪ %82 ، %84‬و ‪ %90‬ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي‪ ،‬آب ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭘﻮره ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ ﻣﻮاد ذرهاي ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﭘﻮره ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺤﻠـﻮل و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒـﺎً‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي آﻟﻲ و ﻣﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي دارد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4-10‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن‬
‫ﻣﺤﺪوده‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫‪3000-4000‬‬ ‫‪MLSS‬‬
‫‪1500 -3000‬‬ ‫‪MLVSS‬‬
‫‪0/05 – 0/3‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ‪F/M‬‬
‫‪15 - 60‬‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎر ﮔﺬاري ﺣﺠﻤﻲ ‪BOD‬‬

‫)‪(lbBOD/(1000 ft3.day‬‬
‫‪0/05 – 0/7‬‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎر ﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ‬
‫)‪(lbBOD/(1000 ft2.day‬‬
‫‪1-4‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ در ﻫﺮ ﺳﺮي‬
‫‪0/3 – 1/5‬‬ ‫ﺑﺎر ﮔﺬاري ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫‪gal/ ft2.day‬‬
‫‪1/5 – 10‬‬ ‫‪) HRT‬روز(‬
‫ﺣﺬف)‪(%‬‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ در‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫ورودي)‪(mg/L‬‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫‪55 – 99‬‬ ‫‪800 -5200‬‬ ‫‪SCOD‬‬
‫‪95 -99‬‬ ‫‪100 -2700‬‬ ‫‪S BOD5‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪99‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪T BOD5‬‬
‫‪99‬‬ ‫‪2100‬‬ ‫‪TOC‬‬
‫‪63 – 99‬‬ ‫‪300 -2000‬‬ ‫‪DOC‬‬
‫‪80 - 99‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪NH4-N‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ )‪ COD = 4000 mg/L‬و ‪(TotalN=20 mg/L‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ ﺗﻌـﺪاد زﻳـﺎدي از‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺧﻮد ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑـﻲ‬
‫ﻫﻮازي را ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ آﻧﻬﺎ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﻪ آن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ واﻗﻌﺎً ﻋﺎري از ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫ﻣﻌﻠﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﻲ ﻫﻮازي ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ‬
‫راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ‪ EGSB‬ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬داراي ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺻﻌﻮدي ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﭼﻪ ﻃﺮاﺣﺎن و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻌﻮدي ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻋﺚ ﺧـﺮوج ﺑﺨﺸـﻲ از ﺟﺎﻣـﺪات ﻣﻌﻠـﻖ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد )‪.(14‬‬
‫ﻓﻨﺎوري ‪ EGSB‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﺗﺎ ﺣﺪودي ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻳﺎ داراي ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫‪ COD‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻴﻦ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬از ﻧﻮع ‪ Biothane‬و راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ EGSB‬ﻧﻮع ‪ Biobed‬ﻓﻨﺎوري ‪) UASB‬ﺷﻜﻞ‬
‫‪ (4-15‬و ﻓﻨﺎوري ‪) EGSB‬ﺷﻜﻞ ‪ (4-16‬ﻫﺮ دو از ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺑﻲ ﻫـﻮازي ﮔﺮاﻧـﻮﻟﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ داراي اﺻﻮل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ و ﻣﻮاد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ دو ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮزﻳﻊ وﻳﮋهاي ﻛﻪ در ﻛﻒ راﻛﺘﻮر ﻃﺮاﺣﻲ و ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫داﺧﻞ راﻛﺘﻮر ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ راﻛﺘﻮر از درون ﻳﻚ ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﺑـﻲ‬
‫ﻫﻮازي ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻋﺎﻟﻲ )‪ (60-80m/hr‬اﻳﻦ ﮔﺮاﻧﻮلﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻ در داﺧﻞ ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮاﻧﻮلﻫﺎ ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﻧﺎﻗـﻞ ﻣـﻮاد آﻟـﻲ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺳﻪ و ﺑﺎزاﻟﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ COD‬ﺑﻪ ﺑﻴﻮﮔﺎز در ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﻧﻮع راﻛﺘﻮر ﻣﺨﻠـﻮط ﻟﺠـﻦ‪ ،‬ﺑﻴﻮﮔـﺎز و آب ﺑـﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ وﺳﺎﻳﻞ وﻳﮋه ﺟﺪاﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬در ﺑﺎﻻي راﻛﺘﻮر از ﻫﻢ ﺷﺪه و ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت وﻳﮋهاي ﻛﻪ دارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺻﻌﻮد ﻧﻤﻮده و ﻳﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮرﻳﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻي راﻛﺘﻮر ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻴﻮﮔﺎز در ﺑﺎﻻي راﻛﺘﻮر در درون ﻫﻮدﻫـﺎﻳﻲ ﺟﻤـﻊ آوري ﮔﺮدﻳـﺪه و ﺑـﻪ ﻣﺤـﻞ ﻣﺼـﺮف ﻫـﺪاﻳﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﻟﺠﻦ ﻧﻴﺰ در ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻌﺎل راﻛﺘﻮر ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﻫﺮ دو ﻧﻮع راﻛﺘﻮر‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﺠﺎز در راﻛﺘـﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻋﺘﻬﺎي ﺻﻌﻮدي ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻘﺪار ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﮔﺮاﻧﻮلﻫﺎي ﻟﺠﻦ از راﻛﺘﻮر ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬راﻛﺘﻮر‬
‫‪ UASB‬داراي ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻌﻮدي ‪ 10 m/hr‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4- 5‬ﺑﺮش ﻋﺮﺿﻲ ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ‪UASB‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–15‬ﺑﺮش ﻋﺮﺿﻲ ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ‪EGSB‬‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ﻃﺮاﺣﻲ اﻳﻦ راﻛﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺣـﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎرﮔـﺬاري ‪ COD‬ﻣﺠـﺎز اﺳـﺖ‪ .‬راﻛﺘـﻮر ﻫـﺎي ‪ EGSB‬در‬
‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎﻻﺗﺮ ) ‪ (30kg/m3.day‬از راﻛﺘﻮر ﻫﺎي ‪ (10kg/m3.day) UASB‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ در‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺠﻢ راﻛﺘﻮر ‪ EGSB‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﺣﺠﻢ راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً راﻛﺘﻮرﻫـﺎي ‪UASB‬‬
‫ﻣﺮﺑﻌﻲ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺑﻮده و ارﺗﻔﺎع آﻧﻬﺎ ‪ 6 m‬اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﺲ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ راﻛﺘﻮرﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪EGSB‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ وﻟﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ‪ UASB‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺨﺎزن ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺎرﻳﻚ و از ﺟﻨﺲ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﺷـﺪه ﺑـﺎ ﭘﺸـﻢ‬
‫ﺷﻴﺸﻪ )‪ (F.R.P‬ﻳﺎ ﻓﻮﻻد ﺿﺪزﻧﮓ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ارﺗﻔﺎﻋﻲ ﺣﺪود ‪ 12-18 m‬دارد‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ در‬
‫راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬ﺑﻴﻦ ‪ 1-2 m‬اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در راﻛﺘﻮر ‪ EGSB‬ﺑﻴﻦ ‪ 7-14 m‬اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ EGSB‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻮ در اﻳﻦ ﻧﻮع راﻛﺘﻮرﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ‪EGSB‬‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﻤﻮد و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﻧﮕﻬﺪاري ﮔـﺎز و ﻛﻤﭙﺮﺳـﻮر ﺑﻴﻮﮔـﺎز ﻧـﺪارد‪ .‬ﺗﻔـﺎوت‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ در ﺟﺪول ‪ 4-11‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺻﻮﻻً ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ‪UASB‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ EGSB‬داراي زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ UASB‬ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺣﺬف ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ راﻧﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ COD‬در اﻳـﻦ راﻛﺘـﻮر ﺑﻴﺸـﺘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫‪EGSB‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺣﺬف ‪ COD‬ﻣﺤﻠﻮل ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺎﻳﻲ از راﻛﺘﻮر‬
‫‪ EGSB‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﮔـﺮدد ﻛـﻪ ﭘﺴـﺎب ﺑـﻲ ﻫـﻮازي ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﺮوي ﺷﻬﺮي ﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬ﮔﺮﻣﺎدوﺳﺖ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻً‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي داغ ﺧﺮوﺟـﻲ از ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻏـﺬاﻳﻲ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از واﺣﺪﻫﺎي داراي درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﺑﺎﻻ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﺛﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻي اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ‪ ،‬اﻧﺤﻼل ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﻮاد آﻟﻲ ذرهاي در آﻧﻬﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد آﻟﻲ در اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨـﻪ ﺟـﺬاب ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻗﻮي داغ اﺳﺖ )‪.(46‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﺰوﻓﻴﻠﻲ‪ ،‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ اﻣﻜﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري وﺟﻮد‬
‫دارد‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﻓﺎﺿﻼب ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬از ﮔﺮﻣﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪﻫﺎي ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﮔﺮم ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدد ﻣﻲﺗﻮان ﺷﺮاﻳﻂ اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن را در ﻳﻚ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫‪ 10‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد)‪.(46‬‬ ‫ﺷﻬﺮي ﺑﺎ دﻣﺎي ﻛﻤﺘﺮ از‬
‫در راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ در ﻣﻘﻴﺎس آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب ﻓﺮار )‪ (VFA‬و ﮔﻠﻮﻛﺰ )‪48‬‬
‫و ‪ ،(47‬اﺳﺘﺎت و ﺳﺎﻛﺎروز )‪ 50‬و ‪ (49‬و ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭼﻮب ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ‪kgCOD/m3 day‬‬
‫‪ 80‬و ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ)‪.(51‬‬
‫ﺟﺪول‪ .4-11‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﺬاﻳﻲ و ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت راه ﺣﻞ آﻧﻬﺎ‬
‫راه ﺣﻞ‬ ‫ﻣﺸﻜﻞ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ‬

‫ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮي‪،‬ﻣﺨﺰن اﺳﻴﺪي ﻛﺮدن‪،‬راﻛﺘﻮر ﻣﺘﺎن‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪EGSB‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪pH‬‬ ‫ﺗﺮﺳﻴﺐ ‪) MAP‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﺳﻴﺐ و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻓﺴﻔﺎت(‬
‫ﺳﻴﻜﻠﻮن‬ ‫ﺗﺮﺳﻴﺐ آﻫﻚ‬
‫‪ pH‬ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 5‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﭼﻐﻨﺪر ﻗﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﻛﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻗﺒﻞ از راﻛﺘﻮر ﻣﺘﺎن‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻴﺘﺮات‬
‫)ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪mg/L NO3-N‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﭘﻜﺘﻴﻦ‬
‫‪(1000‬‬
‫ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي و ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ ،pH‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ‪،pH‬‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻣﺨﺰن ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬ ‫ﺣﺎوي ﺧﺎك دﻳﺎﺗﻮﻣﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﻴﻬﺎ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﺐ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﻴﺪ زاﻳﻲ‬
‫ﻣﺨﺰن ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي و ﺗﻨﻈﻴﻢ‪pH‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻨﻘﻄﻊ‬ ‫اﻟﻜﻞ ﺳﺎزي از ﻣﻼس‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺘﻌﺪدﻛﻮﭼﻚ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻓﺎﺿﻼب‬
‫اﻟﻜﻞ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻓﺮاوري ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻣﺎﻫﻲ در‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ ﺑﺎر ﺑﺎﻻي‬ ‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻳﻚ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‬ ‫ﻓﺎﺿﻼب‬ ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻛﻨﺎر ﮔﺬر ﺑﺮاي ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‪،‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ‪C:N‬‬ ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ‪ /‬ﻫﻮازي‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬ ‫ﺣﺠﻴﻢ ﺷﺪن ﻟﺠﻦ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ در ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﺰوﻓﻴﻠﻲ ﺑﻄﻮر ﮔﺴـﺘﺮدهاي ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﻫﻮازي‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﻋﺪم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻫﻮادﻫﻲ‪ ،‬ﻓﺸـﺮده ﺳـﺎزي و ﻛـﻢ‬
‫ﺣﺠﻢ ﺷﺪن ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي ﺣﺎﺻﻞ از ﮔﺎز ﻣﺘﺎن ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣـﻮاد‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ در راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎر رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻘﻄﻴﺮي و اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب ﻓﺮار )‪ (VFA‬در درﺟﻪ‬
‫‪ 55‬ﺑﺎ ﺑﺎرﮔﺬاري ‪ 20-40 kgCOD/m3.day‬داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﺎﻻي ‪ %80‬در زﻣـﺎن ﻣﺎﻧـﺪ‬ ‫ﺣﺮارت‬
‫‪ 50-60 day‬ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﺑـﺎ ﻣﺤﺘﻮﻳـﺎت ﺟﺎﻣـﺪات ﺑـﺎﻻي ﻧﺎﺷـﻲ از ﻓـﺮاوري‬
‫ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت) ‪ ( 54 ) ( 24 – 29 kgTS/m 3‬و ﻟﺠﻦ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ )‪ ( 42kg SS / m 3‬ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ)‪.(55‬‬
‫‪ ‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮردي‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ‪ :1‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اوﻟﻴﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از راﻛﺘﻮر ‪ EGSB‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ در آﻟﻤﺎن اﺳﺖ )‪ .(13‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ‪ 1700 m3/ day‬ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘـﺲ از ﻋﺒـﻮر از آﺷـﻐﺎﻟﮕﻴﺮ و ﺟﺪاﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﭼﺮﺑﻲ وارد ﻳﻚ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 3518 m3‬ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻮض ﻧﻘﺶ ﺣﻮض اﺳﻴﺪزاﻳﻲ را ﻧﻴـﺰ داﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ اﺳﻴﺪزداﻳﻲ در اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫راﻛﺘﻮر ﻣﺘﺎن داراي ارﺗﻔﺎع ‪ 14m‬ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ‪ 750 m3‬ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻐﺬﻳﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺛﺎﺑﺘﻲ از ﺣﻮض ﺣﺎﻟﺖ دﻫﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ورودي را ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮده و ‪ pH‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻴﺪ ﺳـﺪﻳﻢ در ﺣـﺪود ‪6/6‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﭘﺴـﺎب ﺧﺮوﺟـﻲ از راﻛﺘـﻮر ﻣﺘـﺎن‪ ،‬اﻳـﻦ ﺟﺮﻳـﺎن از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺟﺪاﺳﺎزﻫﺎي ﺗﻴﻐﻪاي ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﺎب ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ورودي‬
‫داراي ‪ COD‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 3500 mg/L‬ﺑﻮد و راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺣـﺪود ‪ %85‬ـ ‪ %70‬ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻴﻮﮔـﺎز‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺣﺎوي ﺣﺪود ‪ %80‬ﮔﺎز ﻣﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑـﻞ ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳـﻴﻮن در ﻓﺎﺿـﻼب ورودي ﺑـﻴﻦ ‪mg/L‬‬
‫‪ 500 – 2500‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺎﻋﺚ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﺛـﺮات‬
‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻃﻲ دوره ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ‪ :2‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻴﺰ در ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳـﻚ راﻛﺘـﻮر‬
‫‪ UASB‬و ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ‪ EGSB‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ دو ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ در ﻫﻠﻨـﺪ ﺑﻜـﺎر رﻓـﺖ‬
‫)‪ .(14‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻮرد در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﻴﭙﺲ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑـﻲ ﻫـﻮازي‬
‫‪ UASB‬ﺑﺮاي ﺣﺬف ‪ COD‬از ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟـﻲ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑـﻲ‬
‫ﻫﻮازي وارد ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻫﻮازي ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از اﻳﻦ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي دﻓـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 4-17‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺟﺎﻣﺪات درﺷﺖ ﻓﺎﺿﻼب‬
‫درون ﻳﻚ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﻓﺬ ‪ 1 mm‬ﺣﺬف ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي وارد ﻳﻚ ﺣﻮض ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺳﻄﺤﻲ ‪ 1m/hr‬ﺷﺪه و در اﻳﻦ واﺣﺪ ذرات ﻣﻌﻠﻖ‪ ،‬روﻏﻦ‪ ،‬ﭼﺮﺑﻲ و ﮔﺮﻳﺲ از ﻓﺎﺿـﻼب ﺣـﺬف‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه در ﻳﻚ دﻛﺎﻧﺘﻮر آﺑﮕﻴﺮي ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﻓﺎﺿـﻼب وارد ﻳـﻚ ﺣـﻮض ﻣﺘﻌـﺎدل‬
‫ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 400 m3‬ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب از ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي وارد ﻳﻚ ﺣﻮض ﺣﺎﻟﺖ دﻫﻲ ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ‬
‫‪ pH‬و درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ COD‬در راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﻛﻞ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ‬
‫ﻫﻮازي در ﺣﺬف ‪ COD‬ﺣﺪود ‪ %80‬ﺑﻮد‪ COD .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه و ﻛﻞ ازت ﻛﺠﻠﺪال در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻮازي ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻞ ‪ COD‬و ازت ﻛﺠﻠﺪال ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 100 mg/L‬و ‪10 mg/L‬ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺴﺎب‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺮﻛﻴﺐ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي ‪ UASB‬و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮازي ﺑﻌﺪ از‬
‫آن در ﺟﺪول ‪ 4-12‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–17‬ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﺑﺮاي ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻻد در اروﭘـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت وﻳﮋه ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺷﺎﻣﻞ درﺟﻪ ﺣـﺮارت ﭘـﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺷـﺪﻳﺪ ‪ ،COD‬ﻏﻠﻈـﺖ ﺑـﺎﻻي‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‪ ،‬ﻓﻨﺎوري ‪ EGSB‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻛﻨﺎر ‪ UASB‬ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫‪ 20 – 25‬اراﺋﻪ داد‪.‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ راﻧﺪﻣﺎن ﺧﻮﺑﻲ از اﻳﻦ راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي در درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 4-18‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ EGSB‬ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫ﺧﻂ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻣﺎ در دو ﺧـﻂ ﻣﺠـﺰا ﻣـﻮرد ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﺪات درﺷﺖ در ﻳﻚ آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮ و ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ در ﻳﻚ زﻻل ﺳﺎز اوﻟﻴـﻪ ﺣـﺬف ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻟﺠـﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪي‬
‫آﺑﮕﻴﺮي ﺷﺪه و ﭘﺴﺎب وارد ﻳﻚ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 1000 m3‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي داراي‬
‫دو ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﻌﻄﺎف ﻛﺎﻓﻲ را ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻓﺎﺿﻼب اﻳﻦ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﺎﺿـﻼب از ﺣـﻮض‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي وارد ﺣﻮض ﺣﺎﻟﺖ دﻫﻲ ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ ‪ pH‬ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺎﺿﻼب وارد راﻛﺘﻮر‬
‫‪ EGSB‬ﺷﺪه و ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ COD‬در اﻳﻦ راﻛﺘﻮر اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺣﻮض ﺣﺎﻟﺖ دﻫﻲ و راﻛﺘﻮر ‪ EGSB‬در ﻓﺸـﺎر ‪mbar‬‬
‫‪100‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و راﻛﺘﻮر ﺑﻲ ﻫﻮازي از ﺟﻨﺲ ‪ FRP‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﺑﻬـﺮه ﺑـﺮداري از اﻳـﻦ‬
‫راﻛﺘﻮر ﺑﺪون ذﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪه ﮔﺎز و ﻛﻤﭙﺮﺳﻮر وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬راﻛﺘـﻮر ‪ EGSB‬در ﺧﺼـﻮص ﻋـﺪم ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑـﻮ‬
‫ﮔﺎراﻧﺘﻲ ﺑﻮده و داراي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮازي ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺬف ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ را ﺟﻬﺖ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴـﺎب‬
‫ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اوﻟﻴﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .4- 12‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺻﻠﻲ دو راﻛﺘﻮر )‪ Bhithane (UASB‬و )‪Biobed (EGSB‬‬
‫)‪Biobed(EGSB) Biothane(UASB‬‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬

‫‪30‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪KgCOD/m3.day‬‬ ‫ﺑﺎر ﮔﺬاري‬
‫‪m‬‬ ‫ارﺗﻔﺎع‬
‫‪++‬‬ ‫‪+/-‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﻤﻲ‬
‫‪10‬‬ ‫‪1/0‬‬ ‫‪m/hour‬‬ ‫‪V Liquid Settler‬‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪6‬‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪1‬‬ ‫‪m/hour‬‬ ‫‪V Liquid reactor‬‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪7‬‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪1‬‬ ‫‪m/hour‬‬ ‫‪V gas reactor‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ‪ :3‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت در راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬ﺗﺮﻣـﻮﻓﻴﻠﻲ در‬
‫‪ 55‬ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ )‪ .(46‬ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ﻏﻠﻴﻆ از واﺣﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر و‬ ‫دﻣﺎي‬
‫ﻓﺮاوري ﻫﻮﻳﺞ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻓﺎﺿـﻼب در ﺟـﺪول ‪ 4-13‬ﺧﻼﺻـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴـﺪراتﻫـﺎ در ﺣـﺪود‬
‫‪ %50- %60‬از ‪ COD‬را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ راه اﻧﺪازي راﻛﺘﻮر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺠﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ ﻣﺰوﻓﻴﻠﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺎﻳـﺪار ﻣﺘـﺎن زاﻳـﻲ‬
‫ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻲ ﺑﺎ راﻧـﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ COD‬ﺣـﺪود‪ %60‬در ﻃـﻲ ‪ 28‬روز ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﺪ‪ .‬در ﻃـﻲ دوره زﻣـﺎﻧﻲ ‪ 133‬روزه‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﺬاري ﺗﺎ ‪ 24 kgCOD/m3.day‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ راﻛﺘﻮر راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ %90‬و ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺘﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 7/3 m 3COD/m3.day‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ وﻳﮋه ﻣﺘﺎﻧﻮژﻧﻲ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ 1/5 gCH4-COD/gVSS.day‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ‬
‫‪ 55‬ﻛﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺳﺎﻳﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓـﺮاوري‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ وﻳﮋه ﻣﺘﺎﻧﻮژﻧﻲ ﻟﺠﻦ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ UASB‬در ﺣﺎل ﻛﺎر در دﻣﺎي‬
‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ را ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻴﻦ ‪ 2-2/1 gCH4-COD/gVSS.day‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 55‬را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻗﺒﻠﻲ را ﻛﻪ اﻣﻜﺎن راه اﻧﺪازي راﻛﺘﻮر ‪ UASB‬در دﻣﺎي‬
‫ﻟﺠﻦ ﻣﺰوﻓﻴﻠﻲ وﺟﻮد دارد را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‪،‬‬
‫در ﻣﺤﺪوده ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻃﺮاﺣﻲ‪ :6‬ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ راﻧـﺪﻣﺎن ﺣـﺬف ‪ COD‬ﻣﻌـﺎدل ‪ %85‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ را ﻃﻲ ﻧﻤﻮده و داراي دﺑﻲ )‪ 360m3/day ( 95100gal/day‬ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ روش ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي آن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺨﺎر ﺑـﻮده و ﻛـﻞ ‪ COD‬ورودي ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪mg/L‬‬
‫‪ 30‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑـﻲ‬ ‫‪ ، 5000‬راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ، pH= 6 ، %85‬درﺟﻪ ﺣﺮارت راﻛﺘﻮر‬
‫ﻫﻮازي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫)ﺣﺪاﻗﻞ(‪) SRT=20 days‬ﺳﻦ ﻟﺠﻦ(‬
‫‪ = 35‬دﻣﺎ‬ ‫‪a=0/14 mgVSS mgCOD b = 0/021 mgVSS mgVSS.day‬‬
‫)‪K=0/0006 (L/mgVSS-day‬‬
‫‪XV = 5500 mg/L‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4–18‬ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫ﺟﺪول ‪ .13‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ‬

‫راﻧﺪﻣﺎن‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ورودي )ﺑﻌﺪ از ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ(‬
‫‪517‬‬ ‫‪m3/day‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪4566‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪t-COD‬‬
‫‪2770‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪s-COD‬‬
‫‪890‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪SS‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬
‫‪%80‬‬ ‫‪926‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪t-COD‬‬
‫‪%90‬‬ ‫‪266‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪s-COD‬‬
‫‪600‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪SS‬‬
‫‪196‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪TKN‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻫﻮازي )ﻧﻬﺎﻳﻲ(‬
‫‪%96‬‬ ‫‪165‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪t-COD‬‬
‫‪%98‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪s-COD‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪BOD‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪SS‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪mg/L‬‬ ‫‪TKN‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻄﻠﻮب ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑـﻲ‬
‫ﻫﻮازي از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي و ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن ﻓﺎﺿـﻼب ﺧﺮوﺟـﻲ ﺗـﻪ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ اوﻟﻴﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺧﻨﺜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي‪ ،‬اﺻﻼح ‪ pH‬و درﺟـﻪ ﺣـﺮارت ﻻزم ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﻳﻚ دﺑﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻳﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﺣـﻮض ﻣﺘﻌـﺎدل ﺳـﺎزي ﻧﻴـﺎز اﺳـﺖ‪ .‬ﻛـﻞ ﺟﺮﻳـﺎن روزاﻧـﻪ )‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ( ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 360 m 3/day‬و دﺑﻲ ﺑﻌﺪ از ﺣـﻮض ﻣﺘﻌـﺎدل ﺳـﺎزي ‪ 15 m3/houre‬اﺳـﺖ‪ .‬ﻓـﺮض ﻣـﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ در ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺑﺎ ﺣﺠـﻢ ‪ 350 m3‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ‪ 1 day‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺣﺠـﻢ ﻫﺎﺿـﻢ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ ﻛﻴﻨﺘﻴﻜﺲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪Sr‬‬ ‫‪5000  0 / 85‬‬
‫= ‪ t‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1 / 72day‬‬
‫‪X V .K .S 5500  0 / 0006  750‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺠﻢ ﻫﺎﺿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪V  (1 / 72day)(360 m‬‬ ‫)‪)  620m3 (0 / 1638MG‬‬
‫‪day‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ SRT‬را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﭼﻚ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪X V .t‬‬ ‫‪X V .t‬‬ ‫‪5500  1 / 72‬‬
‫‪SRT ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 24day‬‬
‫‪. X V a.S r  b. X V .t 0 / 14  4250  0 / 021  5500  1.72‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺶ از ﻣﻘﺪار ﺗﻮﺻﻴﻪ ‪ 20day‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن از رﺷﺪ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺘـﺎن‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪= 5000 mg L  360 m day ‬‬ ‫‪ 1800 kgCOD‬‬
‫‪3‬‬
‫‪day‬‬
‫‪ COD‬ﺑﺎرﮔﺬاري روزاﻧﻪ‬
‫‪100‬‬
‫‪1800 kg day‬‬
‫=‬ ‫‪ 3 / 0 kg 3‬‬ ‫ﺑﺎرﮔﺬاري ﺣﺠﻤﻲ ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫‪620m‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪m .day‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻤﺎس ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻣﺘﻌﺎرف ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد راﻛﺘﻮر ‪ :UASB‬ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ را ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ‪ 10 kg/m3.day‬ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫‪1‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه )در ﺣـﺪود ‪ (2000m3‬ﺑـﺮاي رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻘﻂ‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد راﻛﺘﻮر ﺑﺴﺘﺮ ﻟﺠﻦ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ )‪ ،(EGSB‬ﺑﺎرﮔﺬاري آﻟﻲ ﺗﺎ ﻣﻴـﺰان ‪30 kg/m3.day‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1800 kg‬‬
‫‪day‬‬
‫‪60m3‬‬
‫‪30 kg‬‬
‫‪m3.day‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻟﺠﻦ ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪X V  aSr  bX V .t‬‬
‫‪ (0 / 14)(4250)  (0 / 021)(5500)(1/ 72)  396 / 34 mg‬‬

‫‪L‬‬
‫‪1 kg‬‬
‫‪X V  396 / 34 mg‬‬ ‫‪ 142 / 7 kg‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 360 m‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪(314 lb‬‬ ‫)‬
‫‪L‬‬ ‫‪day 1000 mg‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز‪:‬‬
‫) ‪G  0 / 351( S r  1 / 42X V‬‬
‫ﻛﻪ‬
‫‪3‬‬
‫‪G  m ofCH 4 Pr oduct‬‬
‫‪day‬‬
‫‪3‬‬
‫‪G  0 / 351(1530  202 / 63)  465 m CH 4‬‬
‫‪day‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫) ‪G  5 / 62( S r  1 / 42X V‬‬
‫ﻛﻪ‬
‫‪3‬‬
‫‪G  f t ofCH 4 Pr oduced‬‬
‫‪day‬‬
‫‪G  5 / 62(4250)(0 / 095 MG‬‬ ‫‪)(8 / 34)  (1 / 42)(314)‬‬

‫‪‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 16433 / 5 ft‬‬
‫‪3‬‬
‫‪(465 m‬‬ ‫)‬
‫‪(95 ) 35‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺮژي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻓﺎﺿـﻼب ﺑـﻪ‬
‫‪ (0/56 ) 1‬اﻓﺖ دﻣﺎ در اﺛﺮ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫‪ (86 ) 30‬و راﻧﺪﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﻣﻌﺎدل ‪ %50‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ دﻣﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫) ‪W (Ti  Te‬‬
‫‪B.T .U req ‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي وﻳﮋه ‪‬‬
‫‪E‬‬
‫‪(95100 gal day )(8 / 34 lb gal )(95  1 / 72 F  86 )  1B  u ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪ 11lb. F ‬‬
‫) ‪ 17004792 BTU (17940055 KJ‬‬
‫ﮔﺮﻣﺎي ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ B.T.U‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪B.T .U avail  (16433 / 5 ft CH 4‬‬ ‫) ‪)(960 B.T .Uft 3CH 4‬‬
‫‪day‬‬
‫‪ 15776160B.T .U‬‬ ‫‪(16643850KJ‬‬ ‫)‬
‫‪ (95 ) 35‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫اﻧﺮژي ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ دﻣﺎي راﻛﺘﻮر در‬
‫‪17004792  15776160  1228832B.T .U‬‬ ‫‪(1296207KJ‬‬ ‫)‬
‫ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪:‬‬
‫ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪N  0 / 12X V  0 / 12  142 / 7 kg‬‬ ‫‪ 17 / 124 kg‬‬ ‫‪(37 / 673 lb‬‬ ‫)‬
‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬
‫ﻓﺴﻔﺮ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪P  0 / 025 X V  0 / 025  142 / 7 kg‬‬ ‫‪ 3 / 568 kg‬‬ ‫‪( 7 / 85 lb‬‬ ‫)‬
‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬ ‫‪day‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺪود ﻣﻠﻲ ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ را‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ زﻳﺮا ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ COD‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﻻ اﺳﺖ )‪ . ( %15 = 750 mg/L‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺴـﺎب ﺧﺮوﺟـﻲ از‬
‫واﺣﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﻮازي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻫﻮازي و ﺑﻲ ﻫﻮازي را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑـﻪ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻓﺎﺿـﻼﺑﺮو ﺷـﻬﺮي‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻳﺎ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي رﻓـﻊ اﺛـﺮ ﺗﻐﻴﻴـﺮات روزاﻧـﻪ دﺑـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﻫﺮ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻏﻠﻈـﺖ و ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫را ﻣﺘﻌﺎدل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻮض ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي در ﻳـﻚ زﻣﺎﻧﻬـﺎﻳﻲ ﺧـﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻏﻠﻈﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺰن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﻛﻪ ﺟﺮﻳـﺎن را ﻣﺘﻌـﺎدل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻏﻠﻈﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ را ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﻣﻴـﺰان ﺑﺎرﮔـﺬاري آﻟـﻲ در‬
‫راﻛﺘﻮر ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻲ ﻫﻮازي در ﻳﻚ دوره زﻣﺎﻧﻲ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-4-3‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﺬف آﻻﻳﻨﺪﻫﺎي آﻟﻲ و ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳـﻪ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪاي ﻛﻪ در زﻳﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﺎب ﺑـﻪ ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫زﻳﺴﺖ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ .‬آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺣﺬف ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ‪ ،BOD ،‬ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي‪ COD ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-4-3-1‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻓﻠﺰي رﻳﺰ ﻣﻨﻔﺬ‬

‫ﺻﺎﻓﻴﻬﺎي رﻳﺰ ﻣﻨﻔﺬ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫﺎي ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻳـﻚ ﻣﺨـﺰن ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﺑـﺎ ﺣـﻮل‬
‫ﭼﺮﺧﺶ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ‪ ،‬آب ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺷﺪه را ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ اﺳﺘﻮاﻧﻪ دوار از ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺸﺒﻚ رﻳﺰ ﺑـﺎ‬
‫‪ 23-60‬ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ و ‪ BOD‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ‬ ‫ﻗﻄﺮ ﻣﻨﺎﻓﺬ‬
‫از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي رﻳﺰ ﻣﻨﻔﺬ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﻦ ‪ 6-8 mg/L‬و‬
‫‪ 3/5-5 mg/L‬اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي رﻳﺰ ﻣﻨﻔﺬ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ (30-46cm) 12-18in‬آب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺘﻮاﻧﻪ دوار ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑـﻮده و ﺗـﺎ ‪ (30/5m/min) 100 ft/min‬ﺑـﺎ ﻧـﺮخ ﺑﺎرﮔـﺬاري ﻫﻴـﺪروﻟﻴﻜﻲ‬
‫‪ ( 1/5-10gal/ft 2 .min) 0/06-0/44 m/min‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن آب ﺑـﺮاي ﺷﺴﺘﺸـﻮي ﻣﻌﻜـﻮس ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و در ﺣﺪود ﺗﺎ ‪ %5‬ﭘﺴﺎب ﺗﻮﻟﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دوره اي اﺳﺘﻮاﻧﻪ دوار ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺣﺠـﻢ ﻟﺠـﻦ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-4-3-2‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن در ﻣﺤﻴﻂ ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ‬

‫در ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ از ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺨﻠﻮط و ﻳﺎ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺤﺮك اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻫﺎ ﻧﻘـﺶ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ در ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ‪ BOD‬ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﺎﻣـﺪات‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴـﺖ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳـﺎﻳﻲ دارد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺣﺬف ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺴﺎب را در ﺣﺪ زﻳﺎدي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺻﺎﻓﻴﻬﺎي رﻳﺰ ﻣﻨﻔﺬ ﺗﺮﺟﻴﺢ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺻﺎﻓﻲﻫﺎي رﻳﺰ داﻧﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺑﻴﺸﺘﺮ و راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﻛﻤﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪازه ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 1 mm‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺮﺧﻬﺎي ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن در ﻣﺤـﺪوده‬
‫‪ ( 1/5-2 gal/ft 2.min) 0/06-0/5 m/min‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺟﺎﻣﺪات ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫـﺎ ﺣـﺪود ‪mg/L‬‬
‫‪ 1-10‬اﺳﺖ)‪.(56‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ ﺑـﻴﻦ ‪ %20-%95‬اﺳـﺖ )‪-58‬‬
‫‪ .(57‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺣﺎوي ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠـﻖ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 250 mg/L‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟـﻲ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ وارد ﻳﻚ ﺑﺮﻛﻪ ﺟﻼدﻫﻲ ﮔﺮدﻳﺪه و ﻳﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد ـ ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي و ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ روي آن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4-4-3-3‬اﻧﻌﻘﺎد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ -‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬

‫ﻓﺴﻔﺮ ﻳﻚ ﻣﺎده ﻣﻐﺬي ﺑﺮاي ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ و ﻣﺎﻛﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در اوﺗﺮوﻓﻴﻜﺎﺳﻴﻮن آﺑﻬﺎي‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ﻓﺴﻔﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﺬف ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬در ﺑﻌﻀـﻲ ﻣـﻮارد‪ ،‬ﻣـﻮاد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺠﺰا‪ ،‬ﺑﻪ راﻛﺘﻮر ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ اﺿـﺎﻓﻪ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ در‬
‫ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺴﻔﺮ ﺗﺠﻤﻊ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ رﺳـﻮب داده ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺣـﺬف‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺴﻔﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ آﻫﻚ‪ ،‬ﻧﻤﻜﻬﺎي آﻫﻦ ﻳﺎ آﻟﻮم اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺬف آﻣﻮﻧﻴﺎك ﻧﻴـﺰ ﻣـﺪ ﻧﻈـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آﻫﻚ ﺿﻤﻦ ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﺟﻬﺖ ﺣﺬف آﻣﻮﻧﻴﺎك ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﺴﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺣﺎوي‬
‫ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻓﺴﻔﺮ در ﺟﺎﻣﺪات ﻣﻌﻠﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﭘﺴﺎب ﺑﻪ ﺣﺬف آن ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﺟﺎ ﻣﺎده ﻣﻨﻌﻘﺪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ ،‬ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻚ راه ﺣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي دﻓﻊ ﻟﺠﻦ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻻﮔﻮنﻫﺎي ﻟﺠﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻟﺠﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻻﮔـﻮن ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎز دارد)‪.(11‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ داراي ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ آﻧﻮﻛﺴﻴﻚ ﻳﺎ ﺑﻲ ﻫﻮازي‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻫـﻮازي‪ ،‬ﺣـﺬف‬
‫ﻓﺴﻔﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﺣﺪاﻛﺜﺮي ﻓﺴﻔﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ ،‬اﻣﻜـﺎن ﻛـﺎﻫﺶ ﻓﺴـﻔﺮ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻘﺪاري ﺣﺪود ‪ 1 mg/L‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫اﺻﻮل ﺣﺬف ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻲ ﻫﻮازي و ﻫﻮازي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻳﺎ ﺑﺪون ﺣﺬف ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻲ ﻫﻮازي و ﻫﻮازي را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ از درون ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻲ ﻫﻮازي و ﻫﻮازي اﻧﺠﺎم داد و اﮔﺮ ﺣﺬف ﻧﻴﺘﺮوژن ﻧﻴﺰ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻳﻚ ﺷﺮاﻳﻂ آﻧﻮﻛﺴﻴﻚ ﻧﻴﺰ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻌﻤﻮل اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ درﺷﻜﻞ ‪ 4-19‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺣﺎوي ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻣﻮاد ﻣﻐـﺬي )ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ‪ N‬و ‪ (P‬اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ آﻧﻮﻛﺴﻴﻚ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛـﺎر ﺑـﺮد)‪ .(45‬ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﻨﻌﻘـﺪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎز ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ روش ﺳﺎﻳﺸﻲ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺑﺨـﺎر و ﺑـﺎ ﻗﻠﻴـﺎ اﺿـﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ در ‪ pH‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻞ ﺟﺎﻣﺪات و ‪ COD‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-4-3-4‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ـ دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﻧﻴﺘﺮوژن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﺬف و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ داد‪ .‬روﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰي در ﺣﺬف ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﺑﺴـﻴﺎري از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤـﻲ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻛـﺮد‪.‬‬
‫روﺷﻬﺎي ﺣﺬف ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺬب‪ -‬ﻣﺼـﺮف و ﻳـﺎ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن ‪ -‬دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﮕـﺎﻫﻲ‬
‫ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻛﻴﻔﻲ آب ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻛﺴﻴﮋن ﻣـﻮرد‬
‫ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺘﺮوژﻧﻲ )‪ ( NOD‬رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﻮﻧﻴﺎك ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي آﺑﺰﻳﺎن ﺳﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮات ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﺮﻃﺒﻖ ﮔﺰارﺷﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎ‪ ،‬ﻣﺤـﺪوده ‪ pH‬ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﺑـﺮاي ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ 7/2-8‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﺎت‪ ،‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي ﻣﺴـﺌﻮل ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن ﺑﻴﺸـﺘﺮ از ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬـﺎي‬
‫ﺣﺬف ﻛﻨﻨﺪه ‪ BOD‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻬﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﻣﺠﺰا ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺬف ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪ COD ،BOD‬و ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن را‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 5‬اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 3‬اﺳﺖ)‪.(12‬‬
‫دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان روي ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳـﻴﻮن روي آن‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻴﺘﺮات را ﺑﻪ ﻧﻴﺘﺮوژن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳـﻚ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ آﻧﻮﻛﺴـﻴﻚ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻴﺘﺮات ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه اﻟﻜﺘﺮون ﺑﺮاي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻮاد آﻟﻲ ﺑﻜـﺎر ﻣـﻲرود‪ .‬ﺳﻴﺴـﺘﻢﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي رﺷﺪ ﻣﻌﻠﻖ و ﭼﺴﺒﻴﺪه‪ ،‬ﺑﺎ و ﻳﺎ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﺎﻧﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮاي دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺣﺬف ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻧﻴﺘـﺮوژن ﺑـﻪ ﮔـﺎز )‪ ( N2‬و آﻣﻮﻧﻴـﺎك‬
‫)‪ ( NH3‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ زﻳﺎدي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﺗﺎ ﻧﻘﻄـﻪ ﺷﻜﺴـﺖ‪ ،‬ﺗﺒـﺎدل ﻳـﻮﻧﻲ و‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ آﻣﻮﻧﻴﺎك در ﻫﻮا اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬زﺋﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺣﺬف ﺣﺬف آﻣﻮﻧﻴﺎك و ﻓﺴﻔﺎت دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﺣﺬف ﻳﺎ راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮاي ﺣﺬف آﻣﻮﻧﻴﺎك و ﻓﺴﻔﺎت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧـﺪ )‪28‬‬
‫و‪ .(30‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ‪ pH‬ﻓﺎﺿﻼب در ﺣﺪود ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز )‪ (10/5 – 11/5‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻮاي ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻣﻮﻧﻴﺎك را دﻓﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﻣﻮﻧﻴﺎك در ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﺣﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻤﻜﻬﺎي آﻣﻮﻧﻴﻮم‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺑﺎروري ﺧﺎك ﻳﻚ ﻣﺎده ارزﺷﻤﻨﺪ و اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي دﻓﻊ در زﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن را ﺣﺬف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-4-3-5‬ﻓﻨﺎوري ﻏﺸﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﻨﺎوري ﻏﺸﺎﻳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺪوده وﺳﻴﻌﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺟﺪاﺳﺎزي از ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن و اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺗـﺎ اﺳـﻤﺰ‬
‫ﻣﻌﻜﻮس اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﭘﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﻏﺸـﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮراﺧﻬﺎ ﻳﺎ ﻣﻨﺎﻓﺬ رﻳـﺰي ﻛـﻪ روي ﺑﺴـﺘﺮ ﻓﻴﻠﺘـﺮ ﻗـﺮار‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪازهاي ﺑﻴﻦ ‪ 102 – 104 nm‬ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .4-19‬ﻧﻤﻮدار ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺣﺬف ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺎ و ﺑﺪون ﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن ‪ -‬دﻧﻴﺘﺮﻳﻔﻴﻜﺎﺳﻴﻮن‬

‫در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس و اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳـﻴﻮن ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب و‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ) ‪ .(56‬اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ و ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ‬
‫ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺴﺎب ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺬب ﺳـﻄﺤﻲ ﻛـﺮﺑﻦ‬
‫ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ در ﭼﺎﻫﻬﺎي ﻋﻤﻴﻖ و ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از ﻓـﺮاوري ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت زﻳﺎدي در ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺟﺬب ﻛـﺮﺑﻦ ﻓﻌـﺎل ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﺴﺎب ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺟﺬب ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل داراي راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺬف ‪ COD‬ﻣﻌﺎدل ‪ %97‬ﺑﻮده و ‪ COD‬ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ‪ 24 mg/L‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫)‪ .(17‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ ﭘﻮدر ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل در ﺣﺬف ‪ COD‬از ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ از ﻧﻮع ﮔﺮاﻧﻮﻟﻲ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-4-4‬اﺻﻮل ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ در ﺣﺎل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي دﺑﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﻓﺎﺿﻼب و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع و‬
‫ﻣﻘﺪار آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﺮو و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺎﺿﻼب ورودي ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ داراي اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﺮاﺣﻲ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻋﻤﺪه ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻌﻘﻮل ﻣﻴﺰان‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲﺗﻮان ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﻣﻴـﺰان ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر ﻣﺤﺼـﻮﻻت و ﻧـﻮع ﺗﺠﻬﻴـﺰات‬
‫آﺷﻐﺎﻟﮕﻴﺮي و زﻻل ﺳﺎزي را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺨﻤﻴﻦ زد‪.‬‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ دﻗﻴﻖ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ و روﺷﻬﺎي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﭘﺴﺎب ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﻓﺮض ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﭘﻮﻧـﺪ )‪ (1kg‬ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﺧﺸـﻚ ﻣﻘـﺪار ‪ BOD‬ﻣﻌـﺎدل ‪ (0/65 kg)0/65 lb‬و ‪1/1 lb‬‬
‫)‪ COD (1/1 kg‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ )‪.(11‬‬
‫‪ -4-5‬ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ‬

‫‪ -4-5-1‬ﻣﺼﺮف زاﺋﺪات ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺿﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي ﻣﺼـﺮف ﻗﻄﻌـﺎت رﻳـﺰ ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮش زدن و آﻣﺎده ﻛﺮدن ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ راه اﻧﺪازي ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت رﻳﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﺳﺮخ ﻛﺮده ﻓﺮاوري ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-5-2‬ﭘﻮﺳﺘﻬﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ ﭘﻮﺳﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮل ﺟـﺎﻧﺒﻲ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﻓـﺮاوري ﺳـﻴﺐ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﻮﺳﺘﻬﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ روش ﭘﻮﺳﺖ ﮔﻴﺮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻮﺑﻲ از ﻓﻴﺒﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮﺳﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺣﺎوي ‪ 40g‬در ﻫﺮ ‪ 100‬ﮔﺮم ﻣـﺎده‬
‫ﺧﺸﻚ‪ ،‬ﻓﻴﺒﺮ ﻏﺬاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﻴﺒﺮ ﻏﺬاﻳﻲ در ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺤﺼـﻮﻻت ﻧـﺎﻧﻲ ﻣـﻮرد ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ)‪ .(1‬از ﭘﻮدر ﭘﻮﺳﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ %25‬در ﺗﻮﻟﻴﺪ آرد ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻠﻮﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘـﻮدر ﭘﻮﺳـﺖ‬
‫ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ اﻳﻦ ﻛﻠﻮﭼﻪ را در ﻣﻐﺎزه اﻓﺰاﻳﺶ داده و آن را ﺗﺎزه ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارد و از اﻛﺴﻴﺪاﺳـﻴﻮن ﭼﺮﺑـﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در آﻧﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮدر ﭘﻮﺳﺖ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ اﻧـﺪك در ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻏﺬاﻫﺎي آﻣﺎده ﺑﻪ ﻛﺎر رود)‪.(4‬‬
‫‪ -4-5-3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه ﺧﺎك‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐزﻣﻴﻨﻲ در زﻣﻴﻨﻬﺎي ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﻴﺰ اﻳﻦ‬
‫روش را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ )‪ .(5‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺣـﺎوي ﻧﻴﺘـﺮوژن ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﺻﺎف ﺳﺎزي ﻳﺎ ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻮژ ﻛﺮدن ﺟﺎﻣﺪات ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه در زﻻل ﺳﺎز اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺪاوم ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ و ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺧﺎك‪ ،‬ﺧﺎك داﺋﻤﺎً ﺑﺎرور ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺗﻘﻮﻳﺖ رﺷﺪ ذرت ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺗﺠﺎري ﻧﻴﺘﺮات‬
‫آﻣﻮﻧﻴﻮم ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﻳـﻚ روش ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺪم اﺳـﺘﻔﺎده از آﻧﻬـﺎ‪ ،‬آﻟـﻮدﮔﻲ ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ را ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫داﺷﺖ)‪.(8‬‬
‫‪ -4-5-4‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺑﺴﺘﺮا ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮاد آﻟﻲ‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﻣﻨﺒـﻊ ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﺳـﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻮﺗـﺎﻧﻮل و اﺗﺎﻧـﻞ ﺑـﻪ‬
‫روﺷﻬﺎي ﺗﺨﻤﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻴﻮﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي اﺳﺘﺨﺮاج ﻏﺸـﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺳـﻮﺧﺖ زﻳﺴـﺘﻲ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-5-5‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت‬
‫ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه روي ﻓﻴﻠﺘﺮ )ﻛﻴﻚ ﻓﻴﻠﺘﺮ( و ﭘﻮﺳﺘﻬﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺧﺸﻚ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﻣﻨﺒـﻊ آﻟـﻲ‬
‫ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮔﺎوﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ذرت در ﺗﻐﺬﻳـﻪ‬
‫ﮔﺎوﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻴﺮ آﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻧﺪاده اﺳﺖ )‪ .(4‬ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﺧﺸﻚ و آﺑﮕﻴﺮي ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺮﻃﻮب ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ در ﺗﻐﺬﻳﻪ‬
‫ﮔﺎوﻫﺎ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻣﺮﻃﻮب ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺎ ‪ %20‬ﻣﻮاد درﻳﺎﻓﺘﻲ روزاﻧﻪ ﺣﻴﻮان‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﺛﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺧﺸـﻚ‬
‫ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ زﻳﺎدي دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﺮﻃﻮب ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺳﺮﻳﻌﺎً ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت دﭼﺎر ﻓﺴﺎد ﻣﻴﻜﺮوﺑـﻲ و آﻧﺰﻳﻤـﻲ ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻪ در ﻣﻮرد اﺧﺘﻼط ﺳﺎﻗﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﺎ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ)‪ .(2‬ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از اﺧﺘﻼط ﺳﺎﻗﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ ‪pH‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻃﻲ ‪ 5‬ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از اﺧﺘﻼط ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻂ رﺷﺪ ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎي ﻣﻮﻟﺪ ﺳﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻏﻨﻲ از ﻛﺮﺑﻮﻫﻴﺪرات را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﻣﺎده ﻣﻐﺬي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد)‪ .(1‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﻮاد ﻧﺸﺎﺳـﺘﻪاي ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ روش ﻫﻀﻢ ﺑﺎ ﻗﺎرﭼﻬﺎي آﻣﻴﻠﻮﻟﻴﺘﻴﻚ‪ ،‬اﺳﻴﺪوﻓﻠﻴﻠﻴﻚ‪ ،‬ﺗﺮﻣﻮﻓﻴﻠﻴﻚ ﺑﻪ ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‬
‫ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﺎرﭼﻬﺎ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ را در درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻ و ‪ pH‬ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﻫﻴـﺪروﻟﻴﺰ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎرﭼﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺻﺎف ﺳﺎزي‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺎده ﻣﻐﺬي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي اﻳﻦ روش‪ ،‬ﻣﺪت‬
‫زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از اﻳﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﺑﺼﻮرت ﺗﺎزه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮد‪ .‬در ﻃـﻲ دوره ذﺧﻴـﺮه‪ ،‬ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎرﭼﻬﺎ ﺳﻤﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ و ذرت ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘـﺮوﺗﺌﻴﻦ‬
‫ﻣﻜﻤﻞ در ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -4-5-6‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﻓﺮاوري ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺠـﺎري‬
‫ﺑﺎدوام ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﻜﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و آﻧﺰﻳﻢ ﺳﻠﻮﻻز از ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳـﺘﺨﺮاج اﺳـﺖ)‪ .(6‬اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺗﺎﻧﻮل از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻓﺮاوري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻏﻠﻈـﺖ‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻗﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﺮ ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﻟﻴـﺎف ﭼـﻮب در‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻏﺬ ﺷﻮد وﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎده اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻤﻴﺮ و ﺗﻮﻟﻴﺪ وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ (4) B12‬ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻓﻨﺎورﻳﻬﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻓـﺮاوري ﺳـﻴﺐ زﻣﻴﻨـﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روﺷﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ارزﺷﻤﻨﺪ در دﺳﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺣﺎل ﻛﺎﻫﺶ اﺳـﺖ‪ .‬زﻳـﺮا اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و اﻧﺮژي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻫﺪاف ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﺑﺮرﺳﻲﻫـﺎ و ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ارزش ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﭘﺴﺎبﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
225 __________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬/ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
«‫»ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
1- Stevens, C.A; K.F. Production of microbial biomass protein from potato processing wastes by
cephalosporium eichhorniae. Appl. Environ. Microbiol.1987, 53, 284 – 291.
2- Vegt, A.; Vereijken. M. Eight year full- scale experience with anaerobic treatment of potato
processing effluent, In procededings of the 46th Industrial Waste Confference, Purdue University,
West Lafayette,IN, 1992; 395-404.
3-Guttormsen, K.G.; Carlson, D. A. Current practice in Potato Processing Waste Treatment, Water
Pollution Research Series, Report No. DAST-14; Federal Water control Pollution Prevention.U.S.
Department of the Interior: Washington, DC, 1969.
4- Talburt , W. F.; Smith.O.Potato Processing; Van Nostrand Reinhold Company: New York,
1969.
5- Gray, H.F.; Ludwing, H.F. Characteristics and Treatment of Potato dehydration Wastes. Sewage
Works, 1943, 15,1.
6- Cooley, A.M. ; Wahl, E. D.; Fossum, G. O. Characteristics and amounts of potato wastes from
various process stream. IN Proceedings of the 19th Industrial Waste Conference, Purdue
University, Waste Lafayette, IN. 1964; 379 – 390.
7- Abeling, U.; Seyfried, C.F. Anaerobic – aerobic treatment of potato- starch wastewater. Water
Sci. Technol. 1993, 28(2), 165 – 176.
8 – Hadjivassilis, I. ; Gajdos, S. ; Vanco, D. ; Nicolaou, M. Treatment of wastewater from the
potato chips and snacks manufacturing industry. Water Water Sci. Technol. 1997, 36(2-3), 329 –
335.
9 – Kadlec,R.H. Deterministic aspecting constructed wetland performance and design. Water Sci.
Technol. 1997,35 (5), 149 – 156.
10 – Hung, Y. T. Tertiary treatment of potato processing waste by biological activated carbon
process. Am. Potato J. 1983,60(7) 543 – 555.
11 – Paithorp,R. E.; Filbert,J. W.; Richter, G. A. Treatment and disposal of potato wastes. In
Potato Processing ;Talburt, W. F., Smith, O., Eds.; Van Nostrand Reinhold Co.: New
York,1987;747 – 788.
12 – USEPA. Development Document for Proposed Effeluent Limitation Guide lines and New
Source Performance Standards for the Citrus, Apple and Potato Segment of the Canned and
Preseved Fruits and Vegetables Processing Plant Source Category, EPA – 440, 1- 73, 027;
U.S.Environmental Protection Agency: Washington, DC, 1973.
13 - Entürk E. S. Ince M., Onkal Engin G. Treatment efficiency and VFA composition of a
thermophilic anaerobic contact reactor treating food industry wastewater. Journal of Hazardous
Materials 176 (2010) 843–848.
14 - U. Abeling, C.F. Seyfried, Anaerobic–aerobic treatment of potato-starch wastewater, Water
Sci. Technol. 28 (1993) 165–176.
15 - H.Robert Kadlec, S. Peter Burgoon, E.Michael Henderson, Integrated natural systems for
treating potato processing wastewater. Water Sci. and Technol.1997, 35(5),263 – 270.
‫ _______________________________________________ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬226
16 – Hung, Y.T. Batch mesophilic anaerobic digestions of potato wastewaters. Am. J. of Potato
Res. 1989,66(7),437 – 447.
17 - Hung, Y.T. Treatment of potato processing wastewaters by activated carbon adsorption
process. Am. J. of Potato Res. 1984,61(1),9 – 22.
18 – Mishra, B.K. Arora, Anju Lata. Optimization of a biological process for treating potato chips
industry wastewater using a mixed culture of Aspergillus foetidus and Aspergillus niger.
Bioresource Technology 2004, 94 , 9–12.
19 - R. Braun, Anaerobic fixed bed wastewater treatment in a potato processing factory. 1985,
Conserv. Recycling 8, 221–231.
20 - Hung, Y.T. Lo, Howard H. Javaid, Abdul M. Effect of bioaugmentation on activated sludge
treatment of potato wastewater. International Journal of Environmental Studies. 1994, 45(2) 89 – 100.
21 – Loehr, R.C. Biological process. In Agricultural waste management: problems,processes and
approaches; Academic press: New York, 1974.;129 – 182.
22 – Bertola., N.; Palladino, L. Bevilacqua, A.;Zaritzky,N. Optimization of the design parameters
in an activated sludge system for the wastewater treatment of a potato processing plant. Food Eng.
1999, 40, 27 – 33.
23 – Davis, M. L. Cornwell, D.A. International to Environmental Engineering, 2nd Ed.; Mc – Grow
– Hill, International: New York, 1991.
24 – Eckenfelder, W.W. Industrial Water Pollution Control, 2nd Edition; Mc – Grow – Hill,
International: New York, 1989.
25 – Fossum, G.O.; Cooley, A. M.; Wahl, G.D. Stabilization ponds receiving potato waste with
domestic sewage. In proceedings of the 19th Industrial waste conference, Purdue University, west
Lafayette, IN, 1964; 96 – 111.
26 - Robert H. Kadlec, Deterministic and stochastic aspects of constructed wetland performance
and design Water Science and Technology 1997, ; (35) 5, 149–156.
27- Vymazal J. The use constructed wetlands with horizontal sub-surface flow for various types of
wastewater Ecological Engineering. 2009, ; 35(5) 1 – 17.
28 - Michal, G. Eran, F. Iris,S. Enhancing nitrification in vertical flow constructed wetland
utilizing a passive air pump. Water Research,1998, ; (32(12) 3513–3520.
29 – Malina, J. F. ; Pohland, F. C. Design of Anaerobic Processes for the treatment of Industrial
and Municipal Wastes ; Technomic Publishing Company, Inc. : Lancaster, PA, 1992.
30 – Metcalf and Eddy, Inc. wastewater Engineering ; Mc Grow- Hill : New York, 2003.
31- Liyah, R.Y.; Hung, Y. T. Bio – augmented activated sludge treatment of potato wastewaters.
Acta Hydrochim Hydrobiol. 1988, 16(2), 223 – 230.
32 – Hung, Y. T. ; Howard, H.L.; Javaid, A.M. Effect of bio – augmentation on activated sludge
treatment of potato wastewater. Environ. Stud. 1994, 45, 98 – 100.
33 – Hung, Y. T. ; Jen, P. C. Anaerobic filter followed by activated sludge process with bio –
augmentation for combined potato and sugar wastewater treatment. In Proceedings of 1987 Food
Processing Waste Conference, Atlanta, Georgia, September 1 -2, 1987.
34 – Shih, J. K. C. ; Hung, Y. T. Biological treatment of potato processing wastewaters. Am.
Potato J. 1987, 64(9), 493 – 506.
35 – Chambers, D. A. Improving removal performance reliability of a wastewater treatment
227 __________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬/ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
system through bio – augmentation. In Proceeding of the 36th Industrial waste Conference, Purdue
University, West Lafayette , IN, 1981; 631.
36 – Peavy, H.S. ; Rowe, D. R. ; Tchobanoglous, C. Environmental Engineering 1st Ed.; McGraw
– Hill, Iternational: New York, 1985.
37 – USEPA. Groud –water and Leachate Treatment System, EPA/625/R – 94/005; Environmental
Protection Agency: Washington,DC, 1995.
38 – Hulshoffpol , L.; Hartlieb. E.; Eitner, A.; Grohganz, D.GTZ sectorial project promotion of
anaerobic technology for the treatment of municipal and industrial sewage and wastes. In
Proceeding of the 8th International Conference on anaerobic Digestions; Sendai, Japan,1997,2, 285
– 292.
39 – Lepisto, S.S.; Rintala, J.A. Start – up and operation of laboratory – scale thermophilic upflow
anaerobic sludge blanket reactors treating vegetable processing wastewaters. Chem. Technol.
Biotechnol. 1997, 68, 331 – 339.
40 – Wiegant, W.M.; de Man. A. W. A. Granulation of biomass in the thermophilic upflow anaerobic
sludge blanket reactor treating acidified wastewaters. Biotechno. Bioeng. 1986, 28,718 – 727.
41 - Wiegant, W.M. ; Lettinga, G. Thermophilic anaerobic digestion of sugars in upflow anaerobic
sludge blanket reactors. Biotechnol. Bioengi. 1985,27,1603 – 1607.
42 – Van Lier, J.B.; and Lettinga G. Limitation of Thermophilic anaerobic wastewater treatment
and the consequences for process design. In Proceedings of International Meeting on Anaerobic
Processes for Bioenergy and Environment, Copenhagan, Denmark, January 25 – 27,1995,1995;
section 16.
43 – Lynam,B.; Ettelt,G.; Mc Aloon,T. Tertiary treatment at Metochcago by means of rapid sand
filtration and microstrianers. Water Pollut. Control Feder. 1969,41,247.
44 – McGhee, T.J. Water Supply and Sewerage 6th Ed. ; McGraw – Hill, International: Ney York, 1991.
45 – Ripley,P.G.; Lamb,G. Filtration of effluent from a biological- chemical system. Water
Sewage Works. 1973,12(2), 67.
46 – Karim,M.I.A.; Sistrunk,W.A. Treatment of potato processing wastewater with coagulating
and polymeric flocculating agents. Food Sci. 1985, 50, 1657 – 1661.
47 – Agardi, F.J. Membrane processes. In Process Design in Water Quality Engineering; Tackston,
E.L.; and Eckenfelder,W.W.,Eds.; Jenkins Publishing Co.: Austin,Texas, 1972.
48 – Chiang,B.H.;Pan,W.D. Ultrafiltration and reverse osmosis of the wastewater from sweet
potato starch process. Food Sci. 1986,51((4),971 – 974.
49 – Talburt,W,F.; Weaver,M.L.;Renee,R.M.; Kueneman,R.W. Frozen French fries and other
frozen potato products. In Potato Processing; Talburt, W.F, Smith, O;Eds.;Van Nostrand Reinhold
Co. : New York, 1987;451 – 534.
50 – Arora,A.; Camire,M.E. Performance of potato peels in muffins and cookies. Food Res. Inter.
1994,27,15 – 22.
51 – Smith, O.Potato Chips. In Potato Processing; Talburt, W.F, and Smith , O; Eds.;Van Nostrand
Reinhold Co.: New York, 1987;371 – 474.
52 - Arora,A.; Jianxin, Z.;Camire, M.E. Extruded potato peel functional property affected by
extrusion conditions. Food Sci.1993, 58(2),335 – 337.
53 - Smith,J.H.; Hayden,C.W. Nitrogen availability from potato processing wastewater for groing
corn.Environ. Qual. 1984.13(1), 151 – 158.

54 – Onwubuwmell, C.;Hubr,J.T.;king, K.j.;Janson,C.O.L.E. Nutritive value of potato processing
waste. Dairy Sci.1985,68(5),1207 – 1214.
55 – Kingspohn,U.; Bader,J.;Kruse ,B.; Kishore,P.V.; Schugerl,K.; kracke – Helm, H.A.; Likidis,Z.
Utilization of potato Pulp from potato starch processing. Proce. Biochem. 1993,28,91 – 98.
56- Evžen Š. and et. al. Possibilities for the use of membrane processes for the pre-treatment of
wastewater from the production of dried potato purée Desalination. 2009, 249 :135–138.
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ /‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ _________________________________________ ‪229‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ‬

‫‪‬‬
‫‪ -5-1‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ‬

‫‪ -5-1-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن آب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در اﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ داراي ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪ و وارد ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف آب در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺣﺪود ‪ 100-200 L‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ 40‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ اﻟﻴﺎف ﻧﺴﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻴﺶ از ‪ 4-8‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻣﺘـﺮ‬
‫ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل ﺑﺮآورد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ رﻧـﮓ ﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻚ ﭼﺎﻟﺶ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺰرگ در دﻧﻴﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬آﻟـﻮدﮔﻲ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب اﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي و ﺗﻜﻤﻴﻞ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬زﻳـﺮا در اﻳـﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎ اﻏﻠـﺐ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻣﺼﺮف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ دﻓﻊ آﻧﻬﺎ در ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﻣﺸـﻜﻼت زﻳـﺎدي ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫دارد)‪.(1-2‬‬
‫در ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﻤﻴﺖ ﻧﺎﺷﻲ از رﻫﺎ ﻛﺮدن ﻓﺎﺿﻼب ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﺛـﺮات ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ آﻟﻮدﮔﻴﻬـﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻒ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ و رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺣﺎوي ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت آب رﻧﮕﻲ در ﻣﺠﺎور ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﺎﺿﻼب داراي ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪون و ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮاردي را ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻧﻤﻮده و راﻫﻜﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن ﭘﺨﺶ ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻜﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ 5-1‬ﻧﻤﺎي ﻳﻜـﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪﻫﺎي‬
‫ﻧﺴﺎﺟﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺧﻮاص ﻳﻚ ﻣﺎده اوﻟﻴﻪ ﻧﺴﺎﺟﻲ را‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻄﻠﻮب ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪوده ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪاي ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك از ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺎ ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺤﺼـﻮل و ﻧـﻮع ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت اﺻـﻠﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴـﺎﺟﻲ ﺑـﺎ اﻧـﺪازه ﮔﻴـﺮي‬
‫‪ ،TKN, VSS, TSS, COD, BOD5, NH3‬ﻫـﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ‪ ،‬ﺳـﻮﻟﻔﺎت‪ ،‬ﻗﻠﻴﺎﺋﻴـﺖ‪ ،‬رﻧـﮓ‪،Total-P ،pH ،‬‬
‫ﻛﻠﺮاﻳﺪﻫﺎي آﻟﻲ و آﻣﻴﻨﻬﺎﻳﻲ آروﻣﺎﻧﻴﻚ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺳﺮﻃﺎﻧﺰاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 5-1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ)‪.(3‬‬
‫ﺟﺪول‪ 5-1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ‬
‫ﻣﺤﺪوده‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫‪7-9‬‬ ‫‪pH‬‬
‫‪80-6000‬‬ ‫)‪BOD (mg/L‬‬
‫‪150-12000‬‬ ‫)‪COD (mg/L‬‬
‫‪15-8000‬‬ ‫)‪TSS (mg/L‬‬
‫‪2000-3100‬‬ ‫)‪TDS (mg/L‬‬
‫‪1000-2000‬‬ ‫)‪Coloride (mg/L‬‬
‫‪70-80‬‬ ‫)‪TKN (mg/L‬‬
‫‪50-2500‬‬ ‫)‪Colour,(Pt- Co‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5–1‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺎﺟﻲ‬
‫‪ -5-1-2‬راﻫﺒﺮدﻫﺎي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 5-2‬ﻣﺴﻴﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻠﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺎﺟﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ آن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ و ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ اي ﻛﻪ ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎﻋـﺚ اﻳﺠـﺎد ﻣﺸـﻜﻼت اﻳﻤﻨـﻲ و زﻳﺴـﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻛﻢ ﺧﻄﺮﺗﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ ‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي واﺣﺪ رﻧﮕﺮزي درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻ )‪ (HT_dyeing‬ﺑﺮاي اﻟﻴـﺎف ﭘﻠـﻲ اﺳـﺘﺮ )‪ ،(PES‬ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻣﻮاد ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه رﻧﮕﺮزي‪ 16‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪16 - Carrier processes‬‬

‫‪ ‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﻮاد ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه رﻧﮕﺮزي آﻟﻲ ‪ -‬ﻛﻠﺮه؛‬

‫‪ ‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺣﺎوي ‪ Hg،AS‬ﻳﺎ ‪Sn‬؛‬
‫‪ ‬ﺗﻌﻮﻳﺾ آﻟﻜﻴﻞ ﻓﻨﻞ اﺗﻮﻛﺴﻴﻼت )‪ (APEO‬در ﭘﺎك ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ؛‬
‫‪ ‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺳﻔﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻠﺮ ﺑﺮاي اﻟﻴﺎف ﻃﺒﻴﻌﻲ؛‬
‫‪ ‬ﺗﻌﻮﻳﺾ آﻫﺎرداراي ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺿﻌﻴﻒ ﻣﺜﻞ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﺴﻲ ﻣﺘﻴﻞ ﺳﻠﻮﻟﺰ )‪(CMC‬؛‬
‫‪ ‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪه "ﺳﺨﺖ" ﻣﺜﻞ اﺗﻴﻠﻦ‪-‬دي آﻣﻴﻦ‪-‬ﺗﺘﺮا اﺳﻴﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ )‪ (ADTA‬ﻓﺴﻔﻮﻧﺎت‪.‬‬
‫اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ در ﻳﻚ واﺣﺪ رﻧﮕﺮزي ﺑﺎر ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه در ﻓﺎﺿﻼب را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﻮادي ﻛﻪ داراي ﺳﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺴـﻴﺎر ﭘـﺎﻳﻴﻨﻲ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺴﻬﻴﻞ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5-2‬ﻣﺴﻴﺮ رﺳﻴﺪﮔﻲ و اﺻﻼح در ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺎﺟﻲ‬

‫ب‪ -‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬

‫دوﻣﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻳـﺖ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﺳﺖ)‪.(1-4‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻫﻮﺷﻤﻨﺪﺗﺮ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮ از ﺗﻤﺮﻛﺰ روي اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺴـﻤﺎﻧﺪﻫﺎي‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ از ﺧﻂ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزﻳﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎزﻧﮕﺮي رﻧﮕﻬﺎ و ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در واﺣﺪ رﻧﮕﺮزي؛‬
‫‪ ‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي رﻧﮕﻬﺎ و ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺎﻣﻞ‪ 17‬در رﻧﮕﺮزي ﮔﻮﮔﺮدي؛‬
‫‪ ‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﺣﺠﻢ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي در واﺣﺪ ﭼﺎپ؛‬
‫‪ ‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﺼﺮف آب‪.‬‬
‫پ‪ -‬ﺟﺪا ﺳﺎزي و ﺑﺎز ﭼﺮﺧﺶ‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﻮاد‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ در راﺳﺘﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻏﻠﻴﻆ ﺗﻮﻟﻴﺪي در‬
‫واﺣﺪﻫﺎي آﻫﺎر زﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺳﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن‪ ،‬رﻧﮕﺮزي‪ ،‬ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﻳﺎ ﭼﺎپ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻌﺪي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻫﺪف ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از ﻣﻮاد ﻣﺼﺮﻓﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ ﻳـﺎ اﺣﻴـﺎي آﻫﺎرﻫـﺎ و‬
‫ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﻮدﺳﻮزآور و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻻﻧﻮﻟﻴﻦ ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﺸﻢ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ت‪ -‬ﺟﺪا ﺳﺎزي و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﻳﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ درون ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو‬
‫اﮔﺮ اﻣﻜﺎن ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻮاد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آوري ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ از ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎ و اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻫﺮ ﮔﺮوه از اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و ارزاﻧﺘﺮ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي از ﻣﺨﻠـﻮط اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي دﻓﻊ ﻟﺠﻦ‪ ،‬آﻫﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﺎپ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪه و ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي دﻓﻊ ﭘﺴﺎب ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻣﺜﻞ ﻣﻌﻴﺎر ‪ ،pH‬ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ‪،‬‬
‫‪ COD‬و ‪ AOX‬ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ)‪.(5‬‬
‫‪17 - Agent‬‬
‫ث‪ -‬روﺷﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻳﺎ درﻳﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري ﻓﺎﺿﻼب ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻬﺮي‪ ،(CWWT)18‬رودﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و درﻳﺎﭼـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ روي آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻌﻀﻲ از ﺗﺼﻔﻴﻪﻫـﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ و ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ ،pH‬دﻣﺎ‪ ،‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ در داﺧﻞ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ روي ﻓﺎﺿﻼب اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در داﺧﻞ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ روي ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻗﺒﻞ از دﻓﻊ ﺑﻪ آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5-1-3‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎ‬
‫در ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎً روي دو ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪ (1‬اﺣﻴﺎء و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻏﻠﻴﻆ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ؛‬
‫‪ (2‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻤﻲ؛‬
‫در ﻃﻲ دﻫﻪﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده و ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﺗﻌﺪادي از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ‬ﺳﻤﻴﺖ زﻳﺴﺘﻲ )ﻣﺜﻞ اﺧﺘﻼل در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ زﻳﺴﺘﻲ(؛‬
‫‪ ‬ﻏﻠﻈﺖ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ )ﺗﺠﻤﻊ اﻳﻦ ﻓﻠﺰات در ﻟﺠﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي(؛‬
‫‪ ‬ﻣﺸﻜﻼت ﺧﻮردﮔﻲ )ﻣﺜﻼً ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮردﮔﻲ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺑﺘﻦ ﻣﻲﮔﺮدد(؛‬
‫‪ ‬ﻛﻞ ﺑﺎر ‪ COD‬و ‪ BOD‬ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺮوﺟﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 5-2‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ اﺗﺮﻳﺶ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه را اراﺋﻪ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ)‪ .(6‬اﻳﻦ ﺟﺪول ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﺮاي دﻓﻊ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑـﻪ آﺑﻬـﺎي ﺳـﻄﺤﻲ و ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺑـﻪ درون‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪18 - Communal Waste Water Treatment Plant‬‬

‫اﻳﻦ ﺟﺪول را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﺳﻤﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻮادي ﻣﺜﻞ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت آﻟـﻲ ﺣـﺎوي ‪ Hg‬و ﻣﺤﻠﻮﻟﻬـﺎي ﻗﻠﻴـﺎﻳﻲ ﻏﻠـﻴﻆ‪ ،‬ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه در ﺣﻴﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻳﺎ ﺗﺠﻤﻊ در ﻟﺠﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ ﻧﺴﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺬب رﻧﮓ در ﻃﻮل ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻤﻴﺖ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ ﻧﺴﺎﺟﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻤﻮم ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي وﺿﻊ ﺷﺪه در ﻣﻮرد‬
‫دﻓﻊ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻧﻴﺰ از ﺟﻨﺒﻪ ﻇﺎﻫﺮ رﻧﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﻇﺎﻫﺮي ﻏﻴﺮ‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ داﺷﺘﻪ و ﻣﻨﻈﺮه ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪي در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .5-2‬ﻣﺤﺪوﻳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ‬

‫ﺗﺨﻠﻴﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﻪ در رودﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي دﻓﻊ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫‪40‬‬ ‫‪30‬‬ ‫درﺟﻪ ﺣﺮارت‪OC‬‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪2‬‬ ‫ﺳﻤﻴﺖ‬
‫‪500‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻴﻠﺘﺮ)‪(mg/L‬‬
‫‪-‬‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪0/3‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺪات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ)‪(ml/L‬‬
‫‪6/5 -9/5‬‬ ‫‪6/5 – 8/5‬‬ ‫‪pH‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪7‬‬ ‫رﻧﮓ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻃﻴﻒ ﻧﻮري‬
‫‪24‬‬ ‫‪5‬‬ ‫) ‪437nm(yellow)( m -1‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪3‬‬ ‫) ‪525nm(red)( m -1‬‬
‫) ‪620nm(blue)( m -1‬‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﺎي ﻣﻌﺪﻧﻲ)‪(mg/L‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﻘﺪاري ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺣﺬف ﻣﻲ ﮔﺮدد‬ ‫‪3‬‬ ‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫ﺳﺮب‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫ﻛﺎدﻣﻴﻮم‬
‫‪1‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫ﻛﻞ ﻛﺮوم‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫ﻛﺮوم‪ 6‬ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﻘﺪاري ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺣﺬف ﻣﻲ ﮔﺮدد‬ ‫‪2‬‬ ‫آﻫﻦ‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫ﻛﺒﺎﻟﺖ‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫ﻣﺲ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫روي‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻗﻠﻊ‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫ﻛﻠﺮ آزاد)‪(as Cl2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0/4‬‬ ‫ﻛﻠﺮ ﻛﻞ)‪(as Cl2‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪5‬‬ ‫آﻣﻮﻧﻴﻮم)‪(as N‬‬
‫در ﺣﺬف ﻓﺴﻔﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻞ ﻓﺴﻔﺮ)‪(as P‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﺎت)‪(as SO4‬‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﺎي آﻟﻲ)‪(mg/L‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ %70‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬ ‫‪50‬‬ ‫‪TOC‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ %70‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬ ‫‪150‬‬ ‫‪COD‬‬
‫‪BOD5‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪)AOX‬ﻫﺎﻟﻮژﻧﻬﺎي آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺬب‪(as Cl‬‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0/5‬‬
‫ﻛﻞ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎ‬
‫‪15‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪)VOX‬ﻫﺎﻟﻮژﻧﻬﺎي آﻟﻲ ﻓﺮار(‬
‫‪0/2‬‬ ‫‪0/1‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻓﻨﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﻨﻞ‬
‫‪10‬‬ ‫‪0/1‬‬
‫ﻛﻞ ﺳﻮرﻓﺎﻛﺘﺎﻧﺖ ﻫﺎي آﻧﻴﻮﻧﻲ و ﻏﻴﺮ ﻳﻮﻧﻲ‬
‫در ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻣﺸﻜﻞ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‬ ‫‪1‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﺑـﻪ اﺗﺨـﺎذ راﻫﻜﺎرﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ ﻣﻴـﺰان‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺷـﻜﻞ ‪5-2‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻫﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻨﻮع زﻳﺎد ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺴﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻗﻴﻖ وﺿـﻌﻴﺖ ﻫـﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ ﻧﺴـﺎﺟﻲ‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ روش واﻗﻊ ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب آن ﺻﻨﻌﺖ وﺟﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﻃﺮاﺣـﻲ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺣﺪاث و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ اﺛﺮات اﻧﺘﺸﺎر آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﻓﻨﻮن ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﻪ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮاردي از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن آﻣﺎده ﺳﺎزي ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬واﺣـﺪﻫﺎي رﻧﮕـﺮزي ﻧﻴﻤـﻪ ﻣـﺪاوم و‬
‫ﻣﺪاوم‪ ،‬ﭼﺎپ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﺎرﭼﻪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه رﻧﮕﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻣﺎده ﺷﺪه وﻟﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ‪ ،NaOH‬ﻋﻮاﻣﻞ آﻫﺎر و اﻳﻨﺪﻳﮕﻮ؛‬

‫‪ ‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﺸﺎر ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻘﺎوم و ﺳﻤﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻛﻢ ﺧﻄﺮ؛‬
‫‪ ‬ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺨﺶ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ در ﻫﻮا از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺜﻞ واﺣﺪ اﻟﻴﺎف ﭘﻨﺒﻪ؛‬
‫‪ ‬ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺨﺶ آﻟﻮدﮔﻲ در آب ﺑﺎ ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ و ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ روﺷـﻬﺎي ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ درون ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷـﻬﺮي ﻳـﺎ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ؛‬
‫‪ ‬اﻧﺘﺨﺎب روﺷﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ؛‬
‫‪ ‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺮﻣﺼﺮف ﻣﺜﻞ واﺣﺪ آﻣﺎده ﺳﺎزي ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴـﺖ رﻧـﮓ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴـﺎت‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﺎرﭼﻪ و رﻧﮕﺮزي‪.‬‬
‫‪ -5-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص اﻟﻴﺎف‬

‫ﻫﺪف از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن ﻳﺎ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻮاد ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑـﻪ درون ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد و ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻛﻤﻴﻨـﻪ‬
‫ﺳﺎزي ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﻧﺴـﺎﺟﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺎدي وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت اﺷﺎره ﻣﻲﮔﺮدد)‪ .(7‬ﺟﺪول ‪ 5-3‬ﺧﻼﺻﻪاي‬
‫از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﻟﻴﺎف ﻧﺴﺎﺟﻲ را اراﺋﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ)‪.(4-5‬‬
‫‪ -5-2-1‬اﻟﻴﺎف ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻲ‪ :‬ﭘﺸﻢ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﭘﺸﻢ ﺣﺪود ‪ 1/2‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ در ﺳﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ %2‬ﻛﻞ اﻟﻴﺎف ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﺟﻬﺎن اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 3‬ﻣﺮاﺣﻞ آﻣﺎده ﺳﺎزي‪ ،‬رﻧﮕﺮزي و ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﭘﺸﻤﻲ را ﺑﺼﻮرت ﺳﺎده ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .5-3‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﻟﻴﺎف ﻧﺴﺎﺟﻲ در ﺳﺎل ‪2001‬‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ در ﺳﺎل‬ ‫ﻧﻮع اﻟﻴﺎف‬
‫اﻟﻴﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‬
‫‪31/6‬‬ ‫ﺳﻴﻨﺘﺘﻴﻚ‬
‫‪19/2‬‬ ‫ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ‬
‫‪5/8‬‬ ‫ﭘﻠﻲ ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ‬
‫‪3/7‬‬ ‫ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ‬
‫‪2/6‬‬ ‫آﻛﺮﻳﻠﻴﻚ ﻫﺎ‬
‫‪0/3‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ‬
‫‪2/7‬‬ ‫ﺳﻠﻮﻟﺰي‬
‫اﻟﻴﺎف ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫‪19/8‬‬ ‫ﻛﺘﺎن‬
‫‪3/1‬‬ ‫‪Jute‬‬
‫‪0/2‬‬ ‫‪Ramie‬‬
‫‪Linen‬‬
‫‪0/2‬‬
‫ﭘﺸﻢ‬
‫‪1/2‬‬
‫اﺑﺮﻳﺸﻢ‬
‫‪0/1‬‬
‫‪59/2‬‬ ‫ﻛﻞ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5-3‬ﻧﻤﻮدار ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺴﺎﺟﻲ ﭘﺸﻢ‬

‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻬﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﭘﺸﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ ‬ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﺸﻢ ﺧﺎم )ﻣﺸﻜﻞ ‪(COD‬؛‬
‫‪ ‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺪ ﻧﻤﺪي ﺷﺪن‪ 19‬ﭘﺸﻢ )ﻣﺸﻜﻞ ‪(AOX‬؛‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي )ﻣﺸﻜﻞ ﻛﺮوم(‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﺸﻢ‬

‫ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي از ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎي ﭘﺸﻢ ﺧﺎم ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاوري ﻣﺜﻞ واﺣﺪﻫﺎي ﻛﺮﺑﻮﻧﻴﺰاﺳـﻴﻮن‪ ،‬ﻧـﺦ رﻳﺴـﻲ و‬
‫ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﺣﺬف ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﻣﻮادﺧﺎم )ﺣﺪود ‪ (%30‬در ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺷﺴﺘﺸـﻮ ﺣـﺬف‬
‫ﺷﺪه و وارد ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﺸﻢ ﺧﺎم ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد آﻟﻮدﮔﻲ زﻳﺎد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﻤﻲ آزاد‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﻟﻮدﮔﻴﻬﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎر آﻟﻲ ﺑﺎﻻي آزاد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻮاد ﻣﺤﻠـﻮل و ﻣﻌﻠـﻖ اﺳـﺖ‪ .‬ﻻﻧـﻮﻟﻴﻦ‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه از ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف آراﻳﺸﻲ‪ ،‬ﻛﺮم دﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻼ دﻫﻨﺪه ﭘﻮﺗﻴﻦ وﻛﻔﺶ و ﻏﻴﺮه‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 5-4‬ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﭘﺸﻢ ﺧﺎم‬
‫درﺻﺪ ‪%‬‬ ‫اﺟﺰاء‬

‫‪58‬‬ ‫ﻓﻴﺒﺮ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‬
‫‪14‬‬ ‫ﭼﺮﺑﻲ ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﻻﻧﻮﻟﻴﻦ‪ ،‬واﻛﺴﻬﺎ‬
‫‪13‬‬ ‫ﺧﺎك‪ ،‬ﻣﻮاد ﮔﻴﺎﻫﻲ )ﺳﻠﻮﻟﺰ(‬
‫‪5‬‬ ‫ﻋﺮق‪ ،‬ﻧﻤﻚ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﺤﻠﻮل در آب‬
‫‪10‬‬ ‫رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺧﺮوﺟﻲ اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺑﺎز ﭼﺮﺧﺶ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ در ﻣﺼﺮف آب ﺗﻤﻴﺰ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻣﺰﻳﺘﻬﺎي وﻳﮋه ﺑﺎزﭼﺮﺧﺶ ﭘﺴﺎب‪ ،‬وﺟﻮد ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺤﻠﻮل در ﻋﺮق ﺣﻴﻮان اﺳﺖ ﻛﻪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓـﺮد از‬
‫‪19 - antifelt‬‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ درون ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺤﻠﻮل ﻋﺮق ﻣﻮاد ﺧﺎﺻﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮي‬
‫ﭘﺸﻢ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬درﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻳﺪهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي‪ ،‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻓﺎﺿﻼب و ﺳـﻮزاﻧﻴﺪن ﺟﺎﻣـﺪات‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد)‪.(4-10‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺿﺪ ﻧﻤﺪي ﻛﺮدن ﭘﺸﻢ‬
‫ﺳﻄﺢ ﭘﺸﻢ ﺑﺎ ﻻﻳﻪاي از ﻛﺮاﺗﻴﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑـﻪ اﻧﻘﺒـﺎض و ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻧﻤـﺪ دارد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫رﻓﺘﺎر ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺿﺪ ﻧﻤﺪي ﺷﺪن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ آﻣـﺎده‬
‫ﺳﺎزي در ﻃﻲ ﻓﺮاوري ﻧﺴﺎﺟﻲ ﭘﺸﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﻋﺒﺎرﺗﺴـﺖ از ‪Hercosett‬‬
‫‪ finish‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻛﺴﻴﺪاﺗﻴﻮ ﭘﺸﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آزاد ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻠـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺜـﺎل ﻫـﺎﻳﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺎﻣﻞ ‪ ،NaOCl‬ﮔﺎز ‪ Cl2‬و دي ﻛﻠﺮو اﻳﺰو ﺳﻴﺎﻧﻮرﻳﻚ اﺳﻴﺪ )‪ (DCCA‬ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪.(11-12‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪن ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت آﻟـﻲ ﻫﺎﻟﻮژﻧـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﺟـﺬب )‪ (AOX‬در ﻏﻠﻈﺘﻬـﺎي ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﻣﻮﺟﻮد در واﺣﺪﻫﺎي ﺿﺪ ﻧﻤﺪي ﻛﺮدن ﺟﺮﻳﺎن ﻣـﺪاوم در ﺟـﺪول ‪ 5-5‬ﻧﺸـﺎن داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﻛﺮﺑﻦ آﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل ‪ (DOC)1‬ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺨﺎزن ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻛﻠﺮﻳﻨﻪ در ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي زﻳﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻛﻠﺮﻳﻨﻪ در اﺛﺮ واﻛﻨﺸـﻬﺎي ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﻛﻠـﺮ ﺑـﺎ اﻟﻴـﺎف‪،‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ آزاد ﺷﺪه از اﻟﻴﺎف و ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪاوم ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺿﺪ ﻧﻤﺪي ﻛﺮدن ﭘﺸﻢ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود ﺑﻄـﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒـﻲ‪،‬‬
‫‪ AOX‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ‪ 140mg/L‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺮاﻳﻨﺪ داراي ﻣﺤـﺪودﻳﺘﻬﺎﻳﻲ اﺳـﺖ و ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ از ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻌﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻮاد ﻣﺼﺮﻓﻲ در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي آﻧﺰﻳﻤـﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺗﻴﻮ )‪ ،KMnO4‬ﭘﺮﺳﻮﻟﻔﺎت( و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .5–5‬ﻏﻠﻈﺖ ‪ AOX‬در ﻣﺨﺰن ﻛﻠﺮزﻧﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪Hercosett‬‬
‫ﻏﻠﻈﺖ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫‪20mg/L‬‬ ‫‪AOX‬‬
‫‪160 - 1200µ g/L‬‬ ‫‪CHCl3‬‬
‫‪25 - 50µ g/L‬‬ ‫‪CCl4‬‬
‫‪1110mg/L‬‬ ‫‪DOC‬‬
‫پ‪ -‬ﻛﺮوم در رﻧﮕﺮزي ﭘﺸﻢ‬

‫ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي از رﻧﮕﻬﺎي ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ درﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي رﻧﮕـﺮزي ﭘﺸـﻢ ﺣـﺎوي ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ‪ Cr‬ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺼﺮف رﻧﮓ در ﺳﺎل ‪ 1992‬در ﺟﺪول ‪ 5-6‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ %70‬ﻛﻞ رﻧﮕﻬﺎي ﺑﻜﺎر‬
‫رﻓﺘﻪ ﺣﺎوي ﻛﺮوم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺟﺪول ‪ 5-1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺣﺪ ﻣﺠﺎز ﻛﺮوم در ﻓﺎﺿـﻼب ‪0/5 - 1mg/L‬و )‪ Cr(VI‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪ 0/1 mg/L‬اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در روﺷﻬﺎي ﻣﺘﺪاول رﻧﮕﺮزي ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي‪ 2:1‬و‪ 1:1‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ رﻧﮓ ﺑﻜﺎر ﻣـﻲرود ﻛـﻪ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﻛﺮوم در ﻣﺨﺎزن رﻧﮕﺮزي در ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ 3-13 mg/L‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺪرن و ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﺳـﺎزي‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ‪ Cr‬در ﺣﺪ ‪ 1 mg/L‬ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﻌﻤـﻮﻟﻲ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ )ﻣﺜـﻞ ﻣﻘـﺪار‬
‫اﺳﻴﺪ( و اﺳﺘﻔﺎده از رﻧﮕﻬﺎي ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺗﻮان ﻏﻠﻈﺖ ﻛﺮوم را ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي رﻧﮕﻬﺎي ﺗﻴﺮه ﺗﺎ ﺣﺪ ﻛﻤﺘﺮ از ‪mg/L‬‬
‫‪ 4‬ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ روﺷﻬﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮوم ﺑﻴﺶ از ‪ %95‬ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﺤـﺪودﻳﺖ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﻛﺮوم‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻛﺮوم روي اﻧﻌﻘﺎد ‪ -‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي و ﺗﺮﺳﻴﺐ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪاي‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ ﺣﺎوي ﻛﺮوم زﻳﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارد)‪.(13‬‬
‫‪ -5-2-2‬اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰي‪ :‬ﻛﺘﺎن‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰي ﺷﺎﻣﻞ ‪ CV،CMD، CLY‬و ‪ CO‬از ﮔﺮوهﻫﺎي اﺻﻠﻲ اﻟﻴﺎف ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ)‪.(10‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻛﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه اﻳﻦ ﻧﻮع اﻟﻴﺎف ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬زﻳﺮا ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻴﺎفﻫﺎ در ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﻮارد ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟـﺪول ‪5-7‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .5-6‬ﻣﺼﺮف رﻧﮕﻬﺎ در رﻧﮕﺮزي اﻟﻴﺎف ﭘﺸﻢ‬
‫‪%‬‬ ‫ﻧﻮع رﻧﮓ‬

‫‪35‬‬ ‫‪1:2 Metal - complex‬‬
‫‪30‬‬ ‫رﻧﮕﻬﺎي ﻛﺮوﻣﻲ‬

‫‪28‬‬ ‫رﻧﮕﻬﺎي اﺳﻴﺪي‬
‫‪4‬‬ ‫‪1:1 Metal - complex a‬‬
‫‪3‬‬ ‫رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ‬

‫‪ a‬ﺣﺎوي ﻛﺮوم ﺑﻮده ﻳﺎ ﻧﻤﻜﻬﺎي ﻛﺮوم اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬آﻫﺎر زﻧﻲ ‪ -‬آﻫﺎر زداﻳﻲ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﻻﻳﻪاي از ﭘﻠﻴﻤﺮ ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﻴﺎف درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎرﻫﺎي‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ )ﺳﺎﻳﻴﺪﮔﻲ و ﻛﺸﺶ( اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻠﻴﻤﺮ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪه اﻟﻴـﺎف را آﻫـﺎر ﻣـﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ اﺻﻼح ﺷﺪه ﻣﺜﻞ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻲ ﻣﺘﻴﻞ )‪ ،(CMS‬ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻲ ﻣﺘﻴﻞ ﺳـﻠﻮﻟﺰ )‪،(CMC‬‬
‫ﭘﻠﻲ وﻳﻨﻴﻞ اﻟﻜﻞ )‪ ،(PVA‬ﭘﻠﻲ اﻛﺮﻳﻼتﻫﺎ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦﻫﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﭘﻠﻴﻤﺮ اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺨﻲ ﻣﺜﻞ ‪ CO‬ﺑﻴﻦ ‪ %8-%20‬وزﻧﻲ اﻟﻴﺎف اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﭘﻠﻴﻤـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺣﺬف در واﺣﺪ آﻫﺎر زداﻳﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ %5 -%10‬وزﻧﻲ ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻫﺎر زﻧﻲ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﺿﺮوري ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺮاي رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻧﺦ ﺗﺎﺑﻴﺪه ﺷﺪه ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻛﻤﺘـﺮي ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫)ﺣﺪود‪ %2- %10‬وزﻧﻲ اﻟﻴﺎف(‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ آﻫﺎر زداﻳﻲ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺑﺎﻻي ‪ COD‬در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 5-8‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﻧﺎﺷﻲ از آﻫﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺑﺎر ‪ BOD‬و ‪ COD‬آزاد ﺷﺪه از واﺣﺪ آﻫﺎر زداﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻌﺎدﻻت )‪ (1‬و )‪ (2‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫)‪(1‬‬
‫)‪(2‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .5-7‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮاوري ﻛﺘﺎن و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬

‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‪،‬ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ اﺻﻼح ﺷﺪه‪ ،PVA ،‬ﭘﻠﻲ آﻛﺮﻳﻼتﻫﺎ‬ ‫‪COD,BOD‬‬ ‫آﻫﺎر زداﻳﻲ‬
‫ﺑﺎر آﻟﻲ آزاد ﺷﺪه از ﻛﺘﺎن و ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ‬ ‫‪COD,BOD‬‬
‫‪ ،EDTA‬ﻓﺴﻔﺎﺗﻬﺎ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ﺷﺴﺘﺸﻮ‬
‫‪NaOH‬‬ ‫‪pH‬‬
‫ﺳﻔﻴﺪﮔﺮي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﻠﺮﻳﻨﻪ‬ ‫‪AOX‬‬ ‫ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳﺖ‬

‫‪ ،EDTA‬ﻓﺴﻔﺎﺗﻬﺎ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ‬
‫‪NaOH‬‬ ‫‪pH‬‬ ‫ﻣﺮﺳﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن‬
‫رﻧﮕﺮزي‬
‫‪Na2SO4،NaCl‬‬ ‫ﻧﻤﻚ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫رﻧﮓ ﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ ﺷﺪه‪NaOH , Na2SO4، NaCl،‬‬ ‫رﻧﮓ‪،‬ﻧﻤﻚ ‪pH،‬‬ ‫راﻛﺘﻴﻮ‬
‫‪Na2SO3، Na2SO4،NaOH‬‬ ‫‪ ،pH‬ﺳﻮﻟﻔﺎت‬ ‫ﺧﻤﺮهاي‬
‫اﻳﻨﺪﻳﮕﻮ‪Na2SO4،‬‬ ‫رﻧﮓ‪ ،‬ﻧﻤﻚ‬ ‫اﻳﻨﺪﻳﮕﻮ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎ‬ ‫ﺧﻤﻴﺮ ﭼﺎپ‪ ،‬آب ﺷﺴﺘﺸﻮ )‪،BOD‬‬
‫‪ ،COD‬رﻧﮓ(‬ ‫ﭼﺎپ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫‪Filling of padder‬‬ ‫ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫آﻫﺎر زداﻳﻲ از ‪ 1000 Kg‬ﻣﺤﺼﻮل )‪ (m=1000kg‬ﻛﻪ ﺣﺎوي ‪ %5‬وزﻧﻲ آﻫﺎر ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎرﻫﺎي‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ 10‬ﻟﻴﺘﺮ آب ﺑﺮاي آﻫﺎر زداﻳﻲ ‪1 kg‬ﭘﺎرﭼﻪ‪،‬‬ ‫و‬ ‫آﻟﻲ ‪=50Kg‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺠﻢ از آب رﻗﻴﻖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻛﻞ آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺑﺮ ‪1000 L‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎر آﻟﻲ ‪=50Kg‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺪار ‪ COD‬اﻳﻦ ﭘﺴﺎب ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 5000 mg/L‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ .5-8‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ COD‬و ‪ BOD‬ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ازاي ﻣﻘﺪار آﻫﺎر آزاد ﺷﺪه در ﻓﺎﺿﻼب‬
‫)‪BOD (mg/g‬‬ ‫)‪COD (mg/g‬‬ ‫ﻧﻮع آﻫﺎر‬
‫‪500-600‬‬ ‫‪9000-1000‬‬ ‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‬
‫‪50-90‬‬ ‫‪800-1000‬‬ ‫‪CMC‬‬
‫‪30-80‬‬ ‫‪1700‬‬ ‫‪PVA‬‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از‪50‬‬ ‫‪1350-1650‬‬ ‫ﭘﻠﻲ آﻛﺮﻳﻼت‬

‫‪400‬‬ ‫‪1000-1150‬‬ ‫ﮔﺎﻻﻛﺘﻮﻣﺎﻧﺎن‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از‪50‬‬ ‫‪1600-1700‬‬ ‫‪PES- dispersion‬‬
‫‪700-800‬‬ ‫‪1200‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ‬
‫آﻫﺎر آزاد ﺷﺪه در ﭘﺴﺎب ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻﻴﻒ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن از وﺟﻮد آﻫﺎري ﻣﺜﻞ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ COD‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ BOD‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ BOD‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑـﺎ ‪ COD‬داراي ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻧﺴـﺒﺘﺎً‬
‫ﻛﻤﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻫﺎرﻫﺎي ﭘﻠﻴﻤﺮي در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻳﺎ ﺷﻬﺮي ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺟﺬب ﺳـﻄﺤﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ و ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﮔﺮوه آﻫﺎرﻫﺎ ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ‪ CMC ، PVA‬و آﻛـﺮﻳﻼت‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد)‪.(7‬‬
‫روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در ﺧﺼﻮص ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺣﺎوي آﻫﺎر ﺑﻪ ﻧﻮع آﻫـﺎر و روش ﺣـﺬف آن ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در‬
‫ﻣﻮرد ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬آﻫﺎر زداﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ روش ﺗﺠﺰﻳﻪ آﻧﺰﻳﻤﻲ و در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻛﺴـﻴﺪاﺗﻴﻮ اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻨﺤﺎل ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﮔﺮدد و اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﻋﻴﺐ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻫﺎر را ‪ COD‬ﺑﺎﻻي ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ آن ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫ﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان آﻧﺮا ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ و در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺷـﻬﺮي‬
‫ﺣﺬف ﻧﻤﻮده و از ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻫﺎرﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل در آب اﻣﻜﺎن ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺰاﻳﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ در ﻣـﻮرد ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ آﻫﺎرﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎ ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻫﺎر و ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ آﻫﺎر زﻧﻲ ﻳﺎ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ؛‬
‫‪ ‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﻮاع آﻫﺎر؛‬
‫‪ ‬ﺗﻬﻴﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد؛‬
‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺎﻳﺪار آﻫﺎر ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ)ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي آﻫﺎر(؛‬
‫اﻣﺎ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻫﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﭘﺎرﭼﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺣﺎوي آﻫﺎرﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻳﻚ واﺣﺪ رﻧﮕﺮزي‪ ،‬رﻧﮓ آﻣﻴﺰي ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﻧﻮع آﻫﺎر در اﻏﻠـﺐ ﻣـﻮارد ﻧـﺎ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﺘﺨﺎب آﻫﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻴﻜـﻪ ﻗﺼـﺪ ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ‬
‫آﻫﺎر وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﻲ ﺑﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻧـﻮع آﻫـﺎر‪ ،‬دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ آﻫـﺎر زداﻳـﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ و ﻓﺮاﻳﻨﺪ آﻫﺎرزﻧﻲ ‪ -‬ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دو روﻳﻜﺮد ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻣﻮرد ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻫﺎر ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺣﺬف آﻫﺎرﻫﺎي ﻣﺤﻠﻮل در آب ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮ؛‬
‫‪ ‬ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻣﺠﺪد در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ روﺷﻬﺎي اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ‪ /‬ﺗﺒﺨﻴﺮ؛‬
‫ﺑﺮاي آﻫﺎرﻫﺎي ‪ PVA‬و آﻛﺮﻳﻼت ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي ﺷﺴﺘﺸﻮي وﻳﮋهاي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي‬
‫ﺷﺴﺘﺸﻮ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار واﻗﻌﻲ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ آﻫﺎر زﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻓﺎﺿـﻼب ﻏﻠـﻴﻆ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺮ آﻫﺎر ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ)‪.(13-14‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي آب ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار آﻫﺎر ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﻫﺎر ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺪي رﻗﻴﻖ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﻐﻠﻴﻆ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﺰﻳﺖ ﺗﻜﻨﻴﻚ ‪ 20UF‬ﻧﺮخ ﺑﺎﻻي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻫﺎر در آن اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻣﻜﺎن ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺠـﻢ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد‪ ،‬از ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ آﻫﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺴﺎب ﺧﺮوﺟﻲ از ‪ UF‬ﻧﻴﺰ ﺑﻄﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در‬
‫اﺛﺮ ﭘﺎره ﺷﺪن ﻏﺸﺎء ‪ ،UF‬ﺧﻮاص آﻫﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ آن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺗﻮزﻳﻊ وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ آﻫﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ آﻫﺎرﻫﺎي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻤﻬﻴﺪات وﻳﮋه اي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺧﻮاص ﭘﻠﻴﻤﺮ را ﺗﻐﻴﻴﺮ داده و ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺑﻮﻫﺎي ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع در آﻫﺎر ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5–4‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺑﺎز ﭼﺮﺧﺶ آﻫﺎر‬
‫‪20 - Ultrafiltration‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .6-5‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻫﺎر ﺑﺎ ﻓﻨﻮن ﺷﺴﺘﺸﻮ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻫﺎر ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫پ‪ -‬ﺷﺴﺘﺸﻮ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ و ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮدن ﺑﺎ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺜﻞ ﻛﺘﺎن ﻳﺎ ﻟﻴﻨﻦ‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ و ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮدن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از رﻧﮕﺮزي و ﭼﺎپ اﻟﻴﺎف اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 5-6‬ﻛﻠﻴﺎت ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﺘﺎن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ رﻧﮓ ﻃﺒﻴﻌﻲ زرد‪ -‬ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي اﻟﻴﺎف ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﻔﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت‬
‫آﻟﻲ در ﻃﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ از اﻟﻴﺎف ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ )‪ .(2-5‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺘﺎن‬
‫ﺧﺎم در ﺟﺪول ‪ 5-9‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﺮض ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ COD‬آزاد ﺷﺪه ‪ 20 mg‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﮔﺮم ﻛﺘﺎن‪ ،‬ﻛﻞ ‪COD‬‬
‫ورودي ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 20gr/kgcotton‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻛﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺼﺮف آب‬
‫ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ )1:10‬ﻣﺼﺮف ‪ 10‬ﻟﻴﺘﺮ آب ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻛﺘﺎن(‪ ،‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ‪ COD‬ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣـﻮاد‬
‫ﻛﻤﻜﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ COD‬ﺣﺎﺻﻠﻪ ‪ 2000mg/L‬ﺑﺮآورد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮاد ﻛﻤﻜـﻲ ﻛـﻪ ﺑﻜـﺎر‬
‫ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻌـﺪ از ﺧﻨﺜـﻲ ﺳـﺎزي‪ ،‬در ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫‪ COD‬اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﻣﻌﻤﻮل ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺨﻠﻮل ﻫﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ )ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ‪ (1:10‬ﺑﺸﺮح‬
‫زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ NaoH -1‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪2 – 8 mg/L‬؛‬
‫‪ -2‬ﻋﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﻛﻤـﭙﻠﻜﺲ )ﭘﻠـﻲ ﻓﺴـﻔﺎت‪ ،‬ﻛﺮﺑﻮﻫﻴـﺪراﺗﻬﺎ‪ ،‬ﭘﻠـﻲ اﻛـﺮﻳﻼت‪ ،‬ﻓﺴـﻔﻮﻧﺎت‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮﻳﻠـﻮ ﺗـﺮي اﺳـﻴﺘﻴﻚ‬
‫اﺳﻴﺪ)‪ (NTA‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪0/3 – 3 g/L‬؛‬
‫‪ - 3‬ﺳﻮرﻓﺎﻛﺘﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪.0/5 – 3 g/L‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5-6‬ﻧﻤﻮدار ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﺘﺎن‬
‫‪ 50 L/kg‬اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫‪cotton‬‬ ‫ﻛﻞ آب ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻓﺮاوري ﻛﺘﺎن ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺑﻜﺸـﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺷـﻮد در ﺣـﺪود‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺎده ﻛﻤﻜﻲ ﻣﺸـﺨﺺ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ روش ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪاي‪ ،‬اﻛﺴـﻴﮋن ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻛﺎﻣﻞ آن ﻣـﺎده )‪ (COD‬را ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورد‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻬـﺎي زﻳـﺮ ﺑـﺮاي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ اﻛﺴـﻴﮋن ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺳﺪﻳﻢ‪ -‬ﭘﻠﻲ آﻛﺮﻳﻼت )‪ (-CH2 –CHCO2 Na-‬و ﺳﺪﻳﻢ‪-‬ﮔﻠﻮﻛﻮﻧﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻌﺎدﻻت )‪ (3‬و )‪ (4‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ‪ 1g‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪(3) C6H11O7Na + 5/5O2‬‬ ‫‪NaOH +6CO2 +6H2O‬‬

‫‪(4) NaOH +3CO2 +2H2O‬‬ ‫‪(-CH2-CHCO2Na) +3O2‬‬
‫ﺑﺮاي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ‪ 1gr‬از ﺳﺪﻳﻢ‪-‬ﮔﻠﻮﻛﻮﻧﺎت ﺑﻪ ‪ 810mg‬اﻛﺴﻴﮋن ﻧﻴﺎز اﺳﺖ و اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ‪ 1gr‬از ﺳـﺪﻳﻢ‪-‬‬
‫ﭘﻠﻲ آﻛﺮﻳﻼت ﺑﻪ ‪ 1020 mg‬اﻛﺴﻴﮋن ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ )ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ( ﺑﻪ ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫‪ pH‬و درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻧﻴﺎز دارد و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺪف ﻓﺎﺿﻼب اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﺎ ﻓﺎﺿـﻼب ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺎك ﻛﻨﻨـﺪهﻫـﺎ‪ ،21‬ﻋﺎﻣـﻞ ﻛﻤـﭙﻠﻜﺲ ﺳـﺎز و ﻏﻴـﺮه از ﻣـﻮاد داراي ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎر آﻟﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ‪ COD‬ﺑﺪون ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺬف ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺑﺎر آﻟﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد آزاد ﺷﺪه از اﻟﻴﺎف و ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ .5–9‬ﻣﻮاد ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻛﺘﺎن ﺧﺎم‬
‫درﺻﺪ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ‬
‫‪80-90‬‬ ‫ﺳﻠﻮﻟﺰ‬
‫‪4-6‬‬ ‫ﻫﻤﻲ ﺳﻠﻮﻟﺰ‪،‬ﭘﻜﺘﻴﻦ‬
‫‪0,5-1‬‬ ‫ﻣﻮم‪،‬ﭼﺮﺑﻲ‬
‫‪1,5‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻫﺎ‬
‫‪1-2‬‬ ‫ﻣﻮاد‬
‫ﻣﻌﺪﻧﻲ)‪(Ca,Mg,K,Na,P‬‬
‫‪0,5-1‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت‬
‫‪6-8‬‬ ‫رﻃﻮﺑﺖ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﻠﺮ ﺑﺼﻮرت ﻫﻴﭙﻮ ﻛﻠﺮﻳﺖ ﻳﺎ ﻛﻠﺮات ﺑﺮاي ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮدن و آﻣﺎده ﺳﺎزي ﻛﺘﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ‪ AOX‬در ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪﮔﺮي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫‪21 - Surfactants‬‬
‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻔﻴﺪﮔﺮي‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﺳـﻔﻴﺪﮔﺮي دو‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اي )ﭘﺮه اﺳﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ‪/‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ( را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤـﻮدهاﻧـﺪ)‪ .(14-15‬ﭼﻨـﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎﻳﻲ از ﺷـﻜﻞ ﮔﻴـﺮي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻛﻠﺮﻳﻨﻪ )‪ (AOX‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ت‪ -‬ﻣﺮﺳﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن‬
‫ﻓﺮاوري ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﻛﺘـﺎﻧﻲ در ﻣﺤﻠﻮﻟﻬـﺎي ﻗﻠﻴـﺎﻳﻲ ﻏﻠـﻴﻆ )ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ﺳـﻮد ‪ (300 mg/L‬ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫درﺧﺸﻨﺪﮔﻲ ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﻧﮓ ﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﻣﺤﻜﻢ و ﺑﺎ دوام ﻧﻤﻮدن و ﺣﺮﻳﺮ ﻧﻤﺎ ﻛﺮدن ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﻲﮔـﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺪاوم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻮد ﺳﻮزآور ﻏﻠﻴﻆ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻃﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﺣﺬف ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 300 gr‬ﺳﻮد ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻛﺘﺎن‬
‫وارد ﻣﺨﺎزن ﺗﺜﺒﻴﺖ ‪ /‬ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺳﻮد ﺳـﻮز آور در اﺛـﺮ ﺷﺴﺘﺸـﻮ ﺑـﺎ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬـﺎي ﺳـﻮد‬
‫ﺳﻮزآور ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺨﺎزن ﺳﺮﻳﻌﺎً رﻗﻴﻖ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺴﺎب ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﺣـﺎوي ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ‪40 -60 gr/L‬‬
‫ﺳﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 5-7‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ از ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺮﺳﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن ﻛﺘﺎن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي زﻳﺎد ‪ NaOH‬ﻣﺼﺮﻓﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي ‪ NaOH‬در ﻓﺎﺿﻼب‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ ‪ NaOH‬ﺑـﻪ روش‬
‫ﺗﻐﻠﻴﻆ را ﻣﻘﺰون ﻳﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻣﺠﺪد ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ‪ NaOH‬ﺑـﻪ ﻣﻴـﺰان ‪400 mg/L‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻣﺤﻠﻮل ‪ NaOH‬ﺣﺎوي ‪ 50 g/L‬را ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ‪ 7/8 L‬آب را ﺣﺬف ﻧﻤﻮده‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻟﻴﺘﺮ ‪ NaOH‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ‪ 440 g/L‬دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﻐﻠﻴﻆ ﺑﺎ ﺟﻮﺷﺎﻧﻴﺪن ﻣﺠﺪد ﻣﺤﻠﻮل ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺎ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﺮاﺣـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫)ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ( ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در ﺣﺪ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻤـﻮل ﻣﺼـﺮف‬
‫اﻧﺮژي ‪ 0/2 – 3 KWh‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آب ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي از اﻧﺮژي در واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺘﺮاﻛﻢ‬
‫ﺳﺎزي‪ 22‬ﺑﺨﺎرات آب آزاد ﺷﺪه و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت آب ﮔﺮم ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از آب ﮔﺮم ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻬﺎت وﻳﮋهاي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬زﻳﺮا درﺟﻪ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﮔﺮﻣـﺎ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدن واﺣﺪ ﺗﺒﺨﻴﺮ اﺳﺖ)‪.(16‬‬
‫‪22 - Condensation‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5-7‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻛﻠﻲ ﻣﺮﺳﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن ﻛﺘﺎن‬
‫در ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎزي ﺳﻮدﺳﻮزآور ﻛﻪ ﻣﺠﺪداً ﺟﻮﺷﺎﻧﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺬف آﻫﺎرﻫﺎ‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎ‪ ،‬اﻟﻴـﺎف و ﻧﺎﺧﺎﻟﺼـﻴﻬﺎي‬
‫آزاد ﺷﺪه از اﻟﻴﺎف ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎي ﻣﻬﻢ ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎزي ﻋﺒﺎرت از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺻﺎف ﺳﺎزي‪ ،‬ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻮژ ﻛﺮدن‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎور ﺳﺎزي و اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪ .(16-19‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻏﺸﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫‪ NaOH‬اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻏﺸﺎﻫﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺑﺎﻻي ‪ NaOH‬را ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ و ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻠﻮل ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴـﺘﺮدهاي از ‪NaOH‬‬
‫رﻗﻴﻖ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ در ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺪار ﺳﻮد ﺳـﻮزآور ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ از ﺳﺎﻳﺮ واﺣﺪﻫﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ‪ NaOH‬آزاد ﺷﺪه از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺮﺳﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن ﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﺑﻪ روش ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ)‪.(20-21‬‬
‫ث‪ -‬رﻧﮕﺮزي اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰ‬

‫رﻧﮕﺮزي ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﺰي در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﺮاوري ﭘﺎرﭼﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑـﺮ روي اﻟﻴـﺎف‪ ،‬ﻧـﺦ‬
‫ﺗﺎﺑﻴﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ و ﺟﺎﻣﻪ و ﻟﺒﺎس اﻣﻜﺎن رﻧﮕﺮزي وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر در ﻣﺤﺼـﻮل‬
‫ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻮرد رﻧﮕﺮزي‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از رﻧﮕﻬﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﻬﻢ رﻧﮕﻬﺎ ﻋﺒﺎرت از‪ :‬رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،23‬رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ‪ ،24‬رﻧﮕﻬـﺎي ﺧﻤـﺮهاي‪ 25‬ﺷـﺎﻣﻞ رﻧﮕﻬـﺎي‬
‫ﮔﻮﮔﺮدي‪ 26‬و اﻳﻨﺪﻳﮕﻮ‪ 27‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼب ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬رﻧﮕﻬﺎ‪ :‬ﭘﺴﺎﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ‪ ،AOX ،‬ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ )‪(16)(CU ,Ni‬؛‬
‫‪ ‬ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪه‪ 28‬ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺮﻣﻮﻻﺳﻴﻮن رﻧﮓ‪ :‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ COD‬ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ‬
‫ﺿﻌﻴﻒ؛‬
‫‪ ‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﻤﻜﻲ‪ ،29‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه‪ :‬ﻧﻤﻜﻬﺎ )‪ ،(NaCl,Na2SO4‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ‪) pH،‬ﺳﻮدا‪ ،‬ﺳﻴﻠﻴﻜﺎتﻫﺎ‪،‬‬
‫‪) COD ،(NaOH‬ﮔﻠﻮﻛﺰ ‪،‬ﻫﻴﺪروﻛﺴﻲ اﺳﺘﻮن( و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺣﺎوي ‪) N‬اوره(‪.‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي رﻧﮕﻬﺎ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻋﺎﻣﻞ رﻧﮓ‪ 20 ،‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﮔﺮوه رﻧﮓ ﻣﺘﻔﺎوت ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻛﻤـﻲ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﮔﺮوﻫﻬـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ رﻧﮕﻬـﺎي آزو )ﻣﻨـﻮ آزو‪ ،‬دي آزو‪ ،‬ﺗـﺮي آزو و ﭘﻠـﻲ آزو(‪،‬‬
‫اﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻴﻨﻮن‪ ،‬ﻓﻨﺎﻟﻮﺳﻴﺎﻧﻴﻦ و ﺗﺮي آرﻳﻞ ﻣﺘﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 5-10‬ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻧﻬـﺎ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ )‪ .(5‬ﺗﻌﺪاد رﻧﮕﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارﻧـﺪ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﻪ ‪ 10000‬ﻧـﻮع‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 7×105‬ﺗﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد)‪.(2-4‬‬
‫‪23- Direct dyes‬‬

‫‪24 - Reactive dyes‬‬
‫‪25 - Vat dyes‬‬
‫‪26 - Sulphur dyes‬‬
‫‪27 - Indigo dyes‬‬
‫‪28 -Dispersing agents‬‬
‫‪29- Auxiliaries‬‬
‫رﻧﮕﻬﺎي ﺗﺠﺎري از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر و روش ﻛﺎﺑﺮد در ﺷﺎﺧﺺ رﻧﮓ‪ 30‬ﻧﻴﺰ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨـﺪي ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺮاﻳﻦ‬
‫اﺳﺎس ﻫﺮ رﻧﮓ از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻼﻣﺖ ‪ C.I‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﺎم ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه رﻧﮕﻬـﺎ و ﻛـﺎﺑﺮد آن در ﺻـﻨﻌﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 5-11‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي رﻧﮕﻬﺎ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﺎرﺑﺮدﺷـﺎن ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(3-4‬‬
‫ﺟﺪول‪ .5-10‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي رﻧﮕﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس و ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻋﺎﻣﻞ رﻧﮓ‬
‫ﮔﺮوه رﻧﮓ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫‪30 - Color Index‬‬

‫ﺟﺪول‪ 5-11‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي رﻧﮕﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﺎرﺑﺮد‬

‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت‬ ‫ﻧﻮع رﻧﮓ‬
‫ﻧﺎﻳﻠﻮن‪ ،‬ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻀﻮر ﮔﺮوﻫﻬﺎي اﺳﻴﺪﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﺑﻪ ﺷﺪت در آب ﻣﺤﻠﻮل‬
‫اﺑﺮﻳﺸﻢ‪ ،‬اﻛﺮﻳﻞ‪ ،‬ﻛﺎﻏﺬ‪،‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬در ﻣﺤﻠﻮل داراي ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﺎي ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ‬ ‫اﺳﻴﺪي‬
‫ﭼﺮم‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد در اﻟﻴﺎف ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت آزو‪ ،‬آﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻨﻮن و ﺗﺮي آرﻳﻞ ﻣﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻳﻠﻮن‪ ،‬ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ‬ ‫راﻛﺘﻴﻮ‬
‫اﺑﺮﻳﺸﻢ‪،‬‬ ‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزو‪ ،‬ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻓﻠﺰي‪ ،‬آﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻨﻮن و ﻓﺘﺎﻟﻮﺳﻴﺎﻧﻴﻦ اﺳﺖ‬
‫ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ‪ ،،‬ﭘﺸﻢ‪ ،‬اﺑﺮﻳﺸﻢ‪،‬‬ ‫ﻳﻚ ﻳﻮن ﻓﻠﺰي )ﻛﺮوم‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬ﻛﺒﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻴﻜﻞ( و ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﻣﻮﻟﻜﻮل رﻧﮓ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﻠﺰي‬
‫)اﺳﻴﺪ ﻳﺎ راﻛﺘﻴﻮ( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻗﻮي ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﻮزي‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻴﺮوي واﻧﺪرواﻟﺲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻟﻴﺎف ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫داﻳﺮﻛﺖ)ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ(‬
‫ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﭼﺮم‪ ،‬ﻧﺎﻳﻠﻮن‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزو ﺳﻮﻟﻔﻮﻧﺎﺗﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎي اﺳﻴﺪي اﻟﻴﺎف ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎزﻳﻚ‬
‫اﻟﻴﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻏﺬ‬ ‫رﻧﮕﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزو‪ ،‬آﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻨﻮن دي آرﻳﻞ ﻣﺘﺎن و ﺗﺮي آرﻳﻞ ﻣﺘﺎن اﺳﺖ‬
‫ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﭼﺮم‪ ،‬اﺑﺮﻳﺸﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻳﻚ ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )اﺳﻴﺪ ﺗﺎﻧﻴﻚ‪ ،‬آﻟﻮم‪ ،‬ﻧﻤﻜﻬﺎي آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻛﺮم‪،‬‬
‫ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﻮز‬ ‫ﻣﺲ‪ ،‬آﻫﻦ‪ ،‬ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ و ﻗﻠﻊ( ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪن ﺑﻪ رﻧﮓ و اﻟﻴﺎف ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮرداﻧﺖ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزو‪ ،‬اﻛﺴﺎزﻳﻦ و ﺗﺮي آرﻳﻞ ﻣﺘﺎن اﺳﺖ‬
‫ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ‪ ،‬ﭘﻠﻲ آﻣﻴﺪ‪،‬‬ ‫رﻧﮕﻬﺎي ﺑﺎ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﻢ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺘﻮرم ﺷﺪن اﻟﻴﺎف ﺑﻪ داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ﻧﻔﻮذ‬
‫اﺳﺘﺎت‪ ،‬آﻛﺮﻳﻠﻴﻚ و‬ ‫ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزو‪ ،‬آﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻨﻮن و آزو ﺑﺎ‬ ‫دﻳﺴﭙﺮس‬
‫ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ‬ ‫ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻓﻠﺰي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻧﻘﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺟﻮﻫﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻏﻴﺮﻳﻮﻧﻲ ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﻳﺎ ﻧﻤﻜﻬﺎي ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎص و‬ ‫ﭘﻴﮕﻤﻨﺖ‬
‫ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻬﺎ و ﻧﺴﺎﺟﻲ‬ ‫ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ آﻧﻬﺎ در ﻃﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺼﺮف ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزو‪ ،‬ﻓﺘﺎﻟﻮﺳﻴﺎﻧﻴﻦ ﺑﺎ ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻓﻠﺰي اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﻮزف ﭘﻨﺒﻪ و‬ ‫در آب ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﺑﻮده اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺣﻴﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻣﺤﻠﻮل‬
‫وات‬
‫ﭘﺸﻢ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻨﻮن و اﻳﻨﺪﻳﮕﻮﺋﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺎت ﺳﻠﻮﻟﻮز و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﻳﻚ واﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ ﺟﺰء ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻨﺪه و ﻳﻚ آﻣﻴﻦ‬
‫آزو‬
‫ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ‬ ‫آروﻣﺎﺗﻴﻚ دي آزو ﻛﻪ در اﻟﻴﺎف اﻳﺠﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻴﺎف ﺳﻠﻮﻟﻮز و ﭘﻨﺒﻪ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭘﻠﻴﻤﺮي ﺣﻠﻘﻮي ﻛﻪ داراي ﮔﻮﮔﺮد در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﻠﻘﻮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻮر‬
‫رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺑﺮاي رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ درﺟﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ در ﻣﺤﺪوده ‪ %70 - %90‬اﺳﺖ)‪ .(22 - 24‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺼﺮف رﻧﮓ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و در واﺣﺪ رﻧﮕﺮزي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺎ درﺟﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻜﺎر رود‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ در رﻧﮕﻬﺎ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ‪ ،‬اﻓـﺰاﻳﺶ دوام‬
‫رﻧﮕﻬﺎ روي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈﺖ اﻳﻦ ﻓﻠﺰات در ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﻣﻮرد ‪ AOX‬ﻧﻴﺰ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻫﺎﻟﻮژﻧﻪ ﻧﻴﺰ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ رﻧﮕﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬در واﺣﺪ رﻧﮕﺮزي ﻛﻪ‬
‫ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻠﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﻫﺎﻟﻮژﻧﻪ ﻋﺎﻣـﻞ اﺻـﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫‪ AOX‬در ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ در ﻏﻠﻈـﺖ ‪ Cu,Ni‬و ‪ AOX‬در ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻣﻮاد ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺨﺰن رﻧﮓ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻞ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻗﻠﻴﺎء در ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺮﺳﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﺳﻔﻴﺪ ﮔﺮي ﻛـﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻴﺎﺋﻴﺖ ﻧﺎﺷﻲ از واﺣﺪ رﻧﮕﺮزي راﻛﺘﻴﻮ ﻧﻘﺶ ﻛﻤﻲ در ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ‪ pH‬دارد‪.‬‬
‫دو ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ رﻧﮕﺮزي راﻛﺘﻴﻮ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ)‪:(25‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎر ﻧﻤﻚ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎﻻ )‪ :(NaCl,Na2SO4‬ﺑﺮاي ﺟﺬب ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل رﻧﮕﻬـﺎ‪ ،‬ﻏﻠﻈـﺖ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﻧﻤـﻚ‬
‫)ﺗﺎ ‪ ( 50g/L‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﻧﮕﺮزي ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺨﺎزن رﻧﮓ ﺑﺎﻋﺚ رﻫﺎ ﺳﺎزي اﻳﻦ ﻧﻤﻜﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ‪ 1:10‬ﺑﻜﺎر رود)‪10L‬ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﻲ ﺑـﺮاي رﻧﮕـﺮزي ‪1Kg‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل(‪ ،‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻤﻚ ‪ 50g/L‬ﻣﻘﺪار ‪ 0,5 Kg‬ﻧﻤﻚ ﺑﺮاي رﻧﮕـﺮزي ‪ 1Kg‬ﻣﺤﺼـﻮل وارد ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻓﺎﺿﻼب رﻧﮕﻲ‪ :‬ﻏﻠﻈﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻي رﻧﮓ در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺨﺼﻮص در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺟـﺬب رﻧـﮓ روي‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﻛﻢ اﺳﺖ )ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل در ﺣﺪود ‪ (%70 -%80‬اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ %20 -%30‬ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ وارد ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي راﻛﺘﻴﻮ ﻳﻚ اﺗﺼـﺎل ﻛﻮاﻻﻧﺴـﻲ‬
‫ﺑﻴﻦ رﻧﮓ و اﻟﻴﺎف اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روش ﻣﻌﻤﻮل رﻧﮕﺮزي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‪ ،‬دو‬
‫ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼب رﻧﮕﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد)ﺷﻜﻞ ‪.(5-8‬‬
‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ از رﻧﮕﻬﺎي ﺑﺎ درﺟﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﺤﺪود اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار رﻧﮓ ورودي ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب زﻳﺎد ﺑﻮده و‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﺷﺪﻳﺪاً رﻧﮕﻲ ﺧﻮﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺮوه ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ راﻛﺘﻴﻮ ﺑﺼﻮرت ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل در ﻣﺤﻴﻂ آﺑﻲ ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از آﻧﻬﺎ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ و ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﻧﮕﺮزي از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﺻﻼح واﺣﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي‪ ،‬روﺷﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‪ -‬اﺣﻴﺎ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ‪ -‬اﺣﻴـﺎي‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﻪ روش اﻧﻌﻘﺎد و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺟﺪاﺳﺎزي ﻏﺸـﺎﻳﻲ و ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪ .(26-35‬ﻫﺮ ﻛـﺪام از اﻳـﻦ روﺷـﻬﺎ‬
‫داراي ﻣﺰاﻳﺎي وﻳﮋهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛـﻪ ﻫﺮﻛـﺪام از اﻳـﻦ روﺷـﻬﺎ داراي دو ﻣﺸـﻜﻞ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ COD ،‬و ‪ AOX‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎر ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در‬
‫ﻓﺎﺿﻼب اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻟﺠﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ دﻓﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5–8‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب رﻧﮕﻲ در ﻃﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت رﻧﮕﺮزي ﭘﺎرﭼﻪ‬

‫رﻧﮓ زداﻳﻲ از ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي ﺣﺎوي رﻧﮓ را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي ﻏﻠﻴﻆ ﺣﺎوي ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ ﻳﻜﻲ از راﻫﻬﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﭼﻨـﻴﻦ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬـﺎي‬ ‫‪‬‬
‫ﻏﻠﻴﻈﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 5-8‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﻘﻂ ﻗﺴـﻤﺘﻲ از ﻣـﻮاد رﻧﮕـﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ از ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎ زدوده ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي رﻧﮕﻲ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﺣﺪود ‪ 1 g/L‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﺗﻐﻠﻴﻆ‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﻏﺸﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ ‪ 10 - 20 g/L‬ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺣﺠﻢ آب ﺑﺎزﻳـﺎﻓﺘﻲ را ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶ داده‪ ،‬اﻣﺎ در اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از اﻳﻦ آب ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑـﻪ ﻏﻠﻈـﺖ ﻧﻤـﻚ و ﻗﻠﻴـﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮده ﺗﺎ از زاﻳﻞ ﺷﺪن ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﻮرد رﻧﮕﺮزي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻞ ﻓﺎﺿﻼب‪ :‬اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺑﻌﺪي ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠـﻲ ﭼﻨـﻴﻦ‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪﻫﺎﻳﻲ در ﺷﻜﻞ ‪ 5-9‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻧﮕﻬﺎي ﺧﻤﺮهاي‬
‫رﻧﮕﻬﺎي ﺧﻤﺮه اي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﻧﮕﺮزي‪ ،‬در ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ و ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻋﻮاﻣﻞ اﺣﻴﺎء ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺜﻞ دي ﺗﻴﻮﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻛﺴﻲ اﺳﺘﻮن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻟﺪﺋﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮﻛﺴﻴﻼت اﻳﻦ‬
‫رﻧﮕﻬﺎ اﺣﻴﺎ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬رﻧﮕﻬﺎي ﺧﻤﺮهاي درﺟﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻋﺎﻟﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻌﻤـﻮﻻً در اﻳـﻦ ﻧـﻮع‬
‫رﻧﮕﺮزي ﻓﺎﺿﻼب رﻧﮕﻲ ﻛﻤﺘﺮ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎي ﺧﻤـﺮهاي ﻣﻮﺟـﻮد در ﻓﺎﺿـﻼب ﺳـﺮﻳﻌﺎً ﻣـﻮرد‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻛﺴﻴﺪ ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﺗﺮﺳﻴﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎ‪،‬‬
‫وﺟﻮد ﻋﻮاﻣﻞ اﺣﻴﺎء ﻛﻨﻨﺪه در آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده از دي ﺗﻴﻮﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺑﺘﻨﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و در ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻴﺪروﻛﺴﻲ اﺳﺘﻮن‪ COD ،‬ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪاي‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ .5–9‬ﻧﻤﻮدار ﻛﻠﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ‬
‫رﻧﮕﻬﺎي ﮔﻮﮔﺮدي‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رﻧﮕﻬﺎي ﺧﻤﺮهاي‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎي ﮔﻮﮔﺮدي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺣﻴﺎء ﺷﺪه ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺎﻃﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ اﺣﻴـﺎء‬
‫ﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ اﺣﻴﺎء ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺜﻞ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻠـﻲ ﺳـﻮﻟﻔﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻠـﻮﻛﺰ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻲ اﺳـﺘﻮن و ﻳـﺎ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﮔﻠﻮﻛﺰ ﺑﺎ دي ﺗﻴﻮﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻋﻮاﻣﻞ آﻟﻲ اﺣﻴﺎء ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻪ در ﻓﻮق ﺑـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي ‪ COD‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ اﻣﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑـﻪ راﺣﺘـﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ رﻧﮕﻬﺎي ﺧﻤﺮهاي درﺟﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ رﻧﮕﻬﺎي ﮔﻮﮔﺮدي ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫رﻧﮕﻬﺎﻳﻲ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮاي ﺗﻴﺮه ﻛﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺴﺎﺟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي رﻧﮕﻲ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﺑﻪ روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺪﻳﮕﻮ‬
‫رﻧﮕﺮزي ﺑﺎ اﻳﻨﺪﻳﮕﻮ ﺑﺮاي ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﺟﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ رﻧﮕﺮزي ﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ در ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﻲ ﻧﺦ‬
‫ﺗﺎﺑﻴﺪه ﺷﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻮع رﻧﮕﺮزي ﻓﻘﻂ ﻳﻚ رﻧﮓ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ آن ﻫﻢ اﻳﻨﺪﻳﮕﻮ اﺳﺖ)‪.(36-40‬‬
‫‪ -5-2-3‬رﻧﮕﺮزي اﻟﻴﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ‬
‫اﻟﻴﺎف ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮔﺮوه اﻟﻴﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ آن ‪ 19/2‬ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﺗـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎه دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ را در ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻴﺎف ﻧﺴﺎﺟﻲ دارد)‪ .(10‬ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ رﻧﮕﻬﺎي دﻳﺴﭙﺮس رﻧﮕﺮزي ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻓﻨﻮن زﻳﺮ در رﻧﮕﺮزي اﻳﻦ اﻟﻴﺎف ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻ‪ :(HT) 31‬ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﭘﺎرﭼﻪ از درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﻴﺸـﻪاي ﺷـﺪن‪ 32‬و‬
‫‪110 - 115‬‬ ‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ رﻧﮕﺮزي و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ رﻧﮓ‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺨﺰن رﻧﮓ ﺑﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺼﻮرت ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺠﻬﻴﺰات وﻳﮋهاي ﺑﺮاي‬
‫اﻳﺠﺎد و ﺣﻔﻆ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫‪ ‬رﻧﮕﺮزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن رﻧﮕﺮزي‪ :33‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﺑـﺎ وزن ﻣﻮﻟﻜـﻮﻟﻲ‬
‫‪ 100‬ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن ﺷـﺮاﻳﻂ رﻧﮕـﺮزي ﭘﻠـﻲ‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮ از‬
‫اﺳﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ رﻧﮕﺮزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻓﺸﺎر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻛﻠﺮﻳﻨﻪ ﻛﻪ از دﻫﻪ ‪ 1970‬ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﻜﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢ اﻛﻨـﻮن ﺑـﺎ ﻣـﻮاد‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه رﻧﮕﺮزي ﻓﺎﻗﺪ ﻛﻠﺮ ﻣﺜﻞ اﺳﺘﺮﻫﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻚ و ﻓﻨﻞﻫﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬رﻧﮕﺮزي ‪ :Thermo sol‬از ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ وﻳﮋه وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ رﻧﮕﻬـﺎي ﭘﻠـﻲ اﺳـﺘﺮ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان در‬
‫رﻧﮕﺮزي ‪ Thermo sol‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﻧﮕﺮزي ﻣﺪاوم‪ ،‬ﻣﻮاد ﺑﺎ رﻧﮓ دﻳﺴﭙﺮس آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫‪ 200 - 210‬ﮔﺮم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻮاد‬ ‫و ﺳﭙﺲ ﺧﺸﻚ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺣﺪود‬
‫رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻌﻴﺪ ﺷﺪه و ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ اﻟﻴﺎف ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻤﻲ از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن رﻧﮓ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دﻣﺎ درﺟﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ رﻧـﮓ‬
‫ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه رﻧﮕﺮزي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﺴﺘﻲ ﺑﺪﻗﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫‪31 - High temperature‬‬

‫‪32 - glass-transition temperature‬‬
‫‪33 - Carriers‬‬
‫دﻳﺴﭙﺮس ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﺤﺪودي دارﻧﺪ‪ ،‬رﻧﮕﺮزي اﻟﻴﺎف ﭘﻠﻲ اﺳﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺖ)‪.(38‬‬
‫ﻳﻚ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻣﻬﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻼل در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎه از ﺳﻴﺎﻻﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫‪ CO2‬در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ‪ CO2‬در ﻣﻘﻴﺎس ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺮاي رﻧﮕﺮزي ‪ PES34‬ﮔﺰارش ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ)‪ .(39‬در اﻳﻦ روش ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮﻣﻮﻻﺳﻴﻮﻧﻬﺎي رﻧﮕﻲ وﻳﮋه ﻧﻴﺎز‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬اﻟﻴﺎف ﻛﺸﺪار‪Elastan ،LycraTM :‬‬
‫درﺻﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت ﻧﺴﺎﺟﻲ از ﻣﻮاد ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻛﺸﺪار ﻃﺮاﺣﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻃﺮاﺣﻴﻬﺎ‬
‫از اﻟﻴﺎف ﻛﺸﺪار در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬آﻣﺎده ﺳﺎزي اﻟﻴﺎف ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﻛﺸﺪار ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آﻣـﺎده ﺳـﺎزي‬
‫ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻴﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻳﻦ اﻟﻴﺎف در ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﺦ رﻳﺴﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻴﺪن‪ ،‬ﺑـﺎﻓﺘﻦ و ﻛﺸـﺒﺎﻓﻲ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬آﻣﻴﻨﻬﺎي ﭼﺮب؛‬
‫‪ ‬ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮلﻫﺎ؛‬
‫‪ ‬ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦﻫﺎ؛‬
‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﻴﻠﻴﻜﻮن‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ در ﻣﻮرد اﻟﻴﺎف ﻛﺸﺪار‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ )در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺳﻴﻠﻴﻜﻮﻧﻲ( ﺗﺎ ﻣﻴﺰان‬
‫‪ %2/5 -%8‬وزﻧﻲ اﻟﻴﺎف اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺣﻞ آﻣﺎده ﺳﺎزي اﻟﻴﺎف ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ در ﺣﺬف اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت روﻏﻨـﻲ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺷﺴﺘﺸﻮي ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت در ﻏﻠﻈﺘﻬـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ در ﻓﺎﺿـﻼب دﻳـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻓﻨﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸﺮﻳﻚ ﻣﺴـﺎﻋﻲ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه اﻟﻴﺎف‪ ،‬ﻧﺦ و ﭘﺎرﭼﻪ و واﺣﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي اﻣﻜﺎن ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻓﺮاﻳﻨﺪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪34 - Polyester dyeing‬‬

‫‪ -5-2-4‬رﻧﮕﺮزي در ﻳﻚ وان ﺣﺎوي ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از رﻧﮕﺮزي ﻗﺒﻠﻲ‬

‫ﻳﻚ روش ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪه ﻣـﻮاد رﻧﮕـﻲ در ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻫـﺎي‬
‫ﻣﺼﺮف رﻧﮓ‪35‬روش رﻧﮕﺮزي در ﻳﻚ وان ﺣﺎوي ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از رﻧﮕﺮزي ﻗﺒﻠـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﻜﻨﻴﻜـﻲ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻣﺨﺰن رﻧﮓ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه در رﻧﮕﺮزي ﻗﺒﻠﻲ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )ﻧﻤﻚ( و ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ رﻧﮓ و ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﻣﺠﺪداً ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺗﻜﻨﻴـﻚ‬
‫ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل واﻗﻊ ﻧﺸﺪ‪ ،‬زﻳﺮا در اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻳﻜﺴﺮي از اﻟﺰاﻣـﺎت ﺻـﻮرت ﭘـﺬﻳﺮد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )ﻣﺜﻞ ﺑﻘﺎﻳﺎي ﻋﻮاﻣﻞ اﺣﻴﺎء ﻛﻨﻨـﺪه ﻣﺼـﺮف ﺷـﺪه در ﻣﺨـﺰن‬
‫رﻧﮕﺮزي ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻤﻚ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ( وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ رﻧﮕﻲ )ﻣﺜﻞ رﻧﮓ ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ ﺷﺪه در رﻧﮕﺮزي راﻛﺘﻴﻮ( ﺑﻮﺟﻮد آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻫﺮﺑﺎر رﻧﮕﺮزي ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ در ﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ آن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ وان رﻧﮓ اﺿـﺎﻓﻪ ﮔـﺮدد و از اﺿـﺎﻓﻪ‬
‫ﻛﺮدن ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﺎز رﻧﮓ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻣﻮرد رﻧﮕﺮزي ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮاردي از ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻚ در رﻧﮕﺮزي ﮔﻮﮔﺮدي ﺑﺮاي رﻧﮕﻬﺎي ﺗﻴﺮه و در رﻧﮕـﺮزي اﻳﻨـﺪﻳﮕﻮ ﭘﺎرﭼـﻪ ﻛﺘـﺎن‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5-2-5‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭼﺎپ روي ﭘﺎرﭼﻪ‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﻤﺎري ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﭼﺎپ روي ﭘﺎرﭼﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﭼﺎپ ﺑﻪ ﻧﻮع اﻟﻴﺎف‪ ،‬ﻧﻮع رﻧﮓ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﻘﺶ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه روي ﭘﺎرﭼﻪ و ﻣﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﭼﺎﭘﮕﺮﻫﺎي ﺻﻔﺤﻪ دوراﻧﻲ‪ 36‬و ﭼﺎﭘﮕﺮﻫﺎي ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺨﺖ‪ 37‬از ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻋﻤﺪهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ در‬
‫ﭼﺎپ روي ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫‪35 - Exhaust processes‬‬

‫‪36 - rotary screen printing‬‬
‫‪37 - flat screen printing‬‬
‫در اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ در ﻳﻚ آﻫﺎر ﭼﺎپ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨـﺪه و ﻣـﻮاد ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ دﻳﮕـﺮي اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ‪ /‬ﭘﺨﺶ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي واﺣﺪ ﺗﺰرﻳﻖ رﻧﮓ و ‪ screen‬ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻛﻨـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺘﻨﺎوب رﻧﮓ ﭼﺎپ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ آﻫﺎر ﭼﺎپ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭼﺎپ )ﭘﻤﭙﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺑﻠﻮنﻫﺎ و ﻣﺨﺎزن( ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ‬
‫ﺗﻤﻴﺰ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎر آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ وارد ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﮔﺬاري آﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﺷﺪن ﻃﻮل زﻣﺎن‬
‫ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﺎپ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 5-12‬دو ﻣﺜﺎل از ﺗﺮﻛﻴﺐ آﻫﺎر ﭼﺎپ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 5-12‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ 1000 g‬ﺧﻤﻴﺮ ﭼﺎپ ﺑﺮاي رﻧﮓ ﭼﺎپ و ﭼﺎپ راﻛﺘﻴﻮ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي‬
‫ﺟﺮم )‪(g‬‬ ‫ﭼﺎپ راﻛﺘﻴﻮ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي‬ ‫ﺟﺮم )‪(g‬‬ ‫ﺧﻤﻴﺮ ﭼﺎپ‬
‫‪1 - 100‬‬ ‫ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ‬ ‫‪5- 80‬‬ ‫رﻧﮕﺪاﻧﻪ‬
‫‪50‬‬ ‫اوره‬ ‫‪15 - 45‬‬ ‫ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه )ﻣﺜﻞ ﭘﻠﻲ آﻛﺮﻳﻼت(‬
‫‪400‬‬ ‫ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه آﻟﮋﻳﻨﺎت‬ ‫‪5 - 10‬‬ ‫اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن ﻛﻨﻨﺪه‬
‫)ﻣﺜﻞ ‪(fattyalcohol-polyglycolethers‬‬
‫‪15‬‬ ‫– ‪m – Nitro – benzene‬‬ ‫‪60 - 80‬‬ ‫رﻧﮓ ﭘﺎﻳﻪ )ﻣﺜﻞ ‪Copolymers from‬‬
‫‪sulfonic acid‬‬ ‫‪(butylacry,acrylonitrile, styrol‬‬
‫‪2–3‬‬ ‫‪Na – salt Buffer‬‬ ‫‪5 - 10‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻛﻨﻨﺪه ) ‪melamine formaldehyde‬‬
‫)ﻣﺜﻞ ‪Na (H2PO4‬‬ ‫‪(condensation prod‬‬
‫‪0- 2‬‬ ‫‪) Catalysator‬ﻣﺜﻞ ‪(MgCl2‬‬

‫‪5 - 10‬‬ ‫ﻧﺮم ﻛﻨﻨﺪه )اﺳﺘﺮ اﺳﻴﺪ ﭼﺮب(‬
‫‪0- 3‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺿﺪ ﻛﻒ‬
‫ﺗﺎ ‪ 1000‬ﮔﺮم‬ ‫ﺗﺎ ‪ 1000‬ﮔﺮم‬
‫آب‬ ‫آب‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‬ ‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ COD‬آﻫﺎر ﭼﺎپ راﻛﺘﻴﻮ ‪ 150000 - 200000 mg‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم آﻫـﺎر اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﭘﻴﮕﻤﺎن آﻫﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 350000 mg‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠـﻮﮔﺮم ﭘﻴﮕﻤـﺎن ﻣﻘـﺪار واﻗﻌـﻲ ﺗـﺮي اﺳـﺖ‪ .‬از‬
‫ﻣﺸﻜﻼت دﻳﮕـﺮ ﻧﺎﺷـﻲ از اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‪ ،‬وﺟـﻮد ‪ AOX‬در ﻓﺎﺿـﻼب ﺗﻮﻟﻴـﺪي )ﻛﻠـﺮ ﻣﻮﺟـﻮد در ﻣـﺎده رﻧﮕـﻲ( و‬
‫وﺟﻮدﻛﻤﭙﻠﻜﺲ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ در رﻧﮕﻬﺎ )ﻣﺜﻞ‪ (Co, Cu, Ni‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺗﻮﺟـﻪ ﻛـﺮد ﻛـﻪ در‬
‫آﻫﺎرﻫﺎي ﭼﺎپ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮدن رﺷﺪ ﻣﻴﻜﺮوبﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪﮔﺎن وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ آﻫﺎر ﭼﺎپ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ آﻫﺎر ﭼﺎپ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔـﺮدد‪ .‬در ﺑﺴـﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎ اﻳـﻦ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ 5-10‬ﻧﻤﺎي ﻛﻠﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از واﺣﺪ ﭼﺎپ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(41‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﻣﺼﺮف آﻫﺎر ﭼﺎپ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي زﻳﺮ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺣﺠﻢ ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﭘﺮ ﻛﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺜﻞ ﺷـﺎﺑﻠﻮن ﭼـﺎپ‪ ،‬ﻟﻮﻟـﻪﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﭘﻤﭗ ﻫﺎ و ﻣﺨﺰن‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان در ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮ ﻛﺮدن دﺳـﺘﮕﺎه ﭼـﺎپ ﺑـﺎ ﻇﺮﻓﻴـﺖ ‪8 kg‬‬
‫ﻣﻴﺰان زاﻳﺪات رﻧﮓ را ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 2 kg‬ﻛﺎﻫﺶ داد‪.‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻗﻴﻖ و اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﺼﺮف آﻫﺎر ﭼﺎپ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻣﺼﺮف آﻫﺎر اﺿﺎﻓﻲ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 5–10‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﻧﻘﺎﺷﻲ ﭘﺎرﭼﻪ‬

‫ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﭘﺮ ﻛﺮدن ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭼﺎپ روي ﭘﺎرﭼﻪ داراي ﻃﻮل ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺜﻞ ﭼﺎپ روي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﺎرﭼـﻪ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫وﻳﮋهاي دارد‪ .‬اﺧﺘﺼﺎﺻﺎً ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎه )ﻣﺜﻼً ‪ (120 m‬ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ از آﻫـﺎر‬
‫ﭼﺎپ ﺑﺮاي ﭘﺮ ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود ‪ %55-%80‬آﻫﺎر ﺑﺮاي ﭼﺎپ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود و ﺣﺪود ‪ %20 - %45‬آن‬
‫دور رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ)ﺣﺪود ‪ (5kg‬اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﭘﺎرﭼـﻪ اي ﺑـﻪ ﻃـﻮل‬
‫ﺣﺪود ‪ 1000 m‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﻲ از رﻧﮓ ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮ ﻛﺮدن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺪر ﻣﻲرود ﺑـﻪ ﺣـﺪود ‪-%30‬‬
‫‪ %10‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ)‪ .(37‬ﻣﺼﺮف زﻳﺎد آﻫﺎر ﭼﺎپ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭘﺎرﭼﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎي ﭼـﺎپ دﻳﺠﻴﺘـﺎل ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫روﺷﻬﺎي ﭘﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺤﻠﻮل و ﺗﻐﻴﻴﺮات وﺳﻴﻊ ﻏﻠﻈﺖ رﻧﮕﻬﺎ و ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آﻫﺎر را ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻗﻴﻖ ﻣﻘﺪار آﻫﺎر ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺿﺮورت دﻓﻊ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻋﺒـﺎرت از ﺧﺸـﻚ ﻛـﺮدن و‬
‫ﺳﻮزاﻧﻴﺪن‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ در ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺘﻦ و ﻫﻀﻢ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪.(39-40‬‬
‫ﻳﻚ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻋﺒﺎرت از ﺗﺮﺳﻴﺐ ﻣﻮاد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺣﻼﻟﻬـﺎي آﻟـﻲ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﻣﺘﺎﻧﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺣﺬف رﻧﮓ و ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺗﻪ ﻧﺸﺴﺖ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﺮاي آﻣـﺎده ﺳـﺎزي آﻫـﺎر ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺣﺬف ﺷﺪه و رﻧﮕﻬﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آوري و دﻓﻊ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ روش ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ‪ COD‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﻲﺗـﻮان ‪ AOX‬و ﻓﻠـﺰات‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﭼﺎپ را ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي ﻛﺎﻫﺶ داد‪.‬‬
‫‪ -5-2-6‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺧﻮاص ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻴﻦ و ﭼﺮوك‪ ،‬ﻋﺪم ﺟﺬب ﮔﺮد‬
‫و ﺧﺎك‪ ،‬ﺧﻮاص آب ﮔﺮﻳﺰي‪ ،‬ﺧﻮاص ﺿﺪﺣﺮﻳﻖ و ﺿﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﻮارد ﺑﺎ ﻋﺒﻮر دادن ﭘﺎرﭼﻪ از درون وان رﻧﮓ و ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﻓﺸﺮدن ﭘﺎرﭼﻪ و ﺳﭙﺲ ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫روي ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ)‪.(41-43‬‬
‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ‬رزﻳﻦﻫﺎي ﻓﺮﻣﺎﻟﺪﺋﻴﺪ ‪ -‬اوره ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﻋﺮﺿﻲ ﺳﻠﻮﻟﺰﻫﺎي ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻣﺜﻞ دي ﻣﺘﻴﻠﻮل‪ ،‬دي ﻫﻴﺪروﻛﺴﻲ‬
‫اﺗﻴﻠﻦ‪ -‬اوره‬
‫‪ ‬ﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ )ﭘﻠﻲ اﻛﺮﻳﻞ اﺳﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻴﻜﻮن (‬
‫‪ ‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﻠﻮرو ﻛﺮﺑﻦ‬
‫ﻣﻮاد ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن‪ ،‬روي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻲ ﺑﺎ ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 200000 mg/L‬ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در اوﻟﻴﻦ اﻗﺪام ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻮاد ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺎرﭼﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﺣﺠـﻢ‬
‫ﻣﻮاد ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه در ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎي ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻪ داراي دﺳﺘﻮر‬
‫اﻟﻌﻤﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﻜـﺎن اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﺠـﺪد وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد و ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از ﻣـﻮاد ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -5-3‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺗﻮﻟﻴﺪي‬

‫‪ -5-3-1‬ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب از روﺷﻬﺎي ﺳﺎده ﺗﺎ روﺷﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ واﺣﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘـﻮاﻟﻲ وﻇﻴﻔـﻪ‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺴﺎﺟﻲ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ )‪.(37‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺪاﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻏﻠﻴﻆ و ﺗﺼـﻔﻴﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﻓﺎﺿـﻼﺑﻬﺎي ﻛـﻢ ﺣﺠـﻢ در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻨﻮن و اﺑﺰارﻫﺎي ﺑﻴﺸﻤﺎري در ﻣﻘﻴﺎس آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻠﻮت و واﻗﻌﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻠﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﻴﺰان ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در اﺳـﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد)‪.(38-39‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪم اول‪ ،‬ﺟﺪاﺳﺎزي اﻧﻮاع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎي زﻳﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪ ‬ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻏﻠﻴﻆ‪) (filling , padders) :‬رﻧﮕﺮزي‪ ،‬ﺗﻜﻤﻴﻞ(‪ ،‬آﻫﺎر ﭼﺎپ‪ ،‬وان رﻧﮓ؛‬
‫‪ ‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﻣﺜﻞ ﺷﺴﺘﺸﻮ‪ ،‬آﺑﻜﺸﻲ(؛‬
‫‪ ‬ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺑﺎ آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﺎﭼﻴﺰ )آب ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه(‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ﭘﺎﻳﻪاي زﻳﺮ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ ‬ﺟﻤﻊ آوري و اﺧﺘﻼط واﻧﻬﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﺮدن ‪ pH‬و درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻓﺎﺿﻼب ﻧﻬﺎﻳﻲ؛‬
‫‪ ‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﺑﺎ ﺧﻨﺜﻲ ﺳﺎزي ﻓﺎﺿﻼب رﻧﮕﺮزي ﺳﻠﻮﻟﺰي و ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﺎرﭼﻪ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي‬
‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﮔﺎزﻫﺎي دﻓﻌﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬـﺎ و ﻳـﺎ واﺣـﺪﻫﺎي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺨﺎر ﻛﻪ ﺣﺎوي ‪ CO2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻨﺜﻲ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -5-3-2‬ﻛﻠﻴﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺴﺎﺟﻲ‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺷﻮن ﺑﺮﮔﺮ و ﻛﭙﺲ‪ ،(8) 38‬روﺷﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت ﻧﺴـﺎﺟﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺟﺪول ‪ 5-13‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪38 - Schonberger and kaps‬‬

‫ﺟﺪول ‪ 5-13‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺒﺎدﻟﻪ‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ‬ ‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﺗﻐﻠﻴﻆ‬
‫ﺗﺒﺎدل ﻳﻮﻧﻲ‬ ‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‪:‬ﻫﻮازي‪،‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﺮﻃﻮب‪ ،‬ازن‬ ‫ﻓﻨﻮن ﻏﺸﺎﻳﻲ‪ :‬ﻣﻴﻜﺮوﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن‪،‬‬
‫زﻧﻲ ‪ ،‬ﭘﺮاﻛﺴﺪﻫﺎ )ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻨﺘﻮن(‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‬ ‫اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن)‪،(UF‬ﻧﺎﻧﻮﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن )‪ ،(NF‬اﺳﻤﺰ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﻴﺪن‬ ‫ﻣﻌﻜﻮس )‪(RO‬‬
‫اﺣﻴﺎ ‪ :‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ‪:‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي‬
‫ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺳﺘﺨﺮاج‬
‫اﻳﺠﺎد ﻛﻤﭙﻠﻜﺲ‬
‫ﺗﻬﻲ ﺳﺎزي‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژيﻫـﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي اﻧﻮاع ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از روﺷﻬﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود)‪.(45-55‬‬
‫‪ -5-3-3‬آﻫﺎر زداﻳﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬

‫‪1 kwh/kg‬‬ ‫‪BOD‬‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي آﻫﺎر ﻣﻄﻠﻮﺑﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻮازي ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺣﺎوي آﻫﺎر ﺑـﻪ ﺣـﺪود‬
‫اﻧﺮژي ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 0/5 – 1/5 kwh/kgBOD‬اﻧﺮژي ﻧﻴﺎز دارد و ﻣﻴﺰان ﻟﺠﻦ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﻴﺰ ﻛﻤﺘﺮ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﻮازي اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺪاوم رﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﮔﺬاري ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺪاوم ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ)‪.(55‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺌﻮرﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺎوي ﭘﻠﻴﻤﺮ ﻧﺎﺷﻲ از آﻫﺎر زداﻳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن‬
‫و ﺗﺒﺨﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ روش ﭘﻠﻴﻤﺮ ﺗﻐﻠﻴﻆ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑـﺎﻻي ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔـﺬاري اوﻟﻴـﻪ و دﻓـﻊ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﻏﻠﻴﻆ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﺎﻧﻊ از اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ‪ PVA39‬و ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻲ ـ ﻣﺘﻴﻞ ـ ﺳﻠﻮﻟﺰ )‪ ، 40(CMC‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﺮﻃﻮب در ﻓﺸﺎر‬
‫‪ (200‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(56‬در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻛﺴﻴﮋن و ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺖ‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦ )ﻓﺸﺎر ‪ ،5-20bar‬دﻣﺎي ﻛﻤﺘﺮ از‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮدي ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻃﻲ اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺮاي ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎزي و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ زﻳﺎدي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻜﻼت اﺻﻠﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﺣﺮارت؛‬ ‫‪‬‬
‫رﺳﻮب ﮔﺬري و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻣﺮﺗﺐ ﺗﺠﻬﻴﺰات؛‬ ‫‪‬‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ؛‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻮاد ﻏﻠﻴﻆ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه )ﻣﺜﻞ ﺳﻮزاﻧﻴﺪن‪ ،‬دﻓﻊ(‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ﻏﻠﻴﻆ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺟﺰء ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎﺻﻲ دﻓﻊ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺬف اﻟﻴﺎف و ﻧﺦ ﺗﺎﺑﻴﺪه در ﻃﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ آﻣﺎده ﺳﺎزي و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻢ ورود روﻏﻦ‪ ،‬ﮔـﺮﻳﺲ و‬
‫ﺳﻴﻠﻴﻜﻮن ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻌﻤﻮل اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﻏﺸـﺎﻳﻲ و‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺬف اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺿﺮوري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺟﺬب ﺳﻄﺢ ﻟﺠﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻟﺠﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﺷـﻬﺮي ﻛـﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ را درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎرور ﻛﻨﻨﺪه در زﻣﻴﻨﻬﺎي ﻛﺸﺎورزي ﺑﻜﺎر روﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺚ آﻟﻮدﮔﻲ زﻣﻴﻨﻬـﺎي‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﭘﺴﺎبﻫﺎي ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺳـﻔﻴﺪﮔﺮي ﺑﻌـﺪ از ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻛﺎﺗـﺎﻻز‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ)‪.(57‬‬
‫‪ -5-3-4‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي‬

‫ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي ﺣﺎوي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻮاد رﻧﮕـﻲ‪،‬‬
‫ﻗﻠﻴﺎء‪ ،‬اﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻚ و ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎ وﺟـﻮد دارد)‪ .(58‬در اوﻟـﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺟﺪاﺳـﺎزي‬
‫‪39 -Polyvinyl alcohol‬‬

‫‪40 - carboxymethyl cellulose‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎ درﺟﻪ آﻟﻮدﮔﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ زﻳﺮ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬و درﺟﻪ ﺣﺮارت؛‬
‫‪ ‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺗﺮﺳﻴﺐ )‪(58‬؛‬
‫‪ ‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي )ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‪ AL3+,Fe3+,Fe2+‬و ﭘﻠﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺖ( )‪(59‬؛‬
‫‪ ‬ﺻﺎف ﺳﺎزي )ﻣﺜﻞ ﺻﺎﻓﻲ ﺷﻨﻲ(؛‬
‫‪ ‬ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺜﻞ ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل )‪(59-62‬؛‬
‫‪ ‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ازن‪.‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﻫﺪف اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺬف ﻳﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ رﻧﮓ ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻨـﻮن ﻣﻬـﻢ ﺗﺼـﻔﻴﻪ در ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ)‪.(63-64‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺗﻴﻮ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ازن زﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺎ ‪ ،UV‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن و ﻓﻨﺘﻮن ﺑﺮاي ﺗﺨﺮﻳـﺐ رﻧﮕﻬـﺎ ﺑﻜـﺎر‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ )‪.(65-66‬‬
‫‪ -5-3-4-1‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬

‫ﺣﺬف رﻧﮓ از ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﻳﻜﻲ ازﻣﺸﻜﻼت اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در‬
‫اﻳﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﺴﺒﺖ ‪ BOD / COD‬ﺑﺮاي رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ ﺑﻠﻮ ‪ ،21‬داﻳﺮﻛﺖ ﺑﻠﻮ ‪ 80‬و وات‬
‫وﻳﻮﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0,056 ، 0,016‬و ‪ 0,092‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ روﺷـﻬﺎي ﻣﺘـﺪاول ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ)‪ .(3‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﻧﮕﻬﺎي آزو وﺟـﻮد ﭘﻴﻮﻧـﺪ )‪(N=N‬‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 50‬درﺻﺪ رﻧﮕﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻛﻪ ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 70‬درﺻﺪ آﻧﻬﺎ در ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﺟﻮد ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺮاوان رﻧﮓ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻓﻠـﺰات‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎﻻي ﻧﻤﻜﻬﺎي ﻏﻴــﺮآﻟﻲ و ﻣﻮاد ﻣﻌﻠﻖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﻜﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ)‪.(2‬‬
‫رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻴﻨﻮن‪ ،‬ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي از رﻧﮕﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ دوﻣـﻴﻦ ﮔـﺮوه‬
‫ﭘﺮﻣﺼﺮف ﺑﻌﺪ از رﻧﮕﻬﺎي آزو ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮل ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲﺗﺮي ﻛﺮوﻣﺎﺗﻴﻚ دارﻧﺪ)‪ .(4‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻴﻨﻮن ﺑﺎ‬
‫ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻚ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻘﺎوم ﻫﺴﺘﻨﺪ)‪ .(3‬و ﻣﻀﺎﻓﺎً اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻧﻬﺎ داراي‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺳﻤﻲ و ﺟﻬﺶ زاﻳﻲ ﺑﺮ ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ)‪ .(4‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻧﺘﺮاﻛﻮﺋﻴﻨﻮﻧﻲ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺳﻤﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺪرت ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ را از ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺴﻢﻫﺎ ﺳﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ)‪ .(38‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪي روﺷﻬﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﺣﺬف رﻧﮓ‪،‬‬
‫از روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻳﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ اﻧﻌﻘﺎد و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﻏﺸﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮدﻫﻲ‪ ،‬رﺳﻮب دﻫﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﻮاج ﻣﺎوراء ﺻﻮت‪ ،‬اﺣﻴﺎء ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ و‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ )‪ 41(AOP‬ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﺰا و ﻳﺎ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﺟﻬـﺖ ﺣـﺬف‬
‫رﻧﮓ از ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺎﺟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد)‪ 5‬و ‪ .(2‬در ﺟﺪول ‪ 5-14‬ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ رﻧﮓ زداﻳﻲ در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ)‪.(4‬‬
‫ﺟﺪول‪ .5-14‬ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮓ زداﻳﻲ در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ‬
‫ﻣﻌﺎﻳﺐ‬ ‫ﻣﺰاﻳﺎ‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫ﻧﻮع ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ‬ ‫در ﺣﺬف رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺤﻠﻮل و ﻧﺎ ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫واﻛﻨﺶ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن در ﺣﻀﻮر ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ‬
‫ﻓﻨﺘﻮن‬
‫ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻫﻴﺪروژن و آﻫﻦ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد در ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎزي‪ ،‬ﻗﺪرت‬
‫ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري وﻧﻴﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﻛﻮﺗﺎه‬ ‫واﻛﻨﺶ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ازن‬ ‫ازن زﻧﻲ‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺣﺬف رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺤﻠﻮل‬
‫واﻛﻨﺶ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن در ﺣﻀﻮر ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ‬ ‫ﻋﺪم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ‬ ‫واﻛﻨﺸﻬﺎي ﻓﺘﻮﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ‬
‫ﻫﻴﺪروژن و اﺷﻌﻪ‬
‫واﻛﻨﺶ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮق‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت واﻛﻨﺶ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل آﻻﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‪،‬‬
‫و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺬف ﺧﻮب ﻣﺤﺪوده ﮔﺴﺘﺮدﻫﺎي از رﻧﮕﻬﺎ‬ ‫ﺣﺬف ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ازﻛﺮﺑﻦ‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري و دﻓﻊ ﺟﺎذب‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ ﺗﻐﻠﻴﻆ ﺷﺪه‬ ‫ﺣﺬف ﻫﻤﻪ رﻧﮕﻬﺎ‬ ‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬ ‫ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن‬
‫ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‬ ‫اﺣﻴﺎئ ﺑﺪون اﻓﺖ ﻣﺎده ﺟﺎذب‬ ‫ﺗﺒﺎدل ﻳﻮن‬
‫ﺣﺬف ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رزﻳﻦ‬
‫رﻧﮓ ﻫﺎ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺠﻦ زﻳﺎد‬ ‫از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدي اﻣﻜﺎﻧﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻟﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫اﻧﻌﻘﺎد‬
‫‪41 -Advanced Oxidation Processes‬‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺻﻠﻲ ﺣﺬف رﻧﮕﻬﺎ در ﺑﺨﺶ ﻫﻮازي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ روي ﺗﻮده زﻳﺴﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻼت دﻳﮕﺮ در ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻛﺮﻣﻮﻓﻮرﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺼﻔﻴﻪ رﻧﮕﻬـﺎي ﻓﺘﺎﻟﻮﺳـﻴﺎﻧﻴﻦ‪ ،‬رﻧﮕﻬـﺎي آﺗﺮاﻛﻮﺋﻴﻨﻮﺋﻴـﺪ‪،‬‬
‫رﻧﮕﻬﺎي ﺧﻤﺮهاي و ﮔﻮﮔﺮدي ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻛﺮوﻣﻮﻓﻮرﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻘﺎوم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - 5-3-4-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺣﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺣﻴﺎﻳﻲ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻛﻨﻨﺪه رﻧﮕﻬﺎي ﮔﺮوﻫﻬﺎي آزو‪ ،‬ﺑﺎ ورود ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻳﻦ رﻧﮕﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﻲ ﻫـﻮازي‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ روش ﺑﺨﺎﻃﺮ وﺟﻮد ﻓﻠـﺰات ﺳـﻨﮕﻴﻦ در ﺳـﺎﺧﺘﺎر اﻳـﻦ‬
‫رﻧﮕﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل رﻧﮕﻬﺎي ﻓﺘﺎﻟﻮﺳﻴﺎﻧﻴﻦ از اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ آﻟﻮدﮔﻲ ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻣﻲ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺗﺨﺮﻳﺐ اﺣﻴﺎﻳﻲ ﺣﻤﺎمﻫﺎي رﻧﮕﻲ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻋﻮاﻣﻞ اﺣﻴﺎء ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺜﻞ ‪Na2S2O4‬‬
‫و ﻧﻤﻜﻬﺎي ‪ Fe2+‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎرآﻟﻲ در ﻓﺎﺿـﻼب ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي آﻣﻴﻨﻬﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻜﺎر ﮔﻴﺮي ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫اﺣﻴﺎء ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -5-3-4-3‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ‪ -‬ﺗﺮﺳﻴﺐ‬

‫ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ـ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺴـﺎﺟﻲ رﻧﮕـﻲ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ ‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻧﻤﻚ آﻫﻦ‪ Ca(OH)2 -‬ﻛﻪ روش ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده و ارزان ﻗﻴﻤﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺪاﺳـﺎزي و‬
‫دﻓﻊ ﻟﺠﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد )‪.(52-53‬‬
‫‪ ‬ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻧﻤﻜﻬﺎي آﻫﻦ و آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ و اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﭘﻠﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻟﻴﺘﻬﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﺠﻤﻊ ﺟﺎﻣﺪات و ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪.‬‬
‫ﺣﺬف ﻣﻮاد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎورﺳﺎزي و ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﻗﺎﺑﻞ دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﻫﺪف ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎزي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﺻﻮرت ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﻳﺠﺎد ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي ﻟﺠﻦ ﺣﺎوي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﭘﺲ از ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي دﻗﻴﻖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي اﻧﻌﻘﺎد‬
‫– ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي ﺟﻬﺖ ﺣﺬف رﻧﮕﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺣﺬف رﻧﮕﻬﺎي دﻳﺴﭙﺮس ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ)‪ .(10‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ روﺷﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﺪاول ﻛﺎراﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ در‬
‫ﺣﺬف رﻧﮓ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - 5-3-4-4‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻏﺸﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻏﺸﺎﻳﻲ )‪ (69-70‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﻓﻨﻮن ﻏﺸﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎي زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻣﻴﻜﺮوﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن‪ ،‬اوﻟﺘﺮاﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن )ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ‪( 1-10 bar‬‬
‫‪ ‬ﻧﺎﻧﻮﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن )ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي آﻟﻲ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ‪(10-40 bar‬‬
‫‪ ‬اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس )ﻧﻤﻚ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ‪(10-80 bar‬‬
‫از اﻳﻦ روش ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت و رﻧﮕﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳـﻦ روش ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﺣﺬف رﻧﮓ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از‬
‫آب را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﺳﺎزد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ ﻛـﺎرﺑﺮد دارد)‪ .(4‬آب‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ از ﻏﺸﺎ آب ﭘﺎك ﺑﻮده و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺣﺬف ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺎﻳﻊ ﻏﻠﻴﻆ از ﺳﻄﺢ ﻏﺸﺎ ﺟﻤﻊ آوري ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ‬
‫)‪ .(71‬ﻣﺪﻟﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﺪل ﺻﻔﺤﻪاي‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪاي و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﻣﻮﻳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ آب و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﻣﻴﺰان ﺟﺮﻳﺎن آب ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻲ ﺑﺎﻻ؛‬
‫‪ ‬ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ )‪(Selectivity‬؛‬
‫‪ ‬ﭘﺎﻳﺪاري و ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻏﺸﺎء و ﺗﺠﻬﻴﺰات؛‬
‫‪ ‬ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻏﺸﺎء؛‬
‫‪ ‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻏﺸﺎء ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ؛‬
‫‪ ‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ؛‬
‫اﻣﺮوزه واﺣﺪﻫﺎي ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﻏﺸﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﺣـﺬف رﻧﮕﻬـﺎي ﻣﺤﻠـﻮل از ﻗﺒﻴـﻞ رﻧﮕﻬـﺎي راﻛﺘﻴـﻮ در‬
‫ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ در ﺣﺎل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺎده ﻏﻠﻴﻆ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺗﻐﻠﻴﻆ ﺷﺪه ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد و در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌـﻲ ﻣـﻮرد‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺗﺒﺨﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﺪن؛‬
‫‪ ‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي؛‬
‫‪ ‬اﺣﻴﺎي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ -5-3-4-5‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ اﺣﻴﺎﻳﻲ رﻧﮕﻬﺎي ﺣﺎوي ﮔﺮوﻫﻬﺎي آزو در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﺑﺮاي رﻧﮓ زداﻳـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب ﻏﻠـﻴﻆ ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﻣﺨﺎزن رﻧﮕﺮزي ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع رﻧﮓ‪ ،‬رﻧﮓ زداﻳﻲ در ﺣﺪ ‪ %80‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﺗﺼﻔﻴﻪ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺗﺮﺳﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﻜﺘﺮودﻫﺎي اﻧﺤﻼﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪.(68-63‬‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﻨﻮن در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه و در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي آﻧﺪي ﻛﻪ‬
‫از اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻛﻠﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز ﻛﻠﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺗﺨﺮﻳﺐ رﻧﮕﻬﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ ﮔﺎز ﻛﻠﺮ و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﻠﺮﻳﻨﻪ )‪ (AOX‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ)‪.(72-75‬‬
‫‪ -5-3-4-6‬ﺟﺬب‬
‫ﺟﺬب ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻏﻴﺮاﻧﺘﺨﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻻﻳﻨﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻳﻚ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻓﺎز دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ آن‬
‫ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﺟﺎذب اﺷﺒﺎع ﺷﺪه و ﻳﺎ اﺣﻴﺎء آن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎذﺑﻬﺎ از ﺟﻨﺲ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻳﺎ‬
‫آﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎذﺑﻬﺎي ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﭘﺎﻳﺪاري ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳـﻄﺢ وﻳـﮋه ﺑـﺎﻻ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮ ﺟﺎذﺑﻬﺎي آﻟﻲ ﺑﺮﺗﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن از ﻣﻮاد زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎذب ﺟﻬﺖ ﺣﺬف رﻧﮓ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺮﺑﻦ ﻓﻌﺎل‬
‫ﻛﻪ راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﺎذب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﺋﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎره ﻣﻌـﺪن‪ ،‬ﻟﻨﺘﻮﻧﻴـﺖ‪ ،‬ﻛﻴﺘـﻮزان‪ ،‬ﺟـﻮب ذرت‪،‬‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺳﺒﻮس ﺟﻮ‪ ،‬ﻟﺠﻦ ﻓﻌﺎل ﺧﺸﻚ و ﭘﻮدر ‪ Zno‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻤﻮﺑﻮﻟﻴﺰ‪ 42‬رﻧﮓ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎرچ ﻣﻲﺗـﻮان ﻧـﺎم‬
‫ﺑﺮد)‪.(4‬‬
‫‪42- Immobilized‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺟﺬب ﺟﻬﺖ ﺣﺬف رﻧﮓ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري و اﺣﻴﺎء‬
‫ﺟﺎذب و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي روش ﺟﺬب اﺳﺖ‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ ﺣـﺎوي‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﭘﻠﻲ آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﻠﻮل در آب ﺑﻮده ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺟﺬب آﻻﻳﻨﺪه را ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﺟـﺎذب ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ )‪.(3‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ و ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺳﺘﺨﺮاج ﺟﻔﺖ ﻳﻮن را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺣﺬف رﻧﮓ از ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻜـﺎر‬
‫ﺑﺮد)‪ .(61-63‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬دﻓﻊ ﺟﺎذب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5-3-4-7‬ﺗﺒﺨﻴﺮ‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮرد ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺣﺎوي ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻛﻪ ﻫﺪف اﺻـﻠﻲ ﺣـﺬف‬
‫ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻌﺪي آن دﻓـﻊ ﻟﺠـﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻣﺮﺗﻔـﻊ‬
‫ﮔﺮدد)‪.(63‬‬
‫‪ -5-3-4-8‬روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ )‪(AOPs‬‬

‫ﻫﺪف از ﻃﺮاﺣﻲ روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜﺎل ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ) ‪ (•OH‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ ﻳﻚ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪة ﻗﻮي ﺟﻬﺖ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 5-15‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ را ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ )‪.(4‬‬
‫ﺟﺪول‪ 5 -15‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ اﻛﺴﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻣﺘﺪاول‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪ EOP‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻠﺮ‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ‪(EOP) 1‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‬
‫‪2/25‬‬ ‫‪3/06‬‬ ‫ﻓﻠﻮﺋﻮراﻳﺪ‬
‫‪2/05‬‬ ‫‪2/8‬‬ ‫رادﻳﻜﺎل ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ‬
‫‪1/78‬‬ ‫‪2/42‬‬ ‫اﻛﺴﻴﮋن اﺗﻤﻲ‬
‫‪1/52‬‬ ‫‪2/08‬‬ ‫ازن‬
‫‪1/30‬‬ ‫‪1/78‬‬ ‫ﺑﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‬
‫‪1/10‬‬ ‫‪1/49‬‬ ‫ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳﺖ‬
‫‪1/00‬‬ ‫‪1/36‬‬ ‫ﻛﻠﺮ‬
‫‪0/93‬‬ ‫‪1/27‬‬ ‫دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻠﺮ‬
‫‪0/9‬‬ ‫‪1/23‬‬ ‫اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮﻟﻜﻮل‬
‫‪1 - Electro Chemical Oxidation Potential‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎﺻـﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴـﺪ رادﻳﻜـﺎل ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻴﻞ ﮔﺰﻳﻨـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﺑـﺮاي‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن رﻧﮕﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻨﻮع در روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ اﻣﻜـﺎن ﺗﻮﻟﻴـﺪ رادﻳﻜـﺎل‬
‫‪ •OH‬را از راﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ‪ 5-16‬راﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴـﺪ رادﻳﻜـﺎل ‪ •OH‬از‬
‫روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺘﺎب در اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜﺎل ‪ •OH‬ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫‪ ،TiO2 , H2O2 , O3‬اﺷﻌﻪ ‪ ،Electron- beam ،UV‬اﺷﻌﻪ و ‪ Ultrasound‬اﻣﻜﺎن ﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫‪ UV/H2O2 , O3/UV, O3/H2O2‬ﺑﺮاي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺎﺟﻲ اﻣﻴـﺪوار ﻛﻨﻨـﺪه ﻧﺸـﺎن داده‬
‫اﺳﺖ)‪.(3‬‬
‫ﺟﺪول‪ 5 -16‬روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه در واﻛﻨﺶ‬ ‫ﻧﺎم ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬

‫‪H2O2/UV/Fe2+‬‬ ‫ﻓﺘﻮﻓﻨﺘﻮن‬
‫‪H2O2/Fe2+‬‬ ‫ﻓﻨﺘﻮن‬
‫‪O3/UV‬‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮد ازن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﺎزي‬
‫‪O3 / H2O2‬‬ ‫ازن‪ ،‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‬
‫‪O3/UV/H2O2‬‬ ‫ازن‪ ،‬اﺷﻌﻪ‪ ،‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‬
‫‪O3 /TiO2 /Electron- beam radiation‬‬ ‫ازن‪ ،‬دي اﻛﺴﻴﺪ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻮم‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺎﺑﺶ اﻟﻜﺘﺮون‬
‫‪O3/TiO2 /H2O2‬‬ ‫ازن‪ ،‬دي اﻛﺴﻴﺪ ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻮم‪ ،‬ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‬
‫‪O3/Ultra Sonics‬‬ ‫ازن‪،‬اﻟﺘﺮاﺳﻮﻧﻴﻚ‬
‫‪H2O2/UV‬‬ ‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‪ ،‬اﺷﻌﻪ‬
‫‪ -5-3-4-8-1‬ازن زﻧﻲ‬
‫ازن ﻳﻚ اﻛﺴﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻗﻮي در ﺗﺼﻔﻴﻪ آب و ﻓﺎﺿﻼب اﺳﺖ‪ ،‬درآب ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ اﻳﻦ واﻛﻨﺸﻬﺎ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻳﻜـﻲ واﻛـﻨﺶ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ازن‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد و دﻳﮕﺮي واﻛﻨﺶ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ رادﻳﻜـﺎل ‪ •OH‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺗﻌـﺪادي از‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ازن ﻫﻤﻪ رﻧﮕﻬﺎ را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺠﺰ رﻧﮕﻬﺎي دﻳﺴﭙﺮس ﻏﻴﺮ ﻣﺤﻠﻮل در‬
‫آب ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻧﮓ دﻳﺴﭙﺮس و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺎت ﻛﻪ واﻛﻨﺶ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻨﺪ ﺑﻮده و ﻣﺪت زﻣﺎن زﻳﺎدي ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻴﺎز اﺳﺖ)‪.(3‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺰارﺷﺎت ﻫﺎﺋﻮ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺪال‪ ،‬وﻳﻮ و زاﻧﮕـﻞ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ از ﻧﺎﺳـﻴﻮن ﻛـﺎراﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ در ﺣـﺬف رﻧـﮓ دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارش رﺣﻤﺖ و ﻫﻤﻜﺎران و ارﺳﻼن و اﺳﺒﻴﻞ ازن زﻧﻲ در ﻣﺪت ‪ 40-60‬دﻗﻴﻘﻪ ‪ %99‬ﻛﺎراﻳﻲ‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺬف رﻧﮓ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﻠﻈﺖ رﻧﮓ و ﻣﻴـﺰان ﺑـﺎر آﻟـﻮدﮔﻲ )‪ (COD‬دارد‪.‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪ رﻧﮓ در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺼﺮف ازن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ازن‪،‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺮم را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ازن در ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺬف رﻧﮓ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺬف رﻧﮓ ﺑﺎ ‪ COD‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 203‬و ‪ 160‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم در ﻟﻴﺘﺮ ﺣﺬف رﻧﮓ ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 95‬و ‪99‬‬
‫‪ ، 50‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ)‪.(3‬‬ ‫‪ 20‬ﺑﻪ‬ ‫درﺻﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺣﺬف رﻧﮓ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت از‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ازﺑﺎر‪ 1‬وﻛﺎﻧﺰوا‪ 2‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ pH‬اﻛﺴﻴﺪاﺳـﻴﻮن رﻧﮕﻬـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ داﺷـﺘﻪ و ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﻮج‪ 3‬ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ‪ pH‬از ‪ 6/3‬ﺑﻪ ‪ 3/2‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ رﻧﮓ ﻛﺎﻫﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ)‪.(51 ،50 ،32‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت راﻳﻦ از ﻧﺎﺳﻴﻮن ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺗﻤﺎم ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟـﻲ ﺑـﻪ آب و‬
‫دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﻮد)‪.(52‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺎﺳﻜﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻟﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴﻦ ﻣﺎﺋﻮ و ﻣﺎرك ﻛﺎﻧﺴـﺘﺎﭘﻞ ﻧﺸـﺎن داده اﺳـﺖ ﻛـﻪ ازﻧﺎﺳـﻴﻮن رﻧﮕﻬـﺎ‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﻲ اﺳﺖ )‪ .(50 ،49 ،48 ،19 ،17‬از ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ ازن زﻧﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﻴﻤﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻛﻮﺗﺎه آن اﺳﺖ )‪.(18‬‬
‫‪ -5-3-4-8-2‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪O3/UV‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﺑﺮدي ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻮﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮده در اروﭘﺎ و‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎ راﻳﺞ اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ روش ﻋﻼوه ﺑﺮاﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﻮاد آﻟﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻬﺎ و وﻳﺮوﺳـﻬﺎ ﻧﻴـﺰ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫‪1 -AzBar‬‬
‫‪2 -Konsowva‬‬
‫‪3 -Koch‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺑﻴﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ راﻳـﺞﺗـﺮﻳﻦ روش ﭘﺎﻛﺴـﺎزي‬
‫آﺑﻬﺎي آﻟﻮده ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد)‪.(52‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت راﻳﻦ‪ 4،‬از ﻧﺎﺳﻴﻮن ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺗﻤـﺎم ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت آﻟـﻲ ﺑـﻪ دي‬
‫اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و آب ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﺳﺘﻔﺎده از اﺷـﻌﻪ‬
‫‪ UV‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن واﻛﻨﺶ را ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ از ﻓﻮﺗﻮن ‪ UV‬ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎل ﺳـﺎزي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬـﺎي‬
‫ازن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ رادﻳﻜﺎل ‪ •OH‬ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد)‪.(52‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻫﺎﻧﮓ ‪ -‬ﻳﻮ ‪ 5‬و ﭼﺎﻧﻴﮓ ‪ -‬دوﻧﮓ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪ O3/UV‬ﺟﻬـﺖ رﻧـﮓ زداﻳـﻲ ﺑﺴـﻴﺎر ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮ از‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ UV‬و ‪ O3‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﭘﺮﻛﻮوﻳﻜﻲ و ﻛﻮز‪ 6‬ﮔﺰارش ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺛﺮ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫داري ﺑﻴﻦ از ﻧﺎﺳﻴﻮن و ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪ O3/UV‬در رﻧﮓ زداﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد)‪ .(58 ،55‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻫﺎروﻳﺞ ﻛﺎرژﻳﻚ‬
‫‪ 7‬و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪ O3/UV , O3‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 36/1‬و ‪ 44/3‬ﻛـﺎﻫﺶ ﻓﻨـﻞ در ﻣـﺪت زﻣـﺎن ‪ 45‬و ‪ 30‬دﻗﻴﻘـﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ)‪. (59‬‬
‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎده اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ردوﻛﺲ‪ 8‬آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/77‬وﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي آﺑﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﻔﻴﻪ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻟﻲ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ UV‬و ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴـﺪروژن ﺗﻮﻟﻴـﺪ رادﻳﻜـﺎل‬
‫‪ •OH‬ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ واﻛﻨﺸﻬﺎي آن ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮﻳﺘﺮ از ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ )‪.(52‬‬
‫)‪(5‬‬ ‫‪0.5 mol Einstein‬‬ ‫‪2OHo  H2O2 +hV‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق ﻛـﺎرآﻳﻲ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ از ﻧﺎﺳـﻴﻮن ﺑـﺎ ﺗﺮﻛﻴـﺐ اﺷـﻌﻪ ‪ UV‬ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﺑﻴﺸـﺘﺮي را در‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ در آب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻛـﺎراﻳﻲ ‪ extinction‬ازن در ‪ 254‬ﻧـﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺧﻴﻠـﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ از‬
‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪(6‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ozone‬‬
‫‪ 3300M 1 (m 1  H 202 18.6 M 1Cm 1‬‬
‫و واﭘﺎﺷﻲ ازن ‪ 1000‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻴﺶ از ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ و ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ اﺷـﻌﻪ ‪ UV‬و‬
‫ازن ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮان اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮد)‪.(60‬‬
‫‪4 ) Rein‬‬
‫‪5 - Hung- Yee , Ching – Rong‬‬
‫‪6 - Reko Waki- Kos‬‬
‫‪7 - Hruoje Kusic‬‬
‫‪8 - Redox Potential‬‬
‫‪ -5-3-4-8-3‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﻨﺘﻮن‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﻨﺘﻮن ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از واﻛﻨﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪﻫﻴﺪروژن ﺑﺎ آﻫﻦ ‪ II‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜﺎل ‪ •OH‬ﻛﻪ‬
‫ﻳﻚ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪة ﻗﻮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي ‪ AOPs‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺟﻬـﺖ ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻟﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ را در ﺣﺬف رﻧﮓ و ‪ COD‬ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺠﻢ ‪ 100 mg dm-3‬ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺎﻻي اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ وﺟﻮد رادﻳﻜﺎل ‪ •OH‬ﻛﻪ ﻗﺪرت‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ دارد و در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ازن )‪ 2/8‬وﻟﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ (2/07‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﺟﻮد ‪ Fe3+‬ﻣﺜﺒﺖ ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﻢ ﻧﻘﺶ ﻳﻚ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﻨﻨﺪه را داراﺳﺖ و ﻫﺮ ﻧﻘﺶ ﻳﻚ ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬واﻛﻨﺸﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ در ﻃﻮل ﻓﺮآﻳﻨﺪ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)‪(7‬‬ ‫‪H 2O  Fe 2   Fe 3  OH   HO o‬‬
‫)‪(8‬‬ ‫‪HO o  RH  H 2O 2  R o‬‬
‫)‪(9‬‬ ‫‪R  Fe3  R   Fe 2‬‬

‫)‪(10‬‬ ‫‪R  H 2O  ROH  H ‬‬
‫‪ R‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﻮاد ﻗﺎﺑﻞ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن اﺳﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ واﻛﻨﺸﻬﺎي ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪o‬‬
‫)‪(11‬‬ ‫‪HO o  H 2O 2  H 2O  Ho‬‬
‫‪2‬‬
‫‪o‬‬
‫)‪(12‬‬ ‫‪HO  Fe 3  Fe 2 O 2  H ‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪(13‬‬ ‫‪HO o  Fe 2  Fe3  OH ‬‬

‫)‪(14‬‬ ‫‪HO o  HO o  H 2O 2‬‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﻌﻘﺎد ﻛﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻫﻴﺪراﻛﺴﻴﻞ آﻫﻦ را در ﮔﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪(15‬‬ ‫‪[ Fe( H 2 O )6] 3  H 2 O  [ Fe ( H 2 o) 5 oH ] 2   H 3 o ‬‬
‫)‪(16‬‬ ‫‪[ Fe( H 2O ) 5 OH ] 2   H 2 O  [ Fe ( H 2O ) 4 (OH ) 2 ]  H 3 O ‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭘﻠﻴﻤﺮي ﺑﺎﻻ وﻗﺘﻲ ‪ pH‬در ﻣﺤﺪودة ‪ 3/5‬ﺗﺎ ‪ 7‬ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪ‪ ،‬واﻛﻨﺸﻬﺎي زﻳﺮ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫)‪(17‬‬ ‫‪2[ Fe( H 2 O) 5 OH ] 2  [ Fen( H 2 O) 8 (OH ) 2 ] 4  2H 2 O‬‬
‫)‪(18‬‬ ‫‪[ Fe2 ( H 2 O) 8 (OH ) 2 ]4  H 2 O  [ Fe2 ( H 2 O) 7 (OH ) 3 ]3  H 3O ‬‬
‫‪(19) [ Fe2 (H 2O) 7 (OH )3 ]3  [ Fe( H 2O) 5 OH ]2  [Fe3 ( H 2O)5 (OH ) 4 ]5  2 H 2O‬‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﻨﺘﻮن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻫﻴﺪروژن ﭘﺮاﻛﺴﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و ﺳـﻮﻟﻔﺎت‬
‫آﻫﻦ دارد‪ .‬ﻟﺬا ‪ pH‬ﺑﺎﻻ ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي از ﻟﺠﻦ زاﺋﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻮب ﺗﻚﻫـﺎي آﻫـﻦ ‪ III‬ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه و ﻛـﺎراﻳﻲ‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ)‪.(63‬‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻜﺴﻴﺎﻧﮓ روﻧﮓ و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﻮﺗﻮ ﻓﻨﺘﻮن اﺛﺮ ﻫﻢ‬
‫اﻓﺰاﻳﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﻨﺘﻮن و ‪ UV/H2O2‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺮاي ﺣـﺬف‬
‫رﻧﮓ و ‪ TOC‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 64‬و ‪30 ، 45‬و ‪ 26 ، 21‬و ‪ 15‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(4‬‬
‫‪ -5-3-4-8-4‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﺘﻮﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ارﮔﺎﻧﻮﻫﺎﻟﻮژنﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺸﺮه ﻛﺸﻬﺎي آﻟـﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻮرﻓﺎﻛﺘﺎﻧﺘﻬﺎ و ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﻳﺎدي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺼﻔﻴﺔ ﺑﻴﻮﻟـﻮژﻳﻜﻲ و روﺷـﻬﺎي ﻣﺘـﺪاول ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ دارﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ )‪ ،(AOPs‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺟﻬﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ روﺷﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ‬
‫آﻏﺎز ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ روﺷﻬﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﺎراﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ را در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻳـﻚ روش ﺗﺼـﻔﻴﻪ‬
‫ﺧﺎص داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬روﺷـﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳـﻴﻮن ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮﭘﺎﻳـﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ رادﻳﻜـﺎل ‪ •OH‬داﻣﻨـﺔ ﮔﺴـﺘﺮدهاي از‬
‫آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﻏﻴﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ اﻛﺴﻴﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ‪ 2‬ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫‪ AOPs‬رادﻳﻜﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮي از ‪ •OH‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮي دارﻧﺪ)‪.(65‬‬
‫در ﻣﻴﺎن روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺘﻮﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺟﻬﺖ ﺣﺬف آﻻﻳﻨـﺪهﻫـﺎي‬
‫اﻟﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻓﺎﺿﻼب دارد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻨﻮز در ﻣﻘﻴﺎس ﺑﺰرگ ﺟﻬﺖ ﻗﺪرت اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻜﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺘﻮﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜﺎل ‪ •OH‬ﺟﻬﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺴـﻢ‬
‫ﻋﻤﻞ اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﺳﺎزي در ﺣﺪود ‪ TiO2‬ﺑﺎﻳﺪ از ‪ 3/02‬اِﻟﻜﺘﺮون وﻟـﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ)‪.(66-67‬‬
‫)‪(20‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪hV  3 / 02e‬‬
‫)‪(21‬‬ ‫‪+ h+‬‬ ‫‪Tio2  hv  e‬‬
‫‪o‬‬
‫)‪(22‬‬ ‫‪O2  e  O2‬‬
‫‪‬‬
‫)‪(23‬‬ ‫‪H   OH  )  hVB  H   OH o‬‬ ‫‪H 2O ‬‬
‫)‪(24‬‬ ‫‪R  OH o  R o  H 2 O‬‬

‫‪‬‬ ‫‪o‬‬
‫)‪(25‬‬ ‫‪ R  h  R ‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴـﺘﻬﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴـﺮ ‪ TiO2‬؛‪ZnO‬؛ ‪ZrO2‬؛ ‪ZnS‬؛ ‪CdS ,CeO2‬؛‪ ZrO2‬؛‪SnO2‬؛ ‪WO3‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻓﺘﻮﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي آﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳـﺖ)‪ .(68-72‬اﮔﺮﭼـﻪ ﻓـﺮم آﻧﺎﺗـﺎز ‪TiO2‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ (3/2ev) ZnO‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷـﺘﻦ ﮔـﺎف اﻧـﺮژي‬
‫ﻳﻜﺴﺎن و ﻗﻴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ‪ TiO2‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎزده ﻛﻮاﻧﺘـﻮﻣﻲ ذرات ‪ ZnO‬ﺑﻄـﻮر ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺑﻴﺸﺘﺮ از ذرات ‪ TiO2‬ﺑﻮده و ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺎﻻي ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺘﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ان ﮔـﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺰﻳﺖ ‪ ZnO‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ TiO2‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ ZnO‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﺘﺮي از ﻃﻴﻒ ‪ UV‬را ﺗﺎ ﺣـﺪ ‪ 415 nm‬ﺟـﺬب‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﺘﻮﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰري را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد)‪.(73‬‬
‫‪ -5-3-4-8-5‬ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ‪UV‬‬
‫ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ‪ 9‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻣﻮاج اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤـﺪودة ﻃـﻮل ﻣـﻮج ‪100‬ﺗـﺎ‬
‫‪ 400‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻧﺮژي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺶ ‪ 100‬ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ‪ 12/4‬اﻟﻜﺘﺮون وﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪوداً ﻣﻌﺎدل‬
‫اﻧﺮژي ﻻزم ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻳﻮﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن در ﻣﻮاد ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ را ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و‬
‫اﺛﺮات ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ )‪.(74-75‬‬
‫ﻧﻮر ﺳﻴﺎه‬ ‫ﭘﺮﺗﻮ ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫‪314 – 400 nm UV-A -1‬‬
‫‪9 - Ultra Violet radiation‬‬

‫ﺗﺎﺑﺶ آﻓﺘﺎب ﺳﻮز‬ ‫ﭘﺮﺗﻮ ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫‪280 - 315 nm UV-B -2‬‬
‫ﺗﺎﺑﺶ ﻣﻴﻜﺮوب ﻛﺶ‬ ‫ﭘﺮﺗﻮ ﻓﺮاﺑﻨﻔﺶ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻛﻮﺗﺎه‬ ‫‪100-280 nm UV- c -3‬‬
‫ﺗﺎﺑﺶ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻛﺮدن اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎي ﻣﺎده و اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻳﺮا درﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬اﻧﺮژي اﺧﺬ ﺷﺪه ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﺑـﺎ ﻃـﻮل ﻣـﻮج‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﺳﺎﻃﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﻪ اﺧﺘﻼف اﻧﺮژي ﺗـﺮاز اوﻟﻴـﻪ و ﺗـﺮاز ﻣـﻮﻗﺘﻲ ﻛـﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬـﺎي‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ)‪.(76‬‬
‫)‪(26‬‬ ‫‪hV=E1-Eo‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺮﻣﺎ ﻳﺎ ﻋﻤﻞ ﺗﺨﻠﻴﻪ از ﮔﺎز ﻣﻲﺗﻮان اﻟﻜﺘﺮوﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﻤﻮده و اﺷﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻧﻤـﻮد در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺷﻌﻪ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﺑﺶ ﺑﺮاﺛﺮ ﺣﺮارت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻻﻣﭙﻬﺎي ﻫﺎﻟﻮژن؛‬
‫‪ -2‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺨﻠﻴﻪ در ﮔﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻮاع ﻻﻣﭙﻬﺎي ﺟﻴﻮه؛‬
‫‪ -3‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮﺳﻬﺎي ﺟﻮﺷﻜﺎري و ﻛﺮﺑﻦ؛‬
‫‪ -4‬ﻻﻣﭙﻬﺎي ﻓﻠﻮرﺳﻨﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻴﻮﺑﻬﺎي روﺷﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻻﻣﭙﻬﺎي آﻓﺘﺎﺑﻲ )ﺗﺎﺑﺶ ﻛﻨﻨﺪه ‪ (UV-B‬و ﺗﻴﻮﺑﻬﺎي )‪.(77) (UV-A‬‬
‫‪ -5-3-4-8-6‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﺮاﻛﺴﻦ‪(O3/H2O2) 10‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن و ازن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜﺎل ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ را اﻓﺰاﻳﺶ داده و ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﺔ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﺷﺘﺎب‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در ‪ pH‬اﺳﻴﺪي ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن ﺑﺎ ازن ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و در ‪ pH‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ،5‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ازن در‬
‫ﺣﻀﻮر ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴﺪروژن ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در ‪ pH‬ﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﺣﻀـﻮر ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻛـﻢ‬
‫‪ H2O2‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ‪ HO2-‬از ﺗﺠﺰﻳﻪ ازن ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ارﺳﻼن ‪ 11‬و ﻫﻤﻜﺎران ﮔﺰارش ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ رﻧﮕﻬﺎي‬
‫ﺳﻨﺘﺘﻴﻚ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﺮاﻛﺴﻦ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ‪ pH‬ﻣﺤﻠﻮل دارد‪ .‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر‪10‬ﻣﻴﻠـﻲ ﻟﻴﺘـﺮ از‬
‫ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪﻫﻴﺪروژن ﺟﺬب ازن در ‪ pH‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 11/5‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ %74‬اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻏﻠﻈﺖ ‪ H2O2‬در ‪ pH =2/5‬ﻣﻴﺰان‬
‫ﺟﺬب ازن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ‪11‬درﺻﺪ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ازن ﺑﺎ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪ ﻫﻴـﺪروژن در ‪pH‬‬
‫‪10 - Peroxone‬‬
‫‪11 - Arsalan- Isil‬‬
‫ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻮن ‪ HO2-‬ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺎﻧﺠﺎ‪ 12‬و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺬف رﻧـﮓ راﻛﺘﻴـﻮ‬
‫ﺑﻠﻮ‪ 220‬و راﻛﺘﻴﻮﻳﻠﻮ ‪ 15‬ﺑﺎ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﺮاﻛﺴﻦ ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ در ﻃﻮل ‪ 90‬دﻗﻴﻘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫ﮔﺰارش راﻛﺘﻴﻮ ﺑﻠﻮ ‪ 220‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ و راﻛﺘﻴﻮ ﻳﻠﻮ ‪ 15‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ رﻧﮓ زداﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ)‪.(3-4‬‬
‫‪ -5-3-4-8-7‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪O3/H2O2/UV‬‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ‪ H2O2‬ﺑﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪ O3/UV‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ازن را اﻓﺰاﻳﺶ داده ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠـﺔ آن اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴـﺪ رادﻳﻜـﺎل‬
‫‪ •OH‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارش ارﺳﻼن و اﻳﺴﻞ در ﺳﺎل ﻛـﺎراﻳﻲ ﺣـﺬف ‪ COD‬از ﻓﺎﺿـﻼب ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴـﺎﺟﻲ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ازن و ‪ 18 H2O2/UV‬ﺗﺎ ‪ 27‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﺤﻘﻘـﺎن‬
‫ﺣﺬف ‪ TOC‬در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ازن زﻧﻲ از ‪%14‬و ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪ H2O2/UVe-‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 17‬درﺻﺪ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺘـﻮاﻟﻲ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫‪ O3/H2O 2/UV‬ﺑﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ)‪.(3،78‬‬
‫‪ -5-3-4-8-8‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪O3 /UV/ZnO‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎﻟﻮژﻧﻬـﺎي آﻟـﻲ‪ ،‬ﺣﺸـﺮه‬
‫ﻛﺸﻬﺎي آﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻮرﻓﻜﺘﺎﻧﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻮاد رﻧﮓ زا و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﺪاول ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ )‪ (AOPs‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺎﺋﻖ آﻣﺪن‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎً اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻠﻔﻴﻘـﻲ ‪ AOPs‬ﻛـﺎراﻳﻲ ﺑﺴـﻴﺎر ﺑـﺎﻻﻳﻲ را در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد اﻧﻔﺮادي آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس روﺷﻬﺎي ‪ AOPs‬ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜـﺎل‬
‫‪ •OH‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻏﻴﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ دارد‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ رادﻳﻜﺎل ‪ •OH‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣـﻮاد آﻻﻳﻨـﺪه‬
‫ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞﺗﺮي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﺷﺪ ازن ﻳﻚ اﻛﺴﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪة ﻗﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗـﺪرت اﻛﺴـﻴﺪ ﻛﻨـﺪﮔﻲ ﺑـﺎﻻﻳﻲ ﺑـﺮاي‬
‫آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ دارد و در ‪ pH‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﺎ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ واﻛﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ واﻛﻨﺶ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﻛﺮﺑﻜﺴﻠﻴﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ازن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫)‪(27‬‬ ‫‪O3 + R  Rox‬‬
‫‪12 - Janja‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻲرود اﺳﺘﻔﺎده ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻓﻮﺗﻮﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺖ و ازن اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﺎ ازن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و آب و ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻏﻴﺮ آﻟﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻮﻧﺪ)‪.(80،81،29،‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿـﻼب ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫واﺣﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ ‬ﻧﺎﻧﻮﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ‪ -‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن؛‬
‫‪ ‬ﻧﺎﻧﻮﻓﻴﻠﺘﺮﺳﻴﻮن ‪ -‬ﺗﺒﺨﻴﺮ – اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن؛‬
‫‪ ‬ﺗﺒﺨﻴﺮ – اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺠﺰﻳـﻪ‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﺐ ‪ /‬ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزي و اﺳﻤﺰ ﻣﻌﻜﻮس اﺳﺖ‪(82).‬‬
‫‪ -5-3-5‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭼﺎپ و ﺗﻜﻤﻴﻞ‬

‫ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﻲ در ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮕﺮزي در وﺟﻮد واﺣﺪ ﺗﻠﻐﻴﻆ و در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد اﻓﺰودن ﺑـﺮ‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﻮاد ﻛﻤﻜﻲ و ﻫﻴﺪروﺗﺮوپﻫﺎ )ﻣﺜﻞ اوره( اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺪار ‪ COD‬در ﭘﺴﺎﺑﻬﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﻮده و واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺣﺠﻢ زﻳﺎدي ﻟﺠﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻳﻦ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد ﻟﺠﻦ ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ‬در ﭼﺎپ رﻧﮕﺪاﻧﻪﻫﺎي رﻧﮕﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺗﺼﺎل دﻫﻨﺪه ﭘﻠﻴﻤﺮي ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻧﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺴﺘﺸﻮي‬
‫اﺿﺎﻓﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در اﺛﺮ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺎري ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻣﺎﺷﻴﻦ آﻻت ﻓﺎﺿﻼب آزاد ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ ‬آﻫﺎرﻫﺎي واﺣﺪ ﭼﺎپ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎزﻳﺎﻓـﺖ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬دﻓـﻊ ﻧﻬـﺎﻳﻲ آﻧﻬـﺎ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺳﻮزاﻧﻴﺪن و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﻨﺪه اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ آﻫﺎر ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از رﺷﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ و در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد ﻏﻠﻈﺖ‬
‫ﺑﺎﻻي ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻛﻤﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ دﻓﻊ آﻧﻬﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻓﻨـﻮن ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎدي در ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤـﻲ ﺑـﺮاي دﻓـﻊ ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﺳـﻮزاﻧﻴﺪن و‬
‫اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻣﺮﺑﻮط در ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ )‪ (Fe ,H2O2, Ca(OH)2,NaOH‬و رﺳﻮب دﻫﻲ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻏﻠﻈﺘﻬـﺎي‬
‫ﺑﺎﻻي ‪ Na2SO4‬اﺳﺖ)‪.(4،5،83‬‬
‫‪ -5-3-6‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺘﺪاول‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻠﻮط از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ روﺷﻬﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻲ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد و در‬
‫ﻣﻘﻴﺎس واﻗﻌﻲ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ ‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن‪ :‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن در ﺣﻀﻮر ذرات ﻛﺮﺑﻦ و ﺗﺮﺳﻴﺐ )ﭘﻠﻲ اﻟﻜﺘﺮﻟﻴﺖ‪(52)( Ca(OH)2,FeSO4 ،‬؛‬
‫‪ ‬اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ؛‬
‫‪ ‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ دوﺗﺎﻳﻲ )ﺷﻨﺎورﺳﺎزي‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ( )‪(79 – 83‬؛‬
‫‪ ‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي ﻳﺎ ﺑﻲ ﻫﻮازي )‪(75‬؛‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد )ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮرد رﻧﮕﻬﺎي راﻛﺘﻴﻮ( رﻧﮕﻬﺎ را ﻣﻲﺗﻮان از واﺣـﺪﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳـﻪ ﻫـﻮازي و ﺑـﻲ‬
‫ﻫﻮازي ﻋﺒﻮر داد و در ﭘﺎﻳﺎن ﺗﺼﻔﻴﻪ آب رﻧﮕﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻـﻲ ﻓﺎﺿـﻼب‬
‫رﻧﮕﻲ )اﺣﻴﺎء‪ ،‬ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﺐ( ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ازن زﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣﺪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ )واﺣﺪ ﺟﻼدﻫﻲ( ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد)‪.(83‬‬
285 _____________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬/ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
«‫»ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
1-Mariana. N. Ilie. S, Ayfer. Y, Antonius. K, (2002). Kenetics pf decolorization and mineralization of reactive azo dyes
in aqueous solution by the UV/H2O2 oxidation. Dyes and pigment 53, 93-99.
2- Warhurst,A.M. An Environmental Assessment of Alkylphenol Ethoxylates and Alkylphenols, Friends of the Earth
Scotland, Edinburgh, 1995.
3- Dindalio K. , Nadafi K., Mesdaghinia A. R. , Naseri S., Nabizadah Nodehi R., Rahimi A. Optimization of Operation
Parameters for Dechlorization of C.I>Reactive Blue29 by Ozone. Iranian Journal of Environmental Health Sci. Eng.
2011, 2 (8) : 111 – 118.
4- Dindarlo K. Study of Combination of Ozonation and ZnO Photocatalitic Processes for Toxicity Reduction and
Removal of Reactive Blue 29 Dye in Aqueous Solutions. Ph. D Thesis. Tehran University of Medical Sciences (In
Persion).
5- Vaezi F., Mesdaghinia A. R., Jamali H. A. Potasium Ferrate Synthesis and Use of It In Treatment of Textile
Wastewater Treatment,Iranian Journal Of Public Health,199,2(1) :11 – 18 (In Persion).
6- Jamali, H.A. Providing an optimum method for textile wastewater treatment. Journal of Qazvin University of
Medical Sciences. 2004; 7 (5) :51-55 (In Persion).
7- Talmage, S.S. Environmental and Human Safety of Major Surfactants. Alcohol Ethoxylates and Alkylphenol
Ethoxylates, Lewis Publishers, Boca Raton, Florida,1994.
8- Crittenden, B. and Kolaczkowski, S., Waste Minimization, A Practical Guide. Institution of
Chemical Engineers, Rugby, UK,1995.
9- Chinta, SK., Wasif, AI. and Dixit, M.D., Some practical aspects of heat utilization and
energy savings in textile wet processing. Colourage,, 1991, 38(10): 15-18.
10- Yang, S.Y., Chen, Y.X., Lou, L.P., Wu, X.N., Involvement of chloride anion in photocatalytic process. J. Environ.
Sci., 2005, 17, 761–765.
11- . Petek, J. GlaviC P. An integral approach to waste minimization in process industries., Resources, Conservation
and Recycling, 1996, 17 : 169-188.
12- Nikos I. K. Costas P. P. Production planning and control in textile industry: A case study. Computers in Industry,
1996, 30 : 127-144.
13- Ilgi, K. K. Sabiha, A. Application of anaerobic–aerobic sequential treatment system to real textile wastewater for
color and COD removal. Enzyme and Microbial Technology, 2005,36 : 273–279.
14- Schoeberl, P. Brik, M. Braun, R. Fuchs ,W. Treatment and recycling of textile wastewater case study and
development of a recycling concept. Desalination, 2004,171 : 173-183.
15- Nigmet, U.Levent, Y.Ulku, Y. Microfiltration/ultrafiltration as pretreatment for reclamation of rinsing waters of
indigo dyeing. Desalination, 2009, 240 : 198-208.
16- Rafael L. O. and et. al, Assessment of by-products of chlorination and photoelectrocatalytic hlorination of an azo
dye. ,Journal of Hazardous Materials, 2012,205– 206 :1– 9.
17- Pradeep, K. Prasad,B. Mishra, I. Shri Chand M. Treatment of composite wastewater of a cotton textile mill by
thermolysis and coagulation. Journal of Hazardous Materials, 2008, 151 :770–779.
18- Ijaz A. and et. al. Effect ofmercerizationandgammairradiationonthedyeingbehaviour of cotton using stilbene based
direct dye . Radiation Physicsand Chemistry, 2012 81:823–826.
19- Eun, K. C. NF process for the recovery of caustic soda and concentration of disodium terephthalate from alkaline
wastewater from polyester fabrics., Desalination, 2005,186 : 29–37.
20- Baughman GL. Fate of copper in copperized dyes during biological waste treatment III. Dyes and Pigments ,2001,
48:179–86.
21- Hrvoje, K. Photooxidation processes for an azo dye in aqueous media: Modeling of degradation kinetic and
ecological parameters evaluation. Journal of Hazardous Materials , 2011,185 : 1558–1568.
22- Siostar , S. & Schneider, R. Guar Gum as an Environment-friendly Alternative Thickener in Printing with Reactive
Dyes. Dyes and Pigments,1998, 39, ( 4) : 211-21.
23- Pearcea,C.I. J. Lloydb,R. Guthrie J.T. The removal of colour from textile wastewater using whole
bacterial cells. Dyes and Pigments, 2003, 58 : 179–196.
24- Doulati Ardejani, F. Numerical modelling and laboratory studies on the removal of Direct Red 23 and Direct Red
80 dyes from textile effluents using orange peel, a low-cost adsorbent. Dyes and Pigments, 73:178-185.
25- Yuzhong, Z. Hailong, L. Yiliang, C. Copper hydroxyphosphate as catalyst for the wet hydrogen peroxide oxidation
of azo dyes. Journal of Hazardous Materials, 2010,180 : 481–485.
26- Colindres, P. Yee-Madeira ,H. Reguera, E. Removal of Reactive Black 5 from aqueous solution by ozone for water
reuse in textile dyeing processes. Desalination , 2010, 258 : 154–158.
27- Nicolas, K. and et, al. Electrochemical treatment of textile dyes and dyehouse effluents. Journal of Hazardous
Materials, 2006, B137 : 998–1007.
28- Bahadır, K. Response surface optimization of electrochemical treatment of textile dye wastewater. Journal of
Hazardous Materials, 2007,145 : 277–286.
29- Senthilkumar, M. Muthukumar, M. Studies on the possibility of recycling reactive dye bath
effluent after decolouration using ozone. Dyes and Pigments, 2007,72 : 251-255.
30- Bahadır, K. Electrochemical treatment of simulated textile wastewater with industrial components and Levafix
Blue CA reactive dye: Optimization throughresponse surface methodology. Journal of Hazardous Materials, 2008, 151
: 422–431.
31- Pei, S.Z. Positively charged nanofiltration (NF)membranes via UVgraftingon sulfonated polyphenylenesulfone
(sPPSU)for effective removal of textile dyes from wastewater. Journal of Membrane Science,2012,417–418:52–60.
32-Katerina, S. Mechanism of Reactive Orange 16 degradation with the white rot fungus Irpex lacteus. Process
Biochemistry, 2007, 42 : 1279–1284.
33- Johann F. Transformation pathway of Remazol Brilliant Blue R by immobilized laccase, Bioresource Technology,
2010,101 : 8509–8514.
34- Yatome, C. Ogawa, T. Hayashi, H. & Ogawa, T. Microbial reduction of azo dyes by several strains. J. Environ. Sci.
Health, 1991, A26, 471-485.
35- Zhemin S. & et. al. Degradation of dye solution by an activated carbon fiber electrode electrolysis system. Journal
of Hazardous Materials, 2001, B84 : 107–116.
36- Prentice G. Electrochemical engineering principles. 1st ed. Eng- lewood Cli€s (NJ): Prentice Hall, 1991.
37- Albert, R. & et. al. Direct electrochemical reduction of indigo. Electrochimica Acta2002, 47 : 1989-/1995.
38- Eltaief, K. & et. al. Aerobic decolourization of the indigo dye-containing textile wastewater using continuous
combined bioreactors. Journal of Hazardous Materials, 2008,152 ,683–689.
39- Ricardo S., & et. al. Degradation of disperse azo dyes from waters by solar photoelectro-Fenton, Electrochimica
Acta , 2011,56 : 6371– 6379.
40- Grzegorz B. Recent applications of 2,4,6-trichloro-1,3,5-triazine and its derivatives in organic synthesis.
Tetrahedron, 2006,62 : 9507–9522.
41- El-Molla M.M. Schneider R. Development of ecofriendly binders for pigment printing of all types of textile fabrics.
Dyes and Pigments, 2006,71 :130-137.
42- Turhan, T; Turgut, Z., Decolorization of direct dye in textile waste water by ozonation in a semi-batch bubble
column reactor. Desalination, 2009, 242 -246-263.
43- Wu, J; Doan; Upreti, H. S, Decolorization of aqueous textile reactive dye by ozone, Chemical Engineering Journal .
2008, 142 - 156-160.
287 _____________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬/ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
44- Szpyrkowicz, L; Juzzolino, C; Kaul, S. N. A comparative study on oxidation of disperse dyes by electrochemical
process, ozone, hypochlorite and fenton reagent. Wat. Res. 2001. 35, 2129-2136.
45- Konsowa. A.H, Decolorization of wastewater contaning direct dye by ozonation in a batch bubble column reactor ,
Desalination. 2003, 158. 233-240.
46- Koch. M, Yediler. A,Linert. D, Insel. G, Kettrup. A. Ozonation of hydrolyzed azo dye reactive yellow 84.
Chemosphere. 2002,46. 109-113.
47- Rein. M, Advanced Oxidation processes current status and prospects, proc. Estonian acad. Science Chemistry.
2001,50. 59-80.
48- Mascolo. G, Lopez. A, Bozzi. A, Tiravanti. G. By-Products formation during the ozonation of the reactive dye
uniblu-A Ozenation-sci. Eng. 2002,24. 439-446.
49- Liu. J.L, Luo. Wei. C.H, . Degradation of anthraquinone dye by ozone.T. Nonferr. Metal Soc. 2007,17: 880-886.
50- Constaple, M;. Schellentriager, M; Marzinkowski, J.M.; Gab, S. Degradation of reactive dyes in wastewater from
the textile industry by ozone: Analysis of the products by accurate masses, Water Research. , 2009, 43 , 733-743.
51- Aslami A, Nasseri S, Yadolahi B "Survey on the potential of Photocatalytic Processes For Degredation of
MTBE in Contaminated Water "PhD Thesis University of Tehran/ Medical Sciences , 2007, 18-34.
52- Hung-Yee. S, Ching-Rong. H, Degradation of commercial azo dye in water usig ozonation and UV enhanced
ozonation processes. . Chemosphere 1995,31: 1093-1099.
53- Niyaz M. M. & et. al. Binary system dye removal from colored textile wastewater using activated carbon: Kinetic
and isotherm studies. Desalination, 2011,272 : 187–195.
54- Adrian, C. & et. al. Novel brominated flame retardants: A review of their analysis, environmental fate
and behavior. Environment International, 2011, 37 : 532–556.
55- Georgiou, D. Treatment of cotton textile wastewater using lime and ferrous sulfate. Water Research, 2003,37 :
2248–2250.
56- Orç T. The treatment of azo dyes found in textile industry wastewater by anaerobic
biological method and chemical oxidation. Separation and Purification Technology, 2011,79 : 26–33.
57- Moussas, P.A. Zouboulis A.I. Synthesis, characterization and coagulation behavior of a composite
coagulation reagent by the combination of polyferric sulfate (PFS) and cationic polyelectrolyte. Separation and
Purification Technology , 2012,96,263–273.
58- Jennifer, B. Gary, G. Local Clusters in Global Chains: The Causes and Consequences of Export Dynamism in
Torreon's Blue jeans industry. World Development, 2001,29 (11) : 1885-1903.
59- Franciele R. F. & et. al. Removal of reactive dyes from aqueous solutions using combined
coagulation/flocculation and adsorption on activated carbon. Resources, Conservation and Recycling, 2010,54 : 283–
290.
60-. Gupta, V.K . Suhas, Application of low-cost adsorbents for dye removal – A review. Journal of Environmental
Management, 2009, 90 : 2313–2342.
61- Chafika M. Abdelhamid B. Removal of a Basic Textile Dye from Aqueous Solution by Adsorption on Regenerated
Clay. Procedia Engineering , 2012,33 : 303 – 312.
62- Suntud, S.Jutarat, S. Treatability studies with granular activated carbon (GAC) and sequencing batch reactor (SBR)
system for textile wastewater containing direct dyes. Journal of Hazardous Materials , 2008,159 : 404-411.
63- Valix , Cheung, M.W McKay.H. G. Preparation of activated carbon using low temperature
carbonisation and physical activation of high ash raw bagasse for acid dye adsorption. Chemosphere, 2004, 56 : 493–
501.
64- Akshaya, K. V. A review on chemical coagulation/flocculation technologies for removal of colour
from textile wastewaters. Journal of Environmental Management, 2012, 93 :154-168.
65- Eija K. Païvi T. Environmental profile of textile wet processing in Finland. Journal of Cleaner Production , 2000,8
: 143–154.
66- Erick, R.B. Photocatalytic decolourisation of synthetic and real textile wastewater containing benzidine-based azo
dyes. Chemical Engineering and Processing, 2008, 47 :169–176.
67- M.M. Hassan, C.J. Hawkyard, Effect of dyebath additives on decolorization efficiency in the ozonation of
dyehouse effluent, Ozone Science and Engineering , 2002,24 : 181.
68- Abdullah Y. & et. al. Decolorization of Blue CL-BR dye by AOPs using bleach wastewater
as source of H2O2. Journal of Environmental Sciences, 2007, 19: 1183–1188.
69-Ince N H, Tezcanli G, Treatability of textile dye batheffluents by advanced oxidation: Preparation for reuse., J.Water
Sci. Technol., 1999, 40(1) : 183–190.
70- Arslan I, Balcioglu A I, Tuhkanen T, Advanced oxidation of synthetic dyehouse effluent by O3, H2O2/O3 and
H2O2/UV processes. J. Environ Technol, 1999, 20: 921–931.
71-Sevimli M F, Kinaki C, Decolorization of textile wastewater by ozonation and Fenton’s process. J. Water Sci.
Technol., 2002, 45(12): 279–286.
72- Shu H, Degradation of dyehouse effluent containing C.I. Direct Blue 199 by processes of ozonation, UV/H2O2
and in sequence of ozonation with UV/H2O2. J. Hazard. Mater., 2006, B133: 92–98.
73- Gould, J. P. and Groff, K. A, The kinetics of ozonolysis of synthetic dyes. J. Ozone Science and Engineering,
1987, 9: 153–164.
74- Cristina, F. & et. al. Kinetic analysis of C.I. Acid Yellow 9 photooxidative decolorization by UV–visible and
chemometric. Journal of Hazardous Materials, 2011, 190 : 986–992.
75- Tanja, K. Alenka, M. L. M., Darinka, B. V. Comparison of, H2O2/O3, H2O2/UV and H2O2/Fe2+ processes for
the decolorization of viny Isuiphone reactive dyes[J]. Dyes and Pigments, 2003, 58: 245–252.
76- Cheïma, F. Mahmoud, D. Treatment of textile plant effluent by ultrafiltration and/or nanofiltration for water reuse.
Desalination , 2008,222 : 263–271.
77- C. Fersi, L. Gzara and M. Dhahbi, Treatment of textile effluents by membrane technologies. Desalination,
2005,185: 1825–1835.
78-Zoheb, K. Rohana, A. Qayyum, H. A b-cyclodextrinechitosan complex as the immobilization matrix for
horseradish peroxidase and its application for the removal of azo dyes from textile effluent. International
Biodeterioration & Biodegradation , 2012,72 : 10-17.
79-Shu H, Huang C, Chang M. Decolorization of mono-azo dyes in wastewater by advanced oxidation processes: a
case study of Acid Red 1 and Acid Yellow 23. J . Chemosphere, 1994,29: 2597–2607.
80- Parin, D. S. Shailesh, R. D. Rao, M.S. Enzymatic degradation of textile dye Reactive Orange 13 by newly isolated
bacterial strain Alcaligenes faecalis PMS-1. International Biodeterioration & Biodegradation , 2012, 69 :41-50/
81- Won-Seok, C. Seok-Won, H. Joonkyu, P. Effect of zeolite media for the treatment of textile wastewater in a
biological aerated filter. Process Biochemistry, 2002, 37 : 693–698.
82- Valeria, P. & et. al. Decolourisation and detoxification of textile effluents by fungal biosorption. Water research,
2008, 42 : 2911 – 2920.
83- Stanisl, A. and Monika, G . Optimisation of oxidants dose for combined chemical and biological treatment of
textile wastewater. Wat. Res., 1999, 33 (11) 2511-2516.
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ /‬ﻣﻨﺎﺑﻊ _____________________________________________________ ‪289‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه از اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن )‪(HUMS Press‬‬
‫ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ)رﻳﺎل(‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ ‪ISBN /‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﻟﻮي‬

‫‪1393‬‬ ‫‪55000‬‬ ‫‪978-600-6933-38-2‬‬ ‫درﻣﺎن اورژاﻧﺴﻬﺎي ﺗﺎﻻﺳﻤﻲ‬ ‫‪1‬‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ زادﺻﻴﺎدان‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﻟﻮي‬

‫‪1393‬‬ ‫‪70000‬‬ ‫‪978-600-6933-58-0‬‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﻴﻤﺎري ﻛﻢ ﺧﻮﻧﻲ داﺳﻲ ﺷﻜﻞ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ زادﺻﻴﺎدان‬ ‫‪2‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﻮﺳﻲﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲاﺣﻤﺪي‬
‫ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي ﺣﺸﺮات‬
‫‪1393‬‬ ‫‪100000‬‬ ‫‪978-600-93455-2-6‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﭘﻮراﺣﻤﺪ ﮔﺮﺑﻨﺪي‬
‫‪1392‬‬ ‫‪250000‬‬ ‫‪978-600-6933-35-1‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﻴﻨﻮ رﺟﺎﻳﻲ‬ ‫راﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي زﻧﺪﮔﻲ )ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎدران ﺑﺎردار(‬ ‫‪4‬‬
‫‪1392‬‬ ‫‪120000‬‬ ‫‪978-600-93455-5-7‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﺎﺋﻢ‬ ‫ﺟﺮاﺣﻲ ﻗﻠﺐ ﺑﺎز‬ ‫‪5‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﮔﻞ‬ ‫ﻧﻘﺶ اﺳﺘﺮس اﻛﺴﻴﺪاﺗﻴﻮ در اﻳﺠﺎد‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و درﻣﺎن ﺳﺮﻃﺎن‬
‫‪1391‬‬ ‫‪125000‬‬ ‫‪978-600-5610-72-7‬‬ ‫‪6‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺴﺠﺪي‬ ‫ﺧﻮن‬
‫‪1390‬‬ ‫‪138000‬‬ ‫‪978-964-413-203-2‬‬ ‫دﻛﺘﺮ روزﺑﻪ ﭘﻮرﻛﻴﺎﻧﻲ‬ ‫اﻃﻠﺲ ﺗﺸﺨﻴﺺ و درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﻧﻮروﻟﻮژﻳﻚ‬ ‫‪7‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺠﻴﺪ ﻛﺎﺗﺒﻲ‬
‫‪1391‬‬ ‫‪240000‬‬ ‫‪978-600-6933-00-9‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﻨﺼﻮره ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ‬ ‫آﻧﺎﺗﻮﻣﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫‪8‬‬
‫ﻓﺮزاﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪزاده‬
‫‪1391‬‬ ‫‪85000‬‬ ‫‪978-600-5610-73-4‬‬ ‫دﻛﺘﺮﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎﺻﻼﺣﻲﻣﻘﺪم‬ ‫ﺣﻠﺰون ﺷﻨﺎﺳﻲ ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ :‬ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬ ‫‪9‬‬
‫ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ )رﻳﺎل(‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ ‪ISBN /‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺎﻧﺪاﻧﺎ ﺣﺴﻦ زاد‬
‫دﻛﺘﺮﺳﻴﺪﺣﻤﻴﺪﺟﻤﺎلاﻟﺪﻳﻨﻲ‬
‫‪1392‬‬ ‫‪300000‬‬ ‫اﻃﻠﺲ رﻧﮕﻲ ژﻧﺘﻴﻚ‬
‫‪978-600-6933-18-4‬‬ ‫‪10‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﻧﺠﺎﺗﻲزاده‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻜﺎري‬
‫ﻣﺎﻻرﻳﺎ‪ :‬راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬ ‫‪11‬‬
‫‪1382‬‬ ‫‪28000‬‬ ‫‪964-06-4131-6‬‬ ‫دﻛﺘﺮ دارﻳﻮش ﻧﺎﺻﺮي ﻧﮋاد‬
‫ﻣﺎﻻرﻳﺎ‬
‫دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮﻳﺎر اﺣﻤﺪﭘﻮر‬ ‫ﻋﺼﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫‪1390‬‬ ‫‪50000‬‬ ‫‪978-600-5610-55-0‬‬ ‫‪12‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﺣﻘﻴﺮ‬ ‫در ﻛﻠﻴﻨﻴﻚ‬
‫ﻣﻬﺮان ﺷﺎﻫﻲ‬
‫‪1390‬‬ ‫‪60000‬‬ ‫‪978-600-5610-74-1‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺑﻨﺪﭘﺎﻳﺎن ﺳﻤﻲ و زﻫﺮآﮔﻴﻦ اﺳﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬ ‫‪13‬‬
‫ﻓﺮﺣﻨﺎز ﻛﻤﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﺠﻴﺪ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫‪1391‬‬ ‫‪190000‬‬ ‫‪978-600-6933-02-3‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻦ ﻛﺮﺑﻼﻳﻲزاده ﺑﺎﺑﻜﻲ‬ ‫ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮ ﻣﻴﻜﺮوب ﺷﻨﺎﺳﻲ دﻫﺎن و دﻧﺪان‬ ‫‪14‬‬
‫اﻣﻴﺮﺳﺎﻟﻚ ﻓﺮﺧﻲ‬
‫ﻋﺎرف ﻓﻘﻴﻪ‬
‫‪1388‬‬ ‫‪35000‬‬ ‫‪978-600-5610-15-4‬‬ ‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫‪15‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﻣﺪﻧﻲ‬
‫‪1392‬‬ ‫‪70000‬‬ ‫‪978-600-93455-0-2‬‬ ‫زﻫﺮا ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ‬ ‫درﺳﻨﺎﻣﻪ ﺟﺎﻣﻊ ‪SNOMED-CT‬‬

‫‪16‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﺣﻴﺪرﻋﻠﻲ داوري‬ ‫آﺳﭙﻴﺮاﺳﻴﻮن اﺟﺴﺎم ﺧﺎرﺟﻲ در راﻫﻬﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‬
‫‪1382‬‬ ‫‪13500‬‬ ‫‪946-7666-07-1‬‬ ‫‪17‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ رﺿﺎﭘﻮر‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﺪ ﺻﻔﺎ‬
‫‪1383‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪946-7666-10-1‬‬ ‫ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‬ ‫‪18‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ رﺿﺎﭘﻮر‬
‫‪1388‬‬ ‫‪69000‬‬ ‫‪978-964-2606092‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﺻﺪﻳﻘﻪ ﺟﻮادﭘﻮر‬ ‫ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺑﺎﻛﺘﺮي ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫‪19‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺑﻴﺮي‬
‫‪1393‬‬ ‫‪70000‬‬ ‫‪978-600-93455-1-9‬‬ ‫ﻋﺎرﻓﻪ ﺷﺎﻫﻲ‬ ‫زاﻳﻤﺎن در ﻣﻨﺰل‬ ‫‪20‬‬
‫آزﻳﺘﺎ ﻛﺎﻣﺠﻮ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ /‬ﻣﻨﺎﺑﻊ _____________________________________________________ ‪291‬‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪ /‬ﻣﻨﺎﺑﻊ _____________________________________________________ ‪293‬‬
295 _____________________________________________________ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬/ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
Industrial Wastewater Treatment

Vol. 1
Written by: Dr. H. Ali Jamali, Ph.D. & K. Dindarloo, Ph.D.

Publisher: HUMS Press
Production Managar: M. Khayatian, Ph.D.
Copy Editor: G. Moayedi
Adminstrative Assistant: F. Qassemi
Cover & Text Design: M. B. Bahramshahi
Printing Coordinator: Rasool Publishing Co.
Printing Services: Salman Farsi Printing Co.
First Edition: Autumn 2014
Circulation: 1000
Price:170000 Rls.
ISBN: 978-600-94606-4-9
Copyright © 2014 by Hormozgan University of Medical Sciences (HUMS) Press

Address: Jomhori-e Eslami Blv. Shahid Mohammadi Hospital Bandar Abbas, IRAN
www.hums.ac.ir
All rights reserved
Printed in I.R.IRAN
Industrial Wastewater
Treatment
Vol. 1
Written by:
H. Ali Jamali, Ph. D.
K. Dindarloo, Ph. D.
HUMS Press
Bandar Abbas, 2014

تصفيه فاضلابهاي صنعتي جمالی دیندار لو جلد اول

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

تصفيه فاضلابهاي صنعتي جمالی دیندار لو جلد اول

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫‪1‬‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫زﻣﺮ ‪18 ،17 /‬‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫"ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ"‬

‫‪ISBN: 978-600-94606-2-5‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ دوره‪978– 600 -94606 -2-5 :‬‬

‫‪ISBN: 978-600-94606-4-9‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ ﺟﻠﺪ اول‪978– 600 -94606 -4-9 :‬‬

‫‪Printed in I.R. of Iran‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﻧﺠﺎﺗﻲزاده‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻣﺆﻳﺪي‬

‫‪ - 5-3-4-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﺣﻴﺎﻳﻲ ____________‪271‬‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻟﺒﻨﻲ‬

‫‪ -1-2‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻟﺒﻨﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻟﺒﻨﻲ‬

‫‪ -1-2-2‬ﭘﻮدر ﺷﻴﺮ و ﻛﺸﻚ‬

‫‪1- starter culture‬‬

‫‪ -1-2-5‬ﺷﻴﺮ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه‬

‫ﺟﺪول ‪ 1-1‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ BOD‬و ‪ COD‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻌﻤﻮل ﻟﺒﻨﻲ و ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫)‪COD(mg/L‬‬ ‫)‪BOD5(mg/L‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل‬

‫‪4‬‬ ‫‪147000‬‬ ‫‪90000‬‬ ‫ﺷﻴﺮ ﺑﺎ ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ‬

‫‪2- Sweetened condensed milk‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪134000‬‬ ‫‪61000‬‬ ‫دوغ ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺮه ﮔﻴﺮي‬

‫‪4‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪42000‬‬ ‫آب ﭘﻨﻴﺮ‬

‫‪ -1-2-8‬ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺎﺷﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ‬

‫‪ -1-3‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫‪ -1-4‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب‬

‫ﺟﺪول ‪ .1-2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺎﺿﻼب ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﺒﻨﻲ )‪ 10‬و ‪(13-22‬‬

‫‪1 - Total Solids‬‬

‫‪ -1-4-1‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻓﺎﺿﻼﺑﺮو ﺷﻬﺮي‬

‫‪-1-4-2‬ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﻴﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب در ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬

‫‪35‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﻨﻴﺮ‬

‫‪1 - Total phosphorus‬‬

‫پ‪ -‬دﺑﻲ و ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب‬

‫‪1 - International Dairy Federation‬‬

‫ت‪ -‬ﺣﺬف ﭼﺮﺑﻲ‪ ،‬روﻏﻦ و ﮔﺮﻳﺲ‬

‫ﺣﺪود ‪ 6,5‬ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1 - Defused Air Flotation‬‬

‫ث ‪ -‬ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ آﻧﺰﻳﻤﻲ ‪FOG‬‬

‫‪ -1-4-3‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ اﺻﻠﻲ‬

‫‪ -1-4-3-1‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻫﻮازي‬

‫)‪1 - Up flow Anaerobic Sludge Bed(Blanket‬‬

‫‪1 - Activated Sludge Process‬‬

‫‪ -1-4-3-1-3‬دﻳﺴﻚﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﭼﺮﺧﺎن ‪(RBC)1‬‬

‫‪ -1-4-3-1-4‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ‪5‬‬

‫‪1 - Rotating Biological Contactor‬‬

‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺟﺮﺧﺎن )‪ (c‬ﺑﺮﻛﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬

‫‪ -1-4-3-1-5‬ﻻﮔﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻛﻪﻫﺎ و ﻧﻴﺰارﻫﺎ‬

‫‪1 - Hydrolic Retention Time‬‬

‫‪ -1-4-3-2‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬

‫‪2 - Anaerobic Digestion‬‬

‫‪3 - Continuously Stirred Tank Reactor‬‬

‫‪) UASB‬ج( ﻻﮔﻮن‪ /‬ﺑﺮﻛﻪ ﺑﻲ ﻫﻮازي‬

‫)‪ (c‬ﻫﺎﺿﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪8- Yong and Mccarry‬‬

‫‪1 - Total Organic Carbon‬‬

‫‪1 - Membrane anaerobic reactor system‬‬

‫‪ -1-4-3-3‬روﺷﻬﺎي ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

«‫»ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺼﻞ اول‬

1- Russell, P. Effluent and wastewater treatment. Milk Ind. 1998(10),36 – 39.

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬

‫‪ -2-2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬

‫‪ -2-2-1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺎﺿﻼب ﺧﺎم ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاوري ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ درﻳﺎﻳﻲ‬.2-1 ‫ﺟﺪول‬

‫ﻧﻮع ﭘﺴﺎب‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ BOD5 COD(mg/L) TSS(mg/L) FOG(mg/L)

‫ب‪ -‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ )‪(COD‬‬