Ил х а а нт

у5л с
Багийн гишүүд:
12 6-1335
Амартүшээ
Ариунзаза
Мишээл
Туяа
Ананд
Энхмэнд
 Хүлэгү хан
Хүлэгү хан буюу Хүлэгү Тулуй болон
Хэрэйдийн Сорхагтани Бэхи хоёрын дундаас
гарсан гутгаар хүү, Чингис хааны ач,
Аригбөхийн ах, Мөнх хаан, Хубилай хаан
нарын дүү юм. тэрбээр 1217 онд төрж 1265 оны
хоёрдугаар сарын 8-нд нас баржээ) Баруун
Өмнөд Азийн ихээхэн хэсгийг эзлэн авсан
Монголын удирдагч байв. Хүлэгүгийн цэрэг
Монголын Эзэнт гүрний баруун өмнөд
хэсгийг асар уудам нутгаар өргөжүүлж
Персийн Ил Хан улсыг байгуулжээ. Хүлэгүгээр
удирдуулсан Монголчууд Лалын шашны хоёр
том төв, Багдад, Дамаск хотуудыг эзлэн авч,
Лалын шашны нөлөөллийг Каир дахь
Мамлюкууд руу шилжихэд хүргэжээ.
 ы б ун х а н .
и йт ха ан
Өлз
т ан ие хо т.
Су л та ния
Сул уж и й н
ан ж о н ь м
ул с ы н З а н ы д ү ү
Иран а г та а М өн х х а
н э г аз ар ц т у лс ы н
хот. Э л с ан И ль х а а н
й н ба й гу у т эл ж
Хүлэгү г и н ө р гө ж и н
сл э л б о л о
р д ох ь н и й лд а ан ы
хоё о со н худ а
оп ы г хо л б
Аз и е в р а й в .
о хо н тө в б
том о
И л х а а н : р
ха ан " гтгатай. Өөрөө
э сэн у
"Да га гч й Их
эз эн т г үр ни
лын
хэлбэл, Монго г агу ул даг.
г аг ч гэсэн ут гы
хаа ны г д а
 Ил хаант улс
Мөнх хааны зарлигаар Баруун
Азийг захирах болсон Хүлэгү 1256
онд Ил хаант улсыг байгуулжээ. Ил
хаант улс нь өнөөгийн Иран, Ирак,
Азербайжан, Армян, Гүрж, Турк,
Афганистаны баруун хэсэг, Сирийн
хойд хэсгийг багтаасан улс байв.
Хүн амын ихэнхийг исламын
шүтлэгт перс, араб, түрэг,
загалмайн шашинт армян, гүрж
зэрэг угсаатнууд бүрэлдүүлж байв.
Газаны шинэчлэлт
Газан ханы үед (1295-1304) нийгмийн
бүх салбарыг хамарсан шинэчлэл
хийсэн нь түүхэнд Газаны шинэчлэл
хэмээн алдаршив. Түүний шинэчлэл
нь Ил хаант улсын эдийн засгийг
хүчирхэгжүүлж, исламын төрт улсын
загварыг баримтлахад чиглэгдэж
байлаа. Гэвч тэрээр унаган монгол
төрт ёс, соёл, зан заншлыг ч гүнээ
хүндэтгэн үзэж халж өөрчлөх
оролдлого хийгээгүй юм.
Одон орон судлалын
төв
Хүлэгү ханы зарлигаар 1260 онд нийслэл
Марага хотод Баруун Азийн хамгийн том
одон орон судлах төв байгуулагджээ.
Түүхийн ухаан өндөр хөгжиж, Их Монгол
улсын түүхийг өгүүлсэн Ата Малик
Жувейнигийн “Ертөнцийг байлдан
дагуулагчийн түүх”, дэлхийн анхны
түгээмэл түүх болох Рашид Ад-Дины
“Судрын чуулган” зэрэг бүтээл гарчээ.
Исламын шашны урлагт уран зургийн
хэлбэр хөгжиж, Хятадаас шаазангийн
урлаг нэвтрэв.

 Ил хаадын дэлдүүлсэн зоос

Газан хааны дэлдүүлсэн Хүлэг хааны дэлдүүлсэн Өлзийт хааны

зоосны нүүүрэн тал. зоосны нүүрэн тал. Хаан дэлдүүлсэн зоос. Төв э
Уйгар бичигтэй Али Манкку Хүлэг Алхаан, хэсэгтээ. La Ellah Ela
Аугаа их Аллах Allah Mohammad Rasul
al Allah
 Аян дайн
Хүлэгүгийн ах Мөнх 1251 онд Их Хаанаар өргөмжлөгдөв. 1255 онд Мөнх дүү
Хүлэгүдаа их цэрэг өгөн баруун өмнөд Азид үлдсэн Лалын шашинт улсуудыг
дайлуулахаар мордуулав. Хүлэгү өмнөд Ираны Луруудыг дагаар оруулах;
Хашшашин бүлгийг устгах; Багдадад төвлөрсөн Аббасид халифатыг дагаар
оруулах буюу сөнөөх; Дамаскад төвлөрсөн Сирийн Айюбид улсыг мөн дагаар
оруулах буюу сөнөөх; эцэст нь Египетийн Мамлюкийн султант улс Бахри
династийг дагаар оруулах буюу сөнөөх зорилготой аян дайн хийв. Мөнх Хүлэгүд
дагаар орсон улсуудтай өршөөнгүй харьцаж, дагаар ороогүй улсуудыг
өршөөлгүй устгахыг зарлигдсан. Хүлэгү энэ тушаалын сүүлийн заалтыг ихэд
хичээнгүйлэн гүйцэтгэжээ.

Хүлэгү урьд хожид цуглуулаагүй их Монгол цэрэг

цуглуулж аян дайнд морджээ. Мөнх хааны
зарлигаар нийт эзэнт гүрний арван дайчин
бүрийн нэгийг Хүлэгүгийн цэрэгт дайчлан
цуглуулсан. Тэрбээр Луруудыг амархан дийлсэн
бөгөөд түүний нэр хүндээс аюун сүрдсэн
Ассассинууд (мөн Хашшашин гэгддэг) нэвтэршгүй
бат бөх цайз болох Аламутаа эсэргүүцэн
тулалдахгүй тавьж өгчээ.
 Он тооллын шулуун

1256 1260 1295 1304 1335

Ил хаант улсыг нийслэл Марага нийгмийн бүх салбарыг хамарсан Абу Саид хан таалал
байгуулжээ. хотод Баруун шинэчлэл хийсэн нь түүхэнд Газаны төгссөнөөр Ил хаант
Азийн хамгийн шинэчлэл хэмээн алдаршив. Түүний улс дотроо бие
том одон орон шинэчлэл нь Ил хаант улсын эдийн даасан жижиг
судлах төв засгийг хүчирхэгжүүлж, исламын төрт ханлигуудад
байгуулагджээ. улсын загварыг баримтлахад хуваагдан мөхжээ.
чиглэгдэж байлаа. Гэвч тэрээр унаган
монгол төрт ёс, соёл, зан заншлыг ч
гүнээ хүндэтгэн үзэж халж өөрчлөх
оролдлого хийгээгүй юм.
 Ил хааны зуны ордон
Такхт-И Сулейманы
Уран зураг
ханан талт дан хөх
өнгийн таландсан
хавтан

Бархам Гүр ан агнаж

байна. Шахнама

Тэмээтэй анчин
 А н ха ар а л
ду у л са н д
хан !
бая р л ал аа