1ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
ΣΤΑΥΡΟΥ
Ν.Π.Δ.Δ. ΔΗΜΟΥ ΛΑΜΙΕΩΝ
1ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΦΘΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

(Ιστορία - Αρχαιολογία - Λαογραφία)
3 - 4 Νοεμβρίου 2001
ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΣΤΡΟΥ ΛΑΜΙΑΣ
ΛΑΜΙΑ 2002
ÏñãáíùôéêÞ ÅðéôñïðÞ Óõíåäñßïõ:
Ðñüåäñïò: Ãåþñãéïò ÊïôñùíéÜò, ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí
Áíôéðñüåäñïò: ÇñáêëÞò ÊõñïäÞìïò, Ðñüåäñïò ôïðéêïý óõìâïõëßïõ Ä.Ä. Óôáõñïý
ÌÝëç: Çëßáò ÐáëéáëÝîçò, Äçìïôéêüò Óýìâïõëïò, ×ñßóôïò ÃáëÜíçò, ÉùÜííçò ÌáêñÞò,
Öþôçò Ôóïýôóéêáò, ìÝëç ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ
ÓôÝëëá Êïõíïýêëá-ÐáëéáëÝîç, åéäéêüò óõíåñãÜôçò ôïõ ÄÞìïõ ËáìéÝùí
Ìáñßá ÊáñáãéÜííç, õðÜëëçëïò ãñáöåßïõ ôýðïõ êáé äçìïóßùí ó÷Ýóåùí Í.Á.Ö.
ÔéìçôéêÞ ÏñãáíùôéêÞ ÅðéôñïðÞ:

Ìçôñïðïëßôçò Öèéþôéäïò, ê.ê. Íéêüëáïò
Ã. Ã. ÐåñéöÝñåéáò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò, ê. Âáóßëçò ¸îáñ÷ïò
ÍïìÜñ÷çò Öèéþôéäïò, ê. ÔñéáíôÜöõëëïò ÌðÝëëïò
ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí, ê. Ãåþñãéïò ÊïôñùíéÜò
Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý:

Ðñüåäñïò: ÊïôñùíéÜò Ãåþñãéïò, ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí
Áíô/äñïò: ÊõñïäÞìïò ÇñáêëÞò, Ðñüåäñïò Ô.Ó. Ä.Ä. Óôáõñïý, äçìïô. óýìâïõëïò
ÌÝëç: ÐáëéáëÝîçò Çëßáò, äçìïôéêüò óýìâïõëïò
Ôóïýôóéêáò Öþôéïò, óýìâïõëïò Ô.Ó. Ä.Ä. Óôáõñïý
ÃáëÜíçò ×ñßóôïò, ÊáñáíáóôÜóçò ÁíáóôÜóéïò, ÌáêñÞò ÉùÜííçò
Óýíèåóç åîþöõëëïõ: ÌðÜìðçò ÔóÝëïò
ÅðéìÝëåéá Ýêäïóçò: ÉùÜííçò ÌáêñÞò

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
Ðñüëïãïò.......................................................................................................................Óåë. 5
Óýíôïìï éóôïñéêü ôïõ óõíåäñßïõ..................................................................................» 6
×áéñåôéóìïß - ðñïóöùíÞóåéò - êÞñõîç åñãáóéþí óõíåäñßïõ...................................» 10
1ç Óõíåäñßáóç
ÔñéáíôÜöõëëïò Ä. Ðáðáíáãéþôïõ: «Äñáóôçñéüôçôåò èåþí êáé çìéèÝùí
óôïí ôüðï ìáò» ...............................................................................................................» 18
Ìáñßá - ÖùôåéíÞ Ðáðáêùíóôáíôßíïõ: «Å×ÉÍÏÓ: Éóôïñßá, ìíçìåéáêÞ
ôïðïãñáößá êáé áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá ìéáò áñ÷áßáò èåóóáëéêÞò ðüëçò
óôïí Á÷éíü Öèéþôéäïò» .................................................................................................. » 25
Ãåþñãéïò Óïýëéïò: «ÉóôïñéêÝò ó÷Ýóåéò Öèéùôþí êáé Ìáêåäüíùí» .........................» 35
ÉùÜííçò Áè. Êáñá÷ñÞóôïò: «Ç Ýíôáîç ôçò Öèéþôéäáò óôï äéïéêçôéêü ìç÷áíéóìü
ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. Ï êáíïõííáìÝò ôïõ Æçôïõíßïõ» .......................... » 38
ÅñùôÞóåéò - áðáíôÞóåéò - áðüøåéò ............................................................................» 45
ÂáóéëéêÞ ÓõèéáêÜêç - ÊñéôóéìÜëëç: «ÉóôïñéêÞ ôïðïãñáößá ôçò Öèéþôéäáò
êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï» ........................................................................» 48
ÄçìÞôñéïò Â. Ãüíçò: «Ãñçãüñéïò ï ÂõæÜíôéïò, ÄéäÜóêáëïò
ôïõ Ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôïõ» ......................................................................» 68
Êþóôáò Óðáíüò: «Ïé áöéåñùôÝò ôçò Ãéáííéôæïýò, ôçò á´ ÃñáöÞò,
óôçí ðñüèåóç ôçò ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò (ca. 1640)» ......................................................» 80
Âáóßëçò Ê. Óðáíüò: «Ïé ïéêéóìïß ôçò Öèéþôéäáò óôçí ðñüèåóç
ôçò ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò, ca. 1640 - 19ïò áé.» ............................................................... » 95
ÌÜíèïò Ê. ×ñéóôïöüñïõ: «Ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò 1762 - 1861»............................» 105
ÅñùôÞóåéò - áðáíôÞóåéò - áðüøåéò ........................................................................... » 116
Ãåþñãéïò Ê. ËÝëçò: «Ç ðåñéðåôåéþäçò óôáäéïäñïìßá ôïõ Ãñçãïñßïõ ÉùÜííïõ,
ùò ìïíá÷ïý êáé çãïõìÝíïõ ôçò ìïíÞò ÁãÜèùíçò, ôá êåéìÞëéá
êáé ç ðåñéïõóéáêÞ êáôÜóôáóç ôçò ìïíÞò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðáíáóôÜóåùò
ôïõ 1821 êáé ôçí ðñþôç äåêáåôßá ôçò ïèùíéêÞò ðåñéüäïõ» ..................................... » 122
ÉùÜííçò Åõáã. ÌáêñÞò: «Ôï éäéïêôçóéáêü êáèåóôþò ôùí ÷ùñéþí
ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ êáôÜ ôá ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ ÷ñüíéá
(1833 - 1840 ì.×. ðåñßðïõ) óýìöùíá ìå ôá ðñáêôéêÜ ôçò ÌéêôÞò
ÅëëçíïôïõñêéêÞò ÄéêáóôéêÞò ÅðéôñïðÞò» ................................................................ » 141
Êþóôáò É. ÆÞóçò: «ÓõìâïëÞ óôçí éóôïñßá ôçò íåïåëëçíéêÞò åêðáßäåõóçò»
Ïé áðáñ÷Ýò ôïõ Åêðáéäåõôéêïý Ó÷åäéáóìïý (ÊáðïäéóôñéáêÞ êáé ïèùíéêÞ
ðåñßïäïò). Ôá ó÷ïëåßá ôçò Öèéþôéäáò. ........................................................................ » 154
ÁëåîÜíäñá È. Êïõëôïýêç: «ÄéïéêçôéêÝò ìåôáâïëÝò ôùí åðéóêïðþí
ôçò Öèéþôéäáò áðü ôï 1833 - 1899» ............................................................................ » 173
Êþóôáò ÃáëëÞò: «Áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ éóôïñßá ôçò Öèéþôéäáò.
Ç ðñþôç ÔñÜðåæá óôç Ëáìßá óôá ìÝóá ôïõ ÉÈ´ áéþíá.
1842: Äéïñéóìüò áíôáðïêñéôïý ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò óôç Ëáìßá.
1860: ºäñõóç êáé ëåéôïõñãßá ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò
ôçò Ëáìßáò» ................................................................................................................... » 208
ÂáñâÜñá Ä. ÍÜôóéïõ: «ÖèéùôéêÞ éóôïñéïãñáößá êáé éóôïñéïäéößá:
19ïò êáé 20üò áéþíáò» ................................................................................................ » 222
Áéêáôåñßíç É. Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç: «Ôï íïéêïêõñéü åíüò ëáìéþôéêïõ
óðéôéïý óôá áìÝóùò ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá» ........................................................ » 226
Ãåþñãéïò Ð. Óôáõñüðïõëïò: «¼øåéò ãõíáéêåßáò ðáñïõóßáò
óôç Ëáìßá 1835 - 1922. Ãõíáéêåßá åðáããÝëìáôá» .................................................... » 232
Áöñïäßôç Èåïäþñïõ: «Öèéùôéêïß Óýëëïãïé Ãõíáéêþí áðü ôï 1914 - 1999 ........... » 252
ÂÜéïò Áðïóô. ÆáìðåèÜíçò: «Ç ôïðéêÞ éóôïñßá óôçí ÐñùôïâÜèìéá
Åêðáßäåõóç» ................................................................................................................. » 266
Óýíôïìá âéïãñáöéêÜ óçìåéþìáôá åéóçãçôþí ........................................................... » 281

ÐñïôÜóåéò ãéá ôçí ðëçñÝóôåñç ïñãÜíùóç ôïõ óõíåäñßïõ ..................................... » 290
Ôï 2ï ÓõíÝäñéï
ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò
èá ðñáãìáôïðïéçèåß
óôéò 19, 20 êáé 21 Óåðôåìâñßïõ 2003
ÐÑÏËÏÃÏÓ
Ê Üèå åðéóôçìïíéêü óõíÝäñéï èåùñåßôáé üôé ïëïêëçñþíåé ôéò åñãáóßåò ôïõ ìå

ôçí Ýêäïóç ôùí ðñáêôéêþí ôïõ. Ãé' áõôü ôï ëüãï ôï äéïéêçôéêü óõìâïýëéï ôïõ
Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý áéóèÜíåôáé ìåãÜëç ÷áñÜ êáé éêáíïðïßçóç ðïõ
âñßóêåôáé óôçí åõ÷Üñéóôç èÝóç íá ìðïñåß íá ðáñáäþóåé óôïõò öéëßóôïñåò êáé óå
êÜèå åíäéáöåñüìåíï ôïí ôüìï ôùí ðñáêôéêþí ôïõ 1ïõ Óõíåäñßïõ ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò,
ó÷åäüí Ýíá ÷ñüíï ìåôÜ ôç äéåîáãùãÞ ôïõ.
Ðáñáäßäïíôáò óôç äçìïóéüôçôá ôá ðñáêôéêÜ ôïõ ðñþôïõ óõíåäñßïõ ìå èÝìá ôç
öèéùôéêÞ éóôïñßá, ôïõ ðñþôïõ óå ìéá óåéñÜ óõíåäñßùí ìå ôïí ßäéï óêïðü ðïõ
öéëïäïîïýìå íá åðáíáëáìâÜíïíôáé áíÜ äéåôßá, ðéóôåýïõìå üôé äßíïõìå ôç äõíáôüôçôá
óôïí êáèÝíá íá ðñïóåããßóåé ðñïóåêôéêüôåñá êáé ëåðôïìåñÝóôåñá ôçí ôïðéêÞ ìáò
éóôïñßá. Åðßóçò ç äéïñãÜíùóç ôùí óõíåäñßùí áõôþí äßíåé Ýíá åðß ðëÝïí åñÝèéóìá
óôïõò åñåõíçôÝò, éóôïñéïäßöåò, éóôïñéêïýò êôë. íá åñåõíÞóïõí êáëýôåñá ôçí ôïðéêÞ
ìáò éóôïñßá êáé íá öÝñïõí óôï öùò Üãíùóôá åíôåëþò óôïé÷åßá Þ íá ôáîéíïìÞóïõí êáé
íá öÝñïõí êáé ðÜëé óôï ðñïóêÞíéï Þäç ãíùóôÜ áëëÜ åí ðïëëïßò îå÷áóìÝíá êáé
ðáñáìåëçìÝíá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá êáé êáôáóôÜóåéò. ÓÞìåñá ìÜëéóôá ðïõ ôüóïò ëüãïò
êáé áíÜëïãç ðñïóðÜèåéá ãßíåôáé êáé ãéá ôç äéäáóêáëßá ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò óôá
ó÷ïëåßá!
Åõ÷Þ ìáò åßíáé íá óõíå÷éóôåß ç ðñïóðÜèåéá ìå ôç äéïñãÜíùóç ðïëëþí óôç óåéñÜ
óõíåäñßùí. Áðü ôçí ðëåõñÜ ìáò õðïó÷üìáóôå üôé èá õðÜñîåé óõíÝ÷åéá. ¹äç ôï 2ï
ÓõíÝäñéï ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò ôï ðñïãñáììáôßóáìå ãéá ôï ÓåðôÝìâñç ôïõ 2003.
Êáëïýìå üëïõò, öïñåßò êáé ìåìïíùìÝíá Üôïìá, íá âïçèÞóïõí ìå üðïéïí ôñüðï
ìðïñåß ï êáèÝíáò.
Ôï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï
ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý Ëáìßáò
6 ÐñáêôéêÜ 1ïõ Óõíåäñßïõ ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò
ÓÕÍÔÏÌÏ ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÔÏÕ ÓÕÍÅÄÑÉÏÕ
Ô ï ðñïãñáììáôéóìÝíï áðü êáéñü óõíÝäñéü ìáò äéåîÞ÷èç óôéò 3 êáé 4 Íïåìâñßïõ

2001 ìÝóá óå ìéá êáèáñÜ öèéíïðùñéíÞ öýóç. ×þñïò äéåîáãùãÞò ôïõ ôï
óõíåäñéáêü êÝíôñï ðïõ âñßóêåôáé ðÜíù óôïí êáôÜöõôï áðü ðåýêá ëüöï ôïõ ÊÜóôñïõ
ôçò Ëáìßáò, óôï Üñéóôá áîéïðïéçìÝíï-áíáêáéíéóìÝíï êôéñéáêü óõãêñüôçìá ôùí
óôñáôþíùí ôïõ ¼èùíá, üðïõ óôåãÜæïíôáé óÞìåñá ôï Áñ÷áéïëïãéêü Ìïõóåßï, ôá
ãñáöåßá ôçò ÉÄ´ Åöïñåßáò Ðñïúóôïñéêþí êáé Êëáóóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí êáé ôï
óõíåäñéáêü êÝíôñï, ÷þñïò Üñéóôá óõíôáéñéáóìÝíïò ìå ôá èÝìáôá ôïõ óõíåäñßïõ.
Êé åíþ õðÞñ÷áí åíóôÜóåéò ãéá ôçí åðéëïãÞ ôïõ ÷þñïõ êáé áìöéâïëßåò ãéá ôçí
åðéôõ÷ßá ôïõ óõíåäñßïõ üóïí áöïñÜ óôçí ðñïóÝëåõóç óõíÝäñùí ëüãù ôïõ üôé ï ÷þñïò
åßíáé áðïìåìáêñõóìÝíïò áðü ôï êÝíôñï ôçò ðüëçò êáé äå óõíäÝåôáé óõãêïéíùíéáêÜ
ìå áõôü, ç áèñüá ðñïóÝëåõóç óõíÝäñùí -ðáñÜ êáé ôéò áíôßîïåò êáéñéêÝò óõíèÞêåò
ðïõ åðéêñÜôçóáí êáôÜ ôç äéåîáãùãÞ ôïõ- äéÝøåõóå ôï öüâï áõôü êáé áðÝäåéîå üôé ïé
Öèéþôåò óôçñßæïõí ðáñüìïéåò ðñïóðÜèåéåò ðïõ óõíåéóöÝñïõí óôïí åìðëïõôéóìü ôçò
ãíþóçò ìáò ãéá ôçí ôïðéêÞ éóôïñßá.
Ç ïñãáíùôéêÞ åðéôñïðÞ áðåõèýíèçêå óå óõãêåêñéìÝíïõò åéóçãçôÝò, ðïõ
áðïäÝ÷èçêáí åõ÷áñßóôùò ôçí ðñüóêëçóç. ¸íáò åê ôùí åéóçãçôþí äÞëùóå ôçí
ôåëåõôáßá óôéãìÞ êþëõìá ãéá óïâáñïýò ïéêïãåíåéáêïýò ëüãïõò êáé åðéóôñáôåýôçêå
Ýíá ìÝëïò ôçò ïñãáíùôéêÞò åðéôñïðÞò ãéá íá êáëýøåé ôï êåíü. Ùò ðñïò ôï óçìåßï áõôü
ðñÝðåé íá ôïíéóôåß üôé áîéïðïéÞèçêå óå ìåãÜëï âáèìü ôï íôüðéï åðéóôçìïíéêü
äõíáìéêü. Áóöáëþò õðÜñ÷ïõí áêüìá ðïëëïß ðïõ èá ìðïñïýóáí íá ðñïóöÝñïõí
ðïëýôéìåò õðçñåóßåò óôçí åðéôõ÷ßá ôïõ óêïðïý ôïõ óõíåäñßïõ, ãé' áõôü êáé ãéá ôç
äéïñãÜíùóç ôïõ äåõôÝñïõ óõíåäñßïõ ôï ÓåðôÝìâñéï ôïõ 2003 áðåõèýíáìå áíïé÷ôÞ
åðéóôïëÞ-ðñüóêëçóç ðñïò êÜèå åíäéáöåñüìåíï, ç ïðïßá äçìïóéåýôçêå óôï ðåñéïäéêü
ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý "ÓÔÁÕÑÏ-ÄÑÏÌÉ" êáé áíáêïéíþèçêå áðü ôá
ôïðéêÜ Ì.Ì.Å.
Ôï óõíÝäñéï äéïñãÜíùóå ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý õðü ôçí áéãßäá ôïõ
Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïý, ôçò Íïìáñ÷éáêÞò Áõôïäéïßêçóçò Öèéþôéäáò êáé ôïõ ÄÞìïõ
ËáìéÝùí.
Ôï ðñüãñáììá ôïõ óõíåäñßïõ åß÷å ùò åîÞò:
ÓÁÂÂÁÔÏ 3 ÍÏÅÌÂÑÉÏÕ 2001

8.45 - 9.15 ÐñïóÝëåõóç óõíÝäñùí
1ç Óõíåäñßáóç (ðñïåäñåßï: ÇñáêëÞò ÊõñïäÞìïò - ÃéÜííçò ÌáêñÞò)
9.15 - 9.40 ¸íáñîç óõíåäñßïõ - ×áéñåôéóìïß

9.40 - 10.00 Ðáðáíáãéþôïõ ÔñéáíôÜöõëëïò
"Äñáóôçñéüôçôåò èåþí êáé çìéèÝùí óôïí ôüðï ìáò"
10.00- 10.20 Ðáðáêùíóôáíôßíïõ Ìáñßá - ÖùôåéíÞ
"Å×ÉÍÏÓ: Éóôïñßá, ìíçìåéáêÞ ôïðïãñáößá êáé áñ÷áéïëïãéêÜ
åõñÞìáôá ìéáò áñ÷áßáò èåóóáëéêÞò ðüëçò óôïí Á÷éíü Öèéþôéäïò"
ÐñáêôéêÜ 1ïõ Óõíåäñßïõ ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò 7
10.20 - 10.40 Óïýëéïò Ãåþñãéïò

"ÉóôïñéêÝò ó÷Ýóåéò Öèéùôþí êáé Ìáêåäüíùí"
10.40 - 11.00 Êáñá÷ñÞóôïò ÉùÜííçò Áè.
"Ç Ýíôáîç ôçò Öèéþôéäáò óôï äéïéêçôéêü ìç÷áíéóìü ôçò ïèùìáíéêÞò
áõôïêñáôïñßáò. Ï êáíïõííáìÝò ôïõ Æçôïõíßïõ"
11.00 - 11.30 ÅñùôÞóåéò - áðüøåéò

11.30 - 12.00 ÄéÜëåéììá - êáöÝò
2ç Óõíåäñßáóç (ðñïåäñåßï: ÄçìÞôñéïò ÍÜôóéïò - ÌðÜìðçò ÔóÝëïò)
12.00 - 12.20 ÓõèéáêÜêç - ÊñéôóéìÜëëç ÂáóéëéêÞ

"ÉóôïñéêÞ ôïðïãñáößá ôçò Öèéþôéäáò êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ
ðåñßïäï"
12.20 - 12.40 Ãüíçò ÄçìÞôñéïò
"Ãñçãüñéïò ï ÂõæÜíôéïò, ÄéäÜóêáëïò ôïõ Ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ
Ìåôåùñßôïõ"
12.40 - 13.00 Óðáíüò Êþóôáò
"Ïé áöéåñùôÝò ôçò Ãéáííéôæïýò, ôçò á´ ÃñáöÞò, óôçí ðñüèåóç ôçò
ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò (ca. 1640)"
13.00 - 13.20 Óðáíüò Âáóßëçò Ê.
"Ïé ïéêéóìïß ôçò Öèéþôéäáò óôçí ðñüèåóç ôçò ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò, ca.
1640 - 19ïò áé."
13.20 - 13.40 ×ñéóôïöüñïõ ÌÜíèïò Ê.
"Ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò 1762 - 1861"
3ç Óõíåäñßáóç (ðñïåäñåßï: Çëßáò ÐáëéáëÝîçò - ×ñÞóôïò ÃáëÜíçò)
18.00 - 18.20 ËÝëçò Ãåþñãéïò Ê.

"Ç ðåñéðåôåéþäçò óôáäéïäñïìßá ôïõ Ãñçãïñßïõ ÉùÜííïõ, ùò
ìïíá÷ïý êáé çãïõìÝíïõ ôçò ìïíÞò ÁãÜèùíçò, ôá êåéìÞëéá êáé ç
ðåñéïõóéáêÞ êáôÜóôáóç ôçò ìïíÞò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò
åðáíáóôÜóåùò ôïõ 1821 êáé ôçí ðñþôç äåêáåôßá ôçò ïèùíéêÞò
ðåñéüäïõ"
18.20 - 18.40 ÌáêñÞò ÉùÜííçò Åõáã.
"Ôï éäéïêôçóéáêü êáèåóôþò ôùí ÷ùñéþí ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ
êáôÜ ôá ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ ÷ñüíéá
(1833 - 1840 ì.×. ðåñßðïõ) óýìöùíá ìå ôá ðñáêôéêÜ
ôçò ÌéêôÞò ÅëëçíïôïõñêéêÞò ÄéêáóôéêÞò ÅðéôñïðÞò"
18.40 - 19.00 ÆÞóçò Êþóôáò
"ÓõìâïëÞ óôçí éóôïñßá ôçò íåïåëëçíéêÞò åêðáßäåõóçò"
Ïé áðáñ÷Ýò ôïõ Åêðáéäåõôéêïý Ó÷åäéáóìïý (ÊáðïäéóôñéáêÞ êáé
ïèùíéêÞ ðåñßïäïò). Ôá ó÷ïëåßá ôçò Öèéþôéäáò.
19.00 - 19.20 Êïõëôïýêç ÁëåîÜíäñá

"ÄéïéêçôéêÝò ìåôáâïëÝò ôùí åðéóêïðþí ôçò Öèéþôéäáò áðü ôï 1833 -
1899"
19.20 - 19.40 ÃáëëÞò Êþóôáò
"Áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ éóôïñßá ôçò Öèéþôéäáò.
1860: ºäñõóç êáé ëåéôïõñãßá ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò ÅèíéêÞò
ÔñáðÝæçò ôçò Ëáìßáò"
ÊÕÑÉÁÊÇ 4 ÍÏÅÌÂÑÉÏÕ 2001
4ç Óõíåäñßáóç (ðñïåäñåßï: ÌðÜìðçò ÔóÝëïò - Öþôçò Ôóïýôóéêáò)
10.30 -10.50 ÍÜôóéïõ ÂáñâÜñá Ä.

"ÖèéùôéêÞ éóôïñéïãñáößá êáé éóôïñéïäéößá: 19ïò êáé 20üò áéþíáò"
10.50 - 11.10 Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç Áéêáôåñßíç
"Ôï íïéêïêõñéü åíüò ëáìéþôéêïõ óðéôéïý óôá áìÝóùò
ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá"
11.10 - 11.30 Óôáõñüðïõëïò Ãåþñãéïò
"¼øåéò ãõíáéêåßáò ðáñïõóßáò óôç Ëáìßá 1835 - 1922. Ãõíáéêåßá
åðáããÝëìáôá"
11.30 - 11.50 Èåïäþñïõ Áöñïäßôç
"Öèéùôéêïß Óýëëïãïé Ãõíáéêþí áðü ôï 1914 - 1999"
11.50 - 12.10 ÆáìðåèÜíçò ÂÜéïò
"Ç ôïðéêÞ éóôïñßá óôçí ÐñùôïâÜèìéá Åêðáßäåõóç"
12.10 - 12.40 ÅñùôÞóåéò áðüøåéò
12.40 - 13.00 ÁðïíïìÞ ôéìçôéêþí ðëáêåôþí óôïõò åéóçãçôÝò - ÓõìðåñÜóìáôá

óõíåäñßïõ
13.00 - 14.00 ÎåíÜãçóç óôï Áñ÷áéïëïãéêü Ìïõóåßï ôïõ ÊÜóôñïõ
Ôï ðñüãñáììá ôçñÞèçêå ìå ðëÞñç óõíÝðåéá êáé áêñßâåéá.
Ç ïñãáíùôéêÞ åðéôñïðÞ áðïôåëïýíôáí:

Ðñüåäñïò: Ãåþñãéïò ÊïôñùíéÜò, ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí
Áíôéðñüåäñïò: ÇñáêëÞò ÊõñïäÞìïò, Ðñüåäñïò ôïðéêïý óõìâïõëßïõ
Ä.Ä. Óôáõñïý
ÌÝëç: Çëßáò ÐáëéáëÝîçò, Äçìïôéêüò Óýìâïõëïò, ×ñßóôïò ÃáëÜíçò,
ÉùÜííçò ÌáêñÞò, Öþôçò Ôóïýôóéêáò, ìÝëç ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ
ÓôÝëëá Êïõíïýêëá-ÐáëéáëÝîç, åéäéêüò óõíåñãÜôçò ôïõ ÄÞìïõ ËáìéÝùí
Ìáñßá ÊáñáãéÜííç, õðÜëëçëïò ãñáöåßïõ ôýðïõ êáé äçìïóßùí ó÷Ýóåùí Í.Á.Ö.
Ôçí ôéìçôéêÞ ïñãáíùôéêÞ åðéôñïðÞ áðïôåëïýóáí:

Ã. Ã. ÐåñéöÝñåéáò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò, ê. Âáóßëçò ¸îáñ÷ïò
ÍïìÜñ÷çò Öèéþôéäïò, ê. ÔñéáíôÜöõëëïò ÌðÝëëïò
ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí, ê. Ãåþñãéïò ÊïôñùíéÜò
Åê ìÝñïõò ôçò ïñãáíùôéêÞò åðéôñïðÞò êáëùóüñéóå ôïõò åðéóÞìïõò

ðñïóêåêëçìÝíïõò, ôïõò óõíÝäñïõò êáé ôïõò åéóçãçôÝò ç ê. ÓôÝëëá Êïõíïýêëá-
ÐáëéáëÝîç. Óôç óõíÝ÷åéá êÜëåóå ôïõò åðéóÞìïõò íá áðåõèýíïõí Ýíá óýíôïìï
÷áéñåôéóìü. Óýíôïìï ÷áéñåôéóìü êáé åõ÷Ýò ãéá ôçí åðéôõ÷ßá ôùí åñãáóéþí ôïõ
óõíåäñßïõ áðçýèõíáí êáôÜ óåéñÜí:
Ï Ìçôñïðïëßôçò Öèéþôéäïò Óåâáóìéüôáôïò ê.ê. Íéêüëáïò
Ï åêðñüóùðïò ôïõ Õðïõñãïý Ðïëéôéóìïý ê. Êþóôáò ÃïõâÜëáò
Ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò ôçò ÐåñéöÝñåéáò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò ê. Âáóßëçò ¸îáñ÷ïò
Ï âïõëåõôÞò ê. Êáëëéþñáò Çëßáò
Ï åêðñüóùðïò ôïõ ÍïìÜñ÷ç Öèéþôéäáò, âïçèüò ÍïìÜñ÷ç, ê. Ìé÷Üëçò
ÊïñäïëÝìçò
Ï ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí êáé Ðñüåäñïò ôïõ Ð.Ê. Óôáõñïý ê. Ãåþñãéïò ÊïôñùíéÜò
Ôçí Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ôïõ óõíåäñßïõ êÞñõîå ï Õöõðïõñãüò Åóùôåñéêþí ê.
ËÜìðñïò ÐáðáäÞìáò.
×áéñåôéóìü áðçýèõíå êáé ç ÓõíôïíéóôéêÞ ÅðéôñïðÞ Óõëëüãùí Ëáìßáò ãéá ôçí
õðïóôÞñéîç ôïõ áãþíá ôçò Êýðñïõ äéá ôçò åêðñïóþðïõ ôçò ê. ÂáóéëéêÞò Êáôüðç.
ÌåôÜ ôç ëÞîç ôùí åñãáóéþí ôïõ óõíåäñßïõ áðïíåìÞèçêå óôïõò åéóçãçôÝò ôéìçôéêÞ
ðëáêÝôá êáé üëïé ïé ðáñåõñéóêüìåíïé îåíáãÞèçêáí óôï Áñ÷áéïëïãéêü Ìïõóåßï ôïõ
ÊÜóôñïõ.
Ôï âñÜäõ ôïõ ÓáââÜôïõ ðáñáôÝèçêå äåßðíï óôï ôïõñéóôéêü ðåñßðôåñï ôïõ Áãßïõ
ËïõêÜ êáé ôá ÷ïñåõôéêÜ ôìÞìáôá ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý ðáñïõóßáóáí
ðñüãñáììá ðáñáäïóéáêþí ÷ïñþí.
Ç áíáêïßíùóç ôïõ Ä.Ó ôïõ Ð.Ê. Óôáõñïý üôé óõíÝäñéá ôïðéêÞò éóôïñßáò èá
äéïñãáíþíïíôáé áíÜ äéåôßá âñÞêå éäéáßôåñá èåôéêÞ áíôáðüêñéóç áðü ôïõò
ðáñåõñéóêïìÝíïõò. ÌÜëéóôá ôï 2ï óõíÝäñéï ïñßóôçêå ãéá ôï ÓåðôÝìâñéï ôïõ 2003.
ÉùÜííçò ÌáêñÞò
õðåýèõíïò Ýêäïóçò ôùí ðñáêôéêþí
×ÁÉÑÅÔÉÓÌÏÉ - ÐÑÏÓÖÙÍÇÓÅÉÓ
Åêðñüóùðïò ôçò ïñãáíùôéêÞò åðéôñïðÞò, ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá
Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÄéåõèõíôÜ ôïõ ãñáöåßïõ ôïõ Õðïõñãïý

Ðïëéôéóìïý, êýñéå ÃåíéêÝ ÃñáììáôÝá ôçò ÐåñéöÝñåéáò, êýñéå ÂïõëåõôÜ, êýñéå
åêðñüóùðå ôïõ ÍïìÜñ÷ç Öèéþôéäïò âïçèÝ ÍïìÜñ÷ç, êýñéå ÄÞìáñ÷å, êýñéïé
Íïìáñ÷éáêïß êáé Äçìïôéêïß Óýìâïõëïé, êýñéå ÄéïéêçôÜ ôùí Ðõñïóâåóôéêþí
Õðçñåóéþí Ëáìßáò, êýñéïé ðñüåäñïé Åðéóôçìïíéêþí êáé Ëïãïôå÷íéêþí Óõëëüãùí,
êýñéïé åéóçãçôÝò, êõñßåò êáé êýñéïé óýíåäñïé, êáëçìÝñá óáò.
Ìå éäéáßôåñç ÷áñÜ óáò êáëùóïñßæïõìå óôï ðñþôï óõíÝäñéï ÖèéùôéêÞò
Éóôïñßáò ðïõ äéïñãáíþíåé ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý ôïõ ÄÞìïõ ËáìéÝùí
êáé ôåëåß õðü ôçí áéãßäá ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïý, ôçò Íïìáñ÷éáêÞò
Áõôïäéïßêçóçò Öèéþôéäïò êáé ôïõ ÄÞìïõ ËáìéÝùí. ÐñïêåéìÝíïõ íá êáôáóôåß
äõíáôÞ ç ôÞñçóç ôïõ ÷ñïíïäéáãñÜììáôïò ôïõ óõíåäñßïõ, þóôå íá äïèåß ï
ðñïâëåðüìåíïò ÷ñüíïò óôïõò åéóçãçôÝò íá áíáðôýîïõí ôá èÝìáôá ôïõò,
ðáñáêáëïýìå ïé ÷áéñåôéóìïß íá ìçí õðåñâïýí ôá 3 ëåðôÜ. Óýìöùíá ìå ôï
ðñüãñáììá êáëïýìå ôï Óåâáóìéüôáôï Ìçôñïðïëßôç Öèéþôéäáò ê. ê. Íéêüëáï íá
Ýñèåé óôï âÞìá.
Êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ, êýñéå ÄéåõèõíôÜ, êýñéå ÄÞìáñ÷å, êýñéïé

óýíåäñïé, êýñéå ðñüåäñå ôïõ óõíåäñßïõ,
Åãþ èá áñ÷ßóù ìå Ýíá ãíùìéêü áðü ôïí Åõñéðßäç "¼ëâéïò ïóôéò ôçò éóôïñßçò
åó÷å ìÜèçóéí" êáé èá ðù üôé åßìáóôå üëïé åõôõ÷éóìÝíïé äéüôé ó' áõôü ôïí ùñáßï
÷þñï ìå ôçí ðñùôïâïõëßá ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý èá áó÷ïëçèïýìå ìå
ôçí ôïðéêÞ ìáò éóôïñßá. ¸íá Üëëï ãíùìéêü ëÝãåé üôé ðïñåõüìáóôå áíÜìåóá óå
äýï öþôá. Ôï Ýíá öùò åßíáé ôçò éóôïñßáò ðïõ öÝããåé ìðñïóôÜ, ôï Üëëï öùò
åßíáé ôïõ éäáíéêïý ðïõ öÝããåé ðßóù. Áí ëïéðüí óå áõôÝò ôéò ùñáßåò åéóçãÞóåéò
êáé ôç ìÝñá áõôÞ ôç óçìåñéíÞ êáé áýñéï ðñïóðáèÞóïõìå íá ðïñåõôïýìå ìå ôï
öùôéóìü áõôþí ôùí äýï öþôùí, íïìßæù üôé ôï óõíÝäñéï èá Ý÷åé åðéôõ÷ßá. Åý÷ïìáé
åõüäùóç ôùí óôü÷ùí êáé ôùí ðñïóðáèåéþí êáé ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý
êáé ôïõ ðáñüíôïò óõíåäñßïõ.
ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá
Êáëïýìå ôïí åêðñüóùðï ôïõ Õðïõñãïý Ðïëéôéóìïý ê. Êþóôá ÃïõâÜëá íá

Åêðñüóùðïò ôïõ Õðïõñãïý Ðïëéôéóìïý, ê. ÃïõâÜëáò Êþóôáò
Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ, êýñéå ÄÞìáñ÷å, êõñßåò êáé êýñéïé,
åê ìÝñïõò ôïõ Õðïõñãïý Ðïëéôéóìïý êáèçãçôÞ ÅõÜããåëïõ ÂåíéæÝëïõ,
×áéñåôßæù ôçí Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ôïõ 1ïõ Óõíåäñßïõ ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò,
åíüò óõíåäñßïõ ðïõ èÝôåé óôï åðßêåíôñï ôïõ åíäéáöÝñïíôüò ôïõ ìéá ðåñéï÷Þ ôçò
ðáôñßäïò ìáò, ìå ìáêñáßùíç éóôïñßá êáé ìåãÜëç óõíåéóöïñÜ óôï åëëçíéêü
ðïëéôéóôéêü áðüèåìá. Ç ôïðéêÞ éóôïñßá äåí áíôéðñïóùðåýåé áðëþò ìéá óõíéóôþóá
óôï óþìá ôçò éóôïñßáò ôçò ðáôñßäáò ìáò, åßíáé åðßóçò Ýíáò óçìáíôéêüôáôïò
ðáñÜãïíôáò ðñïáãùãÞò ôçò áõôïãíùóßáò êáé ôçò áõôïóõíåéäçóßáò ìáò ü÷é ìå ôçí
Ýííïéá ôïõ ðïëéôéóìïý, áëëÜ ìå ôçí Ýííïéá ôçò áíÜäåéîçò êáé äéáöýëáîçò ôçò
éäéáßôåñçò öõóéïãíùìßáò êÜèå ðåñéï÷Þò. Ç äéïñãÜíùóç ôïõ ðñþôïõ óõíÝäñéïõ
ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò óõíéóôÜ óõíåðþò ìéá åîáéñåôéêÞ ðñùôïâïõëßá êáèþò åîåôÜæåé
ôçí ðïñåßá ôçò Öèéþôéäáò óå üëåò ôéò ôïìÝò ôïõ éóôïñéêïý ÷ñüíïõ, áíáäåéêíýïíôáò ü÷é
ìüíï ôçí ðïëõóÞìáíôç ðïëéôéóôéêÞ óõìâïëÞ áëëÜ êáé ôï óýã÷ñïíï ðñüóùðü ôçò.
Óõã÷áßñù ôï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý ôïõ äÞìïõ
ËáìéÝùí êáé üëïõò üóïõò óõíÝâáëáí óôç äéïñãÜíùóç áõôïý ôïõ óõíåäñßïõ ãé’ áõôÞ
ôïõò ôçí ðñùôïâïõëßá. Ï ðïëéôéóìüò Üëëùóôå âáóéêü óôïé÷åßï ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò
êáé ôçò êïéíùíéêÞò óõíï÷Þò Ý÷åé ðÜíôïôå éó÷õñü ôïðéêü ÷áñáêôÞñá. Åßíáé óõíåðþò
Ýíá ðåäßï óôï ïðïßï ç ôïðéêÞ áõôïäéïßêçóç êáé ïé ôïðéêÝò êïéíùíßåò ìðïñåß êáé
ðñÝðåé íá äéáäñáìáôßóïõí ôï äéêü ôïõò óçìáíôéêüôáôï ñüëï. Åý÷ïìáé ôï ðñþôï
óõíÝäñéï ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò íá óõìâÜëåé ïõóéáóôéêÜ óôçí áíÜäåéîç ôçò äéá÷ñïíéêÞò
éóôïñßáò êáé ôùí ðïëéôéóôéêþí ìáñôõñéþí ôçò Öèéþôéäáò êáé íá åíäõíáìþóåé ôï
åðéóôçìïíéêü åíäéáöÝñïí ãé' áõôÞí ôçí ôüóï ðëïýóéá óå êÜëëïò êáé ðáñáäüóåéò
ðåñéï÷Þ ôçò ðáôñßäáò ìáò. ÊáëÞ åðéôõ÷ßá óôéò åñãáóßåò óáò.
Ðáñáêáëþ ôï Ãåíéêü ÃñáììáôÝá ôçò ÐåñéöÝñåéáò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò êýñéï

Âáóßëç ¸îáñ÷ï íá Ýñèåé óôï âÞìá.
Ã. Ã. ÐåñéöÝñåéáò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò, ê. ¸îáñ÷ïò Âáóßëçò
Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÂïõëåõôÜ, êýñéïé ÄÞìáñ÷ïé, êõñßåò êáé

êýñéïé,
Íá åõ÷áñéóôÞóù ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý êáé ôç äéïßêçóÞ ôïõ ãéá ôçí
ðñüóêëçóç íá ðáñåõñåèþ óôï ðñþôï óõíÝäñéï ôçò ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò êáé íá óáò ðù
üôé áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ ðïõ ìå åðéóêÝöèçêáí ãéá íá ìå åíçìåñþóïõí ãéá ôç
äéïñãÜíùóç áõôïý ôïõ óõíåäñßïõ åßðá áìÝóùò áõèüñìçôá üôé åßíáé ìéá óçìáíôéêÞ
ðñùôïâïõëßá. Åßíáé ìéá óçìáíôéêÞ ðñùôïâïõëßá, ç ïðïßá âåâáßùò äñÜôôïìáé ôçò
åõêáéñßáò íá ðù üôé äåí ðñÝðåé íá ìÝíåé åíôüò ôùí ôåé÷þí. Êáé ãéáôß ôï ëÝù áõôü; Ôï
ëÝù áõôü, ãéáôß, ðñéí Ýíá ÷ñüíï ðåñßðïõ, üôáí óõæçôïýóáìå ìå ôïõò åêðñïóþðïõò ôçò
ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò êáé ôïõò ëÝãáìå üôé åìåßò óôïí áíáðôõîéáêü ó÷åäéáóìü ôçò
ðåñéöÝñåéáò èåùñïýìå üôé Ýíáò áðü ôïõò âáóéêïýò óôü÷ïõò ðñÝðåé íá åßíáé ç
áîéïðïßçóç ôùí ìíçìåßùí ôçò éóôïñßáò êáé ôïõ ðïëéôéóìïý ôçò ðåñéöÝñåéáò ìáò Ýëåãáí
üôé áõôü óýìöùíá ìå ôá ôå÷íïêñáôéêÜ äåäïìÝíá ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò äåí ìðïñåß
íá åßíáé âáóéêüò óôü÷ïò. ¼ôáí üìùò åðß ðÜíù áðü ìßá þñá ôïõò åîçãÞóáìå ãéáôß êáé
ðþò êáé ôïõò áíáöÝñáìå ðñïïñéóìïýò ôçò ðåñéöÝñåéáò ôïõñéóôéêïýò, ïñéóìÝíá
éóôïñéêÜ óôïé÷åßá, ðåßóôçêáí êáé åíÝêñéíáí óôï ðñüãñáììÜ ìáò, áõôÞ ôç ìåãÜëç
óçìáíôéêÞ äñÜóç. Ôï ëÝù áõôü ãéáôß ðñÝðåé üëïé ìáò, ï êáèÝíáò áðü üðïéá èÝóç
åõèýíçò âñßóêåôáé, íá áîéïðïéÞóïõìå áõôüí ôïí ôåñÜóôéï ðëïýôï ðïõ Ý÷ïõìå óôçí
ðåñéöÝñåéÜ ìáò, ðïõ åßíáé ç éóôïñßá ìáò, åßíáé ç ðáñÜäïóÞ ìáò, åßíáé ôá ìíçìåßá ìáò.
¼÷é ìå ìßá áíôßëçøç îåðåñáóìÝíç, ìå ìßá áíôßëçøç ç ïðïßá èá ìáò êáèçëþíåé óôï
ðáñåëèüí, áëëÜ ãéá íá äïýìå ðþò èá åíôÜîïõìå óôï óýã÷ñïíï ó÷åäéáóìü ìáò üëï
áõôüí ôïí ðëïýôï ôïí ðïëéôéóôéêü ðïõ Ý÷ïõìå. Ìå áõôÝò ôéò óýíôïìåò óêÝøåéò åßìáé
âÝâáéïò üôé ôá óõìðåñÜóìáôá ôïõ óõíåäñßïõ èá áîéïðïéçèïýí áðü üëïõò ìáò. Èá
ðñÝðåé íá óõã÷áñþ ôïõò äéïñãáíùôÝò áõôïý ôïõ óõíåäñßïõ êáé íá åõ÷çèþ êáëÞ
åðéôõ÷ßá óôéò åñãáóßåò ôïõ.
Ðáñáêáëþ ôï âïõëåõôÞ Öèéþôéäáò êýñéï Çëßá Êáëëéþñá íá Ýñèåé óôï âÞìá.
ÂïõëåõôÞò Öèéþôéäáò, ê. Êáëëéþñáò Çëßáò
Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ, êýñéå ÄÞìáñ÷å, ößëåò êáé ößëïé,
ÓõíÜîåéò óáí ôç óçìåñéíÞ, Ý÷ïõí éäéáßôåñç áîßá. Ùò åê ôïýôïõ îåêéíþ ëÝãïíôáò
óõã÷áñçôÞñéá óå üëïõò üóïõò óõíÝâáëáí êáé óå üëïõò üóïõò óÞìåñá êáé áýñéï èá
ðÜñïõí ôï ëüãï íá ìáò ìéëÞóïõí, ãéá ôß; Ãéá ôç äéêÞ ìáò ôáõôüôçôá, ãéá ôç äéêÞ ìáò
éóôïñßá, ãé' áõôü ðïõ åßìáóôå. Ãéáôß ðÝñá áðü ôïí ïéêïíïìéêü ðëïýôï êáé üðïéïí Üëëï,
Ý÷ïõìå êáé êÜðïéïí Üëëïí ðïõ ëÝãåôáé ðïëéôéóìüò êáé éóôïñßá. Êáé ç ÅëëÜäá êáé ç
Öèéþôéäá âñßèïõí áðü áõôü. Ùò åê ôïýôïõ äéðëÜ ôá óõã÷áñçôÞñéá åÜí óêåöôïýìå üôé
áêüìá êáé ôï üíïìá ôçò Åõñþðçò, ìÝëïò ôçò ïðïßáò åßìáóôå, áêüìá êáé ôï üíïìÜ ôçò
êáôÜãåôáé áðü ôç äéêÞ ìáò ìõèïëïãßá. ÄçëáäÞ ïé ñßæåò ìáò åßíáé êáé ñßæåò ôùí
Åõñùðáßùí. ÊáëÞ åðéôõ÷ßá óôç äéïñãÜíùóç áõôÞ êáé êáëçìÝñá óå üëïõò.
Êáëïýìå ôïí åêðñüóùðï ôïõ ÍïìÜñ÷ç Öèéþôéäáò êýñéï Ìé÷Üëç ÊïñäïëÝìç íá

Åêðñüóùðïò ôïõ ÍïìÜñ÷ç Öèéþôéäáò, ê. ÊïñäïëÝìçò Ìé÷Üëçò
Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ ÃñáììáôÝá, êýñéå ÂïõëåõôÞ, êýñéå

ÄÞìáñ÷å, åêðñüóùðïé ôùí Óôñáôéùôéêþí êáé Ðïëéôéêþí Áñ÷þí, êõñßåò êáé êýñéïé,
Ìå éäéáßôåñç ÷áñÜ êáé éêáíïðïßçóç óáò êáëùóïñßæù óÞìåñá óôçí éóôïñéêÞ
Öèéþôéäá. Åê ìÝñïõò ôïõ öèéùôéêïý ëáïý êáé ôïõ ÍïìÜñ÷ç ìáò, êõñßïõ
ÔñéáíôÜöõëëïõ ÌðÝëëïõ ðïõ ëüãïé áíùôÝñáò âßáò äåí ôïõ åðÝôñåøáí íá åßíáé
óÞìåñá ìáæß ìáò. Èá êáôáâÜëåé üìùò êÜèå äõíáôÞ ðñïóðÜèåéá þóôå íá åßíáé ðáñþí
óôçí áõñéáíÞ óõíåäñßáóç. Ößëïé ðáôñéþôåò, êáëþò Þñèáôå óå ôïýôç ôçí ðáíÝìïñöç
ãùíéÜ ôçò ÅëëÜäáò, ôç ãç ôïõ çìßèåïõ ÇñáêëÞ êáé ôïõ èåïãÝííçôïõ Á÷éëëÝá, ôç ãç
ðïõ ðüôéóáí ìå ôï áßìá ôïõò, ïé õðåñáóðéóôÝò ôùí Èåñìïðõëþí êáé ôçò ÁëáìÜíáò êáé
æýìùóáí ìå ôïí éäñþôá ôïõò ïé íåüôåñïé êÜôïéêïß ôçò. Êáëþò Þñèáôå ó' áõôÜ ôá
áãéáóìÝíá ÷þìáôá üðïõ äéáäñáìáôßóôçêå ôï êïñõöáßï ãåãïíüò ôçò áíôßóôáóçò ôïõ
ëáïý ìáò åíáíôßïí ôïõ Ãåñìáíïý êáôáêôçôÞ, äéáôñáíþíïíôáò óå üëïí ôïí êüóìï ôç
äýíáìç ôçò åíüôçôáò êáé ôçò ïìïøõ÷ßáò ôùí ÅëëÞíùí. Ðëïýóéá ëïéðüí ç éóôïñéêÞ
ðáñÜäïóç ôïõ ôüðïõ ôïýôïõ, ðïõ ç ìïßñá ôïí üñéóå íá âñßóêåôáé óôï êÝíôñï ôçò
ÅëëÜäáò êáé óôï åðßêåíôñï ôùí ãåãïíüôùí. Êõñßåò êáé êýñéïé, åßíáé áëÞèåéá üôé ôï
ìÝëëïí ôïõ Åëëçíéóìïý âñßóêåôáé óå áðüëõôç óõíÜöåéá ìå ôç ãíþóç ôïõ ðáñåëèüíôïò
ôïõ. Ãéá íá åííïÞóïõìå ôï óÞìåñá êáé ãéá íá äñÜóïõìå ïñèüôåñá óôï ìÝëëïí, ðñÝðåé
íá óðïõäÜóïõìå ôï ðáñåëèüí ðñïò üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò, óå üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôïõ.
Ìåëåôïýìå ôçí áíèñþðéíç ðñÜîç, ôçí áíèñþðéíç öýóç êáé ôçí áíèñþðéíç êïéíùíßá
óôï ðáñåëèüí, ãéáôß ìáò åíäéáöÝñåé ç áíèñþðéíç êïéíùíßá, ç áíèñþðéíç öýóç êáé ç
áíèñþðéíç ðñÜîç óôï ìÝëëïí. Ç äéÜóùóç ôçò éóôïñéêÞò ìíÞìçò åßíáé ÷ñÝïò êáé
êáèÞêïí ôïõ êÜèå ¸ëëçíá ÷ùñéóôÜ, áëëÜ êáé ôùí ðíåõìáôéêþí ôáãþí ôïõ êáé ôçò
åëëçíéêÞò ðïëéôåßáò óôï óýíïëü ôçò. Óôçí ðñáãìÜôùóç ôïõ éåñïý ôïýôïõ óêïðïý íá
åßóôå âÝâáéïé üôé ç Íïìáñ÷éáêÞ Áõôïäéïßêçóç Öèéþôéäáò èá óôÝêåé ðÜíôïôå
ðïëýôéìïò áñùãüò êáé óõìðáñáóôÜôçò êáé ü÷é ìüíï. Ôá ðïëýôéìá óõìðåñÜóìáôá êáé
ïé éäÝåò ðïõ èá áêïõóôïýí ó' áõôü ôï óõíÝäñéï èá ìåôïõóéùèïýí óå ôïëìçñÝò
áðïöÜóåéò êáé ôï êõñéüôåñï óå ëáìðñÝò ðñáãìáôïðïéÞóåéò. Ôåëåéþíïíôáò èá Þèåëá
êáô' áñ÷Þí íá åõ÷áñéóôÞóù üëïõò ôïõò åéóçãçôÜò ðïõ ôéìïýí êáé ëáìðñýíïõí ìå ôç
ðáñïõóßá ôïõò ôï ðñþôï óõíÝäñéï ôçò ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò. ¼ëïé ôïõò åßíáé Üíèñùðïé
ìå ðïëý÷ñïíç ðñïóöïñÜ óôá äñþìåíá áõôïý ôïõ ôüðïõ, Üíèñùðïé ðïõ óõíå÷ßæïõí íá
äçìéïõñãïýí êáé íá ðñïóöÝñïõí ôéò ðïëýôéìåò õðçñåóßåò óôïí ôüðï ìáò. ÅêöñÜæù
áêüìç ôá èåñìÜ åéëéêñéíÞ êáé áíõðüêñéôá óõã÷áñçôÞñéÜ ìïõ, êáèþò åðßóçò êáé ôá
óõã÷áñçôÞñéá ôïõ ÍïìÜñ÷ç ìáò, ôüóï óôïí êýñéï Öýêá, üóï êáé óôï óýíïëï ôùí
ìåëþí ôïõ äéïéêçôéêïý óõìâïõëßïõ ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý ãéá ôçí
ðñáãìáôïðïßçóç ôïõ ôïëìçñïý áõôïý åã÷åéñÞìáôïò êáé åý÷ïìáé êÜèå åðéôõ÷ßá êáé
åõüäùóç ôùí óêïðþí ôïõ óõíåäñßïõ. Óáò åõ÷áñéóôþ.
Êáëþ ôïí Ðñüåäñï ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý, ÄÞìáñ÷ï ËáìéÝùí, êýñéï
Ãåþñãéï ÊïôñùíéÜ, íá Ýñèåé óôï âÞìá.
ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí, ê. ÊïôñùíéÜò Ãåþñãéïò
Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ ÃñáììáôÝá ôçò ÐåñéöÝñåéáò, êýñéå

ÄéåõèõíôÜ ôïõ Ðïëéôéêïý Ãñáöåßïõ ôïõ Õðïõñãïý Ðïëéôéóìïý, êýñéå ÂïõëåõôÜ, êýñéå
ÁíôéíïìÜñ÷á, êýñéïé åêðñüóùðïé ôùí Ðõñïóâåóôéêþí ÄõíÜìåùí, êõñßåò êáé êýñéïé
óõíÜäåëöïé ôçò áõôïäéïßêçóçò, ößëåò êáé ößëïé.
ÊÜðïéïé äéáíïçôÝò åßðáí üôé ç éóôïñßá äå ÷ñçóéìåýåé óå ôßðïôá. Åßðáí üôé ï
Üíèñùðïò äå äéäÜóêåôáé ôßðïôá áðü ôçí éóôïñßá áëëÜ üôé ìå áõôÞ åñìçíåýåé ôá
ãåãïíüôá, üôáí ðéá Ý÷ïõí êëåßóåé ôïí êýêëï ôïõò. Êé üìùò ç ßäéá ç æùÞ ôïýò
äéáøåýäåé, áöïý áðïäåéêíýåé üôé óå êÜèå åðï÷Þ ç ãíþóç ôçò éóôïñßáò åßíáé ìéá
õðáñîéáêÞ áíÜãêç. Äå íïåßôáé ðíåõìáôéêÞ æùÞ ÷ùñßò áõôÞ. Ç éóôïñßá ìÜò äçìéïõñãåß
ôç óõíåßäçóç ôçò óõíÝ÷åéáò, áöïý áõôü ðïõ äçìéïõñãïýìå óÞìåñá åßíáé óõíÝ÷åéá ôïõ
÷ôåò êáé öõóéêÜ èá Ý÷åé ðñïåêôÜóåéò óôï áýñéï. Ç éóôïñßáò ìÜò äçìéïõñãåß
óõíáßóèçóç ðïëéôéêÞò åõèýíçò. Åßíáé äå Ýíá ðïëéôéóôéêü áãáèü ðïëý ìåãÜëçò áîßáò,
åßíáé ìéá ðåñéïõóßá üëùí ìáò, ãéáôß, üôáí áðü ôï áêáôÝñãáóôï õëéêü ôùí ðçãþí
äçìéïõñãåßôáé Ýíá ðíåõìáôéêü ðñïúüí, áõôü ìïñöïðïéåß ôï ðáñåëèüí, êáé
ìïñöïðïéþíôáò ôï ðáñåëèüí åßíáé öõóéêü ôï Ýñãï áõôü íá åßíáé ìéá ðñÜîç
ðïëéôéóìïý, ãéáôß åêðïëéôßæù óçìáßíåé ìåôáó÷çìáôßæù ôïí êüóìï, ôçí êïéíùíßá óå êÜôé
áíèñùðéíüôåñï. Éóôïñßá åßíáé ç äçìéïõñãßá êáé ç êáôáãñáöÞ áõôïý ôïõ ðïëéôéóìïý
êáé ðñüïäïò åßíáé ç äéáöýëáîç áõôÞò ôçò éóôïñßáò êáé ç åðáýîçóç ôçò ðïëéôéóôéêÞò
äçìéïõñãßáò. Áõôüò ëïéðüí åßíáé êáé ï óêïðüò áõôïý ôïõ óõíåäñßïõ ôçò öèéùôéêÞò
éóôïñßáò. Íá ãíùñßóïõìå êáé íá äéáöõëÜîïõìå ôï ðáñåëèüí ìáò êáé íá
ãïíéìïðïéÞóïõìå ôï ðáñüí ìáò. Êáé ôï óõíÝäñéï áõôü Ý÷åé éäéáßôåñç áîßá, ãéáôß ôï
äéïñãáíþíåé Ýíáò äñáóôÞñéïò ðïëéôéóôéêüò ðõñÞíáò ôïõ äéçõñõìÝíïõ äÞìïõ ËáìéÝùí,
ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï ôïõ Óôáõñïý. Ôï ðíåõìáôéêü êÝíôñï ðïõ óôÞèçêå áðü ôçí
êïéíüôçôá Óôáõñïý êáé ðïõ áðïôåëåß ìåôÜ ôç óõíÝíùóç ìå ôïí íüìï Êáðïäßóôñéá Ýíá
íïìéêü ðñüóùðï ôïõ äÞìïõ ìáò ìå ôç óôÞñéîç ôïõ ïðïßïõ äéåõñýíåé óõíå÷þò ôéò
äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ êáé ðÝñá áð' ôá ÷ïñåõôéêÜ ôá ïðïßá åßíáé ãíùóôÜ óå üëïõò ìáò,
Ý÷åé äéåõñýíåé ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ ìå ìïõóéêïêéíçôéêÞ áãùãÞ, ìå æùãñáöéêÞ ìå
åêìÜèçóç ìïõóéêþí ïñãÜíùí, ìå áãéïãñáößá, ìå ëåéôïõñãßá ó÷ïëÞò ãïíÝùí êáé Üëëåò
äñáóôçñéüôçôåò. Ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý ðïõ ìå ôç óôÞñéîç ôïõ Õðïõñãåßïõ
Ðïëéôéóìïý, ôçò Íïìáñ÷éáêÞò Áõôïäéïßêçóçò êáé ôïõ äÞìïõ ËáìéÝùí îåêéíÜåé
óÞìåñá ìéá ðñïóðÜèåéá, Ýñ÷åôáé íá êáëýøåé Ýíá ìåãÜëï êåíü óôç óõóôçìáôéêÞ
êáôáãñáöÞ ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò êáé üëï áõôü ìÝóá áðü óõíÝäñéá ôç äéåîáãùãÞ ôùí
ïðïßùí öéëïäïîåß íá êáèéåñþóåé áíÜ äéåôßá, áîéïðïéþíôáò êõñßùò ôï äéêü ìáò
åðéóôçìïíéêü äõíáìéêü, ôïõò ðáôñéþôåò ìáò, ôïõò ðáôñéþôåò ìáò åðéóôÞìïíåò ðïõ
æïõí óôçí ðåñéï÷Þ ìáò Þ åêôüò áõôÞò. Åßíáé ìéá ðïëéôéêÞ ðïõ ï äÞìïò ËáìéÝùí
åöáñìüæåé åäþ êáé ÷ñüíéá, áöïý èÜ 'èåëá íá îÝñåôå üôé üëåò ïé ðáñáãùãÝò ðïõ
ãßíïíôáé áðü ôá ðïëéôéóôéêÜ ìáò ðñüóùðá êáé ôá íïìéêÜ ðïëéôéóôéêÜ ìáò ðñüóùðá
ãßíïíôáé âáóéóìÝíåò óôï íôüðéï ìáò äõíáìéêü. Ãé' áõôü ëïéðüí áõôü ôï ðñþôï
óõíÝäñéï åßíáé óçìáíôéêü. Êáé Þèåëá íá ðù üôé äå èá ðñÝðåé íá Ý÷åé êáíåßò ôçí
áßóèçóç üôé áãíïÞèçêå Þ ðáñáëåßöèçêå ç ðñïóöïñÜ ôïõ áð' áõôü ôï óõíÝäñéï, áöïý
êÜèå äýï ÷ñüíéá ôï óõíÝäñéï èá åðáíáëáìâÜíåôáé, êáëýðôïíôáò üëïõò ôïõò ôïìåßò
ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò êáé äßíïíôáò ôç äõíáôüôçôá óå üëïõò ôïõò åðéóôÞìïíåò íá
åêöñáóôïýí ìÝóá áð' áõôü êáé íá êáôáèÝóïõí ôéò åðéóôçìïíéêÝò ôïõò èÝóåéò êáé
áðüøåéò. Ç ôïðéêÞ ìáò éóôïñßá ìå ôçí ïðïßá èÝëåé íá áó÷ïëçèåß ôï óõíÝäñéï áõôü
åßíáé Ýíáò óôü÷ïò ðïõ ï äÞìïò ËáìéÝùí ðñïóðáèåß íá ðñïâÜëåé êáé ìÜëéóôá ç ôïðéêÞ
éóôïñßá êáé ç ðñïâïëÞ ôçò íá áðïôåëÝóåé èåìÝëéï ãéá ôçí ðïëéôéóôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ
áíÜðôõîç ôçò ðåñéï÷Þò ìáò. Ç çñùïôüêïò, ç åññßâùëïò êáé êáëëéãýíáéêïò Öèßá Ý÷åé
óçìåßá ðïëéôéóôéêÞò áíáöïñÜò ìå äéåèíÞ áíáãíùñéóéìüôçôá. Ïé Èåñìïðýëåò êáé
äßðëá ó' áõôÝò ïé Áìöéêôõïíßåò, ðïõ, üðùò îÝñåôå îåêßíçóáí óôçí ÁíèÞëç ðïõ
âñßóêåôáé ìÝóá óôá üñéá ôïõ ÄÞìïõ ËáìéÝùí, áðïôåëïýí öïñåßò áêáôÜëõôùí éäåþí,
çñùéóìïý, öéëïðáôñßáò, óõíåñãáóßáò ôùí ëáþí, êáèéÝñùóçò áñ÷þí äéåèíïýò äéêáßïõ,
ðïõ, áí áõôÝò ôéò áñ÷Ýò ôéò áíáäåßîïõìå, ðïëëÜ Ý÷ïõìå ùò Öèéþôéäá íá ùöåëçèïýìå.
Ãé' áõôü ôüóï ìÝóá áðü ôï ðñþôï óõìðüóéï ãéá ôéò Áìöéêôõïíßåò, ôï ïðïßï
äéïñãÜíùóå ï äÞìïò ìáò, üóï êáé ìÝóá áðü ôï ðñþôï óõíÝäñéï ôïõ åèåëïíôéóìïý ôï
ïðïßï åðßóçò äéïñãáíþóáìå åäþ óôç Ëáìßá, áëëÜ êáé ìÝóá áðü ôï ðñþôï ðáãêüóìéï
óõíÝäñéï ôùí Ñïõìåëéùôþí, ðïõ êáé áõôü Ýãéíå óôçí ðüëç ìáò, ðñïóðáèÞóáìå ôéò
áîßåò ðïõ öÝñïõí ôá éóôïñéêÜ ìíçìåßá êáé ãåãïíüôá íá ôéò áíáäåßîïõìå, íá ôéò
ðñïâÜëïõìå ãéá ôï ìÝëëïí. Óôï öÜêåëü óáò èá âñåßôå êáé ôç ó÷åôéêÞ ìïõ åéóÞãçóç
óôï óõíÝäñéï ôùí Ñïõìåëéùôþí ìå èÝìá ôéò Áìöéêôõïíßåò. Ïé Èåñìïðýëåò ëïéðüí êáé
ïé Áìöõêôõïíßåò êáé ïé éäÝåò ðïõ êïõâáëïýí åßíáé ãéá ìáò êáé üíåéñï êáé óôü÷ïò. Êáé
ðñÝðåé ìáæß ìå ôçí ÁëáìÜíá ìáæß ìå ôï Ãïñãïðüôáìï, áëëÜ êáé ôá Üëëá éóôïñéêÜ
ìíçìåßá ðïõ ìÝóá áðü ôï óõíÝäñéï ôïýôï èá áíáäåé÷èïýí, íá áðïôåëÝóïõí ôç âÜóç

ãéá ôçí ðïëéôéóôéêÞ êáé ôçí ôïõñéóôéêÞ áíÜðôõîç ôçò ðåñéï÷Þò ìáò. Ó' áõôÞ ôçí
ðñïóðÜèåéá æçôÜìå ôç óôÞñéîç áðü ôçí ðïëéôåßá, ôçí ðïëéôåßá ç ïðïßá áíôáðïêñßèçêå
ìÝóá áðü ôï Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý -åõ÷áñéóôïýìå êýñéå ÃïõâÜëá- êáé óôÞñéîå
ïéêïíïìéêÜ ôçí ðñïóðÜèåéá, ôçí ðïëéôåßá ðïõ óÞìåñá ìáò êÜíåé ôçí ôéìÞ íá
åêðñïóùðåßôáé áðü ôïí óõìðáôñéþôç ìáò Õöõðïõñãü Åóùôåñéêþí, ôïí êýñéï
ËÜìðñï ÐáðáäÞìá, ï ïðïßïò åßíáé êïíôÜ ìáò êáé ôïí ïðïßï êáëþ íá êçñýîåé ôçí
Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ôïõ óõíåäñßïõ.
Õöõðïõñãüò Åóùôåñéêþí, ê. ÐáðáäÞìáò ËÜìðñïò
Óåâáóìéüôáôå, êýñéå óõíÜäåëöå óôç ÂïõëÞ, êýñéå ÃåíéêÝ, êýñéå ÄÞìáñ÷å,

óõìðáôñéþôåò êáé óõìðáôñéþôéóóåò,
Èá åßìáé ðÜñá ðïëý óýíôïìïò. ÅîÜëëïõ êáëýöèçêáí áðü ôïõò ðñïçãïýìåíïõò
åéóçãçôÝò üëá ôá èÝìáôá ðïõ áöïñïýí ôïõò óôü÷ïõò ôïõ óõíåäñßïõ, ôïí ôñüðï ìå ôïí
ïðïßïí èá ðñÝðåé íá åðáíáëáìâÜíïíôáé áõôÜ ôá óõíÝäñéá, ãéáôß áóöáëþò óå äõï
ìÝñåò äåí êáëýðôåôáé ç ðëïýóéá éóôïñßá åíüò ôüðïõ ðïõ ãñÜöôçêå ìÝóá óå
÷éëéåôçñßäåò êáé ãñÜöôçêå ìå áßìá áëëÜ êáé ìå äçìéïõñãéêÜ Ýñãá. Èá Þèåëá íá
óôáèþ üìùò óå Ýíá ãåãïíüò ðïõ ìå áöÞíåé éäéáßôåñá éêáíïðïéçìÝíï óáí ìÝëïò ôçò
ðïëéôéêÞò çãåóßáò ôïõ Õðïõñãåßïõ Åóùôåñéêþí, óÞìåñá áëëÜ êáé ÷èåò, üôáí
öôéÜ÷íáìå ôïí Êáðïäßóôñéá, ôï üôé Ýíá äçìïôéêü äéáìÝñéóìá ôïõ äÞìïõ ËáìéÝùí -êáé
áõôü óõìâáßíåé ðáíåëëáäéêÜ- ðáßñíåé ôçí ðñùôïâïõëßá ìÝóá áðü ôï óýëëïãü ôïõ ãéá
íá äéïñãáíþóåé Ýíá ôÝôïéï óõíÝäñéï. Óçìáßíåé üôé ðåñÜóáìå êáé áöÞóáìå ðßóù ìáò
ïñéóôéêÜ ôçí åðï÷Þ ðïõ ïé äÞìïé áó÷ïëïýíôáí ìüíï ìå ôá ðáñáäïóéáêÜ êáèÞêïíôá,
áõôÜ ðïõ åß÷áìå êëçñïíïìÞóåé êÜðïéåò äåêáåôßåò ðñéí êáé üôé ìðáßíïõìå åðéèåôéêÜ
óå ôïìåßò üðùò åßíáé ï ôïìÝáò ôïõ ðïëéôéóìïý êáé Ý÷ïõìå ôï èÜññïò íá
äéïñãáíþíïõìå ôÝôïéá óõíÝäñéá ðïõ äßíïõí ôç äõíáôüôçôá óå Ýíá åîáéñåôéêü íôüðéï
åðéóôçìïíéêü äõíáìéêü íá êáôáèÝóåé ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ, ôéò
óôï÷åýóåéò, üðùò èá ãßíåé áõôÝò ôéò äõï ìÝñåò. Èá Þèåëá íá óõã÷áñþ üëïõò ôïõò
äéïñãáíùôÝò ôïõ óõíåäñßïõ íá ÷áéñåôßóù üëïõò ôïõò íôüðéïõò åðéóôÞìïíåò áëëÜ êáé
ôïõò êáëåóìÝíïõò ðïõ èá ôïðïèåôçèïýí óå áõôü ôï óõíÝäñéï êáé íá êçñýîù ôçí
Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ôïõ óõíåäñßïõ. Åõ÷áñéóôþ.
Ëßãï ðñéí îåêéíÞóïõìå ìå ôéò åéóçãÞóåéò ôùí ïìéëçôþí ðáñáêáëïýìå ôçí

åêðñüóùðï ôçò ÓõíôïíéóôéêÞò ÅðéôñïðÞò Óõëëüãùí Ëáìßáò ãéá ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ
áãþíá ôçò Êýðñïõ íá Ýñèåé óôï âÞìá.
Åêðñüóùðïò ôçò ÓõíôïíéóôéêÞò ÅðéôñïðÞò Óõëëüãùí Ëáìßáò, ê. ÂáóéëéêÞ

Êáôüðç
Áîéüôéìå êýñéå ÄÞìáñ÷å, Ðñüåäñå ôïõ 1ïõ Óõíåäñßïõ ôçò ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò,
åêëåêôïß ðñïóêåêëçìÝíïé, êõñßåò êáé êýñéïé.
Ç ÓõíôïíéóôéêÞ ÅðéôñïðÞ ÕðïóôÞñéîçò ôïõ Áãþíá ãéá Åëåýèåñç Êýðñï
(ðáñÜñôçìá Ëáìßáò) ÷áéñåôßæåé ôï óõíÝäñéü óáò, óõã÷áßñåé ôïõò äéïñãáíùôÝò ôïõ
êáé åý÷åôáé êáëÞ åðéôõ÷ßá óôéò åñãáóßåò ôïõ. Ç ÓõíôïíéóôéêÞ ÅðéôñïðÞ

ÕðïóôÞñéîçò ôïõ áãþíá ãéá Åëåýèåñç Êýðñï ìå ÷áñÜ ðáñáêïëïõèåß ôï óõíÝäñéü
óáò êáé áðåõèõíüìåíç ðñïò áõôü äçëþíåé üôé èá áãùíéóèåß
1. ãéá ôçí áêåñáéüôçôá ôçò ÊõðñéáêÞò Äçìïêñáôßáò, ðïõ êéíäõíåýåé ìåôÜ ôç
âÜñâáñç ôïõñêéêÞ åéóâïëÞ êáé êáôï÷Þ ôïõ 1974,
2. ãéá ôçí åðéóôñïöÞ ôùí 200.000 îåñéæùìÝíùí ðñïóöýãùí ìÝóá óôçí ßäéá ôçí
ðáôñßäá ôïõò ó ôéò ðáôñïãïíéêÝò ôïõò åóôßåò,
3. ãéá ôçí åîé÷íßáóç ôçò ôý÷çò ôùí 1619 áãíïïõìÝíùí ôçò åéóâïëÞò,
4. ãéá íá óôáìáôÞóåé ç ìáæéêÞ ðáñáâßáóç ôùí óôïé÷åéùäþí áíèñùðßíùí
äéêáéùìÜôùí ôùí åãêëùâéóìÝíùí ÅëëÞíùí óôá ôïõñêïêñáôïýìåíá,
5. ãéá ôçí áðïìÜêñõíóç ôùí ôïõñêéêþí óôñáôåõìÜôùí êáé ôùí åðïßêùí áðü ôá
êáôå÷üìåíá, ãéáôß áðïôåëïýí ôç ìåãÜëç áðåéëÞ ãéá ôçí åíüôçôá ôïõ íçóéïý êáé
ôçí ôïõñêïðïßçóç ôçò êáôå÷üìåíçò Êýðñïõ ìáò,
6. ãéá ôçí åðáíáôïðïèÝôçóç ôïõ Êõðñéáêïý æçôÞìáôïò óýìöùíá ìå ôéò
áðïöÜóåéò ôïõ Ï.Ç.Å. ìåôÜ ôçí ôåëåõôáßá êáé åõíïúêÞ áðüöáóç õðÝñ ôçò Êýðñïõ
ôïõ Åõñùðáúêïý Äéêáóôçñßïõ Áíèñùðßíùí ÄéêáéùìÜôùí.
Ìå ôç âïÞèåéá ôïõ Èåïý êáé áäåëöéêÞ åíüôçôá ç ÓõíôïíéóôéêÞ ÅðéôñïðÞ
õðïóôÞñéîçò ôïõ áãþíá ãéá åëåýèåñç Êýðñï èá áãùíéóôåß ãéá ôçí õëïðïßçóç ôùí
ðáñáðÜíù óôü÷ùí êáé êáëåß óå óõíåñãáóßá öïñåßò êáé Üôïìá ãéá ôçí êïéíÞ
õðüèåóç.
Ôá ìÝëç ôïõ ðáñáñôÞìáôïò Ëáìßáò:
¸íùóç Ðïíôßùí Öèéþôéäáò

Åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Í. Ìáãíçóßáò Ëáìßáò
Åíïñéáêü ÊÝíôñï Í. Ìáãíçóßáò Ëáìßáò
Åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Âïñåéïåëëáäéôþí Ëáìßáò
Ëýêåéï Åëëçíßäùí Ëáìßáò ¼ìéëïò Ößëùí ôïõ ÄÜóïõò
ÐáíåëëÞíéá ¸íùóç Ãõíáéêþí (ðáñÜñôçìá Ëáìßáò)
Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Ñïõìåëéùôþí (ðáñÜñôçìá Ëáìßáò)
Óýëëïãïò Êõðñßùí Öèéþôéäáò, Öùêßäáò, Åõñõôáíßáò
Óýëëïãïò Éäéïêôçôþí Öñïíôéóôçñßùí ÎÝíùí Ãëùóóþí Öèéþôéäáò
Óýëëïãïò Öéëïëüãùí Öèéþôéäáò
Ðñïåäñåßï:
ÇñáêëÞò ÊõñïäÞìïò - ÉùÜííçò ÌáêñÞò
ÅÉÓÇÃÇÔÅÓ - ÈÅÌÁÔÁ
ÔñéáíôÜöõëëïò Ä. Ðáðáíáãéþôïõ
"Äñáóôçñéüôçôåò èåþí êáé çìéèÝùí óôïí ôüðï ìáò"
Ìáñßá - ÖùôåéíÞ Ðáðáêùíóôáíôßíïõ

"Å×ÉÍÏÓ: Éóôïñßá, ìíçìåéáêÞ ôïðïãñáößá êáé áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá
ìéáò áñ÷áßáò èåóóáëéêÞò ðüëçò óôïí Á÷éíü Öèéþôéäïò"
Ãåþñãéïò Óïýëéïò
"ÉóôïñéêÝò ó÷Ýóåéò Öèéùôþí êáé Ìáêåäüíùí"
ÉùÜííçò Áè. Êáñá÷ñÞóôïò

"Ç Ýíôáîç ôçò Öèéþôéäáò óôï äéïéêçôéêü ìç÷áíéóìü
ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. Ï êáíïõííáìÝò ôïõ Æçôïõíßïõ"
ÅñùôÞóåéò - áðáíôÞóåéò - áðüøåéò

åðß ôùí åéóçãÞóåùí ôçò 1çò Óõíåäñßáóçò
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
ÔñéáíôÜöõëëïò Ä. Ðáðáíáãéþôïõ
öéëüëïãïò
ÈÅÌÁ
Äñáóôçñéüôçôåò èåþí êáé çìßèåùí - çñþùí óôïí ôüðï ìáò
Ï éåñïðñåðÞò Ðáñíáóóüò êáé ç åéäõëëéáêÞ Ïßôç, ìå ôéò ãñáöéêÝò êïéëÜäåò êáé

ôéò ìõèéêÝò âïõíïêïñöÝò, ïé ÷ëïåñïß êÜìðïé, ï äéßðåôçò Óðåñ÷åéüò êáé ï
äéïôñåöÞò Êçöéóóüò óõíèÝôïõí ôïí ìüíéìï óêçíéêü ÷þñï ìÝóá óôïí ïðïßï ïëýìðéïé
èåïß, íáúÜäåò êáé áìáäñõÜäåò íýìöåò, çìßèåïé Þñùåò Ýðáéîáí - êáôÜ ôç äçìéïõñãéêÞ
öáíôáóßá ôùí ìáêñéíþí ðñïãüíùí ìáò - ðñùôåýïíôá ñüëï óôçí ðëïêÞ êáé åîÝëéîç
ãïçôåõôéêþí ìýèùí.
Ðñéí üìùò ìéëÞóù ãéá ôéò ðÜóçò ìïñöÞò äñáóôçñéüôçôåò èåþí, çñþùí êáé íõìöþí
óôïí ôüðï ìáò, èá áíáöÝñù äýï áðñüóìåíåò åêðëÞîåéò, ðïõ äïêßìáóá ðñéí áðü
óáñÜíôá ôÝóóåñá áêñéâþò ÷ñüíéá. [Áêïëïõèåß áíáöïñÜ óôïõò ìýèïõò: "¢äìçôïò êáé
¢ëêçóôç, Öñßîïò êáé ¸ëëç" (ÁèçíÜ* êáé ÃéÜííçò**)].
Ôüóï ôá ìõèéêÜ áõôÜ ãåãïíüôá, ðïõ áõèïñìÞôùò ç ÁèçíÜ êáé ï ÃéÜííçò
÷áñáêôÞñéóáí ùò øÝìáôá, üóï êáé ïëüêëçñç ç ìõèïëïãßá Þôáí ãéá ôïõò ¸ëëçíåò,
ìÝ÷ñé ôïí 5ï áéþíá ð.×., ç ðñáãìáôéêÞ éóôïñßá ôùí áðüìáêñùí ðñïãüíùí ôïõò.
Áêüìá êé ï Èïõêõäßäçò, ôï áíáìöéóâÞôçôï áõôü êñéôéêü ðíåýìá, ðáñáäÝ÷åôáé üôé ï
Ôñùéêüò Ðüëåìïò Ýãéíå üðùò ðåñßðïõ ðåñéãñÜöåôáé óôçí "ÉëéÜäá" ôïõ ÏìÞñïõ.
Ç áìöéóâÞôçóç ôÞò, ìÝ÷ñé ôïí 6ï áéþíá, âåâáéüôçôáò ðåñß õðÜñîåùò ðïëëþí
èåþí, öïñôùìÝíùí ìå áíèñþðéíåò áäõíáìßåò, îåêéíÜåé áðü ôïí éäñõôÞ ôçò ÅëåáôéêÞò
ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ÎåíïöÜíç ôïí Êïëïöþíéï. ÄéäÜóêåé üôé ïé èåïß äåí åßíáé ðïëëïß
áëëÜ ìüíï Ýíáò, ï ïðïßïò "ïýëïò ïñÜ, ïýëïò äå íïåß, ïýëïò äå ô' áêïýåé". Êáôçãïñåß
ìÜëéóôá ôïí ¼ìçñï êáé ôïí Çóßïäï üôé öüñôùóáí ôïõò èåïýò ìå åëáôôþìáôá ðïõ
âáñýíïõí ôïõò áíèñþðïõò.
Áðüóð. 11 "ÐÜíôá èåïßóé áíÝèçêáí ¼ìçñïò è´ Çóéïäüò ôå, üóóá ðáñ' áíèñþðïéóé
ïíåßäåá êáé øüãïò åóôßí, êëÝðôåéí, ìïé÷åýåéí ôå êáé áëëÞëïõò áðáôåýåéí".
Óå áíôßèåóç ìå ôï Èïõêõäßäç, ï óýã÷ñïíüò ôïõ ôñáãéêüò ðïéçôÞò Åõñéðßäçò Þôáí
ðåðåéóìÝíïò üôé ïëüêëçñïò ï ìõèéêüò êüóìïò åßíáé ðëÜóìá ôùí ðáëáéüôåñùí ãåíåþí,
ôïõ ëáïý êáé ôùí åðéêþí ðïéçôþí. Ï Åõñéðßäçò æåé áêñéâþò óôçí åðï÷Þ ðïõ ïé
¸ëëçíåò áñ÷ßæïõí íá äõóðéóôïýí óôçí éóôïñéêüôçôá ôïõ ìýèïõ. ÁõôÞ ç äõóðéóôßá
îåêéíÜåé, ùò ãíùóôüí, äåéëÜ äåéëÜ áðü ôçí äéáíüçóç êáé óéãÜ óéãÜ åðçñåÜæåé ôïõò
áðëïýò áíèñþðïõò. Ùóôüóï ç ðåðïßèçóç üôé ïé ìýèïé áðïôåëïýóáí ôçí ðñáãìáôéêÞ
éóôïñßá ôùí ìáêñéíþí ðñïãüíùí ôïõò Þôáí ôüóï åäñáéùìÝíç óôï ëáü êáé ôüóï
ðñïóôáôåõìÝíç áðü ôï êáôåóôçìÝíï ôçò åðï÷Þò, þóôå ç üðïéá áìöéóâÞôçóç åê ìÝñïõò
ôùí äéáíïçôþí íá åßíáé ðñïóåêôéêÜ ìåèïäåõìÝíç, ãéá íá åßíáé áêßíäõíç. Ãé' áõôü êáé
ï Åõñéðßäçò óôçí ôñáãùäßá ôïõ "ÉöéãÝíåéá ç åí Ôáýñïéò" õðïãñáììßæåé üôé
* Ðñüêåéôáé ãéá ôçí ÁèçíÜ ÊáñÝôóïõ, ìáèÞôñéá (1957) ôçò Ä´ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Äïìíßóôáò Åõñõôáíßáò,
ðïõ ôçí þñá ôçò áöçãÞóåùò ãéá ôçí õðü ôïõ ÇñáêëÝïõò áñðáãÞ ôçò ¢ëêçóôçò áðü ôá ÷Ýñéá ôïõ ×Üñïõ
öþíáîå: "ØÝìáôá, êýñéå, äåí áíáóôáßíïíôáé ïé ðåèáìÝíïé".
** Ðñüêåéôáé ãéá ôïí ìáèçôÞ ôçò Ã´ ôÜîåùò (1959) ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ ÊáëåóìÝíïõ Åõñõôáíßáò ÃéÜííç
ÃáëëÞ, ðïõ êé áõôüò, êáôÜ ôçí þñá ôçò áöçãÞóåùò ôïõ ìýèïõ "Ï Öñßîïò êáé ç ¸ëëç", öþíáîå: "ØÝìáôá,
êýñéå, äåí ðåôÜíå ôá êñéÜñéá".
Äñáóôçñéüôçôåò èåþí êáé çìßèåùí - çñþùí óôïí ôüðï ìáò 19
áíèñùðïêôüíïé åßíáé ïé êÜôïéêïé ôçò Ôáõñßäáò, Üíèñùðïé áéìïâüñïé, ðïõ æçôïýí íá

öïñôþóïõí ôçí áéìïâïñßá ôïõò óôïõò èåïýò, åí ðñïêåéìÝíù óôçí ¢ñôåìé. Áò
áêïýóïõìå êáëýôåñá ôïí Åõñéðßäç: "Ïõê åóè' üðùò Ýôåêåí áí ç Äéüò äÜìáñ Ëçôþ
ôïóáýôçí áìáèßáí", äçëáäÞ åßíáé áäýíáôïí íá ãÝííçóå ç óýæõãïò ôïõ Äéüò Ëçôþ ôüóï
áíüçôï ðëÜóìá, ôçí ¢ñôåìé, ç ïðïßá "Þäåôáé âñïôïêôüíïéò èõóßáéò", íá åõ÷áñéóôéÝôáé
äçëáäÞ ìå áíèñùðïèõóßåò. Êáé ðñï÷ùñåß ï Åõñéðßäçò: "Åãþ ìåí ïõí ôá ÔáíôÜëïõ ôå
èåïßóéí åóôéÜìáôá Üðéóôá êñßíù ðáéäüò çóèÞíáé âïñÜ, ôïõò ä' åíèáä' áõôïýò üíôáò
áíèñùðïêôüíïõò åéò ôçí èåüí ôï öáýëïí áíáöÝñåéí äïêþ". ÄçëáäÞ, åãþ èåùñþ üôé ôï
ãåýìá ðïõ ðáñÝèåóå ï ÔÜíôáëïò óôïõò èåïýò åßíáé áðßóôåõôïí, üôé ôÜ÷á
åõ÷áñéóôÞèçêáí (ïé Èåïß) ôñþãïíôáò ôéò óÜñêåò ôïõ ðáéäéïý ôïõ. Ðéóôåýù ðùò ïé
íôüðéïé, åðåéäÞ åßíáé ïé ßäéïé áíèñùðïêôüíïé, áðïäßäïõí ôï êáêü óôç èåÜ, ôçí ¢ñôåìé.
Êáé êáôáëÞãåé ï Åõñéðßäçò: "ÏõäÝíá ãáñ ïßìáé äáéìüíùí åßíáé êáêüí". "Ãéáôß ðéóôåýù
üôé êáíÝíáò áð' ôïõò èåïýò äåí åßíáé êáêüò". ÄéÜ óôüìáôïò ôçò ÁñôÝìéäïò, ÷ùñßò íá
ìéëÞóåé åõèÝùò êáôÜ ôùí Áèçíáßùí, ðïõ Þèåëáí ôïõò èåïýò ôïõò íá Ý÷ïõí
áíèñþðéíåò êáêßåò, ï Åõñéðßäçò êëüíéæå ôá èåìÝëéá ôçò êñáôïýóçò ðßóôåùò.
Á´. Ï Æåõò ôéìùñüò, óùôÞñ êáé äçìéïõñãüò…
Ï íåöåëçãåñÝôçò, ï ðáôÞñ áíäñþí ôå èåþí ôå, ï êõñßáñ÷ïò ôïõ Ïëýìðïõ, ï

ðáíôïêñÜôïñáò Äßáò Þôáí ôéìùñüò, óùôÞñáò êáé äçìéïõñãüò. ÊáôÝóôñåøå ôï
áìáñôùëü ãÝíïò ôùí áíèñþðùí. Êé áõôü ôï äñÜìá ôçò êáôáóôñïöÞò ôùí ðëåßóôùí
ìåñþí ôçò ÅëëÜäïò Ý÷åé ùò óêçíéêü ôçí ðåñß ôïí Ðáñíáóóü ÷þñá. Ï Áðïëëüäùñïò
ãñÜöåé ó÷åôéêþò: "Æåõò äå ðïëýí õåôüí áð' ïõñáíïý ÷Ýáò ôá ðëåßóôá ìÝñç ôçò ÅëëÜäïò
êáôÝêëõóåí, þóôå äéáöèáñÞíáé ðÜíôáò áíèñþðïõò…". Ðñéí áñ÷ßóåé üìùò ï
êáôáêëõóìüò, ï ÐñïìçèÝáò óõìâïõëåýåé ôï Äåõêáëßùíá íá êáôáóêåõÜóåé ëÜñíáêá.
Ó' áõôÞí, áöïý Ýâáëå ôá áíáãêáßá, "ìåôÜ Ðýññáò (ôçò ãõíáßêáò ôïõ) åéóÝâç". Åðß
åííÝá çìÝñåò êáé åííÝá íý÷ôåò "Äåõêáëßùí åí ôç ëÜñíáêé äéá èáëÜóóçò öåñüìåíïò...
ôù Ðáñíáóóþ ðñïóßó÷åé". Ìüëéò äå óôáìÜôçóå ï êáôáêëõóìüò, "ôùí üìâñùí ðáýëáí
ëáâüíôùí, åêâÜò èýåé Äéß öõîéþ", óôï Äßá ôïí ðñïóôÜôç ôùí öõãÜäùí. Ï Æåõò äåí
ìÝíåé áóõãêßíçôïò! …"ðÝìøáò ÅñìÞí ðñïò Äåõêáëßùíá åðÝôñåøå áéñåßóèáé ü,ôé áí
âïýëåôáé". Êé ï Äåõêáëßùí íéþèïíôáò ôçí åñçìéÜ ãýñù ôïõ êáé ôç ìïíáîéÜ ìÝóá ôïõ
"áéñåßôáé áíèñþðïõò áõôþ ãåíÝóèáé". Êáé ç åðéèõìßá ôïõ åêðëçñþíåôáé. "Êáé Äéüò
åéðüíôïò õðÝñ êåöáëÞò Ýâáëëåí áßñùí ëßèïõò, êáé ïõò ìåí Ýâáëå Äåõêáëßùí, Üíäñåò
åãÝíïíôï, ïõò äå Ðýññá, ãõíáßêåò. ¼èåí êáé ëáïß…ùíïìÜóèçóáí áðü ôïõ ëÜáò ï
ëßèïò".
Ôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ Äåõêáëßùíá, ðïõ åãêáôáóôÜèçêå óôïí Êýíï, åðßíåéï ôïõ
Ïðïýíôïò, ï Æåõò äåí ôçí Üöçóå áðñïóôÜôåõôç. Öñüíôéóå, þóôå ôá ðáéäéÜ ôïõò íá
Ý÷ïõí äéêü ôïõ áßìá…"Ãßíïíôáé äå åê Ðýññáò Äåõêáëßùíé ðáßäåò ¸ëëçí ìåí ðñþôïò,
ïí åê Äéüò ãåãåííÞóèáé…". Ï ãåíÜñ÷çò, ëïéðüí, ôùí ÅëëÞíùí åßíáé ãüíïò ôïõ Äßá.
ÁëëÜ êáé ôçí êüñç ôïõ ÐñùôïãÝíåéá äåí ôçí ðåñéöñüíçóå… ÁõôÞí ðáíôñåýôçêå ï
Ëïêñüò, åðþíõìïò êáé óõíïéêéóôÞò ôùí Ëïêñþí, áëëÜ êáé ðÜëé ìå ôç "óõíäñïìÞ" ôïõ
Äéüò ãåííÞèçêå ï Ïðïýò, éäñõôÞò ôïõ Ïðïýíôïò. Ï Ëïêñüò, ëïéðüí, ôýðïéò åßíáé ï
ðáôÝñáò ôïõ Ïðïýíôïò. Ðñáãìáôéêüò ôïõ ðáôÝñáò åßíáé ï Æåõò.
Ç äçìéïõñãéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôïõ Äéüò óõíå÷ßóôçêå, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç
óýæõãüò ôïõ æçëüôõðç ¹ñá äåí ôïí áöÞíåé Þóõ÷ï. Ï Üíôñáò ôçò, óáí ðáíôïäýíáìïò
ðïõ åßíáé, âñßóêåé ôñüðïõò íá "ðëçóéÜóåé" ôéò åêëåêôÝò ôçò êáñäéÜò ôïõ.
20 ÔñéáíôÜöõëëïò Ä. Ðáðáíáãéþôïõ
Ìåôáìïñöþèçêå, ëïéðüí, óå ðåñéóôåñÜ êáé "êáôÝêôçóå" ôç Öèßá, ôç óýæõãï ôïõ

âáóéëéÜ ôùí Èåóóáëþí Áìýíôïñá, áð' ôçí ïðïßá ãåííÞèçêå ï Á÷áéüò. ÅðïìÝíùò ïé
áðüãïíïé ôïõ Äåõêáëßùíá, ïé Á÷áßïé, óõíäÝïíôáé ìå ôïí êõñßáñ÷ï ôùí Èåþí, ôï Äßá,
êáé ìå ôç Öèßá, óôçí ïðïßá ïöåßëåé ôï üíïìÜ ôçò ç ïìçñéêÞ åñßâùëïò Öèßç. ¼óï ãéá
ôïí ºùíá, ôï ãåíÜñ÷ç ôùí Éþíùí, "öñüíôéóå" ãéá ôç ãÝííçóÞ ôïõ ï áíôÜîéïò ãéïò ôïõ
Äéüò, ï Áðüëëùí. Êáé ïé ºùíåò, ëïéðüí, Ýëêïõí ôçí êáôáãùãÞ áðü èåßï ãÝíïò!
Áëßìïíï ó' üðïéïí áíôéóôåêüôáí óôçí åñùôéêÞ åðéèõìßá ôïõ Äéüò. ¹ôáí éêáíüò íá
åêäéêåßôáé. Ï Áðïëëüäùñïò áíáöÝñåé üôé ôá äýï áäÝñöéá, ï Æåõò êáé ï Ðïóåéäþíáò,
ìÜëùóáí ìåôáîý ôïõò ðïéïò èá íõìöåõèåß ôçí ÈÝôéí.
Ç ÈÝôéò áñíÞèçêå ôïí Ýñùôá ìå ôïí Äßá. "ÈÝôéí ìç âïõëçèÞíáé Äéß óõíåëèåéí ùò
õðü ¹ñáò ôñáöåßóáí, Äßá äå ïñãéóèÝíôá èíçôþ èÝëåéí áõôÞí óõíïéêÞóáé". Ôçí
õðï÷ñÝùóå äçëáäÞ ï Æåõò, áí êáé Þôáí èåÜ, íá ðáíôñåõôåß èíçôüí. Áðü ôçí Ýíùóç ôçò
èåÜò ÈÝôéäïò êáé ôïõ èåßáò êáôáãùãÞò ÐçëÝùò ãåííÞèçêå ï Á÷éëëÝáò, ï ùñáéüôåñïò,
ï ãåííáéüôåñïò, ï íåüôåñïò êáé ï åíäïîüôåñïò áðü ôïõò Þñùåò ôïõ ÏìÞñïõ.
Êëåßíïíôáò áõôü ôï êåöÜëáéï, óçìåéþíïõìå ðùò, óýìöùíá ìå üóá ìáò Ý÷ïõí
ðáñáäïèåß, ï Æåõò áãÜðçóå ï÷ôþ èåÝò êáé äåêáðÝíôå èíçôÝò!
Â´. Ï èåüò ôïõ öùôüò, ôçò ìïõóéêÞò êáé ôùí ãñáììÜôùí…
Ï Áðüëëùí, ôïõ ïðïßïõ ôç ãÝííçóç ìáôáßùò ðñïóðÜèçóå ç ¹ñá íá åìðïäßóåé ìå

ôïí öñéêôü Ðýèùíá, óå çëéêßá ìüëéò ôåóóÜñùí çìåñþí üñìçóå áðü ôçí êïñõöÞ ôïõ
Ïëýìðïõ ãéá ôï ôáîßäé ðïõ èá ôïí Ýöåñíå óôïí Ðáñíáóóü. Åêåß áíôéìåôùðßæåé ôïí
öïâåñü Ðýèùíá, äéþêôç ôçò ìçôÝñáò ôïõ Ëçôïýò êáé ïëÝèñéï å÷èñü ôùí áíèñþðùí.
Åíáíôßïí ôïõ áðáßóéïõ èíçôïý äñÜêïíôá ñß÷íåé Ýíá áêáôáíßêçôï âÝëïò. Öïâåñïýò
ðüíïõò áéóèÜíåôáé, êïõëïõñéÜæåôáé êáé ïé êïõëïýñåò ôïõ îåñéæþíïõí äÝíôñá
ïëüãõñá^ ëßãï ðñéí îåøõ÷Þóåé ìÝóá óå Üãñéá ìïõãêñçôÜ, ï Áðüëëùí ôïõ öùíÜæåé:
"Áõôïý ôþñá, ðÜíù óôï ÷þìá êáé êÜôù áð' ôçí ðõñÜ ôïõ Þëéïõ, óÜðéæå (ðýèïõ), ãéá
íá ìçí êÜíåéò êáêü óôïõò áíèñþðïõò, ðïõ è' áíåâáßíïõí íá ìïõ ðñïóöÝñïõí èõóßåò
êáé íá ìïõ ãõñåýïõí ÷ñçóìü". Áðü ôüôå ï ôüðïò, üðïõ óÜðéóå ôï ößäé, ïíïìÜóèçêå
Ðõèþ êáé ï Áðüëëùíáò Ðýèéïò.
Ç Ïßôç äåí Þôáí ìüíï ôï ðåäßï åèíéêÞò äñÜóåùò ôïõ ðñþôïõ êáé ìåãáëýôåñïõ
çìßèåïõ ôçò åëëçíéêÞò öõëÞò, ï ãïëãïèÜò êáé áñãüôåñá ï ôüðïò ëáôñåßáò ôïõ ÇñáêëÞ
ïýôå ìüíï ôï ëßêíïí êáé óõã÷ñüíùò ôï ïñìçôÞñéï ôùí ÄùñéÝùí. ÕðÞñîå êáé ôüðïò
äçìéïõñãéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ êáôåîï÷Þí äùñéêïý èåïý Áðüëëùíïò "õðÝñ ôçò
Äñõüðçò", ôçò ìïíá÷ïêüñçò ôïõ âáóéëÝùò ôùí Äñõüðùí.
Ìéá ìÝñá ðïõ ç âáóéëïðïýëá Äñõüðç âïóêïýóå ôá ðñüâáôá ôïõ ðáôÝñá ôçò óôéò
÷ëïåñÝò ðëáãéÝò ôçò íüôéáò Ïßôçò (óçìåñéíÞ ðåñéï÷Þ Ðáýëéáíçò, ¢íù ÊÜíéáíçò,
Êáóôåëëßùí) âñÝèçêå áíÜìåóá óôéò ÁìáäñõÜäåò íýìöåò íá ðáßæïõí. ÁõôÝò ôçí
äÝ÷ôçêáí óôç óõíôñïöéÜ ôïõò êáé ôçí Ýìáèáí íá øÜëëåé êáé íá ÷ïñåýåé. Ï Áðüëëùí
ôçí åßäå åí ìÝóù ôùí íõìöþí íá ÷ïñåýåé êáé íá ôñáãïõäÜåé êáé ôçí åñùôåýôçêå. Ðþò
üìùò íá ôçí ðëçóéÜóåé; ÕðÞñ÷å êßíäõíïò íá óõíáíôÞóåé ôçí áíôßäñáóç ôçò
óõíôñïöéÜò!… Äåí Üñãçóå íá ìåôáìïñöùèåß óå ÷åëþíá, ìå ôçí ïðïßá Þèåëáí ðïëý ïé
ÁìáäñõÜäåò íýìöåò íá ðáßæïõí. ÁõôÝò ôçí äÝ÷ôçêáí óôç óõíôñïöéÜ ôïõò êáé ôçí
Ýìáèáí íá øÜëëåé ýìíïõò êáé íá ÷ïñåýåé. Ìüëéò üìùò ôçí êñÜôçóå êáé ç Äñõüðç óôá
ãüíáôÜ ôçò, ï Áðüëëùí (÷åëþíá) ìåôáìïñöþèçêå óå ößäé! Ïé íýìöåò ôñüìáîáí êáé
Ýôñåîáí íá êñõöôïýí óôï äÜóïò, åíþ ï Áðüëëùí âñÞêå ôçí åõêáéñßá íá êÜìåé ôç
âáóéëïðïýëá åñùìÝíç ôïõ.

Ëßãï áñãüôåñá ç Äñõüðç ðáíôñåýôçêå êáôÜ êüóìïí ôïí Áíäñáßìïíá, ãéï ôïõ
áñ÷çãïý ôùí Áéôùëþí. ¼ìùò ï ãéïò ôïõò ¢ìöéóóïò, ðïõ ãåííÞèçêå… ëßãï ðñüùñá,
Þôáí ðáéäß ôïõ Áðüëëùíá. Ï ¢ìöéóóïò, åðþíõìïò Þñùáò ôçò ¢ìöéóóáò, üôáí
ìåãÜëùóå êáé áðüêôçóå óùìáôéêÞ äýíáìç, Ýêôéóå ôçí ðüëç Ïßôç, ôçò ïðïßáò Þôáí
Üñ÷ïíôáò, ïéêïäüìçóå íáü áöéåñùìÝíïí óôïí Áðüëëùíá êáé êáèéÝñùóå áãþíåò
óôïõò ïðïßïõò áðáãïñåõüôáí íá åðéäåéêíýïíôáé ãõíáßêåò.
Óýìöùíá ìå ôçí ðáñÜäïóç ïé ÁìáäñõÜäåò âñÞêáí ôç Äñõüðç óôï íáü ôïõ
Áðüëëùíïò êáé ôç ìåôáìüñöùóáí óå íýìöç. Êé ï ãéïò ôçò ï ¢ìöéóóïò áðü
åõãíùìïóýíç áöéÝñùóå Ýíá íáü ðñïò ôéìÞí ôùí ÁìáäñõÜäùí.
Ìéá ðçãÞ áíáöÝñåé ï÷ôþ åñùìÝíåò ôïõ Áðüëëùíá, ìéá Üëëç äåêáðÝíôå. ÁíÜìåóá
ó' áõôÝò Þôáí êáé ç íýìöç Êùñõêßá, áð' ôçí ïðïßá ãåííÞèçêå ï Ëýêùñïò, éäñõôÞò ôçò
ïìþíõìçò ðüëçò, ôçò Ëõêþñåéáò. Ïé óõíáíôÞóåéò Áðüëëùíá êáé Êùñõêßáò ãßíïíôáí
óôçí óðçëéÜ ôçò óçìåñéíÞò Ðáëéïâïýíáò. Áðü ôïí Ëýêùñï Þ ËõêùñÝá ç ðüëç
ïíïìÜóèçêå Ëõêþñåéá, ôï "Üíôñïí äå ïíïìáóèÞíáé ôï Êùñýêéïí áðü ôçò íýìöçò".
Ã´. Ï ÇñáêëÞò óôç Öèßá
Èá êëåßóïõìå ôçí óçìåñéíÞ ìáò åéóÞãçóç ìå áíáöïñÜ óôïí ìåãáëýôåñï Þñùá ôçò
åëëçíéêÞò ìõèïëïãßáò, ôïí ÇñáêëÞ. Ðñéí üìùò ìéëÞóïõìå ãé' áõôüí, èá óçìåéþóïõìå
üôé ïé Þñùåò Þôáí áíèñùðüìïñöïé, üðùò êáé ïé èåïß, áëëÜ êáé èíçôïß. Îåðåñíïýóáí
üìùò êáôÜ ðïëý ôïõò áíèñþðïõò óôç öõóéêÞ äýíáìç êáé, üðùò ïé èåïß Ýôóé êáé áõôïß,
ìïéñÜæïíôáé ìå ôïõò áíèñþðïõò ôéò ÷áñÝò, ôéò ðßêñåò ôçò æùÞò êé Ý÷ïõí ôá ßäéá ìå
åêåßíïõò ðÜèç êáé åëáôôþìáôá, Ýñùôåò êáé ìßóç, æÞëéåò êáé öéëïôéìßåò.
Óýãêïñìï ñßãïò áéóèÜíåôáé ï ïñåéâÜôçò ôçò Ïßôçò, óôá Üãñéá öáñÜããéá ôçò
ïðïßáò áíôÞ÷çóáí ôá âïããçôÜ ôïõ ÇñáêëÞ, üôáí ìå öñéêôïýò ðüíïõò áíÝâáéíå ðñïò
ôïí ãïëãïèÜ ôïõ êáé êáôáêüñõöá ôåñìÜôéæå ôçí åðßãåéá æùÞ ôïõ!
Ï ÇñáêëÞò, ðáéäß ôïõ Äßá êáé ôçò ÁëêìÞíçò, õðÞñîå ï ðéï äõíáôüò êáé ï ðéï
ãåííáßïò áíÜìåóá óôïõò èíçôïýò. ¸ãéíå åõåñãÝôçò êáé ëõôñùôÞò ôùí áíèñþðùí áðü
ôá äåéíÜ. Áöïý ãëßôùóå áð' ôá ößäéá ðïõ ôïõ Ýóôåéëå ç ¹ñá, ãéá íá ôïí åîïíôþóåé
ìùñü óôçí êïýíéá, ðñïÝêïðôå ü÷é “åí óïößá” áëëÜ “åí äõíÜìåé”. ÌåôÜ ôçí åêôÝëåóç
ôùí äþäåêá Üèëùí âñÝèçêå óôçí Êáëõäþíá ôçò Áéôùëßáò, üðïõ íõìöåýèçêå ôçí
ÄçéÜíåéñá, êüñç ôïõ âáóéëéÜ ÖéíÝá. ¢èåëÜ ôïõ üìùò Ýãéíå öïíéÜò ôïõ íåáñïý
Åõíüìïõ êáé óýìöùíá ìå ôïí íüìï "ÇñáêëÞò ôçí öõãÞí õðïìÝíåéí Þèåëå êáé äéÝãíù
ðñïò ÊÞõêá åéò Ôñá÷ßíá áðéÝíáé". ÁðïöÜóéóå äçëáäÞ íá áõôïåîïñéóèåß, ðáñ' üôé "ï
ðáôÞñ ôïõ ðáßäïò, áêïõóßùò ãåãåííçìÝíïõ ôïõ óõìâåâçêüôïò, óõíåãíùìüíåé".
Âáäßæïíôáò ãéá ôçí Ôñá÷ßíá ôçò Öèßáò êáé "Üãùí ÄçéÜíåéñáí, åðß ðïôáìüí Åýçíïí
Þêåí". Åêåß êáèüôáí "ÍÝóóïò ï ÊÝíôáõñïò (êáé) ôïõò ðáñéüíôáò äéåðüñèìåõå ìéóèïý,
ëÝãùí ðáñÜ èåþí ôçí ðïñèìåßáí åéëçöÝíáé äéá äéêáéïóýíçí". Ï ÇñáêëÞò ôïõ áíÜèåóå
íá âïçèÞóåé ôç ãõíáßêá ôïõ íá äéáâåß ôï ðïôÜìé*. Ï ÍÝóóïò üìùò, êáèþò ôçí
ðåñíïýóå áðÝíáíôé, "åðå÷åßñåé áõôÞí âéÜæåóèáé". Ç ÄçéÜíåéñá Ýâáëå ôéò öùíÝò. Ï
ÇñáêëÞò êáôÜëáâå ôï ëüãï ôçò êñáõãÞò êáé, ìüëéò âãÞêå ï ÍÝóóïò, ôïí åôüîåõóå
óôçí êáñäéÜ. Ëßãá ëåðôÜ ðñéí îåøõ÷Þóåé, øéèýñéóå óôçí ÄçéÜíåéñá Ýíá ìõóôéêü: Áí
* Áò èõìçèïýìå ôá "êáñÝëéá" (ðïñèìåßá) óôá ðïôÜìéá ôçò Åõñõôáíßáò êáé ôïõò ðåñáôÜñçäåò ðïõ ôá
÷åéñßæïíôáí…
èÝëåé íá ôçò åßíáé ï ÇñáêëÞò áöïóéùìÝíïò êáé íá ìçí ôçí áöÞóåé ðïôÝ ãéá ÷Üñç
Üëëçò ãõíáßêáò, "åé èÝëåé ößëôñïí ðñïò ÇñáêëÝá Ý÷åéí", íá áíáêáôÝøåé "ôïí ôå ãüíïí
ïí áöÞêå êáôáãÞò êáé ôï ñõÝí åê ôïõ ôñáýìáôïò ôçò áêßäïò áßìá óõììßîáé. Ç äå
ðïéÞóáóá ôïýôï åöýëáôôå ðáñ' åáõôÞ". Ç æçëüôõðç êáé ïëéãüìõáëç ÄçéÜíåéñá - ðáñÜ
ôçí ôáñá÷Þ ôçò - áðïìíçìüíåõóå ôçí óõíôáãÞ ôïõ ÍÝóóïõ "óáí áíåîßôçëç ãñáöÞ
÷Üëêéíçò ðëÜêáò" êáé, áöïý áêïëïýèçóå ôïí Üíôñá ôçò, ÷ùñßò íá ôïõ áíáêïéíþóåé
ôßðïôá áðü ôï ìõóôéêü ôçò, Ýöôáóå óôçí Ôñá÷ßíá. Åäþ öéëïîåíÞèçêáí áðü ôïí Êýçêá
êáé Ýæçóáí Þóõ÷ç ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ. Áðüêôçóáí ôá äýï áðü ôá ôñßá ôïõò ðáéäéÜ, ôïí
ÃëçíÝá êáé ôïí Ïäßôç. Ï ¾ëëïò åß÷å ãåííçèåß, üôáí æïýóáí áêüìá óôçí Êáëõäþíá.
Óôïí êýêëï ôçò åõåñãåôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ ÇñáêëÞ õðÝñ ôùí êáôïßêùí ôçò
Öèßáò êáé ôùí ÅëëÞíùí ãåíéêüôåñá èá ðñÝðåé íá áíáöÝñïõìå êáé ôï åðåéóüäéï ìå
ôïõò ÊÝñêùðåò, ðïõ Þôáí êëÝöôåò êáé ëÞóôåõáí üóïõò ðÝñíáãáí áðü ôéò Èåñìïðýëåò.
Ï ÇñáêëÞò öáßíåôáé ðùò Þôáí ôáêôéêüò åðéóêÝðôçò ôùí èåñìþí ëïõôñþí, áöïý ãéá
÷áôßñé ôïõ ï ¹öáéóôïò, êáôÜ ðáñÜêëçóç ôçò ÁèçíÜò, äçìéïýñãçóå ôéò ðçãÝò áõôÝò,
ãéá íá ëïýæåôáé êáé íá áíáíåþíåé ôéò äõíÜìåéò ôïõ áðü ôïõò óùìáôéêïýò êüðïõò êáé
Üèëïõò ôïõ. "Çñáêëåß ðïëëÜ êáìüíôé ðåñß Èåñìïðýëáò, ÁèÞíç èåñìÜ ëïõôñÜ
áíáäÝäùêåí". ÕðÞñ÷å ìÜëéóôá êáé âùìüò ðñïò ôéìÞí ôïõ ÇñáêëÝïõò. "¸óôé äå åí ôç
åóüäù ôáýôç èåñìÜ ëïõôñÜ… êáé âùìüò ßäñõôáé ÇñáêëÝïò åð' áõôïßóé", êáôÜ ôïí
Çñüäïôï.
Ìéá çìÝñá, ëïéðüí, ï ÇñáêëÞò êïõñáóìÝíïò áðïêïéìÞèçêå êïíôÜ óôï äñüìï
ðñïò Áëðçíïýò, åêåß ðïõ óÞìåñá õðÜñ÷åé ï Ìåëáìðýãïõ ÇñáêëÝïõò ëßèïò, äýï
÷éëéüìåôñá áíáôïëéêþò ôïõ Êïëùíïý. Ïé ÊÝñêùðåò áðïðåéñÜèçêáí íá ôïõ êëÝøïõí
ôá üðëá. Ï ÇñáêëÞò üìùò îýðíçóå, ôïõò Ýðéáóå, ôïõò Ýäåóå óôéò Üêñåò ôïõ ñïðÜëïõ
ôïõ êáôÞöïñï êåöÜëé, ôïõò Ýêïøå óôïí þìï ôïõ êáé ôñÜâçîå ãéá ôçí Ôñá÷ßíá. Ç
äýóêïëç üìùò èÝóç ôùí áðáôåþíùí äåí ôïõò åìðüäéæå íá äéáóêåäÜæïõí, âëÝðïíôáò
ìåëÜìðõãïí ôïí ÇñáêëÞ. Ôá ãÝëéá ôïõò ôá Üêïõóå, óôÜèçêå êáé ôïõò ñþôçóå ãéáôß
ãåëïýí. Áõôïß øý÷ñáéìá áðÜíôçóáí, êáé ï ÇñáêëÞò ôüóï äéáóêÝäáóå ìáæß ôïõò, þóôå
íá ôïõò áöÞóåé åëåýèåñïõò, áöïý öõóéêÜ õðïó÷Ýèçêáí üôé óôï ìÝëëïí èá åßíáé...
íïìïôáãåßò êáé öéëÞóõ÷ïé Üíèñùðïé…
Ç Þóõ÷ç üìùò ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ äåí ôïí åíèïõóßáæå. ¸íáò ðáëéüò ëïãáñéáóìüò
ìå ôïí âáóéëéÜ ôçò Ïé÷áëßáò óôçí Åýâïéá ôïí êÜíåé íá êáôÝâåé ãåìÜôïò ïñìÞ êáé
åêäéêçôéêÞ ìáíßá. Ç óýãêñïõóç Þôáí ìïéñáßá ãéá ôïí âáóéëéÜ Åýñõôï êáé ôçí
ïéêïãåíåßá ôïõ. Êõñéåýåé ôçí Ïé÷áëßá êáé áé÷ìáëùôßæåé ôçí êüñç ôïõ Åõñýôïõ, ôçí
üìïñöç Éüëç. ÅðéóôñÝöïíôáò öôÜíåé óôï äõôéêüôáôï áêñùôÞñéï ôçò Åýâïéáò, óôï
ÊÞíáéï, üðïõ éäñýåé âùìü êáé åôïéìÜæåôáé íá ðñïóöÝñåé èõóßá óôïí ÊÞíáéï Äßá. Áðü
åêåß óôÝëíåé óôçí Ôñá÷ßíá ôïí êÞñõêÜ ôïõ, ôïí Ëß÷á, ãéá íá ôïõ öÝñåé Ýíáí êáèáñü
÷éôþíá, áðáñáßôçôï ãéá ôçí èõóßá. Äõóôõ÷þò, ï Ëß÷áò, öôÜíïíôáò óôçí Ôñá÷ßíá, åßðå
óôçí ÄçéÜíåéñá ãéá ôï ëÜöõñï ôïõ ÇñáêëÞ, ôçí üìïñöç Éüëç. Êáé ôüôå óôçí óôéãìÞ ôá
ëïãéêÜ ôçò óêïôßóôçêáí êáé ç æÞëéá êõñéÜñ÷çóå óôçí øõ÷Þ ôçò. Åõôõ÷þò üìùò ãé'
áõôÞí, ðïõ äéÝèåôå ôï êáôÜëëçëï öÜñìáêï! ÈõìÞèçêå ôçí "óõíôáãÞ" ôïõ ÍÝóóïõ,
âñÞêå ôï ìßãìá, Üëåéøå êñõöÜ óôï äùìÜôéü ôçò ôïí ÷éôþíá, Ýðåéôá ôïí äßðëùóå êáé,
÷ùñßò íá ôïí äåé ï Þëéïò, ôïí Ýâáëå óôï êïõôß êáé ôïí ðáñÝäùóå óôï Ëß÷á. ¹ôáí ôþñá
óßãïõñç üôé ï ÇñáêëÞò èá ãýñéæå êïíôÜ ôçò, ðåñéöñïíþíôáò ôçí áíôßæçëü ôçò Éüëç.
¼ôáí ï Ëß÷áò ìåôÝöåñå ôïí èáíáôçöüñï ÷éôþíá, ï ÇñáêëÞò ôïí öüñåóå êáé
Üñ÷éóå ôçí ôåëåôÞ ôçò èõóßáò ìå åõèõìßá, ÷áñïýìåíïò ãéá ôçí ùñáßá ôïõ óôïëÞ. Ôçí
þñá ðïõ óçêþèçêå öëüãá ãåìÜôç áðü ôï áßìá ôùí êáéüìåíùí æþùí, éäñþôáò
ðåñéÝëïõóå ôï äÝñìá ôïõ êáé ï ÷éôþíáò ðñïóêïëëÞèçêå óôá ðëåõñÜ ôïõ, ó' üëï ôïõ ôï
óþìá, óá íá ôïí êüëëçóå åöáñìïóôÜ Ýíáò ôå÷íßôçò. Ôï äçëçôÞñéï ìðÞêå óôéò óÜñêåò
ôïõ êáé ôéò Ýêáìå íá óáðßæïõí êáé íá ðÝöôïõí. ÐÜíù óôçí ðáñáöïñÜ ôïõ Üñðáîå áðü
ôï ðüäé ôï Ëß÷á êáé ôïí ðÝôáîå ðÜíù óôïí âñÜ÷ï, ðïõ ÷ôõðÜ ïëüãõñá ç èÜëáóóá. Ï
Ëß÷áò äéáëýèçêå, ôï êåöÜëé ôïõ Ýóðáóå êáé ÷ýèçêå áðü ôá ìáëëéÜ ôïõ ôï ëåõêü ôïõ
ìõáëü ìå áßìá áíáêáôùìÝíï*! Ï Üìïéñïò Ëß÷áò, èýìá ôçò öëõáñßáò ôïõ, Ýäùóå áðü
ôüôå ôï üíïìÜ ôïõ óôï âïñåéüôåñï ÷ùñéü ôçò Åýâïéáò, ôçí óçìåñéíÞ Ëé÷Üäá, êáé óôá
íçóÜêéá, ôéò Ëé÷Üäåò íÞóïõò (Ëé÷áäïíÞóéá).
Ç ôñáãùäßá ôïõ ÇñáêëÞ óõíå÷ßóôçêå: "¸ðåöôå êÜôù ìå óðáóìïýò êáé ôéíáæüôáí
óôïí áÝñá, öùíÜæïíôáò äõíáôÜ êáé ìïõãêñßæïíôáò ìå âïããçôÜ". Ï ãéïò ôïõ ¾ëëïò ôïí
ìåôÝöåñå óôçí Ôñá÷ßíá, óýìöùíá ìå ôçí åðéèõìßá ôïõ ðáôÝñá ôïõ. Åäþ (óôçí
Ôñá÷ßíá) ç ôñáãùäßá ôçò ïéêïãÝíåéáò ôïõ ÇñáêëÞ öôÜíåé óôï áðïêïñýöùìÜ ôçò. Ç
ÄçéÜíåéñá, üôáí Ýìáèå ôé êáêü Ýêáíå óôïí Üíäñá ôçò, ìðáßíåé óôïõ ÇñáêëÞ ôïí
èÜëáìï. ¸óôñùóå ìå óêÝðáóìá ôç óõæõãéêÞ êëßíç êáé ìüëéò ôåëåßùóå ôï óôñþóéìï
ðÞäçóå óôç ìÝóç ôïõ êñåâáôéïý êáé ôüôå «äáêñýùí ñÞîáóá èåñìÜ íÜìáôá Ýëåîåí:
"Óõæõãéêü ìïõ êñåâÜôé êáé íõöéêü äùìÜôéï, óáò áðï÷áéñåôþ ãéá ðÜíôá. Äå èá ìå
îáíáäåßôå ðéá ðïôÝ åäþ ãéá íá ðëáãéÜóù"», êé Ýìðçîå ôï äßêïðï îßöïò êÜôù áðü ôï
óõêþôé êáé ôï äéÜöñáãìá.
Ï ðïíåìÝíïò ÇñáêëÞò ìåôáöÝñåôáé áðü ôïí ¾ëëï óôçí øçëüôåñç êïñõöÞ ôïõ
Ïßôçò, "Æçíüò õøßóôïõ ðÜãïí". Îåñéæþíåé ï ßäéïò âáèýññéæåò âåëáíéäéÝò êáé ðïëëÝò
áãñéåëéÝò, ó÷çìáôßæåé óùñü êáé áíåâáßíåé åðÜíù. Ïé óõíïäïß ôïõ áñíïýíôáé íá
áíÜøïõí öùôéÜ, þóðïõ ï ÖéëïêôÞôçò, ðïõ ðåñíïýóå áðü 'êåé, áíáæçôþíôáò ôá
ðñüâáôÜ ôïõ, äÝ÷ôçêå íá ôçí áíÜøåé, áöïý ðÞñå ùò áíôáìïéâÞ ôá öáñìáêåñÜ âÝëç
ôïõ ÇñáêëÞ.
Åíþ ç öùôéÜ Ýêáéãå, "Ýíá óýííåöï óêÝðáóå ôïí ÇñáêëÞ êáé ìÝóá óå äõíáôÝò
âñïíôÝò, ôïí ìåôÝöåñå óôïí ¼ëõìðï". Ç áðïóôïëÞ ôïõ óôç ãç åß÷å ôåñìáôéóôåß.
ÍõìöåõìÝíïò ðëÝïí ôçí êüñç ôçò ¹ñáò, ôçí ðÜíôá íÝá êé üìïñöç ¹âç, èá æïýóå
óôïí ¼ëõìðï áíÜìåóá óôïõò áèáíÜôïõò èåïýò êáé áéþíéá óôç ìíÞìç ôùí èíçôþí
áíèñþðùí, ðïõ êáôÝóôçóáí ôïí "Æçíüò õøßóôïõ ðÜãïí" ôüðï ðñïóêõíÞìáôïò. Ï íáüò
ôïõ ÇñáêëÝïõò, óôçí ÐõñÜ ôçò Ïßôçò, åßíáé áøåõäÞò ìÜñôõñáò ôçò ëáôñåßáò ôïõ
Þñùá.
* Ï âáóéëéÜò ¼èùíáò êáé ç âáóßëéóóá Áìáëßá áíÝâçêáí óôçí êïñõöÞ ôçò Ïßôçò, êáôÜ ôçí ðåñéïäåßá ôïõò
óôçí áêñéôéêÞ ôüôå Öèéþôéäá. Åß÷å áêïýóåé üôé ï Ëß÷áò åêóöåíäïíßóôçêå óôç èÜëáóóá êáé ñþôçóå ôïí
óõíïäü ôïõ óôáèìÜñ÷ç ×ùñïöõëáêÞò, áí Þîåñå áðü ðïéá êïñõöÞ ôçò Ïßôçò ôïí ðÝôáîå ï ÇñáêëÞò. Êé ï
åíïìïôÜñ÷çò áðÜíôçóå: "Ìåãáëåéüôáôå, åãþ ôüôå äåí õðçñåôïýóá åäþ êáé ãé' áõôü äåí îÝñù…".
Ï ÇñáêëÞò åêóöåíäïíßæùí ôïí Ëß÷áí.
Âéâëéïãñáößá
1. Áðïëëïäþñïõ, ÌõèéêÞ ÂéâëéïèÞêç, Á´, Â´, Ã´.
2. ÂïñôóÝëá ÉùÜííïõ, Öèéþôéò ç ðñïò Íüôïí ôçò ¼èñõïò (1907)
3. Âõæáíßïõ Óôåö., Ëåîéêüí (åí ôç ëÝîåé Ïßôç)
4. ÅêäïôéêÞ Áèçíþí Á.Å., ÅëëçíéêÞ Ìõèïëïãßá (ô. 1 - 5)
5. Åõñéðßäïõ, ÉöéãÝíåéá ç åí Ôáýñïéò (Ï.Å.Ä.Â.)
6. Çóéüäïõ, Èåïãïíßá
7. ÌáñéíÜôïõ Óô., Óïõìåñéêüò & Âáâõëùíéáêüò Ðïëéôéóìüò (1949)
8. ÏìÞñïõ, ÉëéÜò (Â, É, Ð, Ø)
9. Ðáðáíáãéþôïõ, Ôñéáíô., Éóôïñßá & Ìíçìåßá Öèéþôéäïò (ÌÝñïò Á´: ÌõèéêÞ Öèéþôéò,
óåë. 21 - 47) 1971
10. Ôïõ éäßïõ, ÎåíÜãçóéò åéò ôçí Öèéþôéäá (ÅéóáãùãÞ) 1971
11. Ðáõóáíßïõ, ÖùêéêÜ (ìåô. & ó÷üëéá Í. Ðáðá÷áôæÞ)
12. Richpen Jan, ÅëëçíéêÞ Ìõèïëïãßá, ô. Á´
13. ÓïöïêëÝïõò, Ôñá÷ßíéáé (ìåô. Ä. Ñçãïðïýëïõ)
14. ÓôñÜâùíïò, ÃåùãñáöéêÜ, È´
ÅÉÓÇÃÇÔÑÉÁ
Ìáñßá - ÖùôåéíÞ Ðáðáêùíóôáíôßíïõ
áñ÷áéïëüãïò
ÉÄ´ Åöïñåßá Ðñïúóôïñéêþí & Êëáóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí
ÈÅÌÁ
Å×ÉÍÏÓ : Éóôïñéêü ðåñßãñáììá, ìíçìåéáêÞ ôïðïãñáößá
êáé áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá
ìéáò áñ÷áßáò èåóóáëéêÞò ðüëçò óôïí Á÷éíü Öèéþôéäïò
Ô á 25 ÷ñüíéá áíáóêáöéêÞò äñáóôçñéüôçôïò ôçò ÉÄ´ Åöïñåßáò Ðñïúóôïñéêþí êáé

Êëáóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí óôï íïìü Öèéþôéäïò Ý÷ïõí óõìâÜëåé áðïöáóéóôéêÜ
óôç äéåñåýíçóç ôçò éóôïñßáò êáé ôïõ ðïëéôéóìïý ï ïðïßïò áíáðôý÷èçêå óôçí ðåñéï÷Þ
áðü ôïõò ðñïúóôïñéêïýò ÷ñüíïõò ìÝ÷ñé ôçí ýóôåñç áñ÷áéüôçôá1. ÅðéóôÝãáóìá ôçò
ðïëý÷ñïíçò áõôÞò åíáó÷üëçóçò áðïôåëåß ç ßäñõóç ôïõ Áñ÷áéïëïãéêïý Ìïõóåßïõ
Ëáìßáò2, üðïõ åêôßèåíôáé ôá óçìáíôéêüôåñá åõñÞìáôá ôùí áíáóêáöþí, ìÝóá áðü ôá
ïðïßá ìðïñåß êáíåßò íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôçí áëëçëïõ÷ßá ôùí áñ÷áßùí ðïëéôéóìéêþí
öÜóåùí óôï íïìü.
´Åíáò áðü ôïõò óõóôçìáôéêüôåñá åñåõíçìÝíïõò ÷þñïõò, ï ïðïßïò Ý÷åé áðïäþóåé
ðëçèþñá êéíçôþí êáé áêéíÞôùí áñ÷áéïëïãéêþí åõñçìÜôùí üëùí ôùí êáôçãïñéþí,
ðïëëÜ áðü ôá ïðïßá åßíáé ìïíáäéêÜ óôï åßäïò ôïõò, åßíáé ï Á÷éíüò.
Ï óçìåñéíüò Á÷éíüò åßíáé êôéóìÝíïò ðÜíù óôá åñåßðéá ôïõ áñ÷áßïõ Å÷ßíïõ Þ
Å÷éíïýíôïò3. Ç ðñïíïìéáêÞ èÝóç
ôïõ4 óå Ýíá ýøùìá óôïõò ðñüðïäåò
ôçò ´Ïèñõïò (öùô. 1), óå ìéêñÞ
áðüóôáóç áðü ôéò âüñåéåò áêôÝò
ôïõ Ìáëéáêïý êüëðïõ, ìå ðáíï-
ñáìéêÞ èÝá óôç èÜëáóóá êáé ôçí
ðåäéÜäá, ôï åýöïñï Ýäáöïò, ôá
Üöèïíá íåñÜ, ç âëÜóôçóç êáé ôï
êáëü êëßìá ôïõ, åîõìíïýíôáé áðü
ôïõò áñ÷áßïõò óõããñáöåßò5 êáé
áðü ôïõò íåüôåñïõò ìåëåôçôÝò6,
óõíÝâáëáí äå áðïöáóéóôéêÜ óôç
óõíå÷Þ êáôïßêçóÞ ôïõ áðü ôïõò Á÷éíüò. Ï ëüöïò ôçò Áêñüðïëçò áðü ôá íüôéá.
ðñïúóôïñéêïýò ÷ñüíïõò ìÝ÷ñé (öùô.1)
óÞìåñá.
1. Ãéá ôá áðïôåëÝóìáôá ôùí áíáóêáöþí ôçò ÉÄ´ Åöïñåßáò Ðñïúóôïñéêþí & Êëáóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí âë.
óôïõò áíôßóôïé÷ïõò ôüìïõò ôïõ Áñ÷áéïëïãéêïý Äåëôßïõ áðü ôï 1973 ê.å.
2. Ì. - Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, Ôï ÊÜóôñï ôçò Ëáìßáò. Áñ÷áéïëïãéêüò Ïäçãüò. ÕÐÐÏ - ÔÁÐÁ, ÁèÞíá
1994, ó. 28 ê.å.
3. Ôï üíïìá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí éäñõôÞ ôçò ðüëçò Å÷ßïíá Þ Å÷ßíï, êáôáãüìåíï áðü ôï ãÝíïò ôùí Óðáñôþí,
ÄçìïóèÝíçò, ÊáôÜ Öéëßððïõ, Ä´ 34. Ðáõóáíßáò É×, 5, 3.
4. ÓôñÜâùí, ÃåùãñáöéêÜ 9.5.13. Óêýëáî, Ðåñßðëïõò, 62.
5. Ðïëýâéïò É×, 41.
6. Yves Béquignon, La vallée du Spercheios des origines au IV siècle, Paris 1937, 299 ê. å.
26 Ìáñßá - ÖùôåéíÞ Ðáðáêùíóôáíôßíïõ
Ïé áñ÷áéüôåñåò ãñáðôÝò ìáñôõñßåò ãéá ôçí ðüëç áíÜãïíôáé óôïí 5ï áé. ð.×.: o
ÄçìÞôñéïò ï Êáëëáôéáíüò ìáò ðëçñïöïñåß üôé ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ïéêéóìïý
êáôáóôñÜöçêå áðü ôï óåéóìü ôïõ 427 ð.×.,7 åíþ ï ÁñéóôïöÜíçò, óôçí êùìùäßá ôïõ
ËõóéóôñÜôç8, åéñùíåýåôáé ôç óõìöùíßá ìå ôçí ïðïßá ïé ÓðáñôéÜôåò ðáñá÷þñçóáí
óôïõò Áèçíáßïõò, ìåôáîý Üëëùí, êáé ôçí áêñüðïëç ôïõ Å÷éíïýíôïò.
ÊáôÜ ôï ÄçìïóèÝíç9 ï Å÷ßíïò éäñýèçêå áðü ôïõò Èçâáßïõò ôçí ðåñßïäï ôçò
èçâáúêÞò çãåìïíßáò, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò ôüôå èá ðñÝðåé íá åðåêôÜèçêå ï
ïéêéóìüò ï ïðïßïò õðÞñ÷å áðü ôïí 5ï áé. ð.×. ÅíäåéêôéêÞ ãéá ôç óçìáóßá ôçò ðüëçò
óôç äéÜñêåéá ôïõ 4ïõ áé. ð.×. åßíáé ç éóüôéìç óõììåôï÷Þ ôçò óôï áìöéêôõïíéêü
óõíÝäñéï ôùí Äåëöþí ìå äýï éåñïìíÞìïíåò. To 346 ð.×., êáôÜ ôçí áñ÷ïíôßá ôïõ
ÄáìïîÝíïõ, ï Å÷ßíïò Þôáí ôï áíôéêåßìåíï ôéìçôéêïý øçößóìáôïò, ìå ôï ïðïßï ç ðüëç
ôùí Äåëöþí ðáñá÷þñçóå óôïõò Å÷éíáßïõò ìéá óåéñÜ ðñïíïìßùí, åíþ ôï 336-330 ð.×.
ïé êÜôïéêïé êáôåß÷áí óôïõò Äåëöïýò óðßôéá10. ´Ïôáí ï Ößëéððïò åðåíÝâç óôá
ðñÜãìáôá ôçò íïôßïõ ÅëëÜäïò, áíáãíùñßæïíôáò ôç óôñáôçãéêÞ óçìáóßá ôçò ðüëçò, ôçí
áðÝóðáóå áðü ôïõò Á÷áéïýò Öèéþôåò êáé ôçí ðáñá÷þñçóå óôïõò Ìáëéåßò, þóôå íá
äéåõêïëýíåé ôç äéÝëåõóÞ ôïõ áðü ôéò Èåñìïðýëåò11.
Ôïí 3ï áé. ð.×. åíôÜóóåôáé, üðùò êáé üëç ç íüôéïò Èåóóáëßá, óôï êïéíü ôùí
Áéôùëþí êáé ðåñß ôá ìÝóá ôïõ 2ïõ áé. ð.×. êáôáëáìâÜíåôáé áðü ôïõò Ñùìáßïõò.
Óôç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï ï Å÷ßíïò åßíáé ç ôÝôáñôç êáôÜ óåéñÜ ðüëç ôçò åðáñ÷ßáò ôçò
Èåóóáëßáò êáé áðü ôïí 5ï áé. ãßíåôáé Ýäñá Åðéóêüðïõ.
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò öñáãêïêñáôßáò áðïôåëåß öÝïõäï ôçò Âáñùíßáò ôïõ
Æçôïõíßïõ êáé áñãüôåñá ôïõ äïõêÜôïõ ôùí Áèçíþí.
Óôçí ôïõñêïêñáôßá ãßíåôáé ôóéöëßêé ôïýñêïõ ÐáóÜ êáé ôïí 19ï áé. áãïñÜæåôáé áðü
ôçí ïéêïãÝíåéá ÓêïõìðïõñäÞ ðïõ êáôáãüôáí áðü ôçí ¹ðåéñï êáé ïíïìÜæåôáé
ÓêïõìðïõñäÝúêá.
Óýìöùíá ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ôùí áíáóêáöþí êáé ôùí åðéöáíåéáêþí åñåõíþí
ôçò ÉÄ´ Åöïñåßáò Ðñïúóôïñéêþí êáé Êëáóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí12, ôá áñ÷áéüôåñá ß÷íç
êáôïßêçóçò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Á÷éíïý áíÜãïíôáé óôçí ÌÝóç åðï÷Þ ôïõ ×áëêïý13.
ÊåñáìéêÞ áõôÞò ôçò åðï÷Þò Ý÷åé äéáðéóôùèåß óå óðÞëáéá ãýñù áðü ôï ÷ùñéü14, óôï
ëüöï ôçò áêñüðïëçò15 êáé óôéò äéáôáñáãìÝíåò åðé÷þóåéò ïéêïäïìçìÜôùí
7. ÓôñÜâùí, ü.ð., 1.3.20.

8. ÁñéóôïöÜíçò, ËõóéóôñÜôç, 1169.
9. ÄçìïóèÝíçò, ü.ð.
10. Émile Bourguet, BCH XXIII (1899), 486 ê.å. Béquignon, ü.ð.
11. ÄçìïóèÝíçò, ü.ð., Ã´ 34.
12. âë. ó÷åô. ×ñïíéêÜ ÁÄ áðü ôï 1978 ê.å. Ãéá ìéá óõíïðôéêÞ óýíèåóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôùí áíáóêáöþí
óôçí ðåñéï÷Þ Á÷éíïý ìÝ÷ñé ôï 1990, âë. Ì. - Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, Ôï íüôéï êáé äõôéêü ôìÞìá ôçò Á÷áÀáò
Öèéþôéäáò áðü ôïõò êëáóéêïýò óôïõò ñùìáúêïýò ÷ñüíïõò, Èåóóáëßá, ÄåêáðÝíôå ÷ñüíéá áñ÷áéïëïãéêÞò
Ýñåõíáò 1975-1990. ÁðïôåëÝóìáôá êáé ðñïïðôéêÝò, ÐñáêôéêÜ Äéåèíïýò Óõíåäñßïõ, Ëõþí 1990 (1994), Â´,
231 ê.å.
13. R. Hope-Simpson - J.F. Lazenby, The Kingdom of Peleus and Achilles, Antiquity XXXIII (1959), 102
ê.å. R. Hope-Simpson - O.T.P.K. Dickinson, A Gazetteer of Aegean Civilization in the Bronze Age I, 1979,
266. K. Óõñéüðïõëïò, Ðñïúóôïñßá ôçò ÓôåñåÜò ÅëëÜäïò, 1968, 93, 110. Ì. - Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ÔåöñÜ
ìéíýåéá áããåßá áðü ôïí Á÷éíü, Áñ÷áéïöèéùôéêÜ Â´, ÐñáêôéêÜ ôïõ Â´ Óõíåäñßïõ Áëìõñéþôéêùí Óðïõäþí,
Á, 1995 (1997), ô. â´, 125 ê.å.
14. Ã. ×ïõñìïõæéÜäçò, ÁÄ 29 (1973-1974), Â, 514 ê.å. (ðåñéï÷Þ Á÷éíïý).
15. Hope Simpson - Dickinson, ü.ð.
Å×ÉÍÏÓ : Éóôïñéêü ðåñßãñáììá, ìíçìåéáêÞ ôïðïãñáößá 27
ìåôáãåíåóôÝñùí ÷ñüíùí ðïõ Ý÷ïõí

êáôÜ êáéñïýò áíáóêáöåß åíôüò ôùí
ïñßùí ôïõ óçìåñéíïý ïéêéóìïý16.
Óçìáíôéêü åýñçìá ìåóïåëëáäéêÞò
ðåñéüäïõ áðïôåëåß ôï ÷áñáêôçñéóôéêü
ãéá ôçí åðï÷Þ óýíïëï áìáõñü÷ñùìùí
êáé ôåöñþí ìéíýåéùí áããåßùí (öùô. 2)
áðü êáôáóôñáììÝíïõò ôÜöïõò, óôï
÷áìçëü ëüöï óôá íïôéïäõôéêÜ ôïõ
ëüöïõ ôçò áêñüðïëçò17.
Ç ýðáñîç ôïõ ïéêéóìïý - ï ïðïßïò
äåí áíáöÝñåôáé áðü ôïí ´Ïìçñï óôïí Óýíïëï ôåöñþí ìéíýåéùí áããåßùí.
''Íåþí ÊáôÜëïãïí''18 - êáôÜ ôç (öùô. 2)
ÌõêçíáúêÞ åðï÷Þ, äåí Þôáí ìÝ÷ñé
ðñüóöáôá âåâáéùìÝíç19. ÏñéóìÝíïé
ìåëåôçôÝò ðñïóðÜèçóáí íá ôïí
ôáõôßóïõí ìå ôçí ïìçñéêÞ Áëüðç20, ìå
âÜóç áóáöÞ Þ åóöáëìÝíá óôïé÷åßá,
üðùò êÜðïéá åðéöáíåéáêÜ üóôñáêá,
êáé áðü ôïõò èáëáìùôïýò ôÜöïõò21
ôùí ïðïßùí äéáêñßíïíôáí ôçí åðï÷Þ
åêåßíç (äåêáåôßá ôïõ ´50) ìüíï ôá
áíïßãìáôá, ç åê ôùí õóôÝñùí üìùò
äéåñåýíçóÞ ôïõò áðÝäåéîå üôé åßíáé
åëëçíéóôéêïß22. Ôï ðñþôï áíáóêáöéêÜ ÓöáéñéêÞ ðåðéåóìÝíç ðñü÷ïõò
ôåêìçñéùìÝíï åýñçìá ìõêçíáúêþí ÕÅ ÉÉÂ ðåñéüäïõ.
(öùô. 3)
÷ñüíùí åßíáé Ýíáò êéâùôéüó÷çìïò
ôÜöïò ï ïðïßïò áðïêáëýöèçêå ìå áöïñìÞ ôç äéÜíïéîç áñäåõôéêïý ÷Üíäáêïò êáé
23
ðåñéåß÷å ùò êôåñßóìáôá ôñßá ðÞëéíá áããåßá ÕÅ ÉÉÂ ðåñéüäïõ (öùô. 3).

Óå üôé áöïñÜ ôïõò éóôïñéêïýò ÷ñüíïõò, ìÝ÷ñé ôï 1978 ðïõ Üñ÷éóå ï óõóôçìáôéêüò
áñ÷áéïëïãéêüò Ýëåã÷ïò, ìïíáäéêü ïñáôü áñ÷áßï ïéêïäïìéêü êáôÜëïéðï Þôáí ôï ôåß÷ïò
ôçò áêñüðïëçò24 êáé ôìÞìáôá ôçò ï÷ýñùóçò ôçò êÜôù ðüëçò.
16. Ì. - Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ÁÄ 43 (1988), Â, 213 (ïéêüðåäï Ã. Áëåîßïõ) êáé ÁÄ 48 (1993), Â, 214 ê.å.
(ïéêüðåäï Äçì. Êõñßôóç).
17. Ì. - Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ÁÄ 49 (1994), Â, 313 (ïéêüðåäï ÌÞôóïõ ÐÝôñïõ), Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ü.ð.,
õðïóçì. 13.
18. ´Ïìçñïò, ÉëéÜò Â, 684.
19. Ï ÓôñÜâùí (ü.ð. 9.5.10) óõãêáôáëÝãåé ôïí Å÷ßíï ìåôáîý ôùí öèéùôéêþí ðüëåùí ïé ïðïßåò áíÞêáí óôï
âáóßëåéï ôïõ Á÷éëëÝùò
20.R. Hope-Simpson - J. F. Lazenby, The Catalogue of Ships in Homer's Iliad, 130.
21.Hope-Simpson - Lazenby, üð. Hope-Simpson - Dickinson, ü.ð. Óõñéüðïõëïò, ü.ð., 385
22. âë. ó÷åôéêÝò åêèÝóåéò áíáóêáöþí óôá ×ñïíéêÜ ôïõ ÁÄ áðü 1980 ê.å. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, üð., õðïóçì.
12.
23.Ö. Äáêïñþíéá ÁÄ 47 (1992), Â, 190 ê.å. (áãñüò Óïõëéþôç). Ö. Äáêïñþíéá, ÌõêçíáúêÜ åõñÞìáôá áðü
ôçí Á÷áÀá Öèéþôéäá, Áñ÷áéïöèéùôéêÜ Â´, ÐñáêôéêÜ ôïõ Â´ Óõíåäñßïõ Áëìõñéþôéêùí Óðïõäþí, Á, 1995
(1997), ô. á´, 209 ê. å.
24. Á. Philippson, RE V2, 1921. Fr. Stählin, Das hellenische Thessalien, 1924, 186 ê.å. Âéquignon, ü. ð.
Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ü.ð., õðïóçì. 12.
Ôá ôåß÷ç åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá

êáôÜ ôï éóüäïìï ïñèïãþíéï óýóôçìá
êáé ÷ñïíïëïãïýíôáé óôïí 4ï áé. ð.×.
(öùô. 4). Ç ßäéá ç âÜóç ôïõ ëüöïõ ìå
ôá áóâåóôïëéèéêÜ ðåôñþìáôá èá
ðñÝðåé íá ÷ñçóßìåõóå ùò ëáôïìåßï,
üðùò áðïäåéêíýïõí ôá ß÷íç áñ÷áßáò
ëáôüìåõóçò ðïõ óþæïíôáé óôç íüôéá
ðëáãéÜ ôïõ. Ç óôñáôçãéêÞ èÝóç ôçò
ðüëçò óôçí åßóïäï ôïõ Ìáëéáêïý
êüëðïõ êáé ç ÷ñïíïëüãçóç ôùí ôåé÷þí ÔìÞìá ôïõ ï÷õñùìáôéêïý ðåñéâüëïõ
óõíçãïñïýí óôçí êáôÜôáîÞ ôïõò óôçí ôçò áêñüðïëçò. (öùô. 4)
ïìÜäá ôùí ï÷õñùìáôéêþí Ýñãùí ôá
ïðïßá êáôáóêåõÜóôçêáí ôçí åðï÷Þ ôçò èçâáúêÞò çãåìïíßáò áðü ôïí Åðáìåéíþíäá ãéá
ôïí Ýëåã÷ï ôùí èáëáóóßùí ðåñáóìÜôùí.
Óôï ðÝñáóìá ôùí áéþíùí ôá ôåß÷ç, üðùò êáé ôá õðüëïéðá ïéêïäïìÞìáôá,
õðÝóôçóáí êáôáóôñïöÝò, êõñßùò áðü óåéóìïýò, êáôÜ ôïí 5ï êáé 3ï ð.×. 25, ôïí 3ï
ì.×.26 êáé 6ï ì.×. áéþíá27. Ãéá ôï ëüãï áõôü äÝ÷ôçêáí ðïëëÝò ðñïóèÞêåò êáé
åðéóêåõÝò. Ç óðïõäáéüôåñç áðü áõôïý ôïõ åßäïõò ôéò åðåìâÜóåéò ðñáãìáôïðïéÞèçêå
óôá ÷ñüíéá ôïõ Éïõóôéíéáíïý28, üðùò ìáò ðëçñïöïñåß ï éóôïñéêüò Ðñïêüðéïò êáé
åðéâåâáéþíïõí ôá óùæüìåíá ôìÞìáôá ôïé÷ïäïìßáò áõôÞò ôçò ðåñéüäïõ áðü ìéêñÝò
ðÝôñåò, êåñáìßäåò êáé êïõñáóÜíé. Ç ìåãáëýôåñç üìùò êáôáóôñïöÞ ôùí ôåé÷þí
ðñïêëÞèçêå óôïí áéþíá ìáò áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò êáôïßêïõò, ïé ïðïßïé
÷ñçóéìïðïßçóáí ôïõò êáëïðåëåêõìÝíïõò ïãêïëßèïõò ôïõò ùò ïéêïäïìéêü õëéêü, üðùò
÷áñáêôçñéóôéêÜ óçìåéþíïõí îÝíïé áñ÷áéïëüãïé êáé åñåõíçôÝò29.
Ï ï÷õñùìáôéêüò ðåñßâïëïò ôçò áêñüðïëçò åðéóôÝöåé ôïí áíáôïëéêüôåñï áðü ôïõò
äýï ëüöïõò. ÔìÞìáôÜ ôïõ, êõñßùò ï áíáôïëéêüò ðýñãïò, äéáôçñïýíôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá
óå êáëÞ êáôÜóôáóç. Óôá âüñåéá óþæïíôáé äéÜóðáñôïé ïãêüëéèïé ðïõ ìáò âïçèïýí íá
óõìðëçñþóïõìå ôçí êÜôïøÞ ôïõ. Ïé ðáëáéüôåñïé åñåõíçôÝò áíáöÝñïõí åðßóçò Ýíá
äåýôåñï ðýñãï óôá ÂÁ, ðýëç óôá Í êáé ãùíéþäåéò ðñïåîï÷Ýò, ïé ïðïßåò óÞìåñá
äéáêñßíïíôáé êÜôù áðü ôçí ðëïýóéá âëÜóôçóç.
Ï ðåñßâïëïò ôçò áêñüðïëçò óõíäÝåôáé ìå ôï ôåß÷ïò ôçò êÜôù ðüëçò, ôï ïðïßï
ðåñéÝâáëå ìüíï ôï ëüöï ôçò áêñüðïëçò êáé ü÷é êáé ôïí äõôéêü ÷áìçëüôåñï ëüöï ôïõ
íåêñïôáöåßïõ, üðùò åß÷å äéáôõðùèåß ðáëáéüôåñá30. Áðü ôá áðïêáëõöèÝíôá óôéò
áíáóêáöÝò ôìÞìáôá31, êáé Üëëá ðïõ óþæïíôáé ïñáôÜ êáé Ý÷ïõí ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò
ôïß÷ïé ðáëáéþí óðéôéþí32, ìðïñïýìå êáôÜ ðñïóÝããéóç íá ðáñáêïëïõèÞóïõìå ôçí
ðïñåßá ôïõ áíáôïëéêïý óêÝëïõò ôïõ. ÏéêïäïìéêÜ ëåßøáíá ôá ïðïßá áðïêáëýöèçêáí
25. Âéquignon ü.ð., 72-73.

26. M. - Ph. Papaconstantinou, A seismic destruction at Achinos, Archaeoseismology, BSA Fitch Laboratory
Occasional Paper, 1996, 87 ê.å.
27. Âéquignon ü.ð.
28. Lloyd W. Daly, Echinos and the Justinian's fortifications in Greece, AJA 46 (1942), 500 ê.å.
29. ü.ð. õðïóçì. 6.
30. Stählin, ü.ð.
31. Ì.-Ö Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ÁÄ 43 (1988), Â, 216 (ïéêüðåäï Â. Óõíá÷Ýñç).
32. Â. ÖéëéððÜêç - Ó. Óõìåþíïãëïõ - Í. ÖáñÜêëáò, ÁÄ 22 (1967), 246 (Á÷éíüò).
óôï ìÝóïí ôçò ðëáãéÜò ôïõ ëüöïõ ôçò

áêñüðïëçò Ý÷ïõí ôáõôéóèåß ìå ðýñãï33.
Åêôüò áðü ôï ôåß÷ïò, ïé ðïëõÜñéèìïé
ôÜöïé êáé ôá èåìÝëéá áñ÷áßùí
ïéêïäïìçìÜôùí ðïõ Ý÷ïõí Ýñèåé óôï öùò,
äéáãñÜöïõí ìå óáöÞíåéá ôçí åéêüíá ôïõ
ïéêéóìïý êáé ôùí íåêñïôáöåßùí ôïõ.
Ç áðïêÜëõøç äçìïóßùí
ïéêïäïìçìÜôùí óôï ìÝóïí ôçò íüôéáò
ðëáãéÜò ôïõ ëüöïõ ôçò áêñüðïëçò ìáò
ÌáñìÜñéíï áíáèçìáôéêü áíÜãëõöï
ïäçãåß óôï óõìðÝñáóìá üôé åäþ èá ðñÝðåé 4ïò-3ïò áé. ð.×. (öùô. 5)
íá âñéóêüôáí ôï êÝíôñï ôçò ðüëçò áðü
ôïõò åëëçíéóôéêïýò ìÝ÷ñé ôïõò ñùìáúêïýò
÷ñüíïõò êáé óõãêåêñéìÝíá áðü ôá ôÝëç
ôïõ 4ïõ ð.×. ìÝ÷ñé ôïí 3ï ì.×. áé.
Ôï Ýíá áðü áõôÜ Þôáí ìíçìåéþäåò
äéþñïöï ïéêïäüìçìá ôïõ ôÝëïõò ôïõ 4ïõ
áé. ð.×.34, ôï ïðïßï èá ðñÝðåé íá
êáôáóôñÜöçêå áðü ôï óåéóìü ôïõ 3ïõ áé.
ð.×. Óôïõò ñùìáúêïýò ÷ñüíïõò Ýãéíáí
ðñïóèÞêåò ìå ÷õôÞ ôïé÷ïðïéßá êáé
óõíÝ÷éóå íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìÝ÷ñé ôï 3ï Çñþï ñùìáúêþí ÷ñüíùí. (öùô. 6)
áé. ì.×., üðùò õðïäçëþíïõí ôá êéíçôÜ
åõñÞìáôá ðïõ âñÝèçêáí óôéò åðé÷þóåéò
ôïõ. ÅîáéñåôéêÞò óçìáóßáò åýñçìá áðïôåëåß ôï
áíáèçìáôéêü áíÜãëõöï ôïõ ôÝëïõò 4ïõ - áñ÷þí 3ïõ áé.
ð.×. (öùô. 5) ìå ðáñÜóôáóç èõóßáò åõ÷áñéóôßáò ìéáò
ìçôÝñáò ðñïò ôç èåÜ ´Áñôåìç Åéëåßèõéá ãéá ôçí êáëÞ
Ýêâáóç ôïõ ôïêåôïý ôçò35.
Ëßãï íïôéüôåñá áðïêáëýöèçêáí ëåßøáíá åíüò
áêüìç äçìïóßïõ ïéêïäïìÞìáôïò åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí
êáé ïñèïãþíéï âÜèñï óõíôÜãìáôïò Þ âùìïý36.
Óçìáíôéêü åýñçìá áðïôåëåß ç áðïêÜëõøç åíüò
çñþïõ ñùìáúêþí ÷ñüíùí (öùô. 6) ôï ïðïßï áíåãÝñèçêå
ðñïò ôéìÞí êÜðïéïõ óçìáßíïíôïò ðñïóþðïõ. Ôï êôßñéï
êáôáóôñÜöçêå áðü óåéóìü ôïí 3ï áé. ì.×. üôáí
êáôÝðåóå ç áíùäïìÞ ôïõ êáé êáôáðëÜêùóå ôï Üãáëìá,
(öùô. 7) ôï ïðïßï Þôáí óôçìÝíï óå âÜèñï ìðñïóôÜ óôçí
êñýðôç ðïõ ÷ñçóßìåõå ùò ôÜöïò ôïõ íåêñïý Þñùá37.
Óôçí ßäéá ðåñéï÷Þ, äçë. óôç íüôéá ðëáãéÜ ôïõ ëüöïõ
ÌáñìÜñéíïò áíäñéÜíôáò
33. Ö. Äáêïñþíéá, ÁÄ 34 (1979), 185 (ïéêüðåäï Ä. Áëåîßïõ).
ñùìáúêþí ÷ñüíùí. (öùô. 7)
34. Ö. Äáêïñþíéá, ÁÄ 35 (1980), Â, 238 ê.å. (ïéêüðåäï É. ÊáñöÞ).
35. F. Dakoronia - L. Gounaropoulou, Artemiskult auf einem neuen Weihrelief aus Áchinos bei Lamia, ÁÌ
107 (1992), 217 ê.å.
36. ü.ð., õðïóçì. 16â.
37. ü.ð. õðïóçì. 26.
ôçò áêñüðïëçò, âñÝèçêáí ëåßøáíá

ðïëëþí êáôïéêéþí êáé Üëëùí
ïéêïäïìçìÜôùí åëëçíéóôéêþí êáé
ñùìáúêþí ÷ñüíùí (öùô. 8).
Óôï äõôéêü Üêñï ôïõ óçìåñéíïý
÷ùñéïý, Þñèáí óôï öùò ôá èåìÝëéá åíüò
ìåãÜëïõ åðéìåëçìÝíïõ ïéêïäïìÞìáôïò.
ÌåôÜ ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ åðéóêåõÜóôçêå
ãéá íá óôåãÜóåé Ýíá åñãáóôÞñéï
ìåôáëëïõñãïý, üðùò áðïäåéêíýåôáé áðü
Ëåßøáíá äçìïóßïõ ïéêïäïìÞìáôïò Ýíá ìåãÜëï ëßèéíï áããåßï óôçí Üêñç åíüò
åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí. ðáôáñéïý, ãýñù áðü ôïí ïðïßï âñÝèçêáí
(öùô. 8) ðïëëÝò óêùñßåò ìåôÜëëïõ. ÌÝóá óôç
ëßèéíç áõôÞ ëåêÜíç âñÝèçêå ôï êÜôù
ìÝñïò ìáñìÜñéíïõ áãáëìáôßïõ ÇñáêëÞ38.
Ïé åêóêáöÝò èåìåëßùí ãéá ôçí áíÝãåñóç ïéêïäïìþí óôïí äõôéêü ÷áìçëü ëüöï,
áëëÜ êáé óôï ðåäéíü ôìÞìá óôá íüôéá ôçò Ð.Å.Ï. Ëáìßáò - Âüëïõ, åß÷áí ùò
áðïôÝëåóìá ôçí áðïêÜëõøç ðïëëþí ôìçìÜôùí ôïõ íåêñïôáöåßïõ ôïõ Å÷ßíïõ.
Óýìöùíá ìå ôá åõñÞìáôá ôùí áíáóêáöþí, ç ôáöéêÞ ÷ñÞóç ôïõ ÷þñïõ îåêéíÜ áðü ôïí
5ï áé. ð.×. êáé óõíå÷ßæåôáé ìÝ÷ñé ôïõò ðñþôïõò ìåôá÷ñéóôéáíéêïýò áéþíåò. Ôá
ðñùéìþôåñá åõñÞìáôá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü
êáôåóôñáììÝíïõò ôÜöïõò39 óôçí åßóïäï ôïõ ÷ùñéïý
êáé ôåêìçñéþíïõí ôçí áíáöåñüìåíç óôéò ðçãÝò
ßäñõóç ôçò ðüëçò Þäç áðü ôïí 5ï áé. ð.×. Ïé
ðëåéïíüôçôá üìùò ôùí ôÜöùí áíÞêåé óôïõò
åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò êáé êõñßùò óôï 2ï êáé 1ï áé.
ð.×. åðï÷Þ, êáôÜ ôçí ïðïßá ç ðüëç Ýöôáóå óôç
ìåãáëýôåñç áêìÞ ôçò.
ÅðéêñáôÝóôåñïò ôýðïò ôÜöïõ åßíáé ï
êéâùôéüó÷çìïò êáé áêïëïõèïýí ïé ëáîåõôïß
èáëáìùôïß, ïé êåñáìïóêåðåßò êáé ïé áðëïß ëÜêêïé
ëáîåõìÝíïé óôï Ýäáöïò. Ïé êéâùôéüó÷çìïé ôÜöïé
ðáñïõóéÜæïõí óôçí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò ðåñéóóüôåñåò
áðü ìéá äéáäï÷éêÝò ÷ñÞóåéò, üðùò óõíÜãåôáé áðü ôá
êôåñßóìáôá, ôá ïðïßá êëéìáêþíïíôáé ÷ñïíïëïãéêÜ
áðü ôïí 3ï áé. ð.×. ìÝ÷ñé ôïí 1ï ì.×. áé.
Èáëáìùôüò ôÜöïò ìå
Ïé èáëáìùôïß ôÜöïé (öùô. 9) âñßóêïíôáé êáôÜ êáôåóôñáììÝíç ïñïöÞ,
êáíüíá óôç íüôéá ðëáãéÜ áëëÜ êáé óôçí êïñõöÞ ôïõ åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí. (öùô. 9)
äõôéêïý ëüöïõ. Åßíáé ëáîåõìÝíïé óôï ìáëáêü
çìßâñá÷ï êáé Ý÷ïõí êáôåýèõíóç Â-Í. ÁõôÞ êáèïñéæüôáí ðéèáíüí áðü ôç èÝóç ôçò
áñ÷áßáò êåíôñéêÞò ïäéêÞò áñôçñßáò, ç ïðïßá èá ðñÝðåé íá óõíÝðéðôå ìå ôç óçìåñéíÞ40.
Óôïõò èáëáìùôïýò ôÜöïõò óõíôåëïýíôáí ïìáäéêÝò Þ äéáäï÷éêÝò ôáöÝò, ïé åßóïäïß
38. Ð. ÐÜíôïò, ÁÄ 36 (1981), Â, 233 ê.å. (ïéêüðåäï Áð. Êáíáâïý).

39. Ì. - Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ÁÄ 48 (1993), Â, 216 ê.å. (ïéêüðåäï Áè. Ðáðáëåîüðïõëïõ).
40. Ö. Äáêïñþíéá, Ìáêåäïíéêïý ôýðïõ ôÜöïé óôçí êïéëÜäá ôïõ Óðåñ÷åéïý. ÔÝôáñôï ÄéåèíÝò Óõìðüóéï
''Áñ÷áßá Ìáêåäïíßá'' 1983, 147 ê.å.
ôïõò äçëáäÞ áíïßãïíôáí êÜèå öïñÜ ðïõ

óõíÝôñå÷å ëüãïò ðñïêåéìÝíïõ íá
óõíôåëåóôåß ìéá íÝá ôáöÞ. Ç ÷ñÞóç ôïõò
êëéìáêþíåôáé áðü ôïí 3ï áé. ð.×. ìÝ÷ñé
ôïí 1 ì.×. áéþíá Þ êáé áñãüôåñá, êõñßùò
üìùò ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ôïí 2ï áé. ð.×.
Ôá êôåñßóìáôá Þôáí óôçí ðëåéïíüôçôÜ
ôïõò ðÞëéíá êáé ãõÜëéíá áããåßá, åéäþëéá,
ìåôáëëéêÜ áíôéêåßìåíá êáé êïóìÞìáôá.
Åìöáíßæïíôáé ðïëëÜ áðü ôá ãíùóôÜ
ó÷Þìáôá áããåßùí ôçò åëëçíéóôéêÞò êõñßùò
ÐÞëéíá ëõ÷íÜñéá åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí.
åðï÷Þò41 , üðùò ìõñïäï÷åßá, ðéíÜêéá42 , (öùô. 10)
ëÜãçíïé, ëõ÷íÜñéá (öùô. 10), áìöïñåßò
43
ê. Ü.
Áîéïóçìåßùôç åßíáé ç ðáñïõóßá ôùí
åéäùëßùí (öùô. 11), ôá ïðïßá ìáñôõñïýí, ôüóï
ìå ôïí áõîçìÝíï áñéèìü ôïõò, üóï êáé ìå ôçí
ðïéêéëßá ôùí ìïñöþí ôïõò êáé ôçí ðïéüôçôá ôçò
êáôáóêåõÞ ôïõò, ôç ëåéôïõñãßá åíüò éäéáßôåñá
óçìáíôéêïý åñãáóôçñßïõ êïñïðëáóôéêÞò óôçí
ðåñéï÷Þ. Åêôüò áðü ôéò áíèñþðéíåò ìïñöÝò,
êáôÜ êáíüíá ãõíáßêåò, èåÝò Þ èíçôÝò, ìåôáîý
ôùí åéäùëßùí óõãêáôáëÝãïíôáé ðôçíÜ êáé
óõìðëÝãìáôá, üðùò áõôü ôïõ ´Åñùôá ðÜíù óå
äåëößíé. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç ðåñßðôùóç ôçò
åýñåóçò ìåãÜëïõ áñéèìïý åéäùëßùí Ýîù áðü
Ýíá êéâùôéüó÷çìï ôÜöï áðü êåñáìßäåò44 (öùô.
12), ôá ïðïßá áðïäßäïõí Ýíá ìüíï ôýðï êáé
ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí ßäéá ìÞôñá. Åßíáé ðïëý
ðéèáíüí ôá åéäþëéá áõôÜ íá áðïôåëïýóáí ôìÞìá
ôçò áäéÜèåôçò áêüìá ðáñáãùãÞò åíüò
êïñïðëÜóôç ôá ïðïßá, ìåôÜ ôïí áéöíßäéï ÐÞëéíï åéäþëéï ãõíáéêåßáò ìïñöÞò,
ðñïöáíþò èÜíáôü ôïõ, ôïðïèåôÞèçêáí ùò åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí.
êôåñßóìáôá óôï ôÜöï ôïõ. (öùô. 11)
Aîéïóçìåßùôá åßíáé ôá åðßóçò ôá äåßãìáôá
ìåôáëëïôå÷íßáò êáé ìéêñïôå÷íßáò. Óå ëáîåõôü èáëáìùôü ôÜöï âñÝèçêáí äýï ÷Üëêéíéá
äá÷ôõëßäéá - óöñáãéäüëéèïé ôïõ 3ïõ áé. ð.×. ìå øÞöïõò áðü êïñíáëßíç. Ï Ýíáò öÝñåé
åã÷Üñá÷ôç ðáñÜóôáóç ÇñáêëÞ ìå ëåïíôÞ êáé ñüðáëï êáé ï Üëëïò áíäñéêÞ ìïñöÞ
41. Ð. Ìðïýãéá, Óýíïëá êåñáìéêþí êôåñéóìÜôùí áðü ôï åëëçíéóôéêü íåêñïôáöåßï ôïõ Á÷éíïý. ÓÔ´
ÅðéóôçìïíéêÞ ÓõíÜíôçóç ãéá ôçí ÅëëçíéóôéêÞ ÊåñáìéêÞ (ÐñáêôéêÜ õðü Ýêäïóç).
42. Áéê. Óôáìïýäç, ÐéíÜêéá áðü ôÜöïõò ôïõ Á÷éíïý, ÓÔ´ ÅðéóôçìïíéêÞ ÓõíÜíôçóç ãéá ôçí ÅëëçíéóôéêÞ
ÊåñáìéêÞ (ÐñáêôéêÜ õðü Ýêäïóç).
43. Ì.-Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, Ôá ÅëëçíéóôéêÜ Ëõ÷íÜñéá ôïõ Å÷ßíïõ. Å´ ÅðéóôçìïíéêÞ ÓõíÜíôçóç ãéá ôçí
ÅëëçíéóôéêÞ ÊåñáìéêÞ, 2000, 333 ê.å.
44. Ì. -Ö. Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, ÁÄ 44 (1989), Â, 167 ê.å. (ïéêüðåäï Áè. Êùíóôáíôßíïõ).
êáô' åíþðéïí óå óôÜóç ïêëáäüí ìå ôá

äýï ÷Ýñéá ôåíôùìÝíá ðñïò ôá ðÜíù45
(öùô. 13). Áðü ôï íåêñïôáöåßï ôïõ
Å÷ßíïõ ðñïÝñ÷ïíôáé åðßóçò áîéüëïãá
óýíïëá ÷ñõóþí êïóìçìÜôùí (öùô. 14).
Ìéá Üëëç êáôçãïñßá åõñçìÜôùí ôá
ïðïßá áðïôåëïýí ìíçìåßá - ìáñôõñßåò
ãéá ôçí éóôïñßá ôçò ðüëçò êáé
áðïäåéêíýïõí ôç óçìáóßá ôçò ùò
êÝíôñïõ ðïëéôéóôéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò
áíÜðôõîçò áðü ôïõò êëáóéêïýò ìÝ÷ñé
ÊáëõðôÞñéåò êéâùôéüó÷çìïõ ôÜöïõ áðü ôïõò ñùìáúêïýò ÷ñüíïõò, åßíáé ïé
êåñáìßäåò ìå åéäþëéá - êôåñßóìáôá, in situ. åðéãñáöÝò. Áðü áõôÝò áíáöÝñïõìå:
(öùô. 12)
- Ôéò ôÝóóåñéò áðåëåõèåñùôéêÝò
åðéãñáöÝò ôïõ 2ïõ ì.×. áé. ðÜíù óå ìéá
ìáñìÜñéíç ðëÜêá - ïñèïóôÜôç, óôéò
ïðïßåò áíáãñÜöåôáé, ìåôáîý Üëëùí, ôï
üíïìá Þ ôá ïíüìáôá ôùí
áðåëåõèåñùìÝíùí äïýëùí, ôï üíïìá ôïõ
áðåëåõèåñùôÞ ôïõò êáé ôï ðïóü ðïõ
êáôÝâáëå ï êáèÝíáò ãéá ôçí
áðåëåõèÝñùóÞ ôïõ46 (öùô. 15).
- Ìéá åíåðßãñáöç åðéôýìâéá óôÞëç
ðïõ åß÷å ôïðïèåôçèåß óå â´ ÷ñÞóç ùò
êáëõðôÞñéá ôÜöïõ ìåôáãåíåóôÝñùí
Äáêôõëßäé - óöñáãéäüëéèïò ÷ñüíùí. Ç óôÞëç öÝñåé áåôùìáôéêÞ
3ïò áé. ð.×. åðßóôåøç êÜôù áðü ôçí ïðïßá
(öùô. 13) áíáãñÜöïíôáé ôá ïíüìáôá ôùí íåêñþí
êáé ÷ñïíïëïãåßôáé óôï á´ ìéóü ôïõ 2ïõ áé.
ð.×., öáßíåôáé üìùò ðùò îáíá÷ñçóéìïðïéÞèçêå êáé áñãüôåñá, ßóùò êáôÜ ôïõò
ðñþôïõò ÷ñéóôéáíéêïýò ÷ñüíïõò47.
- Ìéá ôéìçôéêÞ åðéãñáöÞ - âÜèñï áíäñéÜíôïò ôïõ á´ ìéóïý ôïõ 2ïõ áé. ð.×., ìå ôçí
ïðïßá ç ðüëç ôùí Å÷éíáßùí ôéìÜ ôïí ñùìáßï íáýáñ÷ï Ïêôáâéáíü ãéá ôçí åýíïéÜ ôïõ
ðñïò ôçí ðüëç48.
- Êáé ôÝëïò ôçí áíáèçìáôéêÞ åðéãñáöÞ ôùí Å÷éíáßùí óôçí ÁèçíÜ ÉëéÜäá, ç ïðïßá
áðïäåéêíýåé ôç ëáôñåßá ôçò èåÜò óôçí ðüëç êáé ôçí ýðáñîç íáïý áöéåñùìÝíïõ ó’
áõôÞ49.
45. P. Pantos, Zwei Skarabäen hellenistischer Zeit aus Echinos, Festschrift zur Nikolaus Himmelmann, 1989,
315 ê.å.
46. Ë. Ãïõíáñïðïýëïõ, ÔÝóóåñéò êáéíïýñéåò áðåëåõèåñùôéêÝò åðéãñáöÝò áðü ôïí Á÷éíü Ëáìßáò, Áìçôüò,
Ôéìçôéêüò ôüìïò ãéá ôïí êáèçãçôÞ Ì. Áíäñüíéêï, Èåóóáëïíßêç 1987, 251 ê. å. Ì. Ç. ÆÜ÷ïõ - ÊïíôïãéÜííç,
ÐáñáôçñÞóåéò óå áðåëåõèåñùôéêÝò åðéãñáöÝò ôïõ Å÷ßíïõ, Åãíáôßá É, ÅÅÖÓÁÐÈ 23 (1989), 209 ê. å.
47. Ìáñßá ×Üäïõ, Ï áñ÷áßïò Å÷ßíïò: Ç éóôïñßá áðü ôéò åðéãñáöÝò, Áñ÷áéïöèéùôéêÜ Â´, ÐñáêôéêÜ ôïõ Â´
Óõíåäñßïõ Áëìõñéþôéêùí Óðïõäþí, Á, 1995 (1997), ô. á´, 203 ê. å.
48. L. J. Bliquez, Gnaeus Octavius and the Echinaioi, Hesperia XLIV (1975), 431 ê.å. ×Üäïõ, ü.ð., 205 ê. å.
49. Ð. Ëáæáñßäçò, ÁÄ 16 (1960), Â, 162 ê.å. (Á÷éíüò). Ãïõíáñïðïýëïõ, ü.ð.
ÌáñìÜñéíç åíåðßãñáöç ðëÜêá

á´ ìéóü 2ïõ áé. ì.×.
(öùô. 15)
×ñõóü åíþôéï - ðåñéóôÝñé
åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí
(öùô. 14)
ÓÕÍÔÏÌÏÃÑÁÖÉÅÓ
ÁÄ.................. Áñ÷áéïëïãéêüí Äåëôßïí

ÁÌ................. Ìitteilungen des Deutschen Archaologischen Institutes,
Athenische Abteilung
BCH............... Bulletin de Correspondance Hellénique
ÅÅÖÓÁÐÈ... ÅðéóôçìïíéêÞ Åðåôçñßò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò
Áñéóôïôåëåßïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò
RE.................. Paulys Realencyclopädie der classischen
Altertumswissenschaft
Å×ÉÍÏÓ : Éóôïñéêü ðåñßãñáììá, ìíçìåéáêÞ ôïðïãñáößá êáé áñ÷áéïëïãéêÜ

åõñÞìáôá
ìéáò áñ÷áßáò èåóóáëéêÞò ðüëçò óôïí Á÷éíü Öèéþôéäïò
ÐÅÑÉËÇØÇ
Ï óçìåñéíüò Á÷éíüò åßíáé êôéóìÝíïò ðÜíù óôá åñåßðéá ôïõ áñ÷áßïõ Å÷ßíïõ Þ
Å÷éíïýíôïò. Ç ðñïíïìéáêÞ èÝóç ôïõ óå Ýíá ýøùìá óôïõò ðñüðïäåò ôçò ´Ïèñõïò, óå
ìéêñÞ áðüóôáóç áðü ôéò âüñåéåò áêôÝò ôïõ Ìáëéáêïý êüëðïõ, ìå ðáíïñáìéêÞ èÝá óôç
èÜëáóóá áëëÜ êáé óôçí åýöïñç ðáñáèáëÜóóéá ðåäéÜäá, ôá Üöèïíá íåñÜ, ç âëÜóôçóç
êáé ôï êáëü êëßìá ôïõ, åîõìíïýíôáé áðü ôïõò áñ÷áßïõò óõããñáöåßò êáé áðü ôïõò
íåþôåñïõò ìåëåôçôÝò, óõíÝâáëáí äå áðïöáóéóôéêÜ óôç óõíå÷Þ êáôïßêçóÞ ôïõ áðü
ôïõò ðñïúóôïñéêïýò ÷ñüíïõò ìÝ÷ñé óÞìåñá.
Ôá áñ÷áéïëïãéêÜ äåäïìÝíá ìáò åðéôñÝðïõí íá ðáñáêïëïõèÞóïõìå ôçí ðïñåßá ôçò

ðüëçò óå üëç ôçí éóôïñéêÞ ôçò äéáäñïìÞ. Óýìöùíá ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ôùí
áíáóêáöþí êáé ôùí åðéöáíåéáêþí åñåõíþí ôçò ÉÄ´ Åöïñåßáò Ðñïúóôïñéêþí &
Êëáóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí, ôá áñ÷áéüôåñá ß÷íç êáôïßêçóçò óôçí ðåñéï÷Þ
÷ñïíïëïãïýíôáé óôç ÌÝóç Åðï÷Þ ôïõ ×áëêïý. Ôá ôåß÷ç, ïé ðïëõÜñéèìïé ôÜöïé êáé ôá
èåìÝëéá áñ÷áßùí ïéêïäïìçìÜôùí ðïõ Ý÷ïõí Ýñèåé óôï öùò, äéáãñÜöïõí ìå óáöÞíåéá
ôçí ôïðïãñáößá ôïõ áñ÷áßïõ ïéêéóìïý êáé ôùí íåêñïôáöåßùí ôïõ áðü ôïõò êëáóéêïýò
÷ñüíïõò ìÝ÷ñé ôçí ýóôåñç áñ÷áéüôçôá.
ÐëÞèïò êéíçôþí åõñçìÜôùí üëùí ôùí êáôçãïñéþí, áããåßá, åéäþëéá, êïóìÞìáôá,

ãëõðôÜ ê.á., ðïëëÜ áðü ôá ïðïßá ìïíáäéêÜ óôï åßäïò ôïõò óôïí åëëáäéêü ÷þñï,
êïóìïýí ôéò ðñïèÞêåò ôïõ Áñ÷áéïëïãéêïý Ìïõóåßïõ Ëáìßáò.
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
Ãåþñãéïò Óïýëéïò
êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò
ÈÅÌÁ
Ïé éóôïñéêÝò ó÷Ýóåéò Öèéùôþí êáé Ìáêåäüíùí
i. Ç Öèéþôéäá óôï óýíïëü ôçò êáé ìå ôéò ôñåéò åðáñ÷ßåò ôçò (Öèéþôéäáò, Ëïêñßäáò
êáé Äïìïêïý) âñßóêåôáé óôï ãåùìåôñéêü êÝíôñï ôçò ÅëëÜäáò. Åßíáé ôï
óôñáôçãéêüôåñï óçìåßï ôçò ÅëëÜäáò. Ïé êÜôïéêïé ôçò Öèéþôéäáò Ýðáéîáí ðÜíôïôå
óçìáíôéêü ñüëï êáé Þôáí ðáñüíôåò óå üëïõò ôïõò áãþíåò áðü ôá âÜèç ôùí áéþíùí
ìÝ÷ñé ôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ. Åß÷áí ðÜíôïôå õøçëü ôï áßóèçìá ôïõ êáèÞêïíôïò êáé
ïõäÝðïôå áðïõóßáóáí áðü ôï éóôïñéêü ãßãíåóèáé.
Ç äïîáóìÝíç Ìáêåäïíßá óõíéóôÜ Ýíá ñùìáëÝï ôìÞìá ôïõ åëëçíéóìïý ðïõ Ý÷åé
äïîÜóåé ôçí ÅëëÜäá. Ïé Ìáêåäüíåò åìðëïõôéóìÝíïé óÞìåñá áðü ôïí Ðïíôéáêü
åëëçíéóìü ðïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí åñãáôéêüôçôÜ ôïõò, ôçí ðñïïäåõôéêüôçôÜ ôïõò êáé
ôï õøçëü áßóèçìá öéëïðáôñßáò, óõíéóôïýí Ýíáí áðü ôïõò êýñéïõò ðõëþíåò ôïõ
Åëëçíéóìïý.
Ïé Öèéùôåßò êáé ïé Ìáêåäüíåò óõíáíôÞèçêáí ðïëëÝò öïñÝò óôï äéÜâá ôçò
Éóôïñßáò êÜôù áðü åíôõðùóéáêÝò óõãêõñßåò. Èá óçìåéþóïõìå ëßãá éóôïñéêÜ óôïé÷åßá
åíäåéêôéêÜ ôùí ó÷Ýóåùí ôùí Öèéùôþí êáé ôùí Ìáêåäüíùí.
ii. Ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôéò ó÷Ýóåéò áõôÝò êáôÜ ðåñéüäïõò, áðü ôçí
áñ÷áéüôçôá ìÝ÷ñé óÞìåñá.
Áñ÷áéüôçôá. ¼ðùò Ý÷åé áðïäåé÷ôåß áðü áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá, ïé áñ÷áßïé

Ëïêñïß åß÷áí íüìéóìá êáé ðéèáíüôáôá Ýìâëçìá ôï äåêáåîÜêôéíï Þëéï, áêñéâþò üìïéï
ìå áõôüí ôçò Âåñãßíáò ôùí Ìáêåäüíùí. Ðñüêåéôáé ãéá áðëÞ óýìðôùóç Þ ãéá Ýíäåéîç
óõíÜöåéáò êáé óôåíþí ó÷Ýóåùí;
Óôçí ÁíèÞëç, ôï 337 ð.×., ýóôåñá áðü áðüöáóç ôïõ Áìöéêôõïíéêïý Óõíåäñßïõ ìå
óõììåôï÷Þ üëùí ôùí ÅëëÞíùí, ðëçí Èçâáßùí, Áèçíáßùí êáé Ëáêåäáéìïíßùí, ï
ÂáóéëéÜò ôçò Ìáêåäïíßáò ÁëÝîáíäñïò áíáãïñåýôçêå ãéá ðñþôç öïñÜ "Çãåìþí ôùí
ÅëëÞíùí". Ç éóôïñéêÞ áõôÞ áðüöáóç äåí áöÞíåé êáíÝíá ðåñéèþñéï ãéá áìöéóâÞôçóç
ôçò åëëçíéêüôçôáò ôùí áñ÷áßùí Ìáêåäüíùí. ÁëëÜ êáé óõíéóôÜ ôçí åðßóçìç
"óõìâïëáéïãñáöéêÞ ðñÜîç" ìå ôçí ïðïßá üëïò ï Åëëçíéóìüò åíþíåôáé õðü ôïõò
Ìáêåäüíåò. ¸íá óþìá ËáìéÝùí éððÝùí áêïëïýèçóå ôï ÌÝãá ÁëÝîáíäñï óôçí åðéêÞ
åêóôñáôåßá ôïõ ìÝ÷ñé ôéò Éíäßåò.
Ôï 323 ð.×. öèÜíåé ç åßäçóç ðåñß èáíÜôïõ ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ. Ôüôå
îåóçêþíïíôáé óôçí ÁèÞíá áíôéìáêåäïíéêÝò äõíÜìåéò õðü ôïí ËåùóèÝíç. Åðßóçò áðü
ôç ÈÞâá êáé Üëëá ìÝñç ïé áíôéìáêåäïíéêÝò äõíÜìåéò óõíåíþíïíôáé õðü ôïí
ËåùóèÝíç êáé ðïëéïñêïýí ôéò ÌáêåäïíéêÝò äõíÜìåéò ôïõ Áíôßðáôñïõ óôç Ëáìßá. Ïé
Ëáìéåßò Ýìåéíáí öéëéêïß ðñïò ôïõò Ìáêåäüíåò ïé ïðïßïé ôåëéêÜ ýóôåñá áðü äéÜöïñåò
ìÜ÷åò íßêçóáí. Åßíáé ï Ëáìéáêüò Ðüëåìïò. ÐÞñå ôï üíïìá ìüíï êáé ìüíï áðü ôïí
ôüðï äéåîáãùãÞò ôïõ, ÷ùñßò ïé Öèéùôåßò íá Ý÷ïõí êáíÝíá éäéáßôåñï ñüëï. ¹ôáí
ìÜëëïí öéëéêïß ðñïò ôïõò Ìáêåäüíåò, éäßùò ïé Ëáìéåßò.
ÂõæáíôéíÞ Åðï÷Þ. Áðü ôïí 7ï êáé Ýùò ôïí 10ï áéþíá ì.×. ôá ÓëáâéêÜ öýëá
36 Ãåþñãéïò Óïýëéïò
åîáðëþíïíôáé óå üëç ôçí áíáôïëéêÞ - êåíôñéêÞ Åõñþðç êáé ôç ÂáëêáíéêÞ. Óôçí

ÅëëÜäá êáôåâáßíïõí ùò ïéêïíïìéêïß ðñüóöõãåò Ýöèáóáí ó÷åäüí ìÝ÷ñé ôçí
Ðåëïðüííçóï, åíþ ùò óôñáôéùôéêÞ äýíáìç ïé Âïýëãáñïé Ýöèáóáí ìÝ÷ñé ôçí ÁèÞíá.
Ï Óôñáôçãüò ôïõ Âõæáíôßïõ Íéêçöüñïò Ïõñáíüò åðéôõã÷Üíåé ôçí ðëÝïí óçìáíôéêÞ,
ó÷åäüí êáèïñéóôéêÞ, íßêç ôùí Âõæáíôéíþí åíáíôßïí ôùí ÂïõëãÜñùí: ôç ìÜ÷ç ôïõ
Óðåñ÷åéïý ôï 997 ì.×. Ç áíá÷áßôéóç êáé áíáäßðëùóç ôùí ÂïõëãÜñùí áñ÷ßæåé áðü ôç
Öèéþôéäá. Èá ÷ñåéáóôïýí ðïëëïß áãþíåò áêüìç, þóôå íá ìçí áðåéëåßôáé áðü áõôïýò
ç Ìáêåäïíßá.
Ôïõñêïêñáôßá. Ìçôñïðïëßôåò áðü ôçí ðÜëáé ðïôÝ äéáëÜìøáóá Ìçôñüðïëç ÍÝùí

Ðáôñþí (ÕðÜôçò), üðùò ï Äùñüèåïò, ï Ãåñìáíüò êáé Üëëïé åðéóêÝðôïíôáé ôç ÄõôéêÞ
Ìáêåäïíßá êáé åíéó÷ýïõí ôïí Åëëçíéóìü êáé ôï ×ñéóôéáíéóìü.
Áðåëåõèåñùôéêüò Áãþíáò ôïõ 1821. ÌåôÜ ôç óõíôñéâÞ ôçò åðáíÜóôáóçò óôç

Ìáêåäïíßá (ÍÜïõóá, ÓÝññåò, ×áëêéäéêÞ) ôá ìáêåäïíéêÜ åðáíáóôáôéêÜ óþìáôá
êáôåâáßíïõí óôç Íüôéá ÅëëÜäá, üðïõ óõíåíþíïíôáé ìå ôá ñïõìåëéþôéêá êáé
óõíå÷ßæïõí ôïí áãþíá ìÝ÷ñé ôçí ôåëéêÞ áðåëåõèÝñùóç ôïõ ðñþôïõ ôìÞìáôïò ôïõ
Åëëçíéóìïý. Ôüôå ïé Ìáêåäüíåò áãùíéóôÝò êáé ïé ïéêïãÝíåéÝò ôïõò æçôïýí äßêáéá,
üðùò êáé Üëëïé áãùíéóôÝò, áðïêáôÜóôáóç êáé äéáíïìÞ ãáéþí. ÆÞôçóáí óõãêåêñéìÝíá
íá åãêáôáóôáèïýí óôçí ÁôáëÜíôç êáé íá éäñýóïõí åêåß ôïí ïéêéóìü "ÍÝá ÐÝëëç"
(ÍÝá ÐÝëëá). ÕðÞñîáí äéÜöïñåò áíôéññÞóåéò. ÔåëéêÜ ï ÂáóéëéÜò ¼èùíáò äéêáéþíåé
ôïõò çñùéêïýò Ìáêåäüíåò. Ç åðéôñïðÞ ôùí Ìáêåäüíùí, ðïõ Þôáí óôçí ÁèÞíá ãéá
äéáðñáãìáôåýóåéò ìå ôçí ÊõâÝñíçóç, ìåôÜ ôçí áðüöáóç ôçò ÊõâÝñíçóçò, ìå
åðéóôïëÞ ôçò óôïõò Ìáêåäüíåò ôçò ÁôáëÜíôçò, åíçìåñþíåé ãéá ôá áðïôåëÝóìáôá.
Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ç åðéóôïëÞ áõôÞ áñ÷ßæåé ìå ôç öñÜóç: "êÞäåôáé ï Èåüò ôùí
Ìáêåäüíùí…". Ç óõãêõñßá åßíáé åíôõðùóéáêÞ: ïé Ìáêåäüíåò æÞôçóáí íá
óõãêáôïéêÞóïõí ìå ôïõò Ëïêñïýò, ÷ùñßò ïýôå ïé ìåí ïýôå ïé äå íá ãíùñßæïõí üôé ïé
ðñüãïíïß ôïõò åß÷áí ôï ßäéï Ýìâëçìá, ôïí äåêáåîÜêôéíï Þëéï… ÓÞìåñá õðÜñ÷åé ï
ïéêéóìüò áõôüò óôçí ÁôáëÜíôç, üðùò êáé ç åíïñßá "Ìáêåäïíßáò" êáé ôï Äçìïôéêü
Ó÷ïëåßï ðïõ åðïíïìÜæåôáé "Ìáêåäïíßá".
ÊáôÜ ôï 1854 ãßíåôáé ï Ñùóï - Ôïõñêéêüò (Êñéìáúêüò) ðüëåìïò. Ãéá ðïëëïýò åßíáé
ç åõêáéñßá ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç êáé ôùí Üëëùí ôìçìÜôùí ôïõ Åëëçíéóìïý êáé
éäéáßôåñá ôçò Ìáêåäïíßáò. ¸ôóé óôçí áêñéôéêÞ ôüôå Öèéþôéäá äéïñãáíþíïíôáé
åèåëïíôéêÜ óþìáôá ìå ðñþôïõò êáé êáëýôåñïõò ôïõò áðïãüíïõò ôùí Ìáêåäüíùí
áãùíéóôþí êáé åîïñìïýí. Äßíïõí ðïëëÝò ìÜ÷åò êáé öèÜíïõí ìÝ÷ñé ôçí Åëáóóüíá.
Ïé "óýììá÷ïß" ìáò üìùò åíåñãïýí íáõôéêü áðïêëåéóìü ôïõ ÐåéñáéÜ êáé áðáéôïýí
ôçí åðéóôñïöÞ ôùí áðåëåõèåñùôéêþí óùìÜôùí. ¸ôóé áõôÜ áíáãêÜæïíôáé íá
åðéóôñÝøïõí óôç Öèéþôéäá. Áõôü üìùò ðïõ äåí Ýãéíå ôüôå èá ãßíåé ìéóü áéþíá
áñãüôåñá.
Âáëêáíéêüò Ðüëåìïò 1912 - 13. Ôï 4ï Åõæùíéêü Óýíôáãìá ôçò Ëáìßáò (ïé

ëåãüìåíïé "âïõíßóéïé" ôçò Öèéþôéäáò) ìå äéïéêçôÞ ôïí Þñùá ÓõíôáãìáôÜñ÷ç ÉùÜííç
ÐáðáêõñéáæÞ áðü ôçí ÕðÜôç, åéóÝñ÷åôáé ðñþôï êáé ìáæß ìå ôïí õðüëïéðï Åëëçíéêü
Óôñáôü áðåëåõèåñþíåé ôç Èåóóáëïíßêç. Ìå ôçí Ýíáñîç ôïõ äåõôÝñïõ Âáëêáíéêïý
ðïëÝìïõ ãßíåôáé ç êñßóéìç ìÜ÷ç ôïõ Ëá÷áíÜ (20 - 21/6/1913). Åêåß ðñùôáãùíéóôåß ôï
4ï Åõæùíéêü Óýíôáãìá ôçò Ëáìßáò. Äßíåé ìéá ãåííáßá êáé öïíéêÞ ìÜ÷ç. ÄåêÜäåò
Ïé éóôïñéêÝò ó÷Ýóåéò Öèéùôþí êáé Ìáêåäüíùí 37
íåêñïß áðü üëç ôç Öèéþôéäá ðüôéóáí ìå ôï áßìá ôïõò ôçí éåñÞ ÌáêåäïíéêÞ Ãç.
Íåêñüò êáé ï äéïéêçôÞò ÓõíôáãìáôÜñ÷çò É. ÐáðáêõñéáæÞò. ¼ìùò ç ìÜ÷ç êåñäÞèçêå.
Ïé Âïýëãáñïé áðùèÞèçêáí êáé êáôáäéþ÷ôçêáí ìÝ÷ñé ôç ÄïúñÜíç. Åêåß Þëèå ç óåéñÜ
ôïõ Üëëïõ ÓõíôÜãìáôïò ôçò Ëáìßáò, ôïõ 2ïõ ÓõíôÜãìáôïò (ïé ëåãüìåíïé "êáìðßóéïé"
ôçò Öèéþôéäáò). Êåñäßæïõí êáôÜ êñÜôïò, ðáñÜ ôéò äåêÜäåò ôùí íåêñþí. Ï Åëëçíéêüò
Óôñáôüò ðéÜíåé Ýôóé åðáöÞ ìå ôï óõììá÷éêü óåñâéêü óôñáôü. Ïé Âïýëãáñïé
êáôáäéþêïíôáé ðñïò ôç ÔæïõìáãéÜ. Ç Ìáêåäïíßá áðåëåõèåñþèçêå ïñéóôéêÜ. Ç ìÜ÷ç
ôïõ Ëá÷áíÜ Ýêñéíå ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò Ìáêåäïíßáò.
ÓÞìåñá öáßíåôáé üôé ìðÞêáìå ïñéóôéêÜ óôç öÜóç ôçò åéñçíéêÞò óõíýðáñîçò ìå ôï
Âïõëãáñéêü ëáü. ¼ìùò ç ìïßñá ôï èÝëçóå Ýôóé þóôå ç ðñþôç íéêçôÞñéá ìÜ÷ç êáôÜ
ôùí ÂïõëãÜñùí íá äïèåß óôïí Óðåñ÷åéü êáé êÜðïéïò ðïõ êáôÜãåôáé áðü ôï Óðåñ÷åéü,
ï É. ÐáðáêõñéáæÞò ìå óôñáôéþôåò áðü ôï Óðåñ÷åéü, ó÷åäüí ÷ßëéá ÷ñüíéá ìåôÜ, íá
äþóåé ôçí ôåëåõôáßá ìÜ÷ç.
Óôç öéëüîåíç Ìáêåäïíßá æïýíå, äñáóôçñéïðïéïýíôáé êáé äéáðñÝðïõí óÞìåñá
ðåñßðïõ 10.000 êÜôïéêïé öèéùôéêÞò êáôáãùãÞò óõíå÷ßæïíôáò ôç ìáêñáßùíç ðáñÜäïóç
áíÜìåóá óôïõò êáôïßêïõò ôùí äýï áõôþí åëëçíéêþí ðåñéï÷þí ðïõ Ý÷ïõí õøçëÞ
áìïéâáßá óõìðÜèåéá.
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
ÉùÜííçò Áè. Êáñá÷ñÞóôïò
äñ. éóôïñßáò
ÈÅÌÁ
Ç Ýíôáîç ôçò Öèéþôéäáò óôï äéïéêçôéêü ìç÷áíéóìü
ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò.
Ï êáíïõííáìÝò ôïõ Æçôïõíßïõ.
Ô ï êåßìåíï ðïõ åßíáé ãíùóôü ùò êáíïõííáìÝò ôïõ Æçôïõíßïõ Ý÷åé ðéèáíüôáôá

óõíôá÷èåß êáôÜ ôçí åðï÷Þ ôçò êùäéêïðïéçôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ
óïõëôÜíïõ ÓïõëåúìÜí Á´ (1520 - 1566).1 ÁíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôùí ðåñéöåñåéáêþí -
åðáñ÷éáêþí êáíïõííáìÝäùí, óôá êåßìåíá äçëáäÞ åêåßíá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ñõèìßóåéò
ðïõ áöïñïýí óå óõãêåêñéìÝíåò ðåñéï÷Ýò, óå áíôßèåóç ìå ôïõò ãåíéêïýò
êáíïõííáìÝäåò, ïé ïðïßïé ðåñéåß÷áí óõíïëéêÝò ñõèìßóåéò ðïõ áöïñïýóáí óôï óýíïëï
ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé ôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï
åêäüèçêå óôç óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï. Åêåßíç ôçí åðï÷Þ ðáñáôçñÞèçêå ìéá
óçìáíôéêÞ Üíèéóç ôçò êùäéêïðïéçôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò êáé äéáìïñöþèçêå óå ìåãÜëï
âáèìü Ýíá corpus êåéìÝíùí ðïõ ñýèìéæáí êõñßùò ôéò öïñïëïãéêïý ÷áñáêôÞñá
õðï÷ñåþóåéò ôùí õðçêüùí ôçò áõôïêñáôïñßáò, áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá æçôÞìáôá ðïõ
áöïñïýóáí óôéò ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá, êáèþò êáé ìå ôïõò êáôÜ ôüðïõò
åêðñïóþðïõò ôçò.² ÐñÝðåé åðßóçò íá óçìåéþóïõìå üôé ïé ñõèìßóåéò ðïõ
ðåñéëáìâÜíïíôáí óå áõôÜ ôá êåßìåíá äåí ðåñéïñßæïíôáí óôïõò ìç ìïõóïõëìÜíïõò,
áëëÜ áöïñïýóáí óôï óýíïëï ôùí ñáãéÜäùí (reaya)³ ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò,
ëáìâÜíïíôáò âÝâáéá õðüøç ôï äéáöïñåôéêü status ôçò êÜèå ïìÜäáò, üðùò áõôü
õðáãïñåõüôáí áðü ìéá óåéñÜ ðáñáãüíôùí, üðùò ôï èñÞóêåõìá, ï ôüðïò êáôïéêßáò,
ðñïíïìéáêïß ïñéóìïß, ðáñï÷Þ õðçñåóéþí ðñïò ôï êñÜôïò.
Ç áíÜëõóç ôÝôïéïõ åßäïõò ðçãþí åðéôñÝðåé ôçí åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí
ó÷åôéêþí ìå ôïõò äéïéêçôéêïýò êáé öïñïëïãéêïýò ìç÷áíéóìïýò ôçò ïèùìáíéêÞò
áõôïêñáôïñßáò, ôçí Ýíôáîç ôùí äéáöüñùí ïìÜäùí, èñçóêåõôéêþí, åðáããåëìáôéêþí
êáé Üëëùí óå áõôïýò êáé ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí ðáñáðÜíù ïìÜäùí. ÔÝëïò åðéôñÝðåé
ôçí åîáãùãÞ ÷ñÞóéìùí óõìðåñáóìÜôùí ãéá ôçí ïéêïíïìßá êáé ôéò êïéíùíéêÝò äïìÝò
ôùí ôïðéêþí êïéíùíéþí óôéò ïðïßåò êÜèå öïñÜ áíáöÝñïíôáé.
Ï êáíïõííáìÝò áöïñÜ óôïí êáæÜ ôïõ Æçôïõíßïõ4 êáé ðåñéãñÜöåé ó÷åäüí
áðïêëåéóôéêÜ ôéò öïñïëïãéêïý ÷áñáêôÞñá õðï÷ñåþóåéò ôùí õðçêüùí ðñïò ôïõò
ôéìáñéïý÷ïõò. ÁíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôïõò ïé ïöåéëüìåíïé öüñïé åßíáé äõíáôü íá
÷ùñéóôïýí óå äýï ìåãÜëåò êáôçãïñßåò: Ôïõò öüñïõò ðïõ êáôáâÜëëïíôáí óå åßäïò êáé
åêåßíïõò ðïõ Þôáí ðëçñùôÝïé óå ÷ñÞìá. Óôçí ðñþôç êáôçãïñßá áíÞêáí ïé äåêÜôåò åðß
ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò: Óôï êåßìåíï ãßíåôáé ëüãïò ãéá äåêÜôç ôùí äçìçôñéáêþí, ìå
äéáâáèìßóåéò ùò ðñïò ôï ýøïò ôçò áíÜëïãá ìå ôï èñÞóêåõìá êáé ôïí ôüðï êáôïéêßáò.
Ïé ìïõóïõëìÜíïé êÜôïéêïé ôïõ Æçôïõíßïõ ðëÞñùíáí áêñéâþò ôï 1/10 ôçò ðáñáãùãÞò
ôïõò óå äçìçôñéáêÜ, åíþ ç äåêÜôç åðß ôùí äçìçôñéáêþí ãéá ôïõò ìïõóïõëìÜíïõò ôçò
õðáßèñïõ áíåñ÷üôáí óôï 12,5%. Ç ìåãáëýôåñç åðéâÜñõíóç üìùò áöïñïýóå óôïõò
÷ñéóôéáíïýò ñáãéÜäåò, ïé ïðïßïé áíåîÜñôçôá áðü ôïí ôüðï êáôïéêßáò ôïõò êáôÝâáëáí
óôïí ôéìáñéïý÷ï ôï 13,3% ôçò ðáñáãùãÞò ôïõò.
Ï êáíïõííáìÝò ôïõ Æçôïõíßïõ 39
Åêôüò áðü ôá äçìçôñéáêÜ ìå äåêÜôç åðéâáñýíïíôáí êáé ìéá óåéñÜ Üëëá ðñïúüíôá,
üðùò ôï âáìâÜêé, ï ìïýóôïò, ôá ìåëßóóéá, ôï ëéíÜñé êáé ôï ãëõêÜíéóï.5 Ãéá ôï âáìâÜêé
ïé ìïõóïõëìÜíïé ðëÞñùíáí 1 ìÝñïò óôá 10 ùò äåêÜôç êáé ïé ìç ìïõóïõëìÜíïé 2 ìÝñç
óôá 15, äçëáäÞ ðåñßðïõ 13%. Ïé ìç ìïõóïõëìÜíïé Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá
êáôáâÜëïõí óôïí ôéìáñéïý÷ï 2 ìÝñç ìïýóôïõ óôá 15 ùò äåêÜôç. Ïé ìïõóïõëìÜíïé
ðëÞñùíáí ãéá ôá áìðÝëéá ôïõò ÷ñçìáôéêü öüñï (resm - i dönüm) ýøïõò 4 Üóðñùí áíÜ
dönüm (ìïíÜäá ìÝôñçóçò åðéöáíåßáò, ßóç ðåñßðïõ ìå 920 m²).6
ÁíáöïñéêÜ ìå ôç äåêÜôç ôùí ìåëéóóéþí äåí õðÞñ÷áí äéáöïñÝò ìåôáîý
ìïõóïõëìÜíùí êáé ìç. Êáé ïé ìåí êáé ïé äå åðéâáñýíïíôáí ìå 1 êõøÝëç óôéò 10. Óå
áõôü ôï óçìåßï ðáñïõóéÜæåé åíäéáöÝñïí ç óýãêñéóç ìå ôïí êáíïõííáìÝ ôùí
ÔñéêÜëùí. Åêåß ðñïâëåðüôáí ç åíáëëáêôéêÞ äõíáôüôçôá ðëçñùìÞò ôçò äåêÜôçò ôùí
ìåëéóóéþí óå ÷ñÞìá, Ýíá Üóðñï ãéá êÜèå êõøÝëç,7 ðñáêôéêÞ ðïõ ìáñôõñåßôáé êáé óå
Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò åêåßíç ôçí ðåñßïäï.8 Ðéèáíþò ç
äéáäéêáóßá åê÷ñçìáôéóìïý ôçò öïñïëïãßáò äåí åß÷å ðñï÷ùñÞóåé ôüóï ðïëý üóï
áëëïý. Ïé ìç ìïõóïõëìÜíïé ôÝëïò ðëÞñùíáí êáé 2 ìÝñç óôá 15 ùò äåêÜôç ôïõ ëéíáñéïý
êáé ôïõ ãëõêÜíéóïõ.
Ïé ÷ñçìáôéêïß öüñïé åßíáé äõíáôü íá ÷ùñéóôïýí ðåñáéôÝñù óå 2 êáôçãïñßåò: Óôçí
ðñþôç áíÞêïõí ïé Ýããåéïé öüñïé, ôï äéêáßùìá âïóêÞò êáé ï öüñïò áññáâþíùí, êáé
óôçí äåýôåñç åêåßíïé ðïõ óõíäÝïíôáé ìå óõãêåêñéìÝíåò ïéêïíïìéêÝò
äñáóôçñéüôçôåò. ÎåêéíÜìå ìå ôçí ðáñïõóßáóç ôçò ðñþôçò ïìÜäáò. ÊÜèå åíÞëéêïò,9
éêáíüò ðñïò åñãáóßá ðëÞñùíå Ýããåéï öüñï. Ãéá ôïõò ìç ìïõóïõëìÜíïõò ï öüñïò
áõôüò ïíïìáæüôáí ispence êáé áíåñ÷üôáí óå 25 Üóðñá åôçóßùò. Åîáßñåóç
áðïôåëïýóáí ïé ÷Þñåò. ÐëÞñùíáí ìüíï 6 Üóðñá.10 Ïé ìïõóïõëìÜíïé ðëÞñùíáí Ýããåéï
öüñï, resm - i cift, ýøïõò 22 Üóðñùí åôçóßùò, åöüóïí êáôåß÷áí Ýíá ïëüêëçñï cift11 êáé
11 áí êáôåß÷áí ìéóü. Ïé ðáíôñåìÝíïé, ïé ïðïßïé åß÷áí óôçí êáôï÷Þ ôïõò ëéãüôåñï áðü
ìéóü cift, êáèþò êáé ïé Üêëçñïé, ðëÞñùíáí 11 Üóðñá ùò resm - i bennak. Ïé
áíýðáíôñïé õðïâÜëëïíôáí óå êáôáâïëÞ 6 Üóðñùí åôçóßùò ùò resm - i mucerred.12
Ïé åíÞëéêåò ìç ìïõóïõëìÜíïé ðëÞñùíáí 6 Üóðñá åôçóßùò ùò äéêáßùìá âïóêÞò
(resm - i otluk).13 Ïé áíýðáíôñïé êáé ïé ÷Þñåò åîáéñïýíôáí áðü ôï öüñï áõôüí.
Ï öüñïò ôùí áññáâþíùí (resm - i arus) âÜñõíå ìïõóïõëìÜíïõò êáé ìç åîßóïõ. Ç
äéáöïñïðïßçóç ðïõ êáôáãñÜöåôáé óå áõôü ôï óçìåßï ó÷åôßæåôáé ìå ôçí ðñïçãïýìåíç
ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç ôçò íýöçò. Ãéá ôéò ãõíáßêåò ðïõ ðáíôñåýïíôáí ãéá ðñþôç
öïñÜ ï öüñïò Þôáí 30 Üóðñá, åíþ ãéá ôéò ÷Þñåò 15. Óýìöùíá ìå óôïé÷åßá áðü Üëëåò
ðåñéï÷Ýò ôï öüñï áõôüí êáôÝâáëå óôïí ôéìáñéïý÷ï ï ðáôÝñáò ôçò íýöçò.14
¼ëïé ïé ñáãéÜäåò ðëÞñùíáí 4 Üóðñá áíÜ donum ãéá öüñï ëá÷áíüêçðùí (resm -
i bostan). Ðñüêåéôáé ðñïöáíþò ãéá ìåôåîÝëéîç ôçò äåêÜôçò ôùí ëá÷áíüêçðùí óå
÷ñçìáôéêü öüñï. Ï ìïýóôïò ôùí ìç ìïõóïõëìÜíùí åðéâáñõíüôáí üôáí Ýìðáéíå óå
âáñÝëéá, êáé ìå äéêáßùìá óðéèáìÞò, (resm - i karis), ôï ïðïßï áíåñ÷üôáí óå 2 Üóðñá
ôç óðéèáìÞ.
¼ëïé ïé ñáãéÜäåò ðëÞñùíáí öüñï ãéá ôá ðñïâÜôá (adet - i agnam) Ýíá Üóðñï áíÜ
äýï ðñüâáôá.15 Ï ßäéïò öüñïò âÜñõíå êáé ôá êáôóßêéá. Ïé ìç ìïõóïõëìÜíïé
êáôÝâáëëáí åðßóçò êáé Ýíá Üóðñï áíÜ äýï ÷ïéñßäéá (resm - i hinzir). Áí åðñüêåéôï
ãéá ïéêüóéôá ÷ïéñßäéá ï öüñïò Þôáí õøçëüôåñïò, äçëáäÞ Ýíá Üóðñï ãéá êáèÝíá áðü
áõôÜ.16
Ïé âïóêïß, ïé ïðïßïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôá âïóêïôüðéá åíüò ÷ùñéïý ðïõ áíÞêå óå
ôéìÜñéï, ðëÞñùíáí óôïí ôéìáñéïý÷ï 25 Üóðñá áíÜ êïðÜäé ùò äéêáßùìá íïìÞò
40 ÉùÜííçò Áè. Êáñá÷ñÞóôïò
÷åéìáäéïý (resm - i otlak ve kislak).17 Áðü ôçí êáôáâïëÞ áõôïý ôïõ öüñïõ åîáéñïýíôáí
ïé êôçíïôñüöïé ðïõ Þôáí êÜôïéêïé ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ÷ùñéïý. Óå áõôü ôï óçìåßï
ðñïâÜëëåé ôï ÷ùñéü, ùò ìïíÜäá ïñãÜíùóçò ôïõ ÷þñïõ, ôá üñéá ôçò ïðïßáò üìùò äå
óõìðßðôïõí ìå ôï ÷ùñéü ùò ïéêéóôéêü ÷þñï. Åðßóçò åßíáé äõíáôü íá õðïèÝóïõìå üôé
ôï ÷ùñéü ëåéôïõñãïýóå ùò êïéíùíéêü ìüñöùìá, ôá ìÝëç ôïõ ïðïßïõ åß÷áí
óõãêåêñéìÝíá äéêáéþìáôá óôç ÷ñÞóç ôïõ ÷þñïõ.18
Ïé ôéìáñéïý÷ïé åéóÝðñáôôáí åðßóçò öüñï ãéá ôïõò ìýëïõò (resm - i asyab) ðïõ
âñßóêïíôáí óôéò åêôÜóåéò ðïõ ôïõò åß÷áí ðáñá÷ùñçèåß. Ï öüñïò Þôáí áíÜëïãïò ìå
ôïí ôýðï ôïõ ìýëïõ, áëëÜ êáé ìå ôï ÷ñüíï ëåéôïõñãßáò ôïõ ìýëïõ óôç äéÜñêåéá ôïõ
Ýôïõò. Ãéá Ýíá íåñüìõëï ðïõ ëåéôïõñãïýóå ïëüêëçñï ôï Ýôïò ï öüñïò ðïõ Ýðñåðå íá
êáôáâëçèåß áíåñ÷üôáí óå 30 Üóðñá. Áíôéóôïß÷ùò, áí ï íåñüìõëïò ëåéôïõñãïýóå ìüíï
Ýîé ìÞíåò, ï öüñïò ðïõ áíáëïãïýóå Þôáí 15 Üóðñá. ¼ðùò 15 Üóðñá Þôáí êáé ï öüñïò
ðïõ ðëçñùíüôáí ãéá ôá ìáíôÜíéá.19
Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ùò ðñïò ôéò ó÷Ýóåéò åîÜñôçóçò ìåôáîý ôïõ ôéìáñéïý÷ïõ êáé
ôùí ÷ùñéêþí ðáñïõóéÜæåé Ýíá åßäïò áðïæçìßùóçò (cift bozan akcesi) ðïõ ïé ÷ùñéêïß
Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá êáôáâÜëïõí óôïí ôéìáñéïý÷ï óå ðåñßðôùóç ðïõ åãêáôÝëåéðáí
ôá êôÞìáôÜ ôïõò. Óýìöùíá ìå ôï êåßìåíï ôïõ êáíïõííáìÝ ôï ðïóü áõôü áíåñ÷üôáí óå
75 Üóðñá. Ôï ðïóü áõôü âÝâáéá Ýðñåðå íá ðëçñùèåß åöüóïí ï åíäéáöåñüìåíïò
ðñþçí ôéìáñéïý÷ïò áíáêÜëõðôå ôïí åí ëüãù ÷ùñéêü åãêáôåóôçìÝíï êÜðïõ áëëïý. Óå
ðåñßðôùóç ðïõ ï ÷ùñéêüò åß÷å åãêáôáóôáèåß óå Üëëï ôéìÜñéï, êáôÝâáëå ôçí
áðïæçìßùóç óôïí ðñþçí ôéìáñéïý÷ï êáé ôç äåêÜôç åðß ôçò áãñïôéêÞò ôïõ ðáñáãùãÞò
óôï íÝï ôéìáñéïý÷ï. Áí óôï íÝï ôüðï åãêáôÜóôáóÞò ôïõ äåí áó÷ïëïýíôáí ìå ôçí
ãåùñãßá, ôüôå ðëÞñùíå óôï íÝï ôéìáñéïý÷ï ôï ëåãüìåíï öüñï ôçò åóôßáò (resm - i
duhan). ¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôï óõãêåêñéìÝíï êáíïõííáìÝ, áëëÜ êáé áðü áíôßóôïé÷á
êåßìåíá áðü Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò, ç ðëçñùìÞ ôçò
áðïæçìßùóçò åðéôåëïýóå äéðëü óôü÷ï. Áöåíüò åîéóïññïðïýóå êÜðùò ôçí áðþëåéá
åéóïäÞìáôïò ðïõ äéáöïñåôéêÜ èá Ýðñåðå íá õðïóôåß ï ðñþçí ôéìáñéïý÷ïò ìÝ÷ñé íá
äþóåé ôç ãç óå êÜðïéïí Üëëï ÷ùñéêü. ÁöåôÝñïõ ëåéôïõñãïýóå êáé áðïôñåðôéêÜ ðñïò
ôïõò ÷ùñéêïýò, þóôå íá ìçí åãêáôáëåßøïõí ôç ãç ôïõò, áöïý öåýãïíôáò, åêôüò áðü
ôïõò öüñïõò ðñïò ôï íÝï ôéìáñéïý÷ï, äéáêéíäýíåõáí êáé ôçí êáôáâïëÞ ôçò
óõãêåêñéìÝíçò áðïæçìßùóçò.20 Ðáñüëá áõôÜ üìùò ç äõíáôüôçôá ôïõ ÷ùñéêïý íá
åãêáôáëåßøåé ôç ãç ðïõ ôïõ åß÷å ðáñá÷ùñçèåß, áí Ýêñéíå üôé ìéá ôÝôïéá êßíçóç èá
áðÝâáéíå ôåëéêÜ ðñïò ôï óõìöÝñïí ôïõ, ðáñÝìåíå ðÜíôá áíïé÷ôÞ êáé åîéóïññïðïýóå
ðéèáíÝò åíôÜóåéò ðïõ åß÷áí äçìéïõñãçèåß óå ôïðéêü åðßðåäï ìåôáîý ôùí ÷ùñéêþí êáé
åêðñïóþðùí ôçò äéïßêçóçò.21
Êëåßíïíôáò ôçí ðåñéãñáöÞ ôùí ñõèìßóåùí ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé óôï êåßìåíï ôïõ
êáíïõííáìÝ ôïõ Æçôïõíßïõ èá ðñÝðåé íá áíáöåñèïýìå óôçí ðñïíïìéáêÞ ðñüóâáóç
ôùí ôéìáñéïý÷ùí ôçò ðåñéï÷Þò óôçí áãïñÜ ôïõ ìïýóôïõ. Åß÷áí ôï äéêáßùìá íá
ìïíïðùëïýí ãéá äéÜóôçìá äýï ìçíþí ôï ìïýóôï ðïõ óõíÝëåãáí áðü ôïõò ÷ùñéêïýò ìå
ôç ìïñöÞ ôçò äåêÜôçò. Óôïõò ÷ùñéêïýò åðéôñåðüôáí íá ðïõëÞóïõí ôï äéêü ôïõò
ìïýóôï ìåôÜ ôçí ðáñÝëåõóç ôïõ ðñïáíáöåñèÝíôïò ÷ñïíéêïý äéáóôÞìáôïò ôùí äýï
ìçíþí. Ïñéæüôáí åðßóçò üôé ï ìïýóôïò êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôïõ ìïíïðùëßïõ èá ðùëåßôáé
êáôÜ 2 Üóðñá áêñéâüôåñá áðü ôéò ôñÝ÷ïõóåò ôéìÝò. Áíôßóôïé÷åò ðñáêôéêÝò
åöáñìüóôçêáí êáé óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò.²² ÐñïâëÝðåôáé
åðßóçò öüñïò ôçò áãïñÜò (bac) ãéá ôá ðñïúüíôá ðïõ äéáêéíïýíôáí óôçí áãïñÜ ôïõ
Æçôïõíßïõ.²³ Ôá ðñïúüíôá ðïõ öáßíåôáé üôé äéáêéíïýíôáí óôçí áãïñÜ ôçò ðüëçò Þôáí
êõñßùò åßäç äéáôñïöÞò êáé éìáôéóìïý. ÐñïÝñ÷ïíôáí áðü ôç ãýñù ðåñéï÷Þ, áëëÜ êáé
áðü ìáêñéíïýò ðñïïñéóìïýò üðùò Ðñïýóá êáé Åõñþðç. ÁíáöïñÜ ãßíåôáé êáé óôçí
ëåéôïõñãßá ðáíçãõñéïý óôï Æçôïýíé.
Óõíïøßæïíôáò ìðïñåß êáíåßò íá éó÷õñéóôåß üôé ï êáíïõííáìÝò ôïõ Æçôïõíßïõ,
åêôüò áðü ôïõò ðñïóùðéêïýò öüñïõò, äßíåé Ýìöáóç óå áãñïôéêïý êáé êôçíïôñïöéêïý
÷áñáêôÞñá ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò.
ÅíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé óå áõôü ôï óçìåßï ç óýãêñéóç ìå êáíïõííáìÝ ôïõ
ÌïñéÜ, ï ïðïßïò åêäüèçêå åðßóçò óôçí åðï÷Þ ôçò âáóéëåßáò ôïõ ÓïõëåúìÜí Á´. Åêåß,
åêôüò áðü öüñïõò ðáñüìïéïõò ìå áõôïýò ðïõ ðåñéãñÜöïíôáé êáé óôïí êáíïõííáìÝ
ôïõ Æçôïõíßïõ, ñõèìßæåôáé êáé ç åßóðñáîç ìéáò óåéñÜò öüñùí ðïõ áöïñïýí óå
áóôéêïý ÷áñáêôÞñá ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, üðùò öüñïò ôçò áãïñÜò (bac - i
pazar), ôùí óöáãåßùí (salhane), ôïõ niyabet, ëéìåíéêÜ ôÝëç, öüñïé ðïõ ðëçñþíïíôáí
óôïí áãïñáíüìï (ihtisab).24 Áîßæåé åðßóçò íá óçìåéùèåß üôé ôï ýøïò ôïõ öüñïõ ôùí
ìýëùí óôçí Ðåëïðüííçóï Þôáí áêñéâþò ôï äéðëÜóéï, áð' üôé óôïí êáæÜ ôïõ
Æçôïõíßïõ. Ãéá Ýíá ìýëï ðïõ ëåéôïõñãïýóå êáè' üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ Ýôïõò
ïöåßëïíôáí 60 Üóðñá óôçí Ðåëïðüííçóï êáé ìüëéò 30 óôïí êáæÜ ôïõ Æçôïõíßïõ.25 Ç
ìåãÜëç áõôÞ äéáöïñÜ ïöåßëåôáé ðñïöáíþò óå äéáöïñÜ óôçí ðáñáãùãÞ.
ÅíäåéêôéêÞ ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò áãïñÜò åßíáé ç äéÜñêåéá ôïõ ìïíïðùëßïõ ôïõ
ìïýóôïõ áðü ôïõò ôéìáñéïý÷ïõò. Ôï ìïíïðþëéï áõôü óôçí Ðåëïðüííçóï äéáñêïýóå
ìüëéò 7 çìÝñåò.26 Áíôßèåôá äéáñêïýóå 2 ìÞíåò óôéò ðåñéï÷Ýò ôùí óáíôæáêßùí ÔñéêÜëùí
êáé Åõñßðïõ.27 Ç óçìáíôéêÜ ìéêñüôåñç äéÜñêåéá ôïõ ìïíïðùëßïõ áðïôåëåß Ýíäåéîç ãéá
ôçí ýðáñîç ìéáò áñôéüôåñá ïñãáíùìÝíçò áãïñÜò. Ôá ðáñáðÜíù óõíôåßíïõí óôçí
õðüèåóç üôé ç ëåéôïõñãßá ôçò áãïñÜò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ êáæÜ ôïõ Æçôïõíßïõ Þôáí
ìÜëëïí ðåñéïñéóìÝíç êáé åîõðçñåôïýóå êõñßùò ôïðéêÝò áíÜãêåò, åíþ ç ðåñéï÷Þ
äéáôçñïýóå ôïí êáôåîï÷Þí áãñïôéêü ôçò ÷áñáêôÞñá. ¢ëëùóôå ôïí ÷áñáêôÞñá áõôü
äéáôÞñçóå êáé áñãüôåñá, áöïý ç êýñéá åìðïñéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôçò ðüëçò åß÷å
ðåñéïñéóìÝíç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá. Áíáöåñüìáóôå óôï ðáíçãýñé ðïõ äéåîáãüôáí åêåß.28
Áðü ôï êåßìåíï ôïõ êáíïõííáìÝ ðñïêýðôïõí êÜðïéåò äéáöïñïðïéÞóåéò ó÷åôéêÜ ìå
ôéò äéÜöïñåò ïìÜäåò ôùí öïñïëïãïõìÝíùí. Ç ìéá áöïñÜ ôï èñÞóêåõìá, áöïý óå
êÜðïéá óçìåßá äéáöáßíåôáé ìéá åõíïúêÞ ìåôá÷åßñéóç ôùí ìïõóïõëìÜíùí
öïñïëïãïõìÝíùí Ýíáíôé ôùí õðïëïßðùí. Ç Üëëç äéÜêñéóç áöïñÜ ôïí ôüðï êáôïéêßáò
óå óõíäõáóìü ìå ôï èñÞóêåõìá. Ïé ìïõóïõëìÜíïé êÜôïéêïé ôçò ðüëçò
áíôéìåôùðßæïíôáé åõíïúêÜ óå ó÷Ýóç ìå ôïõò ìïõóïõëìÜíïõò êáôïßêïõò ôçò õðáßèñïõ.
Âñéóêüìáóôå ìðñïóôÜ óå Ýíá óõíäõáóìü èåóìþí ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü äýï
äéáöïñåôéêÜ óõóôÞìáôá ïñãÜíùóçò ôïõ êñÜôïõò. Ï ðñþôïò åßíáé óõìâáôüò ìå ôç
ëïãéêÞ ôïõ ïèùìáíéêïý êñÜôïõò, üðïõ ç èñçóêåßá áðïôåëåß ìéá áðü ôéò âáóéêÝò áñ÷Ýò
ïñãÜíùóÞò ôïõ êáé êñéôÞñéï ãéá ôçí åíóùìÜôùóç ôùí õðçêüùí óå áõôü. Ï äåýôåñïò
èåóìüò, ï äéá÷ùñéóìüò ôùí õðçêüùí áíÜëïãá ìå ôïí ôüðï êáôïéêßáò ôïõò,
ðáñáðÝìðåé óå ðñáêôéêÝò öåïõäáëéêïý ôýðïõ.
Óå áõôü ôï óçìåßï èåùñïýìå óêüðéìï íá äéáôõðþóïõìå êÜðïéåò óêÝøåéò, ó÷åôéêÜ
ìå ôçí åéêüíá ðïõ åß÷å äéáìïñöùèåß áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ êñÜôïõò ãéá ôçí ðëÞñç
öïñïëïãéêÞ ìïíÜäá. Ç ðáñÜìåôñïò áõôÞ, óå óõíäõáóìü ìå ôéò ðñïçãïýìåíåò,
åðçñÝáæå óáöþò ôï status ôùí õðçêüùí. ¼ðùò ðñïêýðôåé áðü ôç ìåëÝôç ôïõ êåéìÝíïõ
ôïõ êáíïõííáìÝ, ùò ðëÞñçò öïñïëïãéêÞ ìïíÜäá êáôáãñáöüôáí óôá öïñïëïãéêÜ
êáôÜóôé÷á ï åíÞëéêïò, Ýããáìïò, éêáíüò ðñïò åñãáóßá Üíäñáò, ï ïðïßïò êáôåß÷å Ýíá
ïëüêëçñï cift. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá óõíäõáóìü ìéáò óåéñÜò ðáñáãüíôùí, üðùò ôï öýëï,
ç çëéêßá, ç ïéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç êáé ç Ýããåéá éäéïêôçóßá. Ïé ÷Þñåò, ôïõëÜ÷éóôïí

ïé ìç ìïõóïõëìÜíåò, õðïêáèéóôïýóáí óôç ëïãéêÞ ôïõ óõóôÞìáôïò ôïí åêëéðüíôá
áñ÷çãü ôïõ íïéêïêõñéïý, ôý÷áéíáí üìùò åõíïúêþí ñõèìßóåùí, ôüóï üóïí áöïñÜ ôïí
Ýããåéï öüñï, üóï êáé ôï äéêáßùìá âïóêÞò. ÅõíïúêÞò ìåôá÷åßñéóçò ôý÷áéíáí åðßóçò
üóïé êáôåß÷áí ìéêñüôåñç Ýããåéá éäéïêôçóßá, ïé Üêëçñïé êáé ôÝëïò ïé áíýðáíôñïé, ìå
ðåñéóóüôåñï åõíïçìÝíïõò ôïõò ôåëåõôáßïõò, üðùò áðïäåéêíýåôáé áðü ôïí Ýããåéï
öüñï ôùí ìç ìïõóïõëìÜíùí ñáãéÜäùí.
Áðü ôç óõíïëéêÞ åîÝôáóç ôùí ñõèìßóåùí ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé óôïí êáíïõííáìÝ
ôïõ Æçôïõíßïõ ðñïêýðôåé ìåãáëýôåñç óõíÜöåéá ìå áíôßóôïé÷á êåßìåíá áðü êïíôéíÝò
ðåñéï÷Ýò, üðùò ôá Ôñßêáëá, ç Åýâïéá, ç ËéâáäåéÜ êáé ç ÁèÞíá.29 ¼ëåò ïé ðáñáðÜíù
ðåñéï÷Ýò åßíáé êáôÜ êýñéï ëüãï áãñïôéêÝò, åíþ óå êáìßá äåí åß÷áí áðïäïèåß êÜðïéá
ðñïíüìéá. ÐÝñá ëïéðüí áðü ôçí ðáñáãùãÞ ãíþóçò ðïõ áöïñÜ óôéò óõãêåêñéìÝíåò
ðåñéï÷Ýò, ç ìåëÝôç ôçò åí ëüãù ãåùãñáöéêÞò åíüôçôáò ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé
ðáñÜäåéãìá ãéá ôçí Ýñåõíá ôçò Ýíôáîçò óôï äéïéêçôéêü ìç÷áíéóìü ôçò ïèùìáíéêÞò
áõôïêñáôïñßáò áãñïôéêþí ðåñéï÷þí, ÷ùñßò ðñïíüìéá. ÐñÝðåé âÝâáéá íá óçìåéùèåß
üôé áðü ôçí ìåëÝôç ôùí óõãêåêñéìÝíùí ðçãþí áíáäåéêíýåôáé ìéá ìüíï ðôõ÷Þ ôïõ
èÝìáôïò. Ç ìåëÝôç ôïõ êáíïíéóôéêïý ëüãïõ ôçò êåíôñéêÞò äéïßêçóçò, ðñïâÜëëåé ôçí
åéêüíá ðïõ áõôÞ åß÷å äéáìïñöþóåé ãéá ôéò óõãêåêñéìÝíåò ðåñéï÷Ýò, êáèþò êáé ôéò
ðñïèÝóåéò ôçò ó÷åôéêÜ ìå ôïí åðéâåâëçìÝíï ôñüðï äéåõèÝôçóçò ôùí æçôçìÜôùí ðïõ
èßãïíôáé óôá êåßìåíá. Óå ðïéï âáèìü üìùò ç íïìïèåóßá åðçñÝáóå ôçí ðñáêôéêÞ;
ÕðÞñ÷áí áðïêëßóåéò áðü ôï ãñÜììá ôïõ íüìïõ êáé áí íáé ðüôå êáé êÜôù áðü ðïéåò
óõíèÞêåò ðñïÝêõøáí; Óå áõôü ôï óçìåßï èá ðñÝðåé íá áñêåóôïýìå óôçí åðéóÞìáíóç
ôùí åñùôçìÜôùí. Ãéá ôç äéåñåýíçóÞ ôïõò Üëëùóôå åßíáé áðáñáßôçôç ç áíÜëõóç Üëëïõ
åßäïõò ðçãþí, üðùò öïñïëïãéêÜ êáôÜóôé÷á, åíþ äéáöùôéóôéêÝò ðëçñïöïñßåò åßíáé
äõíáôü íá ðñïêýøïõí êáé áðü éåñïäéêáóôéêïýò êþäéêåò.
ÐáñáðïìðÝò:
1.Kabrda, J., "Ï ôïõñêéêüò êþäéêáò (kanunname) ôçò Ëáìßáò: ÓõìâïëÞ óôç ìåëÝôç ôùí ôïõñêéêþí
éóôïñéêþí ðçãþí ôùí ó÷åôéêþí ìå ôçí éóôïñßá ôçò ÅëëÜäáò", ÅëëçíéêÜ 17 (1962) 205.
2.Inalcik, H., "Suleiman the Lawgiver and Ottoman Law", Archivum Ottomanicum 1 (1969) 105 - 138,
Encyclopedie de l' Islam IV 584 - 590 Kanunanname (H. Fischer). Ãéá êåßìåíá êáíïõííáìÝäùí Akgunduz,
A., Osmanli Kanunnameleri, Êùíóôáíôéíïýðïëç 1990. Ãéá êåßìåíá êáíïõííáìÝäùí áðü ôïí åëëáäéêü ÷þñï
Alexander, J., Toward a History of Post - Byzantine Greece: The Ottoman Kanunnames for the Greek Lands,
circa 1500 - circa 1600, Athens 1985, ÌðáëôÜ, Å., "Ïé êáíïõííáìÝäåò ôïõ ÌïñéÜ", ºóôùñ 6 (1993) 29 - 70.
3.Ïé Ïèùìáíïß ÷þñéæáí ôïõò õðçêüïõò ôïõò óå äýï ïìÜäåò, ôïõò reaya êáé ôïõò askeri. Óôçí ðñþôç
áíÞêáí üóïé áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ãåùñãßá êáé ôï åìðüñéï. Ðñüêåéôáé ãéá áõôïýò ðïõ ðëÞñùíáí öüñïõò. Ç
äåýôåñç ïìÜäá ðåñéåëÜìâáíå üëïõò åêåßíïõò ðïõ âñßóêïíôáí óôçí Üìåóç õðçñåóßá ôïõ óïõëôÜíïõ,
óôñáôéùôéêÝò ïìÜäåò ðïõ äåí áó÷ïëïýíôáí ìå ôçí ðáñáãùãÞ, ãñáöåéïêñÜôåò, èñçóêåõôéêïýò ëåéôïõñãïýò,
êáèþò êáé ôéò ïéêïãÝíåéÝò ôïõò, óõããåíåßò êáé äïýëïõò. ÕðÞñ÷å êáé ìéá ïìÜäá ôùí "áðáëëáãìÝíùí reaya",
ïé ïðïßïé áðïëÜìâáíáí êÜðïéùí öïñïáðáëëáãþí êáé êÜðïéùí ðñïíïìßùí, óå áíôÜëëáãìá ãéá
óõãêåêñéìÝíåò õðçñåóßåò ðïõ ðñïóÝöåñáí óôï êñÜôïò. Ïé reaya (ï üñïò óçìáßíåé êïðÜäé) ìïõóïõëìÜíïé
êáé ìç, èåùñïýíôáí ðñïóôáôåõüìåíïé, ôïõò ïðïßïõò ï Èåüò åß÷å åìðéóôåõôåß óôï óïõëôÜíï, ôïõ ïðïßïõ
êáèÞêïí, ùò áñ÷çãïý ôçò ïèùìáíéêÞò èñçóêåõôéêÞò êïéíüôçôáò, Þôáí íá ôïõò ïäçãÞóåé óôï äñüìï ôïõ
Èåïý. Inalcik, H., "The Ottoman State: Economy and Society, 1300 - 1600" óôï Halil Inalcik - David Quataert
(åêä.) An Economic and Social History of the Ottoman Empire, Cambridge 1994, óåë. 16 - 17. Faroqhi, S.,
"Crisis and Change, 1590 - 1699" óôï Halil Inalcik - David Quataert (åêä.) An Economic and Social History
of the Ottoman Empire, Cambridge 1994, óåë. 550 - 551.
4.Kabrda, J., ü.ð. óåë. 211.
5.Ç äåêÜôç áðïôåëïýóå ôïí ðõñÞíá ôùí öüñùí ðïõ ïé ÷ùñéêïß Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé íá êáôáâÜëïõí
óôïí ôéìáñéïý÷ï óå åßäïò. Ôáõôü÷ñïíá ðñüêåéôáé ãéá ôïõò êáôåîï÷Þí öüñïõò, ôïõò ïðïßïõò êáñðùíüôáí ï
ôéìáñéïý÷ïò. ÓõíÞèùò ïíïìáæüôáí üsür êáé óðáíéüôåñá harac - I mukaseme. Ç êáôáâïëÞ ôçò äåêÜôçò
âÜñõíå ìéá óåéñÜ áãñïôéêþí ðñïúüíôùí, üðùò ôá óéôçñÜ, üóðñéá, öõôéêÝò ßíåò, åëéÝò, êçðåõôéêÜ, öñïýôá,
ðåñéâüëéá. Ç äåêÜôç ôùí äçìçôñéáêþí, ôùí ïóðñßùí êáé ôùí åëéþí ðëçñùíüôáí ðÜíôá óå åßäïò, åíþ áõôÞ
ôùí õðïëïßðùí ðñïúüíôùí, ìåôÜ áðü êÜðïéï ÷ñïíéêü óçìåßï, Þôáí äõíáôü íá ðëçñùèåß êáé óå ÷ñÞìá. ÁõôÞ
ç äõíáôüôçôá, åöüóïí ðñïâëåðüôáí ãéá ôç óõãêåêñéìÝíç êÜèå öïñÜ ðåñéï÷Þ, áíáöåñüôáí óôïõò
áíôßóôïé÷ïõò êáíïõííáìÝäåò Þ óôá ó÷åôéêÜ êáôÜóôé÷á. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ÁãñïôéêÝò ó÷Ýóåéò óôçí
ïèùìáíéêÞ áõôïêñáôïñßá, 15ïò - 16ïò áéþíáò (ìåôÜöñáóç Ïõñáíßá ÁóôñéíÜêç - Åõáããåëßá ÌðáëôÜ),
ÁèÞíá 1990, óåë. 268 - 270.
6.Ìå ôç íïìïèåóßá ôïõ óïõëôÜíïõ ÓïõëåúìÜí Á´ õéïèåôÞèçêå ï äéôôüò ôýðïò öïñïëïãßáò, óå ÷ñÞìá Þ
óå åßäïò, ãéá ôç äåêÜôç ôùí áìðåëéþí. ÁõôÞ ç ðñáêôéêÞ ìáñôõñåßôáé áðü êáíïõííáìÝäåò ðåñéï÷þí ôçò
óçìåñéíÞò Âïõëãáñßáò, üðïõ ïé ÷ñéóôéáíïß åß÷áí ôç äõíáôüôçôá åßôå íá êáôáâÜëïõí ôç äåêÜôç ôùí
áìðåëéþí óå åßäïò, åßôå íá ðëçñþóïõí óôïí ôéìáñéïý÷ï ôçí áîßá ôçò óå ìåôñçôÜ. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ï.ð.
óåë. 255 - 256 êáé 268 - 270.
7.Kabrda, J., ü.ð. óåë. 215.
8.Ç öïñïëïãßá ôùí ìåëéóóéþí åðß Ìå÷ìÝô Â´ êáôáâáëëüôáí óå åßäïò. Ï ÓïõëåúìÜí Á´ åðÝôñåøå ôçí
ðëçñùìÞ ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ öüñïõ óå ìåôñçôÜ. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ü.ð. óåë. 268 - 270.
9.Óôï êåßìåíï ôïõ êáíïõííáìÝ áíáöÝñåôáé ç öñÜóç "ðïõ Ýöôáóå óôçí åöçâéêÞ ôïõ çëéêßá". Kabrda, J.,
ü.ð. óåë. 212. Ç åíçëéêßùóç Þôáí óõíäåäåìÝíç ìå ôçí åöçâåßá. ÐáñïõóéÜæïíôáé üìùò óçìáíôéêÝò ôïðéêÝò
äéáöïñïðïéÞóåéò ùò ðñïò ôçí áêñéâÞ çëéêßá åéóüäïõ óôçí åöçâåßá.
10.Óýìöùíá ìå ôïí êáíïõííáìÝ ôçò ÁèÞíáò ïé ÷Þñåò äåí äéáöïñïðïéïýíôáí áðü ôïõò õðüëïéðïõò
÷ùñéêïýò. Kabrda, J., ü.ð. óåë. 212.
11.Ðñüêåéôáé ãéá Ýêôáóç ãçò, ç ïðïßá áíÞêå óå Ýíá íïéêïêõñéü (hane) êáé Þôáí äõíáôü íá
êáëëéåñãçèåß áðü Ýíá æåõãÜñé âïäéþí. ÁíÜëïãá ìå ôçí ðïéüôçôá ôïõ åäÜöïõò ç ÝêôáóÞ ôçò ðïßêéëå áíÜ
ðåñéï÷Þ êáé êõìáéíüôáí áðü 5 - 15 åêôÜñéá. Inalcik, H., "The Ottoman State: Economy and Society, 1300 -
1600" óôï Halil Inalcik - David Quataert (åêä.) An Economic and Social History of the Ottoman Empire,
Cambridge 1994, óåë. 146 - 147.
12. Ìáæß ìå ôçí äåêÜôç ïé Ýããåéïé öüñïé áðïôåëïýóáí ôïí ðõñÞíá ôùí åéóïäçìÜôùí ôùí ôéìáñéïý÷ùí.
Ïé äéÜöïñåò ïíïìáóßåò, ispence, resm - i cift, resm - i bennak, resm - i mucerred, áðïôåëïýí äéáöïñåôéêÝò
êáôÜ ðåñßðôùóç ïíïìáóßåò ôïõ Ýããåéïõ öüñïõ ðïõ Þôáí ãíùóôüò ùò harac - i muvazzaf. ÏõóéáóôéêÜ
ðñüêåéôáé ãéá öüñï ðïõ êáôÝâáëáí ïé ñáãéÜäåò óå áíôÜëëáãìá ãéá ôçí êáôï÷Þ êáé êáëëéÝñãåéá äçìüóéáò
ãçò. Óå êÜðïéåò ðåñéðôþóåéò, êÜðïéá óáíôæÜêéá ôçò Ì. Áóßáò, ï Ýããåéïò öüñïò êáôáíÝìïíôáí áíÜìåóá
óôïí ôéìáñéïý÷ï, ôï æáÀìç, ôï óïýìðáóç Þ ôï óáíôæáêìðÝç. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ï.ð. óåë. 272 - 273.
ÅíäéáöÝñïí ðñïêáëåß ç áðïõóßá ôïõ resm - i cift áðü ôïõò êáíïõííáìÝäåò ôïõ óáíôæáêßïõ ôïõ Åõñßðïõ, ìå
åîáßñåóç áõôüí ôïõ Æçôïõíßïõ. Alexander, J., ü.ð. óåë. 304 - 332.
13. Ùò ðñïò ôï ýøïò ôïõ öüñïõ Ý÷ïõí êáôáãñáöåß óçìáíôéêÝò ôïðéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò. Óôá Ôñßêáëá
åéóÝðñáôôáí 5 Üóðñá ùò äéêáßùìá âïóêÞò, åíþ óôçí ÁèÞíá 2. Kabrda, J., ü.ð. óåë. 212.
14. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ü.ð. óåë. 277. Óõ÷íÜ ï óðá÷Þò ìïéñáæüôáí ôï äéêáßùìá ôùí áññáâþíùí ìå ôï
äéïéêçôÞ ôïõ óáíôæáêßïõ. ÊÜðïôå ìÜëéóôá ï öüñïò áõôüò êáôÝëçãå óôï êñáôéêü ôáìåßï Þ óå ôáìåßá
âáêïõößùí. Kabrda, J., ü.ð. óåë. 217. ÄéáöùôéóôéêÞ ùò ðñïò ôéò åðéêñáôïýóåò ðïëéôéóìéêÝò ðñáêôéêÝò
áíáöïñéêÜ ìå ôï ãÜìï êáé ôç óåîïõáëéêüôçôá åßíáé ç åðéóÞìáíóç üôé óå ðåñéï÷Ýò ôïõ óçìåñéíïý åëëáäéêïý
÷þñïõ åöáñìüæïíôáí Þäç áðü ôç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï ìéá óåéñÜ ãáìÞëéùí äþñùí, ãíùóôþí ìå äéÜöïñá
ïíüìáôá üðùò èåþñçôñï, áãñéëßêé, ðáëçêáñéÜôéêï, üðïõ õðÜñ÷åé åðßóçò ìéá óáöÞò äéáöïñïðïßçóç ìåôáîý
åêåßíùí ôùí ãõíáéêþí ðïõ ðáíôñåýïíôáí ãéá ðñþôç öïñÜ êáé ôùí õðüëïéðùí. Åíþ åßíáé èåìéôü íá
ðéèáíïëïãÞóåé êáíåßò ìéá ðïëéôéóìéêÞ üóìùóç ùò ðñïò áõôü ôï èÝìá, èá Þôáí åðéêßíäõíï óôç âÜóç ôùí
õðáñ÷üíôùí óôïé÷åßùí íá õðïóôçñßîåé êÜôé ôÝôïéï ìå óéãïõñéÜ.
15. Óôçí åðï÷Þ ôïõ Ìå÷ìÝô Â´ ï öüñïò ôùí ðñïâÜôùí åß÷å äéôôü ÷áñáêôÞñá: ×ñçìáôéêüò, ïðüôå
áíåñ÷üôáí óå Ýíá Üóðñï áíÜ ôñßá ðñüâáôá Þ óå åßäïò. Óå áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç êáôáâáëëüôáí Ýíá ðñüâáôï
áíÜ ðåíÞíôá. Óôç íïìïèåóßá ôïõ ÓïõëåúìÜí Á´ ï öüñïò ôùí ðñïâÜôùí ðñïâëÝðåôáé ñçôÜ ùò ÷ñçìáôéêüò êáé
ìÜëéóôá áõîÜíåôáé ôï ðëçñùôÝï ðïóü óå Ýíá Üóðñï áíÜ äýï ðñüâáôá. Ï äéêáéïý÷ïò ôïõ öüñïõ äåí åßíáé
óáöþò êáèïñéóìÝíïò. Ôïí åéóÝðñáôôå Þ ï ôéìáñéïý÷ïò Þ ôï êñáôéêü ôáìåßï. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ü.ð. óåë. 273
- 274.
16. ¹äç áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ Ìå÷ìÝô Â´ ï öüñïò áõôüò Þôáí ðÜíôá ÷ñçìáôéêüò êáé ôï ýøïò ôïõ
áìåôÜâëçôï. Ï äéêáéïý÷ïò ðáñÝìåéíå åðßóçò óôáèåñüò êáé Þôáí ðÜíôá ï ôéìáñéïý÷ïò. Ìïõôáöôóßåâá, Â.,
ü.ð. óåë. 275.
17. ÏõóéáóôéêÜ ðñüêåéôáé ãéá ìéá ïìÜäá öüñùí ðïõ áöïñïýí óôç ÷ñÞóç ôùí âïóêïôüðùí åíüò
ôéìáñéïý÷ïõ áðü êôçíïôñüöïõò, ïé ïðïßïé äå äéÝìåíáí ìüíéìá óôï ôéìÜñéï: Ðñüêåéôáé ãéá ôï öüñï ôïõ
÷üñôïõ (resm - i otlak), ôï öüñï ãéá ôá èåñéíÜ âïóêïôüðéá (resm - i yaylak) êáé ôï öüñï ãéá ôá ÷åéìåñéíÜ
âïóêïôüðéá (resm - i kislak). Êáé ïé ôñåéò öüñïé Þôáí ðëçñùôÝïé óå ÷ñÞìá êáé ôïõò êáñðùíüôáí ðÜíôá ï
ôéìáñéïý÷ïò. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ü.ð. óåë. 274 - 275. Ùò ðñïò ôï åßäïò ôïõ öüñïõ üìùò Ý÷ïõí êáôáãñáöåß
åîáéñÝóåéò. ¸ôóé óôïí êáíïõííáìÝ ôçò ÍáõðÜêôïõ ðñïâëÝðåôáé åíáëëáêôéêÞ äõíáôüôçôá êáôáâïëÞò ôïõ
öüñïõ óå åßäïò Þ óå ÷ñÞìá. Kabrda, J., ü.ð. óåë. 217.
18.Inalcik, H., "The Ottoman State: Economy and Society, 1300 - 1600" óôï Halil Inalcik - David Quataert
(åêä.) An Economic and Social History of the Ottoman Empire, Cambridge 1994, óåë. 173 - 174.
19. ÊáôÜ ôçí åðï÷Þ ôïõ Ìå÷ìÝô Â´ ï öüñïò ôùí ìýëùí ðëçñùíüôáí óå åßäïò. Åðñüêåéôï ãéá êÜðïéá
ðïóüôçôá óéôçñþí, áíÜëïãç ìå ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ëåéôïõñãßáò ôïõ ìýëïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ Ýôïõò. Ï
ãåíéêüò êáíïõííáìÝò ôïõ ÓïõëåúìÜí Á´ üñéæå ó÷åôéêÜ åðßóçò ôç öïñïëïãßá óå åßäïò. Óå åðáñ÷éáêïýò
êáíïõííáìÝäåò üìùò ôçò ßäéáò ðåñéüäïõ ðñïâëåðüôáí ç ðëçñùìÞ óå ÷ñÞìá. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ü.ð. óåë.
276. Êáé ùò ðñïò ôï ýøïò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ öüñïõ ðáñáôçñïýíôáé óçìáíôéêÝò ôïðéêÝò äéáöïñïðïéÞóåéò.
Kabrda, J., ü.ð. óåë. 216, ÌðáëôÜ, Å., ü.ð., óåë. 44.
20. Ìïõôáöôóßåâá, Â., ü.ð. óåë. 228 - 233.
21. Faroqhi, S., "Politics and socio - economic change in the Ottoman Empire of the later sixteenth century"
óôï Metin Kunt and Christine Woodhead (åêä.) Suleyman the Magnificent and his Age: The Ottoman
Empire in the Early Modern World, óåë. 109 - 110.
22. Óôç Íáýðáêôï ï äéïéêçôÞò ôïõ óáíôæáêßïõ åß÷å äéêáßùìá íá ðïõëÞóåé ôï ìïýóôï ôïõ óôç äéÜñêåéá
ôïõ ìïíïðùëßïõ êáôÜ ôÝóóåñá Üóðñá áêñéâüôåñá áðü ôéò ôñÝ÷ïõóåò ôéìÝò. Kabrda, J., ï.ð. óåë. 216. Ãéá ôéò
ñõèìßóåéò ðïõ áöïñïýóáí óå ðåñéï÷Ýò ôçò ÊåíôñéêÞò ÅëëÜäáò êáé óõãêåêñéìÝíá óôá óáíôæÜêéá ÔñéêÜëùí
êáé Åõñßðïõ Alexander, J., ü.ð. óåë. 268 - 340.
23. Ãéá ôï ôìÞìá ðïõ áíáöÝñåôáé óôï öüñï ôçò áãïñÜò Alexander, J., ü.ð. óåë. 328 - 332. Ïé ñõèìßóåéò
áõôÝò áðïõóéÜæïõí áðü ôçí Ýêäïóç ôïõ Kabrda.
24. ÌðáëôÜ, Å., ü.ð., óåë. 42 - 43.
25. ÌðáëôÜ, Å., ü.ð., óåë. 44.
26. ÌðáëôÜ, Å., ü.ð., óåë. 45.
27. Alexander, J., ü.ð. óåë. 268 - 332.
28. Êáñá÷ñÞóôïò, É., "ÓõìâïëÞ óôç ìåëÝôç ôçò éóôïñßáò ôçò Öèéþôéäáò êáôÜ ôçí ýóôåñç ôïõñêïêñáôßá:
ÌÝóá ôïõ 18ïõ áéþíá - Äýï ðñþôåò äåêáåôßåò ôïõ 19ïõ", ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ, 13 (1992) óåë. 52.
29. Alexander, J., ü.ð. óåë. 268 - 332.
åðß ôùí åéóçãÞóåùí ôçò 1çò óõíåäñßáóçò *
Äåñéæéþôçò ËÜæáñïò: Ç åñþôçóÞ ôïõ äåí áêïýãåôáé êáëÜ óôá

áðïìáãíçôïöùíçìÝíá ðñáêôéêÜ, ãéáôß äåí ôÝèçêå óå ëåéôïõñãßá ôï ìéêñüöùíï.
¹ôáí ðÜíôùò åñþôçóç ðñïò ôïí ê. Óïýëéï ó÷åôéêÞ ìå ôçí áíáöïñÜ ôïõ åéóçãçôÞ
üôé ïé Âïýëãáñïé Þôáí óëáâéêü öýëï. Ï åñùôþí äéáôýðùóå ôçí Üðïøç üôé åßíáé
åðéêßíäõíï íá èåùñïýìå ôïõò ÂïõëãÜñïõò ÓëÜâïõò.
Óïýëéïò Ãåþñãéïò: Ìáò Ýóôåéëå êáé ãñáðôÞ ôçí áðÜíôçóÞ ôïõ ç ïðïßá Ý÷åé ùò åîÞò:
Ç ÐÑÏÅËÅÕÓÇ ÊÁÉ Ç ÅÈÍÉÊÇ ÔÁÕÔÏÔÇÔÁ ÔÙÍ ÂÏÕËÃÁÑÙÍ

Ïé "Ðñùôïâïýëãáñïé", ùò áõôïôåëÞò ôïõñáíéêÞ ïìÜäá, áðïóýñèçêå óôéò óôÝðåò
ôçò Í. Ñùóóßáò, üðïõ óõã÷ùíåýèçêå ìå ôçí ïìÜäá Ïýãêñéáí êáé ìáæß ßäñõóáí ôï
êñÜôïò ôùí "ÂïõëãÜñùí". Ôï 660 ì.×. äéáóðÜóèçêáí êáé ç ìßá ïìÜäá ìå ôïí
Áóðáñïý÷ Þëèå êáé êáôÝëáâå ðåñéï÷Þ êïíôÜ óôï Äïýíáâç êáé ôåëéêÜ óôç Ìïéóßá ôï
670 ì.×. Ï Áóðáñïý÷ Ýêëåéóå óõììá÷ßá ìå ôçí "¸íùóç ôùí ÅðôÜ Óëáõéêþí Öõëþí"
êáé ßäñõóå ôï Âïõëãáñïóëáõéêü êñÜôïò ôï 680 ì.×.
Åê÷ñéóôéáíßóèçêáí áðü ôïõò Âõæáíôéíïýò. Ôï ðïëéôéóôéêü åðßðåäï ôùí
ÐñùôïâïõëãÜñùí Þôáí ðïëý ÷áìçëü êáé ãé' áõôü ðïëéôéóôéêÜ áöïìïéþèçêáí áðü ôïõò
Óëáýïõò ðïõ åß÷áí áíáðôõ÷èåß óôç Ìïéóßá êáé ìå ôïõò ïðïßïõò ßäñõóáí êïéíü
êñÜôïò. Ìßëçóáí ôçí "ðáëáéïâïõëãáñéêÞ" ãëþóóá ðïõ åßíáé êáèáñÜ óëáõéêÞ êáé
åßíáé ç ñßæá ôçò óçìåñéíÞò âïõëãáñéêÞò áëëÜ êáé ôïõ óõããåíÝóôáôïõ éäéþìáôïò ôçò
ãëþóóáò ôùí Óêïðéáíþí ðïõ áðü ôïõò ßäéïõò ïíïìÜæåôáé "ÌáêåäïíéêÞ", áëëÜ ïé
Âïýëãáñïé äåí ôçí áíáãíùñßæïõí óÞìåñá ùò äéáöïñåôéêÞ ãëþóóá áðü ôç äéêÞ ôïõò,
ïýôå âÝâáéá áíáãíùñßæïõí "ÌáêåäïíéêÞ" åèíüôçôá ãéá ôïõò Óêïðéáíïýò, ôïõò
ïðïßïõò èåùñïýí êÜôé ðáñåìöåñÝò ìå áõôïýò. Ôüóï ç ãåíåôéêÞ áíÜìåéîÞ ôïõò ìå ôïõò
Óëáýïõò, üóï êáé ç ðïëéôéóôéêÞ áöïìïßùóÞ ôïõò åß÷å ùò óõíÝðåéá ïé ßäéïé íá èåùñïýí
ôïí åáõôü ôïõò ùò ðáñáêëÜäé ôïõ Óëáõéêïý öýëïõ, áí êáé Ý÷ïõí ôïõñáíéêÝò ñßæåò.
Äåí ìéëïýí ðÜíôùò êáìßá áðü ôéò ôïõñáíéêÝò ãëþóóåò, ïýôå ç ãëþóóá ôïõò Ý÷åé
óõããÝíåéá ìå ôéò ôïõñáíéêÝò.
ÊÜèå Ýèíïò ÷áñáêôçñßæåôáé êõñßùò áðü ôçí éóôïñéêÞ ôïõ ãëþóóá. Ïé Âïýëãáñïé
ìéëïýí óëáõéêÞ äéÜëåêôï. Ïé Óêïðéáíïß ìéëïýí åðßóçò óëáõéêÞ äéÜëåêôï,
óõããåíÝóôáôç ìå ôç ÂïõëãáñéêÞ, áëëÜ èåùñïýí ôïí åáõôü ôïõò áðüãïíï ôùí
Ìáêåäüíùí ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ (!) ðïõ áí ìç ôé Üëëï ìéëïýóáí åëëçíéêÜ. Ðþò åßíáé
äõíáôü;
Ç Üðïøç üôé ôï íá èåùñïýìå ôïõ Âïýëãáñïõò ùò Óëáýïõò åßíáé åèíéêÜ åðéæÞìéï
ãéá ôçí ÅëëÜäá, åßíáé åêôüò ðñáãìáôéêüôçôáò ôïõëÜ÷éóôï. Áí äåí Ý÷ïõí ÓëáõéêÞ
óõíåßäçóç, ôüôå èá Ý÷ïõí ÔïõñáíéêÞ, äçë. èá ôáõôßæïíôáé åèíïëïãéêÜ ìå ôïõò
Ôïýñêïõò! Ôé èá Þôáí ðéï åðéêßíäõíï ãéá ôçí ÅëëÜäá;
* Ôá êåßìåíá ôùí åñùôÞóåùí-áðáíôÞóåùí-áðüøåùí üëùí ôùí óõíåäñéÜóåùí ðñïÝêõøáí

áðü áðïìáãíçôïöþíçóç ôùí ðñáêôéêþí, ç ïðïßá áðïôÝëåóå äõó÷åñÝóôáôï Ýñãï, êõñßùò ëüãù
ôçò ìç åíåñãïðïßçóçò ôïõ ìéêñïöþíïõ áðü ìåñéêïýò ïìéëçôÝò.
Ôï üôé èÝëïõìå öéëßá êáé êáëÞ ãåéôïíßá ìå ôç Âïõëãáñßá, êÜôé ðïõ óõìâáßíåé ôþñá
êáé åëðßæïõìå üôé èá óõìâáßíåé ãéá ðÜíôá, äåí óçìáßíåé üôé ðñÝðåé íá îå÷Üóïõìå ôçí
éóôïñßá ìáò, ïýôå ôéò åðéèÝóåéò ôùí ÂïõëãÜñùí åíáíôßïí ôïõ Âõæáíôßïõ, ïýôå ôéò
äéåêäéêÞóåéò ôïõò óå âÜñïò ôçò åëëçíéêÞò Ìáêåäïíßáò. Äåí åßíáé áõôü åèíéêÜ
åðéêßíäõíï, áëëÜ ôï íá îå÷íÜìå ôá ãåãïíüôá. Áóöáëþò äåí ðñÝðåé íá êáëëéåñãïýìå
åèíéêü ìßóïò, áëëÜ öéëßá êáé åéñçíéêÞ óõíýðáñîç.
Ãüíçò ÄçìÞôñéïò: Óõããíþìç, ãéá íá ìçí ðëáíþíôáé ôÝôïéá ðñÜãìáôá. Åäþ

ìéëÜìå ãéá ôçí åèíïãÝíåóç ôùí ÂïõëãÜñùí. Ïé Âïýëãáñïé ðñáãìáôéêÜ Þôáí Ýíá
ôïõñáíéêü ôïýñêéêï öýëï êáé Þñèå ìå åðéêåöáëÞò ôïí Áóðáñïý÷ êáé åãêáôáóôÜèçêå
âïñåßùò ôïõ Áßìïõ, ìåôáîý ÄïõíÜâåùò êáé Áßìïõ, êáé Ýíá ìÝñïò áð’ áõôïýò êáé
âïñåßùò ôïõ Áßìïõ. ¸íá ìéêñü ôìÞìá Ôïýñêùí Ôïõñáíþí ÂïõëãÜñùí
åãêáôáóôÜèçêå óå ìéá ðåñéï÷Þ üðïõ õðÞñ÷áí åðôÜ óëáâéêÜ öýëá. Óôïí ßäéï ÷þñï
êáôïéêïýóáí -êáôÜ ôïõò ÂïõëãÜñïõò éóôïñéêïýò- ÈñÜêåò. ÊáôÜ ôç äéêÞ ìïõ ãíþìç
Ñùìéïß êáé åîåëëçíéóìÝíïé ÈñÜêåò. Ôïí 7ï áéþíá óõã÷ùíåýôçêáí ëïéðüí üëá
áõôÜ ôá óëáâéêÜ öýëá, ïé ïëéãÜñéèìïé óõãêñéôéêÜ Âïýëãáñïé ôïõ Áóðáñïý÷ êáé
ïé åîåëëçíéóìÝíïé ÈñÜêåò êáé Ñùìéïß êáé Ýôóé äçìéïõñãÞèçêå ôï âïõëãáñéêü Ýèíïò,
ôï ïðïßï ðÞñå ôçí óëáâéêÞ ãëþóóá áðü ôá ðïëõÜñéèìá óëáâéêÜ öýëá êáé ôçí
ïíïìáóßá áðü ôç âïõëãáñéêÞ çãåóßá. ÁõôÞ åßíáé ç áëÞèåéá ðïõ ëÝåé ç éóôïñßá
ôüóï áðü åëëçíéêÞò üóï êáé áðü âïõëãáñéêÞò ðëåõñÜò.
Ãéáííáêïðïýëïõ-ÃÜêç Áéêáôåñßíç: ÈÝëù íá êÜíù ìéá åñþôçóç óôïí ôåëåõôáßï

åéóçãçôÞ, ôïí ê. Êáñá÷ñÞóôï.
Ïé êáíïõííáìÝäåò ãíùñßæïõìå üôé ãñÜöïíôáé óôá ôïýñêéêá. Åìåßò ðþò

ãíùñßæïõìå ôïí êáíïõííáìÝ ôçò Ëáìßáò;
Êáñá÷ñÞóôïò ÉùÜííçò: Ïé êáíïõííáìÝäåò üíôùò ãñÜöïíôáé óôá ôïýñêéêá,

áðïôåëïýí Üëëùóôå Ýããñáöá ôçò êåíôñéêÞò ïèùìáíéêÞò äéïßêçóçò. Äå èá
ìðïñïýóáí íá ãñÜöïíôáé óå Üëëç ãëþóóá. Ôï êåßìåíï Ý÷åé äçìïóéåõèåß óå
ìåôÜöñáóç óôï ðåñéïäéêü "ÅËËÇÍÉÊÁ" áðü Ýíáí ÔóÝ÷ï ïèùìáíïëüãï ôïí Ãéüæåö
ÊÜìðñ’ ôæá (Josef Kabrda) áðü ôç äåêáåôßá ôïõ ’60. Méá Üëëç Ýêäïóç Ý÷åé ãßíåé
áðü ôïí ¸ëëçíá ôïõñêïëüãï ôïí ÉùÜííç Áëåîáíäñüðïõëï óôç äåêáåôßá ôïõ ’70.
Eßíáé ç äéáôñéâÞ ðïõ åêäüèçêå ôï 1985 üðïõ åêåß õðÜñ÷åé áõôüò óå áããëéêÞ
ìåôÜöñáóç. ÁëëÜ êáé üëïé ïé Üëëïé ôïõò ïðïßïõò ÷ñçóéìïðïßçóá ãéá ôéò óõãêñßóåéò.
Óôç äåýôåñç Ýêäïóç õðÜñ÷åé êáé ôï ôìÞìá ðïõ áöïñÜ óôïõò üñïõò ôçò áãïñÜò ðïõ
áðïõóéÜæåé áðü ôçí ðñþôç Ýêäïóç ôïõ ÊÜìðñ’ ôæá.
Ðñïåäñåßï:
ÄçìÞôñéïò ÍÜôóéïò - ÌðÜìðçò ÔóÝëïò
ÂáóéëéêÞ ÓõèéáêÜêç - ÊñéôóéìÜëëç

"ÉóôïñéêÞ ôïðïãñáößá ôçò Öèéþôéäáò
êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï"
ÄçìÞôñéïò Â. Ãüíçò
"Ãñçãüñéïò ï ÂõæÜíôéïò,
ÄéäÜóêáëïò ôïõ Ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôïõ"
Êþóôáò Óðáíüò
"Ïé áöéåñùôÝò ôçò Ãéáííéôæïýò,
ôçò á´ ÃñáöÞò, óôçí ðñüèåóç ôçò ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò (ca. 1640)"
Âáóßëçò Ê. Óðáíüò
"Ïé ïéêéóìïß ôçò Öèéþôéäáò óôçí ðñüèåóç ôçò ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò,
ca. 1640 - 19ïò áé."
ÌÜíèïò Ê. ×ñéóôïöüñïõ
"Ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò 1762 - 1861"

ÂáóéëéêÞ ÓõèéáêÜêç - ÊñéôóéìÜëëç
áñ÷áéïëüãïò
7ç Åöïñåßá Âõæáíôéíþí Áñ÷áéïôÞôùí
ÈÅÌÁ
ÉóôïñéêÞ ôïðïãñáößá ôçò Öèéþôéäáò
êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï
Ç Öèéþôéäá1, ìå ôá óçìåñéíÜ ãåùãñáöéêÜ ôçò üñéá, äåí áðïôåëïýóå åíéáßá

äéïéêçôéêÞ ðåñéöÝñåéá êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï. Óýìöùíá ìå ôç
äéïéêçôéêÞ äéáßñåóç ôïõ Äéïêëçôéáíïý (284-305 ì.×.), ôï âüñåéï ôìÞìá ôçò Ýùò ôéò
Èåñìïðýëåò êáé ôçí êïéëÜäá ôïõ Óðåñ÷åéïý õðáãüôáí óôç Äéïßêçóç ôçò Ìïéóßáò, êáé
áðü ôá ìÝóá ôïõ 4ïõ áéþíá óôç Äéïßêçóç ôçò Ìáêåäïíßáò, êáé óôçí åðáñ÷ßá
Èåóóáëßáò ìå ðñùôåýïõóá ôç ËÜñéóá. Ç ðåñéï÷Þ ôçò Ëïêñßäáò õðáãüôáí óôçí
åðáñ÷ßá Á÷áÀáò, ðïõ ðåñéåëÜìâáíå ôéò ðåñéï÷Ýò ôçò íüôéáò ÅëëÜäïò. Êáé ïé äõï
åðáñ÷ßåò áðü ôá ôÝëç ôçò âáóéëåßáò ôïõ Èåïäüóéïõ Á´ ðáñÝìåéíáí ïñéóôéêÜ
åíôáãìÝíåò óôçí Õðáñ÷ßá ôïõ Éëëõñéêïý, äçëáäÞ óôï áíáôïëéêü ôìÞìá ôçò
áõôïêñáôïñßáò. Áðü ôï 695 ì.×., åðß Éïõóôéíéáíïý Â´, ç Öèéþôéäá åíôÜ÷èçêå óôï èÝìá
ôçò ÅëëÜäïò2.
Áð' üóá ãíùñßæïõìå ìÝ÷ñé óÞìåñá, ï ÷ñéóôéáíéêüò ëüãïò äåí öáßíåôáé íá
êçñý÷èçêå óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Öèéþôéäáò
áðü ôïí ßäéï ôïí Áðüóôïëï Ðáýëï. Óôéò
ÐñÜîåéò ôùí Áðïóôüëùí ìáñôõñåßôáé
üôé êáôÜ ôç äåýôåñç ðåñéïäåßá ôïõ
äéÝðëåõóå ôïí åõâïúêü êüëðï, áëëÜ äåí
õðÜñ÷åé ïðïéáäÞðïôå áíáöïñÜ ãéá
áðïâßâáóÞ ôïõ óå êÜðïéá áêôÞ êáôÜ ôç
äéáäñïìÞ3. Åðßóçò êáôÜ ôçí ôñßôç
ðåñéïäåßá åðéóêÝöèçêå îáíÜ ôçí
ÅëëÜäá, ÷ùñßò íá ãíùñßæïõìå ôéò
áêñéâåßò ôïðïèåóßåò. Ôá óõíáîÜñéá
ùóôüóï ôéìïýí ôç ìíÞìç ôïõ óõããåíïýò
ôïõ Çñùäßùíá, åíüò áðü ôïõò
ÅâäïìÞêïíôá Áðïóôüëïõò, ðïõ äßäáîå ×Üñôçò Öèéþôéäïò.
êáé âñÞêå ìáñôõñéêü èÜíáôï áðü ¸ëëçíåò êáé Éïõäáßïõò óôçí ÕðÜôç ôï 66 ì.×.4 Ïé
ÐñÜîåéò ôïõ Áðïóôüëïõ ÁíäñÝá åðßóçò áíáöÝñïõí üôé ðÝñáóå ìÝóù ôùí èåóóáëéêþí
1. Ãéá ôçí éóôïñßá êáé éóôïñéêÞ ãåùãñáößá ôçò ðåñéï÷Þò âë. ÂÏÑÔÓÅËËÁÓ É.Ã., Öèéþôéò ç ðñïò íüôïí ôçò
¼ñèñõïò, ÁèÞíáé 1907. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Éóôïñßá êáé Ìíçìåßá ôçò Öèéþôéäïò, ÁèÞíáé 1971.
ÁÂÑÁÌÅÁ Á., Ç ÂõæáíôéíÞ Èåóóáëßá ìÝ÷ñé ôïõ 1204, ÓõìâïëÞ åéò ôçí éóôïñéêÞí ãåùãñáößáí, ÁèÞíáé
1974. KODER J. - HILD FR., Tabula Imperii Byzantini, 1: Hellas und Thessalia, Wien 1976.
2. SEECK O., Notitia Dignitatum, accedunt Notitia Urbis Constantinopolitanae et Latercula Prouinciarum,
Berlin 1876 (Frankfurt am Mein 1962) III, 44-13. ÁÂÑÁÌÅÁ Á., Èåóóáëßá, 22ê.å. / ÔÉÂ, 50.
3. ÐñÜî.Áðïóô. ÉÆ´15-34 / HOLZNER J., Ðáýëïò, óåë. 198 / ÂÏÑÔÓÅËËÁÓ É.Ã., Öèéþôéò, óåë. 224.
4. Óõíáî. 28 Ìáñô., Ýêä. 1868 / ÂÏÑÔÓÅËËÁÓ É.Ã., Öèéþôéò, 25.
Öèéþôéäá, ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäïò 49
ðüëåùí óôçí Á÷áÀá êçñýóóïíôáò ôï èåßï ëüãï5. Åßíáé Ýôóé ðéèáíü üôé óôç Öèéþôéäá
äçìéïõñãÞèçêáí áðü ðïëý íùñßò ÷ñéóôéáíéêÝò êïéíüôçôåò.
Áðü ôéò õðïãñáöÝò ôùí åðéóêüðùí óôïõò êáôáëüãïõò ôùí Ïéêïõìåíéêþí Óõíüäùí
êáé ôéò ó÷åôéêÝò áíáöïñÝò óå åêêëçóéáóôéêÜ Ýããñáöá ðñïêýðôïõí, áðïóðáóìáôéêÝò
Ýóôù, ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí åêêëçóéáóôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò ðåñéï÷Þò áðü ôïí 4ï áéþíá
êáé ìåôÜ. Ç ðñþôç ó÷åôéêÞ ìíåßá áðáíôÜ óôïõò êáôáëüãïõò ôçò Óõíüäïõ ôçò ÓáñäéêÞò
(343-4) êáé áöïñÜ óôïõò åðéóêüðïõò ÕðÜôçò, ÓêÜñöåéáò, ÅëÜôåéáò êáé Ïðïýíôá. Óôá
ÐñáêôéêÜ ôçò Ã´ ÏéêïõìåíéêÞò Óõíüäïõ ôçò ÅöÝóïõ (431) õðïãñÜöïõí ïé åðßóêïðïé
Ëáìßáò, Å÷ßíïõ, ÕðÜôçò êáé Ïðïýíôá. Óôçí Ä´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï ôçò ×áëêçäüíïò
(451) ëáìâÜíåé ìÝñïò ï åðßóêïðïò Å÷éíÝïõ êáé ï åðßóêïðïò Ïðïýíôïò, óôç Óýíïäï
ôçò Êùí/ðüëåùò (459) îáíÜ ï åðßóêïðïò Å÷éíåùôþí. ÊáôÜ ôïí 6ï áéþíá ôá ïíüìáôá
ôùí åðéóêüðùí Å÷ßíïõ êáé Ëáìßáò áíáöÝñïíôáé óôá ÐñáêôéêÜ ôçò Óõíüäïõ ôçò
Ñþìçò (531), åíþ óôá ÐñáêôéêÜ ôùí Óõíüäùí ôïõ 7ïõ êáé 8ïõ áéþíá äåí õðÜñ÷ïõí
ó÷åôéêÝò áíáöïñÝò6. Ç åêêëçóéáóôéêÞ äéáßñåóç ôçò ðñþôçò áõôÞò ðåñéüäïõ öáßíåôáé
üôé áêïëïõèïýóå óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ôç äéïéêçôéêÞ : Ýôóé ïé åðéóêïðÝò âüñåéá ôùí
Èåñìïðõëþí õðÜãïíôáí åêêëçóéáóôéêÜ óôç Èåóóáëßá ìå ìçôñüðïëç ôç ËÜñéóá, åíþ
åêåßíåò ôçò Ëïêñßäáò óôçí Á÷áÀá, ìå ìçôñüðïëç ôçí Êüñéíèï. ÊáôÜ ôçí ðñþéìç áõôÞ
åðï÷Þ ïé ðüëåéò ôçò ÅëëÜäïò õðÜãïíôáí åêêëçóéáóôéêÜ óôçí äéêáéïäïóßá ôïõ ðÜðá
ôçò Ñþìçò õðü ôïí ìçôñïðïëßôç Èåóóáëïíßêçò, ðïõ Ýöåñå ôïí ôßôëï ôïõ âéêÜñéïõ
(åîÜñ÷ïõ). Ç ïñéóôéêÞ õðáãùãÞ ôïõò óôï Ðáôñéáñ÷åßï ôçò Êùí/ðüëåùò ôïðïèåôåßôáé
ðñéí áðü ôá ìÝóá ôïõ 8ïõ áé.7
Ç èÝóç ôçò Öèéþôéäáò ðÜíù óôïí êåíôñéêü ïäéêü Üîïíá ðïõ óõíÝäåå ôç âüñåéá
êáé êåíôñéêÞ ÅëëÜäá ìå ôçí ÁôôéêÞ êáé ôçí Ðåëïðüííçóï, äéåñ÷üìåíç áðü ôç Ëáìßá,
ôéò Èåñìïðýëåò, ôç ÓêÜñöåéá, ôçí ÁôáëÜíôç êáé ôçí ÅëÜôåéá, åõíüçóå ðñïöáíþò ôçí
áíÜðôõîç ôçò ïéêïíïìßáò êáé ôïõ åìðïñßïõ, åß÷å üìùò ùò óõíÝðåéá êáé ôç óõ÷íÞ
äéÝëåõóç åðéäñïìÝùí8 . ¹äç áðü ôïí 4ï áéþíá (376 ì.×.) óçìåéþíïíôáé ïé ðñþôåò
åðéäñïìÝò ôùí Ãüôèùí óôç íüôéá ÅëëÜäá9 , ìå êõñéüôåñç áõôÞ ôùí Âçóéãüôèùí õðü
5. DELÅHAYE Ç., Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae, e codice Sirmondiano nunc Berolinensi, adjec-
tis Synaxariis selectis, Bruxelles 1902, óô. 266.
6. ÊÏÍÉÄÁÑÇÓ Ã., ÅêêëçóéáóôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò áðü ôçò éäñýóåùò ôùí åêêëçóéþí áõôÞò õðü ôïõ
áðïóôüëïõ Ðáýëïõ ìÝ÷ñé óÞìåñïí (49/50-1966), ô. É, ÁèÞíá 1960, 441-443. Ãéá ôéò ðñþôåò åðéóêïðÝò âë.
åðßóçò ôéò ëßóôåò ôùí åðéóêüðùí ôçò Óõíüäïõ ôçò Íßêáéáò (325ì.×.) óôïí GELZER Ç., Patrum Nicaenorum
Nomina, Leipzig 1898, 54 ê.å., 70, 74, êáé ôéò åðéóêïðéêÝò õðïãñáöÝò óôçí åðéóôïëÞ ðñïò ôïí ËÝïíôá Á´
(457/8ì.×.), HONIGMANN E., 'La liste originale des Pères de Nicée', Byzantion 14 (1939), 17-76. Âë. åðßóçò
ÔÉÂ, 79. Óôçí ôñßôç Notitia Episcopatuum [Ýêä. DARROUZÈS J., Notitiae Episcopatuum Ecclesiae
Constantinopolitanae, Texte, Critique, Introduction et Notes, Paris 1981, ô. ÉÉÉ, 42, 673,681] áíáöÝñïíôáé ïé
åðßóêïðïé Ëáìßáò êáé ÕðÜôçò õðü ôïí ìçôñïðïëßôç Ëáñßóçò ôçò åðáñ÷ßáò Èåóóáëßáò äåõôÝñáò êáé ( 43,
697-702) ïé åðßóêïðïé Èåñìïðõëþí, Óêáðöåßáò (ÓêÜñöåéáò), Åëáôßáò, Áâáßáò, ¼ðçò (Ïðïýíôá) êáé
Áíáóôáóßáò, õðáãüìåíïé óôç ìçôñüðïëç Áèçíþí êáé óôçí åðáñ÷ßá ÅëëÜäïò [DARROUZÈS J., Notitiae, ÉI,
243]. Ôï êåßìåíï ðïõ ìáò ðáñáäßäåôáé áðü ÷åéñüãñáöï ôïõ É4ïõ áé. (Par.gr. 1555A, f.23v-27v), áíÜãåôáé
ðéèáíüí óôçí åéêïíïìá÷éêÞ ðåñßïäï, ìåôáîý 787 êáé 869 ì.×. [DARROUZÈS J., Notitiae, I, 32-33].
7. ÁÂÑÁÌÅÁ Á., Èåóóáëßá, 42 êáé óçì. 3.
8. Ãéá ôï ïäéêü äßêôõï ôçò ðåñéï÷Þò óôïõò ÷ñéóôéáíéêïýò ÷ñüíïõò âë. ÁÂÑÁÌÅÁ Á., Èåóóáëßá, 98-102 êáé
TIB, 93-96.
9. Æþóéìïò, ÍÝá Éóôïñßá [Ýêä. BEKKER IM., CSHB 1837. MENDELSSOLN L, Zosimi Historia nova,
Leipzig 1887, Hildessheim 1963. PASCHOUD F., Zosime, Histoire Nouvelle, Paris 1971-1989 (Budé). RID-
Stuttgart 1990], Ä, 20, 10. / ÅõíÜðéïò ÓÜñäåùí, ÉóôïñéêÜ ÕðïìíÞìáôá [Ýêä. MüLLER C., FHG IV, Paris
LEY R., Zosimus, New History, Canberra 1982. VEH O. - REBENICH S., Zosimos, Neue Geschichte,
1851. DINDORF L., HMG I, Leipzig 1870. DE BOOR C., Excerpta de legationibus, Leipzig 1903], 42,46.
50 ÂáóéëéêÞ ÓõèéáêÜêç - ÊñéôóéìÜëëç
ôïí ÁëÜñé÷ï (395-397)10. Ç åõêïëßá ìå ôçí ïðïßá ïé åðéäñïìåßò ëåçëÜôçóáí ôïí

åëëáäéêü ÷þñï ùò ôçí Ðåëïðüííçóï ìáñôõñåß üôé ç êåíôñéêÞ êáé íüôéá ÅëëÜäá, üíôáò
ãéá áéþíåò ìáêñéÜ áðü ôéò êýñéåò óôñáôéùôéêÝò äéüäïõò, åß÷å ðáñáìåßíåé ïõóéáóôéêÜ
áíï÷ýñùôç. ÐåñéóôáóéáêÝò åðéäñïìÝò Ýëáâáí ÷þñá óôç äéÜñêåéá ôïõ 5ïõ áéþíá êáé
ðýêíùóáí êáôÜ ôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ. Ï Ðñïêüðéïò áíáöÝñåôáé óå ìéá åðéôõ÷Þ åðßèåóç
ôùí Ïýííùí êáôÜ ôùí Èåñìïðõëþí ôï Ýôïò 539. Ç áäõíáìßá áíá÷áßôéóÞò ôïõò óôá
óôåíÜ åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôç ëåçëáóßá üëçò ôçò ÓôåñåÜò ÅëëÜäïò11. Ç áýîçóç ôùí
åðéäñïìþí ïäÞãçóå ôïí áõôïêñÜôïñá Éïõóôéíéáíü Á´ óôçí åíßó÷õóç ôùí ï÷õñþóåùí
ôùí ðüëùí êáé óôçí êáôáóêåõÞ íÝùí éó÷õñþí ôåé÷þí óå óôñáôçãéêÝò èÝóåéò. Óôá
ðëáßóéá ôïõ åêôåôáìÝíïõ áõôïý ðñïãñÜììáôïò (ðïõ ðåñéåëÜìâáíå, ìåôáîý Üëëùí, ôçí
åíßó÷õóç ôùí ôåé÷þí ôïõ Å÷ßíïõ, ôçò Ëáìßáò, ôçò ÕðÜôçò êáé ôçò êïéëÜäáò ôïõ
Âïéùôéêïý Êçöéóïý), ôá óôåíÜ ôùí Èåñìïðõëþí ï÷õñþèçêáí ìå ìåãÜëï ôåß÷ïò, ðïõ
åêôåéíüôáí áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Áíïðáßáò áôñáðïý12 ðñïò íüôïí ùò ôç èÜëáóóá. Ôï
áìõíôéêü áõôü Ýñãï öáßíåôáé üôé åðÝæçóå áðü ôïí éó÷õñü óåéóìü ôïõ 551, ðïõ
êáôÝóôñåøå ðïëëÝò ðüëåéò áðü ôï Ìáëéáêü êüëðï ùò ôçí Êüñéíèï êáé ôçí ÐÜôñá13 ,
êáé ôï 558 áðïôÝëåóå åìðüäéï óôçí åéóâïëÞ ôùí Êïôñéãïýñùí14 . Äåí öáßíåôáé üìùò
íá óõíÝâç ôï ßäéï êáé ìå ôïõò ÓëÜâïõò, ðïõ óýìöùíá ìå ìáñôõñßåò äéáöüñùí
éóôïñéêþí áðü ôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. ðñáãìáôïðïßçóáí åðéäñïìÝò óôç íüôéï ÅëëÜäá15.
10. Æþóéìïò, Å, 5 ê.å. Ïé åðéäñïìåßò öáßíåôáé üôé óõíÜíôçóáí áóèåíéêÞ áíôßóôáóç áðü ôç âõæáíôéíÞ
öñïõñÜ óôá óôåíÜ ôùí Èåñìïðõëþí êáé Ýôóé ìðüñåóáí íá ðñïåëÜóïõí êáôáóôñÝöïíôáò ùò ôçí ÁèÞíá êáé
ôçí Ðåëïðüííçóï.
11. Ðñïêüðéïò, De bello gothico, [HAURY J. - WIRTH G., Procopii Caesariensis opera omnia I-II. De Bellis,
Libri VIII, Leipzig 1963], II,4. Âë. CHARANIS P., Studies on the Demography of the Byzantine Empire,
VarRepr, London 1972, XVIII.: 'Hellas in the Greek Sources of the Sixth, Seventh and Eighth Centuries',
Late Classical and Medieval Studies in Honor of Albert Mathias Friend, ed. K. Weitzmann, Prinecton 1955, 161-
176.
12. Ðñüêåéôáé ãéá ôç ãíùóôÞ áðü ôçí áñ÷áéüôçôá äßïäï ðïõ õðÝäåéîå óôïõò ÐÝñóåò ï ÅöéÜëôçò êáôÜ ôç
ÌÜ÷ç ôùí Èåñìïðõëþí. Öáßíåôáé üôé ùò ôçí åðï÷Þ ôïõ Éïõóôéíéáíïý ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ðïëëÝò öïñÝò áðü
ôïõò åðéäñïìåßò ãéá íá ðáñáêÜìøïõí ôç öñïõñÜ ôùí Óôåíþí, ðñÜãìá ðïõ áíÜãêáóå ôïí Éïõóôéíéáíü íá
ôçí áðïêëåßóåé ìå ôåß÷ïò. Ðñïêüðéïò, Ðåñß ÊôéóìÜôùí, [Ýêä. HAURY J. - WIRTH G., Procopii Caesariensis
opera omnia IV, De aedificiis libri VI, Leipzig 1964], IV,2 êáé ÁíÝêäïôá, [Ýêä. HAURY J. - WIRTH G.,
Procopii Caesariensis opera omnia III. Arcana historia, Leipzig 1963], 26, 31-33. Âë. åðßóçò ÁÂÑÁÌÅÁ A.,
Èåóóáëßá, 98-101 êáé TIB, 53.
13. Ðñïêüðéïò, De bello gothico, VIII, 25, 16. ÅõÜãñéïò, ÅêêëçóéáóôéêÞ Éóôïñßá, [Ýêä. BIDEZ J. - PAR-
MENTIER L., The Ecclesiastical History of Euagrius with Scholia, London 1898], Ä´,23. Ðñüêåéôáé ãéá éó÷õñü
êáôáóôñåðôéêü óåéóìü ðïõ Ýðëçîå ôïí Êñéóáúêü êüëðï, ôç Âïéùôßá êáé ôéò áêôÝò ôïõ Ìáëéáêïý óôéò 7 Þ 9
Éïõëßïõ ôïõ 551 ì.×. Áêïëïýèçóáí ðáëéññïúêÜ êýìáôá. Óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Å÷ßíïõ êáé ôçò ÓêÜñöåéáò ç
èÜëáóóá êáôÝêëõóå ôçí îçñÜ, êáôÝóôñåøå êþìåò êáé ðñïêÜëåóå ðïëëÜ èýìáôá.
14. Áãáèßáò Ó÷ïëáóôéêüò, Éóôïñéþí Ôüìïé Å´ [Ýêä. KEYDELL R., Berlin 1967], 177, 194. Ðñïêüðéïò, ÁíÝêä.
26, 33. TIB, 53.
15. Ôï æÞôçìá ôùí óëáâéêþí åðéäñïìþí áðïôåëåß ãéá ÷ñüíéá èÝìá äéáìÜ÷çò ôùí éóôïñéêþí êáé äåí
ìðïñïýìå íá õðåéóÝëèïõìå óôçí ðáñïõóßáóç áõôÞ. ÁíáöÝñïõìå ìüíï üôé ôá áñ÷áéïëïãéêÜ äåäïìÝíá êáé
ç ìåëÝôç ôçò íïìéóìáôéêÞò êõêëïöïñßáò ôåßíïõí íá åðéâåâáéþóïõí ôçí åðéäñïìÞ ðïõ áíáöÝñåôáé óôï
×ñïíéêü ôçò Ìïíåìâáóßáò -ðéèáíüôáôá ìÜëéóôá Þôáí ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá-, ÷ùñßò áõôü íá óçìáßíåé üôé ç
äéïéêçôéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ êñÜôïõò êáôáëýèçêå óôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝò üðùò õðïóôçñß÷èçêå êáôÜ êáéñïýò. Ôï
ðéèáíüôåñï åßíáé üôé Ý÷ïõìå ðåñéóôáóéáêÝò êáôáóôñïöÝò ìéêñÞò êëßìáêáò êáé ìéá ãåíéêüôåñç ðáñáêìÞ ôçò
áóôéêÞò æùÞò, ç ïðïßá ïöåßëåôáé ðåñéóóüôåñï óôçí ôáñáãìÝíç åóùôåñéêÞ æùÞ ôçò áõôïêñáôïñßáò, ôçí
Ýëëåéøç êñáôéêÞò óôáèåñüôçôáò, ôéò êïéíùíéêÝò óõãêñïýóåéò êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ ðáñáêìÞ êáôÜ ôçí
ðåñßïäï ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Éïõóôéíéáíïý êáé ßóùò Þôáí áðïôÝëåóìá ôçò ßäéáò ôçò äçìïóéïíïìéêÞò
ðïëéôéêÞò ôïõ êáé ôçò ìåãÜëçò ïéêïíïìéêÞò åðéâÜñõíóçò ôùí åðáñ÷éþí ðñïò üöåëïò ôïõ åêôåôáìÝíïõ
ïéêïäïìéêïý ôïõ ðñïãñÜììáôïò óå üëç ôçí áõôïêñáôïñßá. ÂÅÇÓ. Í., "Ôï ðåñß ôçò êôßóåùò ôçò Ìïíåìâá-
Ìå âÜóç ôéò ùò óÞìåñá åðéöáíåéáêÝò Þ áíáóêáöéêÝò áñ÷áéïëïãéêÝò Ýñåõíåò, ôá

êáôÜ êáéñïýò ôõ÷áßá åõñÞìáôá êáé ôéò ëéãïóôÝò ìáñôõñßåò ôùí ðçãþí, ìðïñïýìå íá
óõíèÝóïõìå ôçí áêüëïõèç åéêüíá ãéá ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ Öèéþôéäá.
Ç ãåùãñáöéêÞ ôçò äéáìüñöùóç, ç åýöïñç ëùñßäá ãçò êáôÜ ìÞêïò ôùí áêôþí êáé
ïé êïéëÜäåò ðïõ äéáìïñöþíïíôáé óôï åóùôåñéêü áíÜìåóá óôïõò ïñåéíïýò üãêïõò,
áëëÜ êáé ç êïìâéêÞ ôçò èÝóç, åß÷áí ùò áðïôÝëåóìá ôçí áíÜðôõîç ðüëåùí ôüóï óôá
ðáñÜëéá, ðÜíù óôïí ïäéêü Üîïíá êáé êïíôÜ óôá ìéêñÜ öõóéêÜ ëéìÜíéá, üóï êáé óôçí
ðåäéíÞ åíäï÷þñá êáé ôéò åýöïñåò ðëáãéÝò. Ùò óÞìåñá, ïñéóìÝíåò áðü ôéò ðüëåéò ðïõ
áíáöÝñïõí ïé ðçãÝò Ý÷ïõí ôáõôéóôåß áíáóêáöéêÜ, Üëëåò ü÷é, åíþ Ý÷ïõí áðïêáëõöèåß
êáé èÝóåéò ðïõ äåí ìíçìïíåýïíôáé áðü ôéò ðçãÝò Þ äåí åßíáé äõíáôüí íá ôáõôéóôïýí,
êõñßùò ëüãù ôçò áëëáãÞò ôùí ôïðùíõìßùí.
Ï ÓõíÝêäçìïò ôïõ ÉåñïêëÝïõò, ôï ðñþôï êåßìåíï ðïõ áíáöÝñåôáé ëåðôïìåñþò óôç
äéïéêçôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïõ ôÝëïõò ôïõ 5ïõ êáé ôùí áñ÷þí ôïõ 6ïõ
áé.16, ðáñÝ÷åé óçìáíôéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôç Öèéþôéäá. Óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áé. áðïôåëåß åí
ìÝñåé ôìÞìá ôçò åðáñ÷ßáò Èåóóáëßáò, ðïõ áñéèìåß óõíïëéêÜ 17 ðüëåéò ìå Ýäñá ôç
ËÜñéóá, êáé åí ìÝñåé ôìÞìá ôçò åðáñ÷ßáò Á÷áÀáò, ðïõ áñéèìåß 79 ðüëåéò ìå Ýäñá ôçí
Êüñéíèï. Ìåôáîý ôùí ðüëåùí ôçò Èåóóáëßáò áíáöÝñïíôáé ï Å÷ßíïò, ç Ëáìßá êáé ç
ÕðÜôç êáé ìåôáîý ôùí ðüëåùí ôçò Á÷áÀáò ç ÓêÜñöåéá, ç ÅëÜôåéá, ç Ôéèþñá, ï Ïðïýò
êáé ç ÁíÜóôáóéò17.
ÏñéóìÝíåò áðü ôéò ðüëåéò ðïõ áíáöÝñïõí ïé ðçãÝò ìðïñïýí íá ôáõôéóôïýí ìå
âåâáéüôçôá.
Ç ôáýôéóç ôïõ Å÷ßíïõ ìå ôï óçìåñéíü Á÷éíü, óôç âüñåéá áêôÞ ôïõ Ìáëéáêïý
êüëðïõ, åðéâåâáéþíåôáé ü÷é ìüíï áðü ôç äéáôÞñçóç ôïõ ôïðùíõìßïõ18 áëëÜ êáé áðü
ôçí áñ÷áéïëïãéêÞ Ýñåõíá. Ç ðüëç áíáöÝñåôáé ùò Ýäñá åðéóêïðÞò êáôÜ ôïí 5ï êáé 6ï
áé19. ÊáôÜ ôïí Ðñïêüðéï, ôá ôåß÷ç ôçò áíáêáéíßæïíôáé áðü ôïí Éïõóôéíéáíü, áëëÜ
ãíùñßæåé ìåãÜëç êáôáóôñïöÞ êáôÜ ôï óåéóìü ôïõ 551 êáé ôï ðáëéññïúêü êýìá ðïõ
óßáò ×ñïíéêüí" Âõæáíôßò 1(1909), 37-105. LEMERLE P., "Le Chronique improprement dit de Monemvasie:
le contexte historique et legendaire", REB 21 (1963), 5-49. CHARANIS P., 'The Chronicle of Monemvasia
and the Question of the Slavonic Settlements in Greece", DOP 5 (1950), 139-166. CHARANIS P., VarRepr
1972, XXI 15A, 53 : On the question of the Slavonic Settlements in Greece during the Middle Ages, BSl 10
^
(1949), 254-258., FERJANCIC B., "Invasions et Installation des Slaves dans les Balkans" óôï Villes et
Peupleument dans l' Illyricum Protobyzantin, École Française de Rome, 12-14 mai 1982, Rome 1984, 85-109.
HOOP S., "Isles of Refuge in Early Byzantine Period", BSA 65 (1970), 37-45. ÐÅÍÍÁ Â., ' "Èçóáõñüò"
íïìéóìÜôùí 6ïõ áé. ì.×. áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôùí Èçâþí', ÁÅ 1979, 200-213. LEMERLE P., Les plus anciens
miracles de Saint Demetrius et la pénétration des Slaves dans les Balkans, Paris 1979-1981. AVRAMEA A., Le
Peloponnèse du 4ème au 8ème siècle : changements et persistances, Paris 1997. Ãéá óõãêåíôñùôéêÞ
âéâëéïãñáößá ðÜíù óôï èÝìá (1941-1991) âë. ÌÐÁÆÁÉÏÕ-BARABAS È. - ÍÉÊÏËÁÏÕ Ê., Åëëçíéêüò
×þñïò êáé ðñþéìïé ÓëÜâïé, Âïýëãáñïé, ÓÝñâïé (6ïò - 15ïò áé.), Åèíéêü ºäñõìá Åñåõíþí - ÊÝíôñï
Âõæáíôéíþí Åñåõíþí, ÁèÞíá 1992.
16. Ç óõããñáöÞ ôïõ ðñÝðåé íá ôïðïèåôçèåß óôï ðñþôï ôñßôï ôïõ 6ïõ áéþíá.
17. ÉåñïêëÝïõò ÓõíÝêäçìïò, [Ýêä. HONIGMANN E., Le Synekdèmos d' Hieroklès, Brüssel 1939], 16-19.
18. Éåñïêë. ÓõíÝêä. 642,5. Âë. åðßóçò ÁÂÑÁÌÅÁ Á., Èåóóáëßá, 145-146. TIB, 152. PHILIPPSON A.,
'Echinos 2', RE 5/2 (1905), 1921. BEQUINION Y., La Valée du Spercheios des origines au IVe siecle, Paris
1937, 299-303. STÄHLIN F., Das hellenische Thessalien. Landeskundliche und geschichtliche Beschreibung
Thessaliens in der hellenischen und römischen Zeit, Stuttgart 1924, Amsterdam 1967, 186 ê.å.
19. ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäoé ÅöÝóïõ (Èåüäùñïò) êáé ×áëêçäüíïò ( Ðáýëïò) êáé Óýíïäïé Êùí/ðüëåùò
(459: ÁñéóôïôÝëçò) êáé Ñþìçò (531) Âë. Acta Conciliorum Oecumenicorum I,1.2, ó. 6, 19, 57 / É. 1. 7, ó. 86,
117 / ÉÉ.1.1, ó. 64. HONIGMANN E., The Original Lists of the Members of the Council of Nicaea, the
Robber Synod and the Council of Chalcedon, Byzantion 16 (1942-44), 404 (ó. 58).
áêïëïýèçóå20. Ùò èÝóç öáßíåôáé

íá åðéâéþíåé óôç ìÝóç âõæáí-
ôéíÞ ðåñßïäï, áöïý êáôáãñÜ-
öåôáé óôï “Ðåñß ÈåìÜôùí”
ìåôáîý ôùí ðüëåùí ôçò åðáñ-
÷ßáò Èåóóáëßáò21 êáé ùò åðéó-
êïðÞ åîáêïëïõèåß íá áíáöÝ-
ñåôáé óå ôáêôéêÜ êáé åðéóêïðé-
êïýò êáôáëüãïõò22.
Áðü ôçí ìÝ÷ñé óÞìåñá
Ýñåõíá Ý÷åé äéáðéóôùèåß üôé ôï
êÜóôñï ðïõ âñßóêåôáé óå ýøùìá
âüñåéá ôïõ óçìåñéíïý ïéêéóìïý
êáé äéáôçñåß ôìÞìáôá áñ÷áßáò Á÷éíüò, ïéêüðåäï ïäïý Á÷éëëÝùò.
éóüäïìçò ôïé÷ïäïìßáò áíáêáéíßóôçêå ðéèáíüôáôá óôïí 6ï ì.×.23 áéþíá . ÄéÜóðáñôá
áñ÷éôåêôïíéêÜ ìÝëç Ý÷ïõí åíôïðéóôåß óå ïéêßåò ôïõ ÷ùñéïý, åíþ óôá èåìÝëéá ôïõ íáïý
ôïõ Áãßïõ Áèáíáóßïõ óôç èÝóç ÐåñéâïëÜêé åíôïðßóôçêáí ôï 1960 ôìÞìá øçöéäùôïý
äáðÝäïõ êáé äéÜöïñá áñ÷éôåêôïíéêÜ ìÝëç24.
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá áíáóêáöéêÞò Ýñåõíáò óå ïéêüðåäï ôçò ïäïý Á÷éëëÝùò
áðïêáëýöèçêå êôÞñéï ìå ôñåéò ÷þñïõò êáé øçöéäùôü óå ó÷Þìá Ã.25 Ï äéÜêïóìüò ôïõ
ðáñïõóéÜæåé óõíå÷üìåíá ôåôñÜãùíá êáé ïñèïãþíéá äéÜ÷ùñá ìå èÝìáôá ãåùìåôñéêÜ,
öõôéêÜ êáé áðü ôï æùéêü âáóßëåéï. Óôï êåíôñéêü äéÜ÷ùñï, Ýíáò ñüìâïò ðåñéÝ÷åé
óâÜóôéêá ðëáéóéùìÝíç áðü ôÝóóåñá äåëößíéá. ×ñïíïëïãåßôáé ðéèáíüôáôá óôïí 6ï
áéþíá.26
Ïé íïìéóìáôéêÝò ðëçñïöïñßåò áðü ôç èÝóç áõôÞ ìéëïýí ãéá óõíå÷Þ êáôïßêçóç áðü
ôçí åðï÷Þ ôïõ ÌåãÜëïõ Êùíóôáíôßíïõ ìÝ÷ñé ôïõëÜ÷éóôïí ôá ôÝëç ôïõ 11ïõ áéþíá.
Ç ðüëç ôçò Ëáìßáò ÷ôéóìÝíç óôéò íüôéåò ðáñõöÝò ôçò ¼ñèñõïò, óå óôñáôçãéêü
óçìåßï ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôçò êïéëÜäáò ôïõ Óðåñ÷åéïý, êáôïéêÞèçêå áäéÜêïðá áðü ôçí
åðï÷Þ ôïõ ×áëêïý ùò óÞìåñá27. Óçìåßï áíáöïñÜò ãéá ôçí ðüëç åßíáé ôá ôåß÷ç ôçò
20. Ðñïêïð., Ðåñß ðïëÝìùí, VIII 25, 19. Ðåñß ÊôéóìÜôùí, IV 3,5.
21. Êùíóô. ÐïñöõñïãÝííçôïõ, Ðåñß ÈåìÜôùí, [Ýêä. PERTUSI A., Constantino Porfirogenito, De thematibus,
Citta´ del Vaticano, 1952], 88.
22. GELZER H., Ungedruckte und ungenügend veröffentlichte Texte der Notitiae episcopatuum, ein Betrag zur
byzantinischen Kirchen - und Verwaltungsgeschichte, München 1901, II 553 (ó. 557). ÔÏÕ ÉÄÉÏÕ, Georgii
Cyprii descriptio Orbis Romani, Leipzig 1890, 1657 (ó. 78). PARTHEY G., Hieroclis Synecdemus et Notitiae
Graecae Episcopatuum, Berlin 1866, Amsterdam 1967, III, 500, 507, X 606, XIII 457.
23. DALY L.W., 'Echinos and Justinians Fortifications in Greece', AJA 46 (1942), 500-508. ÔÉÂ, 152.
ÓÖÇÊÏÐÏÕËÏÓ É., ÌåóáéùíéêÜ ÊÜóôñá êáé Ðýñãïé óôç Ñïýìåëç, 1981, 136.
24. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 16 (1960), Â1 (×ñïíéêÜ) 162-164 êáé ÁÄ 25 (1970), Â1 (×ñïíéêÜ), 163.
ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 167. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá
ôùí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêþí øçöéäùôþí äáðÝäùí ôçò ÅëëÜäïò, ÉÉ, Èåóóáëïíßêç 1987, 173.
25. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 172-173 êáé ðßí. 287-290. Ôï êôÞñéï áíáóêÜöôçêå ôï
1984 áðü ôç ÉÄ´ ÅÐÊÁ. Ôï øçöéäùôü ðáñá÷ùñÞèçêå êáé óõíôçñÞèçêå óôá åñãáóôÞñéá ôçò 7çò ÅÂÁ.
Óýíôïìá ìåãÜëï ôìÞìá ôïõ ðñüêåéôáé íá åêôåèåß óôï õðü óýóôáóç Âõæáíôéíü Ìïõóåßï Öèéþôéäïò óôçí
ÕðÜôç.
26. Íïìßóìáôá : Êùí/íïò Á´, Öáýóôá, äéÜäï÷ïé Êùí/íïõ Á´ ùò â´ ìéóü 4ïõ áé., Éïõóôéíéáíüò Á´, Íéêçöüñïò
Ã´ ÂïôáíåéÜôçò, ÁëÝîéïò Á´ Êïìíçíüò (ðñïóùðéêÞ ðáñáôÞñçóç).
27. ÁÂÑÁÌÅÁ Á., Èåóóáëßá, 141-143. ÔÉÂ, 283-284. ÂEQUINION Y., Spercheios, 263-278.
ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 73-96. ÐËÁÔÇ Ã., Ëáìßá, ÁèÞíáé 1973. STÄHLIN FR.,
Thessalien, 213-215. ÔÏÕ ÉÄÉÏÕ, 'Lamia', RE 12,1, 547-560.
áêñïðüëåùò, ç áñ÷éêÞ öÜóç ôùí

ïðïßùí áíÜãåôáé óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ
ð.×. áéþíá. Ï Ðñïêüðéïò äåí
áíáöÝñåé ôç Ëáìßá áíÜìåóá óôéò
ðüëåéò ôùí ïðïßùí ôá ôåß÷ç áíá-
êáéíßóôçêáí áðü ôïí Éïõóôéíéáíü.
ÐÜíôùò ïé ï÷õñþóåéò äÝ÷ôçêáí
åðåìâÜóåéò êáé ðñïóèÞêåò áðü ôïõò
Âõæáíôéíïýò áëëÜ êáé áðü ôïõò
ÖñÜãêïõò, ôïõò Êáôáëáíïýò êáé ôïõò
Ôïýñêïõò28.
Ãéá ôç æùÞ ôçò ðüëçò óôïõò
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò ÷ñüíïõò äåí
Ý÷ïõìå ðïëëÝò ðëçñïöïñßåò ðÝñáí
Ëáìßá, âáóéëéêÞ Áãßùí Áðïóôüëùí. ôïõ üôé áðïôÝëåóå Ýäñá åðéóêïðÞò
óôïí 5ï êáé 6ï áéþíá29 êáé áíá-
öÝñåôáé óôïí ÓõíÝêäçìï ôïõ ÉåñïêëÝïõò ðÝìðôç áíÜìåóá óôéò ðüëåéò ôçò åðáñ÷ßáò
Èåóóáëßáò30.
Ç óõíå÷Þò êáôïßêçóç åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôá ìÝ÷ñé óÞìåñá áñ÷áéïëïãéêÜ
ôåêìÞñéá íá ðáñáìÝíïõí ëéãïóôÜ. Óôçí ðëáôåßá Áèáíáóßïõ ÄéÜêïõ áðïêáëýöèçêå
ôìÞìá øçöéäùôïý äáðÝäïõ âáóéëéêÞò áöéåñùìÝíçò óôïõò Áãßïõò Áðïóôüëïõò,
óýìöùíá ìå ó÷åôéêÞ åðé-
ãñáöÞ31. Áñ÷éôåêôïíéêÜ ìÝëç
ôùí ðñþéìùí ðáëáéï÷ñé-
óôéáíéêþí ÷ñüíùí êáé ôçò
âõæáíôéíÞò ðåñéüäïõ åíôïðß-
óôçêáí óôï íáü ôçò Ðáíá-
ãßáò Äåóðïßíçò êáé ðéèáíüí
õðïäåéêíýïõí ôçí ýðáñîç
ðáëáéüôåñïõ ìíçìåßïõ óôçí
ßäéá èÝóç. ÁíÜëïãá åõñÞ-
ìáôá åíôïðßóôçêáí óôï íáü
ôïõ Áãßïõ ÌçíÜ, óôéò õðþ-
ñåéåò ôïõ ëüöïõ ôïõ öñïõ-
ñßïõ32. ¸íá ðáëáéï÷ñéóôéá-
íéêü êôßóìá, ðéèáíüí âáëá- Ëáìßá, Óáíßäé, êÜôïøç ëïõôñïý.
28. ÃÁÑÄÉÊÇ Ä., 'Ôï ÊÜóôñï ôçò Ëáìßáò', Öèéþôéò, 1 (1955), 66. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 16 (1960), Â1
(×ñïíéêÜ), 161. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 82-84. ÓÖÇÊÏÐÏÕËÏÓ É., ÌåóáéùíéêÜ
ÊÜóôñá, 125-135. ÐÁÐÁÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÕ Ì.Ö., Ôï ÊÜóôñï ôçò Ëáìßáò, ÔÁÐÁ, ÁèÞíá 1994.
29. Ã´ Ïéêïõì. Óýíïäïò ÅöÝóïõ, Óýíïäïò Ñþìçò.
30. Éåñïêë.ÓõíÝêä., 632, 16.
31. ÌÉ×ÁÇËÉÄÇÓ Ì., ÁÄ 26 (1971), Â1 (×ñïíéêÜ), 17. ÓÐÕÑÏÐÏËÏÕËÏÓ È., ÁÄ 26 (1971), Â1
(×ñïíéêÜ), 229-230. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 26 (1971), Â1 (×ñïíéêÜ), 286. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ.,
Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 122-124. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 176-178, ðßí. 301.
32. Ãéá ôá ðáëáéüôåñá êéíçôÜ åõñÞìáôá âë. ËÁÌÐÁÊÇÓ Ã., 'ÐåñéçãÞóåéò êáôÜ ôï Ýôïò 1904', Ä×ÁÅ
ðåñßïäïò Á´, 6 (1906), 10. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 16 (1960), 162.
íåßï, ìå åðéìåëçìÝíç ôïé÷ï-

äïìßá êáé øçöéäùôü äÜðåäï
êïóìçìÝíï ìå ãåùìåôñéêÜ
ìïôßâá åíôïðßóôçêå êáé
áíáóêÜöôçêå óôç èÝóç “Óá-
íßäé”33. ÔáöÝò ôùí ðáëáéï-
÷ñéóôéáíéêþí ÷ñüíùí êáé
äéÜóðáñôá áñ÷éôåêôïíéêÜ
ìÝëç Ý÷ïõí åíôïðéóôåß óå
äéÜöïñá óçìåßá ôçò ðüëçò.
Åîßóïõ óçìáíôéêÞ ðüëç
öáßíåôáé ðùò õðÞñîå ç
Ëáìßá, Óáíßäé, øçöéäùôü. ãåéôïíéêÞ ÕðÜôç, óôéò
âüñåéåò õðþñåéåò ôçò Ïßôçò.
ÏéêéóìÝíç áðü ôïõò ÁéíéÜíåò, Ý÷ïíôáò äéáôåëÝóåé ðñùôåýïõóá ôçò ÁéôùëéêÞò
Óõìðïëéôåßáò êáé áêìÜæïõóá ñùìáúêÞ ðüëç34, ç ÕðÜôç Üíèéóå óôïõò
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò êáé âõæáíôéíïýò ÷ñüíïõò, ðéèáíüôáôá ùò ôüðïò ðñïóêõíÞìáôïò
ôïõ ìÜñôõñá Çñùäßùíá, ðïõ Ýöåñå ôïí ëüãï ôïõ Åõáããåëßïõ óôç Öèéþôéäá35. Ï
óçìáßíùí ñüëïò ôçò äéáôçñÞèçêå êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Öñáãêïêñáôßáò, óôçí
Ôïõñêïêñáôßá áðïôÝëåóå ïñìçôÞñéï ôùí ÅëëÞíùí áãùíéóôþí êáé óõíÝ÷éóå íá
êáôïéêåßôáé áäéÜëåéðôá ùò ôéò ìÝñåò ìáò.
ÊáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñé-
óôéáíéêÞ ðåñßïäï ç ÕðÜôç
áíÞêåé óôçí åðáñ÷ßá Èåó-
óáëßáò êáé áðïôåëåß äéïé-
êçôéêü êáé èñçóêåõôéêü êÝ-
íôñï. Ï ìáñôõñéêüò èÜíá-
ôïò ôïõ Áãßïõ Çñùäßùíá
óôçí ðüëç ôï 66 ì.×. åßíáé
ðéèáíüôáôá ï ëüãïò ðïõ
ðïëý íùñßò, Þäç óôïí 4ï
áéþíá, ãßíåôáé Ýäñá åðéó-
êïðÞò36, åíþ áñãüôåñá,
óôïí 10ï áéþíá, áíáâé-
âÜæåôáé óå ìçôñüðïëç õðü ÕðÜôç, êÜóôñï.
33. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 25 (1970), Â1 (×ñïíéêÜ), 267. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò,
137, 141-142, åéê. 86, 87. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 176-177, óçì. 237. ÐÁÍÔÏÓ Ð.
(ÉÄ´ Åöïñåßá Ðñïúóô. &Êëáóéêþí Áñ÷/ôùí), ÁÄ 44 (1989), Â1 (×ñïíéêÜ), 164. ÓÌÐÕÑÁÊÇ - ÊÁËÁÔÆÇ
ÁÉÊ. (7ç Åöïñåßá Âõæ/íþí Áñ÷/ôùí), ÁÄ 44 (1989), Â1 (×ñïíéêÜ), 250, ðßí. 150. ÐÁÍÔÏÓ Ð. (ÉÄ´ÅÐÊÁ),
ÁÄ 45 (1990), Â1 (×ñïíéêÜ), 168-169, ó÷Ýä. 1-3.
34.ÓõãêåíôñùôéêÞ âéâëéïãñáößá ãéá ôçí éóôïñßá ôçò ðüëçò ìÝ÷ñé ôïõò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò ÷ñüíïõò
ðåñéÝ÷åôáé óôçí ìåôáðôõ÷éáêÞ åñãáóßá ôïõ ê. BOUCHON R., Hypata et L' Ainide entre Delphes, l' Etolie et
la Thessalie (DEA), Université Lumière - Lyon II, 1998-1999, áíôßãñáöï ôçò ïðïßáò ï óõíÜäåëöïò
åñåõíçôÞò åß÷å ôçí êáëoóýíç íá ìïõ ðáñá÷ùñÞóåé.
35. ÁÂÑÁÌÅÁ Á., Èåóóáëßá, 143-145. ÔÉÂ, 223-224. Âë. åðßóçò ÐÁËËÁÓ Ä., 'Ç åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ
Çñùäßùíïò óôçí ÕðÜôç', ÓõíáãùãÞ Ìåëåôþí ÂõæáíôéíÞò Áñ÷áéïëïãßáò (ÓÅÁ), ô. Â´, ÁèÞíá, 663-664 (27-
28).
36. Ðñþôç ìíåßá åðéóêüðïõ (ÕìÝíáéïò) ãßíåôáé óôç Óýíïäï ôçò ÓáñäéêÞò (343/4).
ôçí ïíïìáóßá ÍÝáé ÐÜôñáé37. Ôï

üíïìá “ÕðÜôç” äéáôçñåßôáé óå
üëç ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ êáé
ðñþéìç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï êáé ç
ðüëç áíáöÝñåôáé Ýêôç áíÜìåóá
óôéò èåóóáëéêÝò ðüëåéò óôï
ÓõíÝêäçìï ôïõ ÉåñïêëÝïõò38.
Ðñþôç ìíåßá ôïõ ïíüìáôïò
“ÍÝáé ÐÜôñáé” ãßíåôáé óôïí 9ï
áéþíá óå Ýããñáöï ôïõ Ðá-
ôñéÜñ÷ç Öùôßïõ39.
Ç áñ÷áéïëïãéêÞ óêáðÜíç
Ý÷åé ùò óÞìåñá áðïêáëýøåé
áñêåôÜ óôïé÷åßá, ðïõ öùôßæïõí ÕðÜôç, ¢ãéïò Çñùäßùí, êÜôïøç.
ôç ìåãÜëç áêìÞ ôçò ðüëçò êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï. Ç èÝóç ôçò Þôáí
ïõóéáóôéêÜ ßäéá ìå ôç óçìåñéíÞ. Óôçí êïñõöÞ ôïõ ëüöïõ äÝóðïæå ôï öñïýñéï ôçò
áêñüðïëçò, ðïõ ßóùò êáôáóêåõÜóôçêå åðß Éïõóôéíéáíïý êáé åíéó÷ýèçêå
åðáíåéëçììÝíá óôç ìáêñÜ ðåñßïäï æùÞò ôçò40. Ëåßøáíá ôçò ï÷õñþóåùò êáé ôùí
ðýñãùí äéáôçñïýíôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá óå áñêåôü ýøïò.
ÊÜôù áðü ôá èåìÝëéá ôùí óçìåñéíþí
êôçñßùí êñýâåôáé ç éóôïñßá ôçò
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò. Óôç èÝóç ôïõ
óçìåñéíïý ãõìíáóßïõ åíôïðßóôçêáí óôá
ôÝëç ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá ôá èåìÝëéá
ìéáò ìåãÜëçò âáóéëéêÞò ðïõ èåùñÞèçêå
áöéåñùìÝíç óôïí ¢ãéï Çñùäßùíá. Ç
âáóéëéêÞ åðéóçìÜíèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ
áðü ôïí Ã. ËáìðÜêç ôï 189641. ÊáôÜ ôï
åðüìåíï Ýôïò ôçí åðéóêÝöôçêå ï Í.
Ãéáííüðïõëïò ðïõ óõíÝôáîå Ýíá ãåíéêü
ó÷Ýäéï ôçò êÜôïøÞò ôçò42. Ôï ìíçìåßï
åß÷å ðÜøåé íá åßíáé ïñáôü Þäç áðü ôï
ÕðÜôç, Ó÷ßæá, êÜôïøç âáðôéóôçñßïõ. 191343
. Ôï ó÷Ýäéï ôïõ Í. Ãéáííüðïõëïõ,
37.Äåí åßíáé ãíùóôÞ ç áêñéâÞò ÷ñïíïëïãßá ôçò õøþóåùò ôùí ÍÝùí Ðáôñþí óå ìçôñüðïëç. Ðñþôç áóöáëÞò
ìíåßá áðáíôÜ óôçí Äéáôýðùóéí ôïõ ËÝïíôïò ÓÔ´óôéò áñ÷Ýò ôïõ 10ïõ áé. Âë. ó÷åôéêÜ ÁÂÑÁÌÅÁ Á.,
Èåóóáëßá, óåë. 52 êáé óçì. 6.
38. Éåñïê. ÓõíÝêä., 642, 16.
39. ‘ÑÁËËÇÓ Ã.Á.-ÐÏÔËÇÓ Ì., Óýíôáãìá ôùí èåßùí êáé éåñþí êáíüíùí, ôüì. Å´, ÁèÞíáé 1852-1859, 393.
GRUMEL V, Les Regestes des Actes du Patriarcat de Constantinople, 1, Chalkedon 1932-1947, Ío 487, 488.
40. ÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ Í., 'Ç ÕðÜôç êáôÜ ôçí áñ÷áéüôçôá', Áñìïíßá 1 (1900), 635. Ðñïêïðßïõ, Ðåñß
ÊôéóìÜôùí, Ä´, 2, 110.
41. ËÁÌÐÁÊÇÓ Ã., Ä×ÁÅ, ðåñßïäïò Á´, ô. Ã´ (1903), 45.
42. ÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ Í.É., 'ÕðÜôç, ÍÝáé ÐÜôñáé', ÄÉÅÅ , Æ´(1918), 442, åéê. 1.
43. Áõôü áíáöÝñåôáé óôçí ðáñáðÜíù áíáêïßíùóç. Ôï áíáæÞôçóå åðßóçò ï Ð. Ëáæáñßäçò óå ðåñéïñéóìÝíçò
êëßìáêáò áíáóêáöéêÞ Ýñåõíá ÷ùñßò éäéáßôåñá áðïôåëÝóìáôá : ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 16 (1960), 164-165. Âë.
åðßóçò PALLAS D., Les monuments paléochrétiens de Grèce découverts de 1959 a´ 1963, Citta´ del Vaticano
1977, 40.
ó÷åôéêÜ áóáöÝò, ðñïâëçìÜôéóå ôïõò ìåëåôçôÝò ðïõ äéáôýðùóáí ðïéêßëåò áðüøåéò ãéá
ôïí áñ÷éôåêôïíéêü ôýðï. Ï Ã. Óùôçñßïõ èåþñçóå ôï êýñéï óþìá ôïõ ïéêïäïìÞìáôïò
ùò ôñßêëéôç âáóéëéêÞ, êáé ìå âÜóç ôçí ýðáñîç ôñéìåñïýò éåñïý âÞìáôïò ôç
÷ñïíïëüãçóå óôïõò ìåôÜ ôïí Éïõóôéíéáíü ÷ñüíïõò44. Ðéï ðñüóöáôá ï Ð.
Âïêïôüðïõëïò èåþñçóå ôï ìíçìåßï ùò ôýðï óõããåíéêü ìå ôï íáü ôçò Óêñéðïýò45. Óôï
æÞôçìá åðáíÞëèå ï Ä. ÐÜëëáò ðïõ ðñüôåéíå ôçí áðïêáôÜóôáóç ôïõ ìíçìåßïõ ìå ôç
ìïñöÞ åíüò ðåñßêåíôñïõ óôáõñïåéäïýò êôçñßïõ ìå ôñïýëëï46.
Ôï æÞôçìá áóöáëþò èá ðáñáìåßíåé áíïé÷ôü, áöïý ôï êôÞñéï Ý÷åé ïñéóôéêÜ ÷áèåß.
Åßíáé üìùò ìÜëëïí âÝâáéï üôé èá ðñÝðåé íá ÷ñïíïëïãçèåß ìåôÜ ôïõò
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò ÷ñüíïõò. Ç ôáýôéóÞ ôïõ ìå ôç âáóéëéêÞ ôïõ Áã. Çñùäßùíá Ýãéíå
óå ãåíéêÝò ãñáììÝò áðïäåêôÞ áð' üëïõò ôïõò ìåëåôçôÝò. Ùóôüóï ç èÝóç ôïõ óôï Üêñï
ôïõ óçìåñéíïý ïéêéóìïý, êáé áð' üôé öáßíåôáé óôá üñéá ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò,
êáé ç üøéìç ÷ñïíïëüãçóÞ ôïõ ðñïâëçìáôßæïõí. ÏñéóìÝíá óôïé÷åßá ðïõ Ý÷ïõí
ðñïêýøåé áðü ôéò íåüôåñåò áíáóêáöéêÝò Ýñåõíåò ìáò ïäçãïýí óôç óêÝøç üôé ç
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ âáóéëéêÞ, ðïõ áðïôÝëåóå áóöáëþò ôçí åðéóêïðéêÞ Ýäñá êáé
ôáõôü÷ñïíá èá ëåéôïõñãïýóå óå áíÜìíçóç ôïõ ìÜñôõñá Çñùäßùíá êáôÜ ôïõò
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò ÷ñüíïõò, ðñÝðåé íá âñéóêüôáí óôï êÝíôñï ôçò ðüëçò.
Ôï 1980, êáôÜ ôçí äéÜíïéîç
èåìåëßùí ãéá ôçí áíÝãåñóç
ïéêïäïìÞò óå ïéêüðåäï áðÝíáíôé
áðü ôï óçìåñéíü íáü ôçò Áãßáò
Óïößáò, áðïêáëýöèçêå êáé áíáó-
êÜöôçêå Ýíá ìåãÜëï âáðôéóôÞñéï
ôùí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêþí ÷ñü-
íùí47. Ï ÷þñïò Þôáí ôåôñÜãùíïò
êáé óôçñéæüôáí óå êôéóôïýò ðåó-
óïýò. Ôï êÝíôñï ôïõ êáôáëÜìâáíå
ìéá ìåãÜëùí äéáóôÜóåùí ôåôñÜ-
ëïâç êïëõìâÞèñá åðåíäåäõìÝíç
åóùôåñéêÜ ìå ìáñìÜñéíá ðëá-
ÕðÜôç, ïéêüðåäï ÐáôÞèñá, ôñÜðåæá. êßäéá. Ôï äÜðåäü ôïõ åß÷å ðïëõ-
ôåëÞ åðßóôñùóç ìå ìáñìÜñéíåò
ðëÜêåò êáé øçöéäùôü äÜðåäï ìå ãåùìåôñéêÜ èÝìáôá ðïõ áðïäßäïíôáí ìå
ðïëý÷ñùìåò øçößäåò. Ïé ôïß÷ïé Ýöåñáí æùãñáöéêü äéÜêïóìï ðïõ óôï äéáóùèÝí
êáôþôåñï ôìÞìá ìéìïýíôáí ïñèïìáñìÜñùóç. Ôï âáðôéóôÞñéï ëåéôïõñãïýóå
ðéèáíüôáôá ùò ðñüóêôéóìá ìåãÜëïõ ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïý íáïý, ßóùò âáóéëéêÞò, ß÷íç
ôïõ ïðïßïõ åíôïðßóôçêáí ðñïò ôçí ðëåõñÜ ôïõ íáïý ôçò Áãßáò Óïößáò. Ïé ìåãÜëåò
äéáóôÜóåéò ôïõ áíåóêáììÝíïõ ÷þñïõ (åóùôåñéêÝò ðåñßðïõ 12x 12ì.), óðÜíéåò ãéá
âáðôéóôÞñéï ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ, êáé ç ðïëõôÝëåéá ôçò êáôáóêåõÞò, õðïäåéêíýïõí ôç
44. ÓÙÔÇÑÉÏÕ Ã.Á., “Áé ðáëáéï÷ñéóôéáíéêáß âáóéëéêáß ôçò ÅëëÜäïò”, ÁÅ 1929, 186-187, åéê. 19.
45. ÂÏÊÏÔÏÐÏÕËÏÓ Ð., Ç åêêëçóéáóôéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ åéò ôçí ÄõôéêÞí ÓôåñåÜí ÅëëÜäá êáé ôçí
¹ðåéñïí áðü ôïõ ôÝëïõò ôïõ 7ïõ ìÝ÷ñé ôïõ ôÝëïõò ôïõ 10ïõ áé., Èåóóáëïíßêç 1975, 120.
46. ÐÁËËÁÓ Ä., “Ç åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ Çñùäßùíïò óôçí ÕðÜôç”, ÓõíáãùãÞ Ìåëåôþí, Â´ , 641-666.
47. ÊÁËÁÔÆÇ-ÓÌÐÕÑÁÊÇ ÁÉÊ. (7ç ÅÂÁ), “Ðáëáéï÷ñéóôéáíéêü âáðôéóôÞñéï óôçí ÕðÜôç”, ÁÄ 34
(1979), Á´ (ÌåëÝôáé), 100 ê.å., ó÷. 1, ðßí. 34-43. ÔÇÓ ÉÄÉÁÓ, “Ðáëáéï÷ñéóôéáíéêü âáðôéóôÞñéï óôçí
ÕðÜôç”, Ã´ Óõìðüóéï ÂõæáíôéíÞò êáé ÌåôáâõæáíôéíÞò Áñ÷áéïëïãßáò êáé ÔÝ÷íçò, ÐåñéëÞøåéò Áíáêïéíþóåùí,
ÁèÞíá 1983, 73. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 182-183, ðßí. 310-313.
óðïõäáéüôçôá ôïõ íáïý óôïí

ïðïßï áíÞêå. Åßíáé Ýôóé ðïëý
ðéèáíü üôé ï åðéóêïðéêüò íáüò
ôçò ÕðÜôçò, ðïõ Þôáí
áöéåñùìÝíïò óôç ìíÞìç ôïõ
Áãßïõ Çñùäßùíá, âñéóêüôáí
êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ
ðåñßïäï óôç èÝóç ôïõ
óçìåñéíïý íáïý ôçò Áãßáò
Óïößáò.
Ìéá áêüìç ðáëáéï-
÷ñéóôéáíéêÞ âáóéëéêÞ âñéóêü-
ôáí êÜôù áðü ôï óçìåñéíü íáü
ôïõ Áãßïõ ÍéêïëÜïõ. Ó' áõôÞí ÕðÜôç, ¢ãéïò Íéêüëáïò, øçöéäùôÜ.
áíÞêïõí ôá ôìÞìáôá øçöé-
äùôïý äáðÝäïõ ìå ãåùìåôñéêü äéÜêïóìï êáé ðáñáóôÜóåéò ðôçíþí ðïõ
áðïêáëýöèçêáí óôï ðñïáýëéï48. Áðü ôï ßäéï ìíçìåßï ðñÝðåé íá ðñïÝñ÷ïíôáé ôñßá
êïñéíèéáêÜ êéïíüêñáíá ðïõ Ý÷ïõí åíóùìáôùèåß óôéò ôïîïóôïé÷ßåò ôïõ
ìåôáâõæáíôéíïý íáïý49. Ìå âÜóç ôçí ôå÷íïôñïðßá ôïõ øçöéäùôïý êáé ôùí
êéïíïêñÜíùí ç âáóéëéêÞ ðñÝðåé íá ÷ñïíïëïãçèåß óôïí 6ï áéþíá.
ÔìÞìáôá ôùí ïéêéþí ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò áðïêáëýöèçêáí êáôÜ ôç
äéÜñêåéá óùóôéêþí áíáóêáöéêþí åñåõíþí. ¸íá ïñèïãþíéï ïéêïäüìçìá ìå
øçöéäùôÜ äÜðåäá ðïõ Ýöåñáí ìåôáîý Üëëùí ðáñÜóôáóç áðü ôï èáëÜóóéï âáóßëåéï
áðïêáëýöèçêå óôï ïéêüðåäï
éäéïêôçóßáò Çñ. Ðáðáñïýíç -
Ä. Êõñßôóç50. Óôá ïéêüðåäá
éäéïêô. Ê. ÊáêëÝá êáé Ã.
Êïíôïãåþñãïõ áðïêáëýöèç-
êáí ôìÞìáôá êôçñßïõ ìå øçöé-
äùôÜ äÜðåäá êáé õðüêáõóôá
ëïõôñïý, ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞ-
èçêå êáé óôçí ðáëáéï÷ñé-
óôéáíéêÞ ðåñßïäï.51 Óôç èÝóç
ÕðÜôç, øçöéäùôü ïéêïðÝäïõ Ðáðáñïýíç. “Êüìðá”, áðïêáëýöèçêå óå
äïêéìáóôéêÞ ôïìÞ ôìÞìá
øçöéäùôïý äáðÝäïõ ìåãÜëïõ ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïý êôçñßïõ, ôïõ ïðïßïõ ôá ß÷íç
48. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 16 (1960), Â1 (×ñïíéêÜ), 166, ðßí. 148ä. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá
Öèéþôéäïò, 227, åéê. 128. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 183-185, ðßí. 314-317, ìå ðëÞñç
âéâëéïãñáößá. Ôï øçöéäùôü áðïêïëëÞèçêå, óõíôçñÞèçêå êáé åðáíáôïðïèåôÞèçêå. ÓÞìåñá åßíáé
êáëõììÝíï ãéá ëüãïõò ðñïóôáóßáò.
49. Ðñüêåéôáé ãéá äõï êéïíüêñáíá ôýðïõ “ëýñáò” êáé Ýíá êéïíüêñáíï “ãõìíïý ðõñÞíá”, üìïéùí
äéáóôÜóåùí êáé áðü ìÜñìáñï ðéèáíüôáôá ðñïêïííÞóéï (ðñïóùðéêÞ ðáñáôÞñçóç).
50. ÐÁÐÁÊÙÍÓÔÁÍÔÉÍÏÕ Ì.-Ö. (ÉÄ´ ÅÐÊÁ), ÁÄ 40 (1985), Â1 (×ñïíéêÜ), 162.
ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 185-186, ðßí. 318-319.
51. Ïéêüðåäï ÊáêëÝá : ÄÁÊÏÑÙÍÉÁ Ö. (ÉÄ´ ÅÐÊÁ), ÁÄ 40 (1985), Â1 (×ñïíéêÜ), 165. Ïéêüðåäï
Êïíôïãåþñãïõ : ÍÔÉÍÁ ÁÓÐ. (7ç ÅÂÁ), ÁÄ 40 (1985), Â1 (×ñïíéêÜ), 223. Âë. åðßóçò
ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 184, óçì. 249.
äéáêñßíïíôáé êáé åðéöáíåéáêÜ.52

ÐïëõÜñéèìá áñ÷éôåêôïíéêÜ ìÝëç (êéïíüêñáíá, êßïíåò, âÜóåéò, ôìÞìáôá èùñáêßùí,
êáôþöëéá, ðáñáóôÜäåò èõñþí ê.Ü) ôüóï ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò åðï÷Þò üóï êáé
ïøéìüôåñùí ðåñéüäùí Ý÷ïõí êáôÜ êáéñïýò ðåñéóõëëåãåß. Ç óõíÝ÷åéá ôçò êáôïßêçóçò
ôïõ ÷þñïõ ìáñôõñåßôáé åðßóçò áðü ôá íïìßóìáôá ðïõ êáëýðôïõí ó÷åäüí üëåò ôéò
éóôïñéêÝò ðåñéüäïõò.
Óôá ðñáíÞ ôïõ õøþìáôïò, óôç èÝóç ÂáñêÜ êáé êïíôÜ óôïí ïéêéóìü ôùí Ëïõôñþí
ÕðÜôçò åíôïðßóôçêáí äõï áêüìç êôÞñéá. Ôï Ýíá áðü áõôÜ äéáèÝôåé äõï ïñèïãþíéïõò
÷þñïõò, åê ôùí ïðïßùí ï áíáôïëéêüò åßíáé óôñùìÝíïò ìå ðïëõôåëÝò øçöéäùôü
äÜðåäï: áðïôåëåßôáé áðü äéÜ÷ùñá ìå ðáñáóôÜóåéò ãåùìåôñéêÝò êáèþò êáé áðü ôï
æùéêü êáé èáëÜóóéï âáóßëåéï. Óôï êÝíôñï õðÜñ÷åé ìåôÜëëéï ìå ðáñÜóôáóç ðáãùíéþí
ðïõ ðëáéóéþíïõí áããåßï. ×ñïíïëïãåßôáé ðéèáíþò óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ Þ ôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ
áéþíá. Ôï êôÞñéï ÷áñáêôçñßóôçêå ùò ëïõôñü áðü ôçí ýðáñîç ìáñìÜñéíïõ ëïõôÞñá óå
ìéá áðü ôéò ãùíßåò ôïõ53.
Ôï äåýôåñï êôÞñéï ôùí Âáñêþí åßíáé ìéá ôñßêëéôç âáóéëéêÞ ìå ôñéìåñÝò éåñü
âÞìá.54 Ôï êåíôñéêü êëßôïò Ýöåñå øçöéäùôü äÜðåäï áðü ôï ïðïßï óþèçêáí ìüíï
äéÜóðáñôåò øçößäåò. Óôçí ôïé÷ïäïìßá ôïõ íáïý Ý÷åé ÷ñçóéìïðïéçèåß ìåãÜëç
ðïóüôçôá áñ÷áßïõ õëéêïý. Ôï êôÞñéï ÷ñïíïëïãÞèçêå óôï äåýôåñï ìéóü ôïõ 6ïõ áé.,
êõñßùò ìå âÜóç ôï ôñéìåñÝò éåñü âÞìá, ùóôüóï, êñßíïíôáò áðü ôéò ðåñéïñéóìÝíåò ôïõ
äéáóôÜóåéò êáé ôçí ðëÞñç äéáìüñöùóç ôùí ðáñáâçìÜôùí, äåí áðïêëåßåôáé ìéá
÷ñïíïëüãçóç óôïõò ìåôáâáôéêïýò ÷ñüíïõò. ¼ôáí åñåéðþèçêå, áíåãÝñèçêå óôï
êåíôñéêü êëßôïò ìéêñüò ìïíü÷ùñïò íáüò áöéåñùìÝíïò óôïí ¢ãéï Ãåþñãéï, ðïõ
óÞìåñá äåí óþæåôáé. ÊÜôù áðü ôçí êåíôñéêÞ áøßäá ôçò âáóéëéêÞò åßíáé ïñáôÜ ôá ß÷íç
ìéáò Üëëçò ìåãáëýôåñçò, ðïõ ðéèáíüí áíÞêåé óå íáü ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò
ðåñéüäïõ. Ìå ôï ìíçìåßï áõôü
ðñÝðåé íá ó÷åôßæïíôáé ïé
èáëáìùôïß ôÜöïé ðïõ Ý÷ïõí
áðïêáëõöèåß êÜôù áðü ôç
óôÜèìç ôùí äáðÝäùí.
Ç ÅëÜôåéá, êïíôÜ óôç
óçìåñéíÞ ïìþíõìç èÝóç, åßíáé
ðüëç ãíùóôÞ áðü ôçí
áñ÷áéüôçôá, ìáñôõñåßôáé óôïí
4ï êáé 5ï áéþíá ùò ï÷õñÞ èÝóç
êáé Ýäñá åðéóêïðÞò55 êáé
áíáöÝñåôáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 6ïõ
ÁôáëÜíôç, ôìÞìá øçöéäùôïý ïéêïðÝäïõ ÌðáëÜóêá. áé. áðü ôï ÓõíÝêäçìï ôïõ
52. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 16 (1960), Â1 (×ñïíéêÜ), 166. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá,
185.
53. ÌÉ×ÁÇËÉÄÇÓ Ì., ÁÄ 27 (1972), Â1 (×ñïíéêÜ), 14 êáé ÁÄ 28 (1973), Â1 (×ñïíéêÜ),17. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ
Ð., ÁÄ 27 (1972), Â2 (×ñïíéêÜ), 390, ðßí. 326-327 êáé ÁÄ 28 (1973), Â1 (×ñïíéêÜ) 321, ðßí. 257á.
ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 227. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá,
178-179, ðßí. 302-309á, ìå üëç ôç ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá.
54. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 26 (1971), Â1 (×ñïíéêÜ), 286. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò,
227. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 180.
55. Óýíïäïò ÓáñäéêÞò (MANSI G.D., Sacrorum Consiliorum nova et amplissima collectio, III, Graz 1960,
42B), åðéóêïðéêÞ åðéóôïëÞ ôïõ 457 (MANSI G.D., VII, 612 B).
ÉåñïêëÝïõò áíÜìåóá óôéò

ðüëåéò ôçò åðáñ÷ßáò Á÷áÀáò56.
Áí êáé äåí Ý÷ïõí ðñáãìá-
ôïðïéçèåß áíáóêáöéêÝò Ýñåõ-
íåò ðñïò åíôïðéóìü ôïõ
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïý ïéêéóìïý,
åßíáé åìöáíÞ ôá ëåßøáíá
ï÷õñþóåùò, ðéèáíüí ôçò éïõóôé-
íéÜíåéáò ðåñéüäïõ, óôï ÂÁ
ôìÞìá ôïõ áñ÷áßïõ ôåß÷ïõò
ðÜíù áðü ôï íáü ôçò ÁèçíÜò
Êñáíáßáò. Íïìßóìáôá ôïõ
Éïõóôéíéáíïý Á´ êáé ôïõ ÁôáëÜíôç, ôìÞìá øçöéäùôïý, ÐáëáéïìÜãáæá.
Éïõóôßíïõ Â´ åðéâåâáéþíïõí ôçí êáôïßêçóç ôçò ðåñéï÷Þò êáôÜ ôïí 6ï áé. Áîßæåé íá
áíáöåñèåß üôé óôçí ßäéá ðåñéï÷Þ, óå íáÀäñéï áöéåñùìÝíï óôçí Ðáíáãßá âñÝèçêå
åíôïé÷éóìÝíïò ëßèïò ìå åðéãñáöÞ ðïõ áíáöåñüôáí óôïí åí ÊáíÜ ÃÜìï ("Ïýôïò åóôßí
/ ï ëßèïò áðü / ÊáíÜ ôçò Ãá/ëéëáßáò üðïõ / ôï ýäùñ ïßíïí / åðïßçóåí ï Ê(ýñéï)ò / çìþí
É(çóïýò) ×(ñéóôü)ò). Ï áðïêáëïýìåíïò “Ëßèïò ôçò ÊáíÜ” ðñïêÜëåóå ðïëëÝò
äé÷ïãíùìßåò ãéá ôçí áõèåíôéêüôçôÜ ôïõ57.
H ðüëç ôçò ÅëÜôåéáò óõíÝ÷éóå íá õðÜñ÷åé ôïõëÜ÷éóôïí ùò ôçí ýóôåñç âõæáíôéíÞ
ðåñßïäï. Áõôü ìáñôõñïýí ïé áíáöïñÝò ôïõ ïíüìáôïò óôï Åéêïíïìá÷éêü Ðñáêôéêü58
êáé óôï Ðåñß ÈåìÜôùí (ðáñåöèáñìÝíï ùò Åëáôßíá)59. Íïìßóìáôá ôïõ 10ïõ - 12ïõ áé.
ðïõ áðïêáëýöèçêáí ãýñù áðü ôï íáÀäñéï ôçò Ðáíáãßáò êáé äõï íïìéóìáôéêïß
èçóáõñïß ôçò Öñáãêïêñáôßáò åðéâåâáéþíïõí ôéò ìáñôõñßåò ôùí ðçãþí.
Ç ðüëç Ôéèþñá, ðïõ áíáöÝñåôáé áðü ôï ÓõíÝêäçìï ôïõ ÉåñïêëÝïõò60, ðñÝðåé íá
êáôáëÜìâáíå ôç èÝóç ôçò óçìåñéíÞò ¢íù ÔéèïñÝáò. ÊáôÜ ôçí áíÝãåñóç ôïõ íáïý ôïõ
ÁââÜ ÆùóéìÜ áðïêáëýöèçêáí ôïß÷ïé ðáëáéüôåñïõ êôßóìáôïò ìå ðáëáéï÷ñéóôéáíéêü
øçöéäùôü äÜðåäï êáé ìéá ìáñìÜñéíç óáñêïöÜãïò ìå åðéãñáöÞ óå tabula ansata.61
ÊáôÜ ôï ðåñáóìÝíï Ýôïò, óå áíáóêáöéêÞ Ýñåõíá óôï åóùôåñéêü ôïõ íáïý ôïõ Áãßïõ
ÉùÜííç, áðïêáëýöèçêáí ôá åñåßðéá åíüò êôßóìáôïò, ðéèáíüôáôá ìéáò
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò âáóéëéêÞò, ìå ùñáéüôáôï øçöéäùôü äÜðåäï. Áðïôåëåßôáé áðü
óõíå÷üìåíá ôåôñÜãùíá êáé êýêëïõò åíùìÝíá ìåôáîý ôïõò êáôÜ ôï óýóôçìá ôùí
óçñéêþí ôñï÷þí, ðïõ ðåñéêëåßïõí ãåùìåôñéêÜ êáé öõôéêÜ ìïôßâá êáé ðáñáóôÜóåéò
ðôçíþí êáé øáñéþí62.
ÊÜðïéåò áðü ôéò ðüëåéò ðïõ áíáöÝñïõí ïé ðçãÝò äåí ôáõôßæïíôáé ìå áðüëõôç
âåâáéüôçôá Þ äåí Ý÷ïõí áêüìç åíôïðéóôåß áíáóêáöéêÜ.
56. ÓôÝö.Âõæ., 264. Éåñïêë.ÓõíÝêä., 643,8. ÔÉÂ, 153-154.
57. DIEHL CH., “La Pièrre de Cana”, BCH IX (1885), ó. 23-42. ËÁÌÐÑÏÓ ÓÐ., “Ï åî Åëáôåßáò ëßèïò
áðü ÊáíÜ ôçò Ãáëéëáßáò”, ÍÝïò ÅëëçíïìíÞìùí 1, Leide 1904, óåë. 173-185, ï ïðïßïò ÷ñïíïëïãåß ôçí
åðéãñáöÞ óôïí 5ï áéþíá. ÌåôÜ ôç ìåôáöïñÜ ôïõ óôçí ÁèÞíá êáé ôçí ôÝëåóç åðß áõôïý âáóéëéêþí ãÜìùí ï
ëßèïò öõëÜ÷ôçêå ðéèáíüôáôá óôï Âõæáíôéíü Ìïõóåßï Áèçíþí.
58. DARROUZÈS J., Notitiae, II, 243.
59. Êùí.Ðïñö., Ðåñß ÈåìÜôùí, 89.
60. Éåñïêë. ÓõíÝêä., 642, 16-19
61. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 16 (1960), óåë. 164, ó÷Ýä. óåë. 165, ðßí. 147 óô,æ & 148 á. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ
ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 330. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 181.
62. Åõ÷áñéóôþ ôç óõíÜäåëöï ê. Á. Ãéáëïýñç (7ç ÅÂÁ) ðïõ ìåëåôÜ ôï åýñçìá ãéá ôçí ðáñá÷þñçóç ôùí
óôïé÷åßùí.
Óôá üñéá ôïõ óçìåñéíïý

ïéêéóìïý ôïõ Èáõìáêïý, óôç
èÝóç “ÐáëéïêêëçóéÝò” Þ
“ÌíÞìáôá” åíôïðßóôçêå êáé
áíáóêÜöôçêå ìéá ôñßêëéôç
âáóéëéêÞ, ðéèáíüôáôá ôïõ 6ïõ
áé.63 Ç áðïêÜëõøç ôïõ ìíç-
ìåßïõ äåí Ý÷åé ïëïêëçñùèåß,
Ýôóé áìöéâïëßåò äçìéïõñãïýí-
ôáé ãéá ôï ñüëï ôùí äõï êïã÷þí
ðïõ áíïßãïíôáé óôá ðëÜãéá
êëßôç óå áðüóôáóç áðü ôçí
áíáôïëéêÞ áøßäá. Ç èÝóç ôïõò
Èáõìáêüò, êÜôïøç âáóéëéêÞò. ìáñôõñåß üôé ìÜëëïí äåí
áíÞêïõí óå ðñïåîÝ÷ïí åãêÜñóéï êëßôïò. Ðéèáíüí óçìåéþíïõí ôçí ýðáñîç ìéáò
åãêÜñóéáò óôáõñéêÞò êåñáßáò. Ôá äÜðåäá ôçò âáóéëéêÞò êïóìïýíôáí ìå èáõìÜóéá
øçöéäùôÜ ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ìåãÜëç ðïéêéëßá óôç èåìáôïëïãßá. Îå÷ùñßæåé Ýíá
äéÜ÷ùñï ìå ðáñÜóôáóç ìåãÜëçò êïõêïõíÜñáò êáé Ýíá ìå óêçíÞ áðü ôï èáëÜóóéï
âáóßëåéï. ÅíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæïõí åðßóçò ïé ðïëõÜñéèìåò áöéåñùìáôéêÝò
åðéãñáöÝò ìåôáîý ôùí ïðïßùí
ìéá ðïõ áöïñÜ óôçí êáôáóêåõÞ
ôùí øçöéäùôþí äáðÝäùí êáé
áíáöÝñåôáé óôá ïíüìáôá ôïõ
ðñåóâõôÝñïõ ÉùÜííïõ êáé ôïõ
äéáêüíïõ Óùóýëïõ. Ìå âÜóç ôï
äéÜêïóìï ôùí øçöéäùôþí êáé
ôçí áðïêÜëõøç áñêåôþí íïìéó-
ìÜôùí ôïõ Éïõóôéíéáíïý Á´ ç
âáóéëéêÞ èá ðñÝðåé íá ÷ñïíï-
ëïãçèåß ðéèáíüôáôá óôï ðñþôï
ìéóü ôïõ 6ïõ áé.
ÅðéöáíåéáêÜ åõñÞìáôá,
êåñáìåéêÞ êáé èñáýóìáôá Èáõìáêüò, ôìÞìá ôçò ðáñÜóôáóçò
ìáñìÜñéíùí ìåëþí, ðïõ åßíáé èáëÜóóéïõ âáóéëåßïõ.
äéÜóðáñôá óôïõò ãýñù ëüöïõò, ìáñôõñïýí üôé ç âáóéëéêÞ áðïôåëïýóå ôìÞìá åíüò
åêôåôáìÝíïõ ïéêéóìïý. ÐáñáìÝíåé ùóôüóï áìößâïëï áí ç èÝóç áõôÞ ìðïñåß íá
ôáõôéóôåß ìå ôïí áñ÷áßï êáé ðáëáéï÷ñéóôéáíéêü Èáõìáêü (Þ Èáõìáêïýò), ðïõ êáôÜ ôç
âõæáíôéíÞ ôïõëÜ÷éóôïí ðåñßïäï ôïðïèåôåßôáé óôï óçìåñéíü Äïìïêü64.
63. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 28 (1973), Â1 (×ñïíéêÜ), 325, ó÷. 1. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð.,
Óýíôáãìá, 176, ðßí. 300 ìå ðáëáéüôåñç âéâëéïãñáößá. ÍÔÉÍÁ ÁÓÐ. (7ç ÅÂÁ), ÁÄ 36 (1981), Â1 (×ñïíéêÜ),
269-270.
64. Ï J. KODER, TIB, 148-149, áíáöÝñåé üôé ï âõæáíôéíüò êáé óçìåñéíüò Äïìïêüò âñßóêåôáé óôç èÝóç ôçò
áñ÷áßáò êáé ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò ðüëçò ôùí Èáõìáêþí ðïõ õðÞñîå Ýäñá åðéóêïðÞò. Ùóôüóï êáíÝíá
óôïé÷åßï ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò êáôïßêçóçò äåí Ý÷åé Ýñèåé óôï öùò ùò óÞìåñá ó' áõôÞ ôç èÝóç. Áíôßèåôá, óôïí
ïéêéóìü üðïõ áðïêáëýöèçêå ç âáóéëéêÞ äéáôçñåßôáé áêüìç ôï ôïðùíýìéï Èáõìáêüò. Ðéèáíïëïãïýìå Ýôóé
üôé, óôïõò ìåôáâáôéêïýò ÷ñüíïõò Þ óôç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï, ç ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðüëç ìåôáöÝñèçêå áðü ôçí
ðåñéï÷Þ ôïõ óçìåñéíïý ïéêéóìïý ôïõ Èáõìáêïý, ðïõ Þôáí ðåäéíÞ êáé áðñïóôÜôåõôç, óôçí ï÷õñÞ èÝóç ôïõ
Äïìïêïý.
Óôçí ðáñáëßá ôçò

Ðåëáóãßáò êáé óôç èÝóç “Áãßá
Äýíáìéò”, áðïêáëýöèçêáí ëåß-
øáíá ìéáò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò
âáóéëéêÞò, ìÝñïò ôçò ïðïßáò
áíáóêÜöôçêå65. ÊáôÜ ôçí
Ýñåõíá áðïêáëýöèçêå ï íÜñ-
èçêáò ìå ôá ðñïóêôßóìáôÜ ôïõ,
êáèþò êáé ôï äõôéêü ôìÞìá ôïõ
êõñßùò íáïý. Ôï äÜðåäï ôïõ
íÜñèçêá êáé ôïõ ìåóáßïõ
êëßôïõò êáëýðôïíôáí áðü øç-
öéäùôÜ, áðü ôá ïðïßá áõôü ôïõ
íÜñèçêá äéáôçñïýíôáí óå Ðåëáóãßá, êÜôïøç âáóéëéêÞò.
ó÷åôéêÜ êáëÞ êáôÜóôáóç. ×ùñßæåôáé óå ôñßá ïñèïãþíéá äéÜ÷ùñá. Ôï êåíôñéêü
êïóìïýíôáí ìå êõêëéêü ìåôÜëëéï, ðïõ ìÝóá óå ðëáßóéá ðáñßóôáíå ìåãÜëï áããåßï êáé
ãýñù ôïõ Üãñéá æþá ðïõ ôñÝ÷ïõí. Ï äéÜêïóìïò ôùí ðëåõñéêþí äéá÷þñùí óõíßóôáôáé
óå ðëÝãìá ôåôñáãþíùí êáé êýêëùí ðïõ ðåñéêëåßïõí ãåùìåôñéêÜ ó÷Þìáôá, áããåßá,
ðáñáóôÜóåéò öõôþí, ðôçíþí êáé øáñéþí, êáé ðáñïõóéÜæåé åíôõðùóéáêÞ ïìïéüôçôá
óôçí åêôÝëåóç êáé ôç
èåìáôïëïãßá ìå ôï øçöéäùôü
ðïõ ðñüóöáôá áðïêáëýöèçêå
óôïí ¢ãéï ÉùÜííç ôçò
ÔéèïñÝáò. Ï ïéêéóìüò Þ ìÜëëïí
ç ðüëç ìå ôçí ïðïßá ðñÝðåé íá
ó÷åôßæåôáé ç âáóéëéêÞ áõôÞ äåí
ìáò åßíáé ãíùóôÞ. Ðéèáíüí
ðñüêåéôáé ãéá ôç ËÜñéóá
ÊñåìáóôÞ, ðïõ ôïðïèåôåßôáé
ãåíéêÜ óôçí ðåñéï÷Þ áõôÞ êáé
ôï üíïìÜ ôçò ðáýåé íá
õößóôáôáé óôïí 11ï áéþíá üôáí
ìåôïíïìÜæåôáé óå Ãáñäéêßá66.
ÂáóéëéêÞ Äáöíïõóßùí Ëïêñþí,
Óðïõäáéüôáôç ðüëç êáé
Üðïøç áéèñßïõ êáé êõñßùò íáïý.
Ýäñá åðéóêïðÞò ìáñôõñïýìåíç
Þäç áðü ôïí 4ï áé. (Óýíïäïò ÓáñäéêÞò) õðÞñîå êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï
ç ÓêÜñöåéá67. Óå åðéãñáöÞ ôïõ 401/2 ì.×. áíáöÝñåôáé ùò ï óçìáíôéêüôåñïò
óéôïâïëþíáò ìåôÜ ôçí Êüñéíèï68. ÐáñÜëëçëá äéÝèåôå ëéìÜíé êáé âñéóêüôáí ðÜíù óôïí
êýñéï ïäéêü Üîïíá ðñïò ôç íüôéï ÅëëÜäá. Ðéèáíüôáôá ìÜëéóôá õðÞñîå ç çãÝôéäá ðüëç
65. ÐÁÍÔÏÓ Ð. (ÉÄ´ ÅÐÊÁ), ÁÄ 36 (1981), Â1 (×ñïíéêÜ), 225, ó÷Ýä. 12, ðßí. 140ã.
66. “ÅôÝñá Ãáñäéêßá” : HILD F., TIB, 161-162. Ôï ôïðùíýìéï ËÜñéóá ÊñåìáóôÞ áðáíôÜ óôïí ÓôÝöáíï
ÂõæÜíôéï, 412. Ìå ôçí ïíïìáóßá ÅôÝñá Ãáñäéêßá áíáöÝñåôáé ùò åðéóêïðÞ õðáãüìåíç óôç ìçôñüðïëç
Ëáñßóçò (PARTHEY G., Notitiae, III, 506, X 87).
67. Óôïí 5ï áé. (458, 459) áðáíôÜ ùò åðéóêïðÞ Êáñöåßáò : ACO II 5,89. Ôåëåõôáßá áíáöïñÜ óôçí åðéóêïðÞ
áõôÞ ãßíåôáé ôï 518. TIB, 257. MANSI G.D., VII, 917.
68. IG VII, 24 = Sylloge 908
ôçò Ðåíôáðüëåùò.69 ¼ëá áõôÜ

ðñïäßäïõí ïéêïíïìéêÞ áêìÞ
ðïõ äéÞñêåóå ôïõëÜ÷éóôïí ùò
ôïí 6ï áéþíá.70 Ï óåéóìüò ôïõ
551 öáßíåôáé üôé ðñïêÜëåóå
óôçí ðüëç éó÷õñü ðëÞãìá71 êáé
ç ãåíéêüôåñç ïéêïíïìéêÞ,
ðïëéôéêÞ êáé óôñáôéùôéêÞ
áóôÜèåéá ôïõ ôÝëïõò ôïõ 6ïõ
áéþíá ðéèáíüôáôá Þôáí ç áéôßá
Äáöíïýóéïé Ëïêñïß, êÜôïøç ëïõôñïý. ðïõ ïäçãÞèçêå óå ðáñáêìÞ.
Ùóôüóï ùò èÝóç åîáêïëïõèåß íá õößóôáôáé ôïõëÜ÷éóôïí ùò ôç ìÝóç âõæáíôéíÞ
ðåñßïäï, áöïý áíáöïñÝò óôï üíïìÜ ôçò áðáíôïýí óôï Åéêïíïìá÷éêü Ðñáêôéêü72 êáé
óôï Ðåñß ÈåìÜôùí ôïõ Êùí/íïõ ÐïñöõñïãÝííçôïõ73. ÁíáóêáöéêÜ ç
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðüëç äåí Ý÷åé áêüìç åíôïðéóôåß. Ðéèáíïëïãåßôáé üôé âñéóêüôáí ü÷é
êïíôÜ óôç óçìåñéíÞ ÓêÜñöåéá áëëÜ êïíôÜ óôï Ìþëï, üðïõ óå áðüóôáóç åíüò
ðåñßðïõ ÷éëéïìÝôñïõ íüôéá ôïõ ïéêéóìïý, óôï ýøùìá “Ôñü÷áëá” Ý÷ïõí åðéóçìáíèåß
ß÷íç êáôïßêçóçò74.
Ï Ïðïýíôáò75 áíáöÝñåôáé ùò Ýäñá åðéóêïðÞò êáôÜ ôéò Óõíüäïõò ôçò ÅöÝóïõ êáé
ôçò ×áëêçäüíïò76, åíþ áíáöïñÝò ôïõ ïíüìáôïò õðÜñ÷ïõí áêüìç óôïí ÓôÝöáíï
ÂõæÜíôéï77 êáé ôï ÓõíÝêäçìï ôïõ ÉåñïêëÝïõò78. Áðü ôïõò ìåëåôçôÝò ôïðïèåôåßôáé
ãåíéêÜ óôïí êüëðï ôçò ÁôáëÜíôçò79. Ôá áíáóêáöéêÜ åõñÞìáôá ôùí ôåëåõôáßùí åôþí
ìáò äßíïõí óôïé÷åßá ãéá äõï ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÝò åãêáôáóôÜóåéò óôçí ðåñéï÷Þ. Ç ìéá
áðü áõôÝò åíôïðßæåôáé ìÝóá óôçí ðüëç ôçò ÁôáëÜíôçò, üðïõ êáôÜ êáéñïýò Ý÷ïõí Ýñèåé
óôï öùò ïéêïäïìéêÜ ëåßøáíá êáé ôáöÝò80. ¸íá øçöéäùôü äÜðåäï óå ïéêüðåäï ôçò
ïäïý Áíäñïýôóïõ ÷ñïíïëïãÞèçêå óôï äåýôåñï ìéóü ôïõ 4ïõ áé.81 , åíþ Ýíá êôÞñéï ìå
ìåãÜëç êüã÷ç, ðéèáíüí ôñéêëßíéï ïéêßáò, êïóìçìÝíï ìå øçöéäùôÜ äÜðåäá Þñèå óôï
öùò óôç óõìâïëÞ ôùí ïäþí ÁíáóôÜóåùò êáé Êïêêüëá êáé áíÞêåé ðéèáíüôáôá óôïí 5ï
áé. ì.×.82. Óå ðñüóöáôç áíáóêáöéêÞ Ýñåõíá, ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìå áöïñìÞ ôéò
69. HONIGMANN E., “L' évêché de Carphia ou Pentapolis en Grèce”, AnBoll 67 (1949), 287-299.
70. ÓôÝö.Âõæ., 574. Éåñïêë.ÓõíÝêä., 643,7.
71. Ðñïê., Ðåñß ÐïëÝìùí, VIII, 25, 19.
72. DARROUZÈS J., Notitiae, II, 243
73. Êùí. Ðïñö., Ðåñß ÈåìÜôùí, 89.
74. TIB, 257: áíáöÝñåôáé óå ìéá åðéöáíåéáêÞ Ýñåõíá ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ôï 1975. Ôüôå åíôïðßóôçêáí
åêôåôáìÝíá ß÷íç åãêáôáóôÜóåùò (üóôñáêá êáé êåñáìåéêÞ).
75. TIB, 227. OLDFATHER W.A., “Opus 2”, RE 18/1 (1939), 812-818. CUNZ O., Itineraria Romana I.
Itineraria Antonini Augusti et Burdigalense, Leipzig 1929, 327.
76. ACO I.1.2, ó. 4,12, 17, 56 / É.1.7, ó. 86, 112 / ÉÉ.1.1., ó. 62.
77. ÓôÝö.Âõæ., [Ýêä. MEINEKE A., Stephani Byzantii Ethnicorum quae supersunt, Berlin 1849, Graz 1958],
494.
78. Éåñïêë. ÓõíÝêä., 644,8.
79. Ï J. KODER, TIB, 227, èåùñåß üôé ðñÝðåé íá ôïðïèåôçèåß óôç èÝóç “ÊáóôñÜêé” íüôéá ôïõ Êõðáñéóóßïõ
êáé äõôéêÜ ôçò ÔñáãÜíáò.
80. ÐÁÍÔÏÓ Ð.Á. (ÉÄ´ ÅÐÊÁ), ÁÄ 44 (1989), Â1 (×ñïíéêÜ), 177. ÄÁÊÏÑÙÍÉÁ Ö. (ÉÄ´ ÅÐÊÁ), ÁÄ 46
(1991), Â1 (×ñïíéêÜ), 190.
81.ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ-ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, óåë. 169-170, ðßí. 284. Ç áíáóêáöÞ, ðïõ äéåíåñãÞèçêå
áðü ôç ÉÄ´ ÅÐÊÁ, äåí Ý÷åé äçìïóéåõèåß.
82. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ-ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, óåë. 170-171, ðßí. 285-286 & óçì. 227. Åðßóçò
áäçìïóßåõôï.
åñãáóßåò èåìåëéþóåùò ó÷ïëéêïý óõãêñïôÞìáôïò óôá üñéá ôçò ðüëçò, áðïêáëýöèçêå

Ýíá áêüìç ìåãÜëï ðáëáéï÷ñéóôéáíéêü ïéêïäüìçìá, ôïõ ïðïßïõ ç áíáóêáöÞ äåí Ý÷åé
ïëïêëçñùèåß83. Áðü ôéò óùóôéêÝò áíáóêáöÝò ðñïÝêõøå åðßóçò ìåãÜëïò áñéèìüò
íïìéóìÜôùí ôïõ 4ïõ áéþíá (Ì. Êùíóôáíôßíïõ, Êùíóôáíôßíïõ Â´, Âáëåíôéíéáíïý Á´,
ÂÜëåíôïò, Êùíóôáíôßïõ Â´). Ãéá ôçí ÁôáëÜíôç ùóôüóï ìå ôï óçìåñéíü ôçò üíïìá äåí
õðÜñ÷ïõí áíáöïñÝò óôéò ðçãÝò ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò ðåñéüäïõ. Ìå ôï üíïìá
“ÔáëÜíôéïí” ìáò åßíáé ãíùóôÞ áðü ôç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï84.
Óôçí ðáñáëßá ôçò ÁôáëÜíôçò, óå áðüóôáóç ìåñéêþí ÷éëéïìÝôñùí áðü ôçí ðüëç,
êáé óå ìéá èÝóç ãíùóôÞ ùò “ÐáëéïìÜãáæá”, áíáóêáöéêÝò Ýñåõíåò ðïõ
ðñáãìáôïðïéÞèçêáí óôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ '80 áðïêÜëõøáí áñêåôÜ êôÞñéá
ìéóïâõèéóìÝíá óÞìåñá ìÝóá óôç èÜëáóóá85. ÏñéóìÝíá áíÞêïõí óôçí åëëçíéóôéêÞ
ðåñßïäï, ôá ðåñéóóüôåñá üìùò ÷ñïíïëïãïýíôáé óôïõò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò ÷ñüíïõò.
Ïé äõóêïëßåò ðïõ ðáñïõóßáæå ç óõãêåêñéìÝíç Ýñåõíá äåí åðÝôñåøáí ôçí ðëÞñç
áðïêÜëõøç ôùí êôéóìÜôùí, ùóôüóï ïñéóìÝíá ôìÞìáôá ôùí øçöéäùôþí äáðÝäùí ðïõ
ôá êïóìïýóáí áðïêïëëÞèçêáí êáé óõíôçñÞèçêáí. Äåí ìðïñïýìå íá ðïýìå ìå
âåâáéüôçôá ðïéá áðü ôéò äõï èÝóåéò ðñÝðåé íá ôáõôéóôåß ìå ôïí Ïðïýíôá. ÅðåéäÞ
ðÜíôùò ôï üíïìá öáßíåôáé íá óâÞíåé ìÝóá óôçí ðåñßïäï ôçò Åéêïíïìá÷ßáò, åíþ áðü
ôïõò ðñþôïõò âõæáíôéíïýò ÷ñüíïõò åìöáíßæåôáé ôï ÔáëÜíôéïí, äåí ìðïñïýìå íá
áðïêëåßóïõìå ôçí ðéèáíüôçôá ç êõñßùò ðüëç üðùò êáé óÞìåñá íá âñéóêüôáí óôç èÝóç
ôçò ÁôáëÜíôçò, êáé ï ðáñÜëéïò ïéêéóìüò íá ëåéôïõñãïýóå ùò åðßíåéï êáé åìðïñéêü
ëéìÜíé ôçò.
ÐÝñáí ôùí ðüëåùí ðïõ áíáöÝñïíôáé áðü ôéò ðçãÝò, ìéá óåéñÜ áðü èÝóåéò
ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï óçìáíôéêÝò Ý÷ïõí êáôÜ êáéñïýò Ýñèåé óôï öùò, ÷ùñßò íá
ìðïñïýí ùóôüóï íá ôáõôéóôïýí ìå óõãêåêñéìÝíåò ðüëåéò.
Ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÜ ëåßøáíá Ý÷ïõí åíôïðéóôåß êáôÜ êáéñïýò óôçí áñ÷áßá ÖÜëáñá
êáé óçìåñéíÞ Óôõëßäá. ¸íá øçöéäùôü äÜðåäï ìå ãåùìåôñéêü äéÜêïóìï åß÷å
åíôïðéóôåß ðáëáéüôåñá óôï ïéêüðåäï Äéâñéþôç86. ¸íá êôÞñéï ìå äõï ÷þñïõò
óôñùìÝíïõò ìå øçöéäùôÜ äÜðåäá áðïêáëýöèçêå óôçí ïäü Æáêïýëá87. ¸íá ôìÞìá
ìåãÜëïõ ïéêïäïìÞìáôïò, ðéèáíüí âáóéëéêÞò, ìå øçöéäùôÜ äÜðåäá, åíôïðßóôçêå óå
ïéêüðåäï ôçò ïäïý Áãßïõ Äçìçôñßïõ88. Íïìßóìáôá ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò ðåñéüäïõ
êáé äéÜóðáñôåò ôáöÝò åðéâåâáéþíïõí ôçí êáôïßêçóç ôçò ðüëçò êáôÜ ôçí ðåñßïäï ðïõ
ìáò åíäéáöÝñåé.
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá óùóôéêÞò áíáóêáöéêÞò Ýñåõíáò ðïõ äéåíåñãÞèçêå óôï ÷ùñéü
Ðåñéâüëé ôçò êïéëÜäáò ôïõ Óðåñ÷åéïý êáé óôçí ðëáãéÜ ôïõ õøþìáôïò Êïôñþíé, üðïõ
äéáóþæïíôáé ôá åñåßðéá ìéêñÞò áñ÷áßáò áêñüðïëçò, áðïêáëýöèçêáí ïéêïäïìéêÜ
83. Ç áíáóêáöÞ ðñáãìáôïðïéåßôáé áðü ôçí 7ç ÅÂÁ, õðü ôçí åðïðôåßá ôçò áñ÷áéïëüãïõ ê. Á. Ãéáëïýñç.
84. Ï J. KODER, TIB, 126, âáóéæüìåíïò óôçí áðïõóßá ðáëáéï÷ñéóôéáíéêþí ðçãþí ðïõ íá áöïñïýí óôçí
ÁôáëÜíôç, èåþñçóå ðéèáíü üôé áõôÞ äéáäÝ÷ôçêå ôïí Ïðïýíôá óå Üëëç èÝóç. Ðñþôç áíáöïñÜ ôïõ ïíüìáôïò
(Talantum) áðáíôÜ óôçí Partitio Romaniae : CARILE A., “Partitio terrarum imperii Romanie”, StudiVenez
7 (1965), 220, 287.
85. ÌÁÍÔÆÁÍÁ ÊÑ. (7ç ÅÂÁ), ÁÄ 43 (1988), Â1 (×ñïíéêÜ), 297, ó÷Ýä. 2, ðßí. 156 â, 157á.
86. ÓÐÕÑÏÐÏÕËÏÓ Ã., ÁÄ 25 (1970), Â1 (×ñïíéêÜ), 235, ðßí. 210á. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ.,
Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 153-155. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, óçì. 237 óôç óåë. 177.
87. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, óçì. 237.
88. ÐÁÍÔÏÓ Ð. (ÉÄ´ ÅÐÊÁ), ÁÄ 43 (1988), 220, ó÷Ýäéï 11, ðßí. 123ã. ¼ðùò äéáêñßíåôáé óôï ó÷Ýäéï ðïõ
ðáñáôßèåôáé, ôï ìíçìåßï äéÝèåôå ïñèïãþíéï íÜñèçêá êïóìçìÝíï ìå øçöéäùôÞ ðáñÜóôáóç êïõêïõíÜñáò,
åíþ óôï ÷þñï ðïõ ðéèáíüôáôá áíôéóôïé÷åß ðñïò ôï êåíôñéêü êëßôïò õðÞñ÷å øçöéäùôüò äéÜêïóìïò óå
äéÜ÷ùñá ìå åðÜëëçëá ðëáßóéá.
ëåßøáíá êáé ôáöÝò89. Ìåôáîý ôùí ôáöþí åíôïðßóôçêå áñ÷áßïò êáìáñùôüò ôÜöïò ìå
äñüìï, ðïõ öáßíåôáé üôé ÷ñçóéìïðïéÞèçêå îáíÜ êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï.
Áðü ôï åóùôåñéêü ôïõ ðñïÞëèáí ðïëõÜñéèìá åõñÞìáôá, ìåôáîý ôùí ïðïßùí ìåñéêÜ
÷Üëêéíá êôåñßóìáôá êáé ìéá ìåãÜëç óåéñÜ ëý÷íùí ôçò ýóôåñçò ñùìáúêÞò êáé ôçò
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò ðåñéüäïõ, ðïõ áíÞêïõí óå äéÜöïñïõò ôýðïõò êáé åñãáóôÞñéá.
Ìåôáîý áõôþí îå÷ùñßæåé Ýíá ó÷åôéêÜ óðÜíéï ëõ÷íÜñé áöñéêáíéêïý ôýðïõ ìå
ðáñÜóôáóç ôçò ÁíáëÞøåùò.
¸íá óõãêñüôçìá êôçñßùí, óôï ïðïßï áíÞêåé êáé ëïõôñþíáò ìå ÷ñÞóç êáôÜ ôç
ñùìáúêÞ êáé ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï, áðïêáëýöèçêå óôçí ðëáôåßá ôïõ Áãßïõ
Êùíóôáíôßíïõ90. Óôï óõãêñüôçìá áõôü áíÞêåé ðñïöáíþò êáé ôï øçöéäùôü äÜðåäï ìå
ðáñÜóôáóç êïõêïõíÜñáò êáé äåëöéíéþí, ðïõ óôåãÜæåôáé óÞìåñá óå ìéêñü ïéêßóêï,
êáé áðïôåëåß ðáñåêêëÞóéï áöéåñùìÝíï óôïõò Áãßïõò Êùí/íï êáé ÅëÝíç91. Óå ìéá
óýíôïìç Ýñåõíá ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ôï 1978 ÂÄ ôïõ íáïý ôïõ Áã. Êùíóôáíôßíïõ
áðïêáëýöèçêå ôìÞìá øçöéäùôïý ìå ãåùìåôñéêÜ èÝìáôá, ðïõ ßóùò áíÞêåé óå
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ âáóéëéêÞ92. Ùò ãíùóôüí óôï ýøùìá ðÜíù áðü ôï óçìåñéíü ïéêéóìü
ôïðïèåôåßôáé ç áñ÷áßá ðüëç ôïõ Äáöíïýíôïò. Ùóôüóï Üãíùóôï ðáñáìÝíåé ôï üíïìá
ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò èÝóåùò.
Óå áðüóôáóç ëßãùí ÷éëéïìÝôñùí íïôéüôåñá, óôï óçìåñéíü ïéêéóìü Ëéüóç êáé óôç
èÝóç ðïõ åßíáé ðåñéóóüôåñï ãíùóôÞ ùò Áãßá Áéêáôåñßíç Áñêßôóáò, åíôïðßóôçêå êáé
áíáóêÜöôçêå ôï 1929 áðü ôïí Áí. ÏñëÜíäï ìéá ôñßêëéôç ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ âáóéëéêÞ
ìå åãêÜñóéï êëßôïò, ðïõ Ýìåéíå ãíùóôÞ óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá ùò “âáóéëéêÞ ôùí
Äáöíïõóßùí Ëïêñþí”93. Ç Ýñåõíá ôïõ 1929 áðïêÜëõøå ôïí êõñßùò íáü êáé ôï
íÜñèçêá. Ôï êåíôñéêü êáé åãêÜñóéï êëßôïò êáèþò êáé ç áøßäá ôïõ Éåñïý êïóìïýíôáí
ìå øçöéäùôÜ äÜðåäá ðïõ äéáéñïýíôáí óå äéÜ÷ùñá ìå ãåùìåôñéêÜ êõñßùò ìïôßâá êáé
ðëáéóéþíïíôáí áðü åëéóóüìåíïõò öõôéêïýò âëáóôïýò. ÊïíôÜ óôï ÂÞìá
áðïêáëýöèçêå øçöéäùôÞ åðéãñáöÞ ôùí äùñçôþí Åõãåíßïõ êáé Äéïíõóåßáò. Ìå âÜóç
ôïí áñ÷éôåêôïíéêü äéÜêïóìï êáé ôç èåìáôïëïãßá ôùí øçöéäùôþí ôï ìíçìåßï
÷ñïíïëïãÞèçêå óôá ôÝëç ôïõ 4ïõ Þ ôï ðéèáíüôåñï óôéò áñ÷Ýò ôïõ 5ïõ áé.94 ÊáôÜ ôá Ýôç
89. ÐÁÍÔÏÓ Ð., “Áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá áðü ôç ÍÄ Áéíßäá. Ðåñéâüëé Öèéþôéäïò : ðñþôç ðáñïõóßáóéò”,
ÐñáêôéêÜ Äéåèíïýò Óõíåäñßïõ ãéá ôçí Áñ÷áßá Èåóóáëßá óôç ÌíÞìç ôïõ ÄçìÞôñç Ñ. Èåï÷Üñç, ÁèÞíá 1992
(Äçìïóéåýìáôá ÁÄ áñ. 48), 414-421.
90. ÖÉËÉÐÐÁÊÇ Â. - ÓÕÌÅÙÍÏÃËÏÕ Ó. - ÖÁÑÁÊËÁÓ Í., ÁÄ 22 (1967), Â1 (×ñïíéêÜ), 246.
ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 24 (1969), Â1 (×ñïíéêÜ), 219, ÁÄ 25 (1970), Â1 (×ñïíéêÜ), 265-267, ÁÄ 27 (1972), Â2
(×ñïíéêÜ), 391. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 169. Ôï óõãêñüôçìá ôïõ ëïõôñþíá
êáôá÷þèçêå ðñïêåéìÝíïõ íá áíåãåñèåß ï åíïñéáêüò íáüò êáé íá äéáìïñöùèåß ç ðëáôåßá.
91. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 22 (1967), Â1 (×ñïíéêÜ), 292-293 êáé ÁÄ 24 (1969), Â1 (×ñïíéêÜ), 219.
ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ. Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 283, åéê. 166. Ãéá ôç ÷ñïíïëüãçóç ôïõ øçöéäùôïý âë.
ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ-ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 169, óçì. 222.
92. Ç Ýñåõíá äåí äçìïóéåýôçêå. Ôçí ðëçñïöïñßá ïöåßëù óôïí ÄéåõèõíôÞ ôçò 7çò Åöïñåßáò Âõæ/íþí
Áñ÷/ôùí ê. Ë. ÄÅÑÉÆÉÙÔÇ. Âë. êáé ó÷åôéêÞ ðëçñïöïñßá ôçò Ð. ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ,
Óýíôáãìá, 169, óçì. 222.
93. ORLANDOS A., “Une basilique paléochrétienne en Locride”, Byzantion 5 (1929), 207-228 ðßí. 31-36.
ÔÏÕ ÉÄÉÏÕ, “Ç ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ âáóéëéêÞ ôùí Äáöíïõóßùí ôçò Ëïêñßäïò”, ÐÁÁ 4 (1929), 227-230.
ÔÏÕ ÉÄÉÏÕ, ÁÄ 12 (1929), 64. ÓÙÔÇÑÉÏÕ Ã., ÁÅ 1929, 208. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 21 (1966), Â1
(×ñïíéêÜ), 246, ðßí. 240á-â, åðßóçò ÁÄ 24 (1969), Â1 (×ñïíéêÜ), 219 êáé ÁÄ 25 (1970), Â1 (×ñïíéêÜ), 265-
266, ðßí. 232á. ÐÁÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÔÑ., Ìíçìåßá Öèéþôéäïò, 272-278, åéê. 163. Âë. åðßóçò
ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 173-176 êáé ðßí. 291-299 ìå áíáëõôéêÞ âéâëéïãñáößá.
Ôï ôïðùíýìéï "Äáöíïýóéïé Ëïêñïß" ìå ôï ïðïßï áíáöÝñåôáé ç âáóéëéêÞ êáé óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá
ïöåßëåôáé óôïí ðñþôï áíáóêáöÝá êáé åîáêïëïõèåß íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé óõìâáôéêÜ.
94. ORLANDOS AN., Byzantion 5, 225. Ãéá ôç ÷ñïíïëüãçóç ôùí øçöéäùôþí äáðÝäùí âë. åðßóçò
ÁÓÇÌÁÊÏÐÏÕËÏÕ - ÁÔÆÁÊÁ Ð., Óýíôáãìá, 175.
1995 êáé 1996, áíáóêáöéêÞ Ýñåõíá ðïõ äéåíåñãÞèçêå ìå áöïñìÞ ôéò åñãáóßåò
äéÜíïéîçò ôïõ íÝïõ êëÜäïõ ôçò Å.Ï. ðñïò ÁèÞíá, Ýöåñå óôï öùò ôï õðüëïéðï ôìÞìá
ôïõ êôçñßïõ, äçëáäÞ ôï ðñüðõëï, ôï ôñßóôùï áßèñéï êáé ôá ðñïóêôßóìáôá ôçò âüñåéáò
êáé íüôéáò ðëåõñÜò95. Ôï äÜðåäï ôïõ ðñïðýëïõ êïóìïýíôáí ìå øçöéäùôü ðïõ Ýöåñå
åðéãñáöÞ ôïõ äùñçôÞ Ãåñïíôßïõ. Óôç íüôéá ðëåõñÜ áðïêáëýöèçêáí ôÝóóåñéò ÷þñïé,
åê ôùí ïðïßùí ïé äõï áíáôïëéêüôåñïé ëåéôïõñãïýóáí ùò âáðôéóôÞñéï (áðïêáëýöèçêå
ùïåéäÞò êïëõìâÞèñá åðåíäåäõìÝíç ìå ìáñìÜñéíá ðëáêßäéá) êáé ïé äõï äõôéêüôåñïé
ùò äéáêïíéêü. Ïé äõï ÷þñïé ðïõ áðïêáëýöèçêáí óôç âüñåéá ðëåõñÜ ëåéôïõñãïýóáí
ùò áðïèÞêåò ãéá ôéò ðñïóöïñÝò ôùí ðéóôþí. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áíáóêáöéêÞò
Ýñåõíáò áðïêáëýöèçêáí äéÜóðáñôá áñ÷éôåêôïíéêÜ ìÝëç êáé Þñèáí óôï öùò óôïé÷åßá
ðïõ åðéôñÝðïõí íá óõìðåñÜíïõìå üôé ôï ìíçìåßï åãêáôáëåßöèçêå ðéèáíüí ìåôÜ áðü
ëåçëáóßá êáé êáôÝññåõóå áðü ôç öèïñÜ ôïõ ÷ñüíïõ óôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé.96.
Ëßãåò äåêÜäåò ìÝôñá äõôéêÜ ôçò âáóéëéêÞò áðïêáëýöèçêå ôìÞìá ìåãÜëïõ
êïóìéêïý êôçñßïõ ìå ìéá êåíôñéêÞ áßèïõóá ðëáéóéùìÝíç áðü ìéêñüôåñåò97. Áðü ôï
åóùôåñéêü ôïõ ðñïÞëèå ìåãÜëïò áñéèìüò ÷ñçóôéêþí áããåßùí êáèþò åðßóçò ëõ÷íÜñéá
ìå áíÜãëõöïõò óôáõñïýò êáé ìåãÜëïò áñéèìüò íïìéóìÜôùí. Áí êáé ç áíáóêáöÞ ôïõ
äåí ïëïêëçñþèçêå, äéüôé ôï êôÞñéï åðåêôåßíåôáé ðñïò ôá íüôéá, êÜôù áðü ôï óçìåñéíü
íáü ôçò Áãßáò Áéêáôåñßíçò, ðéèáíïëïãïýìå üôé ç ÷ñÞóç ôïõ ó÷åôéæüôáí ìå åêåßíç ôçò
âáóéëéêÞò.
Óôçí ßäéá åõèåßá êáé ìåñéêÝò äåêÜäåò ìÝôñá äõôéêüôåñá áðïêáëýöèçêå ôìÞìá
ëïõôñéêïý óõãêñïôÞìáôïò, ðïõ äéáôçñåßôáé óå áñêåôü ýøïò98. Ôï ïñáôü ôìÞìá áíÞêåé
óôï ÷þñï ôùí öïýñíùí (praefurnium) êáé óôçí áßèïõóá ôïõ èåñìïý (caldarium).
Êáé ôá äõï áõôÜ êôÞñéá öáßíïíôáé íá åßíáé ôïðïèåôçìÝíá êáôÜ ìÞêïò ìéáò ïäïý,
ðïõ êáôÝëçãå áíáôïëéêÜ óôï ðñïáýëåéï ôçò âáóéëéêÞò. Ðñüêåéôáé ðéèáíüôáôá ãéá ôï
äéïéêçôéêü êáé åêêëçóéáóôéêü êÝíôñï ìéáò ðáñáèáëÜóóéáò ðüëåùò, ðïõ áíáðôý÷èçêå
óôï ýøùìá íüôéá ôçò âáóéëéêÞò êáé äéáäÝ÷ôçêå ôçí åëëçíéóôéêÞ ðüëç ôçò Áëüðçò, ß÷íç
ôçò ïðïßáò Ý÷ïõí áðïêáëõöèåß óôïí äéðëáíü ðñïò ôá äõôéêÜ ëüöï êáé ìÝ÷ñé ôç
èÜëáóóá. Äõóôõ÷þò êáíÝíá ôïðùíýìéï áíáöåñüìåíï óôéò ðçãÝò äåí ìðïñåß óÞìåñá
íá ôáõôéóôåß ìå ôçí ðüëç áõôÞ, ðïõ öáßíåôáé íá åãêáôáëåßöèçêå ìåôÜ ôá ôÝëç ôïõ 6ïõ
áé.
Ïéêéóìüò ôùí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêþí ÷ñüíùí ðéèáíïëïãåßôáé üôé õðÞñ÷å åðßóçò óôç
èÝóç “Êýíïò” ôùí Ëéâáíáôþí, ìå âÜóç ôá åõñÞìáôá ðïõ áðïêáëýöèçêáí óôá
áíþôåñá óôñþìáôá ôçò áíáóêáöÞò ôçò ïìþíõìçò áñ÷áßáò ðüëåùò. Áðü ôçí ßäéá
ðåñéï÷Þ ðñïÝñ÷åôáé Ýíáò ÷ñõóüò óüëéäïò ôïõ áõôïêñÜôïñá Éïõóôßíïõ Â´ êáé Ýíáò
95. ÓÕÈÉÁÊÁÊÇ-ÊÑÉÔÓÉÌÁËËÇ Â., ÐñáêôéêÜ 1çò ÓõíÜíôçóçò ãéá ôï ¸ñãï ôùí Åöïñåéþí Áñ÷/ôùí óôç
Èåóóáëßá, ÌÜéïò 1998 (õðü Ýêäïóç). Ôçò éäßáò, ÁÄ 50 (1995), Â1 (×ñïíéêÜ), 403-405, ó÷Ýäéï 5 êáé ðßí.
139ã, 140á., ÁÄ 52 (1997), ×ñïíéêÜ (õðü Ýêäïóç).
96. Ï Á. ÏñëÜíäïò áðÝäùóå ôçí êáôáóôñïöÞ ôçò âáóéëéêÞò óå ðõñêáãéÜ, åîáéôßáò åíüò óôñþìáôïò óôÜ÷ôçò
ðïõ áðïêÜëõøå óôï êåíôñéêü êëßôïò. Ôá óôïé÷åßá ôçò íåüôåñçò Ýñåõíáò ùóôüóï äåí óõíçãïñïýí óå áõôü.
Áíôßèåôá, ôá êáôáêåñìáôéóìÝíá áñ÷éôåêôïíéêÜ ìÝëç, ðïõ âñÝèçêáí äéáóêïñðéóìÝíá ðÜíù óôá äÜðåäá
ìÝóá êáé Ýîù áðü ôï ìíçìåßï, ç áðïõóßá ðïëýôéìùí áíôéêåéìÝíùí, ç áðüññéøç áñ÷éôåêôïíéêþí ìåëþí ìÝóá
óôï öñÝáñ ôïõ áéèñßïõ êáé ç ðñü÷åéñç áíáêáôáóêåõÞ ïñéóìÝíùí ÷þñùí (ð.÷. ôïõ äéáêïíéêïý) ìå ôï
êëåßóéìï èõñþí, ìáñôõñåß ôç ëåçëÜôçóç ôïõ ÷þñïõ êáé ôçí áíáãêáóôéêÞ ôïõ åãêáôÜëåéøç ìåôÜ áðü ìéá
áðïôõ÷çìÝíç áðüðåéñá åðáíÜ÷ñçóçò åíüò ôìÞìáôüò ôïõ. Ç êáôáóôñïöÞ áõôÞ èá ðñÝðåé, ìå âÜóç ôá
íïìéóìáôéêÜ óôïé÷åßá, íá ôïðïèåôçèåß óôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. êáé ðéèáíüôáôá ó÷åôßæåôáé ìå ôéò óëáâéêÝò
åðéäñïìÝò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïõ Ôéâåñßïõ Êùíóôáíôßíïõ
97. ÓÕÈÉÁÊÁÊÇ Â. (7ç ÅÂÁ), ÁÄ 50 (1995), Â1 (×ñïíéêÜ), 405-406, ó÷Ýäéï 6., ÁÄ 52 (1997), ×ñïíéêÜ
(õðü Ýêäïóç).
98. ÓÕÈÉÁÊÁÊÇ Â. (7ç ÅÂÁ), ÁÄ 50 (1995), Â1 (×ñïíéêÜ), 406, ó÷Ýäéï 7.
èçóáõñüò 1080 ÷Üëêéíùí

íïìéóìÜôùí ôïõ á´ ìéóïý ôïõ
4ïõ áéþíá ðïõ ï êÜôï÷üò ôïõ
åß÷å êñýøåé óå ðçãÜäé, ðéèáíüí
êáôÜ ôç äéÜñêåéá êÜðïéáò
âáñâáñéêÞò åðéäñïìÞò.
Åñåßðéá ðáëáéï÷ñéóôéá-
íéêïý íáïý áðïêáëýöèçêáí
åðßóçò óôçí Êüñóåéá (èÝóç
“×éëéáäïý”) êïíôÜ óôï ÌÜæé,
êáôÜ ôç äéÜñêåéá åñãáóéþí
èåìåëéþóåùò ôïõ íÝïõ íáïý
Êüñóåéá, Üðïøç ôïõ ÷þñïõ. ôïõ Áãßïõ Ãåùñãßïõ99. Ôï
êôßóìá, ðïõ äåí Ý÷åé ùò óÞìåñá áíáóêáöåß óõóôçìáôéêÜ, Ýóùæå øçöéäùôü äÜðåäï
êáé ôïé÷ïãñáößåò. Ïé ôïß÷ïé ôïõ äéáôçñïýíôáé ùò ôï ýøïò ôïõ 1 ìÝôñïõ, Ý÷åé õðïóôåß
ùóôüóï óçìáíôéêÝò êáôáóôñïöÝò áðü ëáèñáíáóêáöåßò. Èñáýóìáôá áññÜâäùôùí
êéüíùí, èùñáêßùí êáé êéïíïêñÜíùí åßíáé äéÜóðáñôá óôï ÷þñï.
Óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Èåïëüãïõ, ìÝóá óôïí áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï ôùí Áëþí,
áðïêáëýöèçêáí óôï ðáñåëèüí áðü ôçí ÁìåñéêáíéêÞ Áñ÷áéïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ ôá åñåßðéá
ìéáò ìéêñÞò ó÷åôéêÜ ôñßêëéôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò âáóéëéêÞò ìå ïøéìüôåñåò
ìåôáóêåõÝò100. Ôï äõôéêü Þìéóõ ôçò âáóéëéêÞò êáôáóôñÜöçêå êáôÜ ôçí ôüôå
áíáóêáöéêÞ Ýñåõíá, óôçí ðñïóðÜèåéá íá äéåñåõíçèåß ç ýðáñîç ìõêçíáúêþí
óôñùìÜôùí óå ìåãáëýôåñï âÜèïò. Íåüôåñåò áíáóêáöéêÝò Ýñåõíåò ðïõ äéåíåñãïýíôáé
áðü ôï Ðáí/ìéï ôïõ Cornell, õðü ôçí êáèïäÞãçóç ôïõ êáèçãçôÞ ê. John Coleman101,
áðïêÜëõøáí óôï Éåñü ÂÞìá ôçò âáóéëéêÞò øçöéäùôü äÜðåäï ôïõ ôÝëïõò ôïõ 5ïõ Þ ôùí
áñ÷þí ôïõ 6ïõ áé., ðïõ Ýöåñå óå äéáäï÷éêÜ äéÜ÷ùñá óõìâïëéêÝò ðáñáóôÜóåéò
åõ÷áñéóôçñéáêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ^ ìåôáîý áõôþí, éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé
ðáñÜóôáóç áåôïý ðïõ öÝñåé öùôïóôÝöáíï. Ôï ðôçíü áðïôåëåß ùò ãíùóôüí óýìâïëï
ôïõ ÅõáããåëéóôÞ ÉùÜííç, ãåãïíüò ðïõ ðéèáíüí ìðïñåß íá óõó÷åôéóôåß ìå ôï
ôïðùíýìéï ôçò ðåñéï÷Þò (Èåïëüãïò). ÁíáôïëéêÜ ôçò âáóéëéêÞò áðïêáëýöèçêå
èáëáìùôüò ôÜöïò ìå ðñïèÜëáìï, áðü ôï åóùôåñéêü ôïõ ïðïßïõ ðñïÞëèå ìåãÜëïò
áñéèìüò ðÞëéíùí ëý÷íùí ôïõ 5ïõ Þ 6ïõ áé. Ôá áíáóêáöéêÜ óôïé÷åßá ìáñôõñïýí üôé ç
áñ÷áßá ðüëç ôùí Áëþí ãíþñéóå Üíèéóç óôïí 6ï áé. ì.×. Ïé åéóáãùãÝò áìöïñÝùí êáé
áöñéêáíéêþí ðéíáêßùí äåß÷ïõí åêôåôáìÝíï åìðüñéï ìå üëç ôçí ðåñéï÷Þ ôçò
Ìåóïãåßïõ. Óôçí éïõóôéíéÜíåéá ðåñßïäï ðñÝðåé ðéèáíüôáôá íá ÷ñïíïëïãçèïýí êáé ïé
åðéóêåõÝò óôï áñ÷áßï ôåß÷ïò ðïõ ðñïóôÜôåõå ôçí ðüëç áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò èÜëáóóáò.
H ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðüëç öáßíåôáé íá ðáñáêìÜæåé óôá ôÝëç ôïõ 6ïõ Þ ôéò áñ÷Ýò ôïõ
7ïõ áé. Óôç âõæáíôéíÞ åðï÷Þ óôï êåíôñéêü êëßôïò ôçò âáóéëéêÞò áíåãåßñåôáé ìïíü÷ùñï
íáÀäñéï, Ýíäåéîç üôé ç ðüëç åîáêïëïõèåß íá êáôïéêåßôáé Þ åðáíáêáôïéêåßôáé óôá
âõæáíôéíÜ ÷ñüíéá.
99. ÊÁËÁÔÆÇ -ÓÌÐÕÑÁÊÇ ÁÉÊ. (7ç ÅÂÁ), ÁÄ 36 (1981), Â1 (×ñïíéêÜ), 270. ÐÁÍÔÏÓ Ð. (ÉÄ´
ÅÐÊÁ), ÁÄ 37 (1982), Â1 (×ñïíéêÜ), 202-203.
100. WALKER A.L. - GOLDMAN H., “Report on Excavations at Halai Lokris”, AJA 19 (1915), 418-437.
GOLDMAN H., “The Acropolis of Halai”, Hesperia 9 (1940), 432.
101. COLEMAN J., “Excavations at Halai 1990-1991”, Hesperia 61 (1992), 277 êáé ðßí. 69b. ÔÏÕ ÉÄÉÏÕ,
“Halai : The 1992-1994 Field Seasons”, Hesperia 68 (1999), 285-341.
Ï íïôéüôåñïò ãíùóôüò ðáñÜêôéïò ïéêéóìüò ôçò ðåñéüäïõ áõôÞò âñéóêüôáí óôç

ËÜñõìíá. Óôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ '70 åñåßðéá ïéêéóìïý êáé âáóéëéêÞò, ðéèáíüí
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò, áðïêáëýöèçêáí óôç èÝóç “ÐáæáñÜêé”. Ëåßøáíá ëéìåíéêþí êáé
ï÷õñùìáôéêþí Ýñãùí ôçò éïõóôéíéÜíåéáò ðåñéüäïõ, Ý÷ïõí åíôïðéóôåß óôçí ðáñáëßá
ôïõ ïéêéóìïý êáé ìÝóá óôï óçìåñéíü ëéìÜíé102.
Ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ Ý÷ïõìå óõãêåíôñþóåé ìÝ÷ñé óÞìåñá ìáñôõñïýí üôé ç ðåñéï÷Þ
ôçò Öèéþôéäáò õðÞñîå êáôÜ ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ðåñßïäï ó÷åôéêÜ
ðõêíïêáôïéêçìÝíç. ÁñêåôÝò áðü ôéò ðüëåéò ôçò ãíþñéóáí ïéêïíïìéêÞ Üíèéóç, üðùò
ìáñôõñïýí ïé ðçãÝò, ôá íïìßóìáôá êáé ç êáëÞ ðïéüôçôá ôùí êôçñßùí êáé ôùí
øçöéäùôþí äáðÝäùí. Ç ôáñáãìÝíç åðï÷Þ ðïõ áêïëïýèçóå ôï èÜíáôï ôïõ
Éïõóôéíéáíïý, ç ïéêïíïìéêÞ ðáñáêìÞ, ïé öõóéêÝò êáôáóôñïöÝò êáé ïé âáñâáñéêÝò
åðéäñïìÝò êëüíéóáí áóöáëþò ôçí ïéêïíïìéêÞ åõñùóôßá êáé ïäÞãçóáí ôéò
ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò ðüëåéò óå óõññßêíùóç. Ëßãåò üìùò öáßíåôáé üôé Þôáí ïé ðüëåéò
ðïõ åãêáôáëåßöèçêáí ïñéóôéêÜ êáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ, óå áíôßèåóç ìå ü,ôé ðéóôåýåôáé
ãåíéêÜ ãéá ôïõò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò ïéêéóìïýò ôùí åëëáäéêþí ðáñáëßùí. Áðü ôéò
èÝóåéò ðïõ ðñïáíáöÝñáìå, ìüíï ç ðåñéï÷Þ ôçò âáóéëéêÞò ôùí Äáöíïõóßùí Ëïêñþí
ôåêìçñéùìÝíá áðü ôçí áíáóêáöéêÞ óôñùìáôïãñáößá äåí óõíå÷ßæåé íá æåé ìåôÜ ôá
ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. Óôéò ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò áíèçñÝò ðüëåéò ôùí ðáñáëßùí, üðùò ï
Å÷ßíïò, ç ËÜñéóá ÊñåìáóôÞ, ç Óôõëßäá, ç ÓêÜñöåéá, ï Êýíïò, ç ÁôáëÜíôç -Ïðïýíôáò,
ïé ÁëÝò êáé ç ËÜñõìíá, áëëÜ êáé ôéò ðüëåéò ôçò åíäï÷þñáò, üðùò ç Ëáìßá, ç ÕðÜôç,
êáé ç ÅëÜôåéá, ç æùÞ óõíå÷ßæåôáé Þ áíáêÜìðôåé îáíÜ óôçí ßäéá èÝóç óôïõò
âõæáíôéíïýò ÷ñüíïõò, êáé ìüíï ôá ôïðùíýìéá áëëÜæïõí ïñéóìÝíåò öïñÝò, üðùò
óõìâáßíåé ìå ôç ËÜñéóá ÊñåìáóôÞ, ôçí ÕðÜôç êáé ôïí Ïðïýíôá. ÔÝëïò, ðñÝðåé íá
õðÜñ÷ïõí êáé ìåìïíùìÝíá öáéíüìåíá, üðùò óôï Èáõìáêü, ðïõ ç ðüëç óôïõò
âõæáíôéíïýò ÷ñüíïõò ìåôáöÝñåôáé óå áñêåôÞ áðüóôáóç êáé óå èÝóç ðéï ï÷õñÞ. Èá
ðñÝðåé üìùò íá Ý÷ïõìå êáôÜ íïõ üôé ç åéêüíá ðïõ ó÷çìáôßæïõìå óÞìåñá áðïôåëåß
ìÝñïò ìüíï ôïõ áñ÷éêïý ïéêéóôéêïý éóôïý ôçò ðåñéï÷Þò. ÄéÜóðáñôá åõñÞìáôá, êõñßùò
êéíçôÜ, ðïõ Ýñ÷ïíôáé êáôÜ êáéñïýò óôï öùò, õðïäåéêíýïõí üôé ìåãÜëï ìÝñïò áðü ôïí
áñ÷éêü “ðáëáéï÷ñéóôéáíéêü ÷Üñôç” ôçò Öèéþôéäáò ìáò åßíáé áêüìç Üãíùóôï êáé ç
éóôïñßá ôçò ðåñéï÷Þò åîáêïëïõèåß íá åßíáé óêïôåéíÞ. Åëðßæïõìå üôé óôï ìÝëëïí
ðåñéóóüôåñåò êáé óõóôçìáôéêüôåñåò áñ÷áéïëïãéêÝò Ýñåõíåò èá ìðïñÝóïõí íá
óõìðëçñþóïõí ôéò ãíþóåéò ìáò ãéá ôçí áäéÜëåéðôç éóôïñéêÞ ðïñåßá ôçò ôüóï
åíäéáöÝñïõóáò êáé óçìáíôéêÞò áõôÞò ðåñéï÷Þò ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ.
102. ËÁÆÁÑÉÄÇÓ Ð., ÁÄ 23 (1968), 252, ÁÄ 24 (1969), Â1 (×ñïíéêÜ), 218 êáé ÁÄ 25 (1970), Â1
(×ñïíéêÜ), 268 (üðïõ áíáöÝñïíôáé ôá ìáñìÜñéíá ìÝëç ðïõ ìåôáöÝñèçêáí ðñïò öýëáîç óôïí ðåñßâïëï ôïõ
íáïý ôïõ Áãßïõ ÍéêïëÜïõ).
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
ÄçìÞôñéïò Â. Ãüíçò
êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí
ÈÅÌÁ
Ãñçãüñéïò ï ÂõæÜíôéïò,
äéäÜóêáëïò ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôïõ
Á
ò ìïõ åðéôñáðåß íá áñ÷ßóù ôçí åéóÞãçóÞ ìïõ ìå Ýíá ëïãïðáßãíéï, ðïõ Ý÷åé
ùò áöåôçñßá ôïõ ôïí Ãñçãüñéï Èåïëüãï: "ÁèáíÜóéïí åðáéíþí, áñåôÞí
åðáéíÝóïìáé"1. Ôïí äéäÜóêáëïí åðáéíþí, ÁèáíÜóéïí åðáéíÝóïìáé.
Ôçí áöïñìÞ ãéá ôçí ðáñïýóá áíáêïßíùóç ìïõ ôçí Ýäùóå ï Âßïò ôïõ óõìðáôñéþôç
ìáò ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôç êáé óõãêåêñéìÝíá ôï åîÞò ÷ùñßï: Çóõ÷ßáò äå
ìÝôñïõ, åðåß ïõê åéìß ôáýôçò åí ðåßñá, ôé åéðåßí ïõê Ý÷ù. ¼ìùò Þêïõóá ðáñÜ ôïõ åìïý
åðéóôÜôïõ, ïò çí ôïõò åí ôù Áãßù ¼ñåé çóõ÷áóôÜò áêñéâùóÜìåíïò êáé Ýëåãå ðñïò ìå
üôé åí ôç åñãáóßá ôïõ ðáôñüò ìüëéò ç äõÜò ôùí çóõ÷áóôþí ôþíäå éóïññïðåß, ïõò êáãþ
åßäïí2. Êáé áõèüñìçôá áíáöýåôáé ôï åñþôçìá: ÕðÞñîå ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ìÝëïò ôçò
÷ïñåßáò ôùí çóõ÷áóôþí ôïõ ÉÄ´ áéþíá;
Áí áíáãíþóåé êáíåßò ôï Âßï ôïõ ìå ðñïóï÷Þ, èá äéáðéóôþóåé üôé ï ÁèáíÜóéïò
óôçí ðïñåßá ôïõ ðñïò ôïí ìïíá÷éêü âßï Þëèå óå åðáöÞ ìå áñêåôïýò ðíåõìáôéêïýò
Üíäñåò ôçò åðï÷Þò ôïõ. ÓõãêåêñéìÝíá ìíçìïíåýïíôáé ïé: Ãñçãüñéïò ÓéíáÀôçò, ÄáíéÞë
ï çóõ÷áóôÞò, Éóßäùñïò Âïõ÷åéñÜò, Ãñçãüñéïò Áêßíäõíïò3, éåñïìüíá÷ïò ÊÜëëéóôïò
ôçò óêÞôçò ôïõ ÌáãïõëÜ, éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò, ìïíá÷üò ÌùõóÞò4 êáé åðßóêïðïò
Óåñâßùí ÉÜêùâïò5. Áðü ôéò áíùôÝñù ðñïóùðéêüôçôåò, áí áöáéñÝóïõìå ôïí Ãñçãüñéï
Áêßíäõíï, ï ïðïßïò áñãüôåñá êáôåôÜãç óôï óôñáôüðåäï ôùí áíôéçóõ÷áóôþí êáé
ìÜëéóôá áíÝëáâå ôï ñüëï ôïõ çãÝôç ôïõò ìåôÜ ôçí áðïìÜêñõíóç ôïõ ÂáñëáÜì ôïõ
Êáëáâñïý áðü ôï ÂõæÜíôéï6, üëïé ïé õðüëïéðïé áíÞêáí óôï óôñáôüðåäï ôùí
çóõ÷áóôþí.
Ï üóéïò Ãñçãüñéïò ï ÓéíáÀôçò, êáôÜ ôïí âéïãñÜöï ôïõ ÊÜëëéóôï, ðáôñéÜñ÷ç
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, õðÞñîå ï åéóçãçôÞò ôçò çóõ÷ßáò óôï ¢ãéïí ¼ñïò, üðïõ
óõíÜíôçóå ðïëëïýò ìïíá÷ïýò ðïõ åîáíôëïýóáí ôçí üëç öñïíôßäá ôïõò ðåñß ôï
ðñáêôéêüí, åéò çóõ÷ßáí äå Þ êáé íïüò ôÞñçóéí êáé èåùñßáí åðåñùôþìåíïé ïõäÝ åé
ïíüìáôé åãíþñéæïí ôïýôï Ýëåãïí7. Ìüíï óôç óêÞôç ôïõ ÌáãïõëÜ (êïíôÜ óôç ìïíÞ
ÖéëïèÝïõ) óõíÜíôçóå ôñåéò ìïíá÷ïýò, ôïõò ÇóáÀá, ÊïñíÞëéï êáé ÌáêÜñéï, ïé ïðïßïé
äåí áó÷ïëïýíôáí ìüíïí ðåñß ôï ðñáêôéêüí, áëëÜ êáé ðåñß ôï èåùñçôéêüí åðß ìéêñüí
ðïéïõìÝíïõò ôçí áó÷ïëßáò8. Åß÷å ôç öéëïäïîßá íá äéáóðåßñåé ìåôÜ ëáìðñüôçôïò
äáøéëþò ôï ôçò çóõ÷ßáò êáëüí ü÷é ìüíï óôïõò Ñùìáßïõò (Âõæáíôéíïýò) êáé ôïõò
ÂïõëãÜñïõò (óôç ÷þñá ôùí ïðïßùí åß÷å åãêáôáóôÞóåé ôï çóõ÷áóôéêü ôïõ êÝíôñï, ôá
Ðáñüñéá), áëëÜ êáé óôïõò ÓÝñâïõò êáé åðÝêåéíá9.
Ï ÄáíéÞë, üðùò ðñïäßäåé êáé ï ÷áñáêôçñéóìüò ðïõ óõíïäåýåé ôï üíïìÜ ôïõ,
õðÞñîå çóõ÷áóôÞò10. Äåí öáßíåôáé íá ôáõôßæåôáé ìå ôïí ïìþíõìï ìçôñïðïëßôç Áßíïõ,
ðïõ åßíáé ãíùóôüò êáé ùò ðáñáëÞðôçò åðéóôïëÞò ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ,
ôïõ áñ÷çãÝôç ôïõ çóõ÷áóôéêïý êéíÞìáôïò ôïí ÉÄ´ áéþíá11.
Ï Éóßäùñïò Âïõ÷åéñÜò áíÞêåé óôç ÷ïñåßá ôùí çóõ÷áóôþí. ÌáèÞôåõóå êïíôÜ óôïí
ÃåñÜóéìï ôïí ÓéíáÀôç, ìáèçôÞ ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÓéíáÀôç, êáé åðéäßùîå íá ãßíåé
Ãñçãüñéïò ï ÂõæÜíôéïò, äéäÜóêáëïò ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôïõ 69
ìáèçôÞò êáé ôïõ ôåëåõôáßïõ12. ÓõíäÝèçêå ìå öéëßá ìå ôïí óõìðáôñéþôç ôïõ êáé
ïìïúäåÜôç ôïõ Ãñçãüñéï ôïí ÐáëáìÜ, åîåëÝãç ìçôñïðïëßôçò Ìïíåìâáóßáò êáé
õðÞñîå ï ðñþôïò çóõ÷áóôÞò ðïõ áíÞëèå óôïí ðáôñéáñ÷éêü èñüíï ôçò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò (1347-1350)13.
Ï éåñïìüíá÷ïò ÊÜëëéóôïò ôçò óêçíÞò ôïõ ÌáãïõëÜ åßíáé ü÷é ìüíï ãíùóôüôáôïò
çóõ÷áóôÞò, áãáðçìÝíïò ìáèçôÞò ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÓéíáÀôç, áëëÜ êáé
áîéüëïãïò ìá÷çôÞò, ðïõ ùò ðáôñéÜñ÷çò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò (1350-1353, 1355-
1363/64) åñãÜóôçêå ãéá ôç äéêáßùóç ôùí çóõ÷áóôéêþí áðüøåùí ôïõ Ãñçãïñßïõ
ÐáëáìÜ, êõñßùò óôç óýíïäï ôïõ 1351 óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç14. Äåí èåùñþ ðåñéôôü
íá åðáíáëÜâù üôé ï ÊÜëëéóôïò åßíáé êáé ï âéïãñÜöïò ôïõ çóõ÷áóôÞ Ãñçãïñßïõ ôïõ
ÓéíáÀôç.
Ï åðßóêïðïò Óåñâßùí ÉÜêùâïò äåí Þôáí ôõ÷áßá ðñïóùðéêüôçôá. ÕðÞñîå Ýíáò áðü
ôïõò äþäåêá ìáèçôÝò ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÓéíáÀôç óôï ¢ãéïí ¼ñïò (ÃåñÜóéìïò
åî Åõñßðïõ, ÉùóÞö åî Åõñßðïõ, Íéêüëáïò åî Áèçíþí, ÌÜñêïò åê Êëáæïìåíþí,
ÊÜëëéóôïò, ÉÜêùâïò, Ááñþí, ÌùõóÞò, Ëïããßíïò, ÊïñíÞëéïò, ÇóáÀáò êáé ÊëÞìçò áðü
ôç Âïõëãáñßá)15. ¢ñá ç çóõ÷áóôéêÞ ôïõ éäéüôçôá äåí ðñÝðåé íá áìöéóâçôåßôáé.
Êáé ï ìïíá÷üò ÌùõóÞò, ìå ôïí ïðïßï ï ÁèáíÜóéïò áóêÞôåõóå óôç ÌçëÝá ôïõ
Áãßïõ ¼ñïõò, ðñÝðåé íá êáôáôáãåß ìåôáîý ôùí çóõ÷áóôþí. Ôïýôï ìáò ôï
õðáãïñåýïõí ôÝóóåñéò êõñßùò äéáðéóôþóåéò: á) Ï ÁèáíÜóéïò ôçí ðëçñïöïñßá ãéá
ôïõò äýï ðíåõìáôéêïýò ãÝñïíôåò (éåñïìüíá÷ï Ãñçãüñéï êáé ìïíá÷ü ÌùõóÞ), ðïõ
ìüíáæáí óôç ÌçëÝá êáé åß÷áí öèÜóåé "åéò Üêñïí áñåôÞò", ôçí Üíôëçóå áðü ôïí
çóõ÷áóôÞ éåñïìüíá÷ï ÊÜëëéóôï óôç óêÞôç ôïõ ÌáãïõëÜ16, üðïõ åß÷å åãêáôáóôáèåß ï
üóéïò Ãñçãüñéïò ï ÓéíáÀôçò ìå ôç äùäåêÜäá ôùí ìáèçôþí ôïõ17. ¢ñá ï ÌùõóÞò
ðñÝðåé íá Þôáí ãíùóôüò ôïõ Êáëëßóôïõ. â) Óôïí êáôÜëïãï ôùí ìáèçôþí ôïõ ïóßïõ
Ãñçãïñßïõ ôïõ ÓéíáÀôç öéãïõñÜñåé êáé ôï üíïìá ôïõ ÌùõóÞ18. ã) Ï ÌùõóÞò, üôáí
õðï÷ñåþèçêå íá ÷ùñéóôåß áðü ôçí áêïëïõèßá ôïõ éåñïìïíÜ÷ïõ Ãñçãïñßïõ, æÞôçóå
Üóõëï óôç ìïíÞ ôùí ÉâÞñùí19, ç ïðïßá âñéóêüôáí êïíôÜ óôç óêçíÞ ôïõ ÌáãïõëÜ. Óôçí
ßäéá ìïíÞ êáôÝöõãå óå ðñïãåíÝóôåñï ÷ñüíï êáé ï éåñïìüíá÷ïò ÊÜëëéóôïò20. ä) Ôï
1340 ìåôáîý ôùí áãéïñåéôþí ìïíá÷þí, ïé ïðïßïé õðÝãñáøáí ôïí ðåñéþíõìï
Áãéïñåßôéêï Ôüìï Þôáí êáé: Ï åõôåëÞò ãÝñùí êáé åí ìïíá÷ïßò åëÜ÷éóôïò ÌùûóÞò. Áðü
ïñéóìÝíá ìÜëéóôá ÷åéñüãñáöá ðïõ äéáóþæïõí ôéò õðïãñáöÝò ôïõ Áãéïñåéôéêïý Ôüìïõ
ðëçñïöïñïýìåèá üôé ï ãÝñùí ÌùõóÞò ðñïåñ÷üôáí áðü ôç ìïíÞ ôùí ÉâÞñùí (ï áðü
ôçò ôùí ÉâÞñùí êõñ ÌùõóÞò)21. Ôá áíùôÝñù äåí íïìßæù üôé ðñÝðåé íá èåùñçèïýí
ôõ÷áßá êáé óõìðôþóåéò êáé íá áðïêëåßïõí ôïí ôáõôéóìü ôïõ ÌùõóÞ ôçò óêÞôçò ôïõ
ÌáãïõëÜ, ôïõ åñçìçôçñßïõ ôçò ÌçëÝáò êáé ôçò ìïíÞò ôùí ÉâÞñùí. Ôçí çóõ÷áóôéêÞ
éäéüôçôá ôïõ ãÝñïíôïò ÌùõóÞ ìáñôõñåß êõñßùò ç õðïãñáöÞ ôïõ Áãéïñåéôéêïý Ôüìïõ,
éäéáßôåñá áí ëçöèåß õð' üøç üôé áõôüò áðïôåëåß åðßóçìï êåßìåíï äéêáéþóåùò êáé
äéáêçñýîåùò ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ çóõ÷áóôÞ áãßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ22.
ÁöÞóáìå ôåëåõôáßï ôïí éåñïìüíá÷ï Ãñçãüñéï, ãéáôß áõôüò õðÞñîå ï ðñáãìáôéêüò
ðíåõìáôéêüò ãÝñïíôáò êáé äéäÜóêáëïò ôïõ íåáñïý Áíäñïíßêïõ (ìåôÝðåéôá Áíôùíßïõ
êáé Áèáíáóßïõ) áðü ôáò ÍÝáò ÐÜôñáò (ôç óçìåñéíÞ ÕðÜôç). ÐñÝðåé íá åðéóçìáíèåß
üôé ãéá ôïí éåñïìüíá÷ï Ãñçãüñéï äåí Ý÷åé ãñáöåß ìÝ÷ñé óÞìåñá Ýíá åéäéêü Üñèñï. Êáé
ôïýôï åßíáé åýëïãï, áöïý ï Ãñçãüñéïò "æåé" óôç óêéÜ ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ. ¸ôóé
üðïéïò ãñÜöåé ãéá ôï âßï ôïõ Áèáíáóßïõ êáé ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôá ÌåôÝùñá,
õðï÷ñåùôéêÜ èá áó÷ïëçèåß, åßôå åêôåôáìÝíá åßôå äéá âñá÷Ýùí, êáé ìå ôïí Ãñçãüñéï.
Ôçí ðáñïýóá üìùò äéáðñáãìÜôåõóç, ðïõ áðïóêïðåß óôçí áíß÷íåõóç ôçò ôáõôüôçôáò
70 ÄçìÞôñéïò Â. Ãüíçò
ôïõ Ãñçãïñßïõ êáé ü÷é óôç âéïãñÜöçóÞ ôïõ, äåí ôçí åíäéáöÝñåé ç "ó÷åôéêÞ"
âéâëéïãñáößá, ãé' áõôü êáé èá åóôéÜóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôçò êõñßùò óå åéäéêÝò ðçãÝò. Ôé
üìùò ãíùñßæïõìå ãé' áõôüí áðü ôï ðçãáßï õëéêü;
Ï éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò ìáæß ìå ôïí ìïíá÷ü ÌùõóÞ áóêÞôåõáí óôçí ôïðïèåóßá
ÌçëÝá, ðÜíù óôï üñïò ôïõ ¢èùíïò, óå ìÝñïò áðïìåìïíùìÝíï êáé áöéëüîåíï, áöïý
ôï ðïëý êñýï äåí åðÝôñåðå íá öõôñþíïõí óå áõôü Þìåñá äÝíôñá, áëëÜ ìüíï ðßôõåò
õøßêïìïé êáé êÝäñïé äáóýôáôïé. Áìöüôåñïé ïé ãÝñïíôåò åß÷áí ðñïïäåýóåé ðíåõìáôéêÜ
êáé åß÷áí öèÜóåé åéò Üêñïí áñåôÞò.
ÊïíôÜ ôïõò ùò ðíåõìáôéêÜ ôÝêíá áóêÞôåõáí êáé Üëëïé ìïíá÷ïß. ÅðéäñïìÞ
Ôïýñêùí õðï÷ñÝùóå ôïõò áóêçôÝò íá áíáæçôÞóïõí áóöáëÝò êáôáöýãéï. Ï ãÝñùí
ÌùõóÞò ìå Ýíáí áêüëïõèü ôïõ, ôïí ÓôÝöáíï, êáôÝöõãå óôç ìïíÞ ôùí ÉâÞñùí. Ï
éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò ðáñÝëáâå äýï ìïíá÷ïýò, ôïí ÁèáíÜóéï êáé ôïí ÃáâñéÞë, êáé
ðÞñå ôï äñüìï ðñïò ôá åóðÝñéá. Áöïý ðÝñáóáí áðü ôç Èåóóáëïíßêç êáé ôç ÂÝñïéá,
ìåôÜ áðü ðñïôñïðÞ ôïõ åðéóêüðïõ Óåñâßùí Éáêþâïõ êáôåõèýíèçêáí ðñïò ôïõò
âñÜ÷ïõò ôùí Ìåôåþñùí. Ç áêïëïõèßá åãêáôáóôÜèçêå óôï ëßèï ôïí êáëïýìåíï
Óôýëï23. Ï Ãñçãüñéïò, üôáí óõíåéäçôïðïßçóå ôçí õðåñâïëéêÞ óêëçñüôçôá ôïõ ôüðïõ
êáé ôï "áðáñÜêëçôïí", Þèåëå íá êáôåâåß áìÝóùò áðü ôï âñÜ÷ï êáé íá ðÜñåé ôï äñüìï
ôçò åðéóôñïöÞò. Ï ÁèáíÜóéïò ôüôå õðïó÷Ýèçêå óôï ãÝñïíôÜ ôïõ üôé èá ôïõ
åîáóöÜëéæå áõôüò ôá áíáãêáßá (Üñôïí, ïßíïí êáé Ýëáéïí) êáé êáôüñèùóå íá
áðïôñÝøåé ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ. Ï ãÝñïíôáò êáôÝóôç ìáãíÞôçò ãéá ôïõò ðéóôïýò ôùí
ãýñù ðåñéï÷þí êáé ðïëëïß (Üñ÷ïíôåò êáé áñ÷üìåíïé, éåñåßò êáé ìïíÜæïíôåò) Ýóðåõäáí
íá ôïí åðéóêåöèïýí. Êáé üëïé åðÝóôñåöáí óôçí ðáôñßäá ôïõò áðïêïìßæïíôáò ìåãÜëç
ùöÝëåéá áðü ôçí ðíåõìáôéêÞ ïìéëßá ôïõ ãÝñïíôá. Êáé ï âéïãñÜöïò ôïõ Áèáíáóßïõ
ó÷ïëéÜæåé óôï óçìåßï áõôü: Çí ãáñ êáé ëüãù êáé ðñÜîåé êáé èåùñßá ÷Üñéôïò ìåóôüò ï
áíÞñ24.
Ç ðíåõìáôéêÞ áêôéíïâïëßá ôïõ ãÝñïíôá åßëêõóå êáé Üëëïõò áäåëöïýò êáé Ýôóé
óõãêñïôÞèçêå ìéá áîéüëïãç áêïëïõèßá. Ôüôå ï Ãñçãüñéïò áðÜëëáîå áðü ôç äéáêïíßá
ôïí ÁèáíÜóéï êáé ôïõ åðÝôñåøå íá çóõ÷Üæåé ðÝíôå, êáé áñãüôåñá, Ýîé çìÝñåò ôçí
åâäïìÜäá, óå êÜðïéá áðüóôáóç áðü ôçí êáôïéêßá ôùí ìïíá÷þí, áó÷ïëïýìåíïò ìå ôï
åñãü÷åéñï êáé ôçí ðñïóåõ÷Þ. Ôï ÓÜââáôï ôï âñÜäõ êáé ôçí ÊõñéáêÞ Þôáí
õðï÷ñåùìÝíïò íá åðéóôñÝöåé óôï êÜèéóìá, ãéá íá ëáìâÜíåé ìÝñïò óôçí áãñõðíßá, íá
ìåôáëáìâÜíåé ôùí èåßùí ìõóôçñßùí êáé íá óõììåôÝ÷åé óôçí êïéíÞ ôñÜðåæá ôçò
áäåëöüôçôáò25. Ç áíùôÝñù ðñáêôéêÞ ôïõ ãÝñïíôïò Ãñçãïñßïõ äåí ìáò ðáñáðÝìðåé
ìüíï óôï èåóìü ôùí áñ÷áßùí ëáõñþí, áëëÜ êáé óôçí ðñáêôéêÞ ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ
ôïõ ÓéíáÀôç, ó÷åäüí óýã÷ñïíïõ Þ ìÜëëïí ëßãï ðñïãåíÝóôåñïõ ôïõ äéêïý ìáò
Ãñçãïñßïõ. ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ ïóßïõ Èåïäïóßïõ ôïõ
Ôõñíïâßôç. Ï Ãñçãüñéïò ÓéíáÀôçò åîåôßìçóå ôçí ðíåõìáôéêÞ ðñüïäï ôïõ Èåïäïóßïõ
êáé ôïí äéÝôáîå íá çóõ÷Üæåé êáôÜ ìüíáò, ìáêñéÜ áðü ôç ìïíÞ, óå êåëëß, ãéá íá
åéóÝëèåé óå ðåéñáóìü êáé íá áíÝëèåé óå õøçëüôåñá åðßðåäá ôåëåéüôçôáò. Ï
Èåïäüóéïò ôåëéêÜ åîÞëèå íéêçôÞò áðü ôç äïêéìáóßá26.
Áñãüôåñá ï Ãñçãüñéïò åðÝôñåøå óôïí ÁèáíÜóéï íá åãêáôáóôáèåß åðÜíù óôïí
Ðëáôýëéèï ìáæß ìå äýï Üëëïõò ìïíá÷ïýò (Ãñçãüñéï êáé Ðá÷þìéï), áí êáé ôïí
ðñïüñéæå ãéá äéÜäï÷ü ôïõ óôï êÜèéóìá ôïõ Óôýëïõ27.
ÌåôÜ áðü äÝêá Ýôç, áðü ôçí åãêáôÜóôáóÞ ôïõ óôïí Óôýëï, ï Ãñçãüñéïò, åî áéôßáò
êÜðïéáò óõíùìïóßáò ôùí ôïðéêþí ðáñáãüíôùí, áíá÷þñçóå îáöíéêÜ ãéá ôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç. Ç áðþëåéá ôïõ äéäáóêÜëïõ óôïß÷éóå ðïëý óôïí ÁèáíÜóéï, ãé'
áõôü, üôáí ðëçñïöïñÞèçêå ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ, Ýôñåîå îïðßóù ôïõ, ãéá íá ôï öèÜóåé.
Ôïí Ýöèáóå óôç Èåóóáëïíßêç êáé ôïí ðáñáêÜëåóå íá ôïõ åðéôñÝøåé íá ôïí
áêïëïõèÞóåé "üðïé êáé ðïñåýåôáé". Ï äéäÜóêáëïò üìùò äåí éêáíïðïßçóå ôï áßôçìÜ
ôïõ, áëëÜ ôïí ðñüóôáîå íá åðéóôñÝøåé óôç ëéèüðïëç ôùí Ìåôåþñùí, íá ïñßóåé ùò
åðéêåöáëÞò ôïõ êáèßóìáôïò óôïí Óôýëï ôïí éåñïìüíá÷ï ÁíáóôÜóéï êáé ï ßäéïò íá
áðÝëèåé óôï íÝï êåëß ôïõ, ôï ïðïßï êáé áãáðïýóå éäéáßôåñá. Ï áðï÷ùñéóìüò ôïõ
äéäáóêÜëïõ êáé ôïõ ìáèçôÞ óõíïäåýèçêå ìå äÜêñõá êáé åõ÷Ýò. Ï Ãñçãüñéïò
åìðéóôåýèçêå óôïí ÁèáíÜóéï êáé ôç óùôçñßá äýï éåñïìïíÜ÷ùí ðïõ ôïí óõíüäåõáí
(ËáâÝ ôïýôïõò ìåè' åõáôïý êáé öñüíôéóïí õðÝñ ôçò óùôçñßáò áõôþí). ÅðåéäÞ ï
Ãñçãüñéïò Ýìåéíå áñêåôÜ Ýôç óôï êÜèéóìá ôïõ Óôýëïõ, Ýëáâå ôçí åðùíõìßá Óôõëßôçò.
Óôçí ðñùôåýïõóá ôçò áõôïêñáôïñßáò, üðïõ åãêáôáóôÜèçêå, áðüêôçóå ôï óåâáóìü
üëùí, ü÷é ìüíï ôùí êïóìéêþí áñ÷üíôùí êáé ôùí ìåãéóôÜíùí, áëëÜ êáé ôïõ ðáôñéÜñ÷ç
êáé ôùí âáóéëÝùí, ïé ïðïßïé üëïé ôïõò ôïí óÝâïíôáí ùò êïéíü ðáôÝñá. Åêåß ï
Ãñçãüñéïò ìå ôïõò ëüãïõò ôïõ êáé ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ âßïõ ôïõ êáèïäÞãçóå ðïëëïýò
óôï óùóôüôåñï âßï^ ôÝëïò åîáíôëçìÝíïò áðü ôçí áññþóôéá ôïõ, ôçí õäñùðéêßá, êáé ôá
ãçñáôåéÜ, áíá÷þñçóå ãéá ôïí Êýñéï, áöÞíïíôáò ðßóù ôïõ ðïëëïýò ìáèçôÝò,
ðåôõ÷çìÝíïõò óôç æùÞ ôïõò áðü êÜèå Üðïøç28.
Ôá áíùôÝñù óôïé÷åßá ãéá ôïí Ãñçãüñéï áíôëåß ï åéäéêüò åñåõíçôÞò áðü ôï Âßï ôïõ
ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôç. Ìéá óõìðëçñùìáôéêÞ óçìáíôéêÞ åßäçóç ãéá ôï
Ãñçãüñéï áñõüìåèá áðü ôï Óýããñáììá éóôïñéêüí ùò åí óõíüøåé óõíôåèÝí, äçëïýí ðåñß
ôçò óêÞôåùò, üôé ôÝ åóôé ôçò õðåñáãßáò Èåïôüêïõ ôçò ÄïõðéÜíïõ êáé Óôáãþí, êáé ðùò
ôçí óÞìåñïí ëÝãåôáé ôïõ Ìåôåþñïõ. Óôï áîéüëïãï áõôü êåßìåíï ï Ãñçãüñéïò êáëåßôáé
Ãñçãüñéïò ï Ðïëßôçò29.
ÊáôÜ ôçí çìåôÝñá Üðïøç, ç Ýñåõíá ãéá ôçí ðñïóùðéêüôçôá êáé ôçí ôáõôüôçôá ôïõ
éåñïíïíÜ÷ïõ Ãñçãïñßïõ, ôïõ ðíåõìáôéêïý ãÝñïíôá ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ
Ìåôåùñßôç, ðñÝðåé íá åðåêôáèåß êáé óå Üëëåò ìç ìåôåùñßôéêåò ðçãÝò, äéüôé åßìáé
ðåðåéóìÝíïò üôé ï éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò ôáõôßæåôáé ìå ôïí ðíåõìáôéêü äéäÜóêáëï
ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ, ï ïðïßïò óôéò ðçãÝò åßíáé ãíùóôüò ùò Ãñçãüñéïò ï
ðÜíõ êáé Ãñçãüñéïò ï Äñéìýò. Ãéá ôïí Ãñçãüñéï ôïí ðÜíõ áñêåôÜ óôïé÷åßá ìáò äßíåé ï
Âßïò ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ30, åíþ ìå ôïí Ãñçãüñéï ôïí Äñéìý ó÷åôßæåôáé ôï
êáôùôÝñù áðüóðáóìá ôïõ Íéêçöüñïõ ÃñçãïñÜ: Åß÷å ãáñ ôÞíäå ôçí íüóïí áõôüò êáé
ðñéí Âõæáíôßïéò åðéäåäçìçêÝíáé ôïí ÂáñëáÜì, êáé ïñÜí åð' åìïý ôå êáé ðëåßóôùí
Üëëùí äéåôåßíåôï ôçí ãå ôïõ èåïý óùìáôéêïßò ïöèáëìïßò ïõóßáí^ ïõ ìüíïí ä' áõôüò,
áëëÜ êáé ï ôïýôïõ äéäÜóêáëïò êáé ïìþíõìïò Ãñçãüñéïò ï Äñéìýò. Êáé ðïëëÜò
åðÞãáãïí áõôïßò åãþ ôáò ëïéäïñßáò, åê ôùí èåßùí ãñáöþí êáôáéó÷ýíáò ôçí Üêáéñïí
êáé áðáßäåõôïí ãëþôôáí áõôþí, üóïí ï ôüôå ðáñåß÷å êáéñüò. Êáé ôïýôï äÞëïí ðÝðñá÷á
óïöïßò áíäñÜóéí åãþ, ôù ôå ìåãÜëù öçìß ëïãïèÝôç êáé üóïé ìåôÜ ôçò óïößáò êáé
áñ÷éåñùóýíç ôçí åáõôþí åêüóìçóáí áñåôÞí. Ïéò êáé öñéêþäåò åõèýò áêïýóáóé ãÝãïíå,
êáé Ìáóóáëéáíþí åêÜëåóáí áßñåóéí ôáõôçíß, êáìÝ ôùí ôïéïýôùí áðÝ÷åóèáé
ðáñÞíåóáí ïìéëéþí ðñüèåóéí üëáéò øõ÷Þò^ åßíáé ãáñ ðáëáéÜí ôéíá öÞìçí, ùò ìÝëëïí
êáôÜ ôçò ôïõ èåïõ åêêëçóßáò Ýóåóèáß ôéíá ìÜëá ìåãßóôçí áßñåóéí, êáê ðáóþí óõììéãÞ
êáé ðïéêßëçí, çí äéïñèùèÞóåóèáé ðáãêïóìßïõ ìéêñïý óõíá÷èåßóçò óõíüäïõ, ðÜíôùí
ó÷åäüí óõíéüíôùí åðéóêüðùí Üìá êáé ðáôñéáñ÷þí^ êáé ôáýôçí ïãäüçí ôå åßíáé êáé
ôåëåõôáßáí ïìïý31.
ÊáôùôÝñù èá åêèÝóù ìå óõóôçìáôéêü ôñüðï ôá åðé÷åéñÞìáôÜ ìïõ ðïõ
èåìåëéþíïõí ôïí ôáõôéóìü ôùí äýï Ãñçãïñßùí.
á) Êáé ïé äýï Ãñçãüñéïé êáôÜãïíôáé áðü ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. ÊáôÜ ôïí Âßï ôïõ
áãßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ åê Âõæáíôßïõ … êáé áõôüò (üðùò
êáé ï Ãñçãüñéïò ï ÐáëáìÜò) ôáò ôïõ ãÝíïõò áñ÷Üò åß÷å32, åíþ êáôÜ ôï "Óýããñáììá
éóôïñéêüí" ï éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò ÷áñáêôçñßæåôáé Ãñçãüñéïò ï Ðïëßôçò. Ôï
åðþíõìï "Ðïëßôçò" óôï óçìåßï áõôü ðñÝðåé íá äçëþíåé ôïí ôüðï êáôáãùãÞò ôïõ
Ãñçãïñßïõ, äçëáäÞ áõôüò êáôáãüôáí áðü ôïí Ðüëéí (=Êùíóôáíôéíïýðïëéí). ÐáñÜ
ôáýôá ï áíáãíþóôçò ôùí êåéìÝíùí ìðïñåß íá ðñïâÜëåé ìéá åýëïãç áíôßññçóç. Ôï
åðþíõìï "Ðïëßôçò" åðéóçìáßíåôáé ìüíï óôï "Óýããñáììá éóôïñéêüí", åíþ ï Âßïò ôïõ
ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôç, ðïõ åßíáé áñ÷áéüôåñïò áðü ôï "Óýããñáììá
éóôïñéêüí" êáé ðéèáíüôáôá ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ùò ðçãÞ áðü ôï óõíôÜêôç ôïõ äåõôÝñïõ
êåéìÝíïõ, äåí áíáöÝñåé ôï åðþíõìï33. Ãéáôß; Ï Í. ÂÝçò äßíåé åýóôï÷ç áðÜíôçóç óôï
åñþôçìá: Ï óõíôÜêôçò ôïõ "ÓõããñÜììáôïò éóôïñéêïý" "èá åãíþñéæå åê ðáñáäüóåùò"
ôï ãåãïíüò üôé ï Ãñçãüñéïò êáôáãüôáí áðü ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç34.
Ï É. Ê. Âïãéáôæßäçò áðïññßðôåé ôï åðé÷åßñçìá ôïõ ÂÝç êáé åðé÷åéñåß íá áðïäåßîåé
üôé ï çìÝôåñïò Ãñçãüñéïò ïíïìÜóôçêå "Ðïëßôçò", åðåéäÞ Ýæçóå ãéá êÜìðïóï ÷ñïíéêü
äéÜóôçìá óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. Ôçí Üðïøç áõôÞ ðñïóðáèåß íá óôçñßîåé óôï
êåßìåíï ôïõ Âßïõ ôïõ Áèáíáóßïõ, üðïõ áíáöÝñåôáé äýï öïñÝò üôé ï Ãñçãüñéïò Ýæçóå
ðñï ôïõ èáíÜôïõ ôïõ óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç35.
Ç èÝóç ôïõ É.Ê. Âïãéáôæßäç åê ðñþôçò üøåùò öáßíåôáé åõëïãïöáíÞò, áöïý Ý÷åé
õðÝñ áõôÞò êáé ôï ãåãïíüò üôé ïé ìïíá÷ïß ëáìâÜíïõí åðþíõìï äçëùôéêü ôçò ìïíÞò, ôçò
ðüëåùò êáé ôïõ ôüðïõ, üðïõ ìïíÜæïõí (ð.÷. ÓéíáÀôçò, Éåñïóïëõìßôçò, Áãéïñåßôçò).
ÐáñÜ ôáýôá ðñÝðåé íá ðáñáôçñÞóïõìå üôé ôï åðé÷åßñçìá ôïõ áíùôÝñù åñåõíçôÞ äåí
áíôÝ÷åé óå óïâáñÞ êñéôéêÞ, åðåéäÞ Ýñ÷åôáé óå öáíåñÞ áíôßèåóç ìå ôçí ôïðéêÞ
ðáñÜäïóç ôùí Ìåôåþñùí. Ôüóï óôï Âßï ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ üóï êáé óå Üëëá
êåßìåíá ôùí Ìåôåþñùí ï Ãñçãüñéïò åßíáé ãíùóôüò ìå ôï åðþíõìï Óôõëßôçò. ÅÜí
ëïéðüí ï óõíôÜêôçò ôïõ "ÓõããñÜììáôïò éóôïñéêïý" åðéèõìïýóå íá äþóåé Ýíá
÷áñáêôçñéóôéêü üíïìá óôï äéäÜóêáëï ôïõ Áèáíáóßïõ, èá Ýðñåðå íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé
ôï åðþíõìï Óôõëßôçò. Áíôß ôïýôïõ üìùò ôïí ÷áñáêôçñßæåé ìå ôçí åðùíõìßá Ðïëßôçò.
Êáé ðñÜôôåé ôïýôï, åðåéäÞ ãíùñßæåé üôé ï Ãñçãüñéïò ï Óôõëßôçò êáôáãüôáí áðü ôï
ÂõæÜíôéï, áðü ôçí Ðüëç. Ïé ðëçñïöïñßåò ôïõ Âßïõ ôïõ Áèáíáóßïõ äåí äéêáéïëïãïýí
ôç ÷ñÞóç ôïõ åðùíýìïõ Ðïëßôçò, ãéáôß åßíáé ôåëåßùò ãåíéêÝò.
â) Êáé ïé äýï Ãñçãüñéïé åßíáé ðíåõìáôéêïß ãÝñïíôåò êáé ìÜëéóôá åðéêåöáëÞò
áêïëïõèéþí ìïíá÷þí. Ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ, êáôÜ ôïí Âßï ôïõ áãßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ
ÐáëáìÜ, áóêÞôåõå óôçí Ýñçìï ôçò Ãëùóóßáò ôïõ Áãßïõ ¼ñïõò êáé Þôáí åðéêåöáëÞò
ïìÜäáò ìïíá÷þí êáèáðåñåß ôéò Ýîáñ÷ïò êáé êïñõöáßïò36. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ãéá ôïí
éåñïìüíá÷ï Ãñçãüñéï ôüóï óôç ÌçëÝá ôïõ Áãßïõ ¼ñïõò37 üóï êáé óôï êÜèéóìá ôïõ
Óôýëïõ óôïõò âñÜ÷ïõò ôùí Ìåôåþñùí38.
ã) Áìöüôåñïé ïé Ãñçãüñéïé äéáêñßíïíôáí êáé èáõìÜæïíôáí ãéá ôéò áñåôÝò ôïõò êáé
ôéò åðéäüóåéò ôïõò óôïõò áóêçôéêïýò áãþíåò ôïõò. Ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ ÷ñçìÜôéóå
ìÝãáò… ôéò êáé ðåñéâüçôïò åí çóõ÷ßá êáé íÞøåé êáé èåùñßá êáô' åêåßíï êáéñïý êáé
èáõìÜóôçêå êáè' õðåñâïëÞí ïõ ðáñ' åêåßíïéò ìüíïéò, áëëÜ êáé ðáñÜ ôïéò åí ôç ðáôñßäé
ôá èåßá öéëïóïöïýóé39. ÁëëÜ êáé ï éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò Þôáí ðåñéþíõìïò óôï ¢ãéïí
¼ñïò ùò åéò Üêñïí áñåôÞò åëçëáêþò40, åíþ óôïí Óôýëï ôùí Ìåôåþñùí Ýóðåõäáí
ðïëëïß íá äñÝøïõí ôïõò êáñðïýò ôçò ðíåõìáôéêÞò ôïõ ïìéëßáò, åðåéäÞ çí… êáé ëüãù
êáé ðñÜîåé êáé èåùñßá ÷Üñéôïò ìåóôüò ï áíÞñ41.
ä) Êáé ïé äýï Ãñçãüñéïé áóêÞôåõóáí óôï ¢ãéïí ¼ñïò, ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ óôçí
Ýñçìï ôçò Ãëùóóßáò42 êáé ï éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò óôç ÌçëÝá43. Ç äéáöïñÜ ùò ðñïò
ôïí ôüðï áóêÞóåùò ôùí äýï Ãñçãïñßùí äåí åßíáé åìðüäéï ãéá ôïí ôáõôéóìü ôùí äýï
áíäñþí, ãéáôß áíáöÝñïíôáé óå äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò óôéãìÝò. Áðü ðëçñïöïñßåò, ðïõ
áíôëïýìå áðü ôï Âßï ôïõ áãßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ, ãíùñßæïõìå üôé ðåñß ôï 1325
åîáéôßáò ôïõñêéêþí åðéäñïìþí óôï ¢ãéïí ¼ñïò ïìÜäá äþäåêá ìïíá÷þí, óôçí ïðïßá
óõììåôåß÷å êáé ï ÐáëáìÜò, õðï÷ñåþèçêáí íá åãêáôáëåßøïõí ôï ¢ãéïí ¼ñïò êáé íá
êáôáöýãïõí óôç Èåóóáëïíßêç, üðïõ óå óýóêåøç áðïöÜóéóáí íá áíáæçôÞóïõí íÝï
ôüðï äéáìïíÞò. Ùò ôÝôïéïò åðåëÝãçóáí ôá Éåñïóüëõìá, áöïý áðïöÜóéóáí êáêåß
ðñïóêõíÞóáíôåò ôï ëïéðüí ôçò æùÞò åí çóõ÷ßá äéÜãåéí44. Åßíáé óáöÝò ðÜíôùò óôçí
ðçãÞ üôé ï éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò äåí áíÞêå óôçí ïìÜäá ôùí äþäåêá ìïíá÷þí45. Äåí
Ýöõãå áðü ôï ¢ãéïí ¼ñïò êáé öáßíåôáé üôé áíáæÞôçóå êáôáöýãéï óôçí Ýñçìç ðåñéï÷Þ
ôçò ÌçëÝáò. Åêåß ìðïñïýóå íá ôïí óõíáíôÞóåé ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ìåôÜ ôï 1332
(ðéèáíüò ÷ñüíïò áößîåþò ôïõ óôï ¢ãéïí ¼ñïò)46.
å) Êïéíü âáóéêü óçìåßï ôùí äýï Ãñçãïñßùí åßíáé ç öõãÞ ôïõò óôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç, ìåôÜ áðü áñêåôÜ ÷ñüíéá. Ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ, êáôÜ ôïí
âéïãñÜöï ôïõ ÐáëáìÜ, èáõìÜóôçêå êáè' õðåñâïëÞí, ïõ ðáñ' åêåßíïéò ìüíïéò, áëëÜ
êáé ðáñÜ ôïéò åí ôç ðáôñßäé ôá èåßá öéëïóïöïýóé ðïëëþ ìÜëëïí ýóôåñïí, üðïõ êáé ôï
ôÝëïò ôçò ðñïóêáßñïõ æùÞò ôáõôçóß äåîÜìåíïò47. Êáé ï Ãñçãüñéïò ï Óôõëßôçò ìåôÜ áðü
äÝêá ÷ñüíéá ðáñáìïíÞ óôïí Óôýëï ìåôáíÜóôåõóå êáé åãêáôáóôÜèçêå óôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç (åí Êùíóôáíôéíïõðüëåé ðáñáãåíüìåíïò)48.
óô) Ôï êýñïò êáé ï èáõìáóìüò ôùí äýï Ãñçãïñßùí áðü ìïíá÷éêïýò, åê-
êëçóéáóôéêïýò êáé ðïëéôéêïýò ðáñÜãïíôåò óôçí ðñùôåýïõóá ôïõ Âõæáíôßïõ ìáò
ïäçãïýí êáé áõôÜ óôïí ôáõôéóìü ôïõò. Ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ, üðùò åðéóçìÜíèçêå óôçí
ðñïçãïýìåíç ðáñÜãñáöï, èáõìÜóôçêå êáè' õðåñâïëÞí… êáé ðáñÜ ôïéò åí ôç ðáôñßäé
ôá èåßá öéëïóïöïýóé49. Ïé ôá èåßá öéëïóïöïýíôåò åßíáé ïé ìïíá÷ïß. Ï âéïãñÜöïò ôïõ
ïóßïõ Áèáíáóßïõ åßíáé áíáëõôéêüôåñïò óôï óçìåßï áõôü ãéá ôïí Ãñçãüñéï ôïí
Óôõëßôç. Äåí ôéìÞèçêå ìüíï áðü ôïõò ìïíá÷éêïýò êýêëïõò ùò ðíåõìáôéêüò ãÝñïíôáò,
áëëÜ êáé êáôÝëéðå ìáèçôÜò (äçëáäÞ ìïíá÷ïýò) ðëåßïíÜò ôå êáé ðáíôïßùò åõäïêßìïõò.
Ï Ãñçãüñéïò Þôáí óåâáóôüò óå üëïõò ïõ ìüíïí ôïéò åí ôÝëåé êáé õðåñï÷Þ ìåãéóôÜíïéò,
áëëÜ äç êáé ôù ðáôñéÜñ÷ç êáé ôïéò âáóéëåýóé. ¼ëïé ôïí áíôéìåôþðéæáí êáé ôïí
óÝâïíôáí ùò êïéíü ðíåõìáôéêü ðáôÝñá50.
æ) Êáé ïé äýï Ãñçãüñéïé ðÝèáíáí óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. Ï âéïãñÜöïò ôïõ
ÐáëáìÜ, ïìéëþíôáò ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ðÜíõ, ãñÜöåé: üðïõ êáé ôï
ôÝëïò ôçò ðñïóêáßñïõ æùÞò ôáõôçóß äåîÜìåíïò êáé ðñïò ôçí Üëçêôïí ìåôáâÜò áîßùò
õðü ôïõ Èåïý ìåìáñôýñçôáé, õðåñöõþò ôá ïóôÜ êáé ôçí åêåßíïõ êüíéí äïîÜóáíôïò51. Ï
âéïãñÜöïò ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ ðñïóäéïñßæåé êáé áßôéá èáíÜôïõ ôïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ
Óôõëßôç: õðü ôå õäÝñïõ íüóïõ êáé ôù ãÞñåé ôñõ÷ùèåßò ðñïò Êýñéïí åîåäÞìçóå52.
ç) ÁëëÜ êáé ôá åõñýôåñá ÷ñïíéêÜ ðëáßóéá, ìÝóá óôá ïðïßá æïõí êáé äñïõí ïé äýï
Ãñçãüñéïé, ìáò õðáãïñåýïõí ôïí ôáõôéóìü ôïõò. Ï Íéêçöüñïò ÃñçãïñÜò óôç ÑùìáúêÞ
ôïõ Éóôïñßá ãñÜöïíôáò ãéá ôïí Ãñçãüñéï ÐáëáìÜ êáé ôï äéäÜóêáëü ôïõ Ãñçãüñéï ôïí
Äñéìý, éó÷õñßæåôáé üôé åóôñÜöç êáôÜ ôçò äéäáóêáëßáò ôùí äýï áõôþí áíäñþí ðñïôïý
áêüìç íá áöé÷èåß óôï ÂõæÜíôéï ï ÂáñëáÜì ï Êáëáâñüò. ÌÜëéóôá öáíÝñùóå ôéò
äÞèåí áéñåôéêÝò äéäáóêáëßåò ôïõò óôïí ìåãÜëï ëïãïèÝôç Èåüäùñï Ìåôï÷ßôç êáé óå
óïöïýò êáé åíÜñåôïõò áñ÷éåñåßò53. Ùò ãíùóôüí, ï Èåüäùñïò Ìåôï÷ßôçò Ýæçóå êáôÜ ôá
Ýôç 1270-133254. ¢ñá ï ÐáëáìÜò Þôáí äõíáôüí íá ãíùñßóåé ôï äéäÜóêáëü ôïõ êáé ðñéí
ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ áðü ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìå ðñïïñéóìü ôï ¢ãéïí ¼ñïò, äçëáäÞ
ðñéí áðü ôï 131655. ÐÜëé ïé äýï Üíäñåò ìå ôçí éäéüôçôá ôïõ ðíåõìáôéêïý ãÝñïíôá êáé
ôïõ ðíåõìáôéêïý ôÝêíïõ óõíõðÞñ÷áí óôçí Ýñçìï ôçò Ãëùóóßáò åðß äýï Ýôç (1323-
1325)56.
Ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ, üðùò Þäç Ý÷åé ëå÷èåß, äåí Ýöõãå ôï Ýôïò 1325 áðü ôï ¢ãéïí
¼ñïò. Åìöáíßæåôáé ùò ðíåõìáôéêüò ãÝñïíôáò óôç ÌçëÝá, óôçí ïðïßá êáôáöåýãåé êáé
ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ï Ìåôåùñßôçò (ôüôå Áíäñüíéêïò) (1332). ÍÝá ðåéñáôéêÞ åðéäñïìÞ
óôï ¢ãéïí ¼ñïò õðï÷ñåþíåé äéäÜóêáëï êáé ìáèçôÞ íá ðÜñïõí ôï äñüìï ðñïò ôá
ÌåôÝùñá57. Ï ÷ñüíïò ôçò öõãÞò áðü ôï ¢ãéïí ¼ñïò ðñÝðåé íá ôïðïèåôçèåß
ïðùóäÞðïôå ðñéí áðü ôï Ýôïò 1340, ïðüôå êáé õðåãñÜöç óôï ¢ãéïí ¼ñïò ï ãíùóôüò
Áãéïñåéôéêüò Ôüìïò êáé ìÜëéóôá áðü ôïí óõíüìéëï ôïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ðÜíõ, ãÝñïíôá
ÌùõóÞ, ðïõ åß÷å âñåé êáôáöýãéï óôç ìïíÞ ôùí ÉâÞñùí58. Óôïí Óôýëï ï äéäÜóêáëïò
Ãñçãüñéïò Ýìåéíå ìéá äåêáåôßá. Ç öõãÞ ôïõ ãéá ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç Ýãéíå
ïðùóäÞðïôå ìÝóá óôç äåêáåôßá ôïõ 1340, ãéáôß óôç äåêáåôßá ôïõ 1350 âñéóêüôáí óôçí
ðñùôåýïõóá ôçò Áõôïêñáôïñßáò. Ôïýôï äéáóôáõñþíåôáé áðü äýï ðçãÝò: 1) Áðü ôçí
êñéôéêÞ ôïõ Íéêçöüñïõ ÃñçãïñÜ ãéá ôïí ÐáëáìÜ êáé ôïí Ãñçãüñéï ôïí Äñéìý, êáôÜ
ôçí ïðïßá ï Äñéìýò äåí öÝñåôáé ùò íåêñüò59. 2) Áðü ðåñéãñáöéêü êáôÜëïãï êëç-ñéêþí
ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, üðïõ åìöáíßæåôáé ï Ãñçãüñéïò ï Ðïëßôçò (ôï 1357)60. Ôï
ôåëåõôáßï óôïé÷åßï ðéóôåýù üôé åßíáé éó÷õñü ôåêìÞñéï ôïõ ôáõôéóìïý ôïõ Ãñçãïñßïõ,
äéüôé äéáðéóôþíåôáé üôé óôç äåêáåôßá ôïõ 1350 ï éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò æåé êáé äñá
óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìå äýï äéáöïñåôéêÜ ïíüìáôá, áðü ôá ïðïßá ôï Ýíá
÷áñáêôçñßæåé ôï äéäÜóêáëï ôïõ Ãñçãïñßïõ ÐáëáìÜ (Ãñçãüñéïò Äñéìýò) êáé ôï Üëëï
ôï äéäÜóêáëï ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôïõ (Ãñçãüñéïò Ðïëßôçò).
ÐñïóùðéêÜ èá ôïðïèåôïýóá ôçí êõñßùò äñÜóç ôïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ Ðïëßôç óôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç óôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 1350-1355, ãéáôß ôüôå õðÞñ÷å óôï èñüíï
Ýíáò ðáôñéÜñ÷çò (ÊÜëëéóôïò 1350-1353, Öéëüèåïò 1353-1354), áëëÜ äýï
áõôïêñÜôïñåò (ÉùÜííçò Å´ Ðáëáéïëüãïò, ÉùÜííçò ÓÔ´ Êáíôáêïõæçíüò) (áéäÝóéìïò
ðÜóéí áðïöáíèåßò, ïõ ìüíïí ôïéò åí ôÝëåé êáé õðåñï÷Þ ìåãéóôÜíïéò, áëëÜ äç êáé ôù
ðáôñéÜñ÷ç êáé ôïéò âáóéëåýóé)61. Ç áíùôÝñù Üðïøç äåí áðïêëåßåé ôçí ðéèáíüôçôá ç
äñÜóç ôïõ Ãñçãïñßïõ íá åêôåßíåôáé óå üëç ôç äåêáåôßá ôïõ 1350. ÐÜíôùò äéáèÝôïõìå
Ýíá terminus ante quem ôçò êïéìÞóåùò ôïõ çìåôÝñïõ Ãñçãïñßïõ. Åßíáé ï ÷ñüíïò
óõíôÜîåùò ôïõ Âßïõ ôïõ áãßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ áðü ôïí ðáôñéÜñ÷ç
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Öéëüèåï ôïí Êüêêéíï. ¼ôáí Ýãñáöå ôï êåßìåíï, ï Ãñçãüñéïò ï
ðÜíõ äåí Þôáí æùíôáíüò (Ãñçãüñéïò çí åêåßíïò ï ðÜíõ)62. Ï Âßïò áõôüò, óýìöùíá ìå
åóùôåñéêÝò ìáñôõñßåò ôïõ ßäéïõ ôïõ êåéìÝíïõ, åãñÜöç ìåôÜ ôï 1364, üôáí óôïí
ðáôñéáñ÷éêü èñüíï ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò áíÞëèå ï Öéëüèåïò Êüêêéíïò (åîåäüèç
ôù ìåãÜëù ôþäå âéâëßïí åí ôÝóóáñóé ëüãïéò õðü ôïõ ôçò êáèüëïõ íõí åêêëçóßáò
êñáôïýíôïò åð' åêåßíá ðáñáêëçèÝíôé)63 êáé ïðùóäÞðïôå ðñï ôïõ 1368, ïðüôå êáé
ðñáãìáôïðïéÞèçêå ç åðßóçìç áíáêÞñõîç ôïõ Ãñçãïñßïõ ÐáëáìÜ óå ¢ãéï ôçò
Ïñèüäïîçò Åêêëçóßáò64. Ôï ôåëåõôáßï äåí ìíçìïíåýåôáé óôï Âßï, óôïí ïðïßï
ðåñéãñÜöïíôáé ìüíï ôá óçìåßá ôçò áãéüôçôáò ôïõ Ãñçãïñßïõ (èáýìáôá) êáèþò êáé ç
áíåðßóçìç ôéìÞ ôïõ Ãñçãïñßïõ ùò Áãßïõ ü÷é ìüíï óôç Èåóóáëïíßêç êáé ôá ðåñß÷ùñÜ
ôçò, áëëÜ êáé óå Üëëåò áðïìáêñõóìÝíåò ðåñéï÷Ýò65. ÊáôÜ óõíÝðåéá ï Ãñçãüñéïò ï
ðÜíõ (ï Äñéìýò) ðÝèáíå ìåôÜ ôï 1357 êáé ïðùóäÞðïôå ðñéí áðü ôï 1368.
Ï áíùôÝñù åðßðïíïò ðåñßðáôïò óôïí ÉÄ´ áéþíá êáé óôïõò çóõ÷áóôéêïýò êýêëïõò
ôçò åðï÷Þò åêåßíçò íïìßæù üôé Ýäåéîå ìå ðåéóôéêü ôñüðï üôé ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ï
Ìåôåùñßôçò, ï ìáêñéíüò óõìðáôñéþôçò ìáò, åß÷å ùò äéäÜóêáëü ôïõ Ýíáí óçìáíôéêü
çóõ÷áóôÞ, ôïí Ãñçãüñéï Óôõëßôç Þ Ãñçãüñéï Ðïëßôç, ï ïðïßïò õðÞñîå óå

ðñïãåíÝóôåñï ÷ñüíï êáé ðíåõìáôéêüò ãÝñïíôáò ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ êáé
åßíáé ãíùóôüò óôéò ðçãÝò ùò Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ ï åê Âõæáíôßïõ Þ ï Ãñçãüñéïò Äñéìýò.
Ç ìáèçôåßá ôïõ Áèáíáóßïõ êïíôÜ óôïí ìåãÜëï áõôüí çóõ÷áóôÞ ãÝñïíôá ôïõ ÉÄ´
áéþíá Üöçóå áíåîßôçëá ôá ß÷íç ôçò óôç âßùóç ôïõ ôçò çóõ÷ßáò êáëïý, ãé' áõôü êáé ï
âéïãñÜöïò ôïõ èá äçëþóåé ìå åéëéêñßíåéá êáé áöïðëéóôéêÜ: ÁëëÜ óå ðïéï ìÝôñï ôçò
çóõ÷ßáò Ýöèáóå, åðåéäÞ äåí Ý÷ù ï ßäéïò ðåßñá ôïõ ðñÜãìáôïò, äåí ìðïñþ íá ôï ðù.
¢êïõóá üìùò ôï ãÝñïíôÜ ìïõ, ï ïðïßïò åß÷å ãíùñßóåé êáé äïêéìÜóåé ôïõò áóêçôÝò ôïõ
Áãßïõ ¼ñïõò, íá ìïõ ëÝåé üôé ôï Ýñãï ôïõ êïéíïý ðáôÝñá ìáò ìüëéò êáé ìðïñïýóáí íá
áíôéóôáèìßóïõí ïé äýï ìáæß çóõ÷áóôÝò, ôïõò ïðïßïõò êáé åãþ åßäá66.
Ôþñá ðïõ áðü ôï ÷ñüíï åßìáé õðï÷ñåùìÝíïò íá êëåßóù ôçí åéóÞãçóÞ ìïõ åëðßæù
üôé Ýãéíå êáôáíïçôü óôïõò áêñïáôÝò, ãéáôß Üñ÷éóá ìå ôç ñÞóç ôïõ áãßïõ Ãñçãïñßïõ
ôïõ Èåïëüãïõ: ÁèáíÜóéïí åðáéíþí, áñåôÞí åðáéíÝóïìáé. ÈåùñçôéêÜ åðÞíåóá ôïí
ðíåõìáôéêü ãÝñïíôá ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ ôïõ Ìåôåùñßôç, áëëÜ óôçí ïõóßá åðÞíåóá
ôïí óõìðáôñéþôç ìáò, ôïí üóéï ÁèáíÜóéï, áöïý ìå ôç äéáðñáãìÜôåõóç ôïõ èÝìáôüò
ìïõ êáôÝóôç óáöÝò üôé ï ÁèáíÜóéïò ìáèÞôåõóå êïíôÜ óå óçìáíôéêÝò ðñïóùðéêüôçôåò
ôïõ çóõ÷áóôéêïý êéíÞìáôïò ôïõ Áãßïõ ¼ñïõò êáé ãåíéêüôåñá ôçò ÂõæáíôéíÞò
áõôïêñáôïñßáò. ¸ëáâå ôï ìÞíõìá ôïõ ôçò çóõ÷ßáò êáëïý êáé ìü÷èçóå íá ôï âéþóåé
ðÜíù óôïõò áöéëüîåíïõò âñÜ÷ïõò ôùí Ìåôåþñùí, ôïõò ïðïßïõò êáôüñèùóå íá ôïõò
ìåôáôñÝøåé óå âñÜ÷ïõò öéëïîåíßáò, ðíåõìáôéêÞò áíáðáýóåùò êáé ðíåõìáôéêïý
áíåöïäéáóìïý ü÷é ìüíï ôùí ìïíá÷þí áëëÜ êáé ôùí ÷ñéóôéáíþí ôçò ãýñù ðåñéï÷Þò.
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. Ãñçãïñßïõ Èåïëüãïõ, Ëüãïò ÊÁ´. Åéò ôïí ìÝãáí ÁèáíÜóéïí, åðßóêïðïí Áëåîáíäñåßáò Á´,
PG 35, 1081.
2. Bßïò êáé ðïëéôåßá ôïõ ïóßïõ ðáôñüò çìþí Áèáíáóßïõ, áóêÞóáíôïò åí ôïéò Óôáãïßò, åí ôù
ëßèù ôù õð' áõôïý êëçèÝíôé Ìåôåþñù 50, Ýêä. Ä.Æ. Óïöéáíïý, Ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ï Ìåôåùñßôçò.
Âßïò. Áêïëïõèßá. ÓõíáîÜñéá. Ðñïëåãüìåíá-ÌåôÜöñáóç ôïõ Âßïõ-ÊñéôéêÞ Ýêäïóç êåéìÝíùí,
Ýêäïóç ÉåñÜò ÌïíÞò ÌåãÜëïõ Ìåôåþñïõ (Ìåôáìïñöþóåùò), ÌåôÝùñá 1990, ó. 153
(êáôùôÝñù Âßïò Áèáíáóßïõ).
3. Âßïò Áèáíáóßïõ 9, ó. 134.
5. Âßïò Áèáíáóßïõ 16, óó. 137-138.
6. Ãéá ôïí Ãñçãüñéï Áêßíäõíï âë. H.-G. Beck, Kirche und theologische Literatur im byzanti-
nischen Reich, Munchen 19772, óó. 716-717 (êáôùôÝñù Beck, Kirche). Â. Ë. ÄåíôÜêç, "Áêßíäõíïò
Ãñçãüñéïò", ÈñçóêåõôéêÞ êáé ÇèéêÞ Åãêõêëïðáéäåßá (= ÈÇÅ) 1 (1962) 1207-1208.
Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit (=PLP) No 495. Angela Constantinides Hero,
Letters of Gregory Akindynos. Greek text and english translation [Corpus Fontium Historiae
Byzantinae XXI], Washington, D.C. 1983, óó. É×-×××ÉÉÉ. Á.Ì.Ô.-Á.C.H., "Akindynos Gregory",
The Oxford Dictionary of Byzantium (=ODB) 1 (1991) 45-46.
7. Káëëßóôïõ áñ÷éåðéóêüðïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, Âßïò êáé ðïëéôåßá ôïõ åí áãßïéò ðáôñüò
>
>
çìþí Ãñçãïñßïõ ôïõ ÓéíáÀôïõ óõããñáöåßò ðáñÜ ôïõ áãéùôÜôïõ... 6, Ýêä. É. Pomjalovskij, Zitie ize
õ
>
vo svjatyha otca nasego Grigorija Sinaita, Sanktpeterburg 1894, ó. 10 (êáôùôÝñù Âßïò Ãñçãïñßïõ).
Ãéá ôïí üóéï Ãñçãüñéï ôïí ÓéíáÀôç âë. Beck, Kirche, óó. 694-695. Ê. ×áñáëáìðßäç, "Ãñçãüñéïò
ï ÓéíáÀôçò", ÈÇÅ 4(1964) 703-707. Ä. Â. Ãüíç, Ôï óõããñáöéêüí Ýñãïí ôïõ ïéêïõìåíéêïý
ðáôñéÜñ÷ïõ Êáëëßóôïõ Á´, ÁèÞíáé 1980, óó. 29-68. PLP Nï 4601. D. Balfour, "Saint Gregory the
Sinaite", Èåïëïãßá 52(1981) 631-681, 53(1982) 30-62, 417-429, 697-710, 1102-1118, 54(1983) 153-
183. Á.Ì.Ô., "Gregory Sinaites", ODB 2(1991) 883.
8. Bßïò Ãñçãïñßïõ 7, ó.10.
9. Âßïò Ãñçãïñßïõ 13, ó. 3011-26. Ôá Ðáñüñéá ôçí åðï÷Þ åêåßíç âñßóêïíôáí ìÝóá óôá üñéá
ôïõ âïõëãáñéêïý êñÜôïõò.
10. Âßïò Áèáíáóßïõ 9, ó.134. PLP Íï 5094.
11. Âë. Ð. ×ñÞóôïõ (åðéì.), Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ, ÓõããñÜììáôá, ô. Â´, Èåóóáëïíßêç 1966,
óó. 288-289, 375-394 (ôï êåßìåíï åêäßäåé ï Í.Á. Ìáôóïýêáò). PLP No 5129.
12. Ãéá ôïí ÃåñÜóéìï ôïí Óéíáúôç âë. Ä.Â. Ãüíç, "ÃåñÜóéìïò ÓéíáÀôçò ï åî Åõñßðïõ
éåñáðüóôïëïò ôçò ÅëëÜäïò êáôÜ ôïõò ÷ñüíïõò ôçò Öñáãêïêñáôßáò", Èåïëïãßá 53(1982) 1119-
1142.
13. Ãéá ôïí Éóßäùñï Âïõ÷åéñÜ âë. ÖéëïèÝïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, Âßïò êáé ðïëéôåßá êáé
åãêþìéïí ôïõ åí áãßïéò ðáôñüò çìþí Éóéäþñïõ ðáôñéÜñ÷ïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, Ýêä. Ä.Ã.
ÔóÜìç, ÖéëïèÝïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò ôïõ Êïêêßíïõ ÁãéïëïãéêÜ Ýñãá. Á´. Èåóóáëïíéêåßò
¢ãéïé [Èåóóáëïíéêåßò Âõæáíôéíïß Óõããñáöåßò 4], Èåóóáëïíßêç 1985, óó. 327-423. Ðñâë. Beck,
Kirche, ó. 723. Ô.Áè. Ãñéôóïðïýëïõ, "Éóßäùñïò ï Á´", ÈÇÅ 6(1965) 1017-1018. PLP Nï 3140.
A.M.T., "Ésidore I Boucheiras", ODB 2(1991) 1015. Óôç óõíÜíôçóç ôùí Éóéäþñïõ êáé Ãñçãïñßïõ
ÓéíáÀôïõ óôï ¢ãéï ¼ñïò áíáäåéêíýåôáé ôï ìåãáëåßï êáé ç äéÜêñéóç ôïõ äåõôÝñïõ. ÄéÝãíùóå ùò
ðíåõìáôéêüò ãÝñïíôáò üôé ï Éóßäùñïò åß÷å ôï ÷Üñéóìá íá äñá óôïí êüóìï, íá âñßóêåôáé óå
êïéíùíßá ìå ôïõò áíèñþðïõò êáé íá åßíáé óôïõò Üëëïõò ïäçãüò êáé äéäÜóêáëïò. Ãé' áõôü êáé
ôïõ áðçýèõíå ôïõò åîÞò äéáêñéôéêïýò ëüãïõò: Ïõê åí åñÞìïéò ïõä' åí üñåóé ôïýôïéò åâïõëüìçí
Ýãùãå ôÝùò, ù âÝëôéóôå, äéáôñßâåéí óå -äéáôß ãáñ;- áëë' åí ôù êüóìù ìÜëëïí êáé ôïéò åêåß æþóé,
ìïíÜæïõóé êáé êïéíùíéêïßò, ßí' åêåßíïéò ïìïý ðÜóé ôýðïò åßçò ôçò êáôÜ ×ñéóôüí áãáèÞò ðïëéôåßáò
êáé ðáíôïäáðÞò áñåôÞò, êáé óéùðþí äçëáäÞ êáé öèåããüìåíïò (Âßïò Éóéäþñïõ 2233-38, ó. 353).
14. Ãéá ôïí ðáôñéÜñ÷ç ÊÜëëéóôï âë. Beck, Kirche, óó. 774-775. Óô.Ã. Ðáðáäïðïýëïõ,
"ÊÜëëéóôïò ï Á´", ÈÇÅ 7(1965) 264-265. Ä.Â. Ãüíç, Ôï óõããñáöéêüí Ýñãïí ôïõ ïéêïõìåíéêïý
ðáôñéÜñ÷ïõ Êáëëßóôïõ Á´ (ÄéáôñéâÞ åðß äéäáêôïñßá), ÁèÞíáé 1980, óó. 22-25. PLP No 10478.
A.M.T.-A.C., "Kallistos I", ODB 2(1991) 1095.
15. Âßïò Ãñçãïñßïõ 12, ó. 2318-19: ×ñüíù äå ýóôåñïí ïëßãù êáé ÉÜêùâïò êáé Ááñþí
åìáèÞôåõóáí ôù ìåãÜëù^ üóôéò ÉÜêùâïò êáé Óåñâßùí åðßóêïðïò åãåãüíåé. Óõíåðþò äåí
áíôáðïêñßíåôáé óôá ðñÜãìáôá ç Üðïøç ôïõ óõíáäÝëöïõ Ä.Æ. Óïöéáíïý: ¢ëëùóôå êáé ï
ìíçìïíåõüìåíïò åðßóêïðïò Óåñâßùí ÉÜêùâïò äåí åßíáé ãíùóôüò áðü Üëëåò ðçãÝò (Ï üóéïò
ÁèáíÜóéïò ï Ìåôåùñßôçò, ó. 47).
17. Âßïò Ãñçãïñßïõ 7, 9-13, óó. 10, 15-30.
18. Âßïò Ãñçãïñßïõ 13, ó. 2611.
20. Âßïò Ãñçãïñßïõ 11, ó. 2221-22.
21. Ð. ×ñÞóôïõ (åðéì.), Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ ÓõããñÜììáôá, ô. Â´, Èåóóáëïíßêç 1966, óó.
577-578.
22. Ãéá ôïí Áãéïñåéôéêü Ôüìï âë. J. Meyendorff, Introduction a l' etude de Gregoire Palamas
[Patristica Sorbonensia 3], Paris 1959, óó. 74-76 (êáôùôÝñù Meyendorff, Introduction). Ð.
×ñÞóôïõ (åðéì.), Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ, ÓõããñÜììáôá, ô. Â´, Èåóóáëïíßêç 1966, óó. 551-553,
563-578 (ôï êåßìåíï åêäßäåé ï Â. Óô. ØåõôïãêÜò).
23. Âßïò Áèáíáóßïõ 10-17, óó. 134-138.
26. Êáëëßóôïõ ðáôñéÜñ÷ïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, Âßïò êáé ðïëéôåßá ôïõ ïóßïõ ðáôñüò çìþí
Èåïäïóßïõ ôïõ åí Ôõñíüâù áóêÞóáíôïò, ìáèçôïý üíôïò ôïõ ìáêáñßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÓéíáÀôïõ
8, Ýêä. V.N. Zlatarski óôï Sbornik za narodni umotvorenija, nauka i kniznina, kniga XX, nova red-
>
ica kniga vtora, Sofija 1904. ÓçìåéùôÝïí üôé ï Âßïò ôïõ ïóßïõ Èåïäïóßïõ óþæåôáé ìüíï óå
ìåóáéùíïâïõëãáñéêÞ ìåôÜöñáóç.
29. Ôï ó÷åôéêü áðüóðáóìá ôïõ ÓõããñÜììáôïò éóôïñéêïý Þ ×ñïíéêïý ôùí Ìåôåþñùí, ðïõ
áíáöÝñåôáé óôïí Ãñçãüñéï, Ý÷åé ùò åîÞò: Ï êõñ Ãñçãüñéïò ï Ðïëßôçò, ôßìéïò ãÝñùí êáé
ðíåõìáôéêüò ùí ðáôÞñ, Ý÷ùí êáé ìáèçôÞí ôïí êõñ ÁèáíÜóéïí, êáôþêïõí åí ôù Áãßù ¼ñåé ôïõ
¢èùíïò. Êáêåßóå ôáñá÷Þò ãåíïìÝíçò åî åðéäñïìÞò êïõñóÜñùí, áíå÷þñçóáí áðü ôïõ üñïõò
ðñïò ôï åí ôç óêÞôåé ôçò Âåñïßáò áðåëèåßí. Áëë' áêïýïíôåò ôáò áíäñáãáèßáò ôùí åí ôç óêÞôåé
ôùí Óôáãþí êáé ôçí åíÜñåôïí áõôþí äéáãùãÞí, ðñïò äå êáé ôçí ôùí ìåôåþñùí ëßèùí ÷áñïðïéüí
åðéóçìüôçôá, Ýêñéíáí äéåëèåßí åêåßèåí åí ôç óêÞôåé ôùí Óôáãþí. Êáé äç åëèüíôåò êáôþêçóáí
ðñþôá åéò ôïí ëßèïí ôïí åðïíïìáæüìåíïí Óôýëïí. Ôïõ äå êõñ Ãñçãïñßïõ ìç äõ-íáìÝíïõ ôçí
óêëçñüôçôá ôïõ ôüðïõ õðåíåãêåßí êáé åéò ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëéí áðåëèüíôïò, áðåëåßöèç ï êõñ
ÁèáíÜóéïò åí ôïéò óðçëáßïéò ôùí Óôáãþí êáé ìåôÜ ðïëýí ÷ñüíïí åæÞôçóå óõããíþìçí ðáñÜ ôïõ
åõ-ñéóêïìÝíïõ åðéóêüðïõ Óôáãþí êáé ôïõ ôçò óêÞôåùò ðñþôïõ, ßíá åéò ôïí Ðëáôýí Ëßèïí áíáâÞ.
Êáé ëá-âþí ôá ãñÜììáôá êáôÜ íüìïõò êáé ôÜîéí, áíÝâç êáé Ýêôéóå óìéêñüí íáüí ôçò Èåïôüêïõ,
êáé ðåñÜóáò ÷ñüíïõò éêáíïýò åí ðïëëÞ áóêÞóåé Ýó÷åí… êáé ëïéðïýò áäåëöïýò… (L. Heuzey,
"Discours historique sur les couvents des Meteores. Text grec publie pour la premiere fois",
Annuaire de l' Association pour l' Encouragement des Etudes Grecques en France 9(1875)240, 242.
L. Heuzey-H. Daumet, Mission archeologique de Macedoine, ô. É, Paris 1876,óó. 443-444. Í.É.
Ãéáííïðïýëïõ, "Ôá åí Èåóóáëßá ÌåôÝùñá", Íåïëüãïõ Åâäïìáäéáßá Åðéèåþñçóéò 1(1891-1892)
541). Ãéá ôéò åêäüóåéò ôïõ åíäéáöÝñïíôïò áõôïý êåéìÝíïõ âë. Ä.Æ. Óïöéáíïý, Ï üóéïò
ÁèáíÜóéïò ï Ìåôåùñßôçò, ó. 48, óçì. 37.
30. ÖéëïèÝïõ ôïõ áãéùôÜôïõ ðáôñéÜñ÷ïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò, Ëüãïò åéò ôïí åí áãßïéò
ðáôÝñá çìþí Ãñçãüñéïí áñ÷éåðßóêïðïí Èåóóáëïíßêçò 22-23, Ýêä. Ä.Ã. ÔóÜìç, ÖéëïèÝïõ
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò ôïõ Êïêêßíïõ ÁãéïëïãéêÜ Ýñãá. Á´. Èåóóáëïíéêåßò ¢ãéïé [Èåóóáëïíéêåßò
Âõæáíôéíïß Óõããñáöåßò 4], Èåóóáëïíßêç 1985, óó. 449-451 (êáôùôÝñù Âßïò ÐáëáìÜ).
31. Íéêçöüñïõ ÃñçãïñÜ, ÑùìáúêÞ Éóôïñßá ×É×, 1, Ýêä. L. Schopeni, Nicephori Gregorae
Byzantina Historia graece et latine [Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae], ô. ÉÉ, Bonnae 1830,
óó. 91821-91915.
32. Âßïò ÐáëáìÜ 225-6,ó. 450.
33. Âë. áíùôÝñù, óçì. 29. Ôï êåßìåíï ôïõ "ÓõããñÜììáôïò éóôïñéêïý" áíáìößâïëá åßíáé
ìåôáãåíÝóôåñï ôïõ Âßïõ ôïõ ïóßïõ Áèáíáóßïõ. (ÊáôÜ ôïí Ä.Æ. Óïöéáíü, Ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ï
Ìåôåùñßôçò, óó. 48-49, "óõíôÜ÷èçêå ëßãï ìåôÜ ôï Ýôïò 1529"). Ç äéáðßóôùóç áõôÞ äåí ìåéþíåé
ôçí áîéïðéóôßá ôïõ ùò ðñïò ôï üíïìá (Ãñçãüñéïò ï Ðïëßôçò), äéüôé öáßíåôáé üôé ï óõíôÜêôçò ôïõ
åß÷å óôá ÷Ýñéá ôïõ áäéÜóåéóôá ôåêìÞñéá ãéá ôï üíïìá ôïõ Ãñçãïñßïõ, ãéá íá Ý÷åé ôï èÜññïò íá
ðáñáìåñßóåé ôïí ðáóßãíùóôï ÷áñáêôçñéóìü Óôõëßôçò.
34. Í.Á. ÂÝç, "ÓõìâïëÞ åéò ôçí éóôïñßáí ôùí ìïíþí ôùí Ìåôåþñùí", Âõæáíôßò 1(1909) 236éã.
35. É.Ê. Âïãéáôæßäç, "ÊñéôéêÞ", ÁèçíÜ 24(1912) 354-355.
36. Âßïò ÐáëáìÜ 221-5, óó. 449-450.
39. Âßïò ÐáëáìÜ 226-9, ó. 450.
42. Âßïò ÐáëáìÜ 221-2, ó. 449. Meyendorff, Introduction, ó. 52.
44. Âßïò ÐáëáìÜ 24, óó. 451-453. Ãéá ôï ÷ñüíï öõãÞò ôïõ Ãñçãïñßïõ ÐáëáìÜ êáé ôçò
óõíïäåßáò ôïõ âë. Meyendorff, Introduction, óó. 53-54.
45. Óôï óõìðÝñáóìá áõôü êáôáëÞãåé ï áíáãíþóôçò ôïõ Âßïõ ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ
ÐáëáìÜ, ãéáôß ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ áðïõóéÜæåé ôåëåßùò áðü ôç äéÞãçóç ôçò öõãÞò ôùí ìïíá÷þí
áðü ôï ¢ãéïí ¼ñïò ãéá ôç Èåóóáëïíßêç. Ôï ðñùôáãùíéóôïýí ðñüóùðï ôþñá åßíáé Ãñçãüñéïò
ï óïöüò (ÐáëáìÜò). Áõôüò óõóêÝðôåôáé ìáæß ìå ôïõò ößëïõò êáé ïìïôñüðïõò ôïõ óôç
Èåóóáëïíßêç êáé óõíáðïöáóßæïõí åõèý ÷ùñåßí Éåñïóïëýìùí, êáêåß ðñïóêõíÞóáíôåò ôï ëïéðüí
ôçò æùÞò åí çóõ÷ßá äéÜãåéí. Ï ßäéïò ðñïóåý÷åôáé ðñïò ôïí Èåü êáé æçôåß óçìåßï åðéâåâáéùôéêü
ôçò áíá÷ùñÞóåþò ôïõò, ôï ïðïéüí êáé ëáìâÜíåé (Âßïò ÐáëáìÜ 2411-46, óó. 452-453). Áí Þôáí
ðáñþí óôç Èåóóáëïíßêç ï Ãñçãüñéïò ï ðÜíõ (ï ãÝñïíôÜò ôïõò), áóöáëþò äåí èá Þôáí
êáôáëõôéêüò ï ñüëïò ôïõ Ãñçãïñßïõ ÐáëáìÜ óôç ëÞøç ôùí áðïöÜóåùí.

46. Ä.Æ. Óïöéáíïý, Ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ï Ìåôåùñßôçò, ó. 44.
47. Âßïò ÐáëáìÜ 227-10, ó. 450.
49. Âßïò ÐáëáìÜ 227-9, ó. 450.
51. Âßïò ÐáëáìÜ 229-12, ó. 450. Óôï ÷ùñßï áõôü ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ õðÜñ÷åé
óáöþò ç ìáñôõñßá ãéá ôçí áãéüôçôá ôïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ðÜíõ (ôïõ Âõæáíôßïõ), áöïý êáé ìåôÜ
èÜíáôïí ç Üêôéóôç èáõìáôïõñãÞ åíÝñãåéá ôïõ Èåïý ðáñßóôáôï óôá ïóôÜ êáé óôç óêüíç ôùí
ëåéøÜíùí ôïõ. Ï áíáãíþóôçò âñßóêåé åðéâåâáßùóç ôçò èÝóåùò áõôÞò óôï ßäéï ôï êåßìåíï ôïõ
Âßïõ, óôï óçìåßï ðïõ ãßíåôáé ëüãïò êáé ãéá ôçí êïßìçóç êáé ôçí ôáöÞ ôïõ Ãñçãïñßïõ ÐáëáìÜ:
…þóðåñ ôçò éåñÜò øõ÷Þò, ïýôù äå êáé ôùí ïóôþí êáé ôçò êüíåùò áäéáóôÜôïõ ôçò óõíïßêïõ ôïõ
ðíåýìáôïò ÷Üñéôïò åéóÜðáí äéáìåíïýóçò êáé èåßïõ öùôüò ïßêïí êáé èáõìÜôùí ðçãÞí êáé âñýóéí
éåñþí ÷áñéóìÜôùí êáé êïéíüí êáé áäÜðáíïí éáôñåßïí, ôïí éåñüí åêåßíïõ ôÜöïí åñãáæïìÝíçò
(Âßïò ÐáëáìÜ 11624-28, ó. 564 ). ¼,ôé éó÷ýåé ãéá ôá ëåßøáíá ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ
éó÷ýåé êáé ãéá ôá ïóôÜ êáé ôçí êüíéí ôïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ðÜíõ.
53. Íéêçöüñïõ ÃñçãïñÜ, ÑùìáúêÞò Éóôïñßáò ×É×, É: II, 91821-91915. Ç ìíåßá ôïõ
äéäáóêÜëïõ ôïõ Ãñçãïñßïõ ÐáëáìÜ, Ãñçãïñßïõ ôïõ ÄñéìÝùò, áðü ôïí Íéêçöüñï ÃñçãïñÜ óôç
äåêáåôßá ôïõ 1350 (ïðüôå êáé Ýãñáøå ôç ÑùìáúêÞ Éóôïñßá), ãéá ìÝíá, áðïôåëåß ìáñôõñßá ôçò
åíï÷ëçôéêÞò ðáñïõóßáò ôïõ äéäáóêÜëïõ óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáôÜ ôçí ßäéá äåêáåôßá.
¢ëëùò äåí èá åß÷å íüçìá ç áíáöïñÜ ôïõ óõíäÝóìïõ ôùí äýï Ãñçãïñßùí óôçí ðåñßïäï ðñéí áðü
ôá Ýôç 1327 Þ 1330 (Üöéîç ôïõ ÂáñëáÜì ôïõ Êáëáâñïý óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç), üôáí æïýóå
áêüìç êáé ï Èåüäùñïò Ìåôï÷ßôçò. Åêôüò ôïýôïõ ç ßäéá ç ìáñôõñßá ôïõ Íéêçöüñïõ ÃñçãïñÜ
ãéá ôéò äÞèåí "áéñåôéêÝò" áðüøåéò ôùí äýï Ãñçãïñßùí ðñéí áðü ôï Ýôïò 1327 (Þ 1330) êáé ãéá
ôïí Ýëåã÷ü ôïõò áðü ôïí ßäéï ôïí ÃñçãïñÜ äçìéïõñãåß óùñåßá åñùôçìÜôùí êáé ðñïâëçìÜôùí,
ìå ôá ïðïßá äåí êñßíïõìå óêüðéìï íá áó÷ïëçèïýìå óôçí ðáñïýóá åñãáóßá. ÐñÝðåé íá
õðïãñáììéóôåß üìùò üôé ï ÃñçãïñÜò óôá áíôéññçôéêÜ ôïõ Ýñãá äåí äéóôÜæåé, êÜðïôå, íá
ðáñáðïéÞóåé êáé íá äéáóôñåâëþóåé ôá ãåãïíüôá åéò âÜñïò ôùí éäåïëïãéêþí ôïõ áíôéðÜëùí, ôùí
çóõ÷áóôþí-ðáëáìéôþí, ìå áðïêëåéóôéêü óôü÷ï íá "áíáäåé÷èåß íéêçôÞò" óôç óýãêñïõóÞ ôïõ ìå
áõôïýò. Âë. ð.÷. Ä.Í. Ìüó÷ïõ, Ðëáôùíéóìüò Þ ×ñéóôéáíéóìüò. Ïé öéëïóïöéêÝò ðñïûðïèÝóåéò ôïõ
Áíôéçóõ÷áóìïý ôïõ Íéêçöüñïõ ÃñçãïñÜ (1293-1361), ÁèÞíá 1998, óó. 71-97.
54. Âë. ó÷åôéêÜ PLP No 17982. A.M.T., "Metochites, Theodore", ODB 2(1991) 1357-1358.
Èåüäùñïò Ìåôï÷ßôçò, Çèéêüò Þ Ðåñß ðáéäåßáò. ÅéóáãùãÞ-ÊñéôéêÞ Ýêäïóç-ÌåôÜöñáóç-
Óçìåéþóåéò ÉùÜííçò Ä. ÐïëÝìçò, [Êåßìåíá ÂõæáíôéíÞò Ëïãïôå÷íßáò 1], åêä. ÊáíÜêç, ÁèÞíá
1995, óó. 7-8.
55. Meyendorff, Introduction, óó. 50-51. Ôï Ýôïò 1316 ùò ÷ñüíïò áíá÷ùñÞóåùò ôïõ
Ãñçãïñßïõ ÐáëáìÜ áðü ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç åîÜãåôáé ùò áðïôÝëåóìá óõíäõáóìïý
âéâëéïãñáöéêþí êáé ðçãáßùí ðëçñïöïñéþí êáé åíäåßîåùí êáé ìå áöåôçñßá ôï Ýôïò 1296 (Ýôïò
ãåííÞóåþò ôïõ, áðïäåêôü áðü ôçí ðëåéïíüôçôá ôùí åñåõíçôþí). ÊáôÜ ôïí Âßï ôïõ, ï ÐáëáìÜò
êáôÜ ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ åß÷å Þäç îåðåñÜóåé ôçí åöçâéêÞ çëéêßá (Ãñçãüñéïò ìåí ïõí ôïí Ýöçâïí
õðåñâåâçêþò Þäç êáé ðñïò áíá÷þñçóéí ç ðåñ Ýöçìåí óðåýäùí, Âßïò ÐáëáìÜ 141-2, ó. 441).
¹ôáí äçëáäÞ ðåñßðïõ åßêïóé åôþí. ÏðùóäÞðïôå êáèõóôÝñçóå ëßãï ôçí áíá÷þñçóÞ ôïõ ç
ôáêôïðïßçóç ôïõ ìÝëëïíôïò ôùí ïéêåßùí ôïõ êáé ôùí õðçñåôþí ôïõ ïßêïõ ôïõ (Âßïò ÐáëáìÜ 142-
15). Óõíåðþò äåí áíá÷þñçóå áðü ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ðñéí ôï 1316.
56. Âßïò ÐáëáìÜ 22-24, óó. 449-452. Ðñâë. Äõïßí åíéáõôþí êáé ãáñ ìåôÜ ôçí åðéäçìßáí
Ãñçãïñßïõ ðáñáññõÝíôùí, ôïõ ëçóôéêïý ôùí êÜêéóô' áðïëïõìÝíùí Á÷áéìåíéäþí óõíå÷þò
åðéôéèåìÝíùí ôù üñåé… áíáãêÜæïíôáé êáé Üêïíôåò ìåôáâÞíáé… (Âßïò ÐáëáìÜ 242-11,ó. 452.
Meyendorff, Introduction, óó. 52-53, ü-ðïõ êáé ëüãïò ãéá ôç Ãëùóóßá).
58. Ð. ×ñÞóôïõ (åðéì.), Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ ÓõããñÜììáôá, ô. Â´, Èåóóáëïíßêç 1966, óó.
577-578.
59. Íéêçöüñïõ ÃñçãïñÜ, ÑùìáúêÞ Éóôïñßá ×É×, 1: ÉÉ, 91821-91915. Ï ÃñçãïñÜò äåí
÷ñçóéìïðïéåß óôï êåßìåíü ôïõ ôçí áíôùíõìßá åêåßíïò ãéá ôïí Ãñçãüñéï Äñéìý.
60. Fr. Miklosich-Ios. Muller, Acta et diplomatá graeca medii aevi sacra et profana, ô. 1,
Vindobonae 1860, ó. 370. Ç ðáñïõóßá ôïõ ïíüìáôïò ôïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ Ðïëßôç óå Ýããñáöá ôïõ
ðáôñéáñ÷åßïõ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò óôç äåêáåôßá ôïõ 1350 óõíäÝåôáé ìå ôçí áîéÝðáéíç
ðñïóðÜèåéá ôïõ ðáôñéÜñ÷ç Êáëëßóôïõ Á´ íá ðåñéóôåßëåé ôéò åêôñïðÝò ôùí êëçñéêþí ôçò
Êùíóôáíôéíïõðüëåùò (óõììåôï÷Þ óå óõìðüóéá ìå ëáúêïýò, óõìðåñéöïñÜ áóýíåôç êáé
áðñüóåêôç, "áäõíáìßá" åíáó÷ïëÞóåùò ìå ìÜ÷åò, ôáñá÷Ýò êáé óôÜóåéò, áó÷ïëßá ìå åìðïñéêÝò
äñáóôçñéüôçôåò áóõìâßâáóôåò ìå ôï éåñáôéêü áîßùìá, âßïò ìç áñìüæùí óôçí éåñáôéêÞ êá-
ôÜóôáóç êáé áêñßâåéá). Ùò ìÝóá åðéôåýîåùò ôùí óôü÷ùí ôïõ ï ÊÜëëéóôïò ÷ñçóéìïðïßçóå ôï
äéïñéóìü åîÜñ÷ùí êáé áîßùí ðíåõìáôéêþí, ôéò Ýããñáöåò õðïó÷Ýóåéò åîÜñ÷ùí êáé êëçñéêþí ãéá
áñìüæïíôá âßï êáé ôçí åêôüîåõóç áðåéëþí êáôÜ ôùí ðáñáâáôþí (Óôï ßäéï Ýñãï, óó. 306-312 êáé
368-375).
61. Âßïò Áèáíáóßïõ 24, ó. 142. Ùò ãíùóôüí, êáôÜ ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 1347-1354 õðÞñîáí
äýï áõôïêñÜôïñåò, ï ÉùÜííçò Å´ ï Ðáëáéïëüãïò (1341-1391) êáé ï ÉùÜííçò ÓÔ´ ï
Êáíôáêïõæçíüò (1347-1354).
62. Âßïò ÐáëáìÜ 224-5, ó. 450. Ç ÷ñÞóç ôçò áíôùíõìßáò åêåßíïò ãéá êÜðïéï ðñüóùðï
äçëþíåé üôé ôï ðñüóùðï áõôü åßíáé Þäç íåêñü. Ôï áíôßèåôï áêñéâþò åêöñÜæåé ç ÷ñÞóç ôçò
äåéêôéêÞò áíôùíõìßáò ïýôïò.
63. Âßïò ÐáëáìÜ 1147-8, ó. 562. Ôç ÷ñïíïëüãçóç áõôÞ äÝ÷åôáé êáé ï åêäüôçò ôïõ Âßïõ
êáèçãçôÞò Ä.Ã. ÔóÜìçò áðü Üëëç üìùò áöåôçñßá (Áãéïëïãßá, åêä. Ð. ÐïõñíáñÜ, Èåóóáëïíßêç
1985, óó. 174-175). Äåí åðéóçìáßíåé ôï áíùôÝñù ÷ùñßï, áðü ôï ïðïßï öáßíåôáé óáöÝóôáôá üôé ï
Öéëüèåïò êáè' ïí ÷ñüíïí Ýãñáöå ôï Âßï ôïõ Ãñçãïñßïõ âñéóêüôáí óôïí ðáôñéáñ÷éêü èñüíï ãéá
äåýôåñç öïñÜ (1364-1376).
64. Âë. Ôüìïò óõíïäéêüò êáôÜ Ðñï÷üñïõ éåñïìïíÜ÷ïõ ôïõ Êõäþíç ôïõ öñïíÞóáíôïò ôá
ÂáñëáÜì êáé Áêéíäýíïõ, åî ïõ äåßêíõôáé ïõ ìüíïí ç áãéüôçò ôïõ ÐáëáìÜ, áëë' üôé êáé
óõíïäéêþò ùñßóèç ãßíåóèáé åí ôç Åêêëçóßá êáô' Ýôïò ôçí ìíÞìçí áõôïý, PG 151, 710D-712B.
ÓáöÝóôáôá óôïí Ôüìï ìáñôõñåßôáé üôé, êáè' ïí ÷ñüíïí ãñáöüôáí ôï êåßìåíï áõôü (1368), ï
Âßïò ôïõ ïóßïõ Ãñçãïñßïõ ôïõ ÐáëáìÜ âñéóêüôáí Þäç óå êõêëïöïñßá ìáæß ìå Üëëá êåßìåíÜ
ôïõ. (Êáé ìáñôõñïýóé ôù ëüãù ôá åìÜ ðñïò åêåßíïí åãêþìéá, äéá ôå êáíüíùí êáé ýìíùí åìïß
ðïíçèÝíôá, êáé üóá ï ðáñ' åìïý óõããñáöåßò åêåßíïõ âßïò, êáé ôéíùí åãêùìßùí ìÝñç, PG 151,
711A).
65. Âßïò ÐáëáìÜ 117-134, óó. 565-588. ÅíäéáöÝñïíôá åßíáé üóá ãñÜöåé ï ðáôñéÜñ÷çò
Öéëüèåïò Êüêêéíïò ãéá ôïõò ôñüðïõò, ìå ôïõò ïðïßïõò åîÝöñáæáí ôçí ôéìÞ ðñïò ôïí Ãñçãüñéï
ÐáëáìÜ ïé ðéóôïß åêôüò ôçò Èåóóáëïíßêçò: Êáé ìÜñôõñåò áøåõäåßò ôïõ ëüãïõ Èåôôáëïß êáé
Éëëõñéïß êáé ïé åêåßèåí ôá ôïõ ìåãÜëïõ èáõìáóôþò äéáêïìßæïíôÝò ôå êáé äéçãïýìåíïé èáýìáôá -
êáé ôé ÷ñç ëÝãåéí- üðïõ ãå êáé åéêüíáò åêåß ãñÜöïõóé ôïýôïõ êáé ðõêíÜ ôçí áõôïý ðáíçãõñßæïõóé
ìíÞìçí óõí ìåãÜëç ôç ðßóôåé êáé ôù ôçò øõ÷Þò ðåñéöáíåß ðüèù, êáé íåþò óðåýäïõóéí áíåãåßñåéí,
ùò åíß ôéíé ôùí áðïóôüëùí ôå êáé ðáôÝñùí, êáé êÞñõêá ôçò åõóåâåßáò êáé ðñïóôÜôçí ôçò
åêêëçóßáò êáé äéäÜóêáëüí êáé öýëáêá ôùí ïñèþí ôáýôçò äïãìÜôùí ìåôÜ ðïëëïý ãå èáýìáôïò
áíáêçñýôôïõóé ôïí ìÝãáí (Âßïò ÐáëáìÜ 12610-18, óó. 578-579). Óôéò ëßãåò áõôÝò ãñáììÝò ï
Öéëüèåïò ìáò äßíåé ôá óôÜäéá ôçò äéáäéêáóßáò ðïõ ïäçãïýóáí ðñïïäåõôéêÜ óôçí åðßóçìç áíá-
êÞñõîç åíüò ðéóôïý ÷ñéóôéáíïý ùò Áãßïõ, éäéáßôåñá üôáí åß÷å êáé ôï ÷Üñéóìá ôçò
èáõìáôïõñãßáò. ÁõôÜ åßíáé: á) Ç äéÜäïóç êáé åðÝêôáóç ôçò öÞìçò ôïõ ìå ôéò ðñïöïñéêÝò êáé
ãñáðôÝò äéçãÞóåéò ôùí èáõìÜôùí ôïõ. â) Ç êáôáóêåõÞ åéêüíùí ôïõ ðñïò ôéìçôéêÞ ëáôñåõôéêÞ
ðñïóêýíçóç. ã) Ï ðáíçãõñéóìüò ôçò ìíÞìçò ôïõ (ôçí çìÝñá ôçò êïéìÞóåþò ôïõ). ä) Ç áíÝãåñóç
ìéêñþí íáþí-ðáñåêêëçóßùí ðñïò ôéìÞí ôïõ. å) Ç áíáêÞñõîç-÷áñáêôçñéóìüò ôïõ óå ¢ãéï.
66. Âßïò Áèáíáóßïõ 50 (Ç íåïåëëçíéêÞ ìåôÜöñáóç áíÞêåé óôïí Ä. Æ. Óïöéáíü, Ï üóéïò
ÁèáíÜóéïò ï Ìåôåùñßôçò, óó. 121-122).
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
Êþóôáò Óðáíüò
óõíôáîéïý÷ïò åêðáéäåõôéêüò - éóôïñéêüò
ÈÅÌÁ
Ïé áöéåñùôÝò ôçò Ãéáííéôæïýò ôçò ðñþôçò ãñáöÞò (1640 ci)
óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò
ÐÑÏËÏÃÉÊÁ
Ç
ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò åßíáé Ýíá ðëïýóéï áñ÷åßï ïíïìÜôùí,
åðùíýìùí êáé ôïðùíõìßùí ôçò ðåñéüäïõ 1640 ci - 19ïò áéþíáò.(1) Óôá 272
öýëëá ôçò Ý÷ïõí êáôá÷ùñéóèåß, ìå äýï Þ ðåñéóóüôåñåò ãñáöÝò, ôá
ïíüìáôá ðïëëþí áöéåñùôþí áðü ïéêéóìïýò ôïõ èåóóáëéêïý êáé ôïõ öèéùôéêïý ÷þñïõ,
êõñßùò. ×Üñç óôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ðñüèåóçò áõôÞò ìðïñïýìå íá ìåëåôÞóïõìå ôá
ïíïìáôïäïôéêÜ Ýèéìá ôùí êáôïßêùí ôùí åí ëüãù ðåñéï÷þí êáé íá åíôïðßóïõìå
ïíüìáôá ïéêéóìþí åãêáôáëåéììÝíùí êáé åîáöáíéóìÝíùí ðñéí áðü ðïëëÜ ÷ñüíéá.
ÓçìåéùôÝïí üôé ãéá ðïëëïýò ïéêéóìïýò ç áíáöïñÜ ôïõò óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò
Ñåíôßíáò åßíáé ç áñ÷áéüôåñç ãñáðôÞ ìáñôõñßá.
ÊáôÜ êáéñïýò Ý÷ïõìå ðáñïõóéÜóåé áñêåôÝò óåëßäåò ôçò ðñüèåóçò ìå áöéåñùôÝò
ôïõ èåóóáëéêïý(2) êáé ôïõ öèéùôéêïý(3) ÷þñïõ. Óôá ðëáßóéá ôçò óçìåñéíÞò áíáêïßíùóÞò
ìáò èá ðáñïõóéÜóïõìå ôïõò áöéåñùôÝò ôçò Ãéáííéôæïýò ôçò áñ÷éêÞò ãñáöÞò, äçëáäÞ
ôïõ Ýôïõò 1640 ci, ïé ïðïßïé åßíáé êáôá÷ùñéóìÝíïé óôá ö. 142â - 146á(4). Ðñüêåéôáé ãéá
208 Üôïìá, áðü ôá ïðïßá ôá 127 åßíáé Üíäñåò êáé ôá 81 ãõíáßêåò. Ðñþôá èá
ðáñïõóéÜóïõìå ôá ïíüìáôÜ ôïõò êáé ìåôÜ ôá åðþíõìá, åíþ ãéá ôá ðñáêôéêÜ ôïõ
óõíåäñßïõ èá äþóïõìå ôïí áëöáâçôéêü êáôÜëïãï ôùí áöéåñùôþí êáé ôï ðåñéå÷üìåíï
ôùí öýëëùí 142â - 146á.
ÌÅÑÏÓ ÐÑÙÔÏ
ÔÁ ÏÍÏÌÁÔÁ ÔÙÍ ÁÖÉÅÑÙÔÙÍ ÔÇÓ ÃÉÁÍÍÉÔÆÏÕÓ ÔÏÕ 1640 ci
1. ÔÁ ÏÍÏÌÁÔÁ ÔÙÍ ÁÍÄÑÙÍ
Ïé 127 Üíäñåò áöéåñùôÝò áðü ôçí Ãéáííéôæïý öÝñïõí 25 ïíüìáôá. Ôñßá áðü áõôÜ
ôá öÝñïõí 64 Üíäñåò, äçëáäÞ ôï 50,39%. Ðñüêåéôáé ãéá ôá ïíüìáôá:
ÉùÜííçò, 23 Üíäñåò
Ãåþñãéïò, 21 Üíäñåò
ÄçìÞôñéïò, 20 Üíäñåò
Ôá 25 ïíüìáôá ôá êáôáôÜîáìå óôéò ðáñáêÜôù 4 ïìÜäåò:

Á) Ïíüìáôá áðü ôçí åêêëçóéáóôéêÞ ðáñÜäïóç (14/25)
ÁíäñÝáò. Ãåþñãéïò. ÄçìÞôñéïò. ÅõóôÜèéïò. Æá÷áñÞò< Æá÷áñßáò. Èåüäùñïò.
ÉùÜííçò. ÊïóìÜò. Êþíóôáò< Êùíóôáíôßíïò. ËÜìðïò< ×áñÜëáìðïò. Ìáíüëçò.
Ìé÷áÞë. Íéêüëáïò. ×ñéóôüäïõëïò.
Ïé áöéåñùôÝò ôçò Ãéáííéôæïýò óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò Ñåíôßíáò 81
Â) Ïíüìáôá áðü ôçí ëáúêÞ ðáñÜäïóç (5/25)

Áñãýñçò. ÁõãÝñïò< áõãÞ. Ðëïýìðçò< Ðëïýìçò< ìåóí. ðëïõìß^ óôïëßäé. Ñßæïò^
áðü ôçí åõ÷Þ "íá ñéæþóåé", äçëáäÞ íá åðéâéþóåé ôï íåïãÝííçôï. ÓôáìÜôçò^ áðü ôçí
åõ÷Þ "íá óôáìáôÞóåé" ï èÜíáôïò ôùí íåïãÝííçôùí Þ ç ãÝííçóç Üëëùí áíåðéèýìçôùí
ðáéäéþí.
Ã) Ïíüìáôá áðü ôçí Éóôïñßá (5/25)
Áíäñþíçò< Áíäñüíéêïò. ËÝêáò< ÁëÝêáò< ÁëÝêïò< ÁëÝîáíäñïò ãéá ôïõò
Çðåéñþôåò êáé ôïõò âëá÷üöùíïõò ôïõ áëâáíéêïý ÷þñïõ. Óßìïò^ áðü ôï ïìþíõìï
áñ÷áéïåëëçíéêü ðïõ ìáñôõñåßôáé êáé óôç Èåóóáëßá. Óýñïò. ÖñÜããïò^ ï äõôéêï -
Åõñùðáßïò, ï êáèïëéêüò.
Ä) ÎÝíá ïíüìáôá (1/25)
Ìïõñßêçò(5).
2. ÔÁ ÏÍÏÌÁÔÁ ÔÙÍ ÃÕÍÁÉÊÙÍ
Ïé 81 ãõíáßêåò áöéåñùôÝò áðü ôçí Ãéáííéôæïý öÝñïõí 33 ïíüìáôá, óôá ïðïßá

êõñßáñ÷ç èÝóç êáôÝ÷åé ôï üíïìá Áñ÷üíôù ðïõ öÝñïõí 16 ãõíáßêåò. ÓçìåéùôÝïí üôé
ôÝóóåñá ïíüìáôá (Èåïäïóßá, Ìáêáñßá, Ðáñèåíßá, Óùöñïíßá) áíÞêïõí óå ðÝíôå
êáëüãñéåò. Ôá 34 ïíüìáôá ôá êáôáôÜîáìå óôéò ðáñáêÜôù 4 ïìÜäåò:
Á) Ïíüìáôá áðü ôçí åêêëçóéáóôéêÞ ðáñÜäïóç (16/34)
Âáóéëéêïý< ÂáóéëéêÞ. ÄÝóðù< ÄÝóðïéíá. ÄÞìïõ< ÄÞìù< ÄÞìïò< ÄçìÞôñçò.
ÅéñÞíç. Èåïäïóßá. Èüäù< Èåïäþñá. Êùíóôïý< Êùíóôþ< ÊùíóôáíôéíéÜ. ÌÜãäù<
ÌáãäáëçíÞ. ÌÜíèïõ< ÌÜíèù< ÌÜíèïò< Ìáôèáßïò. Ìáêáñßá. Ìáñßá. Íéêïëïý<
Íéêïëþ< Íéêïëüò< Íéêüëáïò. Ðáñèåíßá. Óáëþìç. Óôáèïý< Åõóôáèïý< Åõóôáèßá.
Óùöñïíßá.
Â) Ïíüìáôá áðü ôçí ëáúêÞ ðáñÜäïóç (14/34)
Áñãýñù. Áõãßôæù< Áõãßôóá< áõãÞ. ÂáñóÜìù< ÂáëóÜìù< âÜëóáìï. ÅõãÝíù<
Åõãåíßá. ÊáëÞ. Êïíôýëù< êïíôõëïöñýäù. Êïõìðßôæá< êïõìðß. ÊñõóôÜëëù.
Ðáãþíá. Ðëïýìðù< Ðëïýìù< ìåóí. ðëïõìß^ óôïëßäé. Ñüäù< ñüäé. ÓôáìÜôá<
ÓôáìÜôçò. ÖÝããù. ×ñõóÜöù.
Ã) Ïíüìáôá áðü ôçí éóôïñßá (3/34)
Åõäïêßá. Êüìíù< ÊïìíçíÞ. ÖñÜããù< ÖñÜããïò.
Ä) Ïíüìáôá áðü áîéþìáôá (1/34)
Áñ÷üíôù< Üñ÷ïíôáò.
82 Êþóôáò Óðáíüò
Ï ÁËÖÁÂÇÔÉÊÏÓ ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÔÙÍ ÏÍÏÌÁÔÙÍ
á) ôùí áíäñþí â) ôùí ãõíáéêþí
1. ÁíäñÝáò 1 1. Áñãýñù 1
2. Áíäñþíçò 1 2. Áñ÷üíôù 15
3. Áñãýñçò 1 Áñ÷üíôïõ 1
4. ÁõãÝñïò 2 3. Áõãßôæù 2
5. Ãåþñãéïò 5 4. ÂáñóÜìù 2
Ãåþñãçò 13 5. Âáóéëéêïý 1
ÃÝñãïò 3 ÌðÞëéá(6) 1
6. ÄçìÞôñéïò 6 6. ÄÝóðù 4
ÄçìÞôñçò 2 7. ÄÞìïõ 1
ÄÞìáò 12 8. ÅéñÞíç 1
7. ÅõóôÜèéïò 6 9. ÅõãÝíù 1
ÓôÜèçò 5 10. Åõäïêßá 1
8. Æá÷áñÞò 2 11. Èåïäïóßá 2
9. Èåüäùñïò 3 12. Èüäù 1
10. ÉùÜííçò 23 13. ÊáëÞ 1
11. ÊïóìÜò 1 ÊÜëù 4
12. Êþíóôáò 3 14. Êüìíù 1
13. ËÜìðïò 3 15. Êïíôýëù 1
14. ËÝêáò 1 16. Êïõìðßôæá 2
15. Ìáíüëçò 1 17. ÊñïõóôÜëëù 2
16. Ìé÷áÞë 1 18. Êùíóôïý 1
Ìß÷ïò 6 19. ÌÜãäù 1
17. Ìïõñßêçò 1 20. Ìáêáñßá 1
18. Íéêüëáïò 2 21. ÌÜíèïõ 1
Íéêüëáò 2 22. Ìáñßá 3
Íßêïò 1 23. Íéêïëïý 1
19. Ðëïýìðçò 1 24. Ðáãþíá 6
20. Ñßæïò 8 25. Ðáñèåíßá 1
21. Óßìïò 3 26. Ðëïýìðù 2
22. ÓôáìÜôçò 3 27. Ñüäù 1
ÓôÜìïò 2 28. Óáëþìç 1
23. Óýñïò 1 29. Óôáèïý 4
24. ÖñÜããïò 1 30. ÓôáìÜôá 4
25. ×ñéóôüäïõëïò 1 ÓôÜìù 3
31. Óùöñïíßá 1
32. ÖÝããù 1
33. ÖñÜããù 2
34. ×ñõóÜöù 2
ÌÅÑÏÓ ÄÅÕÔÅÑÏ
ÔÁ ÅÐÙÍÕÌÁ ÔÙÍ ÁÖÉÅÑÙÔÙÍ ÔÇÓ ÃÉÁÍÍÉÔÆÏÕÓ ÔÏÕ 1640 ci
Áðü ôïõò 208 Ãéáííéôæéþôåò, ðïõ áíáöÝñïíôáé óôá ö. 142â - 146á, ïé 187 öÝñïõí
åðþíõìï êáé ïé õðüëïéðïé 21 ìíçìïíåýïíôáé ìå ôï âáöôéóôéêü ôïõò: Áñ÷üíôù, áäåëöÞ
ôïõ ãñáììáôéêïý^ Ãåþñãéïò, Üíäñáò ôçò ÓôáìÜôáò^ Ãåþñãçò, ãñáììáôéêüò ôïõ ÄÞìïõ^
Âáóéëéêïý, ãõíáßêá ôïõ Óßìïõ, êëð. Óõíïëéêþò áðïäåëôéþóáìå, ãéá ìåëÝôç, 60
åðþíõìá, ôá ïðïßá êáôáôÜîáìå óôéò ðáñáêÜôù ðÝíôå ïìÜäåò:
Á) Ðáôñùíýìéá (20/60)
ÁëÝîç. ÁõãÝñïõ. ÈùìÜ. Êáñáíéêüëáò< ôïõñ. Êárá (ìáýñïò)+Íéêüëáò. ÊïóìÜ.
ÊõñéáæÞ. ËÜìðïõ. ËÝêáò. Ìé÷Üëç. Ìïõñßêçò. Íôïýóéáò< âëá÷. Äéáìáíôïýóéáò<
ÄéáìÜíôçò. Ðáðáãåþñãç. ÐáðáóôÜèç. Óßìïõ. Óðõñßäùí. ÓôñÜôïò. Ôïýóéáò< âëá÷.
Ðåôñïýóéáò< ÐÝôñïò(7). Öñáããüðïõëïò. ÖñÜããïõ. ×ñõóüðïõëïò.
Â) Ìçôñùíýìéá - ÁíäñùíõìéêÜ (8/60)

Áíèßôæáò. Ãéáííïýò. ÄçìÞôñåíáò. ÅéñÞíçò. Ìáêñéôæïýò. Ìé÷Üëåíáò. Ìðßëéáò.
Óôåöáíßáò.
Ã) ÅðáããåëìáôéêÜ (10/60)
ÊÜðåëáò^ ï ôáâåñíéÜñçò
ÊáñäáñÜò^ ðïõ êáôáóêåõÜæåé êáñäÜñéá, îýëéíá äï÷åßá ãéá ãÜëá.
ËïñÜò< ËùñÜò^ ðïõ êáôáóêåõÜæåé ëïõñéÜ.
ÌáêåëÜñçò^ ï êñåïðþëçò
ÌðïãéáôæÞò< ôïõñ. boyaci^ âáöÝáò
ÓÜêáò< ôïõñ. saka^ íåñïõëÜò
ÓêéáäÜ< ÓêéáäÜò^ ðïõ êáôáóêåõÜæåé óêéÜäéá (êáðÝëá ãéá ôïí Þëéï)
Ôïýíôáò< âëá÷. Tundu (êïõñåýù)(8)^ ï êïõñÝáò
×áëêåýò^ ï ÷áëêïõñãüò
×áëêéüðïõëïò< ÷áëêéÜò+ç õðïê. êáôÜëçîç - üðïõëïò
Ä) Ðáôñéäùíýìéá (4/60)
ÂëÜ÷ïò^ ï âëá÷üöùíïò Þ áõôüò ðïõ æåé íïìáäéêÜ
ÎÝíïò^ ï åñ÷üìåíïò áðü îÝíï ìÝñïò
ÐÝñóçò
ÓáúÜäáò. ºóùò ÓôáúÜäáò< ÓôáãéÜäáò^ ï êáôáãüìåíïò áðü ôï ÷ùñéü ÓôÜãéá, ôïí
óçìåñéíü ÐëÜôáíï.
Å) Ðáñùíýìéá (10/60)
ÊïõâÝëçò< êïõâÝëé^ îýëéíï äï÷åßï ðïõ ÷ùñïýóå 12 ïìÜäåò (15, 360 êéëÜ)
óéôçñÜ(9), áëëÜ êáé êõøÝëç(10).
ËõãåñÜò< ëõãåñüò
ÌÜêñéôæáò< ìáêñýò
Ìïýôïò< âëá÷. Mutu^ âïõâüò, Üöùíïò(11)
ÌðÞñìðçëáò< ìðéñìðßëá (óôñßöùìá ìáíôéëéïý)< ßóùò ôïõñ. birbiri (ôï Ýíá ìåôÜ
ôï Üëëï)(12)
Ðáóôñéêüò^ ï êáèáñüò, ï íïéêïêõñåìÝíïò
ÐëáôÞò
ÔæçâÞêçò< Ôóéâßêçò< ôóéâßêé^ êáñöß(13), Þ ìåóí. ôóéâßêéí< áñ÷. êéìâßêéïí?
ôóéìðïýñé(14)
Ôõñïæïýìçò< ôõñß+æïõìß
ÖáñìÜêçò^ ï ðéêñü÷ïëïò
Óô) Äõóåôõìïëüãçôá (8/60)
Âùóôßëáò. Ãïóôßëáò. Ìðáúêïýóçò. ÍïìÜóôåíïò. ÍôåìÞíïò. ÓðÝíôæçò. ÓôåÞôçò.
×áñêßáò.
Ï ÁËÖÁÂÇÔÉÊÏÓ ÊÁÔÁËÏÃÏÓ
ÔÙÍ ÁÖÉÅÑÙÔÙÍ ÔÇÓ ÃÉÁÍÍÉÔÆÏÕÓ
ÁëÝîç Èåïäïóßá, ìïíá÷Þ

Áíèßôæáò Áñ÷üíôù
Áíèßôæáò ÃÝñãïò
Áíèßôæáò ÄÝóðù
Áíèßôæáò ÄÞìïò ôïõ ÉùÜííç
Áíèßôæáò ÉùÜííçò
Áíèßôæáò Èåïäïóßá, ãõíáßêá ôïõ ÃÝñãïõ, ìïíá÷Þ
Áñ÷üíôù, áäåëöÞ ôïõ ãñáììáôéêïý
Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ ÍéêïëÜïõ
ÁõãÝñïò ôïõ ðáðÜ
ÁõãÝñïõ ÌÜíèïõ, êüñç ôïõ Áõã.
Âáóéëéêïý, ãõíáßêá ôïõ Óßìïõ
ÂëÜ÷ïò ÊïóìÜò
Âùóôßëáò Ãåþñãéïò
Âùóôßëáò ÓôÜèçò ôïõ Ãåùñãßïõ
Ãåþñãçò, ãñáììáôéêüò ôïõ ÄÞìïõ ôïõ ðáðÜ
Ãåþñãçò, ìáèçôÞò ôïõ ÓôÜèç
Ãåþñãçò, ðáðá -
Ãåþñãçò ôïõ Äçìçôñßïõ
Ãåþñãéïò, Üíôñáò ôçò ÓôáìÜôáò
Ãéáííïýò ÉùÜííçò
Ãéáííïýò Ðáãþíá ôïõ ÉùÜííç
Ãéáííïýò Ñßæïò ôïõ ÉùÜííç
Ãïóôßëá ÅéñÞíç, ìçôÝñá ôïõ Åõóôáèßïõ
Ãïóôßëáò ÅõóôÜèéïò
ÄçìÞôñåíáò ÂáñóÜìù, ãõíáßêá ôïõ ÄÞìïõ
ÄçìÞôñåíáò ÄÞìïò
ÄçìÞôñåíáò ÄÞìïò ôïõ Óýñïõ
ÄçìÞôñåíáò Óýñïò
ÄçìÞôñéïò, ðáôÝñáò ôïõ Ãåþñãç
ÄÞìïò
ÅéñÞíçò ËÜìðïò
ÅéñÞíçò Óùöñïíßá ôïõ ËÜìðïõ, ìïíá÷Þ
ÈùìÜò Ãåþñãçò
ÈùìÜ ÄçìÞôñéïò ôïõ Ãåþñãç
ÈùìÜ ÉùÜííçò
ÈùìÜ ÊÜëù, ãõíáßêá ôïõ Íßêïõ
ÈùìÜ Íéêüëáïò - Íßêïò
ÊÜëù, ìçôÝñá ôïõ Ãåþñãç
ÊÜðåëáò ÁíäñÝáò
Êáñáíéêüëáò ÅõóôÜèéïò
ÊáñäáñÜ Áñ÷üíôïõ ôçò Êùíóôïý
ÊáñäáñÜ Êùíóôïý
ÊáñäáñÜò ÄÞìïò
ÊïóìÜ ÉùÜííçò
ÊïóìÜ Ìáñßá, ìçôÝñá ôïõ ÉùÜííç
ÊïõâÝëç Êüìíù
ÊïõâÝëç Ðáãþíá ôïõ Êþíóôá
ÊïõâÝëçò ÉùÜííçò
ÊïõâÝëçò Êþíóôáò
ÊõñéáæÞ Ãåþñãçò
ËÜìðïò ôïõ ðáðÜ
ËÜìðïõ ÂáñóÜìù, ãõíáßêá ôïõ Ë.
ËÜìðïõ ÉùÜííçò
ËÜìðïõ Ñßæïò ôïõ ðáðÜ
ËÝêá Áñ÷üíôù, ãõíÞ ôïõ Æá÷áñÞ
ËÝêá ÊáëÞ, ãõíáßêá ôïõ Óßìïõ
ËÝêá ÊñïõóôÜëëù ôïõ Ìß÷ïõ
ËÝêá Ñüäù, íýöç ôïõ Ìß÷ïõ
ËÝêá ÓôáìÜôá, ãõíáßêá ôïõ Ë.
ËÝêá ×ñõóÜöù, ãõíáßêá ôïõ Ë.
ËÝêáò ÄçìÞôñéïò ôïõ Ìß÷ïõ
ËÝêáò ÅõóôÜèéïò - ÓôÜèçò
ËÝêáò Æá÷áñÞò ôïõ ÓôÜèç
ËÝêáò ÉùÜííçò, áäåñöüò ôïõ Åõóôáèßïõ
ËÝêáò ÉùÜííçò ôïõ Ìß÷ïõ
ËÝêáò Ìß÷ïò
ËÝêáò Ñßæïò ôïõ ÓôÜèç
ËÝêáò Óßìïò
ËïñÜ ÄÝóðù ôïõ Íßêïõ
ËïñÜò Íßêïò
ËõãåñÜ Èüäù, ìçôÝñá ôïõ ÓôÜèç
ËõãåñÜò ÓôÜèçò
Ìáêáñßá, êüñç ôïõ ðáðá - Ãéþñãç, ìïíá÷Þ
ÌáêåëÜñç Êïõìðßôæá
ÌáêåëÜñçò Èåüäùñïò
ÌÜêñéôæá Áñãýñù, ãõíáßêá ôïõ Ñßæïõ
ÌÜêñéôæá Áõãßôæù, ãõíáßêá ôïõ Ãåþñãç

ÌÜêñéôæá ÌðÞëéá, ãéáãéÜ ôïõ Ãåþñãç
ÌÜêñéôæáò Ãåþñãçò
ÌÜêñéôæáò Ìß÷ïò ôïõ ÓôÜèç
ÌÜêñéôæáò Ñßæïò
ÌÜêñéôæáò ÓôÜèçò
Ìáêñéôæïýò Ãåþñãéïò
Ìáêñéôæïýò Ðáãþíá, ãõíáßêá ôïõ Ãåùñãßïõ
Ìé÷Üëåíáò ÉùÜííçò
Ìé÷Üëåíáò ÖÝããù, ãõíáßêá ôïõ ÉùÜííç
Ìé÷Üëç Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ Ñßæïõ
Ìé÷Üëç ÉùÜííçò
Ìé÷Üëç Ñßæïò ôïõ ÉùÜííç
Ìïõñßêç Ðëïýìðù, ãõíáßêá ôïõ Ì.
Ìïõñßêçò
Ìïõñßêçò ÄÞìïò ôïõ ÉùÜííç
Ìïõñßêçò ÉùÜííçò
Ìïõñßêçò ËÜìðïò ôïõ ÉùÜííç
Ìïýôïò ÃÝñãïò
Ìïýôïõ ÅõãÝíù, ìçôÝñá ôïõ ÃÝñãïõ
Ìðáúêïýóç Óôáèïý
ÌðÞëéáò Ãåþñãçò
ÌðÞñìðçëá Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ ÉùÜííç
ÌðÞñìðçëáò ÉùÜííçò
ÌðïãéáôæÞ Óáëþìç ôïõ ÓôÜìïõ, ìïíá÷Þ
ÌðïãéáôæÞò ÓôÜìïò
Íéêüëáïò, Üíôñáò ôçò Áñ÷üíôùò
ÍïìÜóôåíïò ÉùÜííçò
ÍïìÜóôåíïò Ìß÷ïò
ÍïìÜóôåíïõ Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ Ìß÷ïõ
ÍïìÜóôåíïõ Ðáãþíá, ãõíáßêá ôïõ ÉùÜííç
ÍôåìÞíïò ÃÝñãïò
ÍôåìÞíïò ÄçìÞôñéïò
ÍôåìÞíïò ÅõóôÜèéïò - ÓôÜèçò
ÍôåìÞíïò ÉùÜííçò ôïõ Åõóôáèßïõ
ÍôåìÞíïò ÉùÜííçò ôïõ Ðëïýìðç
ÍôåìÞíïò Ðëïýìðçò
ÍôåìÞíïò Ñßæïò
ÍôåìÞíïò Óßìïò
ÍôåìÞíïò ÓôÜèçò
ÍôåìÞíïõ ÄÞìïõ, ìçôÝñá ôïõ ÉùÜííç
ÍôåìÞíïõ Êïõìðßôæá
Íôïýóéá Áñ÷üíôù ôïõ ÓôáìÜôç
Íôïýóéáò ÓôáìÜôçò
ÎÝíç Ìáñßá
ÎÝíïò Íéêüëáïò
Ðáðáãåþñãç Óôáèïý
Ðáðáãåþñãç Ðáñèåíßá, ìïíá÷Þ
ÐáðáóôÜèç Áñãýñçò
Ðáóôñéêüò ÉùÜííçò
ÐÝñóç Áñ÷üíôù ôïõ Åõóôáèßïõ
ÐÝñóç ÊÜëù, ãõíáßêá ôïõ ÉùÜííç
ÐÝñóçò ÅõóôÜèéïò
ÐÝñóçò ÉùÜííçò
ÐëáôÞ ÓôáìÜôá, ìçôÝñá ôïõ Ãåþñãç
ÐëáôÞ ÓôÜìù, ãõíáßêá ôïõ Åõóôáèßïõ
ÐëáôÞ ×ñõóÜöù, ãõíáßêá ôïõ ÄçìÞôñç
ÐëáôÞò Ãåþñãçò
ÐëáôÞò ÄçìÞôñçò
ÐëáôÞò ÄÞìïò ôïõ ÄçìÞôñç
ÐëáôÞò ÄçìÞôñéïò ôïõ Åõóôáèßïõ
ÐëáôÞò ÅõóôÜèéïò
Ðëïýìðù, ðåèåñÜ ôïõ ÄÞìïõ ôçò ÄçìÞôñåíáò
ÓáúÜäá ÊÜëù, ãõíáßêá ôïõ ÄÞìïõ
ÓáúÜäáò ÄÞìïò
ÓÜêá Åõäïêßá, ãõíáßêá ôïõ ÉùÜííç
ÓÜêá Óôáèïý, íýöç ôïõ ÉùÜííç
ÓÜêáò ÉùÜííçò
Óßìïò, Üíäñáò ôçò Âáóéëéêïýò
Óßìïõ Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ Äçìçôñßïõ
Óßìïõ ÄçìÞôñéïò
Óßìïõ Êþíóôáò
ÓêéáäÜ ÖñÜããù
ÓðÝíôæç Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ Ñßæïõ
ÓðÝíôæç Êïíôýëù, ãõíáßêá ôïõ Ìß÷ïõ
ÓðÝíôæçò ÁõãÝñïò
ÓðÝíôæçò Ãåþñãçò ôïõ Ìß÷ïõ
ÓðÝíôæçò Æá÷áñÞò ôïõ Ìß÷ïõ
ÓðÝíôæçò ÉùÜííçò ôïõ ÁõãÝñïõ
ÓðÝíôæçò Ìß÷ïò
ÓðÝíôæçò Ñßæïò
Óðõñßäùí Ãåþñãéïò
Óðõñßäùí(ïò) Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ Ãåùñãßïõ
ÓôÜèçò
ÓôáìÜôá, ãõíáßêá ôïõ Ãåùñãßïõ
ÓôåÞôç Ìáñßá, ãõíáßêá ôïõ ÓôáìÜôç
ÓôåÞôçò ÓôÜìïò - ÓôáìÜôçò
Óôåöáíßáò Ìß÷ïò
Óôåöáíßáò Èåüäùñïò ôïõ Ìß÷ïõ
ÓôñÜôïò ÄÞìïò
ÓôñÜôïõ ÌÜãäù, ãõíáßêá ôïõ ÄÞìïõ
ÔæçâÞêç Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ ÉùÜííç
ÔæçâÞêç ÄÝóðù, ãõíáßêá ôïõ ÓôáìÜôç

ÔæçâÞêçò ÉùÜííçò ôïõ ÓôáìÜôç
ÔæçâÞêçò ÓôáìÜôçò
Ôïýíôáò Ãåþñãçò
Ôïýóéá ÓôÜìù, ãõíáßêá ôïõ Ãåùñãßïõ
Ôïýóéáò Ãåþñãéïò
Ôïýóéáò Ìß÷ïò ôïõ Ãåùñãßïõ
Ôõñïæïýìçò ÄÞìïò
ÖáñìÜêç Áõãßôæù ôïõ ËÝêá
ÖáñìÜêç Íéêïëïý, ãõíáßêá ôïõ ËÝêá
ÖáñìÜêçò Áíäñþíçò
ÖáñìÜêçò Ãåþñãçò ôïõ ËÝêá
ÖáñìÜêçò Èåüäùñïò
ÖáñìÜêçò ËÝêáò
Öñáããüðïõëïò Ìé÷áÞë
Öñáããüðïõëïò Ñßæïò
Öñáããïðïýëïõ ÖñÜããù
ÖñÜããïò, ãáìðñüò ôïõ ÊïõâÝëç
ÖñÜããïõ ÓôáìÜôá, ãõíáßêá ôïõ Öñ.
×áëêåýò Ãåþñãéïò
×áëêåýò ÉùÜííçò
×áëêåýò ÓôáìÜôçò ôïõ Ãåùñãßïõ
×áëêÝùò Óôáèïý, ãõíáßêá ôïõ Ãåùñãßïõ
×áëêÝùò ÓôÜìù, ãõíáßêá ôïõ ÓôáìÜôç
×áëêéüðïõëïò ÄçìÞôñçò ôïõ ÄçìÞôñç
×áëêéüðïõëïò ÉùÜííçò
×áëêéüðïõëïò Íéêüëáò ôïõ ÉùÜííç
×áëêéüðïõëïò ×ñéóôüäïõëïò ôïõ Íéêüëá
×áëêéïðïýëïõ Áñ÷üíôù, ìçôÝñá ôïõ ÄçìÞôñç
×áëêéïðïýëïõ Ðáãþíá, ãõíáßêá ôïõ ×ñéóôïäïýëïõ
×áñêßá Ðáãþíá, ãõíáßêá ôïõ ÄÞìïõ
×áñêßáò ÄÞìïò
×ñõóüðïõëïò Ãåþñãçò
×ñõóüðïõëïò ÄÞìïò ôïõ Ìáíþëç
×ñõóüðïõëïò ÉùÜííçò
×ñõóüðïõëïò Êþíóôáò ôïõ ÉùÜííç
×ñõóüðïõëïò Ìáíüëçò
×ñõóïðïýëïõ Áñ÷üíôù, ãõíáßêá ôïõ Êþíóôá
×ñõóïðïýëïõ ÄÝóðù, ãõíáßêá ôïõ Ãåþñãç
×ñõóïðïýëïõ ÊñïõóôÜëëù, ãõíáßêá ôïõ ÄÞìïõ
Óôç óõíÝ÷åéá åêäßäïõìå ôá ö. 142â - 146á
Ö. 142â ×ùñßù Ãéáíéôæïý
+ ÅõóôÜèéïò ôïõ ËÝêá êáé ç ãõíÞ ôïõ ÓôáìÜôá êáé ï áäåëöüò ôïõ ÉùÜííçò.
+ ï Óßìïò êáé ç ãõíÞ ôïõ Âáóéëéêïý ÷´

+ ÅõóôÜèéïò ï Êáñáíéêüëáò ô´
+ Ãåþñãçò ï ìáèéôÞò ôïõ ÓôÜèç ô´
+ Ãåþñãçò ï ÖáñìÜêçò êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ ËÝêáò êáé ç ì(Þô)çñ ôïõ Íéêïëïý
êáé ôçí áäåëöÞ ôïõ Áõãßôæù êáé Ýôåñá äýï ïíüìáôá, Áíäñþíç
êáé Èåïäþñïõ áù´
+ ÓôáìÜôçò ï ÷áëêåýò, ï ð(áô)Þñ ôïõ Ãåþñãéïò êáé ç ì(Þô)çñ ôïõ Óôáèïý
êáé ç ãõíÞ ôïõ ÓôÜìù êáé Üëëï üíïìá Éù(Üííçò) áö´
+ ï ÄÞìïò ôçò Áíèßôæáò êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ ÉùÜííïõ ÷´
+ ï ÄÞìïò ôçò ÄçìÞôñåíáò êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ Óýñïò ÷´
+ Èåüäùñïò ï ìáêåëÜñçò êáé ç ãõíÞ ôïõ Êïõìðßôæá ÷´
+ ï ÄÞìïò ï ÊáñäáñÜò ô´
+ Íéêüëáïò, õéüò ôïõ ÈùìÜ ô´
+ ÉùÜííçò ï ÊïõâÝëçò êáé ç ãõíÞ ôïõ Êüìíùò ÷´
+ Ãåþñãçò ï ãñáììáôéêüò ôïõ ÄÞìïõ ôïõ ðá(ðÜ) êáé ï ð(áô)Þñ
ôïõ ÄçìÞôñéïò êáé ç ì(Þô)çñ ôïõ ÊÜëù
Ö. 143á
+ Êùíóôïý, ç ãõíÞ ôïõ ÊáñäáñÜ êáé ç èõãÜôçñ ôïõ Áñ÷üíôïõ ÷´

+ Áñãýñçò ôïõ ðáðá - ÓôÜèç áðü ôçí Ìðáëïýêïâá(15) ô´
+ Ñßæïò, õéüò ôïõ ÉùÜííç ôçò Ãéáííïýò ô´
+ ÊñïõóôÜëëù, ç ãõíÞ ôïõ ÄÞìïõ ôïõ Ìáíþëç ×ñõóüðïõëïõ ô´
+ Æá÷áñÞò ôïõ ÓôÜèç ôïõ ËÝêá êáé ï áäåëöüò ôïõ Ñßæïò êáé ç ì(Þô)çñ
ôïõ ×ñõóÜöùò êáé ç ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ ËÝêáò
êáé ç ãõíÞ ôïõ ËÝêá ÓôáìÜôá áù´
+ Ìáêáñßáò (ìïí)á÷(Þò), ç ãõíÞ ôïõ ðáðá - Ãéþñãç åßíáé åéò ôá
êïéíïâéÜôéêá êáé ôïõ ëüãïõ ôïõ Ãåùñãßïõ ÉåñÝùò áô´
+ Êþíóôáò, õéüò ôïõ ÊïõâÝëç ô´
+ ÂáñóÜìù, ç ãõíÞ ôïõ ÄÞìïõ ôçò ÄçìÞôñéíáò ô´
+ ÖÝããù, ç ãõíÞ ôïõ Éù(Üííç) ôçò Ìé÷Üëåíáò ô´
+ Èåïäïóßáò (ìïí)á÷(Þò), ç ãõíÞ ôïõ ÃÝñãïõ ôçò Áíèßôæáò ô´
+ Èåïäïóßáò (ìïí)á÷(Þò), ç èõãÜôçñ ôïõ ÁëÝîç ô´
+ Áñ÷üíôù, ç ãõíÞ ôïõ Êþíóôá ôïõ ×ñõóüðïõëïõ ô´
+ Ðëïýìðù, ç ðåèåñÜ ôïõ ÄÞìïõ ôçò ÄçìÞôñåíáò ô´
+ Èåüäùñïò ôïõ Ìß÷ïõ ôçò Óôåöáíßáò ô´
Ö. 143â
+ ÓôáìÜôçò Íôïýóéáò ô´
+ Ñßæïò, õéüò ôïõ ÓðÝôæç ô´
+ ËÜìðïò ôïõ ÉùÜííç ôïõ Ìïõñßêç ô´
+ ÊïóìÜò ï ÂëÜ÷ïò ô´
+ Ìß÷ïò ï ÓðÝôæçò ô´
+ Éù(Üííçò) ï ÌðÞñìðçëáò êáé ç ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù ÷´
+ Ìß÷ïò ÍùìÜóôåíå êáé ç ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù êáé ï ðåèåñüò
ôïõ Ìé÷áÞë ï Öñáããüðïõëïò
+ Ìß÷ïò ï ËÝêáò êáé õéïß ôïõ Éù(Üííïõ) êáé Äçìçôñßïõ êáé ç íýìöç ôïõ Ñüäù áó´
+ Áñãýñù ç ãõíÞ ôïõ Ñßæïõ ôïõ ÌÜêñéôæá ô´
+ Óôáèïý ôïõ Ìðáúêïýóç ô´
+ ÄçìÞôñéïò ôïõ Ãåþñãç ôïõ ÈùìÜ ô´
+ ÄçìÞôñçò ôïõ ×áëêéüðïõëïõ êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ ÄçìÞôñçò
êáé ç ì(Þô)çñ ôïõ Áñ÷üíôù
+ ÊñïõóôÜëëù ç èõãÜôçñ ôïõ Ìß÷ïõ ôïõ ËÝêá ô´
+ ÓôÜìïò ÓôåÞôçò ô´
+ ÉùÜííïõ èùìÜ ô´
+ Êþíóôá ôïõ Óßìïõ ô´
+ ÖñÜããù ÓêéáäÜ ô´
+ ÄçìÞôñéïò õéüò ôïõ Óßìïõ êáé ç ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù ÷´
ö. 144á
+ Ìïõñßêç, ôïí Ýãñáøå ï ðáðá - Ãåþñãçò ô´

+ Íéêüëáïò êáé ç ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù, ï óõìðÝèåñïò ôïõ ðáðá - Ãåþñãç ÷´
+ ï ÄÞìïò ôïõ Éù(Üííç) ôïõ Ìïõñßêç êáé ç ãõíÞ ôïõ Ðëïýìðù ÷´
+ ï Ñßæïò ôïõ ËÜìðïõ ôïõ ðáðÜ êáé ç ãõíÞ ôïõ Éù(Üííç) ÷´
+ Éù(Üííçò) ôïõ ÔæçâÞêç, Ýãñáøåí ôïí ð(áô)Þñ ôïõ ÓôáìÜôç
êáé ôçí ì(Þô)çñ ôïõ ÄÝóðù êáé ôïõ ëüãïõ ôïõ êáé ôçí ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù áó´
+ ÖñÜããïò ï ãáìðñüò ôïõ ÊïõâÝëç êáé ç ãõíÞ ôïõ ÓôáìÜôá ÷´
+ ï ÓôÜèçò ôïõ ËõãåñÜ, Ýãñáøåí ôçí ì(Þô)çñ ôïõ Èüäù ô´
+ ÊÜëù ç ãõíÞ ôïõ Éù(Üííç) ôïõ ÐÝñóïõ ô´
+ Ãåþñãçò õéüò ôïõ Ìß÷ïõ ôïõ ÓðÝôæç ô´
+ Êïíôýëù ç ãõíÞ ôïõ Ìß÷ïõ ôïõ ÓðÝôæç ô´
+ Áñ÷üíôù ç ãõíÞ ôïõ Ñßæïõ ôïõ ÓðÝôæç ô´
+ Ìß÷ïò ôïõ Ãåþñãç ôïõ Ôïýóéá êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ Ãåþñãéïò ô´
+ ÓôÜèçò ÓðÝôæçò ô´
+ ÓôÜèçò ÍôåìÞíïõ ô´
+ ÓôÜèçò ôïõ Âùóôßëá êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ Ãåþñãéïò ÷´
+ Ìß÷ïò ï ÌÜêñéôæáò êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ ÓôÜèçò ÷´
ö. 144â
+ ÌðÞëéá, ç âáâÜ ôïõ Ãåþñãç ôïõ ÌÜêñéôæá ô´

+ Êïõìðßôæá ôïõ ÔåìÞíïõ ô´
+ ÓêáñëÜôïò ÎÝíïò ô´
+ Ãåþñãçò ôïõ Ìß÷ïõ ôïõ ÓðÝôæç ô´
+ Áñ÷üíôù, ÄÝóðù ôçò Áíèßôæáò ô´
+ Éù(Üííçò) ï Ðáóôñéêüò ô´
+ ÓôÜìù ç ãõíÞ ôïõ Ãåþñãç ôïõ Ôïýóéá ô´
+ Ãåþñãçò ×ñõóüðïõëïò êáé ç ãõíÞ ôïõ ÄÝóðù ÷´
+ Íéêüëáò ×áëêéüðïõëïò êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ ÉùÜííçò ÷´
+ Ñßæïò, õéüò ôïõ Éù(Üííç) ôïõ Ìé÷Üëç êáé ç ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù
êáé ï ð(áô)Þñ ôïõ ÉùÜííçò
+ Ñßæïò ÍôåìÞíïõ ô´
+ ÂáñóÜìù ç ãõíÞ ôïõ ËÜìðïõ ôïõ ðáðÜ ô´
+ ÄçìÞôñéïò õéüò ôïõ ÐëáôÞ, ï ð(áô)Þñ ôïõ ÅõóôÜèéïò
êáé ç ì(Þô)çñ ôïõ ÓôÜìù
+ ÊáëÞ, ç ãõíÞ ôïõ Óßìïõ ôïõ ËÝêá ô´
+ ÊÜëù, ç ãõíÞ ôïõ Íßêïõ ôïõ ÈùìÜ ô´
+ Ìáñßá, ç ãõíÞ ôïõ ÓôáìÜôç ôïõ ÓôåÀôç ô´
+ ÌÜíèïõ, ç èõãÜôçñ ôïõ ÁõãÝñïõ ôïõ ðáðÜ ô´
ö. 145á
+ Éù(Üííçò) ÁõãÝñïõ, ï óðÝíôæçò ô´

+ Áõãßôæù, ç ãõíÞ ôïõ Ãåþñãç ôïõ ÌÜêñéôæá ô´
+ Ñßæïò, ï áíåøéüò ôïõ Ìß÷ïõ ôïõ ÌÜêñéôæá ô´
+ ÉùÜííçò ôïõ Êþíóôá ôïõ ×ñõóüðïõëïõ ô´
+ Áñ÷üíôù, ç èõãÜôçñ ôïõ Åõóôáèßïõ ôïõ ÐÝñóïõ ô´
+ ÌÜãäù, ç ãõíÞ ôïõ ÄÞìïõ ôïõ ÓôñÜôïõ ô´
+ Ñßæïò Öñáããüðïõëïò êáé ç ãõíÞ ôïõ ÖñÜããù ÷´
+ ÅõãÝíù, ç ì(Þô)çñ ôïõ ÃÝñãïõ ôïõ Ìïýôïõ ô´
+ ÃÝñãïò ï ÍôåìÞíïò êáé ç ì(Þô)çñ ôïõ ÄÞìïõ ô´
+ ÄÞìïò ï Ôõñïæïýìçò ô´
+ Éù(Üííçò) ÓÜêáò êáé ç ãõíÞ ôïõ Åõäïêßá ê(áé) ç íýìöç ôïõ Óôáèïý
+ ×ñéóôüäïõëïò, õéüò ôïõ Íéêüëá ôïõ ×áëêéüðïõëïõ êáé ç ãõíÞ ôïõ Ðáãþ(íá) ÷´
+ Ìáñßá ç ÎÝíç, üðïõ Þôáí åéò ôçí Êáíáðßôæá(16) ô´
+ Ðáãþíá, ç ãõíÞ ôïõ ÄÞìïõ ôïõ ×áñêßá ô´
+ ÄÝóðù, ç èõãÜôçñ ôïõ Íßêïõ ôïõ ËïñÜ ô´
+ Óôáèïý, ç èõãÜôçñ ôïõ ðáðá - Ãåþñãç ô´
+ Ãåþñãçò Ôïýíôáò ô´
+ Ãåþñãçò ôçò Ìðßëéáò ô´
+ Ãåþñãçò Ôïýíôáò åéò ôá êïéíïâéÜôéêá ô´
ö. 145â
+ ÁíäñÝáò ÊÜðåëáò ô´
+ Ãåþñãçò ôïõ ÊõñéáæÞ ô´
+ ÓôáìÜôá, ç ìÞôçñ ôïõ Ãåþñãç ôïõ ÐëáôÞ ô´
+ Äçìçôñßïõ, Óßìïõ ôïõ ÓôÜèç ôïõ ÍôåìÞíïõ ÷´
+ ÅéñÞíç, ç ì(Þô)çñ ôïõ Åõóôáèßïõ ôïõ Ãïóôßëá ô´
+ Ýãñáøåí ï ÄÞìïò ï ÐëáôÞò ôïí Íéêüëá ôïí ÎÝíï, ôïí ð(áô)Þñ
ôïõ ÄçìÞôñç êáé ôçí ì(Þô)çñ ôïõ ×ñõóÜöù
+ Ãåþñãçò ôïõ ÐëáôÞ ô´
+ Ãåþñãïò ï Óðõñßäùí êáé ç ãõíÞ ôïõ Áñ÷üíôù ÷´
+ Ðáñèåíßáò (ìïí)á÷(Þò), ç èõãÜôçñ ôïõ ðáðá - Ãåþñãç åéò ôá êïéíïâéÜôéêá á´
+ Óùöñïíßáò (ìïí)á÷(Þò), ç èõãÜôçñ ôïõ ËÜìðïõ ôçò ÅéñÞíçò ô´
+ Éù(Üííçò) ôïõ ÊïóìÜ êáé ç ì(Þô)çñ ôïõ Ìáñßá ÷´
+ Ãåþñãéïò êáé ç ãõíÞ ôïõ ÓôáìÜôá, ï ðåíèåñüò ôïõ Ñßæïõ ôïõ ËÜìðïõ ôïõ ðáð(Ü) ÷´
Ïé óåëßäåò 144â êáé 145á ôçò ðñüèåóçò ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò Ñåíôßíáò.
+ Éù(Üííçò), õéüò ôïõ Ðëïýìðç ôïõ ÍôåìÞíïõ ô´

+ ÆÜ÷áñçò, õéüò ôïõ Ìß÷ïõ ôïõ ÓðÝíôæç ô´
+ Óáëþìçò (ìïí)á÷(Þò), ç èõãÜôçñ ôïõ ÓôÜìïõ ôïõ ÌðïãéáôæÞ ô´
+ Áñ÷üíôù, ç áäåëöÞ ôïõ ãñáììáôéêïý ô´
ö. 146á
+ Ðáãþ(íá), ç ãõíÞ ôïõ Êþíóôá ôïõ ÊïõâÝëç ô´

+ Áñ÷üíôù, ç èõãÜôçñ ôïõ ÓôáìÜôç ôïõ Íôïýóéá ô´
+ Ðáãþíá, ç èõãÜôçñ ôï õ ÉùÜííïõ ôçò Ãéáííïýò ô´
+ Ðáãþíá, ç ãõíÞ ôïõ Éù(Üííç) ôïõ ÍïìÜóôåíïõ ô´
+ Ðáãþíá, ç ãõíÞ ôïõ Ãåþñãïõ ôçò Ìáêñéôæïýò ô´
+ ÉùÜííçò, õéüò ôïõ Åõóôáèßïõ ôïõ ÍôåìÞíïõ ô´
+ ÄÞìïò ï ÓáúÜäáò êáé ç ãõíÞ ôïõ ÊÜëù ÷´
1.Ðñüêåéôáé ãéá ÷Üñôéíï ÷åéñüãñáöï (20,5×14,5 åê.) ôï ïðïßï öõëÜóóåôáé óôç ÌïíÞ ôçò
Êïñþíáò, êïíôÜ óôç Ëßìíç ôïõ ÐëáóôÞñá. Ç ôáõôüôçôá ôïõ ÷åéñïãñÜöïõ õðÜñ÷åé óôï ö. 118á: "åðß
Ýôïõò 1660 Þãïõí á÷î, åí ìçíß/ ïêôþâñéù åéò ôïõò 18 åãñÜöèçêå ï ì(çô)ñïðïëßôçò ï / ÉùóÞö åéò ôçí
ðáíáãßáí ìïõ ôçí ñåôßíá åéò ôá(çí) ðáñïõóßá(…)".
2.Âë. Êþóôáò Óðáíüò, á) Ïé êáñäéôóéþôéêïé ïéêéóìïß óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò (1460
ci - 19ïò áé.), Èåóóáëéêü Çìåñïëüãéï, 25 (ËÜñéóá 1994) 129 - 154, â) Ôá ïíüìáôá êáé ôá åðþíõìá ôùí
Ñåíôéíéùôþí ãýñù óôá 1640 óôçí ðñüèåóç ôçò ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò, Êáñäéôóéþôéêá ×ñïíéêÜ, 1
(Êáñäßôóá 1995), ã) Êáñäéôóéþôéêá ïíüìáôá ôïõ 17ïõ áéþíá óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò, ÐñáêôéêÜ
Á´ Óõíåäñßïõ ãéá ôçí Êáñäßôóá êáé ôçí ðåñéï÷Þ ôçò, Êáñäßôóá 1996, 123 - 139, ä) Ïé áöéåñùôÝò ôçò
ÊõäùíéÜò óôç ÌïíÞ ôçò Ñåíôßíáò (1640 - 18 ïò / 19ïò áé.), Ãíþóç êáé Ãíþìç, 14 (Êáñäßôóá 1998) 75
- 78, å) Ïé áöéåñùôÝò ðÝíôå ïéêéóìþí ôçò Êáñäßôóáò óôçí ðñüèåóç ôçò ìïíÞò ôçò Ñåíôßíáò (17ïò -
18ïò áé.), Ãíþóç êáé Ãíþìç, 15 (1999) 79 - 84, óô) Ôá ïíüìáôá ôùí Óìïêïâéôþí ôïõ 17ïõ - 18ïõ áé.
óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò, Êáñäéôóéþôéêá ×ñïíéêÜ, 5 (2000) 39-66.
3.Âë. Êþóôáò Óðáíüò, á) Ôá ïíüìáôá ôùí Õðáôáßùí óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò, 1650 - 1693,
ÕðÜôç, 30 - 32 (ÁèÞíá 1993 - 1994) 27 - 51, â) Ôá ïíüìáôá ôùí áöéåñùôþí áðü ôïõò ïéêéóìïýò
Êüðáíï, Ìðïãüìçëï êáé Áëðï÷þñé ôçò ÕðÜôçò óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò (1650 - 18ïò áé.), ÕðÜôç,
33 - 36 (1995 - 1996) 64 - 67, ã) Ôá ÷ùñéÜ ôïõ Äïìïêïý êáé ôá ïíüìáôá ôùí áöéåñùôþí ôïõò óôçí á´
ãñáöÞ ôçò ðñüèåóçò ôçò Ñåíôßíáò ãýñù óôá 1640, ×ñïíéêÜ ôçò Åðáñ÷ßáò Äïìïêïý, 7 (ÁèÞíá 1996)
18 - 42, ä) Ôá ïíüìáôá ôùí Êïõñíïâéôþí óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò (1640 - 1660), ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ,
16 (Ëáìßá 1996) 140 - 148, å) Ôá ïíüìáôá ôùí ËáìéÝùí óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò (1640 - 1660)
ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ, 17 (1997) 78 - 91, óô) Ôá ïíüìáôá ôùí áöéåñùôþí ôïõ Äïìïêïý êáé ôçò
ÏìâñéáêÞò óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò, ÐñáêôéêÜ ôïõ Óõíåäñßïõ ÄÞìïõ Äïìïêïý -
ÅÌÁÅÄ "Ï ÅËËÇÍ" Éóôïñßá êáé Ðïëéôéóìüò ôçò åðáñ÷ßáò Äïìïêïý [ÁèÞíá] 1997, 117 - 129, æ) Ôá
ïíüìáôá ôùí Áóâåóôéùôþí óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò (1640), ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ, 18
(1998) 75 - 83, ç) Ôá ïíüìáôá ôùí Ñïâïëéáñéôþí óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò, ÖèéùôéêÜ
×ñïíéêÜ, 19 (1999) 116 - 122, è) Ôá ïíüìáôá ôùí áöéåñùôþí áðü Ýîé ÷ùñéÜ ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ Äïìïêïý
óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò (17ïò - 18ïò áé.), ×ñïíéêÜ ôçò Åðáñ÷ßáò Äïìïêïý, 10 (1999) 9 - 17.
4.Óôï ö. 146á ïé ðñþôïé 7 óôß÷ïé åßíáé ôçò áñ÷éêÞò ãñáöÞò. Ïé õðüëïéðïé åßíáé áðü äåýôåñï ÷Ýñé,
ìÜëëïí ôïõ â´ ìéóïý ôïõ 17ïõ áéþíá.
5.Óôá 1418 áíáöÝñåôáé ï Óãïýñïò Ìðïýá Ìïõñßêçò, áñ÷çãüò ôùí Áñâáíéôþí ôçò Áêáñíáíßáò.
Ôïí 16ï áéþíá áíáöÝñïíôáé ï ÁíäñÝáò Ìïõñßêçò êáé ï Êüêëáò Ìïõñßêçò. ÅðïìÝíùò ôï üíïìá
Ìïõñßêçò åßíáé áñâáíßôéêï. Âë. Êþóôáò Ç. Ìðßñçò, Áñâáíßôåò, "ÌÝëéóóá" ÁèÞíá 1997, 108, 172,
183.
6.ÌðÞëéá åßíáé óôá âëÜ÷éêá ç ÂáóéëéêÞ - Âáóßëù.
7.Âë. Íéê. Áè. ÊáôóÜíçò, Ïíïìáóôéêü Íõìöáßïõ (ÍÝâåóêáò), Èåóóáëïíßêç 1990, 57.
8.Âë. Ê. ÍéêïëáÀäçò, Åôõìïëïãéêüí ëåîéêüí ôçò êïõôóïâëá÷éêÞò ãëþóóçò, åí ÁèÞíáéò 1909, 538.
9.Âë. Ê. ÍéêïëáÀäçò, ü.ð., ó. 299.
10.Âë. Í.Ð. Áíäñéþôçò, Åôõìïëïãéêüí ëåîéêüí ôçò êïéíÞò íåïåëëçíéêÞò, Èåóóáëïíßêç 1967, 167.
12.Âë. Í.Ð. Áíäñéþôçò ü.ð., ó. 219.
14.Âë. Í.Ð. Áíäñéþôçò ü.ð., ó. 384.
15.Ìðáëïýêïâá - Ðáëïýêïâá. Äåí ãíùñßæïõìå åÜí ðñüêåéôáé ãéá ôçí ÌåãÜëç Ðáëïýêïâá
(ÌáíäñéíÞ) Þ ãéá ôçí ìéêñÞ Ðáëïýêïâá (Ëåýêá) ôçò Íáõðáêôßáò.
16.Êáíáðßôæá^ áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò.
Ç óåëßäá 145â áðü ôçí ðñüèåóç ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò Ñåíôßíáò.

ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
Âáóßëçò Ê. Óðáíüò
äñ. éóôïñßáò
ÈÅÌÁ
Ïé ïéêéóìïß ôçò Öèéþôéäáò óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò
1460 ci - 19ïò áé.
ÐÑÏËÏÃÉÊÁ
Ô
ï õð' áñ. 20 ÷åéñüãñáöï ôçò ÌïíÞò ôçò Êïñþíáò, ç ïðïßá âñßóêåôáé êïíôÜ
óôçí ëßìíç ÐëáóôÞñá, ìåôáöÝñèçêå åêåß üôáí ç ÌïíÞ ôçò Ñåíôßíáò
óõíåíþèçêå äéïéêçôéêþò ìå áõôÞí (ôï 1909. ÖÅÊ 138/20.6.1909). Ç
ôáõôüôçôá ôïõ ÷åéñïãñÜöïõ, ôï ïðïßï åßíáé ìéá ðñüèåóç, äçëáäÞ Ýíá ÷åéñüãñáöï
âéâëßï óôï ïðïßï ïé ìïíá÷ïß Ýãñáöáí ôá ïíüìáôá üóùí óõíåéóÝöåñáí õðÝñ ôçò ìïíÞò
ôïõò1, åß÷å ìåßíåé ãéá ÷ñüíéá Üãíùóôç. Áðü ôï 1994, ãíùñßæïõìå üôé áíÞêå óôçí ÌïíÞ
ôçò Ñåíôßíáò, üðùò ðñïêýðôåé áðü äýï óçìåéþìáôá - åíèõìÞóåéò ðïõ åßíáé ãñáììÝíá
óôá ö. 106á êáé 118á.² ÌÜëéóôá, ç äåýôåñç åíèýìçóç åßíáé ÷ñïíïëïãçìÝíç êáé
ðáñïõóéÜæåé öèéùôéêü åíäéáöÝñïí:
åðß Ýôïõò 1660 Þãïõí á÷î´ åí ìçíß

ïêôùâñßù åéò ôáò 18 åãñÜöèçêå ï ì(çô)ñïðïëßôçò ï
éùóÞö åéò ôçí ðáíáãßáí ìïõ ôç ñåôßíá åéò ô(çí) ðáñïõóßá³
íá ìíçìïíåýåôáé êáé Ýäùêå åðß÷åéñáò Üóðñá4 ÷ßëéá
ðåíôáêüóéá ê(áé) Ýíá ìáôß áôëÜæç5 äéá ÷ßëéá ðåíôáêüóéá
üðïõ ãßíïíôáé óïýìá ÷éëéÜäåò 3.000.
Ï áíáöåñüìåíïò ÉùóÞö åßíáé áñ÷éåñÝáò ôçò ÕðÜôçò êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1657 -
16606, ôïõëÜ÷éóôïí. Åêôüò áðü áõôüí, óôçí ðñüèåóÞ ìáò ìíçìïíåýïíôáé êáé Üëëïé
áñ÷éåñåßò ôïõ öèéùôéêïý ÷þñïõ, ìå ôçí åõêáéñßá êÜðïéáò äùñåÜò ôïõò óôçí ÌïíÞ ôçò
Ñåíôßíáò.
- Óôï ôÝëïò ôïõ ö. 243á, ìíçìïíåýåôáé ï åðßóêïðïò ôïõ Æçôïõíßïõ Íåüöõôïò, ùò

åîÞò:
1662 éïõëëßù 17
+ Ýãñáøåí ï æçôïõíßïõ íåüöõôïò
ôïí ðáôÝñá ôïõ éùÜííïõ éåñÝùò
êáé ôçí ìçôÝñá ôïõ ãåñìáíÞò ìï(íá)÷Þò.
Ï Íåüöõôïò ôïõ Æçôïõíßïõ áñ÷éåñÜôåõóå êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1659 - 16747. Ç

ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò äéÝóùóå êáé ôá ïíüìáôá ôùí ãïíÝùí ôïõ. Ï ðáôÝñáò ôïõ,
ïíüìáôé ÉùÜííçò, Þôáí éåñÝáò êáé ç ìçôÝñá ôïõ åãêáôáâßùíå ùò ìïíá÷Þ ÃåñìáíÞ.
- Óôï ö. 118, ìåôÜ ôçí åíèýìçóç ôïõ 1660, ìíçìïíåýåôáé ï ìçôñïðïëßôçò ôçò
ÕðÜôçò Ãåñìáíüò:
96 Âáóßëçò Ê. Óðáíüò
1667 - Ýôé [á÷îæ´ Þ á÷îÞ] åãñÜöç ï ì(çô)ñïðïëßôçò

ÍÝùí Ðáôñþí ãåñìáíüò åéò ôá / êïéíïâéÜôéêá8
äéá Ü(óðñá) 1.000 áðñéëßïõ éâ.
Ðñüêåéôáé ãéá ôïí Ôõñíáâßôç áñ÷éåñÝá, ï ïðïßïò åßíáé ãíùóôüò ùò ìåëùäüò,

"ðïëõèáýìáóôïò êáé êáôÜ ðïëëÜ åéò ôçí ìïõóéêÞí ôÝ÷íçí ðåñéâüçôïò" 9. Ãéá ôïí ÷ñüíï
ôçò áñ÷éåñáôßáò ôïõ, äåí óõìöùíïýí ïé åðéóêïðéêïß êáôÜëïãïé.10
- Óôï ßäéï öýëëï (118á) ìíçìïíåýåôáé êé Üëëïò áñ÷éåñÝáò ôçò ßäéáò ìçôñïðüëåùò:
+ Ýãñáøå ï íÝ(ùí) ðáôñþí éùÜóáö ðáñéóßá äçìçôñßïõ

åõóôáèßáò éùÜííç óôáìÜôáò, ãñüóéá11 6 (;)
Ðéèáíüôáôá ïé ÄçìÞôñéïò, Åõóôáèßá, ÉùÜííçò êáé ÓôáìÜôá íá åßíáé óõããåíéêÜ

ðñüóùðá ôïõ ìçôñïðïëßôç ï ïðïßïò åßíáé ï ÉùÜóáö Â´ êáé áíáöÝñåôáé12 êáôÜ ôï Ýôïò
1691.
- Óôï ö. 4á ìíçìïíåýåôáé ï åðßóêïðïò ôïõ Èáõìáêïý Äéïíýóéïò, ìå ôçí ìçôÝñá êáé

ôïí ãáìðñü ôïõ:
+ Ýãñáøåí ï Èáõìáêïý äéïíýóéïò ôñßá ïíüìáôá

äéïíõóßïõ áñ÷éåñÝùò ê(áé) ôùí ãïíÝùí, ãåùñãÜíïò ðñ(åóâõôÝñáò)
íá åßíáé áöïñéóìÝíïò üðïéïò åéò ôï åîÞò ôá ð[……………]
Þ äåí ôá ìíçìïíåýóç, ðáñéóßáéò åßíáé.
+ Ýãñáøå ï Üãéïò Èáõìáêïý ôïí ãáìâñüí ôïõ
ôïí êüíóôá æçôæåñëÞ åéò ôá êéíïâçÜôéêá Ü(óðñá) á [=1.000].
Ãéá ôïí Äéïíýóéï, ãíùñßæïõìå ìüíï üôé áñ÷éåñÜôåõóå êáôÜ ôï Ýôïò 172713.
- Óôï ö. 224á ìáæß ìå ôïí çãïýìåíï ôçò ÌïíÞò ôçò ÐÝôñáò ôïõ Êáôáöõãßïõ,
ìíçìïíåýåôáé êáé ï åðßóêïðïò ôïõ Èáõìáêïý ÆùóéìÜò, ï ïðïßïò ðñéí ãßíåé åðßóêïðïò
Þôáí áäåëöüò ôçò ùò Üíù ìïíÞò14. Ç áñ÷éåñáôßá ôïõ ðñïóäéïñßæåôáé óå äýï
ðåñéüäïõò: 1711 - 1715 êáé 1717 - 172715.
- Óôï ö. 243â, ìíçìïíåýåôáé ï åðßóêïðïò ôïõ Æçôïõíßïõ ¢íèéìïò, ôï 1730.
áøëù - ìçíß ïêôùâñßïõ

Ýãñáøåí ï æçôïõíßïõ, áíèßìïõ áñ÷éåñÝùò
íá ìíçìïíåýåôáé åéò ôçí ðáññçóßá.
Ðñüêåéôáé ãéá ôïí ¢íèéìï Â´ ï ïðïßïò áñ÷éåñÜôåõóå êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1720 -
175216.
- Óôï ö. 108â, áíÜìåóá óôá ïíüìáôá áöéåñùôþí áðü ôçí Ñåíôßíá,

óõìðåñéëáìâÜíïíôáé êáé ôá ïíüìáôá äýï åðéóêüðùí ôïõ Èáõìáêïý:
Ïé ïéêéóìïß ôçò Öèéþôéäáò óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò Ñåíôßíáò 97
Ýãñáøåí ï éÜêùâïò èáõìáêïý ôï üíïìÜ ôïõ / åéò ôçí /

ðáññçóßáí. Ýãñáøå ê(áé) ï á[
èáíÜóéïò èáõìáêïý áíåøéüò éáêþâïõ ôï üíïìÜ ôïõ åéò ôçí /
ðáññçóßáí. 1804 öåõñïõáñßïõ éè´.
Ï ÉÜêùâïò Â´ áñ÷éåñÜôåõóå ôçí ðåñßïäï 1784 - 180217. Óôéò 22 Öåâñïõáñßïõ ôïõ

1802, ôïí äéáäÝ÷ôçêå ï ÁèáíÜóéïò, ï ïðïßïò áíáöÝñåôáé ìÝ÷ñé ôï 181018. Ç ðñüèåóç
ôçò Ñåíôßíáò ìáò ðëçñïöïñåß üôé ï ÁèáíÜóéïò Þôáí áíåøéüò ôïõ Éáêþâïõ Â´.
- Óôï ö. 1â, ìíçìïíåýåôáé Ýíáò åðßóêïðïò áðü ôïí Èáõìáêü, ï Äáâßä ìå ôïõò
ãïíåßò ôïõ
+ äá(âß)ä áñ÷éåñÝùò, ê(áé) ï ð(áô)Þñ ôïõ ãåþñãéïò

ê(áé) ç ì(Þô)çñ ôïõ êáëïýóá19.
Äõóôõ÷þò äåí ãíùñßæïõìå óå ðïéá åðáñ÷ßá áñ÷éåñÜôåõóå ï Äáâßä.
ÏÉ ÖÈÉÙÔÉÊÏÉ ÏÉÊÉÓÌÏÉ ÓÔÇÍ ÐÑÏÈÅÓÇ ÔÇÓ ÑÅÍÔÉÍÁÓ
Óôçí ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò, áíáöÝñïíôáé ðïëëïß ïéêéóìïß ôïõ
öèéùôéêïý ÷þñïõ. Áñêåôïýò áðü áõôïýò, äåí ìðïñÝóáìå íá ôïõò ôáõôßóïõìå. ºóùò
óõìâÜëïõí óôçí ôáýôéóÞ ôïõò ôïðéêïß åñåõíçôÝò, ðïõ ðéèáíüí äéáèÝôïõí êáé Üëëåò
ðçãÝò. Óôçí êáëýôåñç ðáñïõóßáóç ôçò ìåëÝôçò ìáò óõíÝâáëáí ïé ê. Êþóôáò Êïôóßëçò
êáé Äçì. ÍÜôóéïò, óôïõò ïðïßïõò åêöñÜæïõìå ôéò åõ÷áñéóôßåò ìáò. Áêïëïýèùò,
ðáñáèÝôïõìå ôá ïíüìáôá ôùí ïéêéóìþí, ìå ôï óçìåñéíü üíïìá, åöüóïí ôï
ãíùñßæïõìå20.
1. Áâáñíßôæá^ ç óçìåñéíÞ Ìåëéôáßá ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 25á ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ÄñáìÜëá, Ëåõèåñï÷þñé êáé ÐáëáìÜ. Óôá ö. 25â - 26á õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
2. ÁãÜ^ ç óçìåñéíÞ Óðåñ÷åéÜäá. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 173â ìå ôá ÌðñïõöëéáíÜ. Ç
ãñáöÞ åßíáé ìåôáãåíÝóôåñç ôçò ðñþôçò.
3. Áëðï÷þñé (Áëåðï÷þñé)^ áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 119á,
119â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ¢ðïõëáò, ÌéîéÜôåò, Ìðßñìç, Êüðáíïò êáé Ìðïãüìçëïò. Óôá
ö. 120á - 120â õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
4. Áìáëüôåò (Áìáëüôá)^ óõíïéêéóìüò ôçò ÕðÜôçò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 174á - 175â
ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ðëáôýóôïìï, ÌÜêñåóé, Âáñéìðüìðç êáé ×áëßëé. Óôï ö. 176á,
õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
5. Áìïýñé ôçò Ëáìßáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 121â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ñïãüæéáíï,
ËÜëá, ËéáíïêëÜäé, ÊáëáìÜêé êáé Íé÷þñé. Óôá ö. 122á - 122â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
6. ¢ðïõëáò. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 119á - 119â ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ÌéîéÜôåò, Ìðßñìç, Êüðáíïò, Ìðïãüìçëïò êáé Áëðï÷þñé. Óôá ö. 120á -
120â õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
7. Áñãýñéá ôùí Ïìéëßùí. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 202á - 202â, ìå ôïõò åõñõôáíéêïýò
ïéêéóìïýò ×þ÷ëéá, Áãßá ÔñéÜäá, ¸ëïâá, ÁñÜ÷ùâá êáé Äïìéáíïýò. Óôá ö. 202â -
203â õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
8. Áñ÷Üíç^ ôï óçìåñéíü Áñ÷Üíé ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 132á - 133á

ìå ôïõò ïéêéóìïýò Êáíáðßôæá, Ðáëéïýñé, ÄáñìÝíç ÑÜ÷ç êáé ÌÜñáèïò.
9. Á÷ëÜäç^ ôï óçìåñéíü Á÷ëÜäé ôùí ÖáëÜñùí. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 245 ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Ìáêñéëßâáäïí, ÔñÝìïõóá, Óåðïýôùí êáé Óôõëßäá.
10. ÁóâÝóôçò ôçò Ëáìßáò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 138á - 140á. Óôá ö. 140á - 142á,
õðÜñ÷ïõí ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò ãñáöÝò. Óôï ö. 141â õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ôïõ
1732.
11. Âáñéìðüðç^ ç óçìåñéíÞ Ìáêñáêþìç. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 174á - 175â ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Ðëáôýóôïìï, ÌÜêñåóé, Áìáëüôåò êáé ×áëßëé. Óôï ö. 176á ìå ãñáöÝò
ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò, áíáöÝñåôáé ùò Âáñéìðüðé.
12. Âåëåóéþôåò ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñïíôáé óôï ö. 6â, ìå ôïí ïéêéóìü Ãüñéáíç.
Óôá ö. 7á - 7â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
13. ÂÞôïëç. Ôï óçìåñéíü Âßôïëé ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 167á - 168â,
ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÔæÞêá êáé Óïöïý. Óôá ö. 168â - 171á, õðÜñ÷ïõí ìåôáãåíÝóôåñåò
ôçò ðñþôçò ãñáöÝò.
14. Ãáñäßêé. ÌÜëëïí ôï Ãáñäßêé ôùí Ïìéëáßùí. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 178á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ËïõêÜäá, ÑïõóéáíÞ, ÊÜøç, ÌáôæïõñÜêé, ÌåñôçêÜäá êáé ôçí ËÜóðç ôïõ
Êáñðåíçóßïõ. Óôá ö. 178â - 179á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
15. Ãéáííéôæïý^ ç óçìåñéíÞ Ãéáííéôæïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 142â - 146á. Óôá ö. 146á
- 150á, 225á, 269á êáé 273á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
16. Ãëáâáíßôæá^ äéáëõìÝíïò ïéêéóìüò, âïñåßùò ôïõ Ðëáôõóôüìïõ. ÁíáöÝñåôáé óôá
ö. 159á - 160á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ëéôüóåëï, ÈÝñìá êáé Ôïðüëïõ. Óôá ö. 160â - 166â,
õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò. ÕðÞñ÷å ìÝ÷ñé ôï 1834.
17. Ãüñéáíç (Áãüñéáíç)^ ç óçìåñéíÞ ìÜëëïí ¢íù Áãüñéáíç ôïõ Äïìïêïý.
ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 6â, ìå ôïí ïéêéóìü Âåëåóéþôåò. Óôá ö. 7á - 7â õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
18. Ãüñéáíç ôçò Óðåñ÷åéÜäáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 172á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÓåëéáíÞ
êáé ÖôÝñç. Óôá ö. 172â - 173á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
19. ÄáñìÝíç ÑÜ÷ç (ÃäáñìÝíç ÑÜ÷ç)? ç óçìåñéíÞ ÃñáììÝíç. ÁíáöÝñåôáé óôá ö.
132á - 133á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Êáíáðßôæá, Ðáëéïýñé, ÌÜñáèïò êáé Áñ÷Üíç. Óôá ö.
133â - 134â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
20. Äïìïêüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 1á - 2á. Óôá ö. 2â - 4á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
21. ÄñáìÜëá^ ôï óçìåñéíü Ìáêñïëßâáäï ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 25á, ìå
ôïõò ïéêéóìïýò Áâáñíßôæá, Ëåõèåñï÷þñé êáé ÐáëáìÜ. Óôá ö. 25â - 26á, õðÜñ÷ïõí
ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
22. Äõï ÂïõíÜ. ÁíáöÝñïíôáé óôï ö. 131â, ìå ôïí ïéêéóìü ÐñïöÞôçò Çëßáò. Ç
ãñáöÞ ôïõ öýëëïõ åßíáé ìåôáãåíÝóôåñç ôçò áñ÷éêÞò.
23. ÆáðÜíôé^ äéáëõìÝíïò ïéêéóìüò, êïíôÜ óôïí ïéêéóìü ¢ãéïò Ãåþñãéïò, íïôßùò ôçò
ÎõíéÜäáò, åêåß üðïõ ôï ïìþíõìï Äáóüêôçìá ôïõ Ã. Êáóóéäüðïõëïõ. ÁíáöÝñåôáé óôá
ö. 27á - 27â, ìå ôïí ïéêéóìü ÓìïêïâÜêé. Óôá ö. 27â - 28á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
24. ÆåìéáíÞ (ÆçìéáíÞ)^ ôï óçìåñéíü Äßêáóôñï ôïõ Ôõìöñçóôïý. ÁíáöÝñåôáé óôá
ö. 187á - 187â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Íåï÷þñé êáé Óêõñëéáñþôïõò. Óôá ö. 188á - 201â,
25. Æçôïýíé^ ç Ëáìßá. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 241á - 243á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÓïõëÜêé,
ÊïðïôÜäåò êáé Êüìá. Óôï ö. 43â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
26. ÈÝñìá^ áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 159á ìå ôïõò ïéêéóìïýò
Ãëáâáíßôæá, Ëéôüóåëï êáé Ôïðüëïõ.
27. ÊáÀôæá^ ç óçìåñéíÞ ÌáêñõñÜ÷ç ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 47á - 49á.
28. ÊáëáìÜêé. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò ðïõ åß÷å åíùèåß ìå ôïí ïéêéóìü ÄåñâÝíé
Öïýñêá. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 121â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ñïãüæéáíï, ËÜëá, ËéáíïêëÜäé,
Áìïýñé êáé Íé÷þñé. Óôá ö. 122á - 122â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
29. Êáíáðßôæá. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 132á - 133á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Ðáëéïýñé, ÄáñìÝíç ÑÜ÷ç, ÌÜñáèïò êáé Áñ÷Üíç. Óôá ö. 133â - 134â,
30. ÊÜøç ôïõ Ôõìöñçóôïý. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 178á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ËïõêÜäá,
ÑïõóéáíÞ, ÌïéôæïõñÜêé, ÌåñôéêÜäá, Ãáñäßêé êáé ôçí ËÜóðç ôïõ Êáñðåíçóßïõ. Óôá
ö. 178â - 179á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
31. Êüìá (Êüììá). ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 241á - 243á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Æçôïýíé,
ÓïõëÜêé êáé ÊïðïôÜäåò. Óôï ö. 243â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
32. Êüðáíïò. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò äõôéêþò ôçò ÕðÜôçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 119á -
119â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ¢ðïõëáò, ÌéîéÜôåò, Ìðßñìç, Ìðïãüìçëïò êáé Áëðï÷þñé.
33. ÊïðïôÜäåò^ ïé óçìåñéíïß ÊïìðïôÜäåò. ÁíáöÝñïíôáé óôá ö. 241á - 243á, ìå
ôïõò ïéêéóìïýò Æçôïýíé, ÓïõëÜêé êáé Êüìá. Óôï ö. 243â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
34. ÊïóôñÜâá. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò, êïíôÜ óôïí ïéêéóìü Íåï÷þñé ôïõ
Ôõìöñçóôïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 182á - 183á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ðáëáéüêáóôñï êáé
Ðåñßëåðôï. Óôá ö. 183â - 185â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
35. Êïýñíïõâïò^ ï óçìåñéíüò Ôñßëïöïò ôçò Ëáìßáò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 135á -
136á. Óôá ö. 136â - 137â, õðÜñ÷ïõí ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò ãñáöÝò.
36. Êñïýìáò (;). Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 22á - 22â, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ôïõ Äïìïêïý ÌçëéÜ, Ôáïõêëß êáé ÔåñâÝíé. Óôá ö. 23á - 24á, õðÜñ÷ïõí
37. ËÜëá^ ç óçìåñéíÞ ÑïäùíéÜ ôçò ÕðÜôçò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 121â, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Ñïãüæéáíï, ËéáíïêëÜäé, ÊáëáìÜêé, Áìïýñé êáé Íé÷þñé. Óôá ö. 122á - 122â,
38. Ëåõèåñï÷þñé^ ôï óçìåñéíü Åëåõèåñï÷þñé ôçò Ëáìßáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 25á,
ìå ôïõò ïéêéóìïýò Áâáñíßôæá, ÄñáìÜëá êáé ÐáëáìÜ. Óôá ö. 25â - 26á, õðÜñ÷ïõí
39. ËÞöáêáò (ÁëÞöáêáò)^ ïé óçìåñéíÝò ÊáñõÝò ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö.
22á - 22â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÌçëéÜ, Ôáïõêëß, Êñïýìáò (;) êáé ÔåñâÝíé. Óôá ö. 23á -
24á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
40. ËéáíïêëÜäé. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 121â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ñïãüæéáíï, ËÜëá,
ÊáëáìÜêé, Áìïýñé êáé Íé÷þñé. Óôá ö. 122á - 122â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò
ôçò ðñþôçò.
41. Ëéôüóåëï ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 159á - 160á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò
Ãëáâáíßôæá, ÈÝñìá êáé Ôïðüëïõ. Óôá ö. 160â - 166â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
42. ËïõêÜäá. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 178á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ÑïõóéáíÞ, ÊÜøç, ÌáôæïõñÜêé, ÌåñôçêÜäá, Ãáñäßêé êáé ôçí ËÜóðç ôïõ
Êáñðåíçóßïõ. Óôá ö. 178â - 179á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
43. Ëõðü êáé ËõôÜ. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 97á - 97â. Óôï
ö. 97â, õðÜñ÷ïõí ëßãïé óôß÷ïé ìå ãñáöÞ ìåôáãåíÝóôåñç ôçò ðñþôçò.
44. Ìáâñßëëïí^ ôï óçìåñéíü Ìáõñßëï ôïõ Ôõìöñçóôïý. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 181á,
óôï ïðïßï ïé ãñáöÝò åßíáé ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
45. ÌÜêñåóé^ ç óçìåñéíÞ ÌÜêñõóç ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 174á, ìå
ôïõò ïéêéóìïýò Ðëáôýóôïìï, Âáñéìðüðç, Áìáëüôåò êáé ×áëßëé. Óôá ö. 174â - 175â,
46. Ìáêñéëßâáäï ôçò Ëáìßáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 245â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò
ÔñÝìïõóá, Óôéëßäá, Óåðïýíôùí êáé Á÷ëÜäç.
47. ÌÜñáèïò. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 132á - 133á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Êáíáðßôæá, Ðáëéïýñé, ÄáñìÝíç ÑÜ÷ç, Áñ÷Üíç. Óôá ö. 133â - 134â,
48. ÌåñôçêÜäá^ ç óçìåñéíÞ ÌåñêÜäá. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 178á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò
ËïõêÜäá, ÑïõóéáíÞ, ÊÜøç, ÌïéôæïõñÜêé, Ãáñäßêé êáé ôçí ËÜóðç ôïõ Êáñðåíçóßïõ.
Óôá ö. 178â - 179á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
49. ÌçëéÜ. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 22á - 22â, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Ôáïõêëß - Êñïýìáò (;) ËÞöáêá êáé ÔåñâÝíé. Óôá ö. 23á - 24á, õðÜñ÷ïõí
50. ÌéîéÜôåò^ ïé óçìåñéíïß ÌåîéÜôåò ôçò Ëáìßáò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 119á - 119â,
ìå ôïõò ïéêéóìïýò ¢ðïõëáò, Ìðßñìç, Êüðáíïò, Ìðïãüìçëïò êáé Áëðï÷þñé. Óôá ö.
120á - 120â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
51. ÌïéôæïõñÜêé. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò áðÝíáíôé áðü ôïí Ôõìöñçóôü. ÁíáöÝñåôáé
óôï ö. 178á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ËïõêÜäá, ÊÜøç, ÌåñôçêÜäá, Ãáñäßêé êáé ôçí ËÜóðç
ôïõ Êáñðåíçóßïõ. Óôá ö. 178â - 179á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
52. Ìðßñìç (Éìßñìðåç)^ ç óçìåñéíÞ ÁíèÞëç. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 119á - 119â, ìå
ôïõò ïéêéóìïýò ¢ðïõëáò, ÌéîéÜôåò, Êüðáíïò, Ìðïãüìçëïò êáé Áëðï÷þñé. Óôá ö.
120á - 120â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
53. Ìðïãüìçëïò^ ôï óçìåñéíü Áñãõñï÷þñé ôçò ÕðÜôçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 119á -
119â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ìå ôïõò ïðïßïõò áíáöÝñåôáé êáé ï ðñïçãïýìåíïò ïéêéóìüò
(Ìðßñìç).
54. ÌðïõñíÜñäïõ. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 5á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Ôæåñêïõâßôæá êáé ÓêÜñìéôæá ôïõ Äïìïêïý. Óôá ö. 5â - 6á, õðÜñ÷ïõí
55. ÌðïõöëéáíÜ (Ìðñïýöëéáíç)^ ôï óçìåñéíü Äßëïöï ôçò Óðåñ÷åéÜäáò.
ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 173â, óôï ïðïßï ïé ãñáöÝò åßíáé ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò áñ÷éêÞò.
56. ÍÝá ÐÜôñá^ ç ÕðÜôç. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 116á - 117á. Óôá ö. 117â - 118â,
57. Íåï÷þñé ôïõ Ôõìöñçóôïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 187á - 187â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò
ÆåìéáíÞ êáé Óêïñëéáñþôïõò. Óôá ö. 188á - 201â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò
58. Íé÷þñé. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 121â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò
Ñïãüæéáíï, ËÜëá, ËéáíïêëÜäé, ÊáëáìÜêé êáé Áìïýñé. Óôá ö. 122á - 122â, õðÜñ÷ïõí
59. Ïæåñüò^ ï óçìåñéíüò ¢ãéïò ÓôÝöáíïò ôïõ Äïìïêïý.
ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 18á - 19á. Óôá ö. 19á - 19â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò
60. ÏìâñéáêÞ ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 12á - 13á. Óôá ö. 13â - 15á,
61. Ðáëáéüêáóôñï ôïõ Ôõìöñçóôïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 182á - 183á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ÊïóôñÜâá êáé Ðåñßëåðôï. ÁíáöÝñåôáé êáé óôï ö. 186á, ìå ãñáöÝò ôùí åôþí
1786 êáé 1825.
62. Ðáëáéüêáóôñï. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò, åÜí äåí ôáõôßæåôáé ìå ôïí
ðñïçãïýìåíï. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 21á, óôï ïðïßï ç ãñáöÞ åßíáé ôïõ 18ïõ áé.
63. ÐáëáìÜ^ ï óçìåñéíüò ÐáëáìÜò ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 25á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Áâáñíßôæá, ÄñáìÜëá êáé Ëåõèåñï÷þñé. Óôá ö. 25â - 26á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
64. Ðáëéïýñé ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 132á - 133á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò
Êáíáðßôæá, ÄáñìÝíç ÑÜ÷ç, ÌÜñáèï êáé Áñ÷Üíç. Óôá ö. 133â - 134â, õðÜñ÷ïõí
65. Ðáíáãßá ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 16á - 17á, óôá ïðïßá ïé ãñáöÝò
åßíáé ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
66. ÐÜðá^ ôï óçìåñéíü Ìåóï÷þñé ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 55á - 57á,
ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÓÝëéóêá êáé ÔæÜôæá. Óôá ö. 57â - 60â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
67. Ðåñßëåðôï^ ôï óçìåñéíü Ðåñßâëåðôï ôïõ Ôõìöñçóôïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 182á
- 183á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÊïóôñÜâá êáé Ðáëáéüêáóôñï. Óôá ö. 183â - 187â, õðÜñ÷ïõí
68. Ðëáôýóôïìï. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 174á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÌÜêñåóé,
Âáñéìðüðç, Áìáëüôåò êáé ×áëßëé. Óôá ö. 174â - 176á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
69. ÐñïöÞôçò Çëßáò. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé ìå ôïí ïéêéóìü Äõï
ÂïõíÜ, óôï ö. 131â, óôï ïðïßï ïé ãñáöÝò åßíáé ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
70. ÑïâïëéÜñçò^ ôï óçìåñéíü ÑïâïëéÜñé ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 150â
- 152â. óôá ö. 152â - 158á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
71. Ñïãüæéáíï^ ôï óçìåñéíü Êáðíï÷þñé ôçò ÕðÜôçò, óõíïéêéóìüò ôçò ÊáóôáíéÜò.
ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 121â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ËÜëá, ËéáíïêëÜäé, ÊáëáìÜêé, Áìïýñé êáé
Íé÷þñé. Óôá ö. 122á - 122â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
72. ÑïõóéáíÞ^ äéáëõìÝíïò ïéêéóìüò, áíÜìåóá óôï Ãáñäßêé êáé óôïí Ôõìöñçóôü.
ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 178á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ËïõêÜäá, ÊÜøç, ÌïéôæïõñÜêé,
ÌåñôçêÜäá, Ãáñäßêé êáé ËÜóðç ôïõ Êáñðåíçóßïõ. Óôá ö. 178â - 179á, õðÜñ÷ïõí
73. Ñùìáßéêç ÊáñÝá. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 124á - 128á.
Óôá ö. 128á - 130á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
74. ÓåëéáíÞ^ ôá óçìåñéíÜ ÌÜñìáñá ôçò Óðåñ÷åéÜäáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 172á, ìå
ôïõò ïéêéóìïýò Ãüñéáíç êáé ÖôÝñç. Óôá ö. 172â - 173á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
75. ÓÝëéóêá. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 55á - 57á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ÐÜðá êáé ÔæÜôæá.
76. Óåðïýíôùí^ äéáëõìÝíïò ìåôÜ ôï 1830 ïéêéóìüò ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé
óôï ö. 245â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÔñÝìïõóá, Óôéëßäá, Á÷ëÜäç êáé Ìáêñéëßâáäï.
77. ÓêÜñìïéôæá^ ï óçìåñéíüò Èáõìáêüò ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 5á, ìå

ôïõò ïéêéóìïýò Ôæåñêïõâßôóá êáé ÌðïõñíÜñäïõ. Óôá ö. 5â - 6á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
78. Óêïñëéáñéþôáéò (;)^ ç óçìåñéíÞ Óêüñëéá ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö.
187á - 187â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÆåìéáíÞ êáé Íåï÷þñé. Óôá ö. 188á - 201â, õðÜñ÷ïõí
79. ÓìïêïâÜêé^ ìÜëëïí ï óçìåñéíüò Ðýñãïò ôçò ÕðÜôçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 27á -
27â, ìå ôï ÆáðÜíôé ôïõ Äïìïêïý. Óôá ö. 27â - 28á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò
80. ÓïõëÜêé. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò, äõôéêÜ ôùí Êáëõâßùí. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 241á
- 243á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Æçôïýíé, ÊïðïôÜäåò êáé Êüìá. Óôá ö. 243á - 243â,
81. Óïöïý. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò, áíÜìåóá óôçí Ìáêñáêþìç êáé óôçí Ôóïýêá.
ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 167á - 168â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÔæÞêá êáé ÂÞôïëç. Óôá ö. 168â -
82. Óôõëßäá. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 245â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ìáêñéëßâáäï, ÔñÝìïõóá,
Óåðïýíôùí êáé Á÷ëÜäç.
83. Ôáïõêëß (Íôáïõêëß)^ ç óçìåñéíÞ ÎõíéÜäá ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö.
22á - 22â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÌçëéÜ, Êñïýìáò (;) ËÞöáêáò êáé ÔåñâÝíé. Óôá ö. 23á -
84. ÔåñâÝíé (ÍôåñâÝíé)^ ôï óçìåñéíü ÊáëáìÜêé ôïõ Äïìïêïý. ÁíáöÝñåôáé óôá ö.
22á - 22â, üðùò êáé ï ðñïçãïýìåíïò ïéêéóìüò (Ôáïõêëß).
85. ÔæÜôæá. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò, êïíôÜ óôçí Ñåíôßíá. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 55á -
57á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÐÜðá êáé ÓÝëéóêá. Óôá ö. 57â - 60â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
86. Ôæåñêïõâßôæá^ ç óçìåñéíÞ ÐáëéïêåñáóéÜ ôçò Ëáìßáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 5á,
ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÌðïõñíÜñäïõ êáé ÓêÜñìéôæá. Óôá ö. 5â - 6á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
87. ÔæÝñíá20. ÄéáëõìÝíïò ïéêéóìüò ìåôáîý ôïõ Äïìïêïý, ôçò ÏìâñéáêÞò êáé ôçò
¢íù Áãüñéáíçò. ÁíáöÝñåôáé óôá ö. 8â - 9á. Óôï ö. 9â, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò
88. ÔæÞêá. ÌÜëëïí Ôæïýêá, ç óçìåñéíÞ Ôóïýêá ôçò Ìáêñáêþìçò. ÁíáöÝñåôáé
óôá ö. 167á - 168â, ìå ôïõò ïéêéóìïýò Óïöïý êáé ÂÞôïëç. Óôá ö. 168â - 171á,
89. Ôïðüëïõ^ áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 159á, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò ÈÝñìá, ÔñÝìïõóá, Óåðïýíôùí, Óôéëßäá êáé Á÷ëÜäç.
90. ÔñÝìïõóá. Áðñïóäéüñéóôïò ïéêéóìüò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 245â, ìå ôïõò
ïéêéóìïýò Ìáêñïëßâáäï, Óôéëßäá, Óåðïýíôùí êáé Á÷ëÜäç.
91. ÖôÝñç ôçò Óðåñ÷åéÜäáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 172á, ìå ôïõò ïéêéóìïýò ÓåëéáíÞ
êáé Ãüñéáíç. Óôá ö. 172â - 173á, õðÜñ÷ïõí ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò.
92. ×áëßëé^ ç óçìåñéíÞ Ìåóïðïôáìßá ôçò Óðåñ÷åéÜäáò. ÁíáöÝñåôáé óôï ö. 174á,
ìå ôïõò ïéêéóìïýò Ðëáôýóôïìï, ÌÜêñåóé, Âáñéìðüðç êáé Áìáëüôåò. Óôá ö. 174â -
Áðü ôïõò 92 ïéêéóìïýò, ïé 63 õðÜñ÷ïõí êáé óÞìåñá, åíþ ïé 29 åßíáé äéáëõìÝíïé.

Áðü ôïõò 29, ôïõò 17 ôïõò ÷áñáêôçñßæïõìå áðñïóäéüñéóôïõò, êáèþò äåí ìðïñÝóáìå
íá ôïõò ôáõôßóïõìå. Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò: Áëðï÷þñé, ¢ðïõëáò, ÈÝñìá, Êáíáðßôæá,

Êñïýìáò, ËïõêÜäá, Ëõðü êáé ËõôÜ, ÌÜñáèïò, ÌçëéÜ, ÌðïõñíÜäïõ, Íé÷þñé,
Ðáëáéüêáóôñï, ÐñïöÞôçò Çëßáò, Ñùìáßéêç ÊáñÝá, ÓÝëéóêá, Ôïðüëïõ êáé ÔñÝìïõóá.
Ãéá ôïõò Üëëïõò 12, ôïõò Ãëáâáíßôóá, ÆáðÜíôé, ÊáëáìÜêé, Êüðáíïò, ÊïóôñÜâá,
ÌïéôæïõñÜêé, ÑïõóéáíÞ, Óåðïýíôùí, ÓïõëÜêé, ÔæÜôæá êáé ÔæÝñíá, áí êáé äåí
õößóôáíôáé óÞìåñá, ãíùñßæïõìå ðïý âñßóêïíôáí.
¼óïí áöïñÜ ôçí ðáëáéüôçôá ôùí ïéêéóìþí, ïé ðëçñïöïñßåò ôçò ðñïèÝóåùò åßíáé
ðïëýôéìåò. Áðü ôïõò 92 ïéêéóìïýò, ïé 85 áíáöÝñïíôáé óå êáôáãñáöÝò ôçò ðñþôçò
ãñáöÞò, ãåãïíüò ðïõ óçìáßíåé üôé õðÞñ÷áí ðåñß ôï 1640. ÂÝâáéá, äåí ãíùñßæïõìå
ðüóï ðñéí åß÷áí äçìéïõñãçèåß, áëëÜ áõôü åßíáé Ýíá ðïëýôéìï óôïé÷åßï. Óßãïõñá,
ðñïûðÞñ÷áí êÜðïéåò äåêáåôßåò ðñéí, ôïõëÜ÷éóôïí. Ïé åðôÜ ðïõ äåí åßíáé ôçò ðñþôçò
ãñáöÞò äåí ãíùñßæïõìå ðüóï ìåôáãåíÝóôåñïé åßíáé, áöïý, ìå åîáßñåóç Ýíáí ïéêéóìü,
ïé ãñáöÝò åßíáé á÷ñïíïëüãçôåò. Ìðïñïýìå óßãïõñá íá ðïýìå üôé ïé ïéêéóìïß ÁãÜ
(Óðåñ÷åéÜäá), Äõï ÂïõíÜ, Ìáâñßëïí (Ìáõñßëï), ÌðïõöëéáíÜ (Ìðñïýöëéáíç),
Ðáíáãßá ôïõ Äïìïêïý, ÐñïöÞôçò Çëßáò (áðñïóäéüñéóôïò) äçìéïõñãÞèçêáí ìåôÜ ôï
1640 êáé ðñéí ôïí 19ï áéþíá, ÷ùñßò íá åßìáóôå óå èÝóç íá ïñßóïõìå áêñéâÝóôåñá ôï
÷ñïíéêü óçìåßï, åíþ ãéá Ýíáí, ôï (áðñïóäéüñéóôï) Ðáëáéüêáóôñï, ìðïñïýìå íá
ðïýìå üôé ç ãñáöÞ ôïõ åßíáé ôïõ ÉÇ´ áéþíá.
¼óïí áöïñÜ ôïí ÷ñüíï äéáëýóåùò ôùí ÷áñáêôçñéæïìÝíùí ùò äéáëõìÝíùí -
áðñïóäéïñßóôùí, äåí Ý÷ïõìå ðïëëÜ óôïé÷åßá. ¼ëïé ôïõò, ìå åîáßñåóç ôïõò ÐñïöÞôç
Çëßá, Ðáëáéüêáóôñï, ÈÝñìá, Óåðïýíôùí êáé Ôïðüëïõ, ìíçìïíåýïíôáé êáé óå öýëëá
ìå ãñáöÝò ìåôáãåíÝóôåñåò ôçò ðñþôçò, ãåãïíüò ðïõ óçìáßíåé üôé åðÝæçóáí ãéá
êÜðïéï äéÜóôçìá ìåôÜ ôï ci 1640, ÷ùñßò üìùò íá ãíùñßæïõìå ãéá ðüóï. ÂÝâáéá, ãéá
ôïí ðñïìíçìïíåõèÝíôá Óåðïýíôùí, üðùò êáé ãéá ôçí Ãëáâáíßôóá, ãíùñßæïõìå üôé
õðÞñ÷áí ðåñß ôï 1830, áëëÜ áõôÝò åßíáé ïé ìïíáäéêÝò óáöåßò áíáöïñÝò.
1. Ðåñéóóüôåñá ãéá ôéò ðñïèÝóåéò êáé ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò, âë. Âáóßëçò Ê. Óðáíüò, Ïé ïéêéóìïß
ôçò âïñåéïäõôéêÞò Èåóóáëßáò êáôÜ ôçí Ôïõñêïêñáôßá (14ïò - 19ïò áé.), äéä. ÄéáôñéâÞ, ËÜñéóá 2002
(õðü Ýêäïóç), ó. 71 - 72.
2. Ðáñïõóßáóç ôïõ ÷åéñïãñÜöïõ Ýêáíå ï Êþóôáò Óðáíüò (Ïé êáñäéôóéþôéêïé ïéêéóìïß óôçí
ðñüèåóç ôçò ÌïíÞò ôçò Ñåíôßíáò, 1640 ci - 19ïò áé., Èåóóáëéêü Çìåñïëüãéï, 25 (ËÜñéóá 1994) 129 -
136.
3. Ðáñïõóßá^ åííïåß ðáññçóßá. Ç ðáññçóßá ÷ñçóéìïðïéïýíôáí, üðùò êáé ç ðñüèåóç, ãéá ôçí
áíáãñáöÞ ïíïìÜôùí (ðñïêåéìÝíïõ íá ìíçìïíåýïíôáé) äùñçôþí. ÓõíÞèùò óôéò ðáññçóßåò
áíáãñÜöïíôáí ïíüìáôá êåêïéìçìÝíùí. Ðåñéóóüôåñá óôï Âáó. Óðáíüò, Ïé ïéêéóìïß, ü.ð., ó. 71 - 72.
4. ¢óðñá^ < ìåóáéùíéêü Üóðñïí < ëáôéí. Asprum (ôñá÷ý)= ôá ÷ñÞìáôá ãåíéêÜ, áëëÜ êáé
ôïõñêéêü íüìéóìá, õðïäéáßñåóç ôïõ para (1/3). Âë. Í.Ð. Áíäñéþôçò, Åôõìïëïãéêü ëåîéêü ôçò ÊïéíÞò
ÍåïåëëçíéêÞò, Ýêä. Á.Ð.È. - ºäñõìá Ìáíüëç Ôñéáíôáöõëëßäç, Èåóóáëïíßêç 1967,² 38.
5. ÁôëÜæé < ôïõñ. Atlas^ ãõáëéóôåñü ýöáóìá. Âë. Faruk Tunkay - Ëåùí. ÊáñáôæÜò,,
Ôïõñêïåëëçíéêü ëåîéêü, ÁèÞíá 2000, ó. 49 "¸íá ìáôß áôëÜæé" ðñÝðåé íá óçìáßíåé ìéá ïñéóìÝíç
ðïóüôçôá ôïõ õöÜóìáôïò áõôïý.
6. Ï ÷ñüíïò áñ÷éåñáôßáò ôïõ ÉùóÞö äåí åßíáé ãíùóôüò ìå áêñßâåéá. Ï Âáó. ÁôÝóçò (Åðéóêïðéêïß
êáôÜëïãïé ôçò Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò áð' áñ÷Þò ìÝ÷ñé óÞìåñïí, åí ÁèÞíáéò 1975, 277) áíáöÝñåé ùò
Ýôïò åíÜñîåþò ôçò ôï 1657, áëëÜ äåí ãíùñßæåé ôï Ýôïò ëÞîåùò. ×Üñç óôçí ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò,
ãíùñßæïõìå ôþñá üôé ï ÉùóÞö Â´ áñ÷éåñÜôåõóå êáé ìåôÜ ôéò 18.10.1660.
7. Âë. Âáó. ÁôÝóçò, ü.ð., ó. 274.
8. Ôá êïéíïâéÜôéêá åßíáé ðñïöáíþò ôá ôïõ êïéíïâßïõ, äçëáäÞ ôá ôùí ìïíá÷þí. "ÅãñÜöç ï
ìçôñïðïëßôçò åéò ôá êïéíïâéÜôéêá" ðñÝðåé íá óçìáßíåé üôé óõíåéóÝöåñå õðÝñ ôùí ìïíá÷þí êáé ôï
üíïìÜ ôïõ åãñÜöç óôá ó÷åôéêÜ âéâëßá ãéá íá ìíçìïíåýåôáé.
9. Âë. Äçì. ÍÜôóéïò, Èåóóáëïß åðßóêïðïé óôç Ìçôñüðïëç ôçò ÕðÜôçò, Èåóóáëéêü Çìåñïëüãéï, 4
(1983) 177.
11. Ãñüóé < ôïõñ. gurus^ íüìéóìá õðïäéáéñïýìåíï óå 40 ðáñÜäåò êáé 120 Üóðñá. Âë. ÅõÜããåëïò
Ìðüãêáò, ÔïõñêéêÝò ëÝîåéò óå ðáëáéüôåñá åëëçíéêÜ êåßìåíá, ÈåóóáëéêÜ ×ñïíéêÜ, 7 - 8 (ÁèÞíá
1959) 198.
14. Âë. êáé ÈùìÜò Å. ÆáñêÜäáò, Ôï ÷ùñéü Êáôáöýãé ÁãñÜöùí, 73.
15. Âë. Âáó. ÁôÝóçò, ü.ð., ó. 279 - 280.
18. Ï ÁèáíÜóéïò áíáöÝñåôáé óôçí åðéãñáöÞ ôïõ êáèïëéêïý ôçò ÌïíÞò ôïõ Áãßïõ Áèáíáóßïõ ôçò
ÏìâñéáêÞò, ôïí ÖåâñïõÜñéï ôïõ 1810. Âë. Ê. Ôóïõôóïõëüðïõëïò, ÉåñÜ ÌïíÞ Áãßïõ Áèáíáóßïõ
ÏìâñéáêÞò, ×ñïíéêÜ ôçò Åðáñ÷ßáò Äïìïêïý, 2 (ÁèÞíá 1982) 93 - 94. Åðßóçò áíáöÝñåôáé óôçí
åðéãñáöÞ ôïõ Áãßïõ Äçìçôñßïõ ôçò ÁíÜâñáò Áëìõñïý. Âë. È.Ê. ÊáñáôæÜò, Éóôïñßá Åðáñ÷ßáò
Äïìïêïý, ÁèÞíáé 1962, 55.
19. Ôï üíïìá áõôü, áðü ôõðïãñáöéêü ëÜèïò, Ýãéíå Êáëïýäá óôçí ìåëÝôç ôïõ Êþóôá Óðáíïý. Ôá
÷ùñéÜ ôïõ Äïìïêïý êáé ôá ïíüìáôá ôùí áöéåñùôþí ôïõò óôçí á´ ãñáöÞ ôçò ðñüèåóçò ôçò Ñåíôßíáò
ãýñù óôá 1640, ×ñïíéêÜ ôçò Åðáñ÷ßáò Äïìïêïý, 7 (ÁèÞíá 1996) 20, åíþ óôçí ó. 29 åßíáé ãñáììÝíï
ïñèÜ.
20. Ãéá ôïõò ïéêéóìïýò ðïõ õðÜñ÷ïõí êáé óÞìåñá, âë. Áëåî. È. ÄñáêÜêçò - Óôõë. É. Êïýíäïõñïò,
Áñ÷åßá ðåñß ôçò óõóôÜóåùò êáé åîåëßîåùò ôùí ÄÞìùí êáé ÊïéíïôÞôùí 1836 - 1939 êáé ôçò äéïéêçôéêÞò
äéáéñÝóåùò ôïõ ÊñÜôïõò, ô.â´, ÁèÞíáé 1940, 741 ê.å. Ãéá ôïõò äéáëõìÝíïõò êáé áðñïóäéïñßóôïõò, ìáò
âïÞèçóáí êõñßùò ïé ê. Êùíóôáíôßíïò Êïôóßëçò êáé ÄçìÞôñéïò ÍÜôóéïò, ôïõò ïðïßïõò êáé
åõ÷áñéóôïýìå èåñìÜ.
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
ÌÜíèïò Ê. ×ñéóôïöüñïõ
ãåùðüíïò
ðñüåäñïò ôçò Åôáéñåßáò Éóôïñéêþí
êáé Ëáïãñáöéêþí Åñåõíþí ÁôáëÜíôçò
ÈÅÌÁ
Ï åðßóêïðïò Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò
1762 - 1861
"….ôï ôçò áñåôÞò ðáíôá÷ïý ôßìéïí….."
Ï Ïñèüäïîïò ÐïéìåíÜñ÷çò
Ï Ýíèåñìïò æçëùôÞò ôùí ãñáììÜôùí
Ï ãåííáßïò êáé öëïãåñüò ðáôñéþôçò
Ôï ôÝëïò ôïõ
ÌíÞìåò êáé áøåõäåßò ìáñôõñßåò ãéá ôï Íåüöõôï
Ç ÁôáëÜíôç ôéìÜ ôïí Åðßóêïðü ôçò Íåüöõôï
106 ÌÜíèïò Ê. ×ñéóôïöüñïõ
1. Ï ÏÑÈÏÄÏÎÏÓ ÐÏÉÌÅÍÁÑ×ÇÓ
Ï
Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò ãåííÞèçêå óôçí ÁèÞíá óôéò 2 Íïåìâñßïõ 1762.
Ãïíåßò ôïõ Þôáí ï ÄçìÞôñéïò êáé ç Ìáñßá ÌåôáîÜ. Ôï áðü ôçò éåñÜò
êïëõìâÞèñáò üíïìÜ ôïõ Þôáí Íéêüëáïò. Óå çëéêßá Ýîé ÷ñüíùí Ýìåéíå
ïñöáíüò áðü ðáôÝñá êáé ï èåßïò ôïõ, Óõìåþí ÌåôáîÜò, éåñÝáò, ôïí áíÝëáâå õðü ôçí
ðñïóôáóßá ôïõ.
Ôåëåßùóå ìå æÞëï ôéò óðïõäÝò ôïõ óôçí ÁèÞíá êïíôÜ óôïí ÉùÜííç ÂåíéæÝëï,
Áèçíáßï åëëçíéóôÞ êáé óôïí ÉùÜííç Âüäá, Çðåéñþôç ìáèçìáôéêü.
Ãéá ëßãï ÷ñüíï äßäáîå ùò äÜóêáëïò óôç ìïíÞ ÐåíôÝëçò.
Åêåß ÷åéñïôïíÞèçêå äéÜêïíïò ìå ôï üíïìá Íåüöõôïò, óôéò 7 Áõãïýóôïõ 1792.
Áðü ôç ÌïíÞ ÐåíôÝëçò, êáô' Üëëïõò ìåí, ðñïóêëÞèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç
áðü ôï èåßï ôïõ ìçôñïðïëßôç Êáéóáñåßáò, êáô' Üëëïõò äå, áíáãêÜóôçêå í' áðÝëèåé
åêåß áðü ôçí åîÞò áéôßá: ëÜãíïò ãõíáßêá Ïèùìáíïý áãÜðçóå ôï ÄéÜêïíï Íåüöõôï
êáé åßðå óôïí éåñÝá Áèçíáßï üôé èÝëåé íá øáëëåß óôï óðßôé ôçò êáé ÷ñéóôéáíéêüò
áãéáóìüò ãéá ôçí ðáíþëç. Ï éåñÝáò ðÞãå êáé Ýêáíå ôïí áãéáóìü. Óôï ôÝëïò üìùò ôïõ
áãéáóìïý ç Ïèùìáíßäá ïñãßóôçêå êáôÜ ôïõ éåñÝá, ãéáôß äÞèåí äåí Ýêáíå ôÝëåéá ôï
êáèÞêïí ôïõ êáé ôïõ åßðå íá åðáíÝëèåé ôçí åðïìÝíç çìÝñá ìáæß ìå ôï äéÜêïíï. Ôçí
åðïìÝíç åðáíáëÞöèçêå ï áãéáóìüò ìáæß ìå ôï äéÜêïíï. Ôç óôéãìÞ äå ðïõ ï äéÜêïíïò
èõìéÜôéæå, ç ãõíáßêá ôïõ Ýêáíå íüçìá íá åéóÝëèåé êáé íá èõìéáôßóåé Ýíá óêïôåéíü
äùìÜôéï. Åêåß áõôÞ Ýêëåéóå ôçí ðüñôá êáé åðéôÝèçêå êáôÜ ôïõ äéáêüíïõ ìå ðáôáãþäç
öéëÞìáôá. ¸íôñïìïò ï Íåüöõôïò êáé ÷ùñßò íá ÷Üóåé ïýôå óôéãìÞ ôçí ðáñïõóßá
ðíåýìáôïò, õðïó÷Ýèçêå íá åðáíÝëèåé ôçí åðïìÝíç, íá øÜëëåé áõôüò ìüíïò ôÝëåéï
áãéáóìü. Ìüëéò áðáëëÜ÷ôçêå áðü ôïí êßíäõíï, Ýãéíå áìÝóùò Üöáíôïò êáé ôçí
åðïìÝíç âñÝèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç.
ÌåôÜ áðü ïëéãü÷ñïíç ðáñáìïíÞ åêåß, öåýãåé êáé ðçãáßíåé óôç ËéâáäåéÜ. Ï ôüôå
Åðßóêïðïò Ôáëáíôßïõ ÃáâñéÞë, Áèçíáßïò êáé áõôüò, åêôéìþíôáò ôéò áñåôÝò ðïõ
êïóìïýóáí ôï óõìðïëßôç ôïõ êáé ôçí ðáéäåßá ôïõ, ôïí ðñïóÝëáâå ùò áñ÷éäéÜêïíï êáé
ãñáììáôÝá ôçò ÅðéóêïðÞò.
Ôï 1803 ðåèáßíåé ï ÃáâñéÞë êáé ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ðñïåóôïý ôçò ËéâáäåéÜò
Ößëùíïò, ðïõ Þôáí åíÜñåôïò êáé éó÷õñüò êáé ìå áßôçóç üëùí ôùí êáôïßêùí ôçò
åðáñ÷ßáò Ôáëáíôßáò, ÷åéñïôïíåßôáé ÅÐÉÓÊÏÐÏÓ ÔÁËÁÍÔÉÏÕ.
Áðü ôç èÝóç ôïõ Åðéóêüðïõ åðß ôñéÜíôá óõíå÷Þ ÷ñüíéá ðïßìáíå ôïõò ðéóôïýò
Ëïêñïýò êáé ëåéôïõñãïýóå óôïí Éåñü Íáü ôïõ Áãßïõ Áèáíáóßïõ ôçò ôüôå ðïëß÷íçò
ôïõ Ôáëáíôßïõ, áöïóéùìÝíïò óôï ×ñéóôü êáé óôï ëáü ôïõ.
Ðñéí åêñáãåß ç åðáíÜóôáóç, ï ÁëÞ ÐáóÜò ðñïóêÜëåóå óôá ÃéÜííåíá ôï Íåüöõôï
üðïõ åêåß ü÷é ìüíï ôïí áðïãýìíùóå áðü ôçí ðåñéïõóßá ôçò ÅðéóêïðÞò ôïõ, áëëÜ êáé
ôïí áíÜãêáóå íá ÷ñåùèåß. ¾óôåñá áð' áõôü åðéóêÝöôçêå ìå óõóôÜóåéò ôïõ
Ðáôñéáñ÷åßïõ, ùò åðáßôçò, ðïëëÜ ìÝñç ôçò ÅõñùðáúêÞò Ôïõñêßáò ìå óêïðü íá
óõãêåíôñþóåé ÷ñÞìáôá êáé íá ðëçñþóåé ôá ÷ñÝç ôïõ.
Ôï 1823 ï Íåüöõôïò áíÝëáâå êáé ôç äéåýèõíóç ôçò ÅðéóêïðÞò Èåñìïðõëþí êáé ôï
ÌÜéï ôïõ ßäéïõ ÷ñüíïõ ìå åðéôáãÞ ôçò ðñïóùñéíÞò Äéïßêçóçò ôçò ÅëëÜäïò ïñßæåôáé
ôïðïôçñçôÞò ôçò åðáñ÷ßáò Áèçíþí.
Ôï ÌÜñôéï ôïõ 1824 äéïñßæåôáé ôïðïôçñçôÞò ôçò åðáñ÷ßáò Ðáñïíáîßáò êáé ôïí
Áýãïõóôï ôïõ ßäéïõ ÷ñüíïõ ôçò åðáñ÷ßáò ¾äñáò êáôüðéí ãíùìïäïôÞóåùò ôïõ
Âïõëåõôéêïý Óþìáôïò.
Ï åðßóêïðïò Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò (1762-1861) 107
"…íá äéïñéóèÞ ï ¢ãéïò Ôáëáíôßïõ êýñéïò Íåüöõôïò åð' áñåôÞ êáé óõíÝóåé ãíùóôüò
ïßïò ðñÝðåé íá åßíáé ï áñ÷éåñåýò, ðïëëÜ ðáèþí åí ôáõôþ êáé áðùëÝóáò åéò ôïí éåñüí
ôïýôïí áãþíá êáé Þäç åíäéáôñéâþí åí åêåßíç ôç íÞóù.
Ôç 23 Éïõëßïõ 1824 åí Íáõðëßù, ï Áíôéðñüåäñïò ÂñåóèÝíçò Èåïäþñçôïò. Ï Á´
Ãñáììáôåýò Éù. Óêáíäáëßäçò".
Ï óåâÜóìéïò éåñÜñ÷çò Ôáëáíôßïõ Ý÷áéñå âáèõôÜôçò åêôéìÞóåùò áðü åðéöáíåßò
¸ëëçíåò ôïõ åîùôåñéêïý, üðùò ìáñôõñïýí óùæüìåíåò ðñïò áõôüí, åðéóôïëÝò ôïõò.
Ï ÁëÝîáíäñïò Óôïýñôæáò, ôçò ÌïëäáõúêÞò ïéêïãÝíåéáò Óôïýñôæá, äçìïóéïëüãïò
ãñÜöåé ðñïò ôïí Ôáëáíôßïõ Íåüöõôï "…íá åêöñÜóù äéá ôçò ðáñïýóçò åðéóôïëÞò ìïõ,
ôï óÝâáò êáé ôçí åõãíùìïóýíçí, ôçí ïðïßáí óþæù ðñïò ôïéïýôïí ðïéìÝíá æçëùôÞí ôçò
êëïíïõìÝíçò êáè' çìÜò åõóåâåßáò, ïßïò åöÜíçò Ðáíéåñþôáôå, åéò ôçí åíåóôþóáí
öñéêþäç åðï÷Þí, ðáéäåýùí ôïõò áôÜêôïõò, íïõèåôþí ôïõò áóèåíåßò êáé åîåëÝãùí ôçí
öèïñïðïéÜí ôùí éåñïóýëùí ðáñáíïìßáí. Ôïí áãþíá ôïí êáëüí áãùíßæåóáé, éåñþôáôå
ôùí èåßùí Áðïóôüëùí äéÜäï÷å^ ìç äéåëéÜóçò, ìçäÝ áðáõäÞóçò, äéüôé áðïëëýìåèá
âåâáßùò, áí óâåóèÞ ðáñ' çìßí ï öùóôÞñ ôçò áìùìÞôïõ ðßóôåùò…".
ÁëëÜ êáé ïé óõìðáôñéþôåò ôïõ, Áèçíáßïé, æçôïýí ìå åðéóôïëÝò ôïõò, ðñïò ôïí
Ôáëáíôßïõ Íåüöõôï, ôçí ðáñïõóßá êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ åðßâëåøç.
"…Óåâáóìéþôáôå ÐÜôåñ… Ç åðáñ÷ßá ìáò óôåñåßôáé ôïí ðíåõìáôéêüí ðïéìÝíá ôçò, êáé
ôá ôçò åêêëçóßáò ìÝíïõóé áðñïóôÜôåõôá^ çìåßò êáé ïé ëïéðïß Óõìðïëßôáé åðéèõìïýìåí
íá óáò áðïëáýóùìåí Þäç åéò ôçí ößëçí Ðáôñßäá äéá íá ëÜâçôå ôçí èÝóéí, ôçí ïðïßáí ç
Ðáôñßò óõìöþíùò ìå ôáò êáôÜ êáéñüí ÄéïéêÞóåéò óáò åðñüóöåñå ÷Üñéí ôçò åíáñÝôïõ
äéáãùãÞ óáò êáé ôùí ðñïò ôï Ýèíïò ùöåëßìùí áãþíùí óáò…
Åí ÁèÞíáéò ôç 13 Éáíïõáñßïõ 1832. Ç êïéíüôçò ôùí Áèçíþí...".
Ï ÊõâåñíÞôçò ôçò ÅëëÜäïò, ÉùÜííçò Êáðïäßóôñéáò, ïñßæåé ôïí Ôáëáíôßïõ
Íåüöõôï ìÝëïò ôçò ðåíôáìåëïýò åêêëçóéáóôéêÞò åðéôñïðÞò, ãéá ôçí åîÝôáóç ôçò
åêêëçóéáóôéêÞò êáôáóôÜóåùò ôçò ÷þñáò êáé ôç èåñáðåßá ôùí áíáãêþí áõôÞò.
Ôï 1830 ï ÊõâåñíÞôçò ôçò ÅëëÜäïò ôïõ åìðéóôåýåôáé ôçí ðíåõìáôéêÞ ðñïóôáóßá
ôçò åðáñ÷ßáò ËéâáäåéÜò.
"…äéá äéáôÜãìáôïò ç Á - åîï÷üôçò, ï Ó. ÊõâåñíÞôçò çîßùóå íá óáò åìðéóôåõèÞ ôçí
ðíåõìáôéêÞí ðñïóôáóßáí ôçò åðáñ÷ßáò Ëåâáäåßáò… óõíôåèñåììÝíïé åî áñ÷Þò ìå éåñÜí
ðáéäåßáí, êáé äéáðñÝøáíôåò åéò ôçí ðíåõìáôéêÞí õðçñåóßáí^ åê Íåüôçôïò äßäåôáé
ðÜóáí ðåðïßèçóçí åéò ôçí ÊõâÝñíçóéí, üôé èÝëåôå äéåõèýíåé ôçí åêêëçóßáí ôïõ ×ñéóôïý,
ïäçãïýíôåò ôïí êëÞñïí êáé äé' áõôïý ôïí ëáüí, åéò íïìÜò Óùôçñßïõ êáé öáßíïíôåò ùò
ëý÷íïò åí áõ÷ìçñþ ôüðù áðü ôïí ïðïßïí åîÝëéðå ðïëý ÷ñüíïí ôï öùò ôïõ Óùôçñßïõ
ëüãïõ…
Åí Íáõðëßù ôç 28 ÌáÀïõ 1830. Ï åðß ôùí Åêêëçóéáóôéêþí êáé ôçò Äçìïóßïõ
Ðáéäåýóåùò Ãñáììáôåýò…".
Ôïí ßäéï ÷ñüíï, ôï 1830 äçëáäÞ, áíáëáìâÜíåé ôç äéïßêçóç ôùí Áèçíþí ìáæß ìå ôç
Äçìïãåñïíôßá.
ÂáñõóÞìáíôç êáé éóôïñéêÞ ðáñáìÝíåé ç áðü 8çò Éïõíßïõ 1832 åãêýêëéïò ôïõ
Ôáëáíôßïõ Íåïöýôïõ áðåõèõíüìåíç ðñïò ôïõò éåñåßò, äçìïãÝñïíôåò, ðñïêñßôïõò êáé
åêëåãìÝíïõò ×ñéóôéáíïýò ôçò åðáñ÷ßáò Ôáëáíôßïõ ìå ôçí ïðïßá áíáöÝñåôáé óôçí
Ýêëõóç ôùí çèþí êáôÜ ôçí åðï÷Þ åêåßíç.
Ôï 1833 õðïãñÜöåé ôï ðñùôüêïëëï ôçò 15çò Éïõëßïõ ùò ìÝëïò ôçò óõíåëåýóåùò
ôùí áñ÷éåñÝùí óôï Íáýðëéï ãéá ôçí áíáêÞñõîç ôïõ áõôïêÝöáëïõ ôçò Åêêëçóßáò ôçò
ÅëëÜäïò.
ÌåôÜ ôçí ÝêäïóÞ ôïõ ðåñß ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáôáóôáôéêïý äéáôÜãìáôïò ôçò 23çò
Éïõëßïõ 1833 êáé ôïõ êáèïñéóìïý ôùí åðéóêïðþí ôçò áõôïêÝöáëïõ Åêêëçóßáò,
äéïñßæåôáé Åðßóêïðïò ÁôôéêÞò, åíþ Åðßóêïðïò Ëïêñßäïò äéïñßæåôáé ï ÁãáèÜããåëïò
áðü ôçí Êýðñï. Ùò Åðßóêïðïò ÁôôéêÞò áíáðôýóóåé ìÝãéóôï æÞëï ãéá ôçí Åêêëçóßá
êáé ôïõò èåóìïýò ôçò.
Ôï 1833 äéïñßæåôáé óýìâïõëïò ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáé ôï 1834 ôïðïôçñçôÞò ôçò
Ìçôñïðüëåùò Áèçíþí. Ìå ôï Â. äéÜôáãìá, ôïí Éïýëéï ôïõ 1833, äéïñßæåôáé
óõìðëçñùìáôéêüò óýìâïõëïò ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáé áðü ôï 1841 Ýùò ôï 1850
óõìðëçñùìáôéêü ìÝëïò áõôÞò. Ôï 1850 ìåôÜ ôçí Ýêäïóç ôïõ "Óõíïäéêïý Ôüìïõ" áðü
ôï Ïéêïõìåíéêü Ðáôñéáñ÷åßï, ìå ôïí ïðïßï áíáêçñý÷ôçêå áõôïêÝöáëïò ç Ïñèüäïîïò
Åêêëçóßá ôçò ÅëëÜäïò, äéïñßæåôáé ìüíéìïò Ðñüåäñïò ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáé
ïíïìÜæåôáé Ìçôñïðïëßôçò Áèçíþí ìå ôï äéÜôáãìá ôçò 2áò Óåðôåìâñßïõ 1850.
Ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò åðß ôñéÜíôá óõíå÷Þ ÷ñüíéá äéïßêçóå óå ôñïìåñÜ
áíþìáëåò, ôñéêõìéþäåéò êáé öñéêôÝò ðåñéóôÜóåéò ôç äõóäéïßêçôï ôüôå ÅðéóêïðÞ
Ôáëáíôßïõ êáé åðß Üëëá åßêïóé ï÷ôþ ÷ñüíéá ôçí ÅðéóêïðÞ ÁôôéêÞò êáé ôç Ìçôñüðïëç
Áèçíþí.
Óôï ìáêñï÷ñüíéï ôïýôï äéÜóôçìá ôùí 58 ÷ñüíùí ïõäÝðïôå áêïýóôçêå êáôÜ ôïõ
éåñÜñ÷ç ïõäÝí, ïýôå ôï åëÜ÷éóôï, ïýôå ðáñÜðïíï, ïýôå ìïìöÞ, áëë' áíôßèåôá üëï ôï
×ñéóôåðþíõìï áõôïý ðïßìíéï óõ÷íüôáôá ëÜâáéíå áöïñìÞ íá åõëïãåß ôï üíïìÜ ôïõ.
Ï Íåüöõôïò õðÞñîå Ýíáò áðü ôïõò ìåãÜëïõò áãùíéóôÝò ÉåñÜñ÷åò, ï ïðïßïò
áëçèþò ôßìçóå ôïí Ïñèüäïîï Åëëçíéêü ÊëÞñï.
2. Ï ÅÍÈÅÑÌÏÓ ÆÇËÙÔÇÓ ÔÙÍ ÃÑÁÌÌÁÔÙÍ
Ï Íåüöõôïò:
- ¹ôáí Ýíèåñìïò æçëùôÞò ôçò ðñïüäïõ ôùí ãñáììÜôùí
- ¹ôáí ìÝëïò ôçò "Öéëïìïýóïõ Åôáéñåßáò" ðïõ éäñýèçêå ôï 1812
- ¹ôáí ìÝëïò ôçò ÖéëåêðáéäåõôéêÞò Åôáéñåßáò áðü ôçí ßäñõóÞ ôçò - 1836 - ç ïðïßá
ôïí ôßìçóå ìå Äßðëùìá êáé áñãõñü ÌåôÜëëéï ãéá ôéò ðñïóöåñèåßóåò ó' áõôÞ
õðçñåóßåò ôïõ
- Åêôüò áðü ôçí åêêëçóéáóôéêÞ äñÜóç áíÝðôõîå êáé óõããñáöéêÞ äñáóôçñéüôçôá
- ºäñõóå êáé ëåéôïýñãçóå êáôÜ ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò Ó÷ïëåßï
óôçí ÁôáëÜíôç. "…êáé ôïí õéüí, ÂåëÞ, ôïõ ùìïôÜôïõ åêåßíïõ ôõñÜííïõ ÁëÞ ÐáóÜ
êáôÝðåéóå íá óõíåéóöÝñåé ÷ñÞìáôá éêáíÜ ðñïò óýóôáóéí ó÷ïëåßïõ åí ÁôáëÜíôç åéò
åêðáßäåõóéí ôùí ÅëëÞíùí…".
Áñêåôïß ëüãïé ôïõ äçìïóéåýôçêáí óå åöçìåñßäåò ôùí Áèçíþí ôçò åðï÷Þò åêåßíçò.
¸ñãá ôïõ Íåïöýôïõ åßíáé:

1. Ïñèüäïîïò ïìïëïãßá (Áßãéíá 1828)
2. Åã÷åéñßäéïí ðåñéÝ÷ïí ôá åðôÜ ìõóôÞñéá ôçò ÁíáôïëéêÞò êáé ÁðïóôïëéêÞò ôïõ
×ñéóôïý Åêêëçóßáò (ÁèÞíáé 1832)
3. Éåñïãñáöéêüí áðÜíèéóìá (ÁèÞíáé 1840)
4. ÉåñÜ áêïëïõèßá ôçò Ïóßáò ìçôñüò çìþí ÖéëïèÝçò åî Áèçíþí (ÁèÞíáé 1842)
5. Áêïëïõèßá ôïõ Ïóßïõ Ðáôñüò çìþí Óåñáöåßì, áóêÞóáíôïò åí ôù üñåé Äïìðïý
6. Ïìéëßá ÐáñáéíåôéêÞ (Áðñßëéïò 1826)
3. Ï ÃÅÍÍÁÉÏÓ ÊÁÉ ÖËÏÃÅÑÏÓ ÐÁÔÑÉÙÔÇÓ
Ï Åðßóêïðïò Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò áðü ôï 1803, üôáí áíÝëáâå ôçí ÅðéóêïðÞ

Ôáëáíôßïõ, Ýêáíå ôï ñÜóï óýìâïëï ôïõ åëëçíéêïý ôñßðôõ÷ïõ "ÏéêïãÝíåéá - Èñçóêåßá
- Ðáôñßäá".
Áõôüò ï öùôéóìÝíïò ëåõßôçò ðáíôïý êáé ðÜíôïôå èùñÜêéæå, åìøý÷ùíå êáé
ðñïåôïßìáæå ôï óêëáâùìÝíï ðïßìíéü ôïõ ãéá ôïí îåóçêùìü êáôÜ ôïõ ôõñÜííïõ, ãéá
ôïõ ×ñéóôïý ôçí ðßóôç ôçí Áãßá êáé ôçò Ðáôñßäïò ôçí åëåõèåñßá.
¼ôáí ôï ÌÜñôéï ôïõ 1821 ï ÁèáíÜóéïò ÄéÜêïò ïñãÜíùóå ôçí ðñþôç óôñáôïëïãßá
ãéá ôçí åðáíÜóôáóç óôï ÌïíáóôÞñé ôïõ Ïóßïõ ËïõêÜ Âïéùôßáò, ï Ôáëáíôßïõ
Íåüöõôïò Þôáí ðáñþí, êáé ìáæß ìå ôïí Åðßóêïðï Óáëþíùí ÇóáÀá åõëüãçóáí ôá
ðáëéêÜñéá åðáíáóôÜôåò ôçò ÁíáôïëéêÞò ÓôåñåÜò ÅëëÜäïò.
Ëßãåò óôéãìÝò ðñéí åêñáãåß ç åðáíÜóôáóç óôçí ÁôáëÜíôç, óôçí ÅðéóêïðÞ
Ôáëáíôßïõ âñéóêüôáí ï Ïèùìáíüò ãéáôñüò Êïýñôáëçò, ýóôåñá áðü ðñüóêëçóç ôïõ
Åðéóêüðïõ Íåïöýôïõ. Ôá ôüôå óõìâÜíôá óôçí ÅðéóêïðÞ ðåñéãñÜöåé ï ÁíáóôÜóéïò
Ãïýäáò ùò åîÞò:
"…ÓôéãìÜò äå ôßíáò ðñï ôçò åêñÞîåùò ôçò åðáíáóôÜóåùò åí ÁôáëÜíôç ï éåñÜñ÷çò
ìåôåðÝìøáôï åéò ôçí ÅðéóêïðÞí ôïí åêåß äéáôñßâïíôá ôüôå Êïýñôáëçí, Ïèùìáíüí,
åìðåéñéêüí ÷åéñïýñãïí. Ìüëéò áöé÷èÝíôïò ôïýôïõ, áêïýïíôáé öùíáß^ ï äå Íåüöõôïò,
åìðíåõóèåßò öáßíåôáé õðü ôçò èåßáò ðñüíïéáò, ðáñáêåëåýåé ôïí Êïýñôáëçí íá ìåßíç åí
ôç ÅðéóêïðÞ êáé ôïõ õðüó÷åôáé áóöÜëåéáí. Áëë' ï Ïèùìáíüò, áãíïþí ôá äéáôñÝ÷ïíôá,
õðÞêïõóå ìåí ÷Üñéí ôïõ óåâáóìïý ôïõ ðñïò ôïí Åðßóêïðïí, áëë' Ýãñáøåí åéò ôïõò
ïìïðßóôïõò ôïõ åðéóôïëÞí êáé ôïõò ðñïÝôñåðå íá åììåßíùóéí, áìõíüìåíïé êáôÜ ôùí
ôáñáîéþí, ìÝ÷ñéò ïõ öèÜóç åðéêïõñßá. Ç åðéóôïëÞ áýôç óõíåëÞöèç õðü ôùí
åðáíáóôáôþí, ïßôéíåò ôï ìåí ðñþôïí åöüíåõóáí Üðáóáí ôçí ïéêïãÝíåéáí ôïõ áôõ÷ïýò
Êïýñôáëç? Ýðåéôá äå þñìçóáí åéò ôçí ÅðéóêïðÞí êáé áðÞôïõí íá ôïéò äïèÞ êáé ïýôïò.
Åí ôù ìåôáîý üìùò ôïýôï ï Ôáëáíôßïõ ðñïëáâþí, åêáôÞ÷çóå ôïí Êïýñôáëçí, êáé
åõñþí áõôüí óýìöùíïí, ïõ÷ß ìüíïí äåí åíÝäùêåí åéò ôáò áðáéôÞóåéò ôïõ ü÷ëïõ, áëë'
çíáãêÜóèç íá õðåñáóðßóç ôïí Ïèùìáíüí êáé äéá ôùí üðëùí, êáé íá äéáêéíäõíåýóç
ïýôù ôçí åðáíÜóôáóéí åí ôïéò óðáñãÜíïéò ôçò. ÊáôÜ ðüóïí äå åß÷å äßêáéïí íá
ðïëéôåõèÞ ïýôù ùò ôßìéïò Üíèñùðïò ï Ôáëáíôßïõ, ôïýôï äå áðÝäåéîå êáé ç ìåôÜ ôáýôá
ðåßñá. Ï Êïýñôáëçò äéÝìåéíåí, ùò ãíùóôüí, ðéóôüò ôïéò ¸ëëçóé ößëïò êáé âïçèüò
ìÜëéóôá êáè' Üðáíôá ôïí áãþíá. Åßíáé äå ï ìüíïò ðïëéïñêçèåßò ìåôÜ ôùí ÅëëÞíùí åí
ôç Áêñïðüëé êáé åéò ôçí áåßðïôå öéëÜíèñùðïí åìðåéñßáí ôïýôïõ ðïëëïß ôùí ÅëëÞíùí
ïöåßëïõóé êáé áõôÞí ôçí æùÞí ôùí…".
¼ôáí õøþèçêå ç óçìáßá ôçò åëåõèåñßáò óôï Ìçôñïðïëéôéêü Íáü ôçò ËéâáäåéÜò
óôéò 31 Ìáñôßïõ 1821, êáé ôåëÝóèçêå äïîïëïãßá ãéá ôçí êáôÜëçøç ôïõ öñïõñßïõ ôçò
ðüëçò áðü ôï ÄéÜêï, ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò, ï Óáëþíùí ÇóáÀáò êáé ï Ìçôñïðïëßôçò
Áèçíþí Äéïíýóéïò Ýëáâáí ìÝñïò ó' áõôÞí êáé åõëüãçóáí ôï ðëÞèïò êáé ôç óçìáßá ôçò
åëåõèåñßáò.
Ï Íåüöõôïò åðéêåöáëÞò ìá÷çôþí Áôáëáíôéíþí êáé Ëïêñþí, áí êáé áóèåíÞò,
Ýóðåõóå óå âïÞèåéá ôïõ ìá÷üìåíïõ óôçí ÁëáìÜíá ÄéÜêïõ. ¸öôáóå åêåß áñãÜ, üôáí
ï ìåí Óáëþíùí åß÷å êáôáêñåïõñãçèåß, ï äå ÄéÜêïò åß÷å óõëëçöèåß êáé åß÷å
óïõâëéóôåß æùíôáíüò.
Ï Íåüöõôïò ìå åêðñïóþðïõò ôùí åðáñ÷éþí ôçò ÁíáôïëéêÞò ÓôåñåÜò ÅëëÜäïò
åðéóêÝöèçêå ôï ÄçìÞôñéï ÕøçëÜíôç óôï óôñáôüðåäü ôïõ êáé ôïõ æÞôçóáí "Üíèñùðïí
Üîéïí íá äéïñãáíþóç ðïëéôéêþò ôáò åðáñ÷ßáò ôçò ÁíáôïëéêÞò ÓôåñåÜò ÅëëÜäïò êáé íá
ðñïóôáôåýóç åéò ôçí äéïßêçóéí ôùí óôñáôåõìÜôùí".
Óôéò 25 Áõãïýóôïõ 1821 åõñéóêüìåíïò óôç Âõôßíá Áñêáäßáò ìáæß ìå Üëëïõò åííéÜ
åêðñïóþðïõò åðáñ÷éþí áðåõèýíåé åðéóôïëÞ ðñïò ôïõò Ê. ÊáñáôæÜ, Áë.
ÌáõñïêïñäÜôï êáé Èåüäùñï ÍÝãñç.
"…ðáñáêáëïýìåí õìÜò, ù Üíäñåò, ìåô' åíôÜóåùò äéá ôïõ ðáñüíôïò ìáò ùò
ðáôñéþôáò ¸ëëçíáò êáé ôá áõôÜ ìå çìÜò Ý÷ïíôáò äéêáéþìáôá êáé ÷ñÝç ðñïò ôçí
ÅëëÜäá íá áíáëÜâçôå ôçí ðñïóôáóßáí êáé öñïíôßäá ôùí Åëëçíéêþí ðñáãìÜôùí, þóôå
óõíáãùíéæüìåíïé ìåôÜ ôùí ðñïõ÷üíôùí ôùí åðáñ÷éþí ìáò ðïëéôéêþí ôå êáé ðïëåìéêþí
íá ðñïóðáèÞóçôå åéò ôçí åõôõ÷ßáí ôïõ äéáêéíäõíåýïíôïò çìþí Ýèíïõò, ç ïðïßá
óõíßóôáôáé åéò ôçí åîïëüèñåõóéí ôïõ ôõñÜííïõ, ôçí ïëïìÝëåéáí êáé áíåîáñôçóßáí ôïõ
ðáíåëëçíßïõ, õðïó÷üìåèá äå êáé çìåßò íá äå÷èþìåí ðñïèýìùò ôá ðñïâáëëüìåíá ðáñ'
õìþí üóá ôåßíïõóé åéò ôïí ôñéðëïýí ôïýôïí óêïðüí… ðñïóêáëïýìåí ëïéðüí õìÜò åéò
ôïýôïí ôïí éåñüí êáé ÓùôÞñéïí áãþíá…".
Óôéò 31 Áõãïýóôïõ 1821, åõñéóêüìåíïò óôá ÊáëÜâñõôá, óõíôÜóóåé ìå Üëëïõò
ðáôñéþôåò öëïãåñÞ åðéóôïëÞ ðñïò ôïõò èáëáóóéíïýò ðñïêñßôïõò ôùí Óðåôóþí
æçôþíôáò ôç óõíäñïìÞ ôïõò ãéá ôçí áãùíéæïìÝíç Ñïýìåëç.
Óôéò 15 Íïåìâñßïõ 1821 óõíÝñ÷åôáé óôá ÓÜëùíá ç ÓõíÝëåõóç ôçò ÁíáôïëéêÞò
ÓôåñåÜò ÅëëÜäïò ìå ôç óõììåôï÷Þ 73 ðëçñåîïõóßùí. Ï Íåüöõôïò, ùò ðñïåäñåýùí
ôçò óõíÝëåõóçò, êÞñõîå ôçí Ýíáñîç ôùí åñãáóéþí ôçò, ðñïëüãéóå ìå öëïãåñïýò
ðáôñéùôéêïýò ëüãïõò êáé êÜëåóå ôïõò óõíÝäñïõò íá ïñêéóèïýí óôçí Áãßá ÔñéÜäá êáé
óôçí éåñÞ ðáôñßäá.
"Ïñêéæüìåèá åéò ôï üíïìá ôçò Õðåñïõóßïõ ÔñéÜäïò êáé ôçò ÉåñÜò çìþí Ðáôñßäïò
íá âïõëåýùìåí ìå ðßóôéí êáé åéëéêñßíåéáí êáé íá ðñïâÜëùìåí åéò ôï éåñüí ôïýôï
ÓõíÝäñéïí ìüíï ôá óõìöÝñïíôá ôçò Ðáôñßäïò ÷ùñßò éäéáßôåñïí óõìöÝñïí êÝñäïõò Þ
öéëïôéìßáò Þ öéëïäïîßáò^ åðéêáôÜñáôïé äå áí áð' åíáíôßáò ðñÜîùìåí, êáé ôçò ðáôñßäïò
áíÜîéïé".
Óôç ÓõíÝëåõóç øçößóôçêå ï ïñãáíéóìüò ôïõ ðïëéôéêïý óþìáôïò, ç ÍïìéêÞ
ÄéÜôáîç, ï ¢ñåéïò ÐÜãïò üðùò ïíïìÜóôçêå, ðïõ áðïôÝëåóå ôï óõíäåôéêü êñßêï ôçò
åðáñ÷ßáò êáé ôçò ÅèíéêÞò ÂïõëÞò.
Óôçí áñ÷Þ ôïõ êåéìÝíïõ ôçò ÍïìéêÞò ÄéáôÜîåùò åôÝèç ùò Ýìâëçìá ç öñÜóç:
"Íüìïò êýñéïò åãÝíåôï Âáóéëåýò áíèñþðùí, áëë' ïõê Üíèñùðïé ôýñáííïé íüìùí".
Ï Íåüöõôïò áíÝëáâå Ðñüåäñïò ôïõ Áñåßïõ ÐÜãïõ.
Óôéò ÅèíéêÝò Óõíåëåýóåéò ôçò Åðéäáýñïõ (1822) êáé ôïõ ¢óôñïõò Êõíïõñßáò
(1823) ï Íåüöõôïò, êåêôçìÝíïò ìÝãá êýñïò, Ýëáâå ìÝñïò ùò Ðñüåäñïò ôïõ Áñåßïõ
ÐÜãïõ êáé ùò ðëçñåîïýóéïò ôïõ Ôáëáíôßïõ.
ÌÝ÷ñé ôÝëïõò ôïõ Éåñïý Áãþíá åñãáæüìåíïò áüêíùò êáé áäéáêüðùò,
ðñïóôñÝ÷ïíôáò ðáíôá÷ïý, åíéó÷ýïíôáò ôïõò áãùíéóôÝò êáé ðñïóôáôåýïíôáò ôïõò
áäéêïýìåíïõò ðñüóöåñå ôá ìÝãéóôá ãéá ôçí åëåõèåñßá êáé áíåîáñôçóßá ôçò Ðáôñßäïò,
áëëÜ êáé ìåôÜ ôáýôá ãéá ôçí áíüñèùóÞ ôçò êáé ôçí ðñüïäü ôçò.
Ï Íåüöõôïò õðÞñîå Ýíáò áðü ôïõò ìåãÜëïõò áãùíéóôÝò ÉåñÜñ÷åò.
Ç ÅëëçíéêÞ Ðïëéôåßá êáôÝôáîå ôïí ÅÐÉÓÊÏÐÏ ÔÁËÁÍÔÉÏÕ ÍÅÏÖÕÔÏ óôçí
ÐÑÙÔÇ ÔÁÎÇ ÔÙÍ ÁÃÙÍÉÓÔÙÍ ôïõ 1821, ãéá ôçí ìåãÜëç ðñïóöïñÜ ôïõ óôïí
õðÝñ ðßóôåùò êáé ðáôñßäïò éåñü áãþíá.
4. ÔÏ ÔÅËÏÓ ÔÏÕ
Ï Íåüöõôïò êïéìÞèçêå óôéò 29 Äåêåìâñßïõ 1861, óå çëéêßá 100 åôþí. Ç êçäåßá ôïõ
Ýãéíå óôï Íáü ôçò Áãßáò ÅéñÞíçò êáé ç ôáöÞ ôïõ óôï Á´ íåêñïôáöåßï Áèçíþí.
5. ÌÍÇÌÅÓ ÊÁÉ ÁØÅÕÄÅÉÓ ÌÁÑÔÕÑÉÅÓ ÃÉÁ ÔÏ ÍÅÏÖÕÔÏ
Ãéá ôïí Üìåìðôï ëåéôïõñãü ôïõ ×ñéóôïý êáé Üäïëï ðáôñéþôç, Íåüöõôï ÌåôáîÜ,
åõëüãùò ïìéëïýí ïé áøåõäåßò ãñáðôÝò ìáñôõñßåò ðïõ óþæïíôáé äýï åîå÷üíôùí
áíäñþí ôçò åðï÷Þò ôïõ.
Ï åðéêÞäåéïò ëüãïò ôïõ ÈåìéóôïêëÞ Âßìðïõ, êáèçãçôÞ Èåïëïãßáò, ìåôÝðåéôá
ÈåïêëÞôïõ, áñ÷éåðéóêüðïõ Ìáíôéíåßáò êáé Êõíïõñßáò, ôïí ïðïßï åêöþíçóå óôç
Ìçôñüðïëç ôçò ÁèÞíáò, óôéò 30 Äåêåìâñßïõ 1861, çìÝñá ôçò êçäåßáò ôïõ Íåïöýôïõ.
Êáé ï åðß ôïõ ôÜöïõ ôïõ Íåïöýôïõ åêöùíçèåßò, ôçí ßäéá çìÝñá, ëüãïò ôïõ ÄáíéÞë
Ðåôñïýëéá, éåñïêÞñõêá Áèçíþí êáé áñãüôåñá áñ÷éåðéóêüðïõ Áñãïëßäïò.
ÐáñáèÝôïõìå ðåñéêïðÝò áðü ôïõò äýï ëüãïõò:
Á) áðü ôïí åðéêÞäåéï ëüãïõ ôïõ Èåì. Âßìðïõ

"…ùò ðïéìåíÜñ÷çò äýù åðéóêïðÜò åðïßìáíåí ï áïßäéìïò, ôçí åðéóêïðÞí ôçò
ÁôáëÜíôçò êáé ôçí åðéóêïðÞí ôçò êëåéíÞò çìþí ðüëåùò.
ÐÜíôïôå äå äéáêñéíüìåíïò êáôÜ ôçí áðëüôçôá ôïõ Þèïõò, êáé æçëùôÞò ùí ôçò
áëçèåßáò Ýíèåñìïò, ôï äå øåýäïò áðïóôñåöüìåíïò áðåäåß÷èç åßðåñ ôéò Üëëïò ìéìçôÞò
ôïõ ìåãÜëïõ êáé Üêñïõ áñ÷éåñÝùò, Üêáêïò, áìßáíôïò, êå÷ùñéóìÝíïò áðü ôùí
áìáñôùëþí, õðÝñìá÷ïò êáé Ýíèåñìïò æçëùôÞò ôùí ïñèþí ôçò Åêêëçóßáò äïãìÜôùí
êáé êáôÜ ôçí èåÜñåóôïí ðïëéôåßáí åöÜìéëëïò ôùí ìåãÜëùí ôçò Åêêëçóßáò ÐáôÝñùí.
Íáé. ¼÷é ìüíïí ôáò áñåôÜò êáé ôïí æÞëïí áõôþí, ôùí ÐáôÝñùí ôçò Åêêëçóßáò, åìéìÞèç
ï áåßìíçóôïò Íåüöõôïò ÌåôáîÜò, áëëÜ êáé ðñïóôÜôçò ôùí áäéêïõìÝíùí ðïëëÜêéò
åöÜíç åíáíôßïí âéáßùí êáé ðáñáöüñùí ÷áñáêôÞñùí êáé ðñï ôçò åðáíáóôÜóåùò êáé
ìåô' áõôÞí êáôÜ ôï äéÜóôçìá ôïõ áãþíïò. Ïýôùò, ï áïßäéìïò ðïëëÜêéò åîÞëåãîå êáé ìå
êßíäõíïí ôçò æùÞò áõôïý ôáò áäßêïõò êáé âéáßáò ðñÜîåéò åíüò ôùí ïðëáñ÷çãþí ôçò
ÅëëÜäïò, áõôüí äå ôïí íÝïí ÖÜëáñéí* ôçò Çðåßñïõ, ôïí èçñéþäç êáé áéìïâüñïí ÁëÞ
ÐáóóÜí, äéá ôïõ çðßïõ áõôïý ôñüðïõ êáé ôçò Üëëçò áñåôÞò ôïóïýôïí åôéèÜóåõóåí,
þóôå ðïëëÜêéò áößóôá áõôüí áðü äéáöüñùí ðáñáíüìùí åðé÷åéñÞóåùí êáé êáêþóåùí.
Êáé åðáëÞèåõóå êáé åíôáýèá ôï áñ÷áßïí åêåßíï "ôï ôçò áñåôÞò ðáíôá÷ïý ôßìéïí"…
Ùí äå ôçñçôÞò êáé ðñüìá÷ïò ôçò ðáôñþáò ïñèïäïîßáò, áêñéâÝóôáôïò öýëáî ôùí
éåñþí çìþí ðáñáäüóåùí, ÷ñõóüò êáèáñüò öÝñùí áìüëõíôïí åí åáõôþ ôïí ôýðïí ôçò
åéêüíïò ôïõ Èåïý åðåäåßîáôï ï áïßäéìïò êáé ùò ìÝëïò êáô' áñ÷Üò ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ
êáé áêïëïýèùò ùò ðñüåäñïò áõôÞò, åðåäåßîáôï ôïí áõôüí æÞëïí, ïí êáé ðñüôåñïí,
áíåíäüôùò ìï÷èþí õðÝñ ôùí êïéíþí ðñáãìÜôùí ôçò áãßáò çìþí Åêêëçóßáò…
ËáìâÜíùí äå ìÝñïò ùò ðïëßôçò öéëüðáôñéò åéò ôá ôïõ áãþíïò ðïëéôéêÜ êáé
óôñáôéùôéêÜ ðñÜãìáôá, äåí åèõóßáæåí åéò ôçí åíÝñãåéáí ôïýôùí ïõäÝ ôï åëÜ÷éóôïí
ìÝñïò ôïõ éåñïý áõôïý ÷áñáêôÞñïò. Áõôüò ùò áëçèÞò åñãÜôçò ôçò Åêêëçóßáò õðçñÝôåé
* ÖÜëáñéò: Ôýñáííïò ôïõ ÁêñÜãáíôïò, ôïõ ïðïßïõ ôï üíïìá Ýìåéíå ðáñïéìéþäåò ãéá ôçí ùìüôçôá ôçò
êõâåñíÞóåùò ôïõ ôüðïõ ôïõ êáôÜ ôï 580 - 554 ð.×.
ôçí ðïëéôåßáí, åö' üóïí åðÝôñåðïí ôïýôï áé áðáéôÞóåéò ôçò Åêêëçóßáò^ äéüôé ï áãþí äåí
Þôï ìüíïí õðÝñ ðáôñßäïò, áëëÜ êáé õðÝñ ðßóôåùò. Ðßóôéò äå êáé Ðáôñßò åí ÅëëÜäé åßíáé
á÷þñéóôá…".
Â) áðü ôïí åðéôÜöéï ëüãï ôïõ ÄáíéÞë Ðåôñïýëéá
"…ï Ýíäïîïò ïýôïò éåñÜñ÷çò Üìá êáé óôñáôÜñ÷çò, ôá üðëá óõí ôù óôáõñþ
áíáëáâþí, åðïäçãÝôåé ôïí ëáüí ìåôÜ ôùí óõíÜèëùí áõôïý ðïëéôéêþí ôå êáé
óôñáôéùôéêþí ðñïò ôçí äüîáí ôçò áðåëåõèåñþóåùò ôçò ðßóôåùò êáé ôçò ðáôñßäïò,
ðáíôá÷ïý ðñïðïñåõüìåíïõò, ðñïôñÝðùí, åíéó÷ýùí êáé äéá ôùí öëïãùäþí ôïõ ëüãùí
ôï åí ôç êáñäßá áõôþí èåßïí ôçò åëåõèåñßáò ðõñ áíáññéðßæùí.
Ðåñß áõôüí óõíåêåíôñþèçóáí ôüôå êáé ïé ôçí áñåôÞí áõôïý ôéìþíôåò ëïãÜäåò ôùí
ÅëëÞíùí, ïé Ãáæåßò, ïé ÊùíóôáíôÜäåò, ïé ÁéíéÜíåò, ïé Ìáíóüëáé, ïé êáôÜ ôáò áñ÷Üò ôïõ
éåñïý áãþíïò ìåôÜ ôùí áíôéðñïóþðùí ôùí åðáñ÷éþí ôçò ÁíáôïëéêÞò ÅëëÜäïò ôçí
ôïðéêÞí ÊõâÝñíçóéí áõôÞò õðü ôï üíïìá "¢ñåéïò ÐÜãïò" áðïôåëïýíôåò, ôïõ ïðïßïõ
Ðñüåäñïí ôïí ðñïêåßìåíïí Ýíäïîïí íåêñüí ÉåñÜñ÷çí ðáìøçöåß åîåëÝîáíôï.
Ìåô' áõôþí äå Ýôñå÷å ðáíôá÷üóå, üôáí ç áíÜãêç ôçò ðáôñßäïò ôïí åêÜëåé…
ÓêÝøéò íïåñÜ êáé âáèåßá ôùí èåßùí êñéìÜôùí ìåëÝôç êáé Üôñõôïé áóêçôéêïß ðüíïé
Þôáí ç ìüíç ðíåõìáôéêÞ ôñïöÞ, ï ìüíïò áêýìáíôïò ëéìÞí ôùí ôáñá÷þí êáé ôùí
ëõðçñþí ðåñéðåôåéþí ôïõ ðïëõêõìÜíôïõ âßïõ ôïõ áîéïóåâÜóôïõ ôïýôïõ éåñÜñ÷ïõ…
Áðåñéüñéóôïí êáé áíõðüêñéôïí óÝâáò ðñïò ôçí ðáôñþáí ðßóôéí, çò õðÞñîå ðÜíôïôå
ï Ýíèåñìïò æçëùôÞò êáé ï áôñüìçôïò õðåñáóðéóôÞò, áíõðüêñéôïí ëÝãïìåí, ðñïò ôçí
ðßóôéí, ôçí áëÞèåéáí êáé ôçí äéêáéùóýíçí óÝâáò, êáèáñÜ êáé áêñáéöíÞò ðñïò ôïí
ðëçóßïí áãÜðç, ìåôñéïöñïóýíç êáé áðëüôçò óõìðåñéöïñÜò ìåô' áíåðéäåßêôïõ
áîéïðñåðåßáò, Þóáí Ýìöõôá áõôþ. ÁõóôçñïôÜôç çèéêÞ, äéáöáíÝóôáôïò ÷áñáêôÞñ,
åõãÝíåéá øõ÷Þò êáé êáñäßáò êáé ÷ñçóôïìßìçôïò áíåîéêáêßá åêüóìïõí éäßùò ôïí
áñ÷éðïéìÝíá ôïýôïí… Åê íåüôçôüò ôïõ ôï áãáèüí æçëþóáò, ôýðïò áñåôÞò åãÝíåôï.
ÄéåôÝëåóå äå ðÜíôïôå óåâáóôüò ôïé ößëïéò, óåâáóôþ ôù êëÞñù, óåâáóôüò ôù ëáþ êáé
ðáñ' áõôþí ôùí ÂáóéëÝùí çìþí åîáéñÝôùò ôéìþìåíïò…".
Ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò êñÜôçóå øçëÜ, óôï Ýíá ÷Ýñé ôïõ ôïí ôßìéï Óôáõñü ôçò
ðßóôåùò êáé óô' Üëëï ôç Óçìáßá, ôçò ðáôñßäïò ôï óýìâïëï.
Ï áêÜìáôïò êáé áêáôÜâëçôïò áãáèüò ëåõßôçò êáé ãåííáßïò áãùíéóôÞò ôçò
åëåõèåñßáò óõíïäïéðüñçóå ìå Áôáëáíôéíïýò êáé Ëïêñïýò, ìå Ñïõìåëéþôåò êáé
Íçóéþôåò ðñïò ôï ÃïëãïèÜ ôïõ ìåãÜëïõ '21, ãéá ôçí áíÜóôáóç ôïõ ÃÝíïõò.
Åßíáé áõôüò ðïõ âÜöôéóå ôïõò Ëïêñïýò ìå ôï ãëõêýôáôï üíïìá "ÅËÅÕÈÅÑÏÉ".
Ôáãüò êáé êáèïäçãçôÞò ôùí Ëïêñþí áðü ôï 1803 ãáëïý÷çóå, áíÝèñåøå,
îåóÞêùóå êáé ïäÞãçóå Ëïêñïýò êáé Ñïõìåëéþôåò êáôÜ ôùí ôõñÜííùí.
Ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò, öëüãá ôçò åëëçíéêÞò øõ÷Þò, ðñùôïìÜóôïñáò ôïõ
îåóçêùìïý ôùí Ëïêñþí, ðñùôïðüñïò, ðñùôåñãÜôçò êáé äçìéïõñãüò, áüêíùò
åñãáæüìåíïò, ðñüóöåñå ôá ìÝãéóôá óôç ëåõôåñéÜ êáé óôçí áíáóýóôáóç ôïõ Åëëçíéêïý
ÊñÜôïõò êáé óôçí áñìïíéêÞ óõíáäÝëöùóç êáé ðïñåßá ôïõ Åëëçíéóìïý êáé ôçò
Ïñèïäïîßáò.
Áõôüò ýöáíå óôçí øõ÷Þ ôïõ Ëïêñïý êáé ôïõ Ñïõìåëéþôç ôï Ìåãáëïýñãçìá ôïõ
'21, ìå óôçìüíé ôçí áãíÞ ðßóôç óôï ×ñéóôü êáé ìå õöÜäé ôç èåñìÞ êé' áðýèìåíç áãÜðç
óôçí ðáôñßäá êáé åìöýóçóå üëç ôïõ ôçí øõ÷Þ êáé üëç ôïõ ôçí ðßóôç óôçí ôüôå ìéêñÞ
êáé âáñõðëçãùìÝíç ÅëëÜäá.
×éëéÜêñéâç êé' Üöèéôç ç ðñïóöïñÜ ôïõ óôïí éåñü áãþíá ôïõ '21.
6. Ç ÁÔÁËÁÍÔÇ ÔÉÌÁ ÔÏÍ ÅÐÉÓÊÏÐÏ ÔÇÓ ÍÅÏÖÕÔÏ
Ìå ôçí åõ÷Þ êáé ôçí åõëïãßá ôïõ Óåâáóìéþôáôïõ Ìçôñïðïëßôç Öèéþôéäïò ê.ê.
ÍéêïëÜïõ, ç Åôáéñåßá Éóôïñéêþí êáé Ëáïãñáöéêþí Åñåõíþí ÁôáëÜíôçò, Ýóôçóå ôçí
ðñïôïìÞ ôïõ Åðéóêüðïõ Ôáëáíôßïõ óôçí ðüëç ôçò ÁôáëÜíôçò, ìðñïóôÜ áðü ôï
ìçôñïðïëéôéêü Íáü ôùí Áãßùí Èåïäüñùí, óôéò 18 Ìáñôßïõ 2000.
ÊáôÜ ôá áðïêáëõðôÞñéá ôçò ðñïôïìÞò, ðïõ Ýãéíáí ìå ðÜíäçìï óõììåôï÷Þ
Ëïêñþí, áíáãíþóèçêå ìÞíõìá ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Áèçíþí êáé ðÜóçò ÅëëÜäïò ê.ê.
×ñéóôüäïõëïõ, áðü ôï Óõíïäéêü Ìçôñïðïëßôç Åëáóóüíïò ê.ê. Âáóßëåéï, ùò
åêðñüóùðï ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ êáé åêöùíÞèçêáí ëüãïé ãéá ôïí áïßäéìï áñ÷éåñÝá
Íåüöõôï.
Ïé ïìéëçôÝò ìåôáîý Üëëùí åßðáí:
- Ï Ìáêáñéþôáôïò Áñ÷éåðßóêïðïò ê. ×ñéóôüäïõëïò.
"…Åìåßò óÞìåñá êýðôïõìå åõëáâéêÜ ôï êåöÜëé åíþðéïí ôçò ìïñöÞò ôïõ êáé
åðáéíïýìå ôïí ðáôñéùôéêü êáé ðïéìáíôéêü ôïõ æÞëï. Ãéá ôçí ôüôå åðï÷Þ ï Íåüöõôïò
õðÞñîå ðáôåñéêÞ ìïñöÞ êáé Üöçóå áíÜìíçóç áãáèÞ. ¸÷åé äßêéï íá óåìíýíåôáé ç ðüëéò
ôçò ÁôáëÜíôçò ðïõ åõôý÷çóå óôá äýóêïëá ÷ñüíéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò íá Ý÷åé
ÐïéìåíÜñ÷çí ôçò ôïí Íåüöõôï. ¸÷åé äßêáéï ï Óåâáóìéþôáôïò ¢ãéïò Öèéþôéäïò
äéáðïéìáßíùí êáé ôçí ÁôáëÜíôçí íá èåùñåß ôïí åáõôüí ôïõ ùò äéÜäï÷üí ôïõ êáé íá ôïí
ôéìÜ. ¼ëïé ìáò Ý÷ïõìå õðï÷ñÝùóç íá äéäá÷èïýìå áðü ôï ðáñÜäåéãìÜ ôïõ. Ïé íÝïé íá
äïõí óôï ðñüóùðü ôïõ ôïí áêáôÜâëçôï ìá÷çôÞ ôïõ äéêáßïõ êáé ôçò áëÞèåéáò. Ïé
êëçñéêïß ôïí óðïõäáßïí õðåñáóðéóôÞ ôùí äéêáßùí ôçò ðßóôåùò êáé ôïí áãáèüí ðïéìÝíá
ôïõ ëáïý. Ïé Üñ÷ïíôåò ôïí áõóôçñü ôçñçôÞ ôçò ðáñÜäïóçò. Êáé ï ëáüò ôïí ÐáôÝñá êáé
Åðßóêïðï. Ç Åêêëçóßá ìðüñåóå ó' åêåßíá ôá äýóêïëá ÷ñüíéá íá åðéôåëÝóåé ôï
êáèÞêïí ôçò áðÝíáíôé ôïõ ëáïý ìå ðïëëÝò èõóßåò êáé íá êáôáëÜâåé êåíôñéêÞ èÝóç óôçí
êáñäéÜ ôïõ. ÓÞìåñá ðïõ êáé ðÜëéí áðåéëïýìåèá áðü ìéá ðáãêïóìéïðïéçìÝíç êïéíùíßá
ôÝôïéåò ìïñöÝò áíáêáëïýí óôç ìíÞìç ìáò ôá Ýðç ôçò åðï÷Þò êáé ôïõò áãþíåò ðåñß
õðÜñîåþò ìáò. Áò åõ÷çèïýìå íá åõëïãåß ï Èåüò ôçí ÷þñá ìáò êáé ôçí Åêêëçóßá ìáò
êáé íá áíáäåéêíýåé ÐïéìÝíåò êáëïýò ìå Ýíèåï æÞëï êáé öñüíçìá åëåýèåñï, ðïõ èá
èåëÞóïõí íá âáäßóïõí óô' á÷íÜñéá ôùí ðáëáéþí áãßùí êáé ãåííáßùí çñþùí êáé íá
îáíáóôÞóïõí ôá ôñüðáéá ôçò áõôïóõíåéäçóßáò ôùí ùò ÅëëÞíùí êáé Ïñèïäüîùí ìÝóá
óôçí áíôÜñá ôçò äéåèíïðïßçóçò êáé ôçò óýã÷õóçò ðïõ ìáò ðáñáäÝñíïõí êáé ìáò
áðåéëïýí…".
- Ï Óåâáóìéþôáôïò Ìçôñïðïëßôçò Öèéþôéäïò ê. Íéêüëáïò.
"Ï Íåüöõôïò ÌåôáîÜò, ï Åðßóêïðïò ôçò ðÜëáé ðïôÝ äéáëáìøÜóçò ÅðéóêïðÞò

Ôáëáíôßïõ êé Ýðåéôá Ìçôñïðïëßôçò Áèçíþí êáé ðñþôïò ðñüåäñïò ôçò ÉåñÜò Óõíüäïõ
ôçò Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò õðÞñîå üíôùò "ôï ôçò áñåôÞò ðáíôá÷ïý ôßìéïí". Óôá åêáôü
÷ñüíéá ôçò æùÞò ôïõ Ýæçóå ùò áëçèÞò ôïõ ×ñéóôïý åñãÜôçò êáé ùò áöïóéùìÝíïò ôçò
ðáôñßäïò õðçñÝôçò.
Åðáéíþ ôçí ðñùôïâïõëßá ôçò Åôáéñåßáò Éóôïñéêþí êáé Ëáïãñáöéêþí Åñåõíþí
ÁôáëÜíôçò, äéüôé Ýñ÷åôáé ìå ôçí áöõðíéóôéêÞ áõôÞ ìïñöÞ íá åãåßñåé óõíåéäÞóåéò, íá
áíôéóôáèåß óôçí éóïðåäùôéêÞ ìáíßá ôùí áîéþí, íá êñáôÞóåé Üóâåóôç ôç äÜäá ôçò
ÅèíéêÞò ìíÞìçò êáé íá äþóåé õðüäåéãìá æùÞò ãéá üëïõò ìáò áõôüí ôïí ìåãÜëï Üíäñá
ôçò Åêêëçóßáò, ôïí Áèçíáßï Åðßóêïðï ôçò ÁôáëÜíôçò Íåüöõôï ÌåôáîÜ.
Èåùñþ ôïí åáõôü ìïõ åõôõ÷Þ äéüôé áîéþíïìáé óÞìåñá ìåôÜ ôùí áäåëöþí ìïõ
Áñ÷éåñÝùí íá áðïêáëýøù ôçí ðñïôïìÞ ôïõ ìáêáñéóôïý ðñïêáôü÷ïõ ìïõ êõñïý
Íåïöýôïõ, äéá íá ßóôáôáé Ýìðñïóèåí ôïõ Éåñïý Íáïý ôùí Áãßùí Èåïäþñùí ÁôáëÜíôçò
áéþíéï óýìâïëï ðßóôåùò, çñùéóìïý êáé äõíÜìåùò…".
- Ï ê. Âáóßëåéïò Êüêêéíïò, Ðñüåäñïò ôïõ Áñåßïõ ÐÜãïõ å.ô.
"…×ùñßò ôç óõììåôï÷Þ êáé âïÞèåéá ôïõ ïñèïäüîïõ êëÞñïõ ç ÅëëÜäá ìáò èá

õðÞñ÷å ìüíï óôç óêüíç ôùí âéâëéïèçêþí êáé óôéò áíáìíÞóåéò ôùí óïöþí.
Ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ Íåïöýôïõ üðùò åêåßíá ôïõ ÇóáÀá, ôïõ Ãñçãïñßïõ Å´ êáé
ðïëëþí Üëëùí áíùôÝñùí êëçñéêþí äßíïõí áðïóôïìùôéêÞ áðÜíôçóç óôïõò óýã÷ñïíïõò
áìöéóâçôßåò êáé äéáóôñåâëùôÝò ôçò áëÞèåéáò, ïé ïðïßïé äåí äéóôÜæïõí íá õðïóôçñßæïõí
üôé - ôÜ÷á - ï áíþôåñïò êëÞñïò åðß ôïõñêïêñáôßáò äåí âïÞèçóå óôïõò áãþíåò ôïõ
Ýèíïõò, ãéáôß åß÷å ðñïíüìéá áðü ôïõò Ôïýñêïõò êáé äåí Þèåëå íá ôá ÷Üóåé.
Ìå ôç óçìåñéíÞ åêäÞëùóç ç ÁôáëÜíôç åêðëçñþíåé Ýíá éåñü ÷ñÝïò Ýíáíôé ôïõ
áåßìíçóôïõ Åðéóêüðïõ ôçò Íåüöõôïõ êáé Ýíáíôé ôçò éóôïñßáò. Ãéáôß üðùò
åðéãñáììáôéêÜ åßðå êáé ï ÐáëáìÜò:
"÷ñùóôÜìå ó' üóïõò Þëèáí, ðÝñáóáí,
èá 'ñèïýíå, èá ðåñÜóïõí,
êñéôÝò èá ìáò äéêÜóïõí
ïé áãÝííçôïé, ïé íåêñïß".
…………………………
Ï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò êáôÝëéðå ìíÞìçí áîßïõ ÉåñÜñ÷ç ôçò Ïñèïäïîßáò êáé

áíéäéïôåëïýò ðñïìÜ÷ïõ ôùí åèíéêþí éäáíéêþí óå ðåñßïäï Üêñùò äýóêïëç êáé
ïäõíçñÞ, óôá öëïãåñÜ ÷ñüíéá ôçò åèíåãåñóßáò.
Êõñßåò êáé êýñéïé ëÜâåôå,
ôï áðåñéüñéóôï êáé áíõðüêñéôï óÝâáò ðñïò ôçí ðáôñþá ðßóôç, ôçí áíüèåõôç
áëÞèåéá, ôç äéêáéïóýíç, ôçí êáèáñÞ êáé áêñáéöíÞ ðñïò ôïí ðëçóßïí áãÜðç, ôç
ìåôñéïðÜèåéá, ôçí áðëüôçôá ôçò óõìðåñéöïñÜò ìå áíåðßäåéêôïí áîéïðñÝðåéá, ôçí
áõóôçñüôáôç çèéêÞ, ôçí åõãÝíåéá ôçò øõ÷Þò, ôç äéáöÜíåéá ôïõ ÷áñáêôÞñïò êáé ôç
÷ñéóôïìßìçôï áíåîéêáêßá,
óõãêïëëåßóôå üëåò áõôÝò ôéò áñåôÝò ìå öëüãá ðßóôåùò ðñïò ôïí Éçóïý ×ñéóôü êáé
ìå öëüãá áãÜðçò ðñïò ôçí åëåõèåñßá ôçò Ðáôñßäïò êáé ôïõ áôüìïõ, ìå öëüãá
éó÷õñüôåñç áðü ôç öëüãá êáìéíéïý,
ðåñéëïýóôå ìå ôéò éäéüôçôåò êáé áñåôÝò áõôÝò Ýíá ëåõêü èíçôü, äßêáéï, å÷èñü ôçò
áìáñôßáò, ðåñéöñïíçôÞ ôïõ ðëïýôïõ, áðïöáóéóôéêü êáé ðåéóôéêü êÞñõêá,
êáé Ý÷åôå ôïí Åðßóêïðï Ôáëáíôßïõ Íåüöõôï ÌåôáîÜ.
Êýñéïé Ðñüåäñïé,
Êëåßíù ìå ôçí åõ÷Þ êáé ôçí èåñìÞ ðáñÜêëçóç,

1. Ï ÄÞìïò ÁôáëÜíôçò êáé ç ÉåñÜ Ìçôñüðïëç Öèéþôéäïò íá èåëÞóïõí íá õøþóïõí
óôçí ðüëç ôçò ÁôáëÜíôçò ôïí áíäñéÜíôá ôïõ Íåïöýôïõ, üðùò áîßæåé, åðéâÜëëåôáé êáé
åðéôÜóóåôáé êáé
2. Ï ÄÞìïò ÁôáëÜíôçò, ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Ñïõìåëéùôþí êáé ç Áñ÷éåðéóêïðÞ
Áèçíþí íá èåëÞóïõí íá öéëïôå÷íçèåß ç ðñïóùðïãñáößá ôïõ Íåïöýôïõ êáé íá
áíáñôçèåß óôï Åèíéêü Éóôïñéêü Ìïõóåßï ôçò ÅëëÜäïò, åêåß üðïõ åßíáé áíçñôçìÝíåò
ïé ðñïóùðïãñáößåò ôùí ðñùôåñãáôþí ôçò åðáíáóôÜóåùò ôïõ 1821.
Âéâëéïãñáößá - ÐçãÝò:
- Ã.Á.Ê. Áñ÷åßï Âëá÷ïãéÜííç. Áñ÷éåðßóêïðïò Íåüöõôïò ÌåôáîÜò, Åðßóêïðïò Ôáëáíôßïõ, Ö.
247.
- ÈñçóêåõôéêÞ êáé çèéêÞ åãêõêëïðáßäåéá. Ï Áèçíþí Íåüöõôïò. ô. 9ïò, óåë. 414 - 416.
- Áíáóô. Ãïýäá. Âßïé ðáñÜëëçëïé ôùí åðß ôçò áíáãåííÞóåùò ôçò ÅëëÜäïò äéáðñåøÜíôùí áíäñþí.
Íåüöõôïò ÌåôáîÜò. 1872. ô. Á´.
- ÌÜíèïõ ×ñéóôïöüñïõ. Ç Ïðïõíôßá Ëïêñßäá êáé ç ÁôáëÜíôç. ÌÝñïò Á´, 1991, óåë. 226 - 256,
342 - 343. ÌÝñïò Â´, 1993, óåë. 202 - 215.
- Íåüöõôïò ÌåôáîÜò. Â. G. 379 - 24. ÃåííÜäåéïò ÂéâëéïèÞêç.
- Íåüöõôïò ÌåôáîÜò. Â. G. 379 - 23. ÃåííÜäåéïò ÂéâëéïèÞêç.
- Íåüöõôïò ÌåôáîÜò. Áñéèì. 69. ÃåííÜäåéïò ÂéâëéïèÞêç.

åðß ôùí åéóçãÞóåùí ôçò 2çò óõíåäñßáóçò
ÍÜôóéïò ÄçìÞôñéïò: ÄéåõêñéíéóôéêÜ óå üóá áíÝöåñå ï ê. Âáóßëçò Óðáíüò èá

Þèåëá íá ðñïóèÝóù ôá åîÞò ó÷åôéêÜ ìå ïñéóìÝíïõò ïéêéóìïýò:
Ç Ãëáâåíßôóá Þôáí ÷ùñéü âïñåßùò ôïõ Ðëáôõóôüìïõ êáé ìÜëéóôá Ýãéíå åíïñßá
óôá 1834. Ôï ÊáëáìÜêé Þôáí äýï ÷ùñéÜ, ôï ÊáëìÜêé êáé ç ÄåñâÝí Öïýñêá êáé
ìåôÜ Ýãéíáí Ýíá ÷ùñéü ìå ôï üíïìá ÊáëáìÜêé. Ôï ÌïõôæïõñÜêé Þôáí Ýíá ÷ùñéü
áðÝíáíôé áðü ôïí Ôõìöñçóôü ðïõ äåí õðÜñ÷åé óÞìåñá. ÕðÜñ÷åé ìüíï ôïðùíýìéï
ÌïõôæïõñÜêé êáé Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôï äÜóïò ôçò ðåñéï÷Þò åêåßíçò. Ôï Íåï÷þñé, Ý÷ïõìå
ïñéóìÝíïõò ïéêéóìïýò ìå ôï üíïìá áõôü. Ôï ÓïõëÜêé Þôáí ÷ùñéü äõôéêÜ ôùí
óçìåñéíþí Êáëõâßùí, ôï ïðïßï óÞìåñá äåí õðÜñ÷åé. Ïé êÜôïéêïé ðÞãáí ðñïöáíþò
Üëëïé óôï ËéáíïêëÜäé êáé Üëëïé óôçí Ëáìßá. Åßíáé ìüíï ãíùóôü ùò ôóéöëßêé ôï
ÓïõëÜêé óå ãñáðôÝò ìáñôõñßåò.
ÌáêñÞò ÉùÜííçò: Öïâïýìáé ìÞðùò äéáôáñÜîù ôá Ýíôïíá óõíáéóèÞìáôá

óõìðÜèåéáò ðïõ äéÞãåéñå åíôüò ìáò ï ãëáöõñüôáôïò ïìéëçôÞò ê. ×ñéóôïöüñïõ ãéá
ôïí Ôáëáíôßïõ Íåüöõôï, áëëÜ Ý÷ù ìéá åñþôçóç ðïõ ìïõ êáßåé ôá ÷åßëç êáé
ðåñßìåíá ôçí åõêáéñßá íá ôçí êÜíù óå êÜðïéïí ï ïðïßïò Ý÷åé áó÷ïëçèåß ðïëý íá
ìå ôç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôïõ Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïõ. Ãéáôß ðñüêåéôáé ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ
ìå Ýíáí áãùíéóôÞ ôïõ ’21, êáôáîéùìÝíï ãéá ôï Ýñãï ôïõ áðü ôçí éóôïñßá, ôïí
ÏäõóóÝá Áíäñïýôóï. ÓõãêåêñéìÝíá ôïí ôåëåõôáßï êáéñü åñåõíþíôáò ôá áñ÷åßá
ôçò ÅëëçíéêÞò Ðáëéããåíåóßáò âñÞêá ìéá åðéóôïëÞ áðü 13 Ïêôùâñßïõ ôïõ 1822
(êáé äåí åßíáé ç ìüíç, åßíáé êáé Üëëåò) ðïõ áíåöÝñåé åðß ëÝîåé "...åêçñý÷èç ðáñÜ
ôùí Ëåâáäéôþí êáé ôùí Áèçíáßùí Áñ÷éóôñÜôçãïò ðÜóçò ÁíáôïëéêÞò ÅëëÜäïò êáé
ôçò Èåóóáëßáò ï ÅèíïêáôÜñáôïò ÄõóóÝïò..." êáé áêïëïõèïýí êáé Üëëïé õðïôéìçôéêïß
÷áñáêôçñéóìïß ðáñáêÜôù. ÕðïãñáöÞ Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò ùò ðñüåäñïò ôïõ Áñåßïõ
ÐÜãïõ.
¹èåëá íá ñùôÞóù åóÜò, ê. ×ñéóôïöüñïõ, ðïéïò Þôáí ï ëüãïò ôïõ ìßóïõò ôïõ
Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïõ ðñïò ôïí Áíäñïýôóï. Åßíáé êáé ïé äõï êïñõöáßïé ôïõ Áãþíá. Ôé
áêñéâþò óõíÝâáéíå ìåôáîý ôïõò; Åõ÷áñéóôþ.
×ñéóôïöüñïõ ÌÜíèïò: Äåí èá ðÜù ðáñáðÝñá ðáñÜ ìüíïí óå üóá óáò åßðá
óôçí åéóÞãçóÞ ìïõ. Ï áÀäçìïò ðïëëÜêéò Þëåãîå êáé ìå êßíäõíïí ôçò æùÞò áõôïý ôáò
áäßêïõò êáé âéáßáò ðñÜîåéò åíüò ôùí ïðëáñ÷çãþí ôçò ÅëëÜäïò. Åßíáé áõôü ôï
ïðïßï áêñéâþò èÝóáôå ùò ðñïò ôï ðñüóùðïí ôïõ óôñáôÜñ÷ç ÏäõóóÝá Áíäñïýôóïõ.
¸íá åßíáé áõôü êáé Ýíá äåýôåñïí åßíáé áõôü ôï ïðïßïí áíÝöåñå ï êáèçãçôÞò
èåïëïãßáò Âßìðïò, ï ïðïßïò áñãüôåñá Ýãéíå êáé Áñ÷éåðßóêïðïò óôï Íáýðëéï. Êáé
åêåßíïò ðÜëé ôï ßäéï ëÝåé. Ïé äýï Üíäñåò åß÷áí Ýñèåé óå óýãêñïõóç, ï ìåí ÉåñÜñ÷çò
ùò ðñüåäñïò ôïõ Áñåßïõ ÐÜãïõ, ï äå Üëëïò ùò ÓôñáôÜñ÷çò ìå ôá üðëá óôï ÷Ýñé.
Êáôáëáâáßíåôå êáé îÝñåôå õðÜñ÷åé ìéá äéÜóôáóç ìåôáîý ôùí äýï êáôçãïñéþí
áõôþí áíèñþðùí. Íïìßæù üôé ï ÉåñÜñ÷çò äéêáéþèçêå ìå ôï ÷ñüíï. ¼ðùò åðßóçò
äéêáéþèçêå êé Ýíáò Ïèùìáíüò (óáò äéÜâáóá åðßôçäåò åêåßíï ìå ôï Êïýñôáëç) ï
ïðïßïò ðÝñáóå êáé áõôüò áðü ôï êüóêéíï êáé êáôåôÜãç, êáßôïé Ïèùìáíüò, åéò ôçí
ôåôÜñôç ôÜîç ôùí áãùíéóôþí ôïõ 1821. ¹ôáí Ôïýñêïò, áëëÜ ç ðñïóöïñÜ ôïõ Þôáí
ìåãÜëç. Äåí Ý÷ù ôßðïôå Üëëï íáò óáò ðþ, åõ÷áñéóôþ.
ÌáêñÞò ÉùÜííçò: Íáé, áëëÜ êáé ï ÏäõóóÝáò Áíäñïýôóïò êáôáîéþèçêå.
×ñéóôïöüñïõ ÌÜíèïò: Ï Áíäñïýôóïò êáôáîéþèçêå äéüôé ôï 1864, ôçí ôåëåõôáßá

öïñÜ ðïõ óõíÞëèå ç åðéôñïðÞ ðïõ êáèüñéóå áõôÜ, ôïí êáôÝôáîå åéò åðßëåêôïí
èÝóéí, êáé åìåßò ïé íåüôåñïé, éäéáßôåñá äå åìåßò ðïõ ç êáôáãùãÞ ôïõ åßíáé áðü ôéò
ËéâáíÜôåò, Ýíá ÷ùñéü áðü Ýîù áðü ôçí ÁôáëÜíôç, ôïí åêôéìïýìå éäéáéôÝñùò.
Äåñéæéþôçò ËÜæáñïò: Èá Þèåëá íá ðáñáêáëÝóù ôïí ê. Ãüíç. Íá êÜíù ìéá

åñþôçóç ó÷åôéêÜ ìå ôïí üóéï ÁèáíÜóéï ôïí Ìåôåùñßôç. Åßíáé áðïäåäåéãìÝíï áðü
ôçí Ýñåõíá ôçò ÂõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò üôé ï çóõ÷áóìüò êáôÜ ôïí 14ï áéþíá, ôïõëÜ÷éóôï
óôï ¢ãéï ¼ñïò, Ý÷åé åðéäñÜóåé åðß ôçò ôÝ÷íçò. ÅðåéäÞ ðïëëÜ ìÝ÷ñé ôþñá Ý÷ïõí
ãñáöåß, ìåôÜ ôïí ¢ãéï Ãñçãüñéï ôïí ÐáëáìÜ, ðïëëÜ åðßóçò åñåõíþíôáé ãéá üëç ôçí
ðåñßïäï ôçò ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò, Þèåëá íá óáò ñùôÞóù, áí ôï îÝñåôå êé áí
ìðïñåßôå íá ìïõ áðáíôÞóåôå, áí ï üóéïò ÁèáíÜóéïò ï Ìåôåùñßôçò Ý÷åé êáôáëåßøåé
êÜðïéá óôïé÷åßá ðïõ íá åßíáé áðïäåäåéãìÝíï üôé Þôï çóõ÷áóôÞò Üó÷åôá áðü áõôÜ
ðïõ ëÝåé ï âßïò ôïõ, ôá ïðïßá âåâáßùò êáíåßò äåí ìðïñåß íá ôá áìöéóâçôÞóåé,
áëëÜ íá õðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá ôÝôïéá ðïõ íá ìðïñåß ï åñåõíçôÞò íá óôçñé÷èåß êáé íá
ðåé üôé: Áöïý ï üóéïò ÁèáíÜóéïò Þôï çóõ÷áóôÞò Üöçóå êáé óôïõò ìáèçôÜò ôïõ êáé
ôïõò äéáäü÷ïõò ôïõ áõôü ôï êßíçìá ôï ïðïßï ôï áðïäÝ÷èçóáí. ÄçëáäÞ ìåôÝðåéôá ï
ÉùÜóáö, ãéáôß ìåôÜ ôïí ÉùÜóáö Ý÷ïõìå óôïé÷åßá ÂõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò óôï ÌåãÜëï
ÌåôÝùñï. ÅÜí õðÜñ÷åé êÜðïéï óôïé÷åßï ãé’ áõôü ðïõ óáò ñùôÜù, èá Þèåëá íá
ìïõ ðåßôå êÜôé.
Ãüíçò ÄçìÞôñéïò: Åõ÷áñéóôþ ãéá ôçí åñþôçóç íïìßæù üìùò üôé áðÜíôçóç åõèÝùò
äåí ìðïñåß íá äïèåß ãéá ôïí áðëïýóôáôï ëüãï üôé ìéëÜìå ãéá Ýíá êßíçìá ðåñß çóõ÷ßáò,
Ýíáí ôñüðï âéþóåùò, ðåñß íïüò, ðåñß êáñäéáêÞò ðñïóåõ÷Þò, ðåñß ìïíïëüãçóçò
ðñïóåõ÷Þò ê.ô.ë. ÁõôÜ åêöñÜæïíôáé ìåôáãåíÝóôåñá óôçí ôÝ÷íç êáé ðñïóùðéêÜ
äéáôçñþ ðïëëÝò åðéöõëÜîåéò, áí áëçèåýïõí áõôÜ ôá ïðïßá ìáò ëÝíå ïé ïé åêðñüóùðïé
ôçò ×ñéóôéáíéêÞò áñ÷áéïëïãßáò, üôé åðÝäñáóå ôüóï ðïëý óôçí ôÝ÷íç ôï êßíçìá ôùí
çóõ÷áóôþí ôïõ 14ïõ áéþíá. ÄçëáäÞ ðéóôåýù ôá ðåñéóóüôåñá èÝìáôá ôá ïðïßá ôá
óõíäÝïõí ìå ôï çóõ÷áóôéêü êßíçìá ôïõ 14ïõ áéþíá, ôüóï óôïí åëëáäéêü üóï êáé óôïí
óåñâéêü ÷þñï, ïöåßëïíôáé ðåñéóóüôåñï óôïõò ìåãÜëïõò íáïýò êáé óôïõò ìåãÜëïõò
÷þñïõò, ôïõò ïðïßïõò Ýðñåðå íá êáëýøïõí. Ôüôå åðéëÝãïõí êáé êÜðïéá êáéíïýñãéá
èÝìáôá. Äå óõíäÝåôáé áõôÞ ç áýîçóç ôùí èåìÜôùí áíáðüôñåðôá ìå ôï çóõ÷áóôéêü
êßíçìá. Äéáôçñþ áõôÞ ôçí åðéöýëáîç.
Ðáðáíáãéþôïõ ÔñéáíôÜöõëëïò: Äåí îÝñù áí ï Íåüöõôïò Þôáí áíáìåéãìÝíïò
óôçí óõíùìïóßá êáôÜ ôïõ Áíäñïýôóïõ, Þ ïé ðåñß áõôüí, ðÜíôùò ùò ðñüåäñïò ôïõ
Áñåßïõ ÐÜãïõ, Ý÷åé ôçí åõèýíç ü÷é ôïõ öõóéêïý áõôïõñãïý áëëÜ ßóùò ôïõ çèéêïý
Þ áõôïý ðïõ áãíüçóå êÜôé ôï ïðïßï ãéíüôáí åéò âÜñïò ôïõ óôñáôçëÜôç, ôïõ
ÏäõóóÝá Áíäñïýôóïõ. ÁíáöÝñïìáé óôçí õðïíüìåõóç ðïõ Ýêáíå åíáíôßïí ôïõ
Áíäñïýôóïõ ï ¢ñåéïò ÐÜãïò êáôÜ ôçí áðïâßâáóÞ ôïõ óôçí Áãßá Ìáñßíá, Óôõëßäá,
Á÷éíü êáé ôçí áðüðåéñá äïëïöïíßáò ôïõ, üôáí åß÷å êáôáöýãåé óôçí ÄñáêïóðçëéÜ
êé åß÷áí óôåßëåé ôï Íïýôóï êáé ôïí ÌðáëÜóêá íá ôïí äïëïöïíÞóïõí.
×ñéóôïöüñïõ ÌÜíèïò: Åð’ áõôïý, áãáðçôÝ ÔñéáíôÜöõëëå, ï Áñ÷éåðßóêïðüò ìáò

ê.ê. ×ñéóôüäïõëïò åßíáé êáôçãïñçìáôéêüôáôïò. Óôï ìÞíõìá ôï ìáêñïóêåëÝò ôï
ïðïßï Ýóôåéëå êáôÜ ôá áðïêáëõðôÞñéá ôçò ðñïôïìÞò ôïõ Íåïöýôïõ åßíáé
áðïêáëõðôéêüôáôïò. Óõíùìüôçò äåí õðÞñîå ï Íåüöõôïò. Áðåíáíôßáò ðïëëÜ Ý÷ïõí
ãñáöôåß, ðïëëÜ Ý÷ïõí ëå÷èåß ãéá ôïí óêëçñü Áíäñïýôóï. Åéäéêþò ãéá ôçí ÁôáëÜíôç.
¼ôáí ï Áíäñïýôóïò åß÷å êÜíåé ìéá åêóôñáôåßá óôçí Åýâïéá êáé åß÷å æçôÞóåé
âïÞèåéá áðü ôçí ÁôáëÜíôç, ï ôüôå ðñïý÷ïíôáò ôçò ÁôáëÜíôçò ÁëåîÜíäñïõ äåí
ìðüñåóå íá áíôáðåîÝëèåé óôçí áíÜãêç áõôÞ, Üëëùóôå ìåôáîý ÁôáëÜíôçò êáé
Åõâïßáò õðÜñ÷åé Ýíáò Åõâïúêüò êüëðïò êáé ôçí åðï÷Þ åêåßíç äåí Þôáí åýêïëá ôá
ìÝóá, ï Áíäñïýôóïò åîÝëáâå üôé êáêþò äåí ôïõ Ýóôåéëå âïÞèåéá, äåí ôïõ Ýóôåéëå
âüëéá, êáé ôé Ýêáíå. Ôïí ðÞñå êáé ôïí Ýóöáîå. ÁõôÜ åßíáé ãåãïíüôá. Äåí èÝëù ì’ áõôü
ôï ðñÜãìá íá ðù êáé íá ìåéþóù åãþ ï åëÜ÷éóôïò Ýíáí Þñùá ôçò åðáíáóôÜóåùò ôïõ
’21, ïõáß êáé áëëïßìïíïí. Åãþ ðéóôåýù áõôü ôï ïðïßïí óáò åßðá êáé ðñïçãïõìÝíùò.
ÓêëáâéÜ 400 ÷ñüíéá êáé îåóçêùèÞêáí íá äéþîïõí ôïí ôýñáííï, Ýãéíáí êáé
óöÜëìáôá êáé Ýãéíáí êáé åãêëÞìáôá. Êáé ï ßäéïò áõôüò ìå ôá ùñáßá ôá
áðïìíçìïíåýìáôá ï áãñÜììáôïò ï ÌáêñõãéÜííçò, äéáâÜæïíôÜò ôá óçêþíåôáé ç
ôñß÷á ìáò ìéá ðéèáìÞ ìå áõôÜ ðïõ êÜíáìå åìåßò ôüôå. ÁëëÜ êáé åìåßò óÞìåñá
äåí ðÜìå ðßóù. Åßìáóôå ðáéäéÜ áõôçíþí êáé åããüíéá ôïõò. Íá ìðïñÝóïõìå íá
âÜëïõìå ìõáëü.
Êáñá÷ñÞóôïò ÉùÜííçò: Ãéá íá îåöýãïõìå ëßãï áðü ôéò áíôéðáñáèÝóåéò èá

Þèåëá íá ñùôÞóù ôïí êýñéï Êþóôá Óðáíü ãé’ áõôÜ ðïõ åßðå ãéá ôçí ïíïìáôïäïóßá
ôùí ãõíáéêþí. Ôï ðáñÜäåéãìá üôé ôá èñçóêåõôéêÜ ïíüìáôá åßíáé ðåñéóóüôåñá óôïõò
Üíôñåò (ìéëÜù ãéá ôá âáöôéóôéêÜ) ðáñÜ óôéò ãõíáßêåò ïé ïðïßåò ãéá Üëëïõò ëüãïõò
ðáßñíïõí ìç èñçóêåõôéêÜ ïíüìáôá ãéá ëüãïõò åõ÷Þò, ïìïñöéÜò, åðáßíïõ ê.ô.ë. Åßíáé
ãíùóôü âÝâáéá áðü ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò êáé ôï åðéâåâáéþíïõìå åäþ ðÝñá. Áõôü ðïõ ìïõ
Ýêáíå åíôýðùóç åßíáé üôé óôá ïíüìáôá ðïõ áíáöÝñèçêáí óôçí åéóÞãçóç ôïõ ê.
Óðáíïý äå âñßóêïíôáé óôçí ðñþôç èÝóç ôï Ìáñßá êáé ôï ÄÝóðïéíá, üðùò óõíÞèùò
óõìâáßíåé óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò ðïõ îÝñù. Åäþ åßíáé ôï Áñ÷üíôù. Èåùñåßôå üôé áëëÜæåé
ôï ìïíôÝëï ôçò ïíïìáôïäïôéêÞò óõìðåñéöïñÜò;
Óðáíüò Êþóôáò: ¼÷é, ãéáôß óå üëåò ôéò ðåñéï÷Ýò ôùí ïðïßùí Ý÷ù åêäüóåé
ðñïèÝóåéò ìå ïíüìáôá óõìâáßíåé áêñéâþò ôï ßäéï. ÕðÜñ÷ïõí ìåñéêÜ ïíüìáôá ôçò
åêêëçóéáóôéêÞò ðáñÜäïóçò üðùò ç Ìáñßá, ìå ðïëý ìåãÜëç ðïéêéëßá õðïêïñéóôéêþí
ôýðùí êáé ç ÄÝóðù-ÄÝóðïéíá, óå ìåãÜëï áñéèìü. ÁëëÜ ï áñéèìüò ôùí ïíïìÜôùí, ùò
ïíüìáôá ðéá ü÷é ùò Üôïìá, åßíáé ôçò ëáúêÞò ðáñÜäïóçò êáé áõôü åîçãåßôáé ùò åîÞò:
Ïé ãõíáßêåò, ôïõëÜ÷éóôïí ìÝ÷ñé ôçí äåêåáôßá ôïõ 1950 ìå ’60 óå ðïëëÜ ÷ùñéÜ ôçò
ðåäéÜäáò áëëÜ êáé ôùí âïõíþí äåí åß÷áí ïíïìáóôéêÞ ãéïñôÞ êáé äåí õðÞñ÷å ëüãïò
íá ôïõò äßíïõí ïíüìáôá Áãßùí, áöïý äå ãéüñôáæáí. Êáé óå üëï ôïí èåóóáëéêü ÷þñï,
óôï äõôéêïìáêåäïíéêü êáé óôïí çðåéñùôéêü ðïõ Ý÷ù áó÷ïëçèåß ìå ôÝôïéåò
áíáêïéíþóåéò õðÜñ÷åé ôï ßäéï áðïôÝëåóìá. ¼ôé ïé ãõíáßêåò Ý÷ïõíå ïíüìáôá Ýîù áðü
ôçí åêêëçóéáóôéêÞ ðáñÜäïóç, åíþ áíôéèÝôùò ïé Üíôñåò óå ðïóïóôü 50% êáé
ðáñáðÜíù Ý÷ïõí ïíüìáôá áðü ôçí åêêëçóéáóôéêÞ ðáñÜäïóç.
Êáñá÷ñÞóôïò ÉùÜííçò: Äåí åííïþ ôçí óõ÷íüôçôá ôùí ïíïìÜôùí. Ìéëþ ãéá ôçí
óõ÷íüôçôá ðüóåò öïñÝò óå óõãêåêñéìÝíá Üôïìá Ýñ÷åôáé ôï üíïìá. Åêåß ìßëçóá ãéá ôï
Áñ÷üíôù. Áëëéþò üôé áõôü ôï ìïíôÝëï éó÷ýåé íáé. Êáé ãéá ôïõò ëüãïõò ôïõò ïðïßïõò
áíáöÝñù.
Óðáíüò Êþóôáò: Íáé, äéÜâáóá ìåñéêÜ ïíüìáôá ðïõ åìöáíßæïíôáé ðïëëÝò öïñÝò
óôïõò Üíäñåò, ï ÉùÜííçò 23 öïñÝò, ï Ãéþñãçò 21, ÄçìÞôñéïò 20 êáé óôéò ãõíáßêåò
ôçí ðéï óõ÷íÞ åìöÜíéóç Ý÷ïõíå ç Áñ÷üíôù, Ýíá áðü ôá ðéï äéáäåäïìÝíá ïíüìáôá,
êáèþò ç Ìáñßá êáé ç ÄÝóðù. ¼ëá ôá Üëëá åìöáíßæïíôáé ìßá öïñÜ Þ äýï. Áõôü
èá öáíåß ðéï êáëÜ óôïí êáôÜëïãï ðïõ ðáñáèÝôù. Ç Áõãßôæù ð.÷. åìöáíßæåôáé äýï
öïñÝò, ç Âáóéëéêïý ìßá, ç Ìðßëéá ìßá, ç ÄÝóðù 4, ç Óùöñïíßá, ç ÖÝããù, ç Óáëþìç,
ç Êïíôßëù,ç Íéêïëïý, ç Ìáêáñßá, ç Êùíóôáíôïý, ç ÅéñÞíç, ç Ãåùñãßá ìüíï áðü
ìßá öïñÜ. Åßíáé åðïìÝíùò ïíüìáôá ðïõ ßóùò öèßíïõí óôéò óõíÞèåéåò ôùí
êáôïßêùí ôçò Ãéáííéôóïýò. ºóùò êáé ïíüìáôá ôá ïðïßá äüèçêáí ðñïò ôéìÞí ôçò
ãéáãéÜò áðü ðáñÜäïóç. Êáé ïñéóìÝíá ïíüìáôá ÷Üíïíôáé åðåéäÞ ïé ïéêïãÝíåéåò åßôå
Ý÷ïõí ìüíï áãüñéá åßôå ìüíï êïñßôóéá åßôå ìåñéêÝò ìÝíïõí Üôåêíåò åßôå ìåñéêÝò
÷Üíïõí ôá ðáéäéÜ ìåôÜ ôïí ôïêåôü, Ýíá óõíçèéóìÝíï öáéíüìåíï ó’ áõôÞ ôçí åðï÷Þ
üðïõ ç ðáéäéêÞ èíçóéìüôçôá åßíáé ðïëý ìåãÜëç êáé Ýôóé õðÜñ÷åé áõôÞ ç
äéáöïñïðïßçóç. ÁëëÜ áõôÜ ôá ïíüìáôá ðïõ åìöáíßæïíôáé ðïëý óõ÷íÜ -ìå üëåò ôéò
áðþëåéåò- åîáêïëïõèïýí íá õðÜñ÷ïõí.
Ãüíçò ÄçìÞôñéïò: ¸÷ù áñêåôÜ åñùôÞìáôá ôá ïðïßá äçìéïõñãÞèçêáí áðü ôéò

äýï åéóçãÞóåéò ôùí êõñßùí Óðáíþí. ¸íá åñþôçìá âáóéêü ãéá ìÝíá åßíáé ôï åîÞò:
Ðþò êáé ãéáôß óå ìéá ðñüèåóç åìöáíßæïíôáé åðþíõìá ôçí óôéãìÞ ðïõ îÝñïõìå üôé
óôéò ðáññçóßåò Þ óôéò ðñïèÝóåéò ìíçìïíåýïíôáé ìüíï ôá âáöôéóôéêÜ ïíüìáôá ôá
ïðïßá äéáâÜæïíôáé, óôçí ðñüèåóç Þ óôéò äéÜöïñåò áêïëïõèßåò ôçò ÌïíÞò. Ãéá ìÝíá
áõôü åßíáé Ýíá âáóéêü åñþôçìá, äéüôé áðïôåëåß ìéá öáåéíÞ åîáßñåóç. ¸íá äåýôåñï
åñþôçìá ôï ïðïßï óõíäÝåôáé ìå áõôü åßíáé: Ìðïñïýìå íá áðáíôÞóïõìå ìå ðïéüí
ôñüðï óõãêåíôñþíïíôáí üëá áõôÜ ôá ïíüìáôá, áí äçëáäÞ åßíáé áðïôÝëåóìá æçôåßáò
Þ ðñïóêõíÞìáôïò óôç ÌïíÞ, áí äçëáäÞ ìåôáâáßíïõí óôç ÌïíÞ êáé áöÞíïõí ôá
ïíüìáôÜ ôïõò, ïðüôå áõôÜ ôá óôïé÷åßá ôá ïðïßá Ý÷ïõìå óôáóéÜæïíôáé. ÄçëáäÞ äåí
åßíáé áðïãñáöÞ ôïõ ðëçèõóìïý ìéáò ðüëåùò, åíüò ïéêéóìïý, åíüò ÷ùñéïý, áëëÜ
áðïôõðþíïõí ôá ïíüìáôá áõôþí ðïõ äþóáíå êÜôé ãéá íá ìíçìïíåýïíôáé ôá
ïíüìáôÜ ôïõò, Åßíáé äçëáäÞ ç ðáñÜèåóç ôùí ïíïìÜôùí åíäåéêôéêÞ.
Êáé Ýíá ôñßôï êáé ôåëåõôáßï åñþôçìá åßíáé: Ðïéïò ôåëéêÜ åßíáé ï ôßôëïò ôïõ
êåéìÝíïõ áõôïý ðïõ Ý÷ïõìå åäþ, äçëáäÞ ôçò ðñïèÝóåùò; ÌÞðùò ôåëéêÜ äçëáäÞ
äåí åßíáé ðñüèåóç êáèáñÞ áëëÜ åßíáé Ýíá ìåßãìá ðñïèÝóåùò êáé âéâëßùí æçôåßáò,
ðïõ ãõñíÜåé áõôüò ðïõ öÝñíåé ôá ïíüìáôá, êáé ëÝåé üôé ï Ìçôñïðïëßôçò Ýãñáøå ...
Ìéá ðñüèåóç èá Ýëåãå: ÔÜäå Ìçôñïðïëßôçò, ôï üíïìá êáé ôá ïíüìáôá ôùí ãïíÝùí êáé
ôßðïôá ðåñéóóüôåñï.
Óðáíüò Êþóôáò: Åßíáé áëÞèåéá, êýñéå Ãüíç, áõôü ðïõ åßðáôå üôé ïé ðñïèÝóåéò
Ý÷ïõí ìüíï ôá ïíüìáôá ôùí áöéåñùôþí óôç ãåíéêÞ. Âáóéëåßïõ, Äçìçôñßïõ, Êüìíùò
ê.ô.ë. Ç ðñüèåóç ôçò Ñåíôßíáò, üðùò êáé Üëëç ìßá ðñüèåóç, Ýíá êáôÜóôé÷ï ìðïñïýìå
íá ôï ðïýìå, ôï ïðïßï èá êõêëïöïñÞóåé Þäç óôïí êáéíïýñãéï ôüìï ôïõ Èåóóáëéêïý
Çìåñïëïãßïõ åßíáé áðü ôïí ¢ãéï ÔÜöï, ï 509 éåñïóïëõìéôéêüò êþäéêáò êáô’ åîáßñåóç
Ý÷ïõí êáé åðþíõìá áíèñþðùí, ôùí äùñçôþí. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ôï ÷åéñüãñáöï
áõôü ôçò Ñåíôßíáò, üðùò êáé ï áãéïôáöéêüò, ï éåñïóïëõìéôéêüò êþäéêáò åßíáé Ýíá
ìåßãìá ðñïèÝóåùò Þ ìÜëëïí ðñïèÝóåùí ðïëëþí êáé êáôáóôß÷ùí. ÂÝâáéá ç ïíïìáóßá

ðñüèåóç åßíáé óõìâáôéêÞ. Äéüôé Ýíá êïéíü üðùò åíüò óõíåäñßïõ äåí ôï åíäéáöÝñåé
ç ôüóç ìåãÜëç ëåðôïìÝñåéá. ÁëëÜ Ýíáò åéäÞìùí üðùò åóåßò ð.÷. êáôáëáâáßíåé üôé äåí
åßíáé ìéá êáèáñüáéìç ðñüèåóç áõôÞ ôçò Ñåíôßíáò áëëÜ Ýíá ìåßãìá ðñïèÝóåùí
ðïëëþí êáé êáôáóôß÷ùí.
Åßíáé ãíùóôü üôé ïé ðñïèÝóåéò óõíôÜóóïíôáí ôïí êáéñü ðïõ ïé ìïíá÷ïß
áðïöÜóéæáí íá áíáêáéíßóïõí ôçí ÌïíÞ ôïõò êáé åß÷áí áíÜãêç áðü ÷ñÞìáôá Þ
áðïöÜóéæáí íá äçìéïõñãÞóïõí ìéá êáéíïýñéá ÌïíÞ. ÔÝôïéåò ðñïèÝóåéò áðü ôéò
ïðïßåò ðïëëÝò Ý÷ù åêäüóåé åßíáé ôùí Ìåôåþñùí ôçò ÌïíÞò ôïõ Äïõóßêïõ, ôçò
Äñáêüôñõðáò êáé Üëëùí Èåóóáëéêþí Ìïíáóôçñéþí. Åßíáé áõôü ðïõ åßðáôå êáé åóåßò
ôá ïíüìáôá óôç ãåíéêÞ.
Óôç óõíÝ÷åéá ìÜëëïí íá ðù ôï åîÞò. ¼ôáí ðåñíïýóáí áðü ôá ÷ùñéÜ, ôïõò
ïéêéóìïýò ìå ôçí Üäåéá ôïõ êÜèå Ìçôñïðïëßôç Þ Åðéóêüðïõ ãéá ôç æçôåßá,
óõíÝôáóóáí ïé ìïíá÷ïß ðïõ êïõâáëïýóáí ìáæß ôïõò ìå Ýíá æþï ôçí åéêüíá ôïõ
Ìïíáóôçñéïý, ôïõ ôéìþìåíïõ Áãéïý, ôçí ïðïßá Üöçíáí óå êÜðïéá ãåéôïíéÜ ãéá íá
ðñïóêõíÞóïõí ôçí åéêüíá êáé ôáõôï÷ñüíùò íá ðñïóöÝñïõí ôïí ïâïëüí ôïõò õðÝñ
ôçò ìïíÞò êáé ôïõ íáïý, ïé ìïíá÷ïß óõíÝôáóóáí óå Ýíá öýëëï ôéò ðéï ðïëëÝò
öïñÝò ôá ïíüìáôá óôç ãåíéêÞ ãñÜöïíôáò óôçí êïñõöÞ áõôïý ôïõ öýëëïõ ôï
ïðïßï ëÝãåôáé ðéôÜêéïí Þ ìéêñÞ ðñüèåóç ìïíüöõëëç, ôï üíïìá ôïõ ïéêéóìïý. Ôï
÷åéìþíá ðïõ åß÷áí Üíåóç, áíÝèåôáí óå Ýíá óõíÞèùò êáëëéãñÜöï ìïíá÷ü íá ðÜñåé
ôéò ìïíüöõëëåò ðñïèÝóåéò, íá ôéò êáôáôÜîåé êáôÜ Ìçôñüðïëç Þ êáôÜ ÅðéóêïðÞ
êáé íá êÜíåé Ýíá åßäïò éóôïñéêÞò ãåùãñáößáò ðïëý ÷ñÞóéìçò ãéá ôïõò óçìåñéíïýò
ìåëåôçôÝò êáé íá êáôáóôÞóåé Ýíá âéâëßï, Ýíáí êþäéêá, Ýíá êáôÜóôé÷ï, ìßá ðñüèåóç, ç
ïðïßá ôþñá åßíáé óôç äéÜèåóÞ ìáò.
ÖõóéêÜ áõôïß ðïõ ðñïóöÝñïõí õðÝñ ôçò ÌïíÞò äåí åßíáé ôï óýíïëï ôùí
êáôïßêùí ôïõ ÷ùñéïý, üðùò ìå ôçí ðåñßðôùóç ôçò Ãéáííéôóïýò. Äåí ìðïñïýìå íá
ðïýìå üôé áõôïß Þôáí óõíïëéêÜ ïé êÜôïéêïé ðïõ ðñüóöåñáí óôï ìïíáóôÞñé. ¸íá
óõãêåêñéììÝíï ðáñÜäåéãìá Ý÷ïõìå ìå ôïí éåñïóïëõìéôéêü êþäéêá 509 ðïõ èá
êõêëïöïñÞóåé ìÝóá óå 15 ìÝñåò. Óôç ËÜñéóá, ðñùôåýïõóá ôçò Èåóóáëßáò,
õðÜñ÷ïõí 20 äùñçôÝò, åíþ óå áóÞìáíôï ÷ùñéïõäÜêé äõôéêÜ ôçò ËÜñéóáò õðÜñ÷ïõí
30 ïéêïãÝíåéåò. Áõôü óçìáßíåé üôé äåí äþñçóáí üëïé óôï ìïíáóôÞñé ãéá ëüãïõò ðïõ
äåí ìðïñïýìå íá ðñïóäéïñßóïõìå.
Ðñïåäñåßï:
Çëßáò ÐáëéáëÝîçò - ×ñÞóôïò ÃáëÜíçò
Ãåþñãéïò Ê. ËÝëçò
"Ç ðåñéðåôåéþäçò óôáäéïäñïìßá ôïõ Ãñçãïñßïõ ÉùÜííïõ,
ùò ìïíá÷ïý êáé çãïõìÝíïõ ôçò ìïíÞò ÁãÜèùíçò, ôá êåéìÞëéá êáé ç ðåñéïõóéáêÞ
êáôÜóôáóç ôçò ìïíÞò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðáíáóôÜóåùò ôïõ 1821 êáé ôçí ðñþôç
äåêáåôßá ôçò ïèùíéêÞò ðåñéüäïõ"
ÉùÜííçò Åõáã. ÌáêñÞò

"Ôï éäéïêôçóéáêü êáèåóôþò ôùí ÷ùñéþí ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ
êáôÜ ôá ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ ÷ñüíéá (1833 - 1840 ì.×. ðåñßðïõ)
óýìöùíá ìå ôá ðñáêôéêÜ ôçò ÌéêôÞò ÅëëçíïôïõñêéêÞò ÄéêáóôéêÞò ÅðéôñïðÞò"
Êþóôáò É. ÆÞóçò
"ÓõìâïëÞ óôçí éóôïñßá ôçò íåïåëëçíéêÞò åêðáßäåõóçò"
Ïé áðáñ÷Ýò ôïõ Åêðáéäåõôéêïý Ó÷åäéáóìïý
(ÊáðïäéóôñéáêÞ êáé ïèùíéêÞ ðåñßïäïò).
Ôá ó÷ïëåßá ôçò Öèéþôéäáò.
ÁëåîÜíäñá È. Êïõëôïýêç
"ÄéïéêçôéêÝò ìåôáâïëÝò ôùí åðéóêïðþí ôçò Öèéþôéäáò áðü ôï 1833 - 1899"
Êþóôáò ÃáëëÞò
"Áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ éóôïñßá ôçò Öèéþôéäáò.
1860: ºäñõóç êáé ëåéôïõñãßá ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò
ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò ôçò Ëáìßáò"

ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
Ãåþñãéïò Ê. È. ËÝëçò
óõããñáöÝáò - éóôïñéïäßöçò
ÈÅÌÁ
Ç ðåñéðåôåéþäçò óôáäéïäñïìßá ôïõ Ãñçãïñßïõ ÉùÜííïõ, ùò ìïíá÷ïý êáé
çãïõìÝíïõ ôçò ìïíÞò ÁãÜèùíçò, ôá êåéìÞëéá êáé ç ðåñéïõóéáêÞ êáôÜóôáóç
ôçò ìïíÞò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðáíáóôÜóåùò ôïõ 1821 êáé ôçí ðñþôç
äåêáåôßá ôçò ïèùíéêÞò ðåñéüäïõ.
Á´. Åéóáãùãéêü óçìåßùìá.

ÃíùóôÞ åßíáé óå üëïõò ìáò ç ðíåõìáôéêÞ, åèíéêÞ, ðïëéôéóôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ
ðñïóöïñÜ ôùí ìïíáóôçñéþí ìáò óå äéáöüñïõò ðåñéüäïõò, êáé ðñïðáíôüò êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò, ôùí åðáíáóôáôéêþí êáé ìåôåðáíáóôáôéêþí ÷ñüíùí.
Óå áñêåôÜ áñ÷åßá êáé âéâëéïèÞêåò Ý÷ïõí ðåñéóùèåß êáé öõëÜóóïíôáé Ýããñáöá,
ðïõ ìÝ÷ñé óÞìåñá äåí åßäáí ôï öùò ôçò äçìïóéüôçôáò êáé óôá ïðïßá êáôáãñÜöïíôáé
óçìáíôéêÜ éóôïñéêÜ, äéïéêçôéêÜ, ïéêïíïìéêÜ êáé ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá áõôþí.
ÅîÝ÷ïõóá èÝóç ìåôáîý ôïýôùí êáôÝ÷ïõí êáé ôá áíáöåñüìåíá óôç ÌïíÞ ÁãÜèùíïò Þ
ÁãÜèùíçò.
Óôá ÃåíéêÜ Áñ÷åßá ôïõ ÊñÜôïõò (Ã.Á.Ê.) Áèçíþí öõëÜóóïíôáé óõíïëéêÜ 147
Ýããñáöá (1834-1854) ôá ïðïßá ðáñïõóéÜæïõí áîéüëïãï éóôïñéêü êáé ïéêïíïìéêü
åíäéáöÝñïí ãé’ áõôÞ êáé ôç Öèéþôéäá.
ÅðÝëåîá ôçí ðáñïõóßáóç ôïõ èÝìáôïò áõôïý, ãéáôß ìÝ÷ñé óÞìåñá ðáñáìÝíåé
Üãíùóôç, ç ðåñéðåôåéþäçò óôáäéïäñïìßá ôïõ çãïõìÝíïõ ÁãÜèùíçò Ãñçãïñßïõ
ÉùÜííïõ, ðïõ ìáò èõìßæåé ôéò äéþîåéò êáé ôïí ðïëõôÜñá÷ï âßï ôïõ Áãßïõ ÍåêôÜñéïõ.
Â´. ÂéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ôïõ Ãñçãïñßïõ ÉùÜííïõ.

Ï Ãñçãüñéïò ÉùÜííïõ ãåííÞèçêå óôï Ðáëáéüêáóôñï Öèéþôéäáò ôï 1786 êáé
êïéìÞèçêå ìåôáîý ôùí åôþí 1850-1852. Ôï 1804, óå çëéêßá 18 åôþí öëåãüìåíïò áðü
Ýíèåï æÞëï êáé áíõðüêñéôç áãÜðç ðñïò ôï ìïíáóôéêü éäåþäåò, Üöçóå ôç ãåíÝôåéñÜ
ôïõ, ãïíåßò, ößëïõò êáé óõããåíåßò êáé áíá÷þñçóå ãéá ôç ÌïíÞ ôçò ÁãÜèùíçò, üðïõ
åíôÜ÷ôçêå óôç äýíáìç ôçò ìïíáóôéêÞò áäåëöüôçôáò, êáèïäçãïýìåíïò ðíåõìáôéêÜ áðü
ôïí ôüôå çãïýìåíï ãÝñï-Íéêçöüñï.
Aöïý ãéá áñêåôÜ ÷ñüíéá áóêÞèçêå óôá ôïõ ìïíáóôéêïý âßïõ êáèÞêïíôá, Ýöõãå
ãéá ôï ¢ãéï ¼ñïò üðïõ Ýìåéíå ãéá ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. ÅðéóôñÝöïíôáò óôçí
ÁãÜèùíç Ýìåéíå ôñßá ÷ñüíéá êáé óôç óõíÝ÷åéá áíå÷þñçóå ãéá ôç Âëá÷ßá (Ñïõìáíßá),
üðïõ ðñïóëÞöèçêå ùò åöçìÝñéïò óôçí åêêëçóßá ôçò åëëçíéêÞò êïéíüôçôáò ôçò
Äïõìíßôæáò Ñáëïýò, áóêþíôáò ðáñÜëëçëá êáé êáèÞêïíôá ÓõãêÝëëïõ1 ôïõ
Ìçôñïðïëßôç Ïõããñïâëá÷ßáò, Äéïíõóßïõ.
Ëßãï ðñéí áðü ôçí Ýíáñîç ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ ’21 êáôÝâçêå óôç ÌïíÞ ôïõ
Äïóßêïõ2.[…] Åíþ Þìçí áßôéïò íá åðéóôñÝøù åéò ÂïõêïõñÝóôéïí, åîåññÜãç ôüôå ç
ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóéò êáé ç öùíÞ ôçò Ðáôñßäïò ìå çíÜãêáóå åõ÷áñßóôùò íá
êáôáöñïíÞóù ôï ðáí, êáé íá ôñÝîù äéá íá óõíåñãÞóù åí ìÝñåé åéò ôïí Éåñüí áãþíá,
1. Âáèìïý÷ïò êëçñéêüò óôçí õðçñåóßá åðéóêüðïõ Þ çãïõìÝíïõ.

2. Âñßóêåôáé íïôéïäõôéêÜ ôçò ðüëçò ôùí ÔñéêÜëùí êáé Ýìåéíå åêåß ùò ôïí Éïýëéï ôïõ 1821.
Ãñçãüñéïò ÉùÜííïõ, çãïýìåíïò ôçò ìïíÞò ÁãÜèùíçò 123
üèåí êáé ìåôÝâçí åéò ôçí ÄõôéêÞí ÅëëÜäá üðïõ åíùèåßò ìåôÜ ôùí åêåß óôñáôåõìÜôùí
óõíÝðñáôôïí ôï êáôÜ äýíáìéí ìÝ÷ñéò üôïõ íïìßóáò ðñüóöïñïí êáéñüí äéá íá
åíåñãÞóù êáé õðÝñ ôçò éäéáéôÝñáò ìïõ ðáôñßäïò ÕðÜôçò, Ýöèáóá ëïéðüí åéò ôá ðÝñéî
áõôÞò êáé åíùèåßò ìå ôïõò åêåß óôñáôåõìÝíïõò ÌÞôóïí ÊïíôïãéÜííçí êáé Ãåþñãéïí
ÁéíéÜíá êáé ëïéðïýò Ðáôñéþôáò ìïõ. ÖèáóÜíôùí äå áêïëïýèùò êáé ôùí õðü ôçí
ïäçãßáí ôïõ ÍéêÞôá Ðåëïðïííçóéáêþí üðëùí, êáé óõãêñïôçìÝíçò ìÜ÷çò ìåôÜ ôùí
å÷èñþí çíáãêÜóèçìåí í' áðïóõñèþìåí åéò ôá üñç äéá ôçí ðïëëÞí áõôþí äýíáìéí, Þôéò
Ýöåñåí ôïí üëåèñïí êáé ôçí êáôáóôñïöÞí åéò ôï ðåñéóóüôåñïí ìÝñïò ôçò ÕðÜôçò. ÊáôÜ
ôçí äõóôõ÷Þ ôáýôçí åðï÷Þí åðõñðïëÞèç õðü ôùí å÷èñþí êáé ç ÌïíÞ ôïõ ÁãÜèùíïò. ïé
äå åíáðïìåßíáíôåò ðáôÝñåò äéåóêïñðßóèçóáí ôÞäå êáêåßóå […],ãñÜöåé óôç
Ãñáììáôåßá3 ôùí Åêêëçóéáóôéêþí óôéò 26/8/18384.
´Åëáâå åíåñãü ìÝñïò óôïí õðÝñ áíåîáñôçóßáò ôçò ðáôñßäïò áãþíá. Åäïýëåõóá ôçí
ðáôñßäá åî áñ÷Þò ôïõ éåñïý áãþíïò ìÝ÷ñé ôÝëïõò ùò óôñáôéùôéêüò õðü ôïí ôüôå
ïðëáñ÷çãüí ôçò Åðáñ÷ßáò Ðáôñáôæéêßïõ5, êáé íõí ÓõíôáãìáôÜñ÷çí ê. ÌÞôæéïí Êï-
íôïãéÜííçí ê.ë.ð. Ý÷ùí õðü ôçí ïäçãßáí ìïõ êáé óôñáôéþôáò ü÷é ïëßãïõò, êáé
åîåðëÞñùóá ùò ôïéïýôïò ôá ÷ñÝç ìïõ ìå æÞëïí êáé Ðáôñéùôéóìüí óõíôåëÝóáò ìÜëéóôá
ìåãÜëùò êáé ùò åê ôïõ åðáããÝëìáôüò ìïõ åéò ôïí áãþíá ôïýôïí ìå üëáò ìïõ ôáò
äõíÜìåéò […]. ÁßôçóÞ ôïõ ðñïò ôï ÄÞìáñ÷ï ÕðÜôçò (11-10-1841)6.
Ï ÅõðåéèÝóôáôïò
Ãñçãüñéïò ÉùÜííïõ
Óôï ðéóôïðïéçôéêü ôïõ ÃéÜííç Ãêïýñá êáé Êþóôá ÔæáìÜëá, ðïõ âåâáéþíïõí êáé
ïé Ãåþñãéïò ÁéíéÜí êáé ÌÞôóïò ÊïíôïãéÜííçò, äéáâÜæïõìå. […] Êáé ðáñåõñåèåßò åéò
ðïëëÜò ìÜ÷áò êáôÜ ôùí å÷èñþí ðñï ðÜíôùí äå åéò ôáò ðïëéïñêßáò ôçò ÕðÜôçò Ýêáìå
ôï ðñïò ôçí Ðáôñßäá ÷ñÝïò ôïõ êáè’ üëçí ôçí Ýêôáóéí êáé åöÜíç Ýíèåñìïò æçëùôÞò åéò
üëáò ôáò ðåñéóôÜóåéò ùò ðñïò ôçí êáôáóôñïöÞí ôïõ å÷èñïý. […] Çãùíßóèç ùò êáëüò
óôñáôéùôéêüò óõíåéóÝöåñå ìÜëéóôá ôüóá Üëëá âïçèÞìáôá åéò ôá óôñáôåýìáôá ôïõ
Ðáôñáôæéêßïõ, Ëïéäïñéêßïõ ê.ë.ð. Ýèñåøå ìüíïò ôïõ äéá ðïëëÜò çìÝñáò ôá
óôñáôåýìáôá êáôÜ ôï Ýôïò 1822 êáè' çí åðï÷Þí äå åðïëéüñêçóåí ôçí ðüëéí ÕðÜôçò ìå
Üñôïí, êñÝáôá êáé Üëëá êáé åíß ëüãù óõíåôÝëåóåí ôá ìÝãéóôá åéò ôçí ðåñßóôáóéí
åêåßíçí […].
Åí ÕðÜôç ôç 13 7âñßïõ* 1841 (*ÓåðôÝìâñéïò)
Ã. Ãêïýñáò ÓõíôáãìáôÜñ÷çò
Ê. ÔæáìÜëáò ÔáãìáôÜñ÷çò7
Ã´. Äßùîç êáé ðáýóç ôïõ Ãñçãïñßïõ åê ôùí êáèçêüíôùí ôïõ.

Ìå ôç äçìïóßåõóç ôùí Â. Ä. ôçò 16 & 25 Óåðôåìâñßïõ 1833 êáèïñßóôçêå êáé ï
áñéèìüò ôùí ìïíáóôçñéþí ðïõ èá óõíÝ÷éæáí íá õðÜñ÷ïõí êáé ï ôñüðïò öýëáîçò ôùí
Éåñþí Óêåõþí, ËåéøÜíùí êáé Êåéìçëßùí åêåßíùí ðïõ èá äéáëýïíôáí. Óôá äéáôçñçôÝá
ìïíáóôÞñéá áñ÷éêÜ óõãêáôáëåãüôáí êáé ôïõ ÁãÜèùíïò.
Óå áíáöïñÜ ôïõ ðñïò ôçí ÉåñÜ Óýíïäï ôçò Åêêëçóßáò ï Ãñçãüñéïò ãñÜöåé. Ôçí 18
3. Ç Ãñáììáôåßá ôçí åðï÷Þ åêåßíç áíôéóôïé÷ïýóå ðñïò ôï óçìåñéíü Õðïõñãåßï.

4. ÃåíéêÜ Áñ÷åßá ôïõ ÊñÜôïõò (Ã.Á.Ê.). ÌïíáóôçñéáêÜ. ÖÜêåëëïò 91, Ýããñáöï 075.
5. Ïíïìáóßá ôçò ÕðÜôçò êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Ôïõñêïêñáôßáò.
6. Ã.Á.Ê. Áñéóôåßá. ÖÜêåëëïò 84.
7. ´Ïð. ð.
124 Ãåþñãéïò Ê. È. ËÝëçò
ôïõ ðáñåëèüíôïò Äåêåìâñßïõ åõñéóêüìåíïò åéò ôçí ìïíÞí ÁãÜèùíçí, ôçí ðëçóßïí ôïõ
ðáôñáôæéêßïõ, ìåôÜ ôïõ åóðåñéíïý áíÜãíùóéí åí þñá ó÷åäüí ðñþôç ôçò íõêôüò,
âëÝðùí áßöíçò ôïí Ãñáììáôéêüí ôïõ ìïéñÜñ÷ïõ ö. êáé ë. Êýñéïí ÐáíáãÜêçí ìå äýù
÷ùñïöýëáêáò ôïõò ïðïßïõò õðïäå÷èåßò öéëïöñüíùò, íá åðéâÜëëùóéí Ýíáíôßïí ìïõ
÷åßñáò ùò íá Þìïõí öïíåýò Þ êáêïýñãïò, êáé åí ôáõôþ íá ìå åîåôÜóùóé ì' Ýíáí áðåéíÞ
ôñüðïí, ðïý åßíáé ôá ÷ñÞìáôÜ óïõ, Êáëüãçñå !!!.[…] ôÝëïò ì' áðÞãáãïí åê ôïõ
ìïíáóôçñßïõ, þóðåñ êáêïýñãïí, åéò ëáìßáí, üðïõ åêåßóå ìå åöõëÜêéóáí çìÝñáò ôñåéò,
ìåôÜ äå ôçí öõëáêÞí ìïõ ì' Ýöåñïí åéò ÐáôñáôæÞêé, üðïõ åê ôïõ êáôáëÞìáôüò ìïõ äéá
íõêôüò ðáñÝëáâåí ï ñéèåßò ðáíáãÜêçò ìåôÜ ôùí ÷ùñïöõëÜêùí ôá üóá ÷ñÞìáôá åß÷ïí
åêåßóå, ôçí åðéïýóáí äå ìåô´Ýöåñïí áýèéò åéò ôï ìïíáóôÞñéïí ìïõ, üðïõ ï áõôüò
ÍïìÜñ÷çò ìïé åßðåí, ðïý Ý÷åéò ôá ÷ñÞìáôÜ óïõ, Êå÷ùóìÝíá Êáëüãåñå! Åãþ
ôñïìáóìÝíïò Ýäåéîá ôï ìÝñïò üðåñ åß÷á ôá ÷ñÞìáôá, êáé ìüíïò ïýôïò ï õðçñÝôçò ôïõ
ÂáóéëÝùò ðáñÝëáâåí ôá ÷ñÞìáôá ÷ùñßò ôçí êïéíÞí ÝìðñïóèÝí ìïõ êáôáãñáöÞí ôùí
÷ñçìÜôùí ôïýôùí, êáé ìå äéåýèõíáí áýèéò åéò Üìöéóóáí, üðïõ êáé äéÝìåéíá åí öõëáêÞ
ðåñßðïõ ôùí ôñéÜêïíôá çìåñþí ÷ùñßò êáí íá ìïé åéäïðïéçèÞ ôï ÝãêëçìÜ ìïõ êáé ôï
áßôéïí ôçò ÊáôáêñáôÞóåþò ìïõ […] êáé êáôáëÞãåé.´Åñ÷ïìáé äéá ôçò ðáñïýóçò ìïõ íá
áíáöåñèþ åõóåâÜóôùò ðñïò ôçí ÉåñÜí Óýíïäïí, èåñìþò ðáñáêáëþí ßíá
ãíùóôïðïéÞóç üðïõ áíÞêåé ôçí ìå äïëéüôçôá êáôaêñÜôçóéí áðü ôïí ÍïìÜñ÷çí ôùí
÷ñçìÜôùí.
Åí Ëáìßá ôç 8 áðñéëßïõ 18348
Ç ÉåñÜ Óýíïäïò äéáâßâáóå ôçí áíáöïñÜ ôïõ óôç Ãñáììáôåßá ôùí Åêêëçóéáóôéêþí
æçôþíôáò, […]íá åîåôÜóç, ðåñß ôçò óêëçñÜò ðñïò ôïí áíáöåñüìåíïí äéáãùãÞò ôïõ
ÍïìÜñ÷ïõ Öùêßäïò êáé Ëïêñßäïò êáé ðåñß ôçò êáôáêñáôÞóåùò ôùí ÷ñçìÜôùí, êáé íá
äéêáéþóç, çìßí ïýôùò Ý÷åé, ôïí áäéêïýìåíïí.
Åí Íáõðëßù ôçí 4 Ìáúïõ 1834.
(Ô.Ó.) ÉÅÑÁ ÓÕÍÏÄÏÓ ÔÏÕ ÂÁÓÉËÅÉÏÕ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ
Ôá ìÝëç
Ï Êïñéíèßáò Êýñéëëïò Ðñüåäñïò
Ï Âïéùôßáò ÐáÀóéïò
Ï ÈÞñáò Æá÷áñßáò
Ï ÁôôéêÞò Íåüöõôïò 9
Ç Ãñáììáôåßá ôùí Åêêëçóéáóôéêþí ìå ôç óåéñÜ ôçò ôç äéáâßâáóå óôç Íïìáñ÷ßá
Öùêßäïò & Ëïêñßäïò, […] Äéá íá ðëçñïöïñÞóç ôçí Ãñáììáôåßáí ôáýôçí ðåñß ôùí
åíäéáëáìâáíïìÝíùí êáé åîáêñßâùóéí ôùí åðéëïßðùí óöåôåñéóìþí ôïõ ÇãïõìÝíïõ,
êáèþò êáé ðñïò äéåõèÝôçóéí ôùí ìïíáóôçñéáêþí êôçìÜôùí êáé ìÜëéóôá ôùí
áéãéäïðñïâÜôùí[…].
Åí Íáõðëßù ôçí 7 ÌáÀïõ 1834
Ï åðß ôùí Åêêëçóéáóôéêþí ê.ë. Ãñáììáôåýò ôçò Åðéêñáôåßáò
(Ô.Ó.) ÕðïãñáöÞ äõóáíÜãíùóôç10.
Áðáíôþíôáò ï ÍïìÜñ÷çò Öùêßäïò êáé Ëïêñßäïò ìåôáîý ôùí Üëëùí ãñÜöåé. […]
Åéò ôçí ðåñéïäåßáí ìïõ êáôÜ ôçí Öèéþôéäá åðëçñïöïñÞèçí, üôé ï ðåñß ïõ ï ëüãïò
Ãñçãüñéïò çãïýìåíïò ôçò êáôåñåéðùìÝíçò ÌïíÞò ôçò áãÜèùíçò åß÷å óöåôáéñéóèÞ
8. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 003. ´Ïìïéá áíáöïñÜ Ýóôåéëå êáé óôç Ãñáììáôåßá ôùí Åóùôåñéêþí óôéò
6/6/34.´Åããñ. 008.
9. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 002.
10. ´Ïð. ð. Ýããñ. 002.
ìåãÜëçí ðïóüôçôá ÷ñçìÜôùí, áöïý […] åðþëçóåí éêáíüí ìÝñïò åê ôçò ìïíÞò. Ç
åãêëåéïìÝíç åðéóôïëÞ ì' áöáßñåóå ðÜóáí êáôÜ ôïýôï áìöéâïëßáí […]. Ï Ãåùñãïýëáò
ìå åâåâáßùóåí üôé ôù üíôé ï Ãñçãüñéïò åóöåôåñßóèç ðïëëÜ ÷ñÞìáôá, ôçò ìïíÞò åê ôçò
åêðïéÞóåùò ôçò ðåñéïõóßáò, åîåôáæüìåíïò êáô' åðáíÜëçøéí ùìïëüãçóåí üôé Ý÷åé åßêïóé
÷éë. ãñüóéá, åê ôùí ïðïßùí ïé äÝêá óþæïíôáé èáìÝíáé ðåñß ôçí ìïíÞí, ôá äå Üëëá
èáìÝíá ðëçóßïí ñåýìáôïò áðåóýñèçóáí áðü ñáãäáßáí âñï÷Þí êáé å÷Üèçóáí, Ý÷åé
ðñïóÝôé êáé Ýùò åî ÷éë.ãñüóéá åéò Í. ÐÜôñáò11 êáé åéò ôçí ÌïíÞí ôá ïðïßá èÝëåé
ðáñáäþóåé [...] êáé óõíå÷ßæåé. ÌåôÜ äýï çìÝñáò áíå÷þñçóá áðü Ëáìßáí åéò Í. ÐÜôñáò
ðáñáëáâþí êáé ôïí Ãñçãüñéïí. Åéò Í. ÐÜôñáò ðáñÝäùêåí ïýôïò åéò ôïí Êýñéïí
ÄáëùíÜí êáôÜ ðáñáããåëßáí ìïõ 2.500 ãñüóéá ôá ïðïßá åß÷å êñõìÝíá åéò ôçí áõëÞí
ïéêßáò ôéíüò. Óôç óõíÝ÷åéá ìåôÝâçìåí óôçí ÁãÜèùíç äéá íá ìáò ðáñáäþóåé ôá
êå÷ùóìÝíá ÷ñÞìáôá, áëë' åê ôùí 15 ðåñßðïõ ÷éëéÜäùí äåí Ýäùóåí, åéìÞ Ýùò 4.500 ãñ.
ôá ïðïßá Ýâãáëåí áðü ôïí ôïß÷ïí ìßáò ìéêñÜò ïéêßáò […]. Åõèýò ùò Ýöèáóåí ï
Åðßóêïðïò ôïí åëÜëçóá ðåñß ôïõ Ê. Ãñçãïñßïõ, ôïí åîÝôáóå êáé ç Óåâáóìéþôçò ôïõ
ðåñß ôçò êáôáóôÜóåùò ôïõ ìïíáóôçñßïõ, êáé ôüôå ìüíïò ùìïëüãçóåí üôé Ý÷åé ç ìïíÞ,
êáé åêôüò ôïõ êñÜôïõò êôÞìáôá […]. Ï Åðßóêïðïò ìå õðåó÷Ýèç üôé ìåôáâáßíùí åéò
Ëáìßáí èÝëåé öñïíôßóç ìåôÜ ôïõ ÅðÜñ÷ïõ íá áíáêáëýøç ôá ôçò ðåñéïõóßáò ôçò ìïíÞò.
Åí áìößóóç ôçí 22 áðñéëßïõ 183412.
Ï ÍïìÜñ÷çò
(Ô.Ó). ÉùÜííçò ÁìâñïóéÜäçò
Óôçí åðéóôïëÞ ôïõ ï Ãåùñãïýëáò ìåôáîý ôùí Üëëùí ãñÜöåé. […] Ï Êýñéïò
Ãñçãüñéïò, áãÜèùíçò çãïýìåíïò, ç óõíáíáóôñïöÞ ôïõ åßíáé ðÜíôïôå ìåô' åìïý, êáé ç
óõìâïõëÞ ìïõ ôïí åãêñÜôçóå ôïõ íõí êáéñïý êáôÜ ðïëëÜ, ï ïðïßïò âñßóêåôáé ìå
ìåãÜëçí êáôÜóôáóéí ÷ñçìÜôùí, êáé üðùò ãÝíç ïëßãïí ôï ìÝëëïí. ÈÝëïõí ãåßíåé ìåãÜëåò
åîåôÜóåéò åéò ôá ìïíáóôÞñéá åéò êÜèå ðÜñóéìïí êáé äüóéìïí êáé Ýðåéôá èá óôáèÞ
åðéóôÜôçò åéò êÜèå ðÜñóéìïí ôùí ìïíáóôçñßùí, êáé íá äßäç ìüíïí ô' áíáãêáßá åíüò
ðíåõìáôéêïý êáé åíüò åöçìåñßïõ êáé ôïõ çãïõìÝíïõ, ç äå ôá åðßëïéðá íá åìðáßíïõí åéò
ôï ôáìåßïí ôï Âáóéëéêüí, […] êáé êëåßíåé. Ôï ãñÜììá ìïõ ìçí áìåëÞóçò, ðáñÜ
äéáâÜæïíôÜò íá ôï êÜìçò êïììÜôéá äåí êÜíåé íá åõñßóêåôáé áðÜíù óïõ.
Ôçí 15 Óåðåìâñßïõ 1834 åí ÍÝá ÐÜôñá
Ï áäåëöüò óáò13
Ãåùñãïýëáò Êùíóôáíôßíïõ
Åäþ èá ðñÝðåé íá ôïíéóôåß, üôé ç åðéóôïëÞ öÝñåé ôçí Ýíäåéîç Áíôßãñáöïí êáé
çìåñïìçíßá. Ôçí 15 Óåðôåìâñßïõ 1834 åí Í. ÐÜôñá, åíþ ôï Ýããñáöï ôïõ ÍïìÜñ÷ç. Åí
Áìößóóç ôçí 22 Áðñéëßïõ 1834.
Êáé åíþ óõíÝâáéíáí áõôÜ, êõêëïöüñçóå ç öÞìç üôé ç ÌïíÞ ôçò ÁãÜèùíçò
äéáëýåôáé. Áíôéäñþíôáò Ýíôïíá ïé Ðñüêñéôïé êáé ïé êÜôïéêïé ôçò ðåñéï÷Þò ÕðÜôçò, ìå
áíáöïñÜ ôïõò ðñïò ôï Åðáñ÷åßï Öèéþôéäïò, Ýãñáöáí: […]. ÐëçñïöïñçèÝíôåò ôçí
äéÜëõóéí, […] ðáñáêáëïýìåí ôï Â: Åðáñ÷åßïí í' áíáöåñèåß üðïõ äåé, þóôå ôï éåñüí
ôïýôï ÌïíáóôÞñéïí íá ôåèÞ åéò ôá ôçò ôñßôçò êáôçãïñßáò ÉåñÜ ÌïíáóôÞñéá, êáé
äéáìåßíïõí åéò áõôü ïé ôùí ëïéðþí äéáëõïìÝíùí Éåñþí Ìïíáóôçñßùí ðáôÝñåò ôçò
11. ÂõæáíôéíÞ ïíïìáóßá ôçò ÕðÜôçò.

12. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 006.
13. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 007.
åðáñ÷ßáò ôáýôçò, þóôå íá óõìðëçñùèÞ ï áñéèìüò ôçò ôñßôçò êáôçãïñßáò

Ìïíáóôçñßùí.
Áêïëïõèïýí ôá ïíïìáôåðþíõìá 18 áôüìùí
Åí ÕðÜôç ôçí 2 Ìáúïõ 1834
Ç äçìïãåñïíôßá ôçò ðüëåùò ôùí Í. Ðáôñþí åðéêõñåß ôçí ãíçóéüôçôá ôùí Üíùèåí
õðïãñáöþí.
Ïé äçìïãÝñïíôåò Ãåþñã. Á÷ôßäçò. Ã. ÍéêïëÜïõ
Ïé Ðñüêñéôïé Äçìïãåñïíôßáò êáé ëïéðïß êÜôïéêïé ôçò ÕðÜôçò
Áêïëïõèïýí 26 ïíïìáôåðþíõìá
ºóïí áðáñÜëáêôïí ôù ðñùôïôýðù.
Åí Ëáìßá ôçí 17 Ìáßïõ 1834
Ï ¸ðáñ÷ïò Öèéþôéäïò
Ð. Ëïéäïñßêçò14
Åí ôù ìåôáîý ïé Éåñïìüíá÷ïé ôçò ÌïíÞò ÁãÜèùíçò Äáìáóêçíüò êáé Äáìéáíüò ìå
áíáöïñÜ ôïõò ðñïò ôï Ìçôñïðïëßôç Öèéþôéäïò, êáôçãüñçóáí ôï Ãñçãüñéï. […] üôé
ìáò ìåôá÷åéñßæåôáé ùò äïýëïõò êáé ìÜëéóôá ïðüôáí ðåñéóôáôéêþò ìáò ïìéëÞóåé, ðÜíôá
ìáò ìåôá÷åéñßæåôáé áðåéëçôéêþò êôë.êôë. ÝìðñïóèÝí ôïõ èåùñïýìåèá ùò åßëùôåò […].
Êáé êáôáëÞãïõí. Ðáñáêáëïýìåí ïõí åðéìüíùò ôçí ÐáíéåñüôçôÜ Óáò íá äéáôÜîçôå äéá
íá ëçöèÞ ÝìðñïóèÝí Óáò, êáé Ýìðñïóèåí çìþí ï ëïãáñéáóìüò ôçò ÌïíÞò, êáèþò íá
äéáôÜîçôå êáôÜ ôïí Åêêëçóéáóôéêüí Íüìïí åêëïãÞí ÇãïõìÝíïõ […].
Åí ôç ÌïíÞ ôçò ÁãÜèùíçò ôçí 3 Áðñéëßïõ 1837
Ïé åõðåéèÝóôáôïé ÐáôÝñåò ôçò ÌïíÞò
Äáìáóêçíüò Éåñïìüíá÷ïò
Äáìéáíüò Éåñïìüíá÷ïò15.
Ï Ìçôñïðïëßôçò óôç óõíÝ÷åéá äéåíÞñãçóå ôçí åîÝôáóç êáé ç áëÞèåéá Ýëáìøå. Ïé
óêåõùñßåò êáôÝññåõóáí. Ôá øåýäç êáé ïé óõêïöáíôßåò áðïêáëýöôçêáí ðåñßôñáíá.
[…] Åñ. Áðü ôçí ÁãÜèùíçí åóôåßëáôå êáììßáí áíáöïñÜí åéò ôïí Äåóðüôçí;
Áð. ¸óôåéëá ôçí Ýãñáøá åéò ôçí ÐÜôñáí.
Åñ. Ìüíïò óïõ õðÝãñáøåò Þ êáé Üëëïò;
Áð. Ìüíïò ìïõ, êáé åãþ ìïíá÷üò Ýâáëëá ôï üíïìá ôïõ Äáìéáíïý.
Åñ. Êáé ôé Ýãñáöåò åéò ôçí áíáöïñÜí;
Áð. Íá ãÝíç ôï ÌïíáóôÞñé, íá ôñþç ï Êüóìïò øùìß [...].
Åñ. ¢ëëï ðáñÜðïíïí äåí Ýãñáöåò;
Áð. ¼÷é áí Ýãñáøåí ï Ãñáììáôéêüò Üëëá, åãþ äåí çîåýñù.
Åñ. Êáé ðïßïò Þôáí ï Ãñáììáôéêüò;
Áð. Ï ÄÞìáñ÷ïò Ýëåãå êáé Ýãñáöåí Ýíá ðáéäß.
Åñ. Óáò ìåôá÷åéñßæåôáé ï Çãïýìåíïò ùò äïýëïõò êáé ùò åßëùôáò;
Áð. ¼÷é, åêåßíïí ôïí ÷ñéóôéáíüí äåí ôïí âëÝðïìåí êáèüëïõ åéò ôï ÌïíáóôÞñéïí,
ìüíïí ìßáí öïñÜí, Þ äýï Þñèå.
Åñ. Ôþñá åðåéäÞ êáé åß÷åò óêïðüí äéá ôï Üãéïí üñïò äéáôß íá êÜìçò ôçí ÁíáöïñÜí;
Áð. ÅðëáíÞèçêá, Ýóöáëëá.
Åñ. Ðïßïò óå åðëÜíçóåí åéò ôïýôï;
Áð. Ï ×áôæÞóêïò ï ÄçìçôñÜêçò, êáé ï ÄÞìáñ÷ïò […].
14. ´Ïð. ð. Ýããñ. 074.

15. ´Ïð. ð. Ýããñ. 083.
Åí Ëáìßá ôçí 13 Áðñéëßïõ 1837

Äáìáóêçíüò ÁèáíÜóéïò Éåñïìüíá÷ïò
ÁèáíÜóéïò Ïéêïíüìïõ åöçìÝñéïò áã. ÍéêïëÜïõ ìÜñôõò.
ÊùíóôÜíôéïò Éåñïìüíá÷ïò åöçìÝñéïò Äåóðïßíçò ìÜñôõò16.
Ç ÉåñÜ Óýíïäïò èÝëïõóá íá äþóåé ôÝëïò óôçí êáôÜóôáóç áõôÞ, óå Ýããñáöü ôçò
ðñïò ôç Ãñáììáôåßá ôùí Åêêëçóéáóôéêþí, ãñÜöåé. ÅðåéäÞ ç êáôÜóôáóéò ôçò ìïíÞò ôçò
ÁãÜèùíçò êáôÞíôçóåí áèëßá, êáé ç ìïíáóôçñéáêÞ ðåñéïõóßá áõôÞò åéò öèïñÜí äéá ôï
éäéüôñïðïí êáé ôçí êáêÞí ïéêïíïìßáí ôïõ åí áõôÞ çãïõìåíåýïíôïò Ãñçãïñßïõ, ç
Óýíïäïò, èÝëïõóá êáé áõôüí íá åðáíáãÜãç åéò ôçí åõèåßáí ïäüí, êáé ôçí ðåñéïõóßáí
ôçò ìïíÞò íá äéáóþóç åéò ôï ìÝëëïí, äéÝôáîå ðåñß ôïõôïõ ôá åéêüôá ðñïò ôïí êáôÜ ôçí
åðéóêïðÞí Öèéþôéäïò Óåâáóìéþôáôïí Ìçôñïðïëßôçí. Áëë' åðåéäÞ ï ìÝ÷ñé ôïýäå
çãïõìåíåýùí åí ôç ìïíÞ ôçò ÁãÜèùíçò Éåñïìüíá÷ïò Ãñçãüñéïò, ãåíüìåíïò Þäç
Ýêðôùôïò ôçò èÝóåþò ôïõ, äéáôÜóóåôáé íá ðáñáäþóç ôïõò ëïãáñéáóìïýò ôçò
äéá÷åéñßóåþò ôïõ ìÝ÷ñé ôçò ðáýóåþò ôïõ, êáé íá ðáýóç ðÜóáí äïóïëçøßáí ôçò ìïíÞò,
ç Óýíïäïò êñßíåé åýëïãïí íá ãíùóôïðïéÞóç ôïýôï ðñïò ôçí Â. Ãñáììáôåßáí, äéá íá
äéáôÜîç áýôç üóï ôá÷ýôåñïí ôçí áñìïäßáí ðïëéôéêÞí ÄéïéêçôéêÞí áñ÷Þí íá
óõíåííïçèÞ ìåôÜ ôïõ ÓåâáóìéùôÜôïõ Ìçôñïðïëßôïõ Öèéþôéäïò, äéá íá åíåñãÞóùóéí
ïìïý ùò ðñïò ôçí ðåñß çò ï ëüãïò ðáñÜäïóéí êáé ëÞøéí ôùí ëïãáñéáóìþí ôá äÝïíôá.
Åí ÁèÞíáéò 22 Éïõíßïõ 1837
Ï Êõíïõñßáò (ÄõóáíÜãíùóôï) Ðñüåäñïò
Ï ÁôôéêÞò Íåüöõôïò
Ï Áñãïëßäïò Êýñéëëïò
Ï Ðñþçí Çëåßáò ÉùíÜò
Ï ÊõêëÜäùí ´Áíèéìïò17.
Ô.Ó. ï Ãñáììáôåýò È. Öáñìáêßäçò
Óôç óõíÝ÷åéá ç Óýíïäïò ìå ôï õð' áñßè. 6055-6178 Ýããñáöü ôçò, ãñÜöåé óôç
Ãñáììáôåßá ôùí Åêêëçóéáóôéêþí. "Ç Óýíïäïò, ðëçñïöïñçèåßóá åî ùí Ýëáâåí
åããñÜöùí ôïõ êáôÜ ôçí ÅðéóêïðÞí Öèéþôéäïò Óåâ. Ìçôñïðïëßðïëßôïõ ôáò
êáôá÷ñÞóåéò åðß ôçò ìïíáóôçñéáêÞò ðåñéïõóßáò ôçò ìïíÞò ÁãÜèùíçò Ãñçãïñßïõ,
äéÝôáîå ôçí ðáýóéí áõôïý, êáé ôçí áíôéêáôÜóôáóçí Üëëïõ […] äéáôÜîáóá óõã÷ñüíùò
ôïí Óåâ. Ìçôñïðïëßôçí, íá óõííåíïçèÞ ìåôÜ ôïõ Äéïéêçôïý, êáé íá öñïíôßóç […] ðåñß
ôçò åîáêñéâþóåùò ôùí ðåñß ùí ï ëüãïò êáôá÷ñÞóåùí ôïõ åéñçìÝíï".
Åí ÁèÞíáéò ôçí 29 7âñßïõ 1837.
Ï Êçíïõñßáò Äéïíýóéïò, Ðñüåäñïò
Ï Åëëáóüíáò Èåïäþñçôïò
Ï ÊõêëÜäùí ¢íèéìïò
Ï´Õäñáò ÃåñÜóéìïò
(Ô.Ó.) Ï Ãñáììáôåýò
È. Öáñìáêßäçò18
Ó' Ýíá áðü ôá ÝããñáöÜ ôçò ç åðß ôïõ èÝìáôïò áõôïý áñìüäéá åðéôñïðÞ ãñÜöåé. […]
Ç åðéôñïðÞ èåùñåß áíáãêáßïí íá ðñïóêëçèþóéí üôå ÄéïéêçôÞò êáé ï Ó. Åðßóêïðïò
16. Ìïí.´Ïð. ð. Ýããñ. 014

17. ´Ïð. ð. Ýããñ. 013.
18. ´Ïð. ð. Ýããñ. 019.
Öèéþôéäïò, ïßôéíåò íá ìåôáâþóéí Üíåõ áíáâïëÞò áõôïðñïóþðùò åéò ôçí ÌïíÞí

ÁãÜèùíïò, üðïõ åíþðéïí ôïõ íÝïõ ÇãïõìÝíïõ êáé ôùí Óõìâïýëùí êáé ëïéðþí
ÐáôÝñùí, íá ëçöèþóéí áêñéâÝóôåñáé êáé ëåðôïìåñÝóôåñáé åîåôÜóåéò […], ïßôéíåò êáôÜ
ôá äéáôáôáãìÝíá óõíÝðñáôôïí ìåôÜ ôïõ åêðåðôùêüôïò ÇãïõìÝíïõ êáé ïðïéùíäÞðïôå
Üëëùí íïìßóùóéí áíáãêáßáí ôçí åîÝôáóéí, þóôå íá áíáêáëçöèÞ ïðïßïõ åßäïõò
êáôá÷ñÞóåéò êáé Ýãåéíáí, ðïßïé ïé áõôïõñãïß êáé íá ðñïëçöèÞ ðÜóá Üëëç åíäå÷ïìÝíç
æçìßá […]. Ðñïò áíáêÜëõøéí äå ôùí ãåíïìÝíùí êáôá÷ñÞóåùí, áí ãåßíç ÷ñåßá, ðñÝðåé
íá ðñïêáëåóèÞ êáé åðéôßìéïí áíáãéíùóêüìåíïí åð´åêêëçóßáò ðñïò ãíþóéí ôïõ êïéíïý
[…].
Åí ÁèÞíáéò ôçí 5 8âñßïõ* 1837.
Ç ÅðéôñïðÞ
ÉÜêùâïò Áñãõñüðïõëïò Ðñüåäñïò
Íéêçö. ×áñ. Éâçñßôçò
Ö. ðáðáìáíþëçò
Íéêüëáïò ëåâßäáò
Ãåþñãéïò Æïõñïýñáò19.
Ä´. ÌáñôõñéêÝò êáôáèÝóåéò.

ÌåôÜ ôá ðáñáðÜíù ãåãïíüôá óõãêñïôÞèçêå åîåôáóôéêÞ åðéôñïðÞ, áðïôåëïõìÝíç
áðü ôï ÄéïéêçôÞ Öèéþôéäïò Ð. Ëïéäïñßêç, ôï Ìçôñïðïëßôç ÉÜêùâï, ôïí çãïýìåíï ôçò
ÁãÜèùíçò ÌáêÜñéï êáé ôïõò Óõìâïýëïõò áõôÞò, Äáìáóêçíü Áèáíáóßïõ êáé
ÊùíóôÜíôéï Äçìçôñßïõ. Ìå Ýäñá ôçí ÕðÜôç20 Üñ÷éóå ôï áíáêñéôéêü ôçò Ýñãï ôçí 25ç
Éïõíßïõ 1838 êáé ðåñÜôùóå áõôü ôçí 27ç ôïõ ßäéïõ ìÞíá êáé Ýôïõò, åêôüò ôïõ ÄÞìïõ
ÓêéáäÜ ðïõ Ýãéíå óôç Ëáìßá óôéò 3 Éïõëßïõ 1838, ëüãù áðïõóßáò ôïõ.
ÓõíïëéêÜ åîåôÜóôçêáí 12 ìÜñôõñåò êáé ï ðñþçí çãïýìåíïò Ãñçãüñéïò.
1). Äáìáóêçíüò Áèáíáóßïõ, éåñïìüíá÷ïò-óýìâïõëïò, åôþí 60 áðü ÌÜêñåóç21 2).
ÊùíóôÜíôéïò Äçìçôñßïõ, åöçìÝñéïòóýìâïõëïò, åôþí 39 áðü Ôæïýêá 3). Ãåñìáíüò
ÉùÜííïõ, éåñïìüíá÷ïò, åôþí 80 áðü Ðëáôýóôïìï 4). ÓôáìÜôçò Ðáððáäçìçôñßïõ,
ãåùñãüò, åôþí 70 áðü Óìüêïâï22 5). ÁèáíÜóéïò ÔæïõêáëÜò, êôçìáôßáò, åôþí 70 áðü
Âáñõìðüðé23 6). Ðáíáãéþôçò Öïýñëáò, êôçìáôßáò-ðïéìÞí, åôþí 70 áðü ÊáóôáíéÜ
ÕðÜôçò 7). Ðïëýìåñïò Ðïëýæïõ, ðïéìÞí, åôþí 45 áðü ÆáðÜíôé24 8). ÄçìÞôñéïò
ÔæáêÜëçò, êïëßãáò ôçò ìïíÞò, åôþí 60 áðü ÃäáñìÝíç ÑÜ÷ç25 9). ÁíäñÝáò Óðáíüò,
êôçìáôßáò, åôþí 55 áðü ÓÝëéáíç26 10). ÐáððáúùÜííçò ÄçìÞôñéïò, åöçìÝñéïò, åôþí
50 áðü ÓÝëéáíç 11). Áíáãíþóôçò Êñáâáñßôçò, ãåùñãüò, åôþí 55 áðü ÓÝëéáíç 12).
ÄÞìïò ÓêéáäÜò, ðïéìÞí, åôþí 60 áðü ÊáóôáíéÜ ÕðÜôçò êáé 13). Ï ðñþçí çãïýìåíïò
Ãñçãüñéïò ÉùÜííïõ.
Ç åîÝôáóç ôùí ìáñôýñùí åóôéÜóôçêå, êõñßùò, óôá ðáñáêÜôù 5 âáóéêÜ óçìåßá.
* ÃñáöÞ ôïõ ìÞíá Ïêôþâñéïõ.

19. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 021.
20. Ëüãù ôçò áèëßáò êáôáóôÜóåùò óôçí ïðïßá âñéóêüôáí ôï ìïíáóôÞñé áðü ôéò êáôáóôñïöÝò.
21. Ç ÌÜêñç ôçò Ìáêñáêþìçò.
22. Ðýñãï ÕðÜôçò.
23. Ìáêñáêþìç.
24. ÈåñéíÞ âïóêÞ óêçíéôþí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ïßôçò. Ôá ÊïõíÜêéá.
25. ÃñáììÝíç.
26. ÌÜñìáñá.
á). Áí ï Ãñçãüñéïò åß÷å äéêÞ ôïõ êéíçôÞ êáé áêßíçôç ðåñéïõóßá, ðüôå êáé ìå ðïéï
ôñüðï ôçí áðÝêôçóå.
â). Óôçí åîáêñßâùóç ôïõ ìåãÝèïõò ôùí ãåíïìÝíùí êáôá÷ñÞóåùí.
ã). Óôá Ýóïäá êáé Ýîïäá ôçò ìïíÞò êáôÜ ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 1833-1838.
ä). Óôá ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá ðïõ åß÷å ç ìïíÞ üôáí ï Ãñçãüñéïò áíÝëáâå ôç
äéá÷åßñéóç êáé ôé ðáñÝäùóå üôáí åîÝðåóå ôçò çãïõìåíßáò êáé,
å). Áí ç ìïíÞ ôçò ÁãÜèùíçò åß÷å êåéìÞëéá êáé ôåëéêÜ ôé Ýãéíáí áõôÜ.
Ðåñáôþíïíôáò ç åðéôñïðÞ ôéò åîïìïëïãÞóåéò27 óõíåêôßìçóå üôé ï Ãñçãüñéïò
üöåéëå 11900 äñ÷., áëëÜ üðùò áðåäåß÷çêå áñãüôåñá ôïýôï äåí Þôáí áëÞèåéá.
Åí Ëáìßá ôçí 7ç Éïõëßïõ 1838
Ï çãïýìåíïò Ïé óýìâïõëïé
ÌáêÜñéïò " äáìáóêéíüò áèáíáóßïõ
ÁíäñÝïõ " ÊùóôÜíéïò ÄçìçôñéÜäçò
Ï ÄéïéêçôÞò Öèéþôéäïò Ï Ìçôñïðïëßôçò Öèéþôéäïò
Ð. Ëïéäïñßêçò ÉÜêùâïò28
Óõíïøéæüìåíåò ïé ìáñôõñôéêÝò åîïìïëïãÞóåéò-êáôáèÝóåéò Ý÷ïõí ùò áêïëïýèùò:

1). Äáìáóêçíüò Áèáíáóßïõ. Ï ðñþçí çãïýìåíïò ÁãÜèùíçò Ãñçãüñéïò äåí ôïí
ñùôïýóå ãéá êáíÝíá ðñÜãìá ôçò ÌïíÞò. Áõôüò ùò Êýñéïò ôçò ìïíáóôçñéáêÞò
ðåñéïõóßáò Ýðñáôå ü,ôé Þèåëå êáé óôï ôÝëïò ôïõ Ýôïõò óõíõðÝãñáöå ôïí Éóïëïãéóìü,
÷ùñßò íá ãíùñßæåé ôßðïôá Üëëï, ðåñß ôùí åóüäùí êáé åîüäùí ôçò ÌïíÞò êáé ôùí
áéãïðñïâÜôùí áõôÞò. Ãíþñéæå üôé ï Ãñçãüñéïò åß÷å äáíåßóåé ôïí Êáôæüãéáííï áðü ôç
ËÜëá29 400 ãñ. êáé ôï ÄçìÞôñéï ÔæáãêÜëç êïëßãá30 ôçò ÌïíÞò 1200 ãñ. ãéá íá áãïñÜóåé
Ýíá æåõãÜñé âïõâÜëéá. Ï Ãñçãüñéïò Ýëáâå áðü ôïí Ýðáñ÷ï Öèéþôéäïò 2.142,50 äñ÷. ùò
÷ñÞìáôá ôçò ÌïíÞò êáé ìå ôçí õðïãñáöÞ áõôïý êáé ôùí Óõìâïýëùí. ¼ôé ôá
áíôéðïéïýìåíá áðü ôï Ãñçãüñéï èåñéíÜ ëåéâÜäéá ôïõ Äåñâßò Ìðïýöïõ31 Þôáí ðñï ôçò
åðáíáóôÜóåùò åíÝ÷õñá óôç ÌïíÞ ãéá 3000 ãñ. êáé ç ÌïíÞ ãéá ôá ÷ñÞìáôá áõôÜ åß÷å
÷ñÝïò êáôï÷Þò ðñïò ôçò åðáíáóôÜóåùò 15 ÷ñüíéá.
2). ÊùíóôÜíôéïò ÄçìçôñéÜäçò. Äåí ãíþñéæå ôßðïôá. ÕðïóôÞñéîå üôé êáôÜ ðáëáéÜ
óõíÞèåéá åß÷å åìðéóôïóýíç óôï ðñüóùðï ôïõ Ãñçãïñßïõ. Äåí åîÝôáæå ôé Ýêáíå áõôüò,
áëëÜ ôõöëþ ðïäß êáé üììáôé óõíõðÝãñáöå ôïõò åôÞóéïõò ëïãáñéáóìïýò.
3). Ãåñìáíüò ÉùÜííçò. Ãíþñéæå üôé ìÝñá ðáñÜ ìÝñá ôñÝöïíôáí óôï ìïíáóôÞñé
ðáôÝñåò, õðçñÝôåò êáé ößëïé áðü 7 ùò 10. ¼ôé ôá Óêåýç ôçò ÌïíÞò ðáñáäüèçêáí óôïí
ÁíäñÝá Óðáíü.
4). ÓôáìÜôçò Ðáððáäçìçôñßïõ.´Åâáëå áðü ôï 1830 ùò ôï 1833 óå åíÝñãåéá ôá
ÌáíôÜíéá32 , ÍåñïôñéâéÝò33 êáé Ìýëëï34, îïäåýïíôáò åî éäßùí ôïõ ãéá ôçí áíáêáßíçóç
1430 ãñ. Ôï ìïíáóôÞñé äåí Ýäùóå ïýôå äñá÷ìÞ êáé ôá Ýîïäá ôá óõìøÞöéæå ìå ôá
åíïßêéá.
27. ´Ïëåò ïé êáôáèÝóåéò öÝñïõí ôï üíïìá Åîïìïëüãçóç.

28. Ìïí.´Ïð. ð. Ýããñ. 052.
29. ÑïäùíéÜ.
30. ËáôéíéêÞ ëÝîç (collega)= ÊáëëéåñãçôÞò ðïõ äïõëåýåé óå îÝíá êôÞìáôá ìåóéáêÜ.
31. Ç MoíÞ ôçò ÁãÜèùíçò åß÷å ëåéâÜäéá óôçí Ïßôç. ÓÞìåñá åßíáé ï Åèíéêüò Äñõìüò.
32. Ìç÷áíÞ äéá ôå÷íçôïý êáôáñÜêôç êéíïõìÝíç ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ìáëëßíùí õöáóìÜùí êáé ìÜëéóôá
êëéíïóêåðáóìÜôùí
33. Íåñïêéíïýìåíç ìç÷áíÞ êáôåñãáóßáò ôùí ìáëëéþí ÷ïíôñþí õöáóìÜôùí ãéá ÷íïýäéáóìá.
34. ¹ôáí óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ÷ùñéïý Ðýñãïõ ÕðÜôçò.
5). ÁèáíÜóéïò ÔæïõêáëÜò. ¼ôáí ï Ãñçãüñéïò áíÝëáâå ôç äéá÷åßñéóç ôçò ÌïíÞò äåí
åß÷å éäéáßôåñç êáôÜóôáóç. Áðü ôüôå ðïõ áíÝëáâå ùò ôï 1834 óå êáìßá áñ÷Þ äåí Ýäùóå
ëïãáñéáóìü. Ôá ÉåñÜ Óêåýç ðáñåäüèçêáí óôïí ÁíäñÝáí Óðáíü.-
6). Ðáíáãéþôçò Öïýñëáò.´Çôáí áñ÷éôóÝëéãêáò ôùí ìïíáóôçñéáêþí ðñïâÜôùí ùò
ôï 1826. Ï Ãñçãüñéïò áíÝëáâå ôç äéá÷åßñéóç ôï 1823 êáé Þôáí ìáæß ôïõ ôñßá ÷ñüíéá.
¼ôáí áõôüò áðå÷þñçóå ôïõ ðáñÝäùóå ìéêñÜ-ìåãÜëá áéãïðñüâáôá 1500-2000. ÊÜèå
ðñüâáôï Ýäéíå åôÞóéï üöåëïò 1 ïêÜ35 ìáëß êáé êÜèå ðñïâáôßíá 4 ïê. ôõñß êáé êÜèå ãßäá
4,50 ïê. âïýôõñï. ¼ åôÞóéïò ìéóèüò ôùí ðïéìÝíùí Þôáí 160 ãñüóéá, 4 æåõãÜñéá
ôæáñïý÷éá36 , 15 ïê. ôõñß, 14 ïê. áëÜôé êáé 15 êüóêéíá áñáâüóéôï37.
7). Ðïëýìåñïò Ðïëýæïõ.´Çôáí áñ÷éðïéìÝíáò ôùí ãéäéþí óå äéÜöïñá ÷ñïíéêÜ
äéáóôÞìáôá. Ï Ãñçãüñéïò äåí Ý÷åé äéêÜ ôïõ ãßäéá, ðáñÜ ìüíï 80 ðñüâáôá ìéêñÜ
ìåãÜëá, ôá ïðïßá áðüêôçóå áð' åêåß ðïõ äïýëåõå êáé üôé ôá ãßäéá ôïõ ìïíáóôçñéïý
Þôáí 900. Ï Ãñçãüñéïò åðß ôçò çãïõìåíßáò ôïõ ðùëïýóå óáí íïéêïêýñçò. Ïé ðïéìÝíåò
áñ÷éêÜ Þôáí 16 êáé ðñéí áðü ôñßá ÷ñüíéá 18 Ýùò 19. Ï åôÞóéïò ìéóèüò Þôáí 22 äñ÷. ôï
åîÜìçíï. Ôï åôÞóéï åéóüäçìá ôùí ãéäéþí ôçò ÌïíÞò óå ãÜëá Þôáí 350-400 êáñäÜñåò
êáé óå âïýôõñï 150 ïêÜäåò.
8). ÄçìÞôñéïò ÔæáãêÜëçò. Ï Ãñçãüñéïò ùò êïëßãáò ôçò ÌïíÞò ôïí äÜíåéóå 1200
ãñüóéá ãéá ôçí áãïñÜ åíüò æåõãáñéïý âïõâáëßùí êáé üôé áõôüò ôïõ ÷ñåùóôïýóå áêüìá
300, áëëÜ ôïí äéáøåýäåé ï óýìâïõëïò ôçò ÌïíÞò Äáìáóêçíüò Áèáíáóßïõ.
9). ÄÞìïò ÓêéáäÜò. Áðü ôï 1832 ùò ôï 1838 Þôáí áñ÷éðïéìÝíáò ôùí ðñïâÜôùí ôçò
ÌïíÞò. ÐáñÝëáâå 1400 ðñüâáôá ìéêñÜ-ìåãÜëá. Ôï 1833 ðïýëçóå 150 êñéÜñéá ðñïò
6,14 äñ÷. êáé Üëëá ôá ïðïßá äå èõìÜôáé. Ôï ßäéï Ýôïò óýíáîå 1250 ïê. ìáëéÜ ôá ïðïßá
ðïýëçóå ðñïò 74: ë. ôçí ïêÜ. 350 áñíüêïñá38 êáé êïñüêïëá39 ôá ïðïßá ðïýëçóå ðñïò
0,50 ë., 200 êáñäÜñåò ãÜëá ðñïò 1:14 êáé ôõñß ïê. 700 ðñïò ë.0,50. Ôï 1834 Þôáí 550
ãáëÜñéá, óôÝñöá êáé êñéÜñéá 550 êáé 600 áñíéÜ, ôá ïðïßá Ýäùóáí åéóüäçìá. ÃÜëá 250
êáñäÜñåò40 , ìáëéÜ 1200 ïê., 230 áñíüêïñá, 160 ïê. êïëüêïñá êáé ôõñß 775 ïê. Ôï 1835
Þôáí ãáëÜñéá 600, óôÝñöá êáé êñéÜñéá 600 êáé áñíéÜ 500 ôá ïðïßá Ýäùóáí åéóüäçìá.
ÃÜëá 300 êáñäÜñåò, ôõñß 800 ïê., ìáëéÜ 1250 ïê. áñíüêïëá êáé êïëüêïñá ïêÜäåò 350.
Ôï 1836 Þôáí 610 ãáëÜñéá, óôÝñöá êáé êñéÜñéá 610 êáé áñíéÜ 560. Ôï åéóüäçìá ôïõ
Ýôïõò áõôïý Þôáí. 270 êáñäÜñåò ãáëÜñéá 660, óôÝñöá êáé êñéÜñéá 555, áñíéÜ 525. Ôï
Ýôïò áõôü ìÝ÷ñé ôçí ðáýóç ôïõ Ýëáâå ìüíï áðü ðñüâéï êáé ôñÜãéï41 ãÜëá ãñ. 2000 êáé
üôé ðïýëçóå 160 ðñïâáôßíåò.
Ï Ãñçãüñéïò Ýëåãå ðùò åß÷å 80 ðñüâáôá äéêÜ ôïõ êáé üôé ðïôÝ äåí ðÞñå áðü áõôÜ
êáíÝíá ÷ùñéóôü åéóüäçìá. Ôï 1833 åß÷áí ìéóèþóåé ôï ëåéâÜäé Íáæåñïý42 ãéá ãñ. 2000,
ôï 1834 ôçò ÍôåñåëÞò43 ãéá ãñ. 3.500, ôï 1835 ôï ßäéï ãéá ãñ. 3.700 êáé ôï 1836 åß÷áí
ðÜëé áõôü ãéá ãñ. 3.900. Ôïí ðñþôï ÷ñüíï Ýðéáóå ôï êÜèå êåöÜëé ðñïò 23/40, ôï
35. ËÝîç ôïõñêéêÞ ðïõ óçìáßíåé ìïíÜäá âÜñïõò ßóç ìå 1282 ãñáììÜñéá.
36. Ðáðïýôóé ìå öïýíôá. Ðéèáíüí íá åííïåß áõôÜ ðïõ êáôáóêåõÜæïíôáí áðü ôï äÝñìá ôùí ãïõñïõíéþí êáé
ôùí âïäéþí.
37. Ôï êüóêéíï áíôéóôïé÷ïýóå: Êáëáìðüêé 23, 600 êéëÜ, ôï óéôÜñé 16,800 êáé ôï êñéèÜñé 4,90.
38. ÌáëëéÜ áðü êïýñåìá áñíéþí.
39. Ôï ìáëëß ðïõ êïýñåõáí êÜôù áðü ôçí êïéëéÜ ôùí ðñïâÜôùí.
40. Îýëéíï äï÷åßï ðïõ ÷ùñïýóå 15 ïêÜäåò × 1282 ãñáììÜñéá=19, êéëÜ êáé 230 ãñáììÜñéá.
41. Ãßäéíï.
42. Ïæåñüò= ¢ãéïò ÓôÝöáíïò Äïìïêïý.
43. ÄåñåëÞ. ÓçìåñéíÞ êïéíüôçôá Ðåñéâïëßïõ Äïìïêïý.
äåýôåñï ðñïò 28/40, ôïí ôñßôï ðñïò 31/40 êáé ôïí ôÝôáñôï ðñïò 36/40 êáé üôé ôï
ìïíáóôÞñé ðëÞñùíå ìüíï ôçí áíáëïãßáí ôïõ.
10). Ãñçãüñïò ÉùÜííïõ. Ôï 1823 ðáñÝëáâå ôç äéá÷åßñéóç ôçò ìïíáóôçñéáêÞò
ðåñéïõóßáò êáé ôï 1826 Þôáí ìáæß ôïõ ùò áñ÷éðïéìÝíáò ôùí ðñïâÜôùí ï Ð. Öïýñëáò.
ÅðÝóôñåøå óôç ÌïíÞ ìåôÜ ôçí Üöéîç ôïõ ÂáóéëéÜ44. Ôüôå Þôáí áõôüò áñ÷éðïéìÝíáò. Äå
èõìÜôáé ðüóá Þôáí ôá áéãïðñüâáôá êáé üôé Ýùò üôïõ Ýìåéíå äéáôçñïõìÝíç ç ÌïíÞ êáé
áíåãíùñßóèç áõôüò Çãïýìåíïò äåí êñáôïýóå ëïãáñéáóìïýò. Ïé ëïãáñéáóìïß ôùí åôþí
1834, 1835, 1836 êáé 1837 ùò ôï ôÝëïò Éïõíßïõ ðïõ âñÝèçêáí óôç ÌïíÞ Þôáí äéêïß ôïõ.
Ôï ðïóü ôùí ðïéìíßùí ôá Ýôç áõôÜ, êáèþò êáé ïé ìéóèïß ôùí öáßíïíôáé ãñáììÝíïé
óôïõò ëïãáñéáóìïýò. Ï ëïãáñéáóìüò ôïõ 1836 åßíáé óôï ìïíáóôÞñé êáé üôé ãåíéêü
ëïãáñéáóìü äåí êñÜôçóå. Óôï äéÜóôçìá ôçò çãïõìåíßáò ôïõ äåí óõíÝðñáôå ìå ôïõò
Óõìâïýëïõò, ãéáôß áõôïß ôïõ åß÷áí åìðéóôïóýíç êáé ãé' áõôü äåí ôïõò ñùôïýóå.´Ïôáí ç
ÌïíÞ åß÷å ÷ñçìáôéêÞ áíÜãêç ðùëïýóå áéãïðñïâÜôá. Äå èõìÜôáé áí Ýëáâå áðü êÜðïéá
Áñ÷Þ Ýããñáöá ðïõ íá áðáãïñåýïõí ôéò ðùëÞóåéò. Ôï 1836 äå èõìÜôáé ðüóï âïýôõñï
êáé ôõñß Ýêáíå ç ÌïíÞ, ìÞôå ðüóá ãåííÞìáôá, äéüôé áõôÜ öáßíïíôáé óôï ëïãáñéáóìü.
Ôá ÷ñÞìáôá ðïõ Ýëáâå áðü ôï Åðáñ÷åßï, ìáæß êáé ìå Üëëá ôïõ Ýôïõò 1836 ôá Ýêëåøå
ï õðçñÝôçò ôïõ, Âïýëãáñçò.´Ïôé ìïíáóôçñéáêÜ ÷ñÞìáôá äåí Ý÷åé äáíåéóìÝíá êáé áí
Ý÷åé, åßíáé äéêÜ ôïõ êáé ôï ãíùñßæåé áõôüò êáé ï Èåüò.´Ïôé ï Áíáãíþóôçò áðü ôéò
ÌåîéÜôåò ðüóá ôïõ ÷ñùóôÜåé, áõôüò ìüíï ôï îÝñåé. Äåí Ý÷åé õðï÷ñÝùóç íá ôïí åîåôÜóåé
êáíÝíáò, üôé ôïõ ÷ñùóôÜåé ï Áñ÷éìáíäñßôçò ÉùíÜò 1.000 ãñ. ¼ôé äåí ÷ñùóôÜåé íá ðåé
ðüóá ôïõ ÷ñùóôÜåé ï ÄçìÞôñéïò ÔæáìÜëáò êáé üôé äåí èõìÜôáé ðüóá Ýëáâå áðü ôï
Ãåùñãïýëá. ¼ôé Ý÷åé ðáôñéêÞ êéíçôÞ êáé áêßíçôç ðåñéïõóßá óôï ÷ùñéü Ðáëáéüêáóôñï
ç ïðïßá åßíáé äýï åñåßðéá êáé ÷ùñÜöéá. Ôï 1828 áãüñáóå ôá ëåéâÜäéá ôïõ Äåñâßò
Ìðïýöïõ áíôß 4500 ãñ. êáé ôï óðßôé óôçí ÕðÜôç ôï 1833 ìáæß ìå 103 ìåëßóóéá áíôß 4040
ãñ. ¼ôé ðïýëçóå Ýíá ìïõëÜñé áíôß 1200 ãñ. Ôï Üëïãï åßíáé äéêü ôïõ. Ôïõò ôßôëïõò ôùí
éäéïêôçóéþí ôïõ áíåãíþñéóå ç ÌéêôÞ ÅðéôñïðÞ êáé ç ÊõâÝñíçóç êáé ôïõò Ý÷åé óôçí
ÁèÞíá. Ôá ëåéâÜäéá ôá íïßêéáæå ãéá ôç âïóêÞ ôùí ðïéìíßùí ôçò ÌïíÞò êáé ôï ìßóèùìá
öáßíåôáé óôïõò ëïãáñéáóìïýò. ÖÝôïò ôá íïéêßáóå óôïí ÔáãìáôÜñ÷ç ðáððÜ Êþóôá
ÔæáìÜëá ãéá ãñ.1.000, åðåéäÞ äåí èÝëçóå ï Çãïýìåíïò. Ï ßäéïò èá êÜíåé ôçí éäéïêôçóßá
ôïõ üôé èÝëåé êáé åéò üðïéïí èÝëåé ôç ÷áñßæåé. Äåí ìðïñåß êáíÝíáò íüìïò íá ôïí
õðï÷ñåþóåé óå ôïýôï.
Å´. ÉåñÜ Óêåýç êáé ÊåéìÞëéá.

Åê ôùí åîïìïëïãÞóåùí ôùí:
11). ÁíäñÝá Óðáíïý. 12). ÐñåóâõôÝñïõ ÉùÜííç Äçìçôñßïõ êáé 13). Áíáãíþóôç
Êñáâáñßôïõ Óåëéíéùôþí, åîÜãïíôáé ôá åîÞò.
á) ¼ôé ôá ÁñãõñÜ Óêåýç ôçò ÌïíÞò, üíôá ôåèáìÝíá åéò ôïí êÞðïí áõôÞò êáôÜ ôï
1821 Ýôïò, ï ôüôå åíõðÜñ÷ùí Çãïýìåíïò ÉùóÞö, óôñáôåõìÝíùí üíôùí ôùí Åëëçíéêþí
üðëùí åí ôç ÌïíÞ ôáýôç, ùìïëüãçóåí áõôÜ, êáé åðß ðáñïõóßá ðïëëþí áíáóêÜöçóáí,
êáé êáôáãñáöÝíôá ïíïìáóôß åéò éäéáßôåñïí ÊáôÜëïãïí, üóôéò åóôÜëç åéò ôçí Äéïßêçóéí
Öèéþôéäïò ðáñÜ ôïõ ÄçìÜñ÷ïõ ôùí Ïìéëáßùí, ôïí ïðïßïí êáôáãñÜöïìåí áõôïëåîåß.
1821 9ìâñßïõ* (Íïåìâñßïõ) 18: Óçìåéþíù ôá üóá Óêåýç
åßíáé ôïõ Ìáíáóôçñßïõ ÁãÜèùíçò.-
44. ¸öôáóå óôï Íáýðëéï ôçí 25ç Éáíïõáñßïõ 1833, ðñþôç ðñùôåýïõóá ôçò ÅëëÜäáò êáé óõíÝ÷åéá óôçí
ÁèÞíá óôéò 12 Äåêåìâñßïõ 1834.
* Ç ãñáöÞ ôïõ ìÞíá Íïåìâñßïõ.
11 óôáõñïß, ïé äýï ìåãÜëïé, üëïé áóçìÝíéïé êáé ÷ñõóùìÝíïé Ýíäåêá. 2 èõìéáôÜ

áóçìÝíéá. äýï. 4 äéóêïðüôçñá áóçìÝíéá êáé êáðíéóìÝíá ôÝóóáñá. 1 Êïõôß ìåãÜëïí
áóçìÝíéïí åí. 3 áóçìïæïýíáñá ôñßá. 1 æùíÜñé ÓåëôéöÝíéïí åí. 3 æåõãÜñéá áóçìÝíéá
Ìáóïýñéá. 1 ÃêéïõñäÜíé ìå ðëÜêáéò äþäåêá. åí. 61/2 æåýãç Óêïõëáñßêéá Þôïé åî
Þìéóõ. 1 ÊáðïõæÜëé: åí. 2 ÊáíäÞëáéò áóçìÝíéáéò. äýï 4 ÊïììÜôéá Üãéá ëåßøáíá.
ÔÝóóáñá. 8 ÊïììÜôéá Üãéá ëåßøáíá ïêôþ ìå ôçí áãßáí ÊÜñáí, 2 ðåñéêåöáëáßáé
áóçìÝíéáé äýï 3 ÷åßñáé áóçìÝíéáéò ôñåéò 1 ëáâßäá áóçìÝíéá ìßá 2 æùíÜñéá áóçìÝíéá
äýï. ôá ïðïßá åß÷åí áöÞóç ç ðïëßôéíá åíÝ÷õñïí åéò ôçí ÌïíÞí äéá ãñ. 38, 4 ðëÜêáé 6
áóçìÝíéáé 6, Þôïé äåêÜñéá ôÝóóáñá, 1 ÅõáãÝëëéïí áóçìÝíéïí åéò ôï ÷Ýñé ôïõ ÇãïõìÝíïõ
ÉùóÞö ôæéêïýñá. Ôá Üíùèåí óêåýç ôïõ Ìïíáóôçñßïõ ÁãÜèùíçò Ýìåéíáí åéò ÷åßñáò ôïõ
Êõñßïõ ÁíäñÝïõ Óðáíïý Óåëéáíßôïõ. Êáô' Ýìðñïóèåí ôùí õðïãñáøÜíôùí ï Üíùèåí
óùèåßò ÊáôÜëïãïò ùò åâåâáéþèçìåí ðáñÜ ðïëëþí åßíáé éäéü÷åéñïò êáé ÃñÜøéìï ôïõ
ðïôÝ Êþóôá ÊáñÝëç.
Áðüóðáóìá áðü ôï ÷åéñüãñáöï.

â) ¼ôé êáôÜ ôÜò åê óõìöþíïõ ïìïëïãßáò ôïõ ÁíäñÝïõ Óðáíïý, ôïõ ðáðÜ ÉùÜííïõ,
êáé Áíáãíþóôïõ Êñáââáñßôïõ ìåôÜ ôçí áíáóêáöÞí ôùí ðåñß ùí ï ëüãïò ôïýôùí
Óêåõþí, ï Çãïýìåíïò ôá åðÞãåí åéò ÓÝëéáíçí åéò ôï óðÞôé ôïõ ÁíäñÝïõ, êáé ìåôÜ äÝêá
ðÝíôå çìÝñåò ôá åðÞñå êáé ôá åðÞãåí åéò ôï ÌïíáóôÞñéïí ôïõ áãßïõ ÉùÜííïõ åéò
Áñôïôßíáí45, êáé åêåß ðÜëéí ôá åðÞãåí åéò ôçí áðïêëåßóôñáí åéò âáñäïýóé, üðïõ
åóôÜèçóáí åêåß ôñåéò ÷ñüíïõò, êáé üôé Ýðåéôá ìáèüíôåò üôé Üñ÷çóáí åêåß íá êëÝðôùíôáé
åéäåßóìáôá Üëëá. ¼èåí öïâçèÝíôåò êáé ðåñß ôùí Ìïíáóôçñéáêþí ôïýôùí óêåõþí åßðïí
ôïí ÊáðåôÜí ÅõáããÝëçí ÊïíôïãéÜííçí, üóôéò Ýóôåéëå êáé ôá åðÞñå, êáé öÝñùí ôáýôá
åéò èÝóéí ôéíÜ ôïõ ÷ùñßïõ ÊïëïêõíèéÜò åëüí, ôá ðáñÝäùêåí åéò ôïõò ðáððÜ ÉùÜííçí
ÄçìÞôñéïí ðáððÜ Íéêüëáïí, Áíáãíþóôçí Êñáâáñßôçí, êáé Êñáâáñôüãéáííïí, ïßôéíåò
ôá ðáñÜ÷ùóáí åéò Ýíá ôñü÷áëïí, êáé ïýôù åõñßóêïíôáé ìÝ÷ñé ôïýäå ôåèáììÝíá åéò áõôü
ôï ìÝñïò.
¢ìá ôïßíçí åâåâáéþèçìåí ôáýôá. ÓõóêåöèÝíôåò åðéóðåýóáìåí ôçí äéÜôáîéí ôçò
áíáóêáöÞò áõôþí, Þôéò ãåíïìÝíç åðß ðáñïõóßá ôïõ áðïóôáëÝíôïò åéò ôïí ÄÞìáñ÷ïí
êáé ëïéðþí, åõñÝèçóáí ôá åîÞò ðáñÜ ðüäáò óçìåéïýìåíá ÁñãõñÜ Óêåýç, Üôéíá
ìåôáêïìéóèÝíôá åõñßóêïíôáé åéò ôï êáôÜóôçìá ôçò ÄéïéêÞóåùò Ý÷åéò äéáôáãÞò.
Ôá åõñåèÝíá.
1 óôáõñüò ìåãÜëïò åéò. 2 äéóêïðüôçñá äýï. 4 äéóêÜñéá, Þôïé ðëÜêáéò 6 ôÝóóáñáé 6.
2 èõìéáôÜ äýï. 2 Êáíäýëéá áñãõñÜ. 1 æùíÜñé. åí. 2 óôåöÜíéá ôï åí ìåãÜëïí êáé ôï Üëëï
ìéêñüí. 3 ÷Ýñéá ôñßá. 2 ïììÜôéá äýï 1 ìéêñüí óôåöÜíé. åí 1 Êüðôæá. ìßá. 1 ×ïõíß áðü
óôáõñüí. åí. 1 óôáõñüò ìéêñüò ôæáêéóìüò åéò 1 ðÜôïò ôïõ óôáõñïý åéò. 61/2 æåõãÜñéá
óêïõëáñßêéá åî Þìéóõ.
Áðüóðáóìá áðü ôï ÷åéñüãñáöï.
45. ËÝåé. Êáé áð' åêåß ï ÃåñÜóéìïò ï çãïýìåíïò áõôïý ôïõ Ìïíáóô.(çñßïõ) ôá åðÞãåí åéò ôçí áðïêëåßóôñáí
åéò ôï Âáñäïýóé. ÐáñÝìåéíáí åêåß 4 áóçìÝíéåò ðëÜêåò ìå Üãéá ëåßøáíá. Äåí ãíùñßæåé ôé Ýãéíáí.
Ôá åëëåßðïíôá åî áõôþí.
1 óôáõñüò ìåãÜëïò åéò. 8 óôáõñïß ìéêñïß ïêôþ. 2 äéóêïðüôçñá, äýï. 1 Êïõôß
ìåãÜëïí áóçìÝíéïí åí. 2 Áóçìïæïýíáñá. Äýï.1 ÆùíÜñé ÓåëôéöÝíéïí åí. 2 Ìáãêüñáéò
äýï. 3 æïõíÜñéá ìáóïýñéá áóçìÝíéá ôñßá. 1 ÃêéïõñäÜíé ìå äþäåêá ðëÜêáéò åí. 4
ÊïììÜôéá´Áãéá ëåßøáíá ôÝóóáñá. 2 Ðåñéêåöáëáßáé äýï. 1 ëáâßäá ìßá. 2 æùíÜñéá
áóçìÝíéá. äýï. 1 ÅõáããÝëéïí áñãõñïýí Ýíá.
ã). ¼ôé åê ôçò åîïìïëïãÞóåùò ôïõ ÁíäñÝïõ Óðáíïý, áðïäåéêíýåôáé üôé ôï
åõáããÝëéïí, ôÝóóáñá ÊïììÜôéá ´Áãéá ëåßøáíá, êáé åéò óôáõñüò, ôá ïðïßá üíôá ÷ùñéóôÜ
ùò ëÝãåé ôá åß÷ïí åéò ôçí åêêëçóßáí, êáé åêëÜðçóáí êáôÜ ôï 1835, Ýôïò.- ¼óùí ìåí ðåñß
ôùí ÊëáðÝíôùí ôïýôùí´Áãßùí Óêåõþí, íïìßæïìåí üôé ç Â. Ãñáììáôåßá èÝëåé åãêñßíåé
üôé äÝïí. ¼óïí äå ðåñß ôùí ëïéðþí åëëåéðüíôùí, åßìåèá ãíþìçò üôé ðñÝðåé í' áðïäåé÷èÞ
åíôåëþò ç áðþëåéÜ ôùí, áí ôù üíôé áðùëÝóèçóáí ôáýôá åí ôç ôüôå áíùìáëßá.
Íïìßæïìåí üìùò áíáãêáßïí üôé êáëüí åßíáé íá åîáôáóèÞ ðåñß ôïõ áíôéêåéìÝíïõ ôïýôïõ
ï áõôüèé äéáôñßâùí Ê. ÅõáããÝëçò ÊïíôïãéÜííçò, áí óþá ôá ðáñÝäùêåí åéò ôïõò ùò Üíù
åßñçôáé, êáé áí ç Ýëëåéøéò áýôç ðñïÞëèå ðåñß áõôþí Þ ðáñ' Üëëïõ ôéíüò.
Åí Ëáìßá ôçí 7 Éïõëßïõ 1838
Ï Ìçôñïðïëßôçò Ï ÄéïéêçôÞò
Öèéþôéäïò ÉÜêùâïò Ð. Ëïéäïñßêçò46
ÓÔ´. ÁíáóêåõÞ ôùí êáôçãïñéþí êáé áðïêáôÜóôáóç ôïõ Ãñçãïñßïõ.

Óå áíáöïñÜ ôïõò ðñïò ôç Äéïßêçóç Öèéþôéäïò ïé ðñüêñéôïé êáé êÜôïéêïé ôçò
ðñþçí åðáñ÷ßáò ÕðÜôçò, áðïêáëýðôïõí ôïõò óêåõùñïýò. […] Ç ÌïíÞ ôçò ÁãÜèùíçò
êåéìÝíç åéò ôçí åðáñ÷ßáí ìáò Þôéò Ýìåéíå äéáôçñïõìÝíç åíôáõôþ ôåßíåé íá äéáëõèÞ
Ýíåêåí ôçò ìåôáâïëÞò ôçí ïðïßáí çèÝëåóå ôï….äéá íá êÜìç åéò áõôüí ï Áñ÷éåñåýò ìáò
óõííåíïçìÝíïò êáé ìåôÜ ôïõ ðñïêáôü÷ïõ óáò Äéïéêçôïý Ê. Äïýêá, ùò ðñïò ôçí
áðïâïëÞí ôïõ åíáñÝôïõ ôüôå ÇãïõìÝíïõ ê. Ãñçãïñßïõ ÉùÜííïõ êáé ôçí áíôéêáôÜóôáóéí
åôÝñïõ, êáé åðéèõìïýíôåò íá ðñïëÜâùìåí ôçí äéÜëõóéí ôáýôçí êáé ôçí äéüñèùóéí ôçò
åëååéíÞò êåéìÝíçò êáôáóôÜóåùò ôçò ìíçóèåßóçò ÌïíÞò åðß ôçò ïðïßáò ïé áéó÷ñïêåñäåßò
óêïðïß ôùí (ìßá äõóáíÜãíùóôç ëÝîç) áõôÞí ôçí Ýêèåóéí. Óðåýäïìåí íá èÝóùìåí õð'
üøéí óáò ôá áßôéá üóá õðåêßíçóáí ôçí áðïâïëÞí ôïõ ñçèÝíôïò ÇãïõìÝíïõ
ðáñéóôáßíïíôá ôáýôá ùò åöåîÞò. Ï Êýñéïò ÄÞìáñ÷ïò ÕðÜôçò Ãåþñãéïò ×''×ñÞóôïõ
èÝëùí íá öïñïëïãÞóç ôáýôçí, êáé ìç åðéôõ÷þí ôïõ óêïðïý ôïõ, ôïí åêáôçãüñçóå
ðïëëÜêéò åéò ôïí áñ÷éåñÝá, ôïí ïðïßïí åèåþñç ðÜíôïôå ùò ó÷åôéêüí ôïõ. Áöïý ôïí
åóôåöÜíùóå ðáñáíüìùò ìåôÜ ôçò äåýôåñçò ôïõ åîáäÝëöçò, æçôþí í' áðïâÜëëç ôïýôïí
ôçò Çãïõìåíßáò. Ï áñ÷éåñåýò èÝëùí íá åêðëçñþóç ôçí åðéèõìßáí ôáýôçí ôïõ ößëïõ ôïõ
åðñïóåðÜèç íá åýñç ýëçí åíáíôßïí ôïõ áãáèïý ôïýôïõ ÇãïõìÝíïõ, ðëçí ðïôÝ äåí
çäõíÞèç íá åðéôåëÝóç ôïí óêïðüí ôïõ. ¸ðåéôá äå óõííåíïçèÝíôåò ìåôÜ ôïõ Ê. Äïýêá,
üóôéò êáé ïýôùò äåí åðëçóéÜóèç áðü ôïí Çãïýìåíïí ôïýôïí ùò åðéèýìåé, êáé
óõíïìïôïýíôåò åð' áõôïý Áñ÷éåñåýò, ÄéïéêçôÞò, êáé ÄÞìáñ÷ïò åêáôçãüñçóáí áõôüí åê
óõìöþíïõ åéò ôçí ÉåñÜí Óýíïäïí, ðñïóÜðôïíôåò ðëáóôÜò êáé áíõðÜñêôïõò
óçêïöáíôßáò, üôé äçë. êáôå÷ñÜóèç ôçí ôçò ÌïíÞò ðåñéïõóßáí êëð. Êáé ïýôùò åíåñãÞèç
åéò ôçí äõóôõ÷ßáí ôçò ìïíÞò ôáýôçò ç áðïâïëÞ áõôïý ôïýôïõ ôïõ ÇãïõìÝíïõ,[...] êáé
óõíå÷ßæïõí. Ðëçñïöïñïýìåèá ôåëåõôáßùò, üôé ï Êáëüò áñ÷éåñåýò ìáò åíþ Ýãéíå ï ìüíïò
46. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 054.

áßôéïò äéá íá öÝñç ôçí ìïíÞí ôáýôçí åéò ôçí óçìåñéíÞí äõóôõ÷ßáí, åãíùìïäüôçóå
Ôåëåõôáßùò ðåñß ôçò äéáëýóåùò áõôÞò. […] ÐåñéìÝíïìåí áíõðïìüíùò Ê. ÄéïéêçôÜ, ßíá
åíåñãÞóçôå ôçí äéêáßáí ìáò ôáýôçí áßôçóéí äéÜ ôï åßíáé áýèéò ôçí ÌïíÞí ôçò ÁãÜèùíçò,
åéò ôçí ðñïôÝñáí áõôÞò êáôÜóôáóéí êáé áðçëáãìÝíçí áðü ôçí äåéíÞí óçìåñéíÞí èÝóéí
åéò ôçí ïðïßáí áé áñ÷áß ôçí Ýèåóáí äé' éäéïôåëåßò óêïðïýò.
Åí ÕðÜôç ôçí 25 Éïõëßïõ 1838
Ïé åõðåéèÝóôáôïé (ìßá äõóáíÜãíùóôç ëÝîç) ôùí ÄÞìùí êáé ðñþçí åðáñ÷ßáò Í.
Ðáôñþí.
Áêïëïõèïýí143 õðïãñáöÝò: ÄÞìïõ ÕðÜôçò 29, Óðåñ÷åéÜäáò 59, Ïìéëáßùí 19,

Ôõìöñçóôïý 6, Êáëëéáßùí 25, Ðáñá÷åëùúôþí 3 êáé Ìáêñáêþìçò 247.
Óôçí ôåëåõôáßá åðß ôïõ èÝìáôïò áõôïý áíáöïñÜ-êáôáðÝëôç, ðïõ Ýóôåéëå óôç
Ãñáììáôåßá ôùí Åêêëçóéáóôéêþí ï Ãñçãüñéïò, ìåôáîý ôùí Üëëùí ãñÜöåé. […]
ÅëõðÞèçí åéò ôçí áîéïèñÞíçôïí ôáýôçí ôïõ ÁãÜèùíïò êáôÜóôáóéí üèåí óõíÝëáâïí
áßöíçò, ôüôå ðáí êáôÜ ðñïôñïðÞí êáé ôùí óõìðáôñéùôþí ìïõ […] ðåñéìÝíùí åí
ôïýôïéò ôçí áðïêáôÜóôáóéí ôùí Åëëçíéêþí ðñáãìÜôùí, äéá íá ãíùñéóèïýí áé
åêäïõëåýóåéò ìïõ, íá ôáêôïðïéçèÞ ç ÌïíÞ äéá íá çóõ÷Üóù ôÝëïò êáé åãþ åí áõôÞ êáé
íá ëÜâù, üðùò åßíáé äßêáéáí, áíôáìïéâÞí ôéíá áíÜëïãïí ôùí êüðùí êáé ôùí èõóéþí
ìïõ, äéá íá æÞóù Þäç åéò ôá ãåñáôåßá ìïõ, […] êáé óõíå÷ßæåé ôçí åîéóôüñçóç ôùí
ðñïóùðéêþí ôïõ ðåñéðåôåéþí êáé ôùí üóùí Ýêáíå ãéá ôçí åðáíáöïñÜ ôçò ÌïíÞò óôçí
ðñïôÝñá ôçò êáôÜóôáóç. […]´Åãåéíåí åðïìÝíùò öñïíôßò êáé ðåñß ôùí Ìïíáóôçñßùí,
[…] ôïõ äå ôçò ÁãÜèùíçò êáôáôá÷èÝíôïò ìåôáîý ôùí äéáôçñïõìÝíùí, áíåãíùñßóèçí ï
õðïöáéíüìåíïò ùò çãïýìåíïò åí áõôÞ […]. Ôïýôùí ïýôùò å÷üíôùí, åíþ êáõ÷þìáé êáé
ìå ãíùñßæåé üëïò ï êüóìïò, üôé ïöÝëçóá ôá ìÝãéóôá, êáé åíþ Þôïí äßêáéïí êáé ôï
áðáéôþ ìÜëéóôá, íá âñáâåõèþ äéá ôáò åêäïõëåýóåéò, áð' åíáíôßáò óÞìåñïí áíåëåþò
êáôáôñÝ÷ïìáé êáé áðü ôçí ÌïíÞí, ôçí ïðïßáí èåùñþ Ýñãïí ôùí ÷åéñþí ìïõ. Áäßêùò
ãßíïìáé Ýêðôùôïò, ÷ùñßò íá ãíùñßæù åìáõôüí Ýíï÷ïí êáôÜ êáé äõíÜìåóéí íá äþóç ôçí
ðáñáìéêñÜí ëáâÞí. Åßíáé áðïñßáò Üîéïí, ðùò üôáí åðñüêåéôï ðåñßôéíïò áíáöïñÜò
ðñïò ôçí Äéïßêçóéí ôçò Öèéþôéäïò, ôçò ïðïßáò åðéóõíÜðôåôáé áíôßãñáöïí, ðþò ôüôå
üëïé ïé êÜôïéêïé ôçò ÕðÜôçò ïìïëïãïýóé êáé ïìïëïãïýí, üôé ùöÝëçóá êáé êáôÝâáëïí
åî´éäßùí ìïõ. ÓÞìåñïí äå åíáíôßïí ôùí ðñïçãçèÝíôùí êáé ôçò ðåðïéèÞóåùò,
áðñïóäïêÞôùò èåùñïýìáé áð' åíáíôßáí üøéí, ùò äÞèåí íá Ýðñáîá ôá ìåãáëýôåñá
ðëçìåëÞìáôá, þóôå íá ìïõ óôåñÞóïõí êáé áõôü ôï Ýó÷áôïí ìïíá÷üí äéêáßùìá ôïõ
åêëÝãåóèáé, äéüôé åöþíáæáí ï ÄéÜêïíïò êáé ï ÄÞìáñ÷ïò ÕðÜôçò Ýìðñïóèåí ôùí
ìïíá÷þí íá ìçí åêëÝîåôå çãïýìåíïí ôïí Ãñçãüñéïí, üôé äåí ôïí èÝëïõí áé áñ÷áß. Ç
óõêïöáíôßá êáé ç êáôáäñïìÞ áýôç ðçãÜóáóá áðü ôáò ñáäéïõñãßáò áéó÷ñïêåñäþí
ôéíþí áíèñþðùí, ôùí ïðïßùí åß÷ïí êáôÜ êáéñïýò éêáíÜ êáé ôñáíÜ ôåêìÞñéá, […] Äåí
ëõðïýìáé, äéüôé Ýãåéíá Ýêðôùôïò ôçò Çãïõìåíßáò, áðü ôçí ïðïßáí ðñï åíüò ðåñßðïõ
Ýôïõò áõôüò åãþ åæÞôçóá íá ðáñáéôçèþ Ý÷ùí ÷ñåßáí åíáëëáãÞò ôùí öñïíôßäùí, […].
Äåí ëõðïýìáé ëïéðüí äéá ôçí ðáýóéí ìïõ áðü ôçí çãïõìåíßáí, ôçí ïðïßáí ðÜíôïôå äåí
åðéèýìïõí, üôé êõñßùò ìå ëõðåß åßíáé ï ôñüðïò ôçò ðáýóåþò ìïõ, äéüôé åëèüíôåò ï
ÄÞìáñ÷ïò ÕðÜôçò êáé ï ðáñÜ ôïõ áãßïõ Äåóðüôïõ Öèéþôéäïò ÉåñïäéÜêïíïò ìå
ïðëïöüñïõò åéò ôçí ïéêßáí ìïõ óöñáãßóáíôåò üëá ìïõ ôá Ýããñáöá, êáé äéüñéóáí ôïõò
47. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 073.

÷ùñïöýëáêáò äéá ôçí öýëáîéí áõôþí. […]Åîáéôïýìáé ðáñáêáëþí íá êÜìç ôçí

äéêáßáí ôçò áðüöáóéí üóïí ôÜ÷õóôá, äéá íá ðñïöèÜóç ôçí ðáñáìåëçèåßóáí åéò êáêÞí
êáôÜóôáóéí êáé åõñéóêïìÝíçí ÉåñÜí ÌïíÞí.
ÅõóåâÜôùò õðïóçìåéïýìáé
Åí ÁèÞíáéò ôçí 26 Áõãïýóôïõ 1838
Ï åõðåéèÞò
Ãñçãüñéïò ÉùÜííïõ48.
Áðáíôþíôáò ï ÄéïéêçôÞò Öèéþôéäáò óôç Ãñáììáôåßá ôùí Åêêëçóéáóôéêþí ìåôáîý

ôùí Üëëùí ãñÜöåé. […]´Ïóïí äå ðåñß ôùí ðåñß ôùí åêäïõëåýóåþí ôïõ, êáé
ðñïóðáèåéþí ôïõ õðÝñ ôçò ÌïíÞò, åßíáé áëçèÞ, ï åéñçìÝíïò åî' åíüò öÝñùí ôçí
ÐïéìáíôéêÞí ôïõ ñÜâäïí ùò ÐáôÞñ, êáé Üëëùò ùò åíôïëåýò ôïõ Èåïý, Ýöåñåí åî' Üëëïõ
ôï ðõñüâïëïí, åö' ïõ åóôçñßæåôï ç åëåõèåñßá ôçò Ðáôñßäïò, êáé äéá ôïõ ïðïßïõ
áíÝêôçóåí ç ÅëëÜò ôçí ðáëéããåíåóßáí ôçò, Ðáôñéþôçò êáëüò Ýôñå÷åí ìå ôïõò
äéáöüñïõò ïðëáñ÷çãïýò åðß ôù óêïðþ, äéá ôçí åëåõèåñßáí ôçò Ðáôñßäïò, êáé äéá ôçí
äéáôÞñçóéí Ðßóôåùò êáé ôùí éåñþí Íáþí ôïõ Õøßóôïõ, öÝñùí. åðß ôïýôïéò ôï Óýìâïëïí
ôçò åðéåéêåßáò êáé äéêáéïóýíçò. […] ÌÝëëùí åíôáýèá íá êáôáðáýóù ôïí ëüãïí ìïõ,
äýíáìáé íá ðáñáôçñÞóù óýìöùíá êáé ìå ôáò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ çãïõìÝíïõ, üôé
õðÝêõøåí áëçèþò åéò óöÜëìáôá ùò ðñïò ôçí äéáôÞñçóéí ôùí áíçêüíôùí ëïãáñéáóìþí,
êáé ôïýôï ðñïÝêõøåí áíáìöéâüëùò áðü Üãíïéáí […] Ç áðïâïëÞ ôïõ áðü ôçí
çãïõìåíßáí Þôïí ìç÷áíïññáößá ôå÷íáõèåßóá áðü ôçò ôÜîåþò ôïõ, êáé ìÜëëïí
åêôáíèåßóá áðü ìíçóéêáêßáí ðñïò ôïýôïí âëÝðïíôåò ôüóïí åéò áõôüí æÞëïí, üóïí áõôïß
áäõíÜôçóáí íá äåßîùóé. Åßíáé áëçèÞ åðßóçò üôé ï ÄéÜêïò êáé ï ÄÞìáñ÷ïò ÕðÜôçò
ðáñáóôáèÝíôåò åéò ôçí ÌïíÞí áðáãüñåõóáí ôï äéêáßùìá ôïõ åêëÝãåéí êáé åêëÝãåóèáé
áðü ôïí ìíçóèÝíôá, áëëÜ ðñïò ôïýôïéò ðëçñïöïñïýìåí õðÞñ÷å äéáôáãÞ ôçò éåñÜò
Óõíüäïõ[…].
Åí Ëáìßá ôçí 30 7âñßïõ49 1838
ÄéïéêçôÞò Öèéþôéäïò
Ð. Ëïéäïñßêçò50
ÌåôÜ áðü üëá áõôÜ ç ÉåñÜ Óýíïäïò ìå Ýããñáöü ôçò ðñïò ôç Ãñáììáôåßá ôùí
Åêêëçóéáóéêþí ãñÜöåé. […]´Ïôé ï ðñþçí çãïýìåíïò ôçò ìïíÞò ÁãÜèùíçò Ãñçãüñéïò
åßíáé áèþïò ôçò êáô' áõôïý ãåíïìÝíçò êáôçãïñßáò, äéá ôáýôá ðåßèåôáé êáé áõôÞ åéò ôï
íá èåùñÞ áõôüí ôïéïýôïí êáé íá ìç èåùñÞ áõôüí ùò áßôéïí ôçò áèëßáò êáôáóôÜóåùò,
åéò çí ç ìïíÞ åêåßíç êáôÞíôçóåí. ÅðåéäÞ äå ãßíåôáé ëüãïò ðåñß ôçò äéáëýóåùò áõôÞò, ç
Óýíïäïò äåí åõñßóêåé ëüãïõò áðï÷ñþíôáò åéò ôïýôï.´Ïèåí äéáôÜóóåé óÞìåñïí ôïí êáôÜ
ôçí Öèéþôéäá Óåâáóìéþôáôïí Ìçôñïðïëßôçí åéò ôï íá ðñïóêáëÝóç ôïõò åí ôù êüóìù
ðåñéðëáíùìÝíïõò ìïíá÷ïýò áõôÞò, íá óõíÝëèùóéí åéò áõôÞí, ùò åéò áõôÞí
åãêáôáâéþíïíôåò ôïõ ëïéðïý áðñïöáóßóôùò, êáé óõíåëèüíôåò íá åêëÝîùóé êáé
çãïýìåíïí êáé óõìâïýëïõò ôáêôéêïýò, äéá íá ðñïëçöèÞ ç ðåñáéôÝñù ðáñÜëõóéò ôùí
ðñáãìÜôùí ôçò ìïíÞò. Åí ôïóïýôù äå êñßíç åýëïãïí ç Óýíïäïò íá ðñïóêáëÝóç ôçí Â.
48. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 075.

49. Óåðôåìâñßïõ.
50. Ìïí.´Ïð. ð. Ýããñ. 085.
[áóéëéêÞí] ôáýôçí Ãñáììáôåßáí, íá äéáôÜîç ç éäßá ôïí êáôÜ ôçí Öèéþôéäá äéïéêçôÞí
åéò ôï íá ðñïôñÝøç êáé áõôüò ôïõò ìïíá÷ïýò ôçò ðåñß ï ëüãïò ìïíÞò íá óõíÝëèùóéí åéò
áõôÞí, êáé íá ðñÜîùóéí ïýôïé, ùò èÝëïõí äéáôá÷èÞ ðáñÜ ôïõ ÓåâáóìéùôÜôïõ
Ìçôñïðïëßôïõ.
ÅðéóôñÝöïíôáò êáé ôá Ýããñáöá.
Åí ÁèÞíáéò ôçí 16 Íïåìâñßïõ 1838
Ï Êçíïõñßáò Äéïíýóéïò Ðñüåäñïò
Ï ¾äñáò ÃåñÜóéìïò
Ï Óåëëáóßáò Èåïäþñçôïò
Ï ðñþçí Çëåßáò ÉùíÜò
Ï ÁôôéêÞò ÅõóôÜèéïò
Ô.Ó. Ï Ãñáììáôåýò
È. Öáñìáêßäçò51
Óôç óõíÝ÷åéá ï ÄéïéêçôÞò Öèéþôéäïò ìå ôï õð' áñéèì. 401 Ýããñáöü ôïõ

ãíùóôïðïßçóå óôç Ãñáììáôåßá ôùí Åóùôåñéêþí […] ´Ïôé åéò ôçí ÌïíÞí ÁãÜèùíçò
åãÝíåôï åêëïãÞ ôïõ ðñïóùðéêïý êáé åêëÝ÷èçóáí çãïýìåíïò ï Ê. Ãñçãüñéïò ÉùÜííïõ
ðñþçí çãïýìåíïò ôçò ÌïíÞò ôáýôçò, Óýìâïõëïé äå ïé Éåñïìüíá÷ïé Ê. Êáëëßíéêïò
ÐáððÜ ÄÞìïõ êáé Äáìéáíüò Áèáíáóßïõ[…].
Ëáìßá ôçí 6çí Öåâñïõáñßïõ 1839
ÄéïéêçôÞò Öèéþôéäïò
Ð.Ëïéäïñßêçò
Åë.[ëåßøåé] Ãñáì.[ìáôÝùò]
Á. Äïýêáò52
Æ´. Éóïëïãéóìïß-áðïëïãéóìïß ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò ÁãÜèùíçò.
ÓõíïëéêÜ õðÜñ÷ïõí ïé ðáñáêÜôù ðñïûðïëïãéóìïß-áðïëïãéóìïß ôùí åôþí.
1ïí Éóïëïãéóìüò ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò ÁãÜèùíçò äéá ôï Ýôïò 1834.
3ïí Êáèçìåñïýóéá Ýóïäá-Ýîïäá ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò ÁãÜèùíïò ôïõ Ýôïõò 1836.
5ïí Éóïëïãéóìüò ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò ÁãÜèùíçò äéá ôï Ýôïò 1837 áðü áçò Éáíïõáñßïõ
ìÝ÷ñé ôÝëïõò Éïõíßïõ.
6ïí Ãåíéêüò Éóïëïãéóìüò ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò ÁãÜèùíçò áðü áçò Éáíïõáñßïõ 1836
ìÝ÷ñé ôÝëïõò Éïõíßïõ 1837.
7ïí Éóïëïãéóìüò ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò ÁãÜèùíçò áðü 8 Éïõëßïõ 1837 ìÝ÷ñé ôÝëïõò
10ìâñßïõ.
Ç´. ÐåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá ôçò ìïíÞò.

´Ïðùò öáßíåôáé áðü ìéá êáôÜóôáóç ôï 1837 ç ÌïíÞ ôïõ ÁãÜèùíá åß÷å 480
óôñÝììáôá ÷ùñÜöéá. 72 óôï Ëõ÷íü, 48 óôá ÂáóéëéêÜ, 122 óôï Ìåóï÷þñé ÕðÜôçò, 191
óôï Ðåñéâüëé Óðåñ÷åéÜäáò êáé 47 óå ìç áíáãñáöüìåíç ðåñéï÷Þ, ôá ïðïßá
êáëëéåñãïýóáí êïëßãïé ìå óéôÜñé, êñéèÜñé êáé êáëáìðüêé.
Áêüìá åß÷å êáé ëåéâÜäéá óôçí Ïßôç, üðïõ óÞìåñá åßíáé ï Åèíéêüò Äñõìüò.
51. ´Ïð. ð. Ýããñ. 084.
52. Ìïí. ´Ïð. ð. Ýããñ. 094
È´. Éóïëïãéóìüò ôçò ÉåñÜò ÌïíÞò ÁãÜèùíçò äéá ôï Ýôïò 1834
¸óïäá
ÐñïóèÝôïíôáí åðß ôïõ ðïóïý ôá ùò ëÜèç Êáôá÷ñÞóåùí. 433,72 8037, 10

433 , 72
Äñ÷. 8590, 82
ÌåôáöïñÜ ôùí üðéóèåí ðïóïôÞôùí. 433,72 8.590, 82
Åí ÁãÜèùíç ôçí 12 Éïõëßïõ 1837

Ï Ðñþçí Çãïýìåíïò Ãñçãüñéïò
(Ô.Ó.) Ïé Óýìâïõëïé ÊùóôÜíôéïò ÄçìçôñéÜäçò
Äáìáóêçíüò Áèáíáóßïõ
¸îïäá
Áöáéñåßôáé åê ôçò ïëéêÞò ðïóüôçôïò ôï ðïóþí ôùí Üíôéêñõ

êáôá÷ñçóôéêþí Êïíäçëßùí ùò áðïäåäåéãìÝíùí 2063, 84
Äñ÷. 6614, 32
¼óá ìåôÜ ï ïöåéëÝôçò ðñïò åîßóùóéí ôùí Üíôéêñõ ðïóþí 1776, 50
Äñ÷. 8390, 82
Åí ÁãÜèùíç ôçí 12 Éïõëßïõ 1832

Ï Ðñþçí Çãïýìåíïò
(Ô.Ó.) Ïé Óýìâïõëïé
ÊùóôÜíôéïò ÄçìçôñéÜäïò
Äáìáóêçíüò Áèáíáóßïõ
¼ôé ßóïí áðáñÜëëáêôïí ôù ðñùôïôýðù
Åí Ëáìßá ôçí 7 Éïõëßïõ 1838

Ï Ìçôñïðïëßôçò Ï ÄéïéêçôÞò*
ÉÜêùâïò Ð. Ëïéäïñßêçò
Êõñßåò êáé Êýñéïé,
Óôá ðëáßóéá ôïõ ÷ñüíïõ ðñïóðÜèçóá íá óáò ìåôáöÝñù ôç æïöþäç êáôÜóôáóç ôçò
ÌïíÞò ôïõ ÁãÜèùíá êáôÜ ôïõò åðáíáóôáôéêïýò êáé ïèùíéêïýò ÷ñüíïõò, ùò êáé ôïí
ðïëõôÜñá÷ï âßï ôïõ ìáêáñéóôïý çãïõìÝíïõ áõôÞò Ãñçãïñßïõ, ï ïðïßïò Ý÷ïíôáò õðüøç
ôïõ, ôï ôïõ Êõñßïõ "Åé åìÝ åäßùîáí êáé õìÜò äéþîïõóéí. ÁëëÜ èáñóåßôå åãþ íåíßêçêá ôïí
êüóìïí". (ÉùÜí. Å´20 êáé Éóô´33), åðß 6 óõíå÷Þ ÷ñüíéá óÞêùóå êáñôåñéêÜ ôï Óôáõñü
ðïõ ï Êýñéïò åðÝôñåøå, ìÝ÷ñéò üôïõ äéêáéùèåß, ùò Üëëïò ÉùíÜò.
* Ãßíåôáé ìíåßá üôé ôá êåßìåíá åßíáé áíôéãñáöéêÜ ìå ïðïéáäÞðïôå ëÜèç êáé áí Ý÷ïõí.
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
ÉùÜííçò Åõáãã. ÌáêñÞò
äÜóêáëïò - ô. Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò Ð.Å.
ÈÅÌÁ
Ôï éäéïêôçóéáêü êáèåóôþò ôùí ÷ùñéþí ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ êáôÜ ôá
ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ ÷ñüíéá (1833 - 1840 ì.×. ðåñßðïõ), óýìöùíá ìå ôá
ðñáêôéêÜ ôçò ÌéêôÞò ÅëëçíïôïõñêéêÞò ÄéêáóôéêÞò ÅðéôñïðÞò.
ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÅÓ ÄÉÅÕÊÑÉÍÉÓÅÉÓ
Æçôïýíé, ùò ãíùóôüí, ïíïìáæüôáí ç Ëáìßá êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò Ôïõñêïêñáôßáò.

Ç åðáñ÷ßá Æçôïõíßïõ ðåñéåëÜìâáíå 49 ÷ùñéÜ êáôÜ ôá ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ
÷ñüíéá êáé ôáõôéæüôáí ìå Ýíá ìÝñïò ôçò óçìåñéíÞò åðáñ÷ßáò Öèéþôéäáò. (êïßôá ÷Üñôç
óôç óåë.153) Ôï èÝìá ôçò åéóÞãçóçò áíáöÝñåôáé óôá ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ ÷ñüíéá
êáé áöïñÜ êõñßùò óôá ÷ùñéÜ ðïõ âñßóêïíôáé âïñåßùò ôïõ Óðåñ÷åéïý ðïôáìïý. Ãéá ôá
íïôßùò ôïõ Óðåñ÷åéïý ÷ùñéÜ áêïëïõèÞèçêå óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ìéá ðéï ðïëýðëïêç
äéáäéêáóßá áðü áõôÞí ôçò Üìåóçò áãïñáðùëçóßáò ìåôáîý ðùëçôÞ êáé áãïñáóôÞ,
ïðüôå ôï éäéïêôçóéáêü êáèåóôþò áõôþí äéåõèåôÞèçêå áñãüôåñá. Ãéá ôá ÷ùñéÜ áõôÜ èá
ãßíåé ìéá áðëÞ áíáöïñÜ âáóéóìÝíç óå Ýíá Ýããñáöï ôçò ÌéêôÞò ÅðéôñïðÞò ÷ùñßò
ðåñáéôÝñù äéåñåýíçóç.
¼
ôáí ôï 1833 ç åðáñ÷ßá Æçôïõíßïõ áðåëåõèåñþèçêå áðü ôïõò Ôïýñêïõò1
ðåñéåëÜìâáíå 49 ÷ùñéÜ. Ôá 37 áðü áõôÜ Þôáí ôóéöëßêéá, ðïõ
áðïôåëïýóáí éäéïêôçóßá Ôïýñêùí ìðÝçäùí êáé áãÜäùí, êáé ôá 12 Þôáí
"êåöáëï÷þñéá", äçëáäÞ ÷ùñéÜ êáôÜ ôï ðëåßóôïí ïñåéíÜ êáé Üãïíá "ðïõ ðáñïõóßáæáí
ìåéùìÝíï åíäéáöÝñïí ãéá ôïí êáôáêôçôÞ êáé êáôïéêïýíôáí áðü ìéêñïýò éäéïêôÞôåò
åëåýèåñïõò êáëëéåñãçôÝò".2 Óå ìåñéêÜ áðü áõôÜ Ôïýñêïé ôóéöëéêÜäåò êáôåß÷áí
êÜðïéá "æåõãÜñéá" ÷ùñáöéþí. ÆåõãÜñé ïíïìáæüôáí Ýêôáóç ãçò 80-200 óôñåììÜôùí3,
üóá äçëáäÞ ìðïñïýóå íá êáëëéåñãÞóåé Ýíáò êáëëéåñãçôÞò óå ìéá êáëëéåñãçôéêÞ
ðåñßïäï ìå Ýíá æåõãÜñé "áñïôÞñùí âïþí", áöïý ìå ôá âüäéá ãéíüôáí ôüôå ôï üñãùìá
ôùí ÷ùñáöéþí.
ÊáôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç ëïéðüí ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ -êáé ëßãï ðñéí- ïé
Ôïýñêïé ôóéöëéêÜäåò Üñ÷éóáí íá ðïõëÜíå ôá ôóéöëßêéá ôïõò. Ðïéïò üìùò íá ôá
áãïñÜóåé; Ðïý íá âñïýí ôá ÷ñÞìáôá ïé öôù÷ïß ñáãéÜäåò ðïõ åß÷áí ðÜñåé ôá üðëá êáé
ðïëåìïýóáí êáôÜ ôùí Ôïýñêùí; ¢ëëùóôå õðïëüãéæáí üôé ç ãç ðïõ ôüóá ÷ñüíéá
êáëëéåñãïýóáí ùò êïëßãïé èá ãéíüôáí äéêÞ ôïõò ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ðáôñßäáò
ôïõò.
Åíþ ëïéðüí áõôïß Ý÷õíáí ôï áßìá ôïõò ãéá ôç ëåöôåñéÜ ôçò ðáôñßäáò ôïõò,
êáôÝöèáóáí êÜðïéïé "Üêáðíïé" óõìðáôñéþôåò ôïõò ôïõ ðáñïéêéáêïý åëëçíéóìïý áëëÜ
êáé áðü ôéò ôïõñêïêñáôïýìåíåò ðåñéï÷Ýò -¸ëëçíåò ðïõ åß÷áí ðëïõôßóåé ìå ôï åìðüñéï
1. Ùò çìåñïìçíßá áðåëåõèÝñùóçò ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ áðü ôïõò Ôïýñêïõò èåùñïýìå ôçí 28ç Ìáñôßïõ
1833, çìÝñá êáôÜ ôçí ïðïßá åéóÞëèå ï åëëçíéêüò óôñáôüò óôç Ëáìßá.
2. Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, ÅêäïôéêÞ Áèçíþí ÁÅ. , ô. ÉÁ´, óåë. 135
3. ü. ð. , óåë. 109
142 ÉùÜííçò Åõáãã. ÌáêñÞò
óôï åîùôåñéêü- êáé Üñ÷éóáí íá áãïñÜæïõí ôá ôóéöëßêéá ðïõ ðïõëïýóáí ïé Ôïýñêïé.

¸ôóé, êáé ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç, ïé öôù÷ïß ñáãéÜäåò ðÜëé êïëßãïé Ýìåéíáí, áõôÞ ôç
öïñÜ êÜôù áðü Üëëïí áöÝíôç, ðïõ ðïëëÝò öïñÝò Þôáí óêëçñüôåñïò êé áðü ôïí
Ôïýñêï.
Ïé áãïñáðùëçóßåò ôùí ôóéöëéêéþí ãßíïíôáí ìÝóá óå Ýíá êëßìá áóÜöåéáò êáé
áíáóöÜëåéáò. Ïé Ôïýñêïé ôóéöëéêÜäåò åãêáôáóôÜèçêáí êõñßùò óôç ËÜñéóá -ãéá íá
åßíáé üóï ôï äõíáôüí ðéï êïíôÜ ðñïò ôç Ëáìßá- êáé ðïõëïýóáí ïé ßäéïé Þ ìå
áíôéðñïóþðïõò. Ðïõëïýóáí ìåñéêÝò öïñÝò êáé ðåñéïõóßá ðïõ äåí ôïõò áíÞêå êáé
ãåíéêÜ õðÞñîáí áñêåôÝò ðåñéðôþóåéò äïëïðëïêéþí, ÷ñçìáôéóìïý, äéðëïðùëÞóåùí
êáé ãåíéêÜ åîáðáôÞóåùí êáé áðü ôéò äõï ðëåõñÝò.
Ðïéïò áêñéâþò áãüñáóå, ôß, êáé óå ðïéá ôéìÞ åßíáé ðïëý äýóêïëï íá ãñáöåß ãéá
áñêåôÝò ðåñéðôþóåéò. ÕðÞñîáí ðáæáñÝìáôá, áìöéóâçôÞóåéò êáé äéåíÝîåéò ãýñù áðü
ôï éäéïêôçóéáêü æÞôçìá. ÁðáéôÞóåéò ðïõ Üëëïôå Þãåéñå ç ìßá ðëåõñÜ êé Üëëïôå ç Üëëç.
Ãéá ôç äéåõèÝôçóÞ ôïõò óõãêñïôÞèçêå ìéêôÞ åðéôñïðÞ áðïôåëïýìåíç áðü äõï
¸ëëçíåò êáé äõï Ôïýñêïõò äéêáóôÝò, ðïõ ëåéôïýñãçóå áðü ôï 1833 ìÝ÷ñé ôï 1870
ðåñßðïõ. Ôá óôïé÷åßá ðïõ ðáñáèÝôïõìå åäþ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôá ðñáêôéêÜ áõôÞò ôçò
åðéôñïðÞò ðïõ öõëÜóóïíôáé óôá ÃåíéêÜ Áñ÷åßá ôïõ ÊñÜôïõò óôçí ÁèÞíá,êõñßùò äå
áðü ôñßá Ýããñáöá ìå ôßôëï: "ÊáôÜëïãïò ôùí ÷ùñßùí ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ"4, ôï
"ÄåõôÝñé äé üóá õðïóôáôéêÜ åðþëçóáí ïé Ôïýñêïé ÆçôïõíéÜôáé"5 êáé "Ç åîïìïëüãçóéò
ôïõ ê. Áèáíáóßïõ Ôæßãêá"6, Þ üðùò èá ëÝãáìå óÞìåñá ç êáôÜèåóç ôïõ Áèáíáóßïõ
Ôóßãêá, ôïõ åê ÊïìðïôÜäùí ðñþôïõ åéñçíïäßêç Ëáìßáò.
Óýìöùíá ëïéðüí ìå ôá Ýããñáöá áõôÜ ôá 37 ôóéöëßêéá Þôáí :

ÊïìðïôÜäåò Ìïó÷ï÷þñé ¢ãíáíôá
ÊùóôáëÝîé Êüììá ÍåñÜéäá
Öñáíôæß ÁëáìÜíá ÓáðïõíÜò
Êïõìáñßôæé 7
Åìßñìðåç (ÁíèÞëç) ËéìïãÜñäé
ÄÝëöéíïò Óáñìïõóáêëß (Ñïäßôóá) ÔáñÜôæá
Áëðüóðçôá ÌåãÜëç Âñýóç Ìáêñïëåßâáäïí
ÂáñäÜôåò ÁõëÜêé ÄáÀôæÜ (ÁãñéëéÜ)
×áÀí Ãáñäßêé (Ïßôç) Áãßá Ìáñßíá ÔæïìðáëÜäåò (ËõãáñéÜ)
ÓêëéèñÜêé Á÷éíüò Ìðåêß (Óôáõñüò)
Áìéáëüò (ÌðñÜëëïò;) ÑÜ÷åò Êáëýâéá êáé
Íåâñüðïëéò Á÷ëÜäé ÓïõëÜêé
ÄáìÜóôá ÓïõâÜëá (Âáèýêïéëï)
ÌïõóôáöÜìðåç (ÇñÜêëåéá)Ìá÷áëÜò (Êõðáñéóóþíáò)
4. ÃåíéêÜ Áñ÷åßá ôïõ ÊñÜôïõò (Ã.Á.Ê.), ÐñáêôéêÜ ÌéêôÞò ÅðéôñïðÞò, Â´ ÊôÞìáôá Öèéþôéäáò,
ö. 68ïò
5. Ã.Á.Ê., ü.ð. , ö. 57ïò
6. Ã.Á.Ê., ü.ð.
7. Äéáôçñåßôáé ç ïñèïãñáößá ôïõ "êáôáëüãïõ".
Ôï éäéïêôçóéáêü êáèåóôþò ôùí ÷ùñéþí ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ (1833-1840 ì.×.) 143
Ôá 12 êåöáëï÷þñéá ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ Þôáí:
Äõï ÂïõíÜ Ëïãêßôæé

Ðáýëéáíç Óôçëßäá
Ðñïêïâåíßêïõ (Óêáìíüò) Íßêïâá (¢íõäñï)
Ëåõèåñï÷þñé ÓðáñôéÜ
ÄñáêïóðçëéÜ * (Èåñìïðýëåò) Ìýëïõò êáé
Äßâñç Ãáñäßêé (Ðåëáóãßá)
Óõíïøßæïíôáò ôá óôïé÷åßá áõôÜ èá ìðïñïýóáìå íá åðéóçìÜíïõìå üôé :

1. Ôï 75% ôùí ÷ùñéþí Þôáí ôóéöëßêéá êáé ôï 25% Þôáí êåöáëï÷þñéá.
2. Ôá 37 ôóéöëßêéá áíÞêáí óå 12 Üôïìá. Áí åîáéñÝóåé êáíåßò ôïõò "ìéêñïýò"
ôóéöëéêÜäåò, äçëáäÞ áõôïýò ðïõ êáôåß÷áí ôï 1/2 êÜðïéïõ ÷ùñéïý, ôüôå ôá 36 ÷ùñéÜ ôá
êáôåß÷áí 6 ìðÝçäåò Þ áãÜäåò. ¸íáò ìÜëéóôá áðü áõôïýò, ï Ôåößê ìðÝçò, êáôåß÷å 14
ïëüêëçñá ÷ùñéÜ, åíþ Üëëá 5 ÷ùñéÜ êáôåß÷å ç ìÜíá ôïõ!
¸ôóé ïìáäïðïéçìÝíá êáôÜ ôóéöëéêÜ ôá 37 ôóéöëßêéá Ý÷ïõí ùò åîÞò:
Ôåößê ìðÝçò (ãéüò ôïõ ×áëßëìðåç, óôï óåñÜé ôïõ ïðïßïõ Ýöåñáí äåìÝíï
ðéóèÜãêùíá ôïí ÁèáíÜóéï ÄéÜêï ï ÏìÝñ Âñõþíçò êé ï ÊéïóÝ Ìå÷ìÝô)
ÊïìðïôÜäåò Íåâñüðïëéò
Öñáíôæß ÄáìÜóôá
Áëåðüóðéôá ËéìïãÜñäé
ÂáñäÜôåò ¢ãíáíôá
ÄÝëöéíï ÔáñÜôóá
×áÀí Ãáñäßêé Ìáêñïëåßâáäï
Áìõáëüò ôá 2/3 ôçò Áãßáò Ìáñßíáò
ôï 1 / 3 ôçò ÁëáìÜíáò êáé ôï 1/3 ôïõ Åìßñìðåç
ÓáúäÝ ×áíïýì: (êüñç ôïõ ÂåëÞ ðáóÜ, ðïõ Þôáí ãéïò ôïõ ÁëÞ ðáóÜ, ãõíáßêá ôïõ
×áëßëìðåç)
Êüììá Á÷ëÜäé ÔóïðáíëÜôåò
ÌåãÜëç Âñýóç ÓïõâÜëá
Á÷ìÝô åöÝíäçò:
1/2 ôïõ Êùóôáëåîßïõ Êïõìáñßôóé
Êáëýâéá ÓêëçèñÜêé
ÓïõëÜêé
ÉæÝô ìðÝçò:
1/3 ôçò ÁëáìÜíáò 1/3 ôçò Áãßáò Ìáñßíáò ÑÜ÷åò
1/3 ôïõ Åìßñìðåç ÌïõóôáöÜìðåç Ìðåêß
ÌïõóôáöÜ ìðÝçò:
1/3 ôçò ÁëáìÜíáò ÁõëÜêé
1/3 ôïõ Åìßñìðåç Á÷éíüò
* Âñéóêüôáí óôéò ðëáãéÝò ôïõ üñïõò Êáëëéäñüìïõ.
ÓåëÞì áãÜò:
ÍåñÜéäá ÄáÀôóÜ
Ìå÷ìÝô áãÜò:
1/2 ôïõ Óáñìïõóáêëß 1/2 ôïõ Ìá÷áëÜ
ÅìáôïõëÜ ÷áíïýì: (êüñç ôïõ ÅìÞí áãÜ)

Ìïõó÷ï÷þñé
×áôæçìå÷ìÝôçò : 1/2 ôïõ ÓáðïõíÜ

ÓáÞô áãÜò: 1/2 ôïõ Êùóôáëåîßïõ
×áóÜí áñÜðçò: 1/2 ôïõ ÓáðïõíÜ
ÁëáìðåÀíá: 1/2 ôïõ Óáñìïõóáêëß
ôùí ÅëëÞíùí: 1/2 ôïõ Ìá÷áëÜ
Óôïí ðñïáíáöåñèÝíôá "ÊáôÜëïãï ôùí ÷ùñßùí ôçò åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ" ãßíåôáé êáé
ìéá Üëëç ïìáäïðïßçóç ôùí ÷ùñéþí óå "åäþèå" êáé "åêåßèåí" ôïõ Óðåñ÷åéïý ðïôáìïý
÷ùñéÜ. Ôá "åäþèå" åßíáé üóá âñßóêïíôáé íüôéá ôïõ Óðåñ÷åéïý êáé ôá "åêåßèåí" üóá
âñßóêïíôáé âüñåéá. Ç ïìáäïðïßçóç áõôÞ Ý÷åé ôçí åîÞò Ýííïéá.
ÊáôÜ ôéò äéáðñáãìáôåýóåéò ãéá ôïí êáèïñéóìü ôùí âïñåßùí óõíüñùí ôïõ
íåïóýóôáôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò, áñ÷éêÜ åß÷å ðñïôáèåß ùò âüñåéï üñéï ç êïßôç ôïõ
Óðåñ÷åéïý ðïôáìïý êáé óôç óõíÝ÷åéá ç ãñáììÞ Ðáãáóçôéêïý-Áìâñáêéêïý. Ãéá ôç
âïñåßùò ôïõ Óðåñ÷åéïý ðåñéï÷Þ ðëçñþèçêå ôï ðïóü ôùí 10 åêáôïììõñßùí ãñïóßùí8
åðß ðëÝïí êáé èåùñÞèçêå üôé ïé Ôïýñêïé ôóéöëéêÜäåò åß÷áí äéêáßùìá íá ðïõëÞóïõí
ôá âïñåßùò ôïõ Óðåñ÷åéïý ðïôáìïý ôóéöëßêéá ôïõò, êÜôé ðïõ äåí ßó÷õå ãéá ôá íïôßùò
ôïõ Óðåñ÷åéïý ôóéöëßêéá -áí êáé ìåñéêÜ áð'áõôÜ ðïõëÞèçêáí ôåëéêÜ.
Åßíáé åõíüçôï ëïéðüí ãéáôß óôá ðñáêôéêÜ ôçò ìéêôÞò åðéôñïðÞò âñÝèçêáí óôïé÷åßá
ãéá ôéò áãïñáðùëçóßåò ôùí "åêåßèåí" ôïõ Óðåñ÷åéïý ôóéöëéêéþí ìüíï. Åíþ ãéá ôá
"åíôåýèåí" ôïõ Óðåñ÷åéïý âñÝèçêáí áéôÞóåéò ôùí êáôïßêùí ðïëëþí ÷ùñéþí
(Êùóôáëåîßïõ, Êïõìáñéôóßïõ êôë.) ðñïò ôçí Á.Ì ôï âáóéëÝá ôùí ÅëëÞíùí ãéá
ðáñá÷þñçóç ôùí ÷ùñéþí áõôþí óôïõò ßäéïõò.
Ãéá ôéò áãïñáðùëçóßåò ôùí ôóéöëéêéþí âñÝèçêáí äýï Ýããñáöá:

- Ç "Åîïìïëüãçóéò ôïõ ê. Áèáíáóßïõ Ôæßãêá" êáé
- Ôï "ÄåõôÝñé äé' üóá õðïóôáôéêÜ åðþëçóáí ïé Ôïýñêïé ÆçôïõíéÜôáé"
Ôï ðñþôï Ýããñáöï ìáò ðáñÝ÷åé ðëçñïöïñßåò ãéá ôá 12 áðü ôá 23 ôóéöëßêéá

ðïõ âñßóêïíôáí âïñåßùò ôïõ Óðåñ÷åéïý, åíþ ôï äåýôåñï Ýããñáöï ðáñÝ÷åé
ðëçñïöïñßåò ãéá ôá 17 ôóéöëßêéá êáé åðéâåâáéþíåé ôçí êáôÜèåóç ôïõ Ôóßãêá - åêôüò
áðü êÜðïéåò ìéêñïäéáöïñÝò, êõñßùò ùò ðñïò ôï ÷ñçìáôéêü ìÝñïò ôçò áãïñáðùëçóßáò.
Óýìöùíá ëïéðüí ìå ôá Ýããñáöá áõôÜ óõíôÜîáìå ôïí ðßíáêá ðïõ áêïëïõèåß.
8. Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, ô. 18, óåë. 576-577

×ÙÑÉÏ ÅËËÇÍÁÓ ÐÏÓÏ

(Ôïýñêïò éäéïêôÞôçò) áãïñáóôÞò (óå ãñüóéá)
ÔóïðáíëÜôåò ÅõÜããåëïò Âáëáôóüò 64.000

(ÓáúäÝ ÷áíïýì)
ÔóïðáíëÜôåò ÁëÝî. Ìáíóüëáò- 13.000

(3 æåõãÜñéá) ÐáðáóôÜèçò
Ìðåêß ÄçìÞôñéïò ÊåìðñÝêïò 96.000

(ÉæÝô ìðÝçò)
Êáëýâéá - ÓïõëÜêé Ãêüãêáò 150.000

(Á÷ìÝô åöÝíäçò)
Êüììá Áè. Ôóßãêáò-Ã.êáé Ä. 67.000

(ÓáúäÝ ×áíïýì) Êñßôóáò
Êüììá Áè. Ôóßãêáò êáé ëïéðïß ;

(æåõãÜñé ôïõ ÁëÞ ÑéæÜ)
Êüììá (æåõãÜñé ôïõ ÐáðáèáíÜóçò 3.000

Éóïýö Ôæçìëüðïõëïõ)
Óáñìïõóáêëß 2/3 Ëáìéþôåò-Ñïäéôóéþôåò 71.500

(Ìå÷ìÝô áãÜò)
Óáñìïõóáêëß 1/3 Ëáìéþôåò-Ñïäéôóéþôåò 35.750

(Éóïýö ìðÝçò)
ÁëáìÜíá 1/3 êáé

Åìßñìðåç 1/3
(ÌïõóôáöÜ ìðÝçò) Ãåþñãéïò ÌùñáÀôçò 97.000
ÁëáìÜíá 1/3 êáé
Åìßñìðåç 1/3
×Üíé ÁëáìÜíáò Äçìïëéïýëéáò 7.000

(ÌïõóôáöÜ ìðÝçò)
ÌåãÜëç Âñýóç ÁíäñÝáò ÖáñäÞò 35.000

(ÓáúäÝ ×áíïýì)
ÁõëÜêé Êå÷áãéÜò êáé 105.000

(ÌïõóôáöÜ ìðÝçò) êáðåôÜí ÍÜêïò (ÐáíïõñãéÜò;)
ÁõëÜêé (æåõãÜñé ôïõ ÃéÜííçò Óôõëéäéþôçò 5.000

Ìá÷ìïýô Ðáôñéíïý)
Á÷éíüò êáé åëáéþíáò Óêïõìðïõñäáßïé 220.000

(ÌïõóôáöÜ ìðÝçò)
Á÷éíüò (æåõãÜñéá ôïõ ÓêïõìðïõñäÞò 10.000

ÁëÞ ÑéæÜ)
ÑÜ÷åò Áñãõñüò Óõñéáíüò 45.000

ÑÜ÷åò (æåõãÜñé ôïõ Áñãõñüò Óõñéáíüò 4.000

ÓáÀô áãÜ)
Á÷ëÜäé ÄéáìáíôÞò Ïëýìðéïò 45.000

(ÓáÀäÝ ×áíïýì)
ÓïõâÜëá ÉùÜííçò Ó÷éíÜò 33.000

(ÓáúäÝ ×áíïýì) (×áìáêéþôçò)
Ìá÷áëÜò 1/2 & ÂéëÝóç Ãáñäéêéþôåò (Ðåëáóãéþôåò) 41.000

(Ìå÷ìÝô áãÜò)
Ãáñäßêé (æåõãÜñé ôïõ Ãáñäéêéþôåò 8.500

×áôæçìå÷ìÝô áãÜ)
ÓáðïõíÜ 1/2 Óôõëéäéþôåò 17.000

(×áôæçìå÷ìÝôçò)
ÓáðïõíÜ 1/2 Óôõëéäéþôåò 11.000

(×áóÜí áñÜðçò)
ÕðÞñ÷áí üìùò êáé "æåõãÜñéá" ðïõ äåí áíáöÝñåôáé óå ðïéá ÷ùñéÜ áíÞêáí.
æåõãÜñéá ôïõ ÓåëÞì áãÜ Ãåþñãçò Áóðñïðïôáìßôçò 18.000
æåõãÜñé ôïõ ×áëßìç ÁëÝîáíäñïò Ìáíóüëáò 8.500
æåõãÜñéá ôïõ Á÷ìÝôáãá åéò ôïõò êáôïßêïõò (;) 19.500
ÁõôÝò Þôáí ïé áãïñáðùëçóßåò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôá ðñïáíáöåñèÝíôá Ýããñáöá

ôùí ðñáêôéêþí ôçò ìéêôÞò åðéôñïðÞò. Äå óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ó' áõôÜ ôá ÷ùñéÜ
¢ãíáíôá, ÍåñÜéäá, ËéìïãÜñäé, Ìáêñïëåßâáäï, ÔáñÜôóá, ÄáÀôóÜ êáé ôï 1/3 ôçò
ÁëáìÜíáò êáé ôïõ Åìßñìðåç, éäéïêôçóßáò êõñßùò ôïõ Ôåößê ìðÝç.
Áðü ôá 49 ÷ùñéÜ ôçò ôüôå åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ :

- Ýíá áíÞêåé ðëÝïí óå Üëëç åðáñ÷ßá ( Ìáêñïëßâáäï óôçí åðáñ÷ßá Äïìïêïý, åíþ óôç
ôùñéíÞ åðáñ÷ßá Öèéþôéäáò ðïõ ðåñéëáìâÜíåé ôá õðüëïéðá 47 ÷ùñéÜ ôçò åðáñ÷ßáò
Æçôïõíßïõ ðñïóôÝèçêáí ðïëëÜ ÷ùñéÜ áêüìá).
- ïêôþ ÷ùñéÜ äåí õðÜñ÷ïõí ðëÝïí, åíþ äçìéïõñãÞèçêáí ðïëëÜ íÝá óôçí ðåñéï÷Þ ôçò
ôüôå åðáñ÷ßáò Æçôïõíßïõ (ÍÝï Êñßêåëï, Ãïñãïðüôáìïò, Êáñáâüìõëïò, Áã.
ÐáñáóêåõÞ êôë. ) êáé ðïëëïß ïéêéóìïß, ðáñáèáëÜóóéïé êõñßùò.
Ôá ÷ùñéÜ ðïõ äåí õðÜñ÷ïõí ðëÝïí -õðÜñ÷ïõí üìùò ôá ôïðùíýìéá:
ÓêëéèñÜêé (íïôßùò ôïõ Êïõìáñéôóßïõ, äõôéêÜ ôçò Ðáýëéáíçò)
Áìéáëüò (ðéèáíüôáôá áíáôïëéêÜ ôïõ ÌðñÜëïõ, üðïõ õðÜñ÷åé ôïðùíýìéï Ïìõáëüò)
Íåâñüðïëéò (ðéèáíüí óôï ïìþíõìï ïñïðÝäéï ôïõ Êáëëéäñüìïõ)
ÁëáìÜíá (âïñåßùò ôïõ Óðåñ÷åéïý , ðéèáíüôáôá êïíôÜ óôçí éóôïñéêÞ ãÝöõñá)
ÓáðïõíÜ (óå áðüóôáóç 7-8 ÷éëéïìÝôñùí âïñåßùò ôçò ÍåñÜéäáò, üðïõ ç åêêëçóßá
¢ãéïé ÁíÜñãõñïé)
¢ãíáíôá Þ ¢ãíáíôç (2 ÷éë. ðåñßðïõ áðü ôï Ìá÷áëÜ [Êõðáñéóóþíáò] )
ÔáñÜôæá ç ãíùóôÞ ÔáñÜôóá ôçò Ëáìßáò êáé
ÓïõëÜêé (äõôéêÜ-íïôéïäõôéêÜ ôùí Êáëõâßùí)
- äåêáôñßá ÷ùñéÜ Ý÷ïõí áëëÜîåé ïíïìáóßá:

×áÀí Ãáñäßêé (Ïßôç) Ìá÷áëÜò (Êõðáñéóóþíáò)
Ðñïêïâåíßêï (Óêáìíüò) Ãáñäßêé (Ðåëáóãßá)
ÄñáêïóðçëéÜ (Èåñìïðýëåò) Íßêïâá (¢íõäñï)
ÌïõóôáöÜìðåç (ÇñÜêëåéá) ÄáÀôæÜ (ÁãñéëéÜ)
Åìßñìðåç (ÁíèÞëç) ÔæïìðáëÜäåò (ËõãáñéÜ) êáé
Óáñìïõóáêëß (Ñïäßôóá) Ìðåêß (Óôáõñüò)
ÓïõâÜëá (Âáèýêïéëï)
- åßêïóé ï÷ôþ ÷ùñéÜ åîáêïëïõèïýí íá õðÜñ÷ïõí ùò ÷ùñéÜ ìå ôï ßäéï üíïìá Þ ìå

ìéêñÞ äéáöïñÜ óôçí ðñïöïñÜ ôïõ ïíüìáôïò:
ÊïìðïôÜäåò Êïõìáñßôóé Á÷ëÜäé
ÊùóôáëÝîé Ðáýëéáíç ÓðáñôéÜ
Öñáíôæß Ëåõèåñï÷þñé Ìýëïé
Áëåðüóðéôá ÌåãÜëç Âñýóç ÍåñÜéäá
ÂáñäÜôåò Áãßá Ìáñßíá Ëïããßôóé
Ìïó÷ï÷þñé ÁõëÜêé ËéìïãÜñäé
Êüììá Óôõëßäá Äßâñç
ÄáìÜóôá Á÷éíüò Ìáêñïëßâáäï
Äõü ÂïõíÜ ÑÜ÷åò Êáëýâéá
ÄÝëöéíï
- Ýíá ÷ùñéü äåí áíáöÝñåôáé êáèüëïõ (ÐáëáéïêåñáóéÜ ïýôå ìå ôçí ðáëéÜ ïíïìáóßá
Ôóåñíïâßôé), Üãíùóôï óå ìáò ãéá ðïéï ëüãï.
Ãéá ôá åíôåýèåí (íïôßùò) ôïõ Óðåñ÷åéïý ðïôáìïý ÷ùñéÜ õðÜñ÷åé ôï õð' áñéèì. 118
áíõðüãñáöï Ýããñáöï (öÜêåëïò 68-69) óôá ðñáêôéêÜ ôçò ÌéêôÞò ÅðéôñïðÞò, ôï ïðïßï
áíáöÝñåé ôá åîÞò óôïé÷åßá, ôá ïðïßá äåí ìðüñåóá íá äéáóôáõñþóù.
×ÙÑÉÏ ÔÏÕÑÊÏÓ ÅËËÇÍÁÓ ÅÔÏÓ

ÉÄÉÏÊÔÇÔÇÓ ÁÃÏÑÁÓÔÇÓ ÁÃÏÑÁÓ
Áëåðüóðçôá Ôåößê ìðÝçò Ó. Óêýöôçò & Ê. ÔóÜëëçò 1838

ÊïìðïôÜäåò ôïõ éäßïõ Ó. Óêëçâáíéþôçò 1836
Íåõñüðïëéò ×áôæç-ìå÷ìÝôáéíá Í. ÓêïõìðïõñäÞò 1839
Êïõìáñßôæé ÓáÀô áãÜò ÷ùñéêïß 1837
ÓêëçèñÜêé ôïõ éäßïõ ÷ùñéêïß 1837
ÊùóôáëÝîé ôïõ éäßïõ ÷ùñéêïß 1837
Êïýâåëïò ôïõ éäßïõ ÷ùñéêïß 1837
ÌïõóôáöÜìðåÀ ÉæÝô ìðÝçò ÁèáíÜóéïò Ôóßíçò 1833
Ìïóêï÷þñé ÌïõóôáöÜ áãÜò Í ÓêïõìðïõñäÞò 1833
Öñáíôæß Ôåößê ìðÝçò Ã. ÌùñáÀôçò -
ÂáñäÜôáéò ôïõ éäßïõ Ã. ÌùñáÀôçò -
Ãáñäßêé ôïõ éäßïõ Í. ×ñõóïâÝñãçò -
Áìíõáëüò ôïõ éäßïõ Í. ×ñõóïâÝñãçò -
ÄáìÜóôá ôïõ éäßïõ áðïýëçôïí -
ÄÝëöéíïò ôïõ éäßïõ áðïýëçôïí -
Óõó÷åôßæïíôáò ôá óôïé÷åßá áõôÜ ìå ôá óôïé÷åßá ðïõ ìáò ðáñÝ÷åé ï Ðïõêåâßë óôï

âéâëßï ôïõ "ÔÁÎÉÄÉÁ ÓÔÇÍ ÅËËÁÄÁ", áíáäåéêíýïõìå ðïëý êáèáñÜ ìéá
ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ ìáò åßíáé ëßãï ðïëý ãíùóôÞ, áëëÜ äåí Ý÷ïõìå óõíåéäçôïðïéÞóåé
ßóùò ôçí ÝêôáóÞ ôçò.
Óå êÜèå ôóéöëßêé áíáëïãïýí 39 åëëçíéêÝò ïéêïãÝíåéåò, åíþ óå êÜèå êåöáëï÷þñé
áíáëïãïýí 64 åëëçíéêÝò ïéêïãÝíåéåò. Áí äå ëÜâåé êáíåßò õðüøç ôïõ üôé ôá ôóéöëßêéá
Þôáí åýöïñá êáìðï÷þñéá êáé ôá êåöáëï÷þñéá Þôáí ÷ùñéÜ ïñåéíÜ êáé Üãïíá, èá
áíôéëçöèåß êáëýôåñá ôçí Ýíôïíç åðéèõìßá ôùí ÅëëÞíùí íá ìç æïõí êÜôù áðü ôïí
ôïýñêéêï æõãü.
Ãéáôß óôá ôóéöëßêéá ïé öôù÷ïß ñáãéÜäåò, ïé êïëßãïé, åß÷áí Üìåóç åîÜñôçóç áðü
ôïí Ôïýñêï ôóéöëéêÜ êé áéóèÜíïíôáí âáñýôåñï ôï æõãü ôçò óêëáâéÜò.
Óôá êåöáëï÷þñéá ïé ñáãéÜäåò áéóèÜíïíôáí ðåñéóóüôåñï åëåýèåñïé.
Ó' áõôÜ, ëïéðüí, êõñßùò áíäñþèçêáí ïé áðñïóêýíçôïé ¸ëëçíåò, áõôïß ðïõ
áãùíßóôçêáí ãéá ôç ëåõôåñéÜ ôçò ðáôñßäáò ìáò.
Ðïéïò üìùò íá ôïõò ôü 'ëåãå üôé êáé ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóÞ ôïõò áðü ôçí ôïýñêéêç
óêëáâéÜ êÜðïéïé èá Üëëáæáí áðëþò áöåíôéêÜ êáé èá ðáñÝìåíáí êïëßãïé
óõìðáôñéùôþí ôïõò !!!
Åõ÷áñéóôþ
Óçìåßùóç: Ôçí ðëçñïöïñßá ãéá ôï ÓêëçèñÜêé ìÜò Ýäùóå ï óõíÜäåëöïò Êþóôáò É.

Ðáðáìß÷ïò áðü ôï Êïõìáñßôóé. Ï ßäéïò ôï åß÷á ôáõôßóåé áõèáßñåôá ìå ôï óçìåñéíü
ÓêëÞèñï, ðáñáóõñìÝíïò áðü ôçí ïíïìáóßá, åðåéäÞ äå ãíþñéæá ôçí ýðáñîç ôïõ
ôïðùíõìßïõ ÓêëçèñÜêé óôçí ðåñéï÷Þ Êïõìáñéôóßïõ-Ðáýëéáíçò.
Áêïëïõèåß ðáñÜñôçìá ìå Ýããñáöá-ðçãÝò ðëçñïöïñéþí.

ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
Êþóôáò É. ÆÞóçò
Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò Ð.Å. - äñ. öéëïóïößáò
ÈÅÌÁ
ÓÕÌÂÏËÇ ÓÔÇÍ ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÇÓ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ
Ïé áðáñ÷Ýò ôïõ Åêðáéäåõôéêïý Ó÷åäéáóìïý (ÊáðïäéóôñéáêÞ êáé ÏèùíéêÞ
ðåñßïäïò). Ôá ó÷ïëåßá ôçò Öèéþôéäáò.
Á ðïäå÷üìåíïò ôçí ôéìçôéêÞ ðñüóêëçóç ðïõ ìïõ Ýãéíå áðü ôï ÄÞìáñ÷ï ËáìéÝùí
ê. Ãåþñãéï ÊïôñùíéÜ êáé ôï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ
Óôáõñïý, íá óõììåôÝ÷ù ùò åéóçãçôÞò óôï ÓõíÝäñéï ôïýôï, áéóèÜíïìáé áñ÷éêÜ ôç
äéÜèåóç íá óáò åõ÷áñéóôÞóù ãéá ôçí ôéìÞ ðïõ ìïõ êÜíåôå êáé íá óáò óõã÷áñþ ãéá ôçí
ðñùôïâïõëßá óáò áõôÞ.
Ðéóôåýù áêñÜäáíôá üôé ç ðñùôïâïõëßá óáò Ý÷åé äõíáìéêÞ êáé ðñïïðôéêÞ, þóôå
ìÝóá áðü áõôÞ íá áíáäåé÷èåß ç éóôïñßá ôïõ ôüðïõ ìáò, íá êáôáãñáöåß êáé íá
áðïôåëÝóåé ïäçãü ãéá ðáñüìïéåò ðñïóðÜèåéåò.
Ìå ôçí åéóÞãçóÞ ìïõ èá öÝñù óôç äçìïóéüôçôá íÝá óôïé÷åßá, áíÝêäïôá, Üëëùóôå
áõôüò ðñÝðåé íá åßíáé êáé ï óôü÷ïò åíüò Óõíåäñßïõ, êáé èá óõìâÜëù óôçí êáôáãñáöÞ
ôçò ÍåïåëëçíéêÞò Åêðáßäåõóçò ôïõ Íïìïý Öèéþôéäáò.
Óýíåäñïé, Êõñßåò êáé Êýñéïé,

üðùò ãíùñßæåôå ìÝ÷ñé ôçí ÁðåëåõèÝñùóç äåí åß÷áìå Åêðáßäåõóç áëëÜ Ðáéäåßá,
÷ùñßò ìåèïäïëïãßá êáé áíáëõôéêÜ ðñïãñÜììáôá, áðïêïììÝíç êáé áðïóðáóìÝíç, ðïõ
óôü÷åõå êõñßùò óôç äéáôÞñçóç ôçò ãëþóóáò êáé ôçò èñçóêåßáò.
Ìå ôïí åñ÷ïìü ôïõ Êáðïäßóôñéá ôÝèçêå, Üìåóá êáé åðéôáêôéêÜ ôï èÝìá ôçò
ìüñöùóçò ôïõ ëáïý. ÌÜëéóôá ìå ôïí åñ÷ïìü ôïõ Êáðïäßóôñéá äéá÷Ýåôáé ç áéóéïäïîßá
óôïõò ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò ôçò åðï÷Þò, ìÝóá êáé Ýîù áðü ôïí Åëëáäéêü ÷þñï, üôé
ðïëëÜ ðñÜãìáôá èá áëëÜîïõí ðñïò ôï êáëýôåñï. Ï ÊõâåñíÞôçò, áðü ôá ðñþôá
âÞìáôá ôçò ðáñïõóßáò ôïõ óôá êïéíÜ (1803), åß÷å äþóåé äåßãìáôá áãÜðçò ãéá ôçí
ðáéäåßá êáé Ýäåéîå öñïíôßäá ãéá ôç ìüñöùóç êáé áíýøùóç ôïõ ëáïý êáé ôïõ êëÞñïõ.
Áñ÷éêÜ, áðü ôï 1805 ìÝ÷ñé ôá ìÝóá ôïõ 1807, åß÷å äéïñéóôåß åðéèåùñçôÞò ôçò
ÄçìïôéêÞò Åêðáßäåõóçò ôùí ó÷ïëåßùí ôçò ÊÝñêõñáò.
Áñãüôåñá ðáñáêïëïýèçóå êáé åíôñýöçóå óôá óýã÷ñïíá ðáéäáãùãéêÜ
óõóôÞìáôá, üðùò ôïõ Ðåóôáëüôóé (Pestalozzi) êáé éäéáßôåñá ôïõ ÖÝëåíìðåñãê
(Emanuel von Fellenberg), ôá ïðïßá óôçñßæïíôáí óôçí áíèñùðéóôéêÞ ìüñöùóç, ìå
ðáñÜëëçëç ãåùñãéêÞ åîÜóêçóç ôùí ìáèçôþí êáé åöáñìïãÞ áõôþí, óôï ðñüôõðï
áãñüêôçìá ôçò Hofwyl, êÜôù áðü ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ åðßâëåøç.
Ôï åíäéáöÝñïí ôïõ ãéá ôçí ðáéäåßá äéáöáßíåôáé êáé áðü ôéò äéÜöïñåò åðéóôïëÝò
ðïõ áíôÜëëáîå ìå ëüãéïõò ößëïõò ôïõ, êáèþò êáé áðü ôçí ðñïôåñáéüôçôá ðïõ Ýäùóå
óå áõôÞ, ôüóï óôçí ðñïêÞñõîç ðïõ áðåõèýíåé ðñïò ôïõò ¸ëëçíåò óôéò 20-1-1828, üóï
êáé óôï øÞöéóìá ðïõ êáôÝèåóå êáé øçößóôçêå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò Ä´
ÅèíïóõíÝëåõóçò óôï ¢ñãïò.1
1. Á.Â. ÄáóêáëÜêç, Êåßìåíá: "Ðçãáß ôçò Éóôïñßáò ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðáíáóôÜóåùò", ÓåéñÜ
Ôñßôç: " Ôá ðåñß Ðáéäåßáò", 3 Ôüìïé, ÁèÞíá 1968, ôïì. Á´, óåë. 242 - 243 êáé ÁëÝîçò ÄçìáñÜò,
"Ç ìåôáññýèìéóç ðïõ äåí Ýãéíå", Ôüìïò Á´- Â´, ÁèÞíá 1973, óåë.24-24
Ôá ó÷ïëåßá ôçò Öèéþôéäáò. (ÊáðïäéóôñéáêÞ êáé ÏèùíéêÞ ðåñßïäïò) 155
ÁðïâëÝðåé, ëïéðüí, áñ÷éêÜ, óå Ýíá ðñùôïâÜèìéï ó÷ïëéêü äßêôõï, åðåêôÜèçêå, óôç

óõíÝ÷åéá, óôç óýóôáóç äåõôåñïâÜèìéùí ó÷ïëåßùí, ùò ðñïèáëÜìïõ ôùí ó÷ïëåßùí
áíþôåñçò ôÜîçò, áíáâáèìßæïíôáò ôá ëåãüìåíá åëëçíéêÜ ó÷ïëåßá, ëüãù ôïõ êýñïõò
ðïõ äéáôçñïýóáí óôéò áíþôåñåò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò ôçò åðï÷Þò.
Óôçñéæüìåíïò óôï óýóôçìá ôïõ ÖÝëåíìðåñã, ðïõ áðáéôïýóå ëßãïõò äáóêÜëïõò,
áíÜëïãåò êôéñéáêÝò åãêáôáóôÜóåéò, ïìïéïãÝíåéá êáé ïéêïíïìßá, åöÜñìïóå ôçí
ëåãüìåíç "áëëçëïäéäáêôéêÞ ìÝèïäï". ÄçëáäÞ Ýíáò äÜóêáëïò íá äéäÜóêåé üóï ôï
äõíáôüí ðåñéóóüôåñïõò ìáèçôÝò, âïçèïýìåíïò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò êáé
"åõöõÝóôåñïõò" ìáèçôÝò. Ãé' áõôü Üëëùóôå èåùñåßôáé êáé ï åêöñáóôÞò ôçò ëáúêÞò
åêðáßäåõóçò.
Äõóôõ÷þò üìùò ï ðñüùñïò èÜíáôüò ôïõ äéÝêïøå áõôïýò ôïõò óôü÷ïõò, áõôÞ ôçí
ðïñåßá êáé ç êáôÜóôáóç ðïõ äéáìïñöþèçêå ìÝ÷ñé ôçí Üöéîç ôïõ ÁíôéâáóéëÝá, ôï
ëåãüìåíï ìåóïäéÜóôçìá, Þôáí ðåñéóóüôåñï áðåëðéóôéêÞ êáé áðü ôçí ðåñßïäï ôçò
ÅðáíÜóôáóçò.
×áñáêôçñéóôéêÜ áíáöÝñïõìå: üôáí ñþôçóå ï ÊõâåñíÞôçò Êáðïäßóôñéáò ôï
"ÃñáììáôÝá ôùí Åêêëçóéáóôéêþí êáé ôçò Äçìïóßáò Åêðáéäåýóåùò", äçëáäÞ ôïí
Õðïõñãü Ðáéäåßáò Ìé÷. Óïýôóï, íá ôïí åíçìåñþóåé, ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôÜóôáóç óôçí
Ðáéäåßá, ðÞñå ôçí áðÜíôçóç "üóï ãéá ôçí Ðáéäåßá äåí Ý÷ù íá óáò ðù ôßðïôå. Ó÷ïëåßá
äåí Ý÷ïõìå ïýôå Ýíá.".2
¸ôóé, ëïéðüí, ìå ôçí Üöéîç ôïõ ¼èùíá, ïé óõíèÞêåò üðùò äéáìïñöþèçêáí ìåôÜ
ôçí áðñáîßá êáé ôçí äéÜëõóç ôçò ÄéïéêçôéêÞò êáé ÅêðáéäåõôéêÞò õðïäïìÞò ãéá ôçí
ïéêïäüìçóç åíüò óôáèåñïý, åõñýôåñïõ êáé áðïäïôéêïý óõóôÞìáôïò åêðáßäåõóçò ôçò
ÅëëÜäáò Þôáí ó÷åäüí éäáíéêÝò.
Ç Üó÷çìç ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ êñÜôïõò, ç áíõðáñîßá Ýìðåéñïõ äéäáêôéêïý
ðñïóùðéêïý êáé ç äéáêïðÞ ëåéôïõñãßáò ôùí ëßãùí Áëëçëïäéäáêôéêþí ó÷ïëåßùí ôçò
ÊáðïäéóôñéáêÞò ðåñéüäïõ Ýäåé÷íáí üôé ôá åêðáéäåõôéêÜ ðñÜãìáôá Ýðñåðå íá ôåèïýí
óå ðéï óýã÷ñïíç âÜóç. Êáé ôïýôï, ãéáôß áö' åíüò Þôáí êïéíÞ óõíåßäçóç üëùí üôé ç
åêðáßäåõóç åß÷å Üìåóç ðñïôåñáéüôçôá êáé áö' åôÝñïõ åðåéäÞ ïé üðïéåò íÝåò äïìÝò
äåí èá ðñïûðÝèåôáí ôçí áðïäüìçóç ðñïûðáñ÷üíôùí óõóôçìÜôùí åêðáßäåõóçò.
Ôá ðñþôá åêðáéäåõôéêÜ ìÝôñá ðïõ áêïëïýèçóáí (ÄéÜôáãìá ôçò 21/3 Äåêåìâñßïõ
1833) ãéá ôá ÄçìïôéêÜ êáé ï Íüìïò 6/18 Öåâñïõáñßïõ 1834, ãéá ôá ÅëëçíéêÜ Ó÷ïëåßá,
÷áñáêôçñßæïíôáé áñ÷éêÜ áðü ôç äéÜèåóç íá óõíå÷éóôåß ç åêðáéäåõôéêÞ ðñïóðÜèåéá
ôïõ Áãþíá êáé ôïõ Êáðïäßóôñéá, äçëáäÞ "Ýêáóôïò ÄÞìïò íá óõóôÞóåé Ýíá
áëëçëïäéäáêôéêü ó÷ïëåßï õðï÷ñåùôéêÜ".3
Ôï åíäéáöÝñïí ôùí êáôïßêùí ôçò Öèéþôéäáò ãéá ßäñõóç ó÷ïëåßùí ôüóï
áëëçëïäéäáêôéêþí, üóï êáé Åëëçíéêþí, äçëáäÞ áíþôåñùí ó÷ïëåßùí, åßíáé Ýêäçëï.4
2. Âáó. Ðáðáãåùñãßïõ, " Åðß ìéáò åêáôïíôáåôçñßäïò, ÉùÜííçò Êáðïäßóôñéáò êáé
Åêðáßäåõóéò", Åðåôçñßò ÄçìïôéêÞò Åêðáéäåýóåùò, 1932, óåë. 282.
3. Íüìïò ôçò 6/18 Öåâñïõáñßïõ 1834, Ö.Å.Ê. ö, 11, óåë. 73-87
4 "…Åê ôïýôïõ èÝëåôå ðáñáôçñÞóåé, Êýñéå ¸ðáñ÷å, üôé áí ðáñáêáëïýìåí ôçí ÊõâÝñíçóéí
äéÜ ôçí êáô' Ýôïò óõíäñïìÞí ôùí 1250 äñá÷ìþí, áö' åôÝñïõ ìÝñïõò üìùò êáé ï ÄÞìïò èÝëåé
êáôáäáðáíÞóåé ßóçí ðïóüôçôá äéÜ ôçí ÏéêïäïìÞí ôïõ Äéäáêôçñßïõ êáé ôçí ðñïìÞèåéáí ôùí
áíáãêáßùí âéâëßùí êáé ëïéðþí, äéáìïéñÜæùí ôïéïõôïôñüðùò ìå ôçí ÊõâÝñíçóéí ôá âÜñç äéÜ ôçí
óõíôÞñçóéí ðåñß ïõ ï ëüãïò åêðáéäåõôéêïý êáôáóôÞìáôïò".
Ïé ÅõðåéèÝóôáôïé
Åðß ôùí Ó÷ïëåßùí ÕðÜôçò ¸öïñïé: ÁíáóôÜóéïò Â. Êáññþôóçò
Áðïäåéêôéêü 1, óåë. 158 ôïõ ðáñüíôïò. Æá÷áñßáò Ê. ÐáðáãéÜííçò, Á. Æá÷áñüðïõëïò
156 Êþóôáò É. ÆÞóçò
¢ëëùóôå áõôü ðåñéãñÜöåôáé êáé óôçí Ýêèåóç ôïõ ÄéåõèõíôÞ ôïõ Äéäáóêáëåßïõ É.
Êïêêþíç Ýôïõò 1840.5
Áðü ôï ðëïýóéï áñ÷åéáêü õëéêü ðïõ Ý÷ù óôç äéÜèåóÞ ìïõ äéáðéóôþíïõìå üôé óôç
Ëáìßá ëåéôïýñãçóáí áìÝóùò ìåôÜ ôï äéÜôáãìá ðïõ ðñïáíÝöåñá áëëçëïäéäáêôéêü
Ó÷ïëåßï, ôï Ýôïò 1835, 2 ÅëëçíéêÜ Ó÷ïëåßá óôç Ëáìßá êáé ÕðÜôç ðÜëé ôï 1835, ìå
Üäåéá ôçò ÊõâÝñíçóçò ðïõ åãåßñåé ôçí äéáìáñôõñßá ôçò Åõñõôáíßáò (ÊáñðåíÞóé) ðïõ
óôçí ðáñÜóôáóç ðïõ åß÷áí óôïí Õðïõñãü êáôáèÝôïõí åããñÜöùò.6
Ôï ðñþôï ó÷ïëåßï ðïõ ëåéôïýñãçóå óôç Ëáìßá ìå ôï Íüìï ôïõ ¼èùíá Þôáí óôéò
áñ÷Ýò ôïõ 1835 ôï ïðïßï óôåãÜóôçêå óôï "Êïõñóïýì Ôæáìß".7
Ôçí ßäéá ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï ôßèåôáé óå ëåéôïõñãßá êáé ôï ðñþôï Åëëçíéêü ó÷ïëåßï
êáé óôá ôÝëç Éïõëßïõ äéåîÜãïíôáé ïé åîåôÜóåéò, ìå "ðÜóá åðéóçìüôçôá" êáé ìå
Ó÷ïëÜñ÷ç ôïí Æá÷áñßá Ðáíáãéùôßäç êáé äåýôåñï ÅëëçíïäéäÜóêáëï ôïí Éåñïìüíá÷ï
ÊïóìÜ Èåóðñùôü, ï ïðïßïò èá äéáôåëÝóåé óôç óõíÝ÷åéá, Ó÷ïëÜñ÷çò ãéá 20 ðåñßðïõ
÷ñüíéá, ìÝ÷ñé ôï èÜíáôü ôïõ, óôï Åëëçíéêü Ó÷ïëåßï Êáñðåíçóßïõ.8
Áðü Üëëï êáôÜëïãï ìáèçôþí ôïõ Ýôïõò áõôïý, åîåôÜæïíôáò ôçí êïéíùíéêÞ
äéáóôñùìÜôùóç êáé ôïí ôüðï êáôáãùãÞò ôùí ìáèçôþí äéáðéóôþíïõìå üôé ç Ëáìßá
áðïôåëïýóå êÝíôñï óôÞñéîçò ôçò åêðáßäåõóçò ôçò åðï÷Þò, áöïý óôá ó÷ïëåßá ôçò
öïéôïýóáí ìáèçôÝò áðü äéÜöïñá ìÝñç ôçò Áäïýëùôçò êáé óêëáâùìÝíçò ÅëëÜäáò.
ÄçëáäÞ öïéôïýóáí 14 ìáèçôÝò áðü ôçí Öèéþôéäá, 11 ìáèçôÝò áðü ôçí ¹ðåéñï, 2 áðü
ôá ¢ãñáöá, 2 áðü ôçí Èåóóáëïíßêç , 1 áðü ôçí Ðåëïðüííçóï,1 áðü ôç Óìýñíç êáé 1
áðü ôç ËÝóâï. ÁëëÜ êáé óôïí êáôÜëïãï ôùí ìáèçôþí ôïõ Ýôïõò 1839 ðáñáôçñïýìå ôï
ßäéï, áí êáé ïé ìáèçôÝò åßíáé ðåñéóóüôåñïé, áðü ðïëëÜ ìÝñç êáé Ýíáò åî áõôþí
ìÜëéóôá åßíáé áðü ôçí ÔÞíï, ôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ Ìçôñïðïëßôç ìáò, ï ïðïßïò
ìáò ôéìÜ óÞìåñá ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõ. Ôï ßäéï öõóéêÜ äéáðéóôþíïõìå êáé áðü
êáôÜëïãï ìáèçôþí ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Ëáìßáò ôïõ Ýôïõò 1839. 9
5. "åõñßóêïìåí áíáëüãùò, üôé åéò ôáò ÍÞóïõò öïéôþóé ðëåéüôåñïé ìáèçôáß åéò ôá ÔáêôéêÜ
Ó÷ïëåßá. Åéò äå ôçí Ðåëïðüííçóïí, ðåñéÝ÷ïõóáí ôï Þìéóõ ôùí êáôïßêùí ôïõ Âáóéëåßïõ, ïé
öïéôþíôåò ìüëéò õðåñâáßíïõóé ôï 1/3 ôïõ üëïõ áñéèìïý ôùí ðñïåêðáéäåõïìÝíùí. Äéüôé
ïëüêëçñïé åðáñ÷ßáé, ïßïí ç Ëáêùíßá, ç Çëåßá êáé Üëëáé ôéíÝò, ìüëéò Ý÷ïõóé 3 Þ 4 Ó÷ïëåßá
ÔáêôéêÜ… Ç äå ÓôåñåÜ ÅëëÜò, áí êáé ôéíÝò åðáñ÷ßáé áõôÞò, ïßïí ç Öèéþôéò êáé ç Åõñõôáíßá,
åóýóôçóáí éêáíÜ Ó÷ïëåßá êáôÜ ôá äýï ôåëåõôáßá Ýôç, åßíáé ìáêñÜí áêüìç áðü ôï íá Ý÷ç
äéáäåäïìÝíçí ôçí ðñïðáéäåßáí áíáëüãùò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò (Ó. Ó. ôçò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò)…"
6. ."…ÁëëÜ áßöíçò åêäßäåôáé íÝïí Õ. Â. ÄéÜôáãìá êáôÜ ôïí ðáñåëèüíôá Áýãïõóôïí êáé åíþ
äé'áõôïý ðñïóôßèåôáé êáé äåýôåñïí Ó÷ïëåßïí Åëëçíéêüí åéò ôçí ãåßôïíá Öèéþôéäá, ç äõóôõ÷Þò
Êáëëéäñüìç, áýôç ç áñêåôÜ Ýíäïîïò åéò ôçí ÅëëçíéêÞí Éóôïñßáí äéá… áýôç ëÝãïìåí ç áôõ÷Þò
Êáëëéäñüìç ìÝíåé ðÜëéí åãêáôáëåëåéììÝíç åéò ôçí äõóôõ÷ßá ôçò … ðáñáêáëïýíôåò èåñìþò íá
åíåñãÞóç ç Ó.Â. Ãñáììáôåßá, þóôå íá óõóôçèÞ åí Åëëçíéêüí Ó÷ïëåßïí êáé êáôÜ ôçí ðüëéí ìáò,…"
(15/7-9-1835,È.)
7. "….ÅðåéäÞ Ýöèáóáí Þäç åéò Ëáìßáí ïé äéùñéóìÝíïé åêåß ÄéäÜóêáëïé, êáé êáôÜ ôá åó÷Üôùò
áíáöåñüìåíá ðáñÜ ôïõ ÅðÜñ÷ïõ, åõñÝèç êáé áíáãíùñßóèç ôüóïí ðáñ'áõôïý, üóïí êáé ðáñÜ
ôùí ÄéäáóêÜëùí ùò áñìüäéïí ÊáôÜóôçìá äéÜ íá êÜìùóéí åõèýò åí áõôþ Ýíáñîéí ôçò
ðáñáäüóåùò, ôï êáô'åêåßíçí ôçí ðüëéí Ôæáìßïí, ïíïìáæüìåíïí Êïõñóïýì - Ôæáìß, óðåýäïìåí íá
êáèõðïâÜëùìåí åéò ôçí ÂáóéëéêÞí Ãñáììáôåßáí, ôçí ïðïßáí ìáò áíáöÝñåé ï ¸ðáñ÷ïò
ðáñïõóéáæïìÝíçí ÷ñåßáí ÅóùôåñéêÞò ùò áíùôÝñù äéáóêåõÞò, êáé íá æçôÞóùìåí þóôå äéÜ íá ìç
óõìâáßíç åìðüäéïí åéò ôçí åõüäùóéí ôïõ Ó÷ïëåßïõ ôïýôïõ, íá äéáôÜîç ç ÂáóéëéêÞ Ãñáììáôåßá
ôçí åê ôïõ ðñï÷åßñïõ ÷ïñÞãçóéí 50-100 äñá÷ìþí äéÜ íá ãÝíç åõèýò Ýíáñîéò ôçò åôïéìáóßáò ôïõ
áíáãêáßïõ ôïéïýôïõ õëéêïý,…" Áðïäåéêôéêü 2, óåë. 159
8. ÊáôÜëïãïò ìáèçôþí ôïõ Åëëçíéêïý Ó÷ïëåßïõ Ëáìßáò. 1835 Éïõëßïõ 28, Áðïä. 3, óåë. 160
9. ÁðïäåéêôéêÜ 4, óåë. 161 êáé 5, óåë. 163 ôïõ ðáñüíôïò.
Ôï åíäéáöÝñïí ôùí Ëáìéùôþí äåí ðåñéïñßæåôáé óôá áãüñéá áëëÜ åðåêôåßíåôáé êáé
óôá êïñßôóéá, ìéá åðï÷Þ ìÜëéóôá ðïõ ï ñüëïò ôçò ãõíáßêáò Þôáí ðåñéïñéóìÝíïò, ãéá
íá ìçí ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôïí üñï "áðïêëåéóìÝíç". Ôï Ýôïò 1839 ìå ðñïóðÜèåéåò ôïõ
ÄÞìïõ êáé ôçí åõãåíÞ ðáñá÷þñçóç ôïõ äéüñïöïõ óðéôéïý ôçò Ìáñßáò ÌùñáÀôç,
áñ÷ßæåé ç ëåéôïõñãßá ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ "Êïñáóßäùí".10
¹äç üìùò öïéôïýóáí óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï Ëáìßáò 19 ìáèÞôñéåò, ïé ïðïßåò
áðïôåëïýóáí îå÷ùñéóôü ôìÞìá.11
¸÷ïõìå óôç äéÜèåóÞ ìáò áñêåôü áñ÷åéáêü õëéêü ôï ïðïßï áíáöÝñåôáé óôá
ó÷ïëåßá, ü÷é ìüíï ôçò Ëáìßáò, áëëÜ üëçò ôçò Öèéþôéäáò êáé éäéáßôåñá ôçò ÁôáëÜíôçò
êáé ôçò ÕðÜôçò. Ôá óôïé÷åßá áõôÜ åßíáé ðïëý äéáöùôéóôéêÜ ãéá ôçí Éóôïñßá ôçò
Åêðáßäåõóçò ôïõ Íïìïý ìáò áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ Åêðáéäåõôéêïý Ó÷åäéáóìïý ôçò ìÝ÷ñé
óÞìåñá. Èá óáò ðñïâÜëù óå äéáöÜíåéåò óÞìåñá, ìåñéêÜ Ýããñáöá, þóôå íá
áíáãíùñßóåôå êáé ìüíïé óáò êÜðïéá ïíüìáôá ðñïãüíùí óáò êáé íá äéáðéóôþóåôå ôçí
ðñïóðÜèåéá êáé ôïõò êüðïõò ðïõ êáôÝâáëáí ãéá ôï "ýøéóôïí áãáèüí", üðùò ôï
áðïêáëïýóáí, "ôçí ìüñöùóéí ôçò íåïëáßáò ìáò" êáé ôçí óõíÝ÷éóç ôïõ Åëëçíéêïý
Ðïëéôéóìïý.
Ï ÷ñüíïò óôá ÓõíÝäñéá åßíáé ðÜíôá ðåñéïñéóìÝíïò êáé åãþ ðÜíôá ôïí óÝâïìáé, ãé'
áõôü äåí ìáò äßíåôáé ç åõêáéñßá íá áíáðôýîïõìå ëåðôïìåñåéáêÜ ôï èÝìá, íá
áðáíôÞóïõìå óôéò áðïñßåò êáé ôçí åðéóôçìïíéêÞ ðåñéÝñãåéá ãéá ãåãïíüôá êáé
ðñüóùðá. ÖõóéêÜ èá êáôáèÝóïõìå ðïëý ðåñéóóüôåñá óôïé÷åßá óôá ðñáêôéêÜ êáé
åëðßæïõìå üôé ï ðñïïäåõôéêüò ÄÞìáñ÷üò ìáò êáé ôï äñáóôÞñéï äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï
ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý, íá ìáò äþóåé óýíôïìá ôçí åõêáéñßá íá
ðñï÷ùñÞóïõìå ðåñáéôÝñù, þóôå íá êáôáãñáöåß áîéüëïãá êáé áîéüðéóôá ç Éóôïñßá
ôçò Åêðáßäåõóçò ôçò Öèéþôéäáò.
Ìå ôçí åõ÷Þ áõôÞ êáé ìå ôéò åõ÷áñéóôßåò ìïõ ãéá ôçí õðïìïíÞ ðïõ åß÷áôå íá ìå
áêïýóåôå èÝôù óôç äéÜèåóç ôçò êñßóçò óáò ôçí áíáêïßíùóÞ ìïõ.
Åõ÷áñéóôþ.
10. ¸ãñáöï ôïõ ÄçìÜñ÷ïõ ËáìéÝùí, üðïõ áíáöÝñïíôáé áíáëõôéêÜ üëá ôá óôïé÷åßá ðïõ
óôçñßæïõí ôçí ðñüôáóç ëåéôïõñãßáò Ó÷ïëåßïõ "Êïñáóßäùí". Áðïä. 6, óåë. 164
11. Áðïä. 7, óåë. 165
ÁÐÏÄÅÉÊÔÉÊÁ
Áðïäåéêôéêü 1
Ðñïò ôïí Âáóéëéêüí ¸ðáñ÷ïí Öèéþôéäïò

ÕðÜôç
14 Éïõíßïõ 1835
Áðáíôþíôåò åéò ôï õð' áñéè. 1754/1598 Ýããñáöüí Óáò óáò åéäïðïéïýìåí, Êýñéå
¸ðáñ÷å, üôé åðåéäÞ äåí åóõóôÞèç åéóÝôé ï ÄÞìïò ôùí Õðáôáßùí, äåí äõíÜìåèá íá
åßðùìåí ôé ðåñß ôçò óõíåéóöïñÜò, ôçí ïðïßáí ïýôïò çìðïñÞ í' áðïöáóßóç ðñïò
äéáôÞñçóéí ôçò õðáñ÷ïýóçò åí ôç ðüëç ôáýôç ÅëëçíéêÞò Ó÷ïëÞò, êáé íá æçôÞóùìåí
åðïìÝíùò êáé ôçí ðñïò ôïýôï óõíäñïìÞí ôçò ÊõâåñíÞóåùò. Ðáñáôçñïýìåí äå üôé êáé
óõóôçíïìÝíïõ ôïõ ÄÞìïõ äåí èÝëåé óõóôçèÞ ïýôïò í' áðïöáóßóç ìÝñïò ôé éêáíüí åê
ôùí áíáãêáéïýíôùí ÷ñçìáôéêþí ìÝóùí ðñïò äéáôÞñçóéí ôçò ðåñß çò ï ëüãïò Ó÷ïëÞò,
åíþ ìÜëéóôá ïé ðëåéüôåñïé åê ôùí óõ÷íáæüíôùí Þäç åéò áõôÞí Ìáèçôþí áíÞêïõí åéò
Üëëïõò ÄÞìïõò, ïëßãïé ôéíÝò äå êáé áðü Üëëáò åðáñ÷ßáò, üèåí ç ìüíç óõíåéóöïñÜ, åéò
ôçí ïðïßáí äõíÜìåèá íá âÜëùìåí âÜóéí åßíáé ôá ðëçñùíüìåíá åê ìÝñïõò ôùí
Ìáèçôþí äßäáêôñá áíáëüãùò ôçò ÷ñçìáôéêÞò êáôáóôÜóåùò åêÜóôïõ, ôá ïðïßá üìùò
ìüëéò áíáâáßíïõí åéò äñ÷. 600 ðåñßðïõ äé' Ýí Ýôïò, äéüôé ðïëëïß ôùí ìáèçôþí åßíáé
äéüëïõ åíäååßò, üèåí óðïõäÜæùóé äùñåÜí, åíþ ï åôÞóéïò ìéóèüò ôïõ ÄéäáóêÜëïõ êáôÜ
ôçí õðÜñ÷ïõóáí ìåô'áõôïý óõìöùíßáí áíáâáßíåé åéò äñ÷. 1250 þóôå ôï åëëåéðïí äñ÷.
650. ÁëëÜ êáé ç ðïóüôçò ôùí 600 äñá÷ìþí äåí äýíáôáé íá õðïôåèÞ âÜóéìïò, óôáèåñÜ,
áëë' åîáñôùìÝíç ìÜëëïí áðü ðåñéóôÜóåéò, äéüôé áýôç åìðïñåß íá óõãêñéèÞ, áí ãïíåßò
ôéíÝò, áðü ôïõò óõíåéóöÝñïíôáò áðïóðÜóùóé ôá ôÝêíá ôùí åê ôçò Ó÷ïëÞò ôáýôçò, êáé
ôïõíáíôßïí í' áõîçèÞ áí ðñïóôåèþóé íÝïé åí êáôáóôÜóåé Ìáèçôáß, Ýðåéôá ðñïò
äéáôÞñçóéí ôçò Ó÷ïëÞò äåí áðáéôåßôáé ìüíïí ç ìéóèïäüôçóéò ôïõ ÄéäáóêÜëïõ.
Áðáéôåßôáé ôï êáôÜóôçìá, ÄéäáêôÞñéïí áíÜëïãïí, äéüôé ôï Þäç õðÜñ÷ïí åßíáé
óôåíü÷ùñïí êáé åéò äõóÜñåóôïí êáôÜóôáóéí, áðáéôïýíôáé ôá áíáãêáßá äéÜ ôç …( äåí
äéáêñßíåôáé ìéá ïëüêëçñç ãñáììáôïóåéñÜ).../ äéÜ íá ìçí êáôáäáðáíþóéí ïýôïé ôïí
êáéñüí ôùí, êáèþò Þäç áíôéãñÜöïíôáò ôïõò ðáñáäéäïìÝíïõò ãñáììáôéêïýò êáé
ëïéðïýò óõããñáöåßò.
ÄéÜ ôïýôï êñßíïìåí áíáãêáßïí, Êýñéå ¸ðáñ÷å, íá óáò êÜìùìåí ôáò áêïëïýèïõò
ðáñáôçñÞóåéò ìáò êáôáëëÞëïõò êáôÜ ôï äïêïýí çìþí ùò ðñïò ôçí ôùñéíÞí ðåñßóôáóéí
ôçò Ó÷ïëÞò, êáé ùò ðñïò ôçí ïðïßáí ç êõâÝñíçóéò ôçò Á.Ìåãáëåéüôçôïò Ý÷åé
åðéèõìßáí ôïõ íá óõíäñÜìç áõôÞí, ôï áíôéêåßìåíïí ôùí ðáñáôçñÞóåþí ìáò ôïýôùí
åßíáé:
Á´ Ç áðü ôïýäå äéÜ ìüíïí ôñßá Ýôç åê ìÝñïõò ôçò ÊõâåñíÞóåùò ÷ïñÞãçóéò ôùí
êáô' Ýôïò äñá÷ìþí 1250 äéÜ ìéóèüí ôïõ ÄéäáóêÜëïõ ðëçñùôÝïí êáôÜ ìÞíá.
Â´ Ç ïéêïäïìÞ ôïõ Äéäáêôçñßïõ êáé ç ðñïìÞèåõóéò ôùí áíáãêáßùí âéâëßùí íá
åßíáé åéò âÜñïò ôïõ ÄÞìïõ ôùí Õðáôáßùí, ìÝñïò áðü ôá óõíáæüìåíá áðü ôïõò åí
êáôáóôÜóåé ãïíåßò ôùí ìáèçôþí äßäáêôñá, Þ êáé áðü óõíäñïìÜò äéáöüñùí Üëëùí
ôõ÷üí óõíäñïìçôþí ôçò Ó÷ïëÞò êáôÜ ìÝñïò åî éäßùí ôïõ.
Ã´ ÌåôÜ ôá ôñßá Ýôç êáé ïé ÷ñçìáôéêïß ðüñïé ôïõ ÄÞìïõ èÝëåé åðáõîáíèïýí êáé
ìáèçôáß ðëåéüôåñïé èÝëåé ðñïóôåèþóéí åéò ôï Ó÷ïëåßïí, áöïý çìÝñáí ðáñ' çìÝñáí ïé
êÜôïéêïé åóèáíèþóé ôá êáëÜ ôçò ðáéäåßáò, êáé ôüôå ï ÄÞìïò, Þ ïëïôåëþò ðáýåé áðü ôï
íá åíï÷ëÞóç ôçí ÊõâÝñíçóéí äéÜ ôçí äéáôÞñçóéí ôçò Ó÷ïëÞò, Þ áí ü÷é ôïýôï,
ôïõëÜ÷éóôïí ç åíü÷ëçóéò èÝëåé åìðïñåß íá ãåíÞ äé' Ýí' ìéêñüí ìÝñïò åê ôçò áéôïõìÝíçò
Þäç ðïóüôçôïò.
Åê ôïýôïõ èÝëåôå ðáñáôçñÞóåé, Êýñéå ¸ðáñ÷å, üôé áí ðáñáêáëïýìåí ôçí
ÊõâÝñíçóéí äéÜ ôçí êáô' Ýôïò óõíäñïìÞí ôùí 1250 äñá÷ìþí, áö' åôÝñïõ ìÝñïõò üìùò
êáé ï ÄÞìïò èÝëåé êáôáäáðáíÞóåé ßóçí ðïóüôçôá äéÜ ôçí ÏéêïäïìÞí ôïõ Äéäáêôçñßïõ
êáé ôçí ðñïìÞèåéáí ôùí áíáãêáßùí âéâëßùí êáé ëïéðþí, äéáìïéñÜæùí ôïéïõôïôñüðùò
ìå ôçí ÊõâÝñíçóéí ôá âÜñç äéÜ ôçí óõíôÞñçóéí ðåñß ïõ ï ëüãïò åêðáéäåõôéêïý
êáôáóôÞìáôïò.
Ïé ÅõðåéèÝóôáôïé
Åðß ôùí Ó÷ïëåßùí ÕðÜôçò ¸öïñïé
ÁíáóôÜóéïò Â. Êáññþôóçò
Æá÷áñßáò Ê. ÐáðáãéÜííçò
Á. Æá÷áñüðïõëïò
ÄéÜ ôï áêñéâÝò ôçò áíôéãñáöÞò
Åí Ëáìßá ôçí 18 Éïõíßïõ 1835
Ï ¸ðáñ÷ïò Öèéþôéäïò
(Ô.Ó.) Äçì. ×áôæßóêïò
Ðñïò ôçí åðß ôùí Åêêëçóéáóôéêþí ðïë. ÂáóéëéêÞí Ãñáììáôåßáí ôçò Åðéêñáôåßáò
Ðåñß ôçò áíÜãêçò ÅóùôåñéêÞò äéá-

Áñéèì. : 1565 óêåõÞò ôïõ Åëëçíéêïý Ó÷ïëåßïõ Ëáìßáò
Åí Áìößóóç
25ç Ìáúïõ 1835
Áé Ü÷ñé ôïýäå Äéáôáãáß ôçò ÂáóéëéêÞò Ãñáììáôåßáò ðåñß ôùí áíáãêáéïýíôùí

êáôáóôçìÜôùí äéÜ ôá áðïöáóéóèÝíôá êáôÜ ôïí Íïìüí ôïýôïí ÅëëçíéêÜ Ó÷ïëåßá, äåí
ðñïâëÝðïõóé êáé ôá ðåñß ôçò ÷ñçæïýóçò ÅóùôåñéêÞò áõôþí äéáóêåõÞò: ïßïí
Ôñáðåæþí, èñáíßùí, ê.ô.ë.
ÅðåéäÞ Ýöèáóáí Þäç åéò Ëáìßáí ïé äéùñéóìÝíïé åêåß ÄéäÜóêáëïé, êáé êáôÜ ôá
åó÷Üôùò áíáöåñüìåíá ðáñÜ ôïõ ÅðÜñ÷ïõ, åõñÝèç êáé áíáãíùñßóèç ôüóïí
ðáñ'áõôïý, üóïí êáé ðáñÜ ôùí ÄéäáóêÜëùí ùò áñìüäéïí ÊáôÜóôçìá äéÜ íá êÜìùóéí
åõèýò åí áõôþ Ýíáñîéí ôçò ðáñáäüóåùò, ôï êáô'åêåßíçí ôçí ðüëéí Ôæáìßïí,
ïíïìáæüìåíïí Êïõñóïýì - Ôæáìß, óðåýäïìåí íá êáèõðïâÜëùìåí åéò ôçí ÂáóéëéêÞí
Ãñáììáôåßáí, ôçí ïðïßáí ìáò áíáöÝñåé ï ¸ðáñ÷ïò ðáñïõóéáæïìÝíçí ÷ñåßáí
ÅóùôåñéêÞò ùò áíùôÝñù äéáóêåõÞò, êáé íá æçôÞóùìåí þóôå äéÜ íá ìç óõìâáßíç
åìðüäéïí åéò ôçí åõüäùóéí ôïõ Ó÷ïëåßïõ ôïýôïõ, íá äéáôÜîç ç ÂáóéëéêÞ / Ãñáììáôåßá
ôçí åê ôïõ ðñï÷åßñïõ ÷ïñÞãçóéí 50-100 äñá÷ìþí äéÜ íá ãÝíç åõèýò Ýíáñîéò ôçò
åôïéìáóßáò ôïõ áíáãêáßïõ ôïéïýôïõ õëéêïý, ðåñß ôïõ ïðïßïõ èÝëïìåí êáèõðïâÜëëåé
ðñïóå÷þò ëåðôïìåñÞ óçìåßùóéí, êáé õðïëïãéóìüí åõôáëÞ ôùí áðáíôçèçóïìÝíùí

Åîüäùí Üìá ëÜâïìåí áðü ôïí ¸ðáñ÷ïí ôïõò ðåñß ôïýôïõ æçôçèåßóáò ÅêèÝóåéò.
Óõã÷ñüíùò èÝëïìåí êáèõðïâÜëåé êáé ôïí áöïñþíôá ôï Ó÷ïëåßïí Áìößóóçò üìïéïí
ëïãáñéáóìüí, êáè'üóïí õðÜñ÷åé êáé ðñïò ôïýôï ÷ñåßá.
Äé'üóïí áöïñÜ ôï ðñïâáëëüìåíï åéò Ëáìßáí Äçìüóéïí ïéêïäüìçìá äéÜ íá
÷ñçóéìåýóç åéò Ó÷ïëåßïí, íïìßæïìåí üôé èÝëåé åõ÷áñéóôçèÞ ç Â Ãñáììáôåßá, êáé ìå
ôïéáýôçí ðåðïßèçóéí ðáñåäÝ÷èçìåí ðñïóùñéíþò ôçí ðñüôáóéí ôïõ ÅðÜñ÷ïõ,
åðéöõëáóóïìÝíçò äçëïíüôé ôçò åãêñßóåùò ôçò Â ôáýôçò Ãñáììáôåßáò,
óõíåííïïõìÝíçò êáè'üóïí áöÞíåé ìåôÜ ôçò åðß ôùí Ïéêïíïìéêþí.
Ï ÅõðåéèÝóôáôïò ÍïìÜñ÷çò Öùêßäïò ê.ô.ë.

Ô. Ó. (õðïãñáöÞ äõóáíÜãíùóôïò)
ÁëåîÜíäñá È. Êïõëôïýêç
èåïëüãïò
ÈÅÌÁ
ÄéïéêçôéêÝò ìåôáâïëÝò ôùí åðéóêïðþí ôçò Öèéþôéäáò áðü ôï 1833 - 1899.
Ô ï èÝìá ôçò åéóÞãçóÞò ìïõ óôï 1ï óõíÝäñéï öèéùôéêÞò (ôïðéêÞò) Éóôïñßáò

áðïôåëåß ôï óçìáíôéêüôåñï ìÝñïò ôçò äéðëùìáôéêÞò ìïõ åñãáóßáò ç ïðïßá
öÝñåé ôïí ôßôëï "Ç åîÝëéîç ôçò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò óôç íåüôåñç ðåñßïäï (1821 -
1922)".
Êáô' áñ÷Þí èá ðñÝðåé íá äéåõêñéíéóôåß üôé, äåí ìðïñïýìå íá êÜíïõìå ëüãï ãéá
Åêêëçóßá ôçò ÅëëÜäïò ðñéí ôï 1833, åöüóïí äåí õðÞñ÷å áêüìç ïñãáíùìÝíï åëëçíéêü
êñÜôïò, áëëÜ ìüíï ãéá Åêêëçóßá ôïõ Åëëáäéêïý ÷þñïõ. ¸ôóé ëïéðüí ç äéïéêçôéêÞ
ïñãÜíùóç ôçò Åêêëçóßáò óôïí Åëëáäéêü ÷þñï äåí åß÷å êáìéÜ ó÷Ýóç ìå ôçí ïñãÜíùóç
ôçò Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò ìåôÜ áðü ôï 1833. Ç Åêêëçóßá ðñéí ôï 1833 Þôáí
ïñãáíùìÝíç óå ìçôñïðüëåéò, áñ÷éåðéóêïðÝò êáé åðéóêïðÝò êáé ëåéôïõñãïýóå
óýìöùíá ìå ôï ìçôñïðïëéôéêü óýóôçìá. ÄçëáäÞ êÜèå ìçôñüðïëç ùò üñéÜ ôçò åß÷å ôá
üñéá ìéáò ðïëéôéêÞò äéïßêçóçò (åðáñ÷ßáò). Ïé åðßóêïðïé êÜèå ìçôñüðïëçò
óõãêñïôïýóáí Óýíïäï ìå ðñüåäñï ôïí ìçôñïðïëßôç ôïõò êáé õðÜãïíôáí óôçí
äéêáéïäïóßá ôïõ1, åíþ ïé áñ÷éåðßóêïðïé Þôáí áíåîÜñôçôïé áðü ïðïéïíäÞðïôå
ìçôñïðïëßôç êáé åîáñôéüíôáí áðåõèåßáò áðü ôï Ðáôñéáñ÷åßï². ÔÝëïò üëåò ïé
åëëçíéêÝò ìçôñïðüëåéò õðÜãïíôáí óôï Ðáôñéáñ÷åßï Êùíóôáíôéíïõðüëåùò.
ÊáôÜ ôçí äéÜñêåéá ëïéðüí ôçò ÅðáíÜóôáóçò êáé ìÝ÷ñé ôï 1833, óôï öèéùôéêü ÷þñï
õðÞñ÷áí, ìéá ìçôñüðïëç ç ÍÝùí Ðáôñþí (ÕðÜôç) êáé ïé ÅðéóêïðÝò Æçôïõíßïõ
(Ëáìßá), Èáõìáêïý (Äïìïêüò) ïé ïðïßåò õðÜãïíôáí óôç äéêáéïäïóßá ôçò
ìçôñïðüëåùò Ëáñßóçò êáé Ìåíäåíßôóçò, Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ ïé ïðïßåò
åîáñôéüíôáí áðü ôç ìçôñüðïëç Áèçíþí³.
Ðñïôïý üìùò áíáöåñèþ óôéò äéïéêçôéêÝò ìåôáâïëÝò ôùí öèéùôéêþí åðéóêïðþí
ìåôÜ ôçí ßäñõóç ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò (1833), óêüðéìï èá Þôáí íá ðáñïõóéáóôïýí
ðåñéãñáöéêÜ ïé ðåñéöÝñåéåò ôùí åðéóêïðþí áõôþí ãéá íá êáôáíïçèïýí êáëýôåñá ïé
óõã÷ùíåýóåéò ðïõ áêïëïýèçóáí êáé Ýöåñáí ôï íÝï äéïéêçôéêü êáé ðåñéöåñåéáêü
êáèåóôþò óôéò åðéóêïðÝò ôçò Öèéþôéäïò.
Ïé åðéóêïðéêÝò ðåñéöÝñåéåò êáèïñßóôçêáí ìå âÜóç ôá åîÞò êåßìåíá: á) Ôïí
êþäéêá ôçò éåñÜò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò ôùí åôþí 1834 - 1835, üðïõ áíáöÝñïíôáé
üëåò ïé åíïñßåò - ÷ùñéÜ ôçò åðéóêïðÞò Öèéþôéäïò, â) ôïõò êáôáëüãïõò ôùí ðüëåùí,
êùìïðüëåùí êáé ÷ùñéþí ôïõ Æçôïõíßïõ, Ðáôñáôæéêßïõ (ÍÝá ÐÜôñá), Âïäïíßôóçò
(Ìåíäåíßôóá) êáé Ôáëáíôßïõ, ðïõ äéáóþæåé ï ÃÜëëïò ðåñéçãçôÞò F. Pouqueville óôï
âéâëßï ôïõ Voyage de la Grece, ã) ôá "ÐåñéóùèÝíôá Ýñãá" ôïõ Áñãýñç Öéëéððßäç, óôá
ïðïßá ðåñéãñÜöïíôáé ÷ùñéÜ êáé ðüëåéò ðïõ ðåñéçãåßôáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ ÉÈ´ áéþíá, ä)
Ðáôñéáñ÷éêÜ Þ Üëëá Ýããñáöá.
á. Ìçôñüðïëç ÍÝùí Ðáôñþí.
Ç Ìçôñüðïëç Í. Ðáôñþí äõôéêÜ óõíüñåõå ìå ôçí åðéóêïðÞ ËéôæÜò êáé ÁãñÜöùí
ìå äéêÜ ôçò ÷ùñéÜ ôá: ÐéôóùôÜ, Ðåñßâëåðôï, Äßêáóôñï, Áóðñüêáìðï, Ìáõñßëï,
ÌåñêÜäá, ÊÜøç, Íåï÷þñé (ÕðÜôçò), ÐïõãêÜêéá. Íüôéá óõíüñåõå ìå ôçí åðéóêïðÞ
174 ÁëåîÜíäñá È. Êïõëôïýêç
Óáëþíùí êáé íïôéüôåñá ÷ùñéÜ, ÓôÜãéá, Áñãýñéá, ÊïëïêõèéÜ, ÁíáôïëÞ,

Êáóôñéþôéóóá. ÁíáôïëéêÜ ìå ôçí åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ êáé áíáôïëéêüôåñá ÷ùñéÜ ôá
ÌåîéÜôåò, Áìïýñé, Óôßñöáêá4. Ðñïò ÂïññÜ ìå ôçí åðéóêïðÞ Èáõìáêïý êáé
âïñåéüôåñá ÷ùñéÜ ôá Ôñßëïöï, ÁóâÝóôéï, ÐáëáéÜ Ãéáííéôóïý, Ëéôüóåëï, ÑïâïëéÜñé5.
â. ÅðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ.
Ç åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ ïñéïèåôåßôáé ùò åîÞò: ÄõôéêÜ óõíüñåõå ìå ôçí ìçôñüðïëç
Í. Ðáôñþí, ìå äõôéêüôåñá ÷ùñéÜ ôç ËõãáñéÜ, Óôáõñü, ÊïìðïôÜäåò êáé ÊùóôáëÝîç,
íïôéïäõôéêÜ ìå ôçí åðéóêïðÞ Óáëþíùí êáé ôåëåõôáßá ÷ùñéÜ ôçí Ðáýëéáíç,
ÓêëçèñÜêç êáé Ïßôç, íïôéïáíáôïëéêÜ ìå ôçí åðéóêïðÞ Ìåíäåíßôóçò êáé ôá ÷ùñéÜ
Óêáìíüò, ÄáìÜóôá, ÁëáìÜíá, Èåñìïðýëåò êáé ôç èÜëáóóá6. ÂïñåéïáíáôïëéêÜ ç
åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ Ýöôáíå ìÝ÷ñé ôá ÷ùñéÜ ôïõ Ðôåëåïý êáé ôá ÷ùñéÜ ôïõ Áëìõñïý7.
ã. ÅðéóêïðÞ Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ.
Ãéá ôá üñéá ôçò åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ áíôëïýìå ðëçñïöïñßåò
êõñßùò áðü ôï ðáôñéáñ÷éêü Ýããñáöï ôïõ Ýôïõò 1572, üôáí óôïí èñüíï ôçò Êùí/ðïëçò
âñéóêüôáí ï ÐáôñéÜñ÷çò Éåñåìßáò Â´, áðü ôçí ðåñéÞãçóç ôçò åðáñ÷ßáò Ôáëáíôßïõ áðü
ôïí Áñãýñç Öéëéððßäç óôéò áñ÷Ýò ôïõ ÉÈ´ áéþíá, êáé Üëëïõò ðåñéçãçôÝò. Ôï
ðáôñéáñ÷éêü Ýããñáöï ôïõ 1572 óêïðü åß÷å íá äéáóöáëßóåé ôá üñéá ôçò åðéóêïðÞò
Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ êáé áðü ôéò äéáóðáóôéêÝò ôÜóåéò (Äéáõëåßáò - Ôáëáíôßïõ),
áëëÜ êáé áðü ôéò åðåêôáôéêÝò äéáèÝóåéò óå âÜñïò ôçò áðü ôéò üìïñöåò åðéóêïðÝò.
¸ôóé ôá üñéá ôçò åðéóêïðÞò áõôÞò êáèïñßóôçêáí ùò åîÞò: "Äéáýëåéá, Æåìåíüò, ¢óðñá
Ïóðßôéá, Êáëáìéþôéóóá, Êïýêïõñá, ÐÝôñá Þôïé ï Âñáóôáìßôáò, ÁíôéðáñÜðõñãïò,
Âñõ÷Ü ýäáôá, Þôïé ç áëéêÞ ôïõ Ôáëáíôßïõ, Ëïããüò, ÊáëáìÜêéá, ôá Ëåýôá, ôï ÌåãÜëïí
Ìýñïí, êáé ôïõ Ìïýôæç áíôßðåñá ç Ðáëáâßôæá, ç Áãßá Ìáñßíá ìåôÜ ôçò ðáíçãýñåùò
áõôÞò, ôï Íåï÷þñéïí êáé ïé Óêïðïß ìåôÜ ôçò ðáíçãýñåùò áõôþí".8
ÅðïìÝíùò ôá üñéá ôçò åðéóêïðÞò áõôÞò îåêéíïýóáí áðü ôçí Ýäñá ôçò, äçëáäÞ ôç
Äéáýëåéá, êáôåõèýíïíôáí íïôéïäõôéêÜ óôï Æåìåíü ìå åðüìåíï ÷ùñéü ôï Äßóôïìï9,
íïôéïáíáôïëéêÜ ôïõ Æåìåíïý êáé åí óõíå÷åßá ðñïò ôá ¢óðñá Óðßôéá, ôá üñéá
ðñï÷ùñïýóáí íïôéïáíáôïëéêÜ óôçí Ðáíáãßá ôçí Êáëáìéþôéóóá, ç ïðïßá âñßóêåôáé
óôçí ðáñáèáëÜóóéá æþíç ôïõ íïìïý Âïéùôßáò. Áðü ôçí Êáëáìéþôéóóá ôá üñéá
Ýðáéñíáí âïñåéïáíáôïëéêÞ êáôåýèõíóç ðñïò ôá Êïýêïõñá (óçì. Áãßá ¢ííá) êáé
ìåôÜ óôï ÷ùñéü ÐÝôñá. Áðü ôçí ÐÝôñá ðñï÷ùñïýóáí âüñåéá óôï ÷ùñéü
ÁíôéðáñÜðõñãïò (óçì. Ðýñãïò) êáé áðü êåé âïñåéïáíáôïëéêÜ óôá ÷ùñéÜ Ðáýëïõ,
Ëïýôóé, ÐñïóêõíÜ ìÝ÷ñé êáé ôç Ìáëåóßíá10. Áðü ôç Ìáëåóßíá Üñ÷éæáí ôá
âïñåéïáíáôïëéêÜ üñéá ôçò åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò - Ôáëáíôßïõ êáé êáôÝëçãáí óôïí
Ëïããü. Áðü ôï ÷ùñéü áõôü ôá üñéá êáôåõèýíïíôáí íïôéïäõôéêÜ óôï ÷ùñéü ÊáëáìÜêé
ôï ïðïßï âñéóêüôáí âüñåéá ôçò ÁãíÜíôçò, êáé ìåôÜ óôï ÷ùñéü Ëåýôá, ôï ïðïßï Þôáí
êôéóìÝíï óôá åñåßðéá ôçò áñ÷áßáò ÅëÜôåéáò. Áðü ôá Ëåýôá ôá üñéá óõíÝ÷éæáí äõôéêÜ
óôï ÷ùñéü ÌåãÜëïí Ìýñïí (äõôéêÜ ôùí Ëåýôùí, êïíôÜ óôï óçìåñéíü ÷ùñéü
Ðáíáãßôóá) êáé áðü ôï ÌåãÜëïí Ìýñïí äõôéêÜ ôùí Ëåýôùí, êïíôÜ óôï óçìåñéíü
÷ùñéü Ðáíáãßôóá, êáé áðü ôï ÌåãÜëïí Ìýñïí âüñåéá ôïõ Êçöéóïý êáé íüôéá Þ
íïôéïáíáôïëéêÜ ôïõ Ìïäßïõ óôï ÷ùñéü Ìïýæç Þ Ìïýôæç. Áðü ôï ôåëåõôáßï ÷ùñéü
Ýðáéñíáí íïôéïäõôéêÞ êáôåýèõíóç óôï ÷ùñéü Ðáëáâßôæá, ôï ïðïßï âñéóêüôáí
áíÜìåóá óôçí ÊÜôù Ôéèùñáßá êáé ôçí Áìößêëåéá. Áðü ôçí Ðáëáâßôæá ôá üñéá
ðñï÷ùñïýóáí íïôéïáíáôïëéêÜ êáé ðåñíïýóáí áðü ôçí Áãßá Ìáñßíá, ôï Íåï÷þñéï ôï
ïðïßï ôïðïèåôåßôáé óôá üñéá ôùí íïìþí Öèéþôéäïò - Âïéùôßáò, óôïõò ðñüðïäåò ôïõ
Ðáñíáóóïý êáé ôÝëïò ïé Óêïðïß ðïõ êåßôïíôáí ìåôáîý Íåï÷ùñßïõ - Äéáõëåßáò, ðÜíù
ÄéïéêçôéêÝò ìåôáâïëÝò ôùí åðéóêïðþí ôçò Öèéþôéäáò áðü ôï 1833 - 1899 175
óôïõò ðñüðïäåò ôïõ Ðáñíáóóïý11.

ä. ÅðéóêïðÞ Ìåíäåíßôóçò
Ç åðéóêïðÞ Ìåíäåíßôóçò ðñïò âïññÜ óõíüñåõå ìå ôçí åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ êáé
âïñåéüôåñá ÷ùñéÜ ôï Ìþëï, ôçí ÁíÜâñá, ôç ÓêÜñöåéá, ôá Êáñáâßäéá, ôïí ¢ãéï
Óåñáöåßì. ÍïôéïäõôéêÜ ìå ôçí åðéóêïðÞ Óáëþíùí êáé äéêÜ ôçò ÷ùñéÜ: Äñéìáßá,
Ôéèñþíéï, Îõëéêïß, Ðïëýäñïóï12 êáé íïôéïáíáôïëéêÜ ìå ôçí åðéóêïðÞ Äéáõëåßáò êáé
Ôáëáíôßïõ êáé íïôéüôåñá ÷ùñéÜ ôá: ÅëÜôåéá êáé ÂáóéëéêÜ13, ÊáñõÜ14, Íåï÷þñé15 êáé ôç
èÜëáóóá.
å. ÅðéóêïðÞ Èáõìáêïý
Ç åðéóêïðÞ Èáõìáêïý íüôéá óõíüñåõå ìå ôçí åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ êáé ôçí
ìçôñüðïëç ÍÝùí Ðáôñþí êáé íïôéüôåñá ÷ùñéÜ ôç Ñåíôßíá, ÐÜðá (Ìåóï÷þñé),
Ðåñéâüëé, ¢ãéïò ÓôÝöáíïò, ÐáëáìÜò, Ìáõñïëßâáäï, Ìåëéôáßá16. ÍïôéïáíáôïëéêÜ ìå
ôçí åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ êáé äéêÜ ôçò ÷ùñéÜ, Íåï÷þñé, ÁíÜâñá (Ãïýñá), ÌáíôáóéÜ,
Âïýæé, Ðåôñùôü, Á÷ëáäéÜ, ÂáñäáëÞ17. ÂïñåéïäõôéêÜ óõíüñåõå ìå ôç ìçôñüðïëç
ÖáíáñéïöáñóÜëùí êáé äéêÜ ôçò ÷ùñéÜ, ôç ÓïöéÜäá, ôá ÷ùñéÜ ðïõ âñéóêüôáí óôç
óçìåñéíÞ ðåñéï÷Þ ôïõ ÷ùñéïý ÍÝï ÌïíáóôÞñé18, ÂñõóéÜ19, ùò âïñåéüôåñá ÷ùñéÜ êáé
äõôéêÜ ÷ùñéÜ ôá Áóçìï÷þñé, ËåïíôÜñé, Á÷ëáäéÜ, ÁíÜâñá (ÔáìÜóé), ÊÝäñïò,
Èñáøßìé, Âáèýëáêêïò, Áçäïíï÷þñé êáé Ñåíôßíá20.
ÁõôÝò ëïéðüí Þôáí ïé öèéùôéêÝò åðéóêïðÝò êáé ïé ðåñéöÝñåéÝò ôïõò ðñéí ôï 1833.
¼ìùò ôï 1833 ìåôÜ ôçí ßäñõóç ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò ç åðéóêïðÞ Èáõìáêïý ìÝíåé
åêôüò ôùí ïñßùí ôïõ, åíþ óôï áðåëåõèåñùìÝíï ìÝñïò ôçò Öèéþôéäïò éäñýïíôáé äýï
åðéóêïðÝò, ç Öèéþôéäïò êáé ç Ëïêñßäïò, ïé ïðïßåò ðñïÝêõøáí áðü ôéò óõã÷ùíåýóåéò
Æçôïõíßïõ - ÍÝùí Ðáôñþí êáé Ìåíäåíßôóçò - Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ áíôßóôïé÷á.
Ïé óõã÷ùíåýóåéò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí äéüôé ç ïèùíéêÞ Áíôéâáóéëåßá åðéèõìïýóå íá
ðåôý÷åé ôçí ðïëéôéêÞ êáé åêêëçóéáóôéêÞ ïìïéïìïñößá óôç äéïßêçóç êáé äéáßñåóç,
áðïóðþíôáò ôçí ÅëëçíéêÞ Åêêëçóßá áðü ôï Ðáôñéáñ÷åßï ôçò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò21.
Ïé ìçôñïðüëåéò, áñ÷éåðéóêïðÝò êáé åðéóêïðÝò óôçí Åëåýèåñç ÅëëÜäá êáôÜ ôïõò
÷ñüíïõò ôçò ÅðáíÜóôáóçò Þôáí 48²². Ç åêêëçóéáóôéêÞ ôïõò üìùò äéáßñåóç äåí
áíôáðïêñéíüôáí ïýôå óôç ãåùãñáöéêÞ ïýôå óôçí ðïëéôéêÞ äéáßñåóç. Ç åîÜñôçóÞ ôïõò
åðßóçò áðü ôï Ðáôñéáñ÷åßï äåí éêáíïðïéïýóå ôçí Áíôéâáóéëåßá, ç ïðïßá Þèåëå íá
áíåîáñôçôïðïéÞóåé ôçí ÅëëçíéêÞ Åêêëçóßá áðü ôïí ÐáôñéÜñ÷ç ï ïðïßïò èåùñïýíôáí
äÝóìéïò ôçò ôïõñêéêÞò ðïëéôéêÞò.
Óôçí áñ÷Þ øçößóôçêå ôï Â.Ä. "Ðåñß äéáéñÝóåùò ôïõ Âáóéëåßïõ êáé ôçò äéïéêÞóåþò
ôïõ" ìå ôï ïðïßï ôï Åëëçíéêü Âáóßëåéï äéáéñÝèçêå óå 10 íïìïýò²³. Óýìöùíá ìå ôï
Üñèñï 9 ôïõ äéáôÜãìáôïò áõôïý óôï íïìü Öùêßäïò êáé Ëïêñßäïò, äçìéïõñãÞèçêáí
ôÝóóåñéò åðáñ÷ßåò ìå ðñþôç ôçí åðáñ÷ßá Öèéþôéäïò áðïôåëïýìåíç áðü ôéò ìÝ÷ñé ôüôå
åðáñ÷ßåò Æçôïõíßïõ êáé Ðáôñáôæéêßïõ (ÕðÜôç) ìå ðñùôåýïõóá ôï Æçôïýíé (Ëáìßá).
Ôñßôç åðáñ÷ßá ôï äéÜôáãìá ðñïÝâëåðå ôçí Ëïêñßäá óõíéóôáìÝíç áðü ôéò ìÝ÷ñé ôüôå
åðáñ÷ßåò Ôáëáíôßïõ êáé Âïõäïõíßôóçò (Ìåíäåíßôóá) ìå ðñùôåýïõóá ôï ÔáëÜíôéï
(ÁôáëÜíôç).
Óôç óõíÝ÷åéá øçößóôçêå ç ÄéáêÞñõîç "Ðåñß ôçò Áíåîáñôçóßáò ôçò ÅëëçíéêÞò
Åêêëçóßáò".24 Ôï äéÜôáãìá áõôü ôï õðÝãñáøáí üëïé ïé åí åíåñãåßá áñ÷éåñåßò ôçò
ÅëëÜäïò, áëëÜ êáé üóïé åß÷áí Ýñèåé óôçí ôüôå ÅëëÜäá áðü ôçí ïèùìáíéêÞ åðéêñÜôåéá,
üôáí ôïí Éïýëéï ôïõ 1833 óõíÞëèáí óôï Íáýðëéï êáé áðïöÜíèçêáí ïìüöùíá íá
óõãêñïôçèåß áíåîÜñôçôç ÅëëçíéêÞ Åêêëçóßá êáé íá äéïéêåßôáé áðü ôç ÄéáñêÞ ÉåñÜ
Óýíïäï äéïñéæüìåíç áðü ôïí ÂáóéëÝá25.
Áêïëïõèåß ôï äéÜôáãìá "Ðåñß ðñïóùñéíÞò äéáéñÝóåùò ôùí Åðéóêïðþí ôïõ

Âáóéëåßïõ" 26 (20 Íïåìâñßïõ/ 2 Äåêåìâñßïõ 1833). Ôï ôåëåõôáßï äéÜôáãìá ðñïÝâëåðå
ôá åîÞò: "Á´ Ï áñéèìüò ôùí Åðéóêïðþí ôïõ Âáóéëåßïõ ðñïóäéïñßæåôáé åéò äÝêá. ÊÜèå
íïìüò áðáñôßæåé ìßáí åðéóêïðéêÞí ðåñéöÝñåéáí. ÅðéóêïðéêÞ êáèÝäñá åßíáé ç
ìçôñüðïëéò ôïõ Íïìïý, üðïõ êáèåäñåýåé êáé ï ÍïìÜñ÷çò. ÊÜèå åðéóêïðÞ öÝñåé ôï
üíïìá ôïõ Íïìïý". ÄçëáäÞ äçìéïõñãÞèçêáí 10 íïìïß êáé 10 åðéóêïðÝò. ÅÜí üìùò
äïýìå ôï äéÜôáãìá áõôü óôï óýíïëü ôïõ èá ðáñáôçñÞóïõìå üôé éäñýèçêáí êáé Üëëåò
40 ðñïóùñéíÝò åðéóêïðÝò, äéüôé óýìöùíá ìå ôïí ÌÜïõñåñ Ýìåíáí 53 áêüìç
åðßóêïðïé ÷ùñßò åðáñ÷ßåò, ðïõ Ýðñåðå êÜðïõ íá ôïðïèåôçèïýí27.
Ôï Üñèñï Ã´ ôïõ äéáôÜãìáôïò ðñïÝâëåðå üôé óå ðåñßðôùóç ðïõ èá ÷Þñåõå ìßá áðü
ôéò 40 ðñïóùñéíÝò åðéóêïðÝò äåí èá äéïñéæüôáí ó' áõôÞí Üëëïò åðßóêïðïò, áëëÜ èá
óõã÷ùíåõüôáí ìå ôç ìüíéìç åðéóêïðÞ ôïõ íïìïý, ï áñ÷éåñÝáò ôçò ïðïßáò êáèåäñåýåé
óôçí ðñùôåýïõóá ôïõ íïìïý 28. [Ðñùôåýïõóá óôï íïìü Öùêßäïò êáé Ëïêñßäïò Þôáí ôá
ÓÜëùíá (¢ìöéóóá)]. ÄçëáäÞ èá ðñáãìáôïðïéïýíôáí êáé ìåëëïíôéêÝò óõã÷ùíåýóåéò
ðñïêåéìÝíïõ íá åðéôåõ÷èåß ï áñ÷éêüò óôü÷ïò ôùí äÝêá åðéóêïðþí.
Óôï Üñèñï Â´ ôïõ äéáôÜãìáôïò óôï íïìü Öùêßäïò êáé Ëïêñßäïò ðñïâëåðüôáí
ôñåéò åðéóêïðÝò: á) Ç åðéóêïðÞ Öùêßäïò ç ïðïßá ðåñéåß÷å ôéò åðáñ÷ßåò Ðáñíáóóßäïò
êáé Äùñßäïò. ÊáèÝäñá ¢ìöéóóá â) Ç åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò ç ïðïßá óýãêåéôáé áðü ôéò
åðáñ÷ßåò Æçôïõíßïõ êáé Ðáôñáôæéêßïõ. ÊáèÝäñá Ëáìßá êáé ã) Ç åðéóêïðÞ Ëïêñßäïò
óõíéóôáìÝíç áðü ôéò åðáñ÷ßåò Ôáëáíôßïõ êáé Âïõäïõíßôóçò. ÊáèÝäñá ÁôáëÜíôç.
¸ôóé, ç ðñïóùñéíÞ äéáßñåóç ôùí Åðéóêïðþí ôïõ Âáóéëåßïõ ôçò ÅëëÜäïò åß÷å ãéá
ôéò åðéóêïðÝò ôïõ öèéùôéêïý ÷þñïõ ôéò åîÞò óõíÝðåéåò: á) Íá éäñõèïýí ìÝóá áðü ôéò
óõã÷ùíåýóåéò äýï íÝåò åðéóêïðÝò, ç åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò êáé ç åðéóêïðÞ Ëïêñßäïò
êáé â) íá äçìéïõñãçèïýí íÝåò åðéóêïðéêÝò ðåñéöÝñåéåò. Ãéá ôïí êáèïñéóìü ôùí ïñßùí
ôùí öèéùôéêþí åðéóêïðþí ðïõ ðñïÞëèáí áðü ôéò ðñþôåò óõã÷ùíåýóåéò ôï 1833 Ýëáâá
õðüøç ìïõ ôï ÷åéñüãñáöï êþäéêá ôçò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò, áíÝêäïôá Ýããñáöá
ôùí Ã.Á.Ê. ôá Ö.Å.Ê. êáé Üëëá âïçèÞìáôá.
Ï ÷åéñüãñáöïò êþäéêáò ôçò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò ôùí åôþí 1834 - 35 äéáóþæåé
üëá ôá ÷ùñéÜ - åíïñßåò ôçò åðéóêïðÞò ðåñéöÝñåéáò ôçò Öèéþôéäïò ôçò åðï÷Þò åêåßíçò.
Áí ëÜâïõìå õðüøç üôé ïé áñ÷åéáêÝò ðçãÝò ôçò åêêëçóéáóôéêÞò éóôïñßáò ôçò
ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò åßíáé äõóåýñåôåò, ôüôå ï êþäéêáò áõôüò êáèßóôáôáé éäéáßôåñá
óçìáíôéêüò, äéüôé åìðëïõôßæåé óå ìåãÜëï âáèìü ôçí éóôïñßá ôçò åðéóêïðÞò Æçôïõíßïõ
áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá ôçí ôïðéêÞ öèéùôéêÞ éóôïñßá.
Ï êþäéêáò áõôüò ëïéðüí Ý÷åé ìåãÜëç áîßá äéüôé:
1) Ïñéïèåôåß ìå óáöÞíåéá ôçí åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò ìåôÜ ôçí ßäñõóÞ ôçò.
2) Ìíçìïíåýåé: á) ôá ÷ùñéÜ ôçò ðÜëáé ðïôÝ ìçôñïðüëåùò Í. Ðáôñþí (ÕðÜôçò), â)
ôá ðáëáéÜ ïíüìáôá ôùí ÷ùñéþí ôùí ôÝùò åðéóêïðþí Æçôïõíßïõ - ÍÝùí Ðáôñþí, äéüôé
ùò ãíùóôüí ôá ïíüìáôá ôùí ÷ùñéþí ðïõ åß÷áí óëáâéêÞ Þ ôïõñêéêÞ Þ ãåíéêÜ îÝíç
ðñïÝëåõóç Üëëáîáí êáé ðÞñáí ôç óçìåñéíÞ ôïõò åëëçíéêÞ ïíïìáóßá, ã) Ôá ÷ùñéÜ ðïõ
õößóôáíôï ôüôå áëëÜ óÞìåñá äåí õðÜñ÷ïõí êáé ä) Ôïí ðëçèõóìü ðïõ åß÷å ôï êáèÝíá
áðü áõôÜ. Ï êþäéêáò ôï åðéôõã÷Üíåé áõôü, åßôå ìíçìïíåýïíôáò óå áñêåôÜ ÷ùñéÜ ôïí
áñéèìü ôùí ïéêïãåíåéþí ðïõ æïýóáí ó' áõôÜ, åßôå ðüóåò åíïñßåò åß÷å Ýíá ÷ùñéü (êÜèå
åíïñßá ïñãáíþíïíôáí ìå âÜóç 50 ðåñßðïõ ïéêïãÝíåéåò), Þ üôáí Þôáí ðïëý ìéêñü óå
ðëçèõóìü, ìå ðüóá Üëëá ìéêñÜ ÷ùñéÜ áðïôåëïýóå ìéá åíïñßá.
3) Ï êþäéêáò áðïôåëåß Ýíá ðëïýóéï áñ÷åéáêü õëéêü ãéá ôá ïíüìáôá êáé åðþíõìá
ôùí éåñÝùí, äéüôé äéáóþæåé ôá ïíüìáôá ôùí åöçìÝñéùí ôùí åíïñéþí êáé ìÜëéóôá ìáò
ðáñÝ÷åé ðëçñïöïñßåò, üðùò ðïéïé áð' áõôïýò Þôáí éåñåßò Þ éåñïìüíá÷ïé (åßíáé
áîéïóçìåßùôï üôé, üôáí äéáëýèçêáí ðïëëÜ ìïíáóôÞñéá óôï Öèéùôéêü ÷þñï, Ýíáò
áñêåôÜ ìåãÜëïò áñéèìüò ìïíá÷þí Ýãéíáí åöçìÝñéïé óå ÷ùñéÜ ðñïöáíþò ãéá
âéïðïñéóôéêïýò ëüãïõò) Þ åß÷áí êÜðïéï åêêëçóéáóôéêü áîßùìá (ð.÷. ï ðñùôïóýãêåëïò
Ãñçãüñéïò, ï ïðïßïò Þôáí åöçìÝñéïò ôïõ íáïý ôçò Ðáíáãßáò ÄÝóðïéíáò) Þ Þôáí ãéïé
éåñÝùí (óôá ïíüìáôá áñêåôþí åöçìÝñéùí áíáãñÜöåôáé äßðëá óôï üíïìÜ ôïõò êáé ôá
"éåñÝùò" Þ "ðñåóâõôÝñïõ" åíäåéêôéêü üôé Þôáí ãéïé éåñÝùí).
ÊáôùôÝñù ç ðáñÜèåóç ôùí ÷ùñéþí - åíïñéþí èá ãßíåé êáôÜ äÞìïõò üðùò áõôïß
äéáìïñöþèçêáí ôï Ýôïò 1836 - 37 (Âë. ÖÅÊ 80/28 - 12 - 1836), äéüôé ì' áõôüí ôïí ôñüðï
ðéóôåýù üôé åßíáé äõíáôü íá áíôéëçöèïýìå êáëýôåñá ôç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôïõò, áöïý
êÜèå üìéëïò ÷ùñéþí ôùí äÞìùí áðïôåëåß ìßá ãåùãñáöéêÞ åíüôçôá.
ÁëëÜ áò ðñï÷ùñÞóïõìå óôçí ðáñïõóßáóç ôùí åíïñéþí ôçò åðéóêïðÞò Öèéþôéäïò
êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ 1834 - 35.
ÐÉÍÁÊÁÓ ÔÙÍ ÄÇÌÙÍ ÊÁÉ ÅÍÏÑÉÙÍ ÔÇÓ ÅÐÉÓÊÏÐÇÓ ÖÈÉÙÔÉÄÏÓ

(1834)
×ùñéÜ Åíïñßåò ÏéêïãÝ- Ïíüìáôá éåñÝùí*

íåéåò
1. Æçôïýíé29 ÄÞìïò ËáìéÝùí
¢ãéïé Èåüäùñïé30, ÁèáíÜóéïò ÍéêïëáÀäçò
¢ãéïò Íéêüëáïò31, 65 Êþóôáò ÍéêïëáÀäçò
Ôá Åéóüäåéá ôçò 42 ïéêßåò, ÅõóôÜèéïò ÊõñéáæÞò
Äåóðïßíçò³² (óçì. 76 Ãñçãüñéïò ðñùôï-
Áñ÷ïíôéêÞ) 44 ïéêßåò, óýãêåëïò,
Ðáíáãßá ÄÝóðïéíá ïé éåñïìüíá÷ïé:
(¢ãéïé Áðüóôïëïé³³). 48 Ãñçãüñéïò ðñùôï-
Áðü ôéò 24 Ìáñôßïõ óýãêåëïò,ÁãáèÜããåëïò
183434 êáé ìåôÜ áñ÷éìáíäñßôçò,
Ðáíáãßá ÄÝóðïéíá35 ÁèáíÜóéïò & Êùí/íïò
¢ãéïò Íéêüëáïò36. ÍéêïëáÀäçò &
ÅõóôÜèéïò ÊõñéáæÞò
2. Äßâñç37 ìßá - Ôéìüèåïò Áëåîßïõ

éåñïìüíá÷ïò
3. Ìáêñïëßâáäï38 ìßá - ÄÞìïò ÊïõâÝëçò
4. ÔóïðáíëÜôåò ìßá 63 Ãåþñãéïò Äïýâáñçò

(ËõãáñéÜ) êáé
ÄáúôóÜ (ÁãñõëéÜ)39
* Ìüíï üóïé éåñåßò åß÷áí êÜðïéï áîßùìá Þ Þôáí ðñéí ìïíá÷ïß ãñÜöåôáé äßðëá óôï üíïìÜ
ôïõò ôï áîßùìÜ ôïõò ê.ô.ë.
5. Ìðåêß40 (Óôáõñüò) ìßá - ÊõñéáæÞò

Ôñéáíôáöýëëïõ
6. ËïéìïãÜñäé, ìßá 57 ÉùÜííçò Äçìçôñßïõ
Ëïõãêßôóé êáé Êïõñíïâïõíéþôçò
Äñßóôåëá (áíÞêáí
óôï äÞìï ÖáëÜñùí)41
7. ÄåñâÝí - Öïýñêá ìßá - ÄçìÞôñéïò

(ÊáëáìÜêé)42 Êùóôáíôßíïõ
ÄÞìïò ÖáëÜñùí
8. Óôõëßäá43 ôñåéò - ÓáêåëëÜñéïò ÄÞìïò
ÍéêïëÜïõ, ÄçìÞôñéïò
Ôñéáíôáöýëëïõ êáé ï
éåñïìüíá÷ïò Éåñüèåïò
Áëåîßïõ
9. Á÷éíüò, Íßêïâá ìßá 56 ÁëåîáíäñÞò ÍéêïëÜïõ

(¢íõäñï) êáé
Ôæåñíïâßôç
(ÐáëáéïêåñáóéÜ)44
10. ÁõëÜêç êáé Áãßá ìßá 65 Ìáñãáñßôçò ÉùÜííïõ

Ìáñßíá45
11. ÓðáñôéÜ êáé Á÷ëÜäé ìßá - ÄçìÞôñéïò Áðïóôüëïõ

(áíÞêå óôï ÄÞìï
ÊñåìáóôÞò
Ëáñßóóçò)46
ÄÞìïò ÊñåìáóôÞò,
Ëáñßóóçò
12. Ãáñäßêé (Ðåëáóãßá)47 ôÝóóåñéò - ÄçìÞôñéïò Áñãýñçò,
Êùíóôáíôßíïò
Ðáðáãåùñãßïõ êáé
ÓôáìÜôéïò ÐáíôáæÞò
13. Ìýëïé48 ìßá - Êùíóôáíôßíïò

ÌðåíéæÝëïò
14. ÑÜ÷åò49 ìßá - ÁèáíÜóéïò Åõóôáèßïõ
15. ¢ãíáíôç, Ìá÷áëÜò ìßá - ÓáêåëëÜñéïò

(Êõðáñéóóþí) êáé ÄçìÞôñéïò
ÃÜâñéáíç (áíÞêå óôï Ôñéáíôáöýëëïõ
ÄÞìï Ðôåëåáôþí)50
ÄÞìïò Ðôåëåáôþí
16. Ðôåëåü51 äýï - Åõáããåëéíüò
Ðáðáôñéáíôáöýëëïõ
êáé ÄçìÞôñéïò
Ãåùñãßïõ
17. ×áìÜêïõ (äåí äýï - Êùí/íïò Åõáããåëéíüò

õößóôáôáé óÞìåñá)52 êáé ÄçìÞôñéïò
Êùíóôáíôßíïõ
ÄÞìïò Ðõñáóóïý
18. Óïýñðç53 ôñåéò - Áðïóôüëçò Ãåùñãßïõ
êáé ÅõóôÜèéïò ÉùÜííïõ
ÄÞìïò Ïéôþí
19. ÄñáêïóðçëéÜ ìßá - ÁèáíÜóéïò Çëßïõ
(êåßôïíôáí óôéò
ðëáãéÝò ôïõ üñïõò
Êáëëéäñüìïõ,
áñãüôåñá
ìåôáöÝñèçêå óôï
÷þñï ôùí
Èåñìïðõëþí êáé
óÞìåñá ïíïìÜæåôáé
"Èåñìïðýëåò")54
20. Åëåõèåñï÷þñé55 ìßá - ÁíáóôÜóéïò

Ðáíáãéþôïõ
21. Ìïó÷ï÷þñé56 ìßá 50 ÄçìÞôñéïò ÉùÜííïõ
22. ÌïõóôáöÜìðåú ìßá 60 ÉùÜííçò Óßìïò

(ÇñÜêëåéá)57
23. Ðñïêïâéíßêï ìßá - Âáóßëåéïò

(Óêáìíüò)58 Ðáðáíáóôáóßïõ
ÄÞìïò Ñïäïíôßùí
24. Ðáýëéáíç59 äýï 65 ç ìßá ÉùÜííçò
åíïñßá Êùíóôáíôßíïõ,
ÄçìÞôñéïò ÄÞìïõ
25. ÃáñäéêÜêé (Ïßôç)60 ìßá - ÉÜêùâïò Ãåùñãßïõ

26. Êïõìáñßôóé, ìßá - Ìüó÷ïò ÐáðáúùÜííïõ

ÓêëçèñÜêé (äåí
õößóôáôáé) êáé
ÄÝëöéíï (áíÞêå óôï
äÞìï Äñõüðùí)61
ÄÞìïò Äñõüðùí
27. ÊïìðïôÜäåò êáé ìßá - Åõèýìéïò
ÖñáôæÞ62 Ðáðáíáóôáóßïõ
28. Áëåðüóðéôá, ìßá 55 Êùíóôáíôßíïò

ÂáñäÜôåò êáé Äõï ÃåùñãéÜäçò
ÂïõíÜ63 éåñïìüíá÷ïò
ÄÞìïò ÕðÜôçò
29. ÕðÜôç64 ìßá - ÈÜíïò ÉåñïìíÞìïíáò
êáé ÁèáíÜóéïò
ËÜìðñïõ
30. ÌåîéÜôåò65 ìßá 55 Êùíóôáíôßíïò

ÐáðáíéêïëÜïõ
31. ËÜëá (ÑïäùíéÜ) êáé ìßá - Íéêüëáïò Áðïóôüëïõ

ÊáñõÜ66
32. ÊáóôáíéÜ67 ìßá - ×ñÞóôïò Ðáíáãéþôïõ
33. Óìüêïâï (Ðýñãïò) äýï - ÉùÜííçò Äçìçôñßïõ,

êáé ÌÜíôåóé ÄÞìïò ÐáðáíäñÝïõ
(ÐåñéóôÝñé)68
ÄÞìïò Ïìéëáßùí
34. Ãáñäßêé (Ïìéëáßùí)69 ôñåéò - ÓáêåëëÜñéïò ÉùÜííïõ,
ÔñéáíôÜöõëëïò
ÉùÜííïõ êáé ÉùÜííçò
Áíáóôáóßïõ
35. ÐïõãêÜêéá70 äýï - ÄçìÞôñéïò,

ÔñéáíôÜöõëëïò
Äçìçôñßïõ
36. Áñãýñéá71 ìßá - Íéêüëáïò Áíôùíßïõ
37. Íéêïëßôóé, ìßá - ÄÞìïò Áèáíáóßïõ

Êõñéáêï÷þñé êáé
ÓôÜãéá (ÐëÜôáíïò)72
ÄÞìïò Ôõìöñçóôïý
38. Ìáõñßëï73 ìßá - Êùí/íïò ÓáêåëëÜñçò
39. ÌåñêÜäá74 ìßá - ÉùÜííçò Êþíóôáò
40. Äõï ìá÷áëÜäåò ôïõ ìßá - ÉùÜííçò Äçìçôñßïõ

÷ùñéïý ÊÜøç75
41. ÌåãÜëïò Ìá÷áëÜò ìßá - ÉùÜííçò

ôïõ ÷ùñéïý ÊÜøç76 Ðáðáãåùñãßïõ
42. Æéþøç ìßá - ÄçìÞôñéïò ÉùÜííïõ

(Áóðñüêáìðïò)77
43. ÆçìéáíÞ (Äßêáóôñï)78 ìßá - ÄçìÞôñéïò Ãñçãïñßïõ
44. ÐéôóùôÜ êáé ìßá - ÉÜêùâïò

Ðåñßâëåðôï79 Ðáðáêùíóôáíôßíïõ
ÄÞìïò
Ìáêñáêùìçôþí
45. Âáñõìðüìðç ìßá - Ãåþñãéïò Êþíóôáò
(Ìáêñáêþìç)80
46. Ëéôüóéëï êáé äýï - Ãåþñãéïò ÉùÜííïõ êáé

ÑïâïëéÜñé81 ÉùÜííçò Áíôùíßïõ
47. Ðëáôýóôïìï82 äýï - Íéêüëáïò

Êùíóôáíôßíïõ,
Ãñçãüñéïò Êþíóôáò
48. Ôóïýêá êáé Óêüñëéá ôñåéò - ÄçìÞôñéïò ÉùÜííïõ,

(ÐôåëÝá)83 Ãñçãüñéïò ÉùÜííïõ
ÄÞìïò Óðåñ÷éáßùí
49. ÁãÜ (Óðåñ÷åéÜäá)84 ìßá - ÁèáíÜóéïò ÍéêïëÜïõ
50. Ãõöôï÷þñé äýï - Ãåþñãéïò Êáëëéíßêïõ,

(ÊáëëéèÝá)85 Ãåþñãéïò ÄÞìïõ
51. ÐáëáéïâñÜ÷á (êáé ìßá - ÄçìÞôñéïò

ÐáëçïâñÜ÷éá)86 Ôñéáíôáöýëëïõ
52. Ìðñïýöëéáíç äýï - Êùí/íïò ÉùÜííïõ,

(Äßëïöï)87 Ãåþñãéïò
ÐáðáúùÜííïõ
53. ÖôÝñç88 ìßá - Ãåþñãéïò Áèáíáóßïõ
54. Êëùíß89 ìßá - Êþíóôáò Ãåùñãßïõ
55. ×áëßëé ìßá - ÄçìÞôñéïò Èåïäþñïõ

(Ìåóïðïôáìßá)90
ÄÞìïò
Ðáñá÷åëùúôþí
56. Áìïýñé91 ìßá 47 ÄçìÞôñéïò ÐÝôñïõ
57. Áñ÷Üíé92 ìßá - ÁëÝîéïò

Ðáðáãåùñãßïõ
58. ÃñáììÝíç ÑÜ÷ç äýï - ÁèáíÜóéïò ÄåëÞò,

(ÃñáììÝíç)93 Áðüóôïëïò
59. ÆÝëé (Æçëåõôü)94 ìßá - ÁèáíÜóéïò Åõóôáèßïõ
60. ËéáíïêëÜäé95 ìßá 50 ÉùÜííçò Ãåùñãßïõ
61. ÌÜêñõóç (ÌÜêñç)96 äýï - ÄÞìïò êáé ÁíáóôÜóéïò

Áèáíáóßïõ
ÄÞìïò ÊáëëéÝùí
62. ÓÝëéáíç (ÌÜñìáñá), ôÝóóåñéò ÉùÜííçò
Äýï ×ïìßñãéáíåò Ðáðáäçìçôñßïõ, ÄÞìïò
(ÁíáôïëÞ) êáé Ðáðáèåïäïóßïõ,
ÊïëïêõèéÜ97 Íéêüëáïò
Ðáðáðáíáãéþôïõ,
×ñÞóôïò ÉùÜííïõ
63. Íåï÷þñé (ÕðÜôçò)98 ìßá - Ãåþñãéïò

Ðáðáðáíáãéþôïõ
ÄÞìïò Êõôéíßùí
(Äéïßêçóç
Ðáñíáóóßäïò)
64. Êáóôñéþôéóóá99 ìßá - Áðüóôïëïò Äçìçôñßïõ
ÐÉÍÁÊÁÓ ÔÙÍ ÄÇÌÙÍ ÊÁÉ ÅÍÏÑÉÙÍ ÔÇÓ ÅÐÉÓÊÏÐÇÓ ÖÈÉÙÔÉÄÏÓ

(1835)
×ùñéÜ Åíïñßåò Ïéêï- Ïíüìáôá éåñÝùí

ãÝíåéåò
ÄÞìïò ËáìéÝùí
1. Æçôïýíé ôÝóóåñéò100 - Ôï ìéóü ôçò åíïñßáò
äýï åíïñéáêïß íáïß áõôÞò óôïí éåñïìüíá÷ï
Ðáíáãßá ÄÝóðïéíá. ÁãáèÜããåëï, ô' Üëëï ìéóü
¢ãéïò Íéêüëáïò. óôïí éåñïìüíá÷ï
Ãñçãüñéï. Ôï ìéóü ôçò
åíïñßáò áõôÞò óôïí
ÁèáíÜóéï Ïéêïíüìïõ,
ô' Üëëï ìéóü óôï Äïýâáñç
2. Äßâñç, Ðáëáéï÷þñé ìßá - Ôéìüèåïò Áëåîßïõ

êáé ËïéìïãÜñäé101 éåñïìüíá÷ïò
3. Êáëýâéá (óÞìåñá ìßá - ÅõóôÜèéïò ÊõñéáæÞò

åßíáé óõíïéêéóìüò ôçò
Ëáìßáò)102
4. Êüììá, ÁëáìÜíá103 ìßá - Êþíóôáò ÍéêïëÜïõ,

(äåí õößóôáôáé ãéïò éåñÝá
óÞìåñá) êáé
Éìßñìðåç (ÁíèÞëç)104
5. ÌåãÜëç Âñýóç105 ìßá - Áðïóôüëçò Êùíóôáíôßíïõ

ãéïò éåñÝá
6. ÓáñáìïõóáêëÞ106 ìßá - ÊõñéáæÞò Ôñéáíôáöýëëïõ

(Ñïäßôóá)
7. Ìáêñïëåßâáäï107 ìßá - ÄÞìïò Ãåùñãßïõ
8. ÄÝñâåí - Öïýñêá êáé ìßá - Ï ßäéïò ôïõ 1834

ÊáëáìÜêé108
9. ÔóïõìðáëÜôá ìßá - Åõèýìéïò Ïéêïíüìïõ

(ËõãáñéÜ)109
10. Ìðåêß (Óôáõñüò)110 ìßá - Ãåþñãéïò ÐáðáúùÜííïõ

ÄÞìïò ÖáëÜñùí
11. Áãßá Ìáñßíá111 ìßá - ÄçìÞôñéïò Æá÷áñßïõ
12. Á÷éíüò, Íßêïâá ìßá - Ï ßäéïò ôïõ 1834

(¢íõäñï) êáé
Ôóéñíïâßôé
(ÐáëáéïêåñáóéÜ)112
13. Ëïããßôóé113 ìßá - ÉùÜííçò Äçìçôñßïõ
14. ÍåñÜéäá, ÓáðíÜ ìßá - Éåñüèåïò Áëåîßïõ

(ÓáðéíÜ), éåñïìüíá÷ïò
Äñßóôåëëá114 êáé
Êáëýâéá ôùí
Âëá÷ïðïéìÝíùí
Ðåðüíá
15. ÓðáñôéÜ êáé Á÷ëÜäé ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834

(äÞìïò Êñåì.
Ëáñßóçò)115
16. Óôõëßäá116 ìßá - ÄÞìïò ÓáêåëëÜñéïò,

ÁèáíÜóéïò êáé ÄçìÞôñéïò
Êïõôæßêïõ êáé ÄçìÞôñéïò
ÓáìáñÜò
ÄÞìïò ÊñåìáóôÞò -
Ëáñßóóçò
17. Ãáñäßêé ôÝóóåñéò - Ïé ßäéïé éåñåßò ôïõ 1834
(Ðåëáóãßá)117
18. ¢ãíáíôç, Ìá÷áëÜò ìßá - ¢íèéìïò ÐáíôáæÞò

êáé ÃÜñâåíç (äÞìïò éåñïìüíá÷ïò
Ðôåëåáôþí)118
19. Ìýëëïé119 ìßá - Êùí/íïò Áðïóôüëïõ
20. ÑÜ÷åò120 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
ÄÞìïò Ðôåëåáôþí
21. Ðôåëåü121 ìßá - Ïé ßäéïé éåñåßò ôïõ 1834
22. ×áìÜêïõ122 ìßá Êùí/íïò Åõáããåëéíüò,

ÄçìÞôñéïò ÊáñáôæÜò,
ÄÞìïò Ðõñáóóïý
23. Óïýñðç123 ìßá - Ïé äýï ðñïçãïýìåíïé ôïõ
1834 êáé ï ÉùÜííçò
Áèáíáóßïõ
ÄÞìïò Ïéôþí
24. ÄáìÜóôá124 ìßá - Ãåþñãéïò Âáóéëåßïõ
25. ÄñáêïóðçëéÜ125 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
26. Åëåõèåñï÷þñé êáé ìßá - ÁíáóôÜóéïò Ðáíáãéþôïõ

Ðñïêïâéíßêï êáé ÉùÜííçò Óßìïõ
(Óêáìíüò)126
27. Ìïó÷ï÷þñé127 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
28. ÌïõóôáöÜìðåú ìßá - Âáóßëåéïò Áíáóôáóßïõ,

(ÇñÜêëåéá)128 ãéïò éåñÝá
ÄÞìïò Ñïäïíôßùí
29. Ðáýëéáíç129 ìßá - ÉùÜííçò Êùíóôáíôßíïõ
êáé ÄçìÞôñéïò ÄÞìïõ,
ãéïò éåñÝá
30. ÃáñäéêÜêé (Ïßôç) êáé ìßá - ÉÜêùâïò Ãåùñãßïõ

Ïìõáëüò (äåí éåñïìüíá÷ïò
õößóôáôáé óÞìåñá)130
ÄÞìïò Äñõüðùí
31. Áëåðüóðéôá, ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
ÂáñäÜôåò êáé
ÓêëõèñÜêé (áíÞêå
óôï äÞìï
Ñïäïíôßùí)131
32. Äýï ÂïõíÜ, ìßá - Ìß÷ïò Êïõìáñéôæéþôçò

Êïõìáñßôóé (áíÞêå
óôï äÞìï Ñïäïíôßùí)
êáé Äåëößíï132
33. ÊïìðïôÜäåò êáé ìßá - ÅõóôÜèéïò Ðáíáãéþôïõ

ÊùóôáëÝîé133
34. ÖñáôæÞ134 ìßá - Åõèýìéïò ÁíÝóôçò

ÄÞìïò ÕðÜôçò
35. ÕðÜôç êáé ôá ãýñù ìßá - Ôñåéò éåñåßò, ïé äýï ßäéïé
÷ùñéÜ Ìðïãïìýëëïõ ôïõ 1834 êáé ï Æá÷áñßáò
(Áñãõñï÷þñé), ÓáêåëëÜñéïò
ÂáóéëéêÜ êáé Óêá
(ÓõêéÜ)135
36. ÊáñõÜ êáé ÌðáîáÀò ìßá - ÄÞìïò ×ñéóôïäïýëïõ

(äåí õößóôáôáé)136
37. ËÜëá (ÑïäùíéÜ)137 ìßá - Ãåþñãéïò Áðïóôüëïõ
38. ÌÜíôåóé (ÐåñéóôÝñé) ìßá - ÄÞìïò ÁíäñÝïõ

êáé ËéÜóêïâï
(Ìåóï÷þñé)138
39. Óìüêïâï (Ðýñãïò)139 ìßá - ÁíäñÝáò Ðáíáãéþôïõ,

ÉùÜííçò Ðáðáäçìçôñßïõ,
40. ÊáóôáíéÜ140 ìßá - ×ñÞóôïò Êùí/íïõ

Áóðñïðïôáìßôïõ
41. ÌåîéÜôåò141 ìßá - Êùí/íïò ÍéêïëÜïõ,

ãéïò éåñÝá
ÄÞìïò Ïìéëáßùí
42. Ãáñäßêé (ÕðÜôçò)142 äýï - ÔñéáíôÜöõëëïò ÉùÜííïõ,
Êþíóôáò ÉùÜííïõ
43. Áñãýñéá143 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
44. ÐïõãêÜêéá144 ìßá - Äýï éåñåßò ïé ßäéïé ôïõ

1834
45. Êõñéáêï÷þñé êáé ìßá - ÄÞìïò Êþíóôáò

Íéêïëßôóé145
46. ÓôÜéá (êáé ÓôÜãéá)146 ìßá - ÉùÜííçò Áíáóôáóßïõ,

ãéïò éåñÝá
ÄÞìïò Ôõìöñçóôïý
47. Ìáõñßëï147 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
48. ÌåñêÜäá148 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834

49. Æéþøç ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834

(Áóðñüêáìðïò)149
50. ÆçìéáíÞ ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834

(Äßêáóôñï)150
51. ÐéôóùôÜ êáé ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834

Ðåñßâëåðôï151
52. ÌåãÜëïò Ìá÷áëÜò ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834

ôïõ ÷ùñéïý ÊÜøç152
53. Äýï Ìá÷áëÜäåò ôïõ ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834

÷ùñéïý ÊÜøç153
ÄÞìïò
Ìáêñáêùìçôþí
54. Âáñõìðüìðé ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
(Ìáêñáêþìç) êáé
Èñåøéìéþôéêá
Êáëýâéá (äåí
õößóôáôáé)154
55. Ãêëáâáíßôóá Þôïé ìßá - ÓáêåëëÜñéïò Áíôþíéïò

ÍÝá Ãéáííéôóïý Êùí/íïõ, ÁèáíÜóéïò
(ëåãüôáí êáé ÉùÜííïõ, ÉùÜííçò
Ãéáííéôóéþôéêá Êùí/íïõ
Êáëýâéá)155
56. Ëõôüóåëï156 ìßá - ÉùÜííçò Áíôùíßïõ
57. ÑïâïëéÜñé157 ìßá - Ãåþñãéïò ÉùÜííïõ,

ãéïò éåñÝá
58. Ðëáôýóôïìï158 ìßá - Ïé ßäéïé éåñåßò ôïõ 1834
59. Ôóïýêá êáé Óêüñëéá ìßá - Ôñåéò éåñåßò, ïé äýï ßäéïé

(ÐôåëÝá)159 ôïõ 1834 êáé ï Êþíóôáò
Ãåùñãßïõ
ÄÞìïò Óðåñ÷éáßùí
60. ÁãÜ (Óðåñ÷åéÜäá) ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
êáé ÊáëéãÜ (äåí
õößóôáôáé)160
61. Ãüñãéáíç (óÞìåñá ìßá - Ãåþñãéïò ÄÞìïõ

åßíáé óõíïéêßá ôçò
Óðåñ÷åéÜäïò)161
62. Ãõöôï÷þñé162 äýï - Ãåþñãéïò Êáëëéíßêïõ,

ÁããåëÞò ×ñÞóôïõ
63. Êëùíß163 ìßá - Ãåþñãéïò ÓôÝñéïõ,

ãéïò éåñÝá
64. Ìðñïýöëéáíç ìßá - Êùí/íïõ ÉùÜííïõ

(Äßëïöï)164 Êáëëßíéêïõ
65. ÐáëáéïâñÜ÷á165 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
66. ÖôÝñç166 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
67. ×áëÞëé ìßá - Ãåþñãéïò ÉùÜííïõ,

(Ìåóïðïôáìßá)167 ãéïò éåñÝá
ÄÞìïò
Ðáñá÷åëùúôþí
68. ÁóâÝóôç168 ìßá - Áðïóôüëçò Ðáíáãéþôïõ,
ãéïò éåñÝá
69. Áìïýñé169 ìßá - ÄçìÞôñçò Êõñßôæçò
70. Áñ÷Üíé170 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
71. ÃäáñìÝíç ÑÜ÷ç ìßá - ÁíáóôÜóéïò Êùí/íïõ

(ÃñáììÝíç)171
72. ÆÝëé (Æçëåõôü)172 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
73. ËéáíïêëÜäé173 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
74. ÄåñâÝí - ÊáñõÜ ìßá - ÄçìÞôñéïò Ðáðá -

(Ìïó÷ïêáñõÜ) êáé Ãåùñãßïõ
Êïýñíïâï
(Ôñßëïöï)174
75. ÌÜêñõóç (ÌÜêñç)175 ìßá - Äýï éåñåßò ïé ßäéïé ôïõ

1834
76. ÊïëïêõèéÜ176 ìßá - Íéêüëáïò Ðáðá -

77. Íåï÷þñé (ÕðÜôçò)177 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
78. ÓÝëéáíç ìßá - ÉùÜííçò Äçìçôñßïõ,

(ÌÜñìáñá)178 ×ñÞóôïò ÉùÜííïõ
79. Äýï ×ïõìÞñãéáíåò ìßá - ÄÞìïò Ðáðá - Èåïäïóßïõ

(ÁíáôïëÞ ÕðÜôçò)179
ÄÞìïò Êõôõíßùí
(Äéïßêçóç
Ðáñíáóóßäïò)
80. Êáóôñéþôéóóá180 ìßá - Ï ßäéïò éåñÝáò ôïõ 1834
Åí êáôáêëåßäé, ç ðñïóùñéíÞ äéáßñåóç ôùí åðéóêïðþí ôïõ Âáóéëåßïõ ôçò ÅëëÜäïò

åß÷å ãéá ôç ìçôñüðïëç ÍÝùí Ðáôñþí êáé ôçí åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ ôéò åîÞò óõíÝðåéåò:
I. Íá êáôáñãçèåß ç ìçôñüðïëç Í. Ðáôñþí
II. Ç åðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ ÷Üíåé ôçí ïíïìáóßá áõôÞ êáé óôï åîÞò èá ïíïìÜæåôáé
åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò.
III. Óôçí åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò ðñïóôÝèçêå ïëüêëçñç ç ðåñéöÝñåéá ôçò
ìçôñïðüëåùò Í. Ðáôñþí åêôüò áðü ôï ÷ùñéü ÐáëáéÜ Ãéáííéôóïý, äéüôé ìåôÜ ôçí
ßäñõóç ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò ôï ÷ùñéü áõôü âñÝèçêå åêôüò ôùí óõíüñùí ôïõ êáé
ðåñéëÞöèçêå óôçí åðéóêïðÞ Èáõìáêïý. Ôï 1836 - 37 ôá ÷ùñéÜ Ðáëáéüêáóôñï êáé
Íåï÷þñé (ÊïóôñéÜäá Þ ÃêïóôñéÜäá) èá õðá÷èïýí ðïëéôéêþò óôç äéïßêçóç Öèéþôéäïò
êáé óõãêåêñéìÝíá óôï äÞìï Ôõìöñçóôïý êáé óôáäéáêÜ åêêëçóéáóôéêþò óôçí
åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò áðïóðþìåíá áðü ôçí åðéóêïðÞ Êáëëéäñüìçò, ðñþçí ËéôæÜò êáé
ÁãñÜöùí181. Åðßóçò ôçí ßäéá ÷ñïíéÜ ôï ÷ùñéü Êáóôñéþôéóóá èá õðá÷èåß ðïëéôéêþò óôç
äéïßêçóç Ðáñíáóóßäïò êáé åêêëçóéáóôéêþò óôçí åðéóêïðÞ Öùêßäïò, áðïóðþìåíï
áðü ôçí åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò (âë. õðïó. 181 ðáñ. 3)
ÔÝëïò ôï 1833 ï Áëìõñüò êáé ôá ÷ùñéÜ ôïõ, ôá ïðïßá áíÞêáí óôç äéêáéïäïóßá ôçò
ðÜëáé ðïôÝ äéáëáìøÜóçò åðéóêïðÞò Æçôïõíßïõ182, èá âñåèïýí åêôüò ôùí óõíüñùí ôïõ
åëëçíéêïý êñÜôïõò êáé èá áðïôåëÝóïõí éäéáßôåñç åðéóêïðÞ ìÝ÷ñé ôï 1844 ïðüôå êáé
èá åíùèïýí ìå ôçí åðéóêïðÞ Èáõìáêïý ðáñáìÝíïíôáò Ýôóé Ýùò ôï 1860183.
Ï êáèïñéóìüò ôçò åðéóêïðéêÞò ðåñéöÝñåéáò ôçò Ëïêñßäïò õðÞñîå äõóêïëüôåñïò,
äéüôé äåí õðÜñ÷åé ÷åéñüãñáöïò êþäéêáò ãéá ôçí åðéóêïðÞ Ëïêñßäïò. ¸ôóé åëëåßøåé
Üìåóùí ðçãþí ÷ñçóéìïðïßçóá êáôáñ÷Þí äýï Ýììåóåò ðçãÝò êáé âÜóåé áõôþí êáé
ìåñéêþí Üëëùí Ýâãáëá ôá óõìðåñÜóìáôÜ ìïõ ãéá ôçí ðåñéöÝñåéá ôçò åðéóêïðÞò
Ëïêñßäïò. Ïé äýï Ýììåóåò ðçãÝò åßíáé: Ôï äéÜôáãìá "Ðåñß óõã÷ùíåýóåùò ôùí äÞìùí
ôçò åðáñ÷ßáò Ëïêñßäïò" ôïõ 1840184 óôï ïðïßï óå ðßíáêá êáôáãñÜöïíôáé ç ïíïìáóßá
êÜèå äÞìïõ, ç ðñùôåýïõóá êáé ôá ÷ùñéÜ ôïõ, êáé ìéá åðéóôïëÞ (á÷ñïíïëüãçôç)185 ôïõ
åðéóêüðïõ Ëïêñßäïò ÁãáèÜããåëïõ ðñïò ôçí É. Óýíïäï.
Ï ðßíáêáò "Ðåñß óõã÷ùíåýóåùò ôùí äÞìùí ôçò åðáñ÷ßáò Ëïêñßäïò" Ý÷åé ùò åîÞò:
1) ÄÞìïò ÁôáëÜíôçò, ÁôáëÜíôç, ÓêÜëá ÁôáëÜíôçò, ÍÞóïò ÁôáëÜíôçò,
Êõðáñßóóé, ÊïëÜêá, ¸îáñ÷ïò, ÓêåíôÝñáãá (óçì. ÌåãáðëÜôáíïò186), Êïâßëéíá
(÷ùñéü äéáëõìÝíï, óÞìåñá åßíáé áãñïôéêÞ ðåñéï÷Þ êáé õðÜãåôáé óôçí êïéíüôçôá
ÌåãáðëÜôáíïõ ìå ôçí ïíïìáóßá "Êïâïõëßíá"), Äñßóðáú (êáé Äñßóìðåú óçì. Áã.

ÂëÜóéïò), ÌïíÞ Áãßùí Áíáñãýñùí äéáëåëõìÝíç, Ãáñäåíßôóá (÷ùñéü äéáëõìÝíï, ïé
êÜôïéêïé Ýêôéóáí ôï Êõðáñßóóé, ç äéÜëõóÞ ôïõ ïëïêëçñþèçêå ìåôÜ ôïí êáôáóôñïöéêü
óåéóìü ôïõ 1894), Ìïýëêéá (ôï ÷ùñéü êáôáóôñÜöçêå êáé äéáëýèçêå ìåôÜ ôïí óåéóìü
ôïõ 1894), ÔæÜñåóé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ÅîÜñ÷ïõ),
ÌðïãäÜíïõ (÷ùñéü äéáëõìÝíï, óÞìåñá áðïôåëåß âïóêüôïðï êáé êáëëéåñãÞóéìç
Ýêôáóç óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ÅîÜñ÷ïõ).
2) ÄÞìïò Äáöíçóßùí, ËéâáíÜôáéò, Áñêßôóá, Ìåëéäþí (óõíïéêéóìüò ôçò
Áñêßôóáò), ÃïëÝìé, Ëïãêüò (êáé Ëïããüò) êáé ÅõëïãéÜ (Ç ÅõëïãéÜ Þôáí Üëëïôå
óõíïéêéóìüò ôçò êïéíüôçôáò ôïõ Áã. Êùíóôáíôßíïõ. Ïé êÜôïéêïß ôïõ åãêáôáóôÜèçêáí
íïôéüôåñá. ÓÞìåñá äéáôçñïýíôáé óôç íÝá èÝóç ïñéóìÝíá óðßôéá êïíôÜ óôï íÝï åèíéêü
äñüìï áìÝóùò ìåôÜ ôï ÷åßìáññï ÎçñéÜò), ìïíÞ Ìåôáìïñöþóåùò (ôï ìïíáóôÞñé áõôü
ôï óõíáíôÜìå áñãüôåñá ùò "ÌïíÞ äéáëõìÝíç Âéëíüâïõ" âñßóêåôáé óôçí ðåñéöÝñåéá
ôçò êïéíüôçôáò Ëéâáíáôþí. Îáíá÷ôßóôçêå êáé óÞìåñá õðÜñ÷åé ùò ìïíÞ, ãéïñôÜæåé óôéò
6 Áõãïýóôïõ), ÊáëáìÜêé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò
¢ãíáíôçò), ¢ãíáíôç (ôÝùò Áã. ÁèáíÜóéïò), ÄçìçôñÜêé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí
ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ¢ãíáíôçò), Ôá÷ôÜëé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü, Üëëïôå
óõíïéêéóìüò ôçò êïéíüôçôáò ¢ãíáíôçò), Âïñëáâüò (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéöÝñåéá
ôçò êïéíüôçôáò Áã. Êùíóôáíôßíïò. Ïé êÜôïéêïß ôïõ åãêáôáóôÜèçêáí íïôéüôåñá óôç
èÝóç ÃñÜäïò), Íåï÷þñé.
3) ÄÞìïò Èñïíßïõ, Êáéíïýñãéï, ÄåñâéóÜäåò (óçì. Áã. Óåñáöåßì), ÑùìÜíé (êáé
ÑïõìÜíé, äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò Êáéíïýñãéïõ), Ìïõñôßôóá
(äéáëõìÝíï ÷ùñéü ìåôáîý ôùí êïéíïôÞôùí Êïìíßíçò, Êáëëéäñüìïõ êáé Ñåããéíßïõ),
Ðáëáéï÷þñé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôç èÝóç ôçò Ëïõôñïðüëåùò ôùí ÊáìÝíùí Âïýñëùí),
ÐéêñÜêé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéï÷Þ ôçò êïéíüôçôáò Êáéíïýñãéïõ êïíôÜ óôïí
ïéêéóìü Èñüíéï), Êüìíéíá, ×Üñìá (óõíïéêéóìüò Ñåããéíßïõ), ÊáèÜñåóé (óçì. ÊáèÜñá
Ñåããéíßïõ), Ñåããßíç, ÊáñõÜ, ÌïíÞ Ìåôáìïñöþóåùò (âñßóêåôáé óôçí ðåñéöÝñåéá ôïõ
óõíïéêéóìïý ÊáñõÜ ôïõ äÞìïõ Êáì. Âïýñëùí. Äéáôçñåßôáé êáé óÞìåñá), Ìïýæéêá
(Üëëïôå êáëýâéá êôçíïôñüöùí óôçí ðåñéöÝñåéá ôïõ óõíïéêéóìïý ÊáñõÜ ôïõ äÞìïõ
Êáì. Âïýñëùí), Áíßâéôæá (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò
Ñåããéíßïõ).
4) ÄÞìïò Èåñìïðõëþí, Ìåíäåíßôóá, Êáñáâßäé, ¢ñíéôóá (äéáëõìÝíï ÷ùñéü ìåôáîý
ôùí ðåñéöåñåéþí ôùí êïéíïôÞôùí Áãßïõ ×áñáëÜìðïõò - Êáëëéäñüìïõ êáé
Ìåíäåíßôóçò), ÊáôïõìÜôáéò (óçì. ÁíÜâñá), Ñïõìåëéüò (õðÞñîå ëéâÜäé ìå
åãêáôÜóôáóç ãåùñãïêôçíïôñüöùí óôá üñéá ôùí êïéíïôÞôùí Áãßáò ÔñéÜäïò êáé
Èåñìïðõëþí), ÌïíÞ ¢ãéïò Ãåþñãéïò (âñßóêåôáé óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò
Ìþëïõ. ÓÞìåñá óôç èÝóç ôïõ óþæåôáé Ýíá ìéêñü åêêëçóÜêé óôç ìíÞìç ôïõ Áãßïõ),
ÌáõñáêÜôáéò (Üëëïôå êáëýâéá èåñéíÞò äéáìïíÞò óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò
Ìåíäåíßôóáò), ËéáðÜôáéò (óçì. ¢ãéïò ×áñÜëáìðïò), ÑåíôóÝñé (óçì. Êáëëßäñïìï),
Ãëïýíéôóá (óçì. Äñéìáßá), Îõëéêüò, Ìþëïò, ¢íôåñáò (óçì. ÓêÜñöåéá), Ðáëáéï÷þñé,
Äáäß (óçì. Áìößêëåéá), ÌïíÞ Äáäßïõ (âñßóêåôáé óå ðëáãéÜ ôïõ Ðáñíáóóïý óôçí
ðåñéöÝñåéá ôïõ äÞìïõ Áìößêëåéáò. Äéáôçñåßôáé êáé óÞìåñá. ÃéïñôÜæåé óôéò 6
Áõãïýóôïõ êáé óôéò 8 Óåðôåìâñßïõ "ôï ÃåíÝóéïí ôçò Èåïôüêïõ").
5) ÄÞìïò Åëáôåßáò, Äñá÷ìÜíé (óçì. ÅëÜôåéá), Ìüäé, ÓïõëÝìðåú (óçì.
Ðáíáãßôóá), Ôïõñêï÷þñé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ÊÜôù
ÔéèùñÝá, ïé êÜôïéêïß ôïõ óõãêáôïßêçóáí ì' áõôïýò ôïõ Êçöéóóï÷ùñßïõ êáé ìÝñïò ôïõ
äéáëõìÝíïõ ÷ùñéïý óõã÷ùíåýôçêå óôï ÷ùñéü Ìüäé), ÓöÜêá, Äüñéæá (êáé Äüñæá,
Äßñæá, Äüñéôóá, äéáëõìÝíï ÷ùñéü ìåôáîý ôùí ÷ùñéþí ÓöÜêáò êáé Ëåõêï÷ùñéïý),
ÌÜíåóé (êáé ÌÜêåóé óçì. Ëåõêï÷þñé), ÌðÝëåóé (êáé Ìðßëåóé óçì. Áíèï÷þñéï),
ÌùñáëÞ (êáé ÌéñáëÞ, Ìåñáëß, óçì. ÐñïöÞôçò Çëßáò), ×ïýìðáâï (äéáëõìÝíï ÷ùñéü
óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ÐñïöÞôç Çëßá. Áðåß÷å áðü ôï ÌùñáëÞ 15´ êáé Þôáí
áêñéâþò áðÝíáíôé óôï ÌðÝëåóé), Êáëéðüäé (Êáëáðüäé), ÁëéóÜ÷ïõ (äéáëõìÝíï ÷ùñéü
óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ÅëÜôåéáò), Ëåýôá (äéáëõìÝíï ÷ùñéü âñéóêüôáí êïíôÜ
óôá åñåßðéá ôçò áñ÷áßáò ÅëÜôåéáò), ÂÜëôåóé (äéáëõìÝíï ÷ùñéü óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò
êïéíüôçôáò Êáëáðïäßïõ), ÌïíÞ Ðñïö. Çëéïý (ðñüêåéôáé ãéá ôï ìïíáóôÞñé ôçò
ïìþíõìçò êïéíüôçôáò ðïõ óÞìåñá áíÞêåé óôï íïìü Âïéùôßáò), ÆÝëé, Âåëßôóá (óçì.
ÔéèùñÝá), Áãßá Ìáñßíá, Ìðåó÷ßíç êáé Ìðåó÷Ýíç (óçì. Ðáñüñéï, ôþñá êïéíüôçôá
ôçò Âïéùôßáò), ÊñáââáíóáñÜò (óçì. ÂáóéëéêÜ, ôþñá êïéíüôçôá ôçò Âïéùôßáò), ÌïíÞ
Áãßáò Ìáñßíçò (äéáôçñåßôáé êáé óÞìåñá. ÃéïñôÜæåé ôç 15ç Áõãïýóôïõ, ôçò ÊïéìÞóåùò
ôçò Èåïôüêïõ)187.
6) ÄÞìïò Ëáñýìíçò, Ìáñôßíï, ÐñïóêõíÜ, Ëïýôæé (êáé Ëïýôóé, óõíïéêéóìüò ôïõ
Ìáñôßíïõ), Ðáýëïõ (óÞìåñá ÷ùñéü ôïõ íïìïý Âïéùôßáò), ÑÜäïõ (÷ùñéü ôþñá ôïõ
íïìïý Âïéùôßáò), ÌÜæé, Ìáëåóßíá, ÌïíÞ Áã. Ãåþñãéïò (óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò
êïéíüôçôáò Ìáëåóßíáò^ êáôáóôñÜöçêå Ýíá ìÝñïò ôïõ ìå ôï óåéóìü ôïõ 1894. ÓÞìåñá
äéáôçñåßôáé êáé ðáíçãõñßæåé óôéò 23 Áðñéëßïõ), ÌïíÞ Áãßáò ÔñéÜäïò (âñßóêåôáé óôçí
ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ÔñáãÜíáò. Äéáôçñåßôáé êáé óÞìåñá, ãéïñôÜæåé ôïõ Áãßïõ
Ðíåýìáôïò), Ìýëïò ôïõ ÆÝêéïõ (óôçí ðåñéï÷Þ ôçò êïéíüôçôáò ËÜñõìíáò 15 þñåò
ðÝñá áðü ôïõò Ìýëïõò ôçò ËÜñìáò), Ìýëïé ËÜñìáò (õðÞñ÷áí ïé ìýëïé ôçò
ËÜñõìíáò, ç ëåéôïõñãßá ôïõò óôáìÜôçóå ôï 1865), Êáëýâéá ÁôáëÜíôçò (äéáëõìÝíïò
óõíïéêéóìüò óôçí ðåñéï÷Þ ìåôáîý ÊïëÜêá êáé ÔñáãáíÜ).
ÁõôÜ ôá ÷ùñéÜ ëïéðüí áíÞêáí ðïëéôéêþò óôç Ëïêñßäá ôï 1840. Ôá åêêëçóéáóôéêÜ
üìùò üñéá äåí óõíÝðéðôáí ìå ôá ðïëéôéêÜ áêüìç êáé ìåôÜ ôçí Ýêäïóç ôïõ ÂÄ ôïõ 1833,
áí êáé åðáíåéëçììÝíùò ôï åß÷å æçôÞóåé ç É. Óýíïäïò áðü ôçí ÊõâÝñíçóç ôïõ
¼èùíá188. Ãéá íá äþóïõìå áðÜíôçóç óôï ðñüâëçìá áõôü, ìáò âïçèÜåé óçìáíôéêÜ ìéá
åðéóôïëÞ ôïõ ÁãáèÜããåëïõ ðñïò ôç Óýíïäï.
Ï ÁãáèÜããåëïò Ýâñéóêå ôçí åðéóêïðÞ ôïõ Üóçìç êáé ìéêñÞ óå óýãêñéóç ìå ôéò
üìïñåò åðéóêïðÝò, ïé ïðïßåò åß÷áí åêôåôáìÝíá üñéá. ÊáôÜ ôç ãíþìç ôïõ ç Üäéêç áõôÞ
ìåôá÷åßñéóç Þôáí áíôßèåôç ìå ôéò õðçñåóßåò ðïõ ðñïóÝöåñå ï ßäéïò ðñïóùðéêÜ óôçí
Åêêëçóßá êáé ôï ¸èíïò. Ãé' áõôü êáô' åðáíÜëçøç æÞôçóå áðü ôç É. Óýíïäï íá
åðåêôáèïýí ôá üñéá ôçò åðéóêïðÞò ôïõ êáé íá ôáõôéóôïýí ìå ôéò ðïëéôéêÝò ðåñéöÝñåéåò
êáé Ýôóé íá äïèïýí óôçí åêêëçóéáóôéêÞ äéïßêçóç ôçò ÅðéóêïðÞò Ëïêñßäïò êáé üëá ôá
÷ùñéÜ, ôá ïðïßá ðïëéôéêþò ìüíï õðÜãïíôáí óôçí åðáñ÷ßá Ëïêñßäïò êáé
óõãêñïôïýíôáí áðü 3.229 ïéêïãÝíåéåò. Ôá äéåêäéêïýìåíá ÷ùñéÜ Þôáí: ôï Äáäß êáé ç
äéáôçñïýìåíç ÌïíÞ ôïõ, ç Âåëßôóá, ôï ÌÜíåóé, ç Áãßá Ìáñßíá, ôï Ìþñáëé, ôï
×ïýìóáâï, ï ¸îáñ÷ïò, ôï Ìáñôßíï, ôï Ìüäé êáé ôï Ìðåó÷Ýíç. Ï ôáõôéóìüò ðïëéôéêÞò
êáé åêêëçóéáóôéêÞò äéïßêçóçò äåí èá ôïí áíÜãêáæå, üðùò ï ßäéïò õðïóôÞñéæå, íá æåé
óå ôáëáéðùñßá êáé Ýó÷áôç áèëéüôçôá.
ÐáñÜ ôéò êáô' åðáíÜëçøç áéôÞóåéò ôïõ ç Óýíïäïò äåí Ýëáâå êáìéÜ áðüöáóç ãéá
ôçí ôáýôéóç ôùí ðïëéôéêþí êáé åêêëçóéáóôéêþí óõíüñùí ôçò åðéóêïðÞò Ëïêñßäïò.
Óõíåðþò ôá ðáñáðÜíù ÷ùñéÜ Ýìåéíáí åêôüò ôçò åðéóêïðÞò Ëïêñßäïò, áí êáé
ðïëéôéêþò áíÞêáí ó' áõôÞ, üóï æïýóå ï ÁãáèÜããåëïò êáé õðÞñ÷å ç åðéóêïðÞ
Ëïêñßäïò. ÐÜíôùò åðß áñ÷éåñáôåßáò ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ Öèéþôéäïò Êáëëßíéêïõ
Êáóôüñ÷ç (1852 - 1877), üôáí ç åðéóêïðÞ Ëïêñßäïò óõã÷ùíåýôçêå ìå ôçí

áñ÷éåðéóêïðÞ Öèéþôéäïò, ôá ÷ùñéÜ áõôÜ õðÜãïíôáí óôçí áñ÷éåðéóêïðÞ Öèéþôéäïò189.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ôá åêêëçóéáóôéêÜ üñéá ôçò åðéóêïðÞò
Ëïêñßäïò ìåôÜ ôç óõãêñüôçóÞ ôçò êáé óõãêåêñéìÝíá ôï 1840, äéÝöåñáí áðü åêåßíá
ôçò ôÝùò åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ. Ïé äéáöïñÝò ôçò ðñþçí êáé íõí
åðéóêïðÞò óõíßóôáôáé óôá åîÞò:
á) Ôþñá óõìðåñéëáìâÜíåôáé ó' áõôÞ ïëüêëçñç ç ðåñéöÝñåéá ôçò ôÝùò åðéóêïðÞò
Ìåíäåíßôóçò.
â) ¸íá ìÝñïò ìüíï ôçò åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò áíÞêåé óôçí åðéóêïðÞ Ëïêñßäïò,
äçëáäÞ ôá ÷ùñéÜ ÌðÝëåóç (Áíèï÷þñé), ÓïõëÝìðåú (óçì. Ðáíáãßôóá), Ëåýôá,
Ôïõñêï÷þñé, Äñá÷ìÜíé (ÅëÜôåéá), Ëïýôæé, Ðáýëï, ÑÜäï, ìÝ÷ñé ôï ÌÜæé, ôç Ìáëåóßíá
êáé ôç ìïíÞ ôïõ Áã. Ãåùñãßïõ. Åêôüò ôùí åêêëçóéáóôéêþí óõíüñùí ôçò åðéóêïðÞò
Ëïêñßäïò âñßóêïíôáé ôá ÷ùñéÜ, ¸îáñ÷ïò, Áãßá Ìáñßíá, ÌÜíåóé (Ëåõêï÷þñé),
Ìðåó÷Ýíç (Ðáñüñéï), ×ïýìðïâï, Ìþñáëé (Ðñïö. Çëßáò), Üëëïôå ÷ùñéÜ ôçò
åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò êáèþò êáé ç õðüëïéðç åêêëçóéáóôéêÞ ðåñéöÝñåéá ôçò ôÝùò
åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ ðïõ ðåñéêëåéüôáí áðü ôï Äßóôïìï, ôá ¢óðñá
Óðßôéá, ôç ìïíÞ ôïõ Ïóßïõ ËïõêÜ, ôï ÊõñéÜêé, ôá Êïýêïõñá, ôïõò Âñáóôáìßôáéò
(ÕøçëÜíôçò) êáé ôçí ÐÝôñá.
ã) Óôá åêôüò ôçò åðéóêïðÞò Ëïêñßäïò ÷ùñéÜ Þôáí êáé ôï Ìáñôßíï, ôï ïðïßï üìùò
áðü ðñéí äåí áíÞêå óôçí åðéóêïðÞ Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ, áëëÜ óôç Èçâþí, êáé ôï
Ìüäé, ç Âåëßôóá (ÔéèùñÝá) êáé ôï Äáäß (Áìößêëåéá), ôá ïðïßá êáé áõôÜ äåí áíÞêáí
óôçí åðéóêïðÞ Äéáõëåßáò, áëëÜ ðéèáíüôáôá óôçí åðéóêïðÞ Óáëþíùí (Öùêßäïò).
ä) ¼ëá ôá ÷ùñéÜ ðïõ äåí áíÞêáí åêêëçóéáóôéêÜ óôçí åðéóêïðÞ Ëïêñßäïò, ôç
÷ñïíéêÞ ðåñßïäï 1833 - 1852, èá åíôá÷èïýí óôçí áñ÷éåðéóêïðÞ Öèéþôéäïò,
ðéèáíüôáôá ìå ôç íÝá åêêëçóéáóôéêÞ äéáßñåóç ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ôï 1852.
Ç óõã÷þíåõóç ôçò åðéóêïðÞò Ëïêñßäïò óôçí áñ÷éåðéóêïðÞ Öèéþôéäïò
ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìå ôï íüìï Ó´ ôïõ 1852 "Ðåñß åðéóêïðþí êáé åðéóêüðùí êáé ðåñß
ôïõ õðü ôïõò åðéóêüðïõò ôåëïýíôïò êëÞñïõ". Óýìöùíá ìå ôï Üñèñï Á´, ï áñéèìüò ôùí
åðéóêïðþí ôçò ÅëëÜäïò ðñïóäéïñßæåôáé óå åéêïóéôÝóóåñéò. Óôï Üñèñï â´ ðáñÜãñáöïò
Ã´ óôï íïìü Öèéþôéäïò êáé Öùêßäïò õößóôáíôáé äýï åðéóêïðÝò. Á) Ç åðéóêïðÞ
Öèéþôéäïò ðåñéëáìâÜíïõóá ôéò åðáñ÷ßåò Öèéþôéäïò êáé Ëïêñßäïò êáé Â) Ç åðéóêïðÞ
Öùêßäïò ìå ôéò åðáñ÷ßåò Ðáñíáóóßäïò êáé Äùñßäïò190.
ÔÝëïò ç óõã÷þíåõóç ôçò åðéóêïðÞò Èáõìáêïý óôçí åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò
ðñáãìáôïðïéÞèçêå üôáí åêäüèçêå ï íüìïò Â×Ä´ ôçò 7/6/1899. Ôï êñÜôïò äéáéñÝèçêå
óå 26 íïìïýò. Ï íïìüò Öèéþôéäïò êáé Öùêßäïò äéáóðÜóôçêå óôïõò íïìïýò Öèéþôéäïò
óõíéóôÜìåíïò áðü ôéò åðáñ÷ßåò Öèéþôéäïò, Ëïêñßäïò êáé Äïìïêïý, ìå Ýäñá ôç Ëáìßá
êáé Öùêßäïò óõíéóôÜìåíïò áðü ôéò åðáñ÷ßåò Ðáñíáóóßäïò êáé Äùñßäïò ìå Ýäñá ôçí
¢ìöéóóá. Ç åðáñ÷ßá Äïìïêïý ðñïóáñôÞèçêå óôï íïìü Öèéþôéäïò áðïóðþìåíç áðü
ôï íïìü Ëáñßóçò191. Ìå ôïí ßäéï íüìï êáôáñãÞèçêå ç åðéóêïðÞ Èáõìáêïý. Ôï Üñèñï
13 ðñïÝâëåðå üôé "ÅêÜóôç ðåñéöÝñåéá íïìïý áðáñôßæåé, óõíïäüò ðñïò ôïõò èåßïõò êáé
éåñïýò êáíüíáò éäßáí åêêëçóéáóôéêÞí äéïßêçóéí, çò ðñïÀóôáôáé Áñ÷éåñåýò åäñåýùí åí
ôç ðñùôåõïýóç ôïõ Íïìïý…". ÅðïìÝíùò, áöïý ç åðáñ÷ßá Äïìïêïý ðñïóáñôÞèçêå
óôï íïìü Öèéþôéäïò ï ïðïßïò áðïôåëïýóå äéêÞ ôïõ åêêëçóéáóôéêÞ äéïßêçóç ìå
ðñïúóôÜìåíï áñ÷éåñÝá, ç åðß áéþíåò äéáëÜìøáóá åðéóêïðÞ Èáõìáêïý áõôïìÜôùò
Ýðáøå íá õðÜñ÷åé. Ï åðßóêïðüò ôçò ÌéóáÞë åê ÊéóóÜìïõ ìåôáôÝèçêå óôçí åðéóêïðÞ
Öáíáñßïõ êáé Èåóóáëéþôéäïò192. Áîéïóçìåßùôï åßíáé üôé, óýìöùíá ìå ôéò ðçãÝò, ç
åðéóêïðÞ Èáõìáêïý åß÷å ðÝíôå äÞìïõò, áðü ôïõò ïðïßïõò ïé ôñåéò ìüíïí õðÜãïíôáí
óôï íïìü Ëáñßóçò, åíþ ïé äýï Üëëïé áíÞêáí óôï íïìü ÔñéêÜëùí193. ÅðïìÝíùò Ýíá
ìÝñïò ôçò åðéóêïðÞò Èáõìáêïý óõã÷ùíåýôçêå óôçí åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò. Ïé Üëëïé
äýï äÞìïé õðÞ÷èçóáí óôçí åðéóêïðÞ Èåóóáëéþôéäïò. Ïé äýï áõôïß äÞìïé Þôáí: 1) Ï
äÞìïò ÌåíåëáÀäïò ìå ôá ÷ùñéÜ Ñåíôßíá, ÐáëáéÜ Ãéáííéôóïý, Óìüêïâï (ËïõôñïðçãÞ),
Èñáøßìé, ËáêñÝóé (Âáèýëáêêïò), ÖùôéÜíá (Áçäïíï÷þñé) êáé ¢ãéïò ÉùÜííçò (Þôáí
óõíïéêéóìüò ôïõ Èñáøéìßïõ). 2) Ï äÞìïò Ôáìáóßïõ ìå ôá ÷ùñéÜ Äñáíßôóá (ÊôçìÝíç),
ÊáÀôóá (ÌáêñõñÜ÷ç), ÐÜðá (Ìåóï÷þñé), ÌðáëáìðáíëÞ (Áóçìï÷þñé), ×áú÷Üë
(óõíïéêéóìüò ôïõ óçìåñéíïý Ëåïíôáñßïõ Êáñäßôóçò), ÁìáñëÜñ (Á÷ëáäéÜ), ÁóëáíÜñ
(ËåïíôÜñé), ×áôóÞ - Åìßñ (óõíïéêéóìüò ôïõ Ëåïíôáñßïõ), ÔáìÜóé (ÁíÜâñá
Êáñäßôóáò) êáé ×áëáìðñÝæé (ÊÝäñïò)194. Ïé ôñåéò äÞìïé ðïõ õðÞ÷èçóáí óôçí
åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò Þôáí: 1) Ï äÞìïò Èáõìáêþí ìå ôá ÷ùñéÜ ÓêÜñìéôóá
(Èáõìáêüò), Âåëåóéþôáé, ¢íù Áãüñéáíç, ÊÜôù Áãüñéáíç (ÅêêÜñá), ÔóéïöëÜñé
(ÓïöéÜäá), ÂáñäáëÞ, Ãéáêáñüìðá (ÁãñáðéäéÜ), Êïæëüìðá, ÐïõñíÜñé, ÔóéáôìÜ
(Ðåôñùôü), Êáñáôóéüëé (Á÷ëáäéÜ), Âïýæé, Ëåýêá. 2) Ï äÞìïò ÎõíéÜäïò ìå ôá ÷ùñéÜ,
ÏìâñéáêÞ, ÄåñåëÞ (Ðåñéâüëé), Ïæåñü (¢ãéïò ÓôÝöáíïò), ÊïñïìçëéÜ, ÄáïõêëÞ
(ÎõíéÜäá). 3) Ï äÞìïò Ìåëéôáßáò ìå ôá ÷ùñéÜ Áâáñßôóá (Ìåëéôáßá), ÄñáìÜëá
(Ìáêñïëåßâáäï), ÌáíôáóéÜ, ÁëÞöáêá (ÊáñõÝò), Äñá÷áíß (ÐïëõäÝíäñé), Íåï÷þñé,
ÐáëáìÜò, ×éëéáäïý (Öéëéáäþíá)1955.
Åí êáôáêëåßäé, ïé äéïéêçôéêÝò ìåôáâïëÝò ôùí öèéùôéêþí åðéóêïðþí ïé ïðïßåò
ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ôá Ýôç 1833, 1852 êáé 1899 óõíÝâáëáí êáôÜ ìåãÜëï ìÝñïò óôç
äéáìüñöùóç ôçò óçìåñéíÞò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò. Ïé ðñïóáñôÞóåéò êáé ïé
áðïóðÜóåéò êÜðïéùí ÷ùñéþí ïé ïðïßåò Ýãéíáí ìåôÜ ôï 1899 åßíáé áíåðáßóèçôåò êáé
äåí åðçñåÜæïõí óçìáíôéêÜ ôçí óçìåñéíÞ åéêüíá ôçò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò. Ãéá ôéò
ðñïóáñôÞóåéò êáé ôéò áðïóðÜóåéò ôùí ÷ùñéþí áõôþí êáèþò êáé ãéá Üëëåò
ðëçñïöïñßåò ðïõ áöïñïýí ôçí éóôïñßá ôçò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò ï áíáãíþóôçò
ìðïñåß íá åíçìåñùèåß áðü ôçí äéðëùìáôéêÞ ìïõ åñãáóßá "Ç åîÝëéîç ôçò ìçôñïðüëåùò
Öèéþôéäïò óôç íåüôåñç (1821 - 1922)" ç ïðïßá èá äçìïóéåõèåß óôï åããýò ìÝëëïí.
ÐáñáðïìðÝò
1. ÖåéäÜ, Éóôïñßá, ô. 1, 806 - 820.
2. ÊïíéäÜñç, Áé ìçôñüðïëåéò, 38 - 39, ×ñ. Ðáðáäïðïýëïõ, "Ï ôßôëïò ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ",
290.
3. ÃÁÊ ô. 13, Åðßóêïðïé êáé Åðéóêïðáß, öÜêåëïò 17, (á÷ñïíïëüãçôï). ÊïíéäÜñç Éóôïñßá,
ô.1, 442 - 443, 513 - 522. Êùíóôáíôéíßäïõ, Ç åí ÅëëÜäé Åêêëçóßá, 12. ÌÜïõåñ, Ï Åëëçíéêüò
Ëáüò, ô.1, 272. Darrouzes, Notitiae, Not.21, 139 - 149 & 126 - 132.
4. Pouqueville, Voyage, ô.4, 68 - 70. ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1982, 124 - 133. Ôïõ éäßïõ, "Åíïñßåò",
1997, 48 - 60.
5. Áðïóôïëüðïõëïõ - Ìé÷áçëÜñç, ÓõíáãùãÞ, 422 - 423. Ðñâë. Ãüíç - Áíôùíüðïõëïõ,
"ÅðéãñáöÞ", 534 - 535, õðïó. 27.
6. Pouqueville, Voyage, ô.4, 82 - 83 êáé ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1982, 124 - 133. Ôïõ éäßïõ,
"Åíïñßåò", 1997, 49 -60.
7. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 81 - 85.
8.Êáìðïýñïãëïõ, Ìíçìåßá, ô.2, 228 - 229, üðïõ ôá äçìïóßåõóå ï Ðáðáäüðïõëïò -
Êåñáìåýò ìå ôïí ôßôëï, "¸ããñáöá ðåñß äýï åðéóêïðþí ôçò ìçôñïðüëåùò Áèçíþí". Ðñâë. Ãüíç,
"Ôá üñéá", 21.

9. Dodwell, Tour, ô.1, 198 - 200. Pouqueville, Voyage, ô.4, 124 - 125, 168. ÊñÝìïõ, ÖùêéêÜ,
ô.3, 14. Ðñâë. Ãüíç, "Ôá üñéá", 23.
10. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 97 - 99.
11. Ãéá ôéò áêñéâåßò ôïðïèåóßåò ôùí ÷ùñéþí ôçò åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ âë.
Ãüíç, "Ôá üñéá", 19 - 35.
12. ×ñéóôïöüñïõ, Ç Ïðïõíôßá Ëïêñßäá, ô.2, 24.
13. ×ñéóôïöüñïõ, Ç Ïðïõíôßá Ëïêñßäá, ô.2, 24.
14. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 103^ "÷ùñßïí ÊáñéÜ. Åäþ åßíáé ôï óýíïñïí üðïõ ÷ùñßæåé ôï
ÔáëÜíôé áðü ôçí Ìðïôïíßôæá". Âë. êáé Pouqueville, Voyage, ô.4, 150.
15. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 103^ "êÜôùèåí ôçò ÊáñõÜò, áñéóôåñÜ ôïõ êüëðïõ åßíáé
÷ùñßïí Íå÷þñé, áõôü åßíáé óýíïñïí ôçò Ðïíôïíßôæáò êáé õðüêåéôáé ó' áõôÞí".
16. Æáêõèçíïý, "ÁíÝêäïôá", 444 - 447. Ãüíç - Áíôùíïðïýëïõ, "ÅðéãñáöÞ", 533. Óðáíïý, "Ôá
÷ùñéÜ", 19 - 20.
17. Óðáíïý, "Ôá ÷ùñéÜ", 19 - 20. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 112. ÖÅÊ 126/2 - 4 - 1883, ÂÄ,
"Ðåñß äéáéñÝóåùò åéò äÞìïõò ôçò êáôÜ ôïí íïìüí Ëáñßóóçò åðáñ÷ßáò Äïìïêïý êáé ÖáñóÜëùí"
31 - 3 - 1883.
18. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 112 üðïõ: "ÁñéóôåñÜ óïõ âëÝðåéò äýï ÷ùñßá ×ñéóôéáíþí ôï
Ýíá ÔæïìÝí êáé ôï Üëëï ÊñéêëÝñ. Ðëçóßïí äå áõôþí áñéóôåñÜ, Ýôåñïí ÷ùñéüí ÔæïöëÜñ" (óçì.
ÓïöéÜäá). Âë. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 202. Ôï ÷ùñéü ÔæïìÝí (Ôóéüìðá) âñéóêüôáí êïíôÜ
óôçí ðåñéï÷Þ üðïõ Þôáí Üëëïôå ôï Í. ÌïíáóôÞñé. Õðáãüôáí óôï äÞìï Èáõìáêþí, ôï 1900 ïé
êÜôïéêïß ôïõ ìåôïßêçóáí óôç ÓïöéÜäá. Óôçí ßäéá ðåñéï÷Þ âñéóêüôáí êáé ôï ÷ùñéü ÊñéêëÝñ
(ÌðåêñéëÝñ). ¼ôáí äçìéïõñãÞèçêáí ïé äÞìïé õðÞñîå Ýíáò áðü ôïõò óõíïéêéóìïýò ôïõ äÞìïõ
Èáõìáêþí. Ôï 1912 ðñïóáñôÞèçêå óôçí êïéíüôçôá ÓïöéÜäïò (Â.Ä. ôçò 29/8/1912, ÖÅÊ 261/31
- 8 - 1912, ô.Á´, ðñâë. ÃÜëëç, "ÅîÝëéîç", 93 - 136.
19. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 112
20. Âë. ÖÅÊ 2 - 4 - 1883, áñ. ö. 126, ÂÄ "Ðåñß ôçò åéò äÞìïõò äéáéñÝóåùò ôçò åí ôù íïìþ
ÔñéêÜëùí åðáñ÷ßá Êáñäßôóçò" 29 - 3 - 1883, 669, äýï äÞìïé ïé ÌåíåëáÀäïò êáé Ôáìáóßïõ
õðüêåéíôáí óôçí åîïõóßá ôçò åðéóêïðÞò Èáõìáêïý. (âë., Ýããñáöï 1652/1134 15 Ïêôùâñßïõ
1893 ðïõ óôÝëíåé ç Óýíïäïò ðñïò ôï Õðïõñãåßï, üðïõ ãñÜöåé üôé ï Óåâ. Åðßóêïðïò Èáõìáêïý
Ý÷åé äýï äÞìïõò óôï íïìü ÔñéêÜëùí). Ðñâë. ÁôÝóç, Éóôïñßá, ô.1, 109. Ãéá ôéò ðáëáéÝò êáé íÝåò
ïíïìáóßåò ôùí ÷ùñéþí ôïõ Äïìïêïý âë. ÄñáêÜêç - Êïýíäïõñïõ, Áñ÷åßá, ô.1, 667 - 685.
21. ÌÜïõåñ, Ï Åëëçíéêüò Ëáüò, ô.2, 500
22. ÃÁÊ, ô.13 ä) Åðßóêïðïé êáé Åðéóêïðáß, ö.15 (1847 - 1849), áðüóðáóìá ôùí Ðñáêôéêþí
ôçò ÂïõëÞò ôçò ÊÈ´ ÓõíåäñéÜóåùò, ÉáíïõÜñéïò 184. Ðñâë., ÐñáêôéêÜ ôùí óõíåäñéÜóåùí ôçò
ÂïõëÞò êáôÜ ôçí ôñßôç Óýíïäï ôçò ðñþôçò ÂïõëåõôéêÞò ðåñéüäïõ, ô.1, åí ÁèÞíáéò 1846, ó. 331
- 332. Ðñâë. Êùíóôáíôéíßäïõ, Ç åí ÅëëÜäé Åêêëçóßá, 11 - 13, üðïõ êáé ðßíáêáò ðåñß ôùí
åðéóêïðþí.
23. ÖÅÊ 6/18 Áðñéëßïõ 1833, áñ. 12, â.ä. 3/15 Áðñéëßïõ 1833
24. ÖÅÊ 1/13 Áõãïýóôïõ 1833, áñ. 23, â.ä. 23 Éïõëßïõ (4 Áõãïýóôïõ) 1833 êáé ÔæùñôæÜôïõ,
Íïìïèåóßá, 75
25. ÖÅÊ 1/13 Áõãïýóôïõ 1833, áñ. 23, â.ä. 15 Éïõëßïõ 1833.
26. ÖÅÊ 38/27 Íïåìâñßïõ (9 Äåêåìâñßïõ) 1833, â.ä. 20 Íïåìâñßïõ (2 Äåêåìâñßïõ) 1833.
Âë. êáé ÔæùñôæÜôïõ, Íïìïèåóßá, 88.
27. ÌÜïõñåñ, Ï Åëëçíéêüò Ëáüò, ô.2, 510
28. ÖÅÊ 20/11/2/12/1833, áñ. 38, Üñèñï Ã´.
29. Ãéá ôéò ðáëáéÝò ïíïìáóßåò ôùí ÷ùñéþí ôçò Öèéþôéäáò, êáèþò êáé óå ðïéïõò äÞìïõò
áíÞêáí âë. ÖÅÊ 28/12/1836, áñ. ö. 80. ÄñáêÜêç - Êïýíäïõñïõ, Áñ÷åßá, ô.1, 686 - 703. Ôóéþíç,
Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 170 åî.
30. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 41/7/2/1834. Ãéá ôá ÷ùñéÜ - åíïñßåò ôçò åðéóêïðÞò Öèéþôéäïò ôï
1834 âë. êáé ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1982, 118 - 133.
31. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 42, 7/2/1834

32. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 43, 7/2/1834
33. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 31, 31/1/1834
34. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 227, 24/3/1834. "á) Áé åíôáýèá åõñéóêüìåíïé äýï Åêêëçóßáé Þôïé
ôçò Áñ÷ïíôéêÞò ôùí Åéóïäßùí êáé ôùí Áãßùí Èåïäþñùí áðü ôçí óÞìåñïí ðáýïõóéí áðü ôï íá
åßíáé ðëÝïí êáèïëéêáß êáé áðïêáèßóôáíôáé ðáñåêêëÞóéá ÷ñçóéìåýïõóé äå ìüíïí åéò éäéáéôÝñáò
ëåéôïõñãßáò êáé ôáò êáèçìåñéíÜò, â) Åéò ôçí ðüëéí ôáýôçí áíáãíùñßæïíôáé êáèïëéêïß ìüíïí äýï,
ï íáüò ôùí Áãßùí Áðïóôüëùí, Þôïé ùò Äåóðïßíçò ëåãüìåíïò êáé ï ôïõ Áãßïõ ÍéêïëÜïõ...".
35. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 227, 24/3/1834.
36. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 227, 24/3/1834.
37. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 136, 27/2/1834
38. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 31, 31/1/1834
39. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 39, 6/2/1834
40. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 225, 24/3/1834
41. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 14, 31/1/1834
42. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 330, 23/4/1834
43. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 221, 24/3/1834, 222/ 24/3/1834 êáé 223/ 24/3/1834
44. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 28, 3/2/1834
45. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 224, 24/3/1834
46. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 48, 10/2/1834
47. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 141, 1/3/1834, 142/ 1/3/1834, 143/ 1/3/1834. Áí êáé åß÷å ôÝóóåñéò
åíïñßåò, ï êþäéêáò ìíçìïíåýåé ôñåéò åöçìÝñéïõò.
48. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 49, 10/2/1834
49. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 29, 31/1/1834
50. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 189, 11/3/1834
51. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 218, 21/3/1834, 219/ 21/3/1834
52. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 191, 12/3/1834 êáé 193/ 13/3/1834. Ïé êÜôïéêïé ôïõ ÷ùñéïý
×áìÜêïõ äçìéïýñãçóáí áñãüôåñá ôá ÷ùñéÜ Á÷ßëëåéï - Ìáãíçóßáò êáé Ãëýöá Öèéþôéäïò. Âë.
ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1982, 133.
53. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 216, 21/3/1834, 217/ 23/3/1834. Ç Óïýñðç ôï 1834 ÷ùñßóôçêå óå
ôñåéò åíïñßåò, áëëÜ ìüíïí äýï áðü áõôÝò êáëýöèçêáí ãéá ôï Ýôïò áõôü.
54. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 288, 14/4/1834. Ãéá ôçí ðáëáéÜ êáé íÝá ïíïìáóßá ôçò
ÄñáêïóðçëéÜò âë. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 177. ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1997, 53.
55. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 30, 2/2/1834
56. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 9, 27/1/1834
57. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 30, 2/2/1834
58. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 31, 3/2/1834
59. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 57, 10/2/1834 êáé 58/ 10/2/1834
60. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 34, 4/2/1834
61. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 179, 27/1/1834. Ôï ÓêëçèñÜêé âñéóêüôáí óôç ðåñéöÝñåéá ôçò
êïéíüôçôáò Äýï Âïõíþí. ÓÞìåñá åßíáé äáóéêÞ ðåñéï÷Þ. Âë. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 177.
62. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 187, 10/3/1834
63. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 13, 31/3/1834
64. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 63, 13/2/1834 êáé 64/ 13/2/1834. Åß÷å ìßá åíïñßá ìå äýï
åöçìÝñéïõò.
65. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 22, 1/2/1834
66. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 149, 1/3/1834
67. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 67, 14/2/1834
68. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 71, 15/2/1834 êáé 72/ 15/2/1834
69. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 184, 10/3/1834, 185/ 10/3/1834 êáé 186/ 9/3/1834
70. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 180, 9/3/1834 êáé 181/ 9/3/1834
71. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 193, 13/3/1834

72. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 234, 29/2/1834
73. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 410, 20/6/1834
74. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 275, 13/4/1834
75. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 274, 13/4/1834. Áðü ôá äýï ÷ùñéÜ Äýï Ìá÷áëÜäåò êáé ÌåãÜëïò
ìá÷áëÜò ôïõ ÷ùñéïý ÊÜøç äçìéïõñãÞèçêáí ôá ÷ùñéÜ ÌåãÜëç ÊÜøç, Ìåóáßá ÊÜøç êáé
áñãüôåñá ÐÝñá ÊÜøç, ç ïðïßá ìåôïíïìÜóôçêå óå Ôõìöñçóôüò. Âë. ÄñáêÜêç - Êïýíäïõñïõ,
Áñ÷åßá, ô.1, 697 & 703. ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1982, 127, õðïó. 71.
76. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 250, 3/4/1834
77. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 293, 14/4/1834
78. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 383, 5/6/1834
79. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 338, 28/4/1834
80. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 257, 8/4/1834
81. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 272, 13/4/1834 êáé 273/ 13/4/1834
82. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 302, 17/4/1834 êáé 330/ 17/4/1834
83. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 253, 8/4/1834 êáé 254/ 8/4/1834
84. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 68, 14/2/1834
85. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 342, 28/4/1834 êáé 341/ 28/4/1834
86. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 261, 8/4/1834
87. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 343, 28/4/1834 êáé 344/ 28/4/1834.
88. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 259, 8/4/1834
89. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 292, 14/3/1834
90. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 246, 31/3/1834
91. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 84, 17/2/1834
92. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 94, 20/2/1834
93. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 92, 20/2/1834 êáé 93/ 20/2/1834
94. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 88, 18/2/1834
95. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 87, 18/2/1834
96. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 234, 27/3/1834 êáé 235/ 27/3/1834
97. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 73, 15/2/1834, 74/ 15/2/1834, 75/ 15/2/1834 êáé 76/ 15/2/1834
98. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 258, 8/4//1834. Äåí ðñüêåéôáé ãéá ôï Íåï÷þñé ôïõ äÞìïõ
Ôõìöñçóôïý, üðùò áíáöÝñåôáé óôçí åñãáóßá ôïõ ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1982, 130, õðïó. 103,
áëëÜ ãéá ôï Íåï÷þñé ÕðÜôçò, ôïõ ôüôå äÞìïõ Êáëëåßùí. Âë. õðïó. 181 ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò.
99. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 260, 8/4/1834.
100. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 864, 31/12/1834, 867/ 31/12/1834, 945/ 15/1/1835 êáé 946/
15/1/1835. Ãéá ôá ÷ùñéÜ - åíïñßåò ôïõ 1835 âë. ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1997, 49 - 60.
101. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 999, 26/1/1835
102. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 863, 31/12/1834
103. Ãéá ôï ÷ùñéü ÁëáìÜíá âë. Öéëéððßäç, Ôá ÐåñéóùèÝíôá, 76, üðïõ ôï ôïðïèåôåß êïíôÜ
óôç ãÝöõñá ìå 30 óðßôéá êïëëßãùí. Âë. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 173.
104. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 862, 31/12/1834
105. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 942, 14/1/1835
106. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 938, 12/1/1835
107. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 963, 19/1/1835
108. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 830, 28/12/1834
109. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 836, 29/12/1834. ÌåôÜ áðü ìåñéêïýò ìÞíåò äéïñßóôçêå Üëëïò
åöçìÝñéïò óôï ÷ùñéü ÔóïõìðáíëÜôá, ï ÅõóôÜèéïò Ïéêïíüìïõ, äéüôé ï ðñïçãïýìåíïò
ðáñáéôÞèçêå. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1253, 10/5/1835.
110. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1406, 12/8/1835
111. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1365, 7/7/1835
112. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1000, 26/1/1835
113. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 873, 5/1/1835

114. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 889, 7/1/1835. Ôï ÷ùñéü ÓáðéíÜ Þôáí êáëýâéá èåñéíÞò äéáìïíÞò
óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò ÍåñÜéäáò. Âë. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 176.
115. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1001, 26/1/1835
116. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 890, 7/1/1835. Ç Óôõëßäá ïñãáíþèçêå óå ìéá åíïñßá ìå äýï
åöçìÝñéïõò.
117. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 912, 10/1/1935
118. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 911, 10/1/1935
119. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 868, 2/1/1835
120. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 981, 21/1/1835
121. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 909, 10/1/1835
122. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 908, 10/1/1835
123. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 910, 10/1/1835
124. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 905, 10/1/1835
125. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 978, 21/1/1835
126. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 893, 8/1/1835
127. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 968, 19/1/1835
128. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 869, 10/1/1835
129. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 917, 11/1/1835
130. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 904, 10/1/1835
131. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1123, 30/3/1835
132. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 984 23/1/1835
133. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 936, 12/1/1835
134. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 918, 11/1/1835. Áñãüôåñá äéïñßóôçêå óõìâïçèüò ôïõ åöçìÝñéïõ
óôï ÷ùñéü ÖñáíôæÞ ï éåñïìüíá÷ïò Èåïäüóéïò Ñßæïõ, ãéá Ýîé ìÞíåò, ï ïðïßïò õðÞñîå êáé øÜëôçò
ôçò åíïñßáò áõôÞò, áñ. ðñùô. 1060, 4/5/1835.
135. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 843, 29/12/1834
136. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 844, 29/12/1834. Ãéá ôï ÷ùñéü ÌðáîáÀò âë. Ã. ËÝëç, "Ôï ôóéöëßêé
ôïõ ÌðáîáÀò", Ö.×. 10 (1989), 35 - 49.
137. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 857, 30/12/1834
138. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 974, 20/1/1835
139. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 973, 20/1/1835
140. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1111, 23/3/1835
141. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 875, 3/1/1835
142. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1029, 5/2/1835
143. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 996, 26/1/1835
144. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1025, 3/2/1835
145. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1072, 9/3/1835
146. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1028, 5/2/1835
147. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1239, 5/5/1835
148. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1169, 16/4/1835
149. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1223, 1/5/1835
150. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1287, 29/5/1835. Ç ÆçìéáíÞ äåí áíáöÝñåôáé óôçí åñãáóßá ôïõ
ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò", 1997, 49 - 60.
151. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 929, 12/1/1835
152. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1080, 14/3/1835. Äåí áíáöÝñåôáé óôçí åñãáóßá ôïõ ÍÜôóéïõ.
153. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1118, 23/3/1835. Êáé áõôü ôï ÷ùñéü äåí ìíçìïíåýåôáé óôçí
åñãáóßá ôïõ ÍÜôóéïõ.
154. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 833, 28/12/1834. Ôá Èñåøéìéþôéêá Êáëýâéá Þôáí êáëýâéá
ãåùñãïêôçíïôñüöùí, óôá üñéá ôùí êïéíïôÞôùí ÖôÝñçò êáé Ãáñäéêßïõ - Ïìéëáßùí, üðïõ
õðÞñ÷áí ôá ÷ùñÜöéá Èñáøßìç. (âë. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 182).
155. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 858, 31/12/1834. Ôá Ãéáííéôóéþôéêá êáëýâéá Þôáí óõíïéêéóìüò
ãåùñãïêôçíïôñüöùí, óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò êïéíüôçôáò Ãéáííéôóïýò. ÓÞìåñá ç ôïðïèåóßá
ëÝãåôáé ÈÝñìá. (âë. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 182).
156. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 925, 11/1/1835.
157. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 924, 11/1/1835
158. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 859, 31/1/1835
159. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 852, 31/12/1834
160. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 848, 28/12/1834
161. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 850, 30/12/1834
162. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 849, 30/12/1834 êáé 851/ 30/12/1834
163. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 845, 29/12/1834
164. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 855, 30/12/1834
165. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1176, 19/4/1835
166. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1009, 29/1/1835
167. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 882, 4/1/1835. Ôï ÌÜñôéï óôï ÷ùñéü ×áëÞëé äéïñßóôçå Üëëïò
éåñÝáò ùò åöçìÝñéïò ï ÄçìÞôñéïò Èåïäþñïõ, Áóðñïðïôáìßôïõ, 1115, 23/3/1835.
168. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 840, 29/12/1834
169. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 941, 13/1/1835. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 982, 21/1/1835.
170. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 841, 29/12/1834
171. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 839, 29/12/1834
172. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 842, 29/12/1834
173. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1043, 9/2/1835
174. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 832, 29/2/1835
175. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 838, 29/12/1834
176. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1185, 20/4/1835
177. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1062, 4/3/1835
178. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1083, 19/4/1835
179. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 1184, 20/4/1835
180. ×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 982, 21/1/1835
181. Ç ðïëéôéêÞ êáé åêêëçóéáóôéêÞ áíïìïéïìïñößá óôç äéïßêçóç êáé äéáßñåóç ôùí äýï
áõôþí ÷ùñéþí äçìéïýñãçóå ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá üðùò áðïäåéêíýïõí ôñßá áíÝêäïôá Ýããñáöá:
1) Óôéò 10 Éáíïõáñßïõ 1838, ï ÄÞìáñ÷ïò Ôõìöñçóôïý ìå ôï õð' áñéè. 456/369 Ýããñáöü ôïõ
ðñïò ôçí Â. Äéïßêçóç Öèéþôéäïò åðéóçìáßíåé: á) üôé ç ðïëéôéêÞ êáé åêêëçóéáóôéêÞ äéïßêçóç ôùí
÷ùñéþí áõôþí áíôéâáßíåé óôï Â. ÄéÜôáãìá ãéá ôç äçìïôéêÞ äéáßñåóç, â) Ý÷ïõí ðñïîåíçèåß
Ýñéäåò êáé öéëïíéêßåò, äéüôé ÷ïñçãïýíôáé äéáæýãéá êáé ãßíïíôáé áöïñéóìïß ãéá ôçí ðáñáìéêñÞ
áéôßá, ã) äçìéïõñãïýíôáé ðïëëÜ ðñïóêüììáôá óôç äçìïôéêÞ äéá÷åßñéóç. Ãéá ôïõò ëüãïõò áõôïýò
ðáñáêáëïýóå íá äéáôá÷èåß ï åðßóêïðïò Êáëëéäñüìçò íá ðÜøåé íá Ý÷åé õðü ôç äéêáéïäïóßá ôïõ
ôá ÷ùñéÜ áõôÜ, ïé äå êÜôïéêïß ôïõò íá óõììïñöùèïýí ìå ôá õðüëïéðá ÷ùñéÜ ôïõ äÞìïõ
Ôõìöñçóôïý ðñïò üöåëïò ôùí çèéêþí áîéþí.
2) Êáôüðéí ôïýôïõ ï äéïéêçôÞò Öèéþôéäáò Ýóôåéëå ôç 13 Éáíïõáñßïõ 1838 ôçí õð' áñéè. 200
áíáöïñÜ ôïõ, ðñïò ôçí åðß ôùí Åêêëçóéáóôéêþí Ãñáììáôåßá, óôçí ïðïßá, áöïý ðñþôá åêèÝôåé
ôç äéáìïñöùèåßóá êáôÜóôáóç ôùí äýï ÷ùñéþí, ðáñáôçñåß üôé åßíáé áíÜãêç ôá ÷ùñéÜ áõôÜ íá
ìåßíïõí åêêëçóéáóôéêþò óôç äéêáéïäïóßá ôçò ÅðéóêïðÞò Öèéþôéäïò, ðñïò áðïöõãÞ óêáíäÜëùí
êáé óõãêñïýóåùí (Ã.Á.Ê., ô.17, Èõñßò 53, Öáê. 13, Êáëëéäñüìçò ÅðéóêïðÞ).
3) Öáßíåôáé üìùò üôé êáé ï åðßóêïðïò Êáëëéäñüìçò äåí Þèåëå íá ÷Üóåé áðü ôç äéêáéïäïóßá
ôïõ ôá ÷ùñéÜ áõôÜ, óýìöùíá ìå ôçí ðïëéôéêÞ äéáßñåóç ôùí åðáñ÷éþí, óå áíôßèåóç ìå ôïí
åðßóêðï Öèéþôéäïò ï ïðïßïò åß÷å ðáñá÷ùñÞóåé ôï ÷ùñéü Êáóôñéþôéóóá ôïõ äÞìïõ
Ìáõñïëéèáñßïõ ôçò åðáñ÷ßáò Ðáñíáóóßäïò óôïí åðßóêïðï Öùêßäïò. (Ç ðïëéôéêÞ äéáßñåóç ôùí
åðáñ÷éþí, åß÷å ãßíåé óôá ôÝëç ôïõ 1836 êáé áñ÷Ýò ôïõ 1837. Âë. ÖÅÊ 28 Äåêåìâñßïõ 1836, áñ.
ö. 80, ðáñÜñôçìá, ó. 38 êáé 40).
Ï ßäéïò ï Öèéþôéäïò ÉÜêùâïò óôéò 12 Ìáñôßïõ 1838, ìå ôï õð' áñéè. 3218/1418 Ýããñáöü ôïõ
ðñïò ôçí É. Óýíïäï, ôçí ðáñáêáëåß íá äéáôÜîåé ôïí Êáëëéäñüìçò íá ðÜøåé íá åðéóêÝðôåôáé ôá
äýï ÷ùñéÜ êáé íá ôá ðáñá÷ùñÞóåé óýìöùíá ìå ôçí ðïëéôéêÞ äéáßñåóç óôçí åðéóêïðÞ
Öèéþôéäïò. Ãéá ôçí éêáíïðïßçóç ôçò ðáñÜêëçóÞò ôïõ áõôÞò åðéêáëåßôáé ôñåéò ëüãïõò: á) üôé ç
åìâÝëåéá ôïõ Êáëëéäñüìçò óôçí åðáñ÷ßá Öèéþôéäïò åßíáé ôñåéò þñåò, â) äåí ìðïñåß íá
äéáôçñçèåß ç åêêëçóéáóôéêÞ ôÜîç, äéüôé ïé éåñåßò ôùí ÷ùñéþí áõôþí ìå ôï ðñüó÷çìá üôé Ý÷ïõí
ôçí Üäåéá ôïõ Êáëëéäñüìçò äéáðñÜôôïõí ðïëëÜ áíôßèåôá ìå ôéò äéáôÜîåéò ôçò Óõíüäïõ, ã) ùò åê
ôïýôïõ, åðåéäÞ ï ßäéïò äåí ìðïñåß íá åëÝãîåé áí ôçñïýíôáé ïé ÓõíïäéêÝò äéáôÜîåéò, ïé êÜôïéêïé
ôïõ äÞìïõ Ôõìöñçóôïý äéáìáñôýñïíôáé ãéá ôç ìç ïìïéüìïñöç åêêëçóéáóôéêÞ äéïßêçóç êáé áðü
ôï ìÝñïò ôïõ Êáëëéäñüìçò. (×. Ê. Ì. ÖÈ., áñ. ðñ. 3214/1418, 12 - 3 - 1838).
182. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá, 82 - 85
183. Í. Ãéáííïðïýëïõ, "Ïé äýï Áëìõñïß", 85. Ôïõ ßäéïõ, "ÅðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ", 312. Óðáíïý,
"Ôá õðïìíÞìáôá" 219 - 220. ÁôÝóç, Éóôïñßá, ô.2, 167, 173.
184. ÖÅÊ 22/18 Äåêåìâñßïõ 1840, â.ä. 1/13 Óåðôåìâñßïõ 1840 "Ðåñß óõã÷ùíåýóåùò ôùí
äÞìùí ôçò åðáñ÷ßáò Ëïêñßäïò".
185. ÁôÝóç, Éóôïñßá, ô.1, 54 - 55. Ï ÁôÝóçò äéáóþæåé ôçí åðéóôïëÞ áõôÞ ôïõ ÁãáèÜããåëïõ
á÷ñïíïëüãçôç. ÏðùóäÞðïôå üìùò èá ðñÝðåé íá ãñÜöôçêå ôç äåêáåôßá ôïõ 1840, äåäïìÝíïõ üôé,
óýìöùíá ìå ôï ÖÅÊ 28/12/1836 áñ. ö. 80, õðÜãïíôáí ðïëéôéêþò óôçí õðïäïßêçóç Ëïêñßäáò
ìüíï ôá ðÝíôå áðü ôá äÝêá ÷ùñéÜ ðïõ äéåêäéêïýóå ï ÁãáèÜããåëïò, üðùò èá äïýìå ðéï êÜôù
óôçí åðéóôïëÞ ôïõ, íá èÝóåé õðü ôçí äéïßêçóç ôçò åðéóêïðÞò ôïõ. ¸ôóé óôï ÖÅÊ ôïõ 1836 áðü
ôá äéåêäéêïýìåíá ÷ùñéÜ áíáöÝñïíôáé ìüíï ôá: ¸îáñ÷ïò, Ìüäé, ×ïýìðáâï, ÌéñáëÞ, ÌÜíåóé.
Åíþ óôï ÖÅÊ 1/13 Óåðôåìâñßïõ 1840 ìíçìïíåýïíôáé êáé ôá õðüëïéðá äéåêäéêïýìåíá ÷ùñéÜ,
üðùò ôá Ìáñôßíï, Âåëßôóá, Äáäß êáé ç äéáôçñïýìåíç ìïíÞ ôïõ Áãßá Ìáñßíá.
186. Ãéá ôá ðáëéÜ êáé íÝá ïíüìáôá ôùí ÷ùñéþí ôçò åðáñ÷ßáò Ëïêñßäáò âë. ÄñáêÜêç -
Êïýíäïõñïõ. Áñ÷åßá 686 - 703. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò, 188 - 202.
187. Ãüíç, "Ôá üñéá", 32
188. ÓôñÜãêá, Åêêëçóßá, ô.1, 104, 108/1
189. ×. Ê. Ì. ÖÈ. Ìüäé, áñ. ðñ. 959/29 - 6 - 1861. ÌïéñáëÞ, áñ. ðñ. 1025/16 - 6 - 1875. Äáäß,
áñ. ðñ. 990/4 - 10 - 1861. ÌïíÞ Äáäßïõ, áñ. ðñ. 75/25 - 7 - 1863. Âåëßôóá, áñ. ðñ. 20/3 - 2 - 1862.
Ìáñôßíï, áñ. ðñ. 103/27 - 9 - 1862. ¸îáñ÷ïò, áñ. ðñ. 97/28 - 8 - 1862. Áãßá Ìáñßíá, áñ. ðñ.
1034/1 - 6 - 1873. ÌÜíåóé, áñ. ðñ. 914/21 - 2 - 1873. Ìðåó÷Ýíç, áñ. ðñ. 1025/2 - 12 - 1861.
190. ÖÅÊ 25/10 - 7 - 1852. Âë. êáé ÔæùñôæÜôïõ, Íïìïèåóßá, 93. Êùíóôáíôéíßäïõ, Ç
äéïéêçôéêÞ äéáßñåóéò, 6.
191. ÖÅÊ 136/8 - 7 - 1899. Â.ä. 6 - 7 - 1899.
192. ÓôñÜãêá, Åêêëçóßá, ô.1, 504 - 505.
193. ÁôÝóç, Éóôïñßá, ô.1, 109 - 111.
194. ÖÅÊ 126/2 - 4 - 1883 ôï ÂÄ ôçò 29çò - 3 - 1883 "Ðåñß ôçò åéò äÞìïõò äéáéñÝóåùò ôçò åí
ôù íïìþ ÔñéêêÜëùí åðáñ÷ßáò Êáñäßôóçò. Ãéá ôá ðáëéÜ êáé íÝá ïíüìáôá ôùí ÷ùñéþí âë.
ÄñáêÜêç - Êïýíäïõñïõ. Áñ÷åßá, ô.1, 667 - 685.
195. ÖÅÊ 66/18 - 2 - 1912, ÂÄ "Ðåñß ïñéóìïý ôùí åíïñéþí ôùí ÷ùñéþí ôïõ äÞìïõ Èáõìáêïý"
ôç 10 - 2 - 1912. ÖÅÊ 86/8 - 2 - 1912, ÂÄ "Ðåñß ïñéóìïý ôùí åíïñéþí ôùí ÷ùñéþí ôïõ äÞìïõ
ÎõíéÜäïò" ôç 28 - 2 - 1912. ÖÅÊ 86/18 - 5 - 1912, ÂÄ "Ðåñß ïñéóìïý ôùí åíïñéþí ôùí ÷ùñéþí ôïõ
äÞìïõ Ìåëéôáßáò" ôç 16 - 4 - 1912.
ÂÑÁ×ÕÃÑÁÖÉÅÓ
Åëë = ÅëëçíéêÜ, éóôïñéêüí ðåñéïäéêüí äçìïóßåõìá åêäéäïìÝíïí êáè' åîÜìçíïí, ÁèÞíáé 1
(1928).
ÅÖÓÐ = Åðåôçñßò Öéëïëïãéêïý Óõëëüãïõ "Ðáñíáóóüò", åí ÁèÞíáéò 1 (1896).
È = Èåïëïãßá, ôñéìçíéáßïí åðéóôçìïíéêüí ðåñéïäéêüí åí ÁèÞíáéò 1 (1923)
ÈÇ = Èåóóáëéêü Çìåñïëüãéï, ðåñéïäéêÞ Ýêäïóç ôçò ËÜñéóáò 1 (1980)

Ë× = ËïêñéêÜ ×ñïíéêÜ, åôÞóéá Ýêäïóç åôáéñåßáò éóôïñéêþí êáé ëáïãñáöéêþí åñåõíþí
ÁôáëÜíôçò (Å.É.Ë.Å.Á.) ÁèÞíá 1 (1995)
ÖÅÊ = Öýëëï Åöçìåñßäáò ôçò êõâåñíÞóåùò
Ö× = ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ, åôÞóéá öéëïëïãéêÞ Ýêäïóç, åí Ëáìßá 1 (1980)
×ÅÄ = ×ñïíéêÜ ôçò Åðáñ÷ßáò Äïìïêïý, åôÞóéá Ýêäïóç ôïõ "Ëáïãñáöéêïý ïìßëïõ
Äïìïêïý" Äïìïêüò 1 (1980)
×ÊÌ ÖÈ = ×åéñüãñáöïò Êþäéêáò ôçò Ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò.
ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ
Áðïóôïëïðïýëïõ-Ìé÷áçëÜñç, ÓõíáãùãÞ = Ä. Áðïóôïëïðïýëïõ - Ð. Ìé÷áçëÜñç, Ç
ÍïìéêÞ ÓõíáãùãÞ ôïõ Äïóßèåïõ, ìéá ðçãÞ êáé Ýíá ôåêìÞñéï Á´, ÁèÞíá 1987.
ÁôÝóç, Éóôïñßá = Âáóéëåßïõ ÁôÝóç, Åðßôïìïò åðéóêïðéêÞ éóôïñßá ôçò Åêêëçóßáò ôçò
ÅëëÜäïò áðü ôïõ 1833 ìÝ÷ñé óÞìåñïí, ô.1, (1948), ô.2 (1953), ô.3 (1969).
ÃÁÊ 13 = Ôá ðåñéå÷üìåíá ôùí ÃÁÊ, ôüìïò 3, ÌÝñïò ôñßôïí, êáôÜëïãïé êáé åõñåôÞñéá ôùí
óõëëüãùí (óåéñÜ Ã´), ÁèÞíáé 1974. Â´ ÊáôÜëïãïé Ïèùíéêïý áñ÷åßïõ. 111. Ãñáììáôåßá
åêêëçóéáóôéêþí êáé ðáéäåßáò (1833 - 1862). É. Åêêëçóéáóôéêþí. Á´ ÉåñÜ Óýíïäïò öáê. 2 (1840
- 1849). Ä. Åðßóêïðïé êáé Åðéóêïðáß, öáê. 12 (1837 - 1839) öáê. 15 (1847 - 1849), öáê. 17
(Á÷ñïíïëüãçôá).
ÃÁÊ 17 = Äçìüóéá áñ÷åßá - áñ÷åéáêÝò óõëëïãÝò (Éïýíéïò 1989 - ÌÜñôéïò 1990), ÁèÞíá
Éïýëéïò 1990. ÓõíïðôéêÞ áíáãñáöÞ èåìÜôùí ôïõ áñ÷åßïõ ôçò "Ãñáììáôåßáò Åêêëçóéáóôéêþí
êáé Äçìïóßïõ Åêðáéäåýóåùò" (1833 - 1848). ÊëÜäïò Á´ Åêêëçóéáóôéêþí (êáé ãåíéêþí
èåìÜôùí). Èõñßò 53, öáê. 13, Êáëëéäñüìçò åðéóêïðÞ. Èõñßò 70, öáê. 13, Ëïêñßäïò åðéóêïðÞ.
Èõñßò 88, öáê. 24, ÍÝùí Ðáôñþí ÅðéóêïðÞ. Èõñßò 106, öáê. 3, Öèéþôéäïò åðéóêïðÞ.
ÃáëëÞ, "ÅîÝëéîç" = Ê.Ä. ÃáëëÞ, "Ç äéïéêçôéêÞ êáé ðëçèõóìéáêÞ åîÝëéîç ôçò åðáñ÷ßáò
Äïìïêïý", ×ÅÄ 5 (1992), 93 - 136.
Ãéáííïðïýëïõ, "Ïé äýï Áëìõñïß", = Í. Ãéáííïðïýëïõ, "Ïé äýï ìåóáéùíéêïß Áëìõñïß êáé ï
íõí", ÅÓÖÐ 8 (1904), 65 - 92.
Ãéáííïðïýëïõ, "ÅðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ", = Í.É. Ãéáííïðïýëïõ, "ÅðéóêïðÞ Æçôïõíßïõ
(Ëáìßáò)", ÅÓÖÐ 10 (1914), 308 - 312.
Ãüíç - Áíôùíïðïýëïõ, "ÅðéãñáöÞ" = Ä.Â. Ãüíç - Í.Ê. Áíôùíïðïýëïõ, "ÅðéãñáöÞ óôçí
åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ ÍéêïëÜïõ Áóðñüêáìðïõ Öèéþôéäáò (1738)", È 65 (1994), 518 - 537.
Ãüíç, "Ôá üñéá" = Ä. Ãüíç, "Ôá üñéá ôçò åðéóêïðÞò Äéáõëåßáò êáé Ôáëáíôßïõ óôá ôÝëç ôïõ
16ïõ áéþíá (1572)", Ë× 2 (1996), 19 - 35.
Darrouzés, Notitiae = J. Darrouzés, Notitiae episcopatuum ecclesiae Constantinpolitanae.
Texte critique, introduction et notes, Paris 1981 [Geographie ecclesiastique de l' empire byzan-
tine, tome 1].
Dodwell, Tour = Ed. Dodwell, A classical and topographical tour through Greece, during
the years 1801, 1805 and 1806, ô. 1 - 2, London 1819.
ÄñáêÜêç - Êïýíäïõñïõ, Áñ÷åßá = Á.È. ÄñáêÜêç - Ó.É. Êïýíäïõñïõ, Áñ÷åßá ðåñß
óõóôÜóåùò êáé åîåëßîåùò ôùí äÞìùí êáé êïéíïôÞôùí 1836 - 1939 êáé ôçò äéïéêçôéêÞò äéáéñÝóåùò
ôïõ êñÜôïõò, ÁèÞíá 1939.
Æáêõèçíïý, "ÁíÝêäïôá" = Ä.Á. Æáêõèçíïý, "ÁíÝêäïôá ðáôñéáñ÷éêÜ Ýããñáöá ôùí ÷ñüíùí
ôçò Ôïõñêïêñáôßáò (1593 - 1798)". Åêäéäüìåíá åê Ðáñéóéíþí êùäßêùí, Åëë. 3 (1930), 421 - 457.
Êáìðïýñïãëïõ, Ìíçìåßá = Ä. Êáìðïýñïãëïõ, Ìíçìåßá ôçò Éóôïñßáò ôùí Áèçíáßùí, ô. 1 -
3, åí ÁèÞíáéò 1889 - 1892.
ÊïíéäÜñç, Áé ìçôñïðüëåéò = Ãåñ. É. ÊïíéäÜñç, Áé ìçôñïðüëåéò êáé áñ÷éåðéóêïðáß ôïõ
Ïéêïõìåíéêïý Ðáôñéáñ÷åßïõ êáé ç ôÜîéò áõôþí, ô.1, ôåý÷ïò Á´, ÁèÞíá 1934.
ÊïíéäÜñç, Éóôïñßá = Ã. ÊïíéäÜñç, ÅêêëçóéáóôéêÞ Éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò. Áðü ôçò éäñýóåùò
ôùí Åêêëçóéþí áõôÞò õðü ôïõ Áðïóôüëïõ Ðáýëïõ ìÝ÷ñé óÞìåñïí 49/50 - 1951, ô.1, ÁèÞíáé 1954
- 1960, ô.2, ÁèÞíáé 1970.

ÊñÝìïõ, ÖùêéêÜ = Ã.Ð. ÊñÝìïõ, ÖùêéêÜ. Éóôïñßá ôçò åí ôç Öùêßäé ìïíÞò ôïõ ïóßïõ ËïõêÜ
ôïõðßêëçí Óôåéñéþôïõ, ô. 1 - 3, åí ÁèÞíáéò 1880.
Êùíóôáíôéíßäïõ, Ç äéïéêçôéêÞ äéáßñåóéò = Åìì. Êùíóôáíôéíßäïõ, Ç äéïéêçôéêÞ äéáßñåóéò
ôçò áõôïêåöÜëïõ Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò êáôÜ ôï Â´ Þìéóõ ôïõ ÉÈ´ áéþíïò (1852 - 1899).
ÁèÞíáé 1968, áíÜôõðï áðü ôï Ðüíçìá Åýãíùìïí (1969), 417 - 425.
Êùíóôáíôéíßäïõ, Ç åí ÅëëÜäé Åêêëçóßá = Åìì. Êùíóôáíôéíßäïõ, Ç åí ÅëëÜäé Åêêëçóßá
êáôÜ ôçí åðáíáóôáôéêÞí êáé ôçí ìÝ÷ñé ôçò áößîåùò ôïõ ¼èùíïò ìåôáâáôéêÞí åðï÷Þí (1821 -
1833), åí ÁèÞíáéò 1970.
Mauer Georg Ludwig von, Das grieckische Volk in ofentlicher, Kirchlicher und priva-
trechtlicher Beziehung, vor und nach Freiheits Kampfe Bis zum 31. Juli 1934. Bd. 1 - III,
Heidelberg 1935. ÅëëçíéêÝò ìåôáöñÜóåéò:
1. Õðü ×ñ. ÐñÜôóéêá - Åõóô. ÊáñáóôÜèç: Ãåùñãßïõ Ëïõäïâßêïõ öïí ÌÜïõåñ, Ï
Åëëçíéêüò ëáüò åéò ôáò ó÷Ýóåéò ôïõ äçìïóßïõ, åêêëçóéáóôéêïý êáé éäéùôéêïý äéêáßïõ, ðñï ôïõ
Áðåëåõèåñùôéêïý Áãþíïò êáé ìåôÜ áõôüí ìÝ÷ñé ôçò 31çò Éïõëßïõ 1834, ÁèÞíáé 1943, ô. Á´- Â´.
ï Á´ õðü ÊáñáóôÜèç, ï Â´ õðü ÐñÜôóéêá.
2. Õðü ¼ëãáò ÑïìðÜêç: ÌÜïõñåñ, Ï Åëëçíéêüò Ëáüò = Ãê. Ë. ÌÜïõñåñ, Ï Åëëçíéêüò
Ëáüò. Äçìßóï, éäéùôéêü êáé åêêëçóéáóôéêü äßêáéï áðü ôçí Ýíáñîç ôïõ Áãþíá ãéá ôçí
áíåîáñôçóßá ùò ôçí 31 Éïõëßïõ 1834, ×áúäåëâÝñãç 1835. ÅéóáãùãÞ, åðéìÝëåéá, ó÷ïëéáóìüò
ÔÜóïõ ÂïõñíÜ, åêäüóåéò Áöþí Ôïëßäç, ÁèÞíá 1976.
ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò" = Ä. ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò êáé åöçìÝñéïé ôçò åðéóêïðÞò Æçôïõíßïõ
(Ëáìßáò) êáôÜ ôï 1834", Ö× 3 (1982), 124 - 133.
ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò" = Ä. ÍÜôóéïõ, "Åíïñßåò êáé åöçìÝñéïé ôçò åðéóêïðÞò Æçôïõíßïõ
(Ëáìßáò) êáôÜ ôï 1835", Ö× 18 (1997), 49 - 60.
Ðáðáäïðïýëïõ, "Ï ôßôëïò ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ" = ×ñõóïóôüìïõ Ðáðáäïðïýëïõ,
Áñ÷éåðéóêüðïõ Áèçíþí, "Ï ôßôëïò ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ, éóôïñéêüí óçìåßùìá", È 13 (1935), 289
- 295.
Pouqueville, Voyage = F.C.H.L. Pouqueville (1770 - 1838), Voyage de la Grece, avec cartes,
unes et figures. Deuxieme edition revue, corrigee et augmentee, Vols 1 - 6, Paris chez Firmin
Didot 1826 - 1827.
Óðáíïý, "Ôá õðïìíÞìáôá" = Ê. Óðáíïý, "Ôá õðïìíÞìáôá åêëïãÞò Ýîé åðéóêüðùí ôïõ
Ãáñäéêßïõ (1707 - 1860), Å´ Ôï õðüìíçìá ôçò åêëïãÞò ôïõ ¢íèéìïõ Â´ (1839)", ÈÇ 26 (1994), 209
- 221.
Óðáíïý, "Ôá ÷ùñéÜ", = Ê. Óðáíïý, "Ôá ÷ùñéÜ ôïõ Äïìïêïý êáé ôá ïíüìáôá ôùí áöéåñùôþí
ôïõò óôçí Á´ ÃñáöÞ ôçò ðñüèåóçò ôçò Ñåíôßíáò ãýñù óôá 1640", ×ÅÄ 7 (1996), 18 - 20.
ÓôñÜãêá, Åêêëçóßá = Èåüêëçôïõ Á. ÓôñÜãêá, Åêêëçóßá ôçò ÅëëÜäïò, éóôïñßá åê ðçãþí
áøåõäþí 1817 - 1967, ô.1 (1969), ô.2, (1970), ô.3 (1971), ô.4 (1972), ô.5 (1974), ô.6 (1980).
ÔæùñôæÜôïõ, Íïìïèåóßá = ÂáñíÜâá ÔæùñôæÜôïõ (Ìçôñïð. Êßôñïõò), Ç ÊáôáóôáôéêÞ
Íïìïèåóßá ôçò Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò áðü ôçò óõóôÜóåùò ôïõ Åëëçíéêïý Âáóéëåßïõ, Åí
ÁèÞíáéò 1967.
Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò = Ð.É. Ôóéþíç, Ï íïìüò Öèéþôéäáò. ÐñïâëÞìáôá - äõíáôüôçôåò
- ðñïïðôéêÝò, ÁèÞíá 1993.
ÖåéäÜ, Éóôïñßá = Âë. ÖåéäÜ, ÅêêëçóéáóôéêÞ Éóôïñßá, ô. 1 - 2, ÁèÞíáé 1994.
Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá = Á. Öéëéððßäç, Ôá ðåñéóùèÝíôá Ýñãá ôïõ…..ÌåñéêÞ
Ãåùãñáößá - Âéâëßïí çèéêüí, åêä. È. Ê. ÓðåñÜíôóá êáé åðéìÝëåéá áñ÷éì. ÖéëáñÝôïõ ÂéôÜëç,
ÁèÞíáé 1978.
×åéñüãñáöïò êþäéêáò ôçò ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò (ðñþçí åðéóêïðÞò Æçôïõíßïõ) ôùí
åôþí 1834 - 1835, 1838, 1861 - 1864, 1869 - 1877.
×ñéóôïöüñïõ, Ç Ïðïõíôßá Ëïêñßäá = Ì. Ê. ×ñéóôïöüñïõ, Ç Ïðïõíôßá Ëïêñßäá êáé ç
ÁôáëÜíôç. ÌíÞìåò êáé ìáñôõñßåò, ÌÝñïò äåýôåñï, ÁèÞíá 1993.
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ
(×Üñôåò - ðñùôüôõðá Ýããñáöá)
ÅðéóôïëÞ ôïõ ÄéïéêçôÞ Öèéþôéäïò ðñïò ôçí åðß ôùí Åêëçóéáóôéêþí Ãñáììáôåßá ùò
ðñïò ôçí åêêëçóéáóôéêÞ åîÜñôçóç ôùí ÷ùñéþí Íåï÷ùñßïõ êáé ÐáëáéïêÜóôñïõ áðü
ôçí åðéóêïðÞ Öèéþôéäïò. ( Ã.Á.Ê. 17, Èõñßò 53, ÖÜê. 19, Êáëëéäñüìçò åðéóêïðÞ)
ÅðéóôïëÞ ôïõ Öèéþôéäïò Éáêþâïõ ðñïò ôçí É. Óýíïäï ãéá ôçí ðáñá÷þñçóç ôùí
÷ùñéþí Íåï÷ùñßïõ êáé ÐáëáéïêÜóôñïõ óôçí åðéóêïðÞ ôïõ. (×.Ê.Ì. ÖÈ. 1838).
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
Êþóôáò ÃáëëÞò
éóôïñéêüò - åñåõíçôÞò
ÈÅÌÁ
ÁÐÏ ÔÇÍ ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÇ ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÇÓ ÖÈÉÙÔÉÄÁÓ
Ç ÐÑÙÔÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÓÔÇ ÖÈÉÙÔÉÄÁ ÓÔÁ ÌÅÓÁ ÔÏÕ ÉÈ´ ÁÉÙÍÏÓ
1842: Äéïñéóìüò Áíôáðïêñéôïý ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò ôçò ÅëëÜäáò óôç Ëáìßá.
1860: ºäñõóç êáé ëåéôïõñãßá ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò Ëáìßáò.
Å ßíáé ãíùóôü üôé ôï áñ÷áéüôåñï áëëÜ êáé óçìáíôéêüôåñï ôñáðåæéêü ßäñõìá ôçò
ÅëëÜäáò, ôïõ ïðïßïõ ç äçìéïõñãßá êáé ç åîÝëéîç óõíäÝïíôáé óôåíþò ìå ôçí
ïéêïíïìéêÞ æùÞ êáé áíÜðôõîç ôçò ÷þñáò, åßíáé ç ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäáò.
Ï åîáßñåôïò ðïëéôéêüò êáé ìåãÜëïò ¸ëëçíáò ÉùÜííçò Êáðïäßóôñéáò åãíþñéæå üôé
Ýíáò áðü ôïõò êõñéïôÝñïõò óõíôåëåóôÝò ôçò áíáðôýîåùò ôçò ïéêïíïìßáò ìéáò ÷þñáò
åßíáé ç ïñãÜíùóç ôçò Ðßóôåùò ç ïðïßá, üðùò åßíáé ãíùóôü, áóêåßôáé êõñßùò ìå ôá
ôñáðåæéêÜ éäñýìáôá. ¸óðåõóå ëïéðüí ï Êáðïäßóôñéáò óôçí ßäñõóç, ôï 1828, ôçò
ÅèíéêÞò ×ñçìáôéóôçñéáêÞò ÔñáðÝæçò. ¼ìùò ç ÔñÜðåæá áõôÞ Ýðáøå íá ëåéôïõñãåß ôï
1834. ÌåôÜ ôç äéÜëõóÞ ôçò Üñ÷éóå ç ôüôå êõâÝñíçóç äéáðñáãìáôåýóåéò ìå
êåöáëáéïý÷ïõò -êõñßùò ôïõ åîùôåñéêïý- ãéá ßäñõóç íÝáò ÔñáðÝæçò. Ïé
äéáðñáãìáôåýóåéò áõôÝò ðÞñáí áñêåôü ÷ñüíï ÷ùñßò áðïôÝëåóìá ïðüôå åìöáíßóôçêå
ï öéëÝëëçíáò Åëâåôüò Ôñáðåæßôçò ÉùÜííçò ÅûíÜñäïò ï ïðïßïò Ýóôåéëå óôçí ÅëëÜäá
óôï ößëï ôïõ Ãåþñãéï Óôáýñïõ êåöÜëáéï 500.000 äñ÷. êáé óõã÷ñüíùò áðü êïéíïý ïé
äýï Üíäñåò êáôüñèùóáí íá ðåßóïõí ôçí êõâÝñíçóç íá óõíäñÜìåé õëéêþò ôçí
ðñïôåéíüìåíç ôñÜðåæá áãïñÜæïíôáò 1.000 ìåôï÷Ýò áîßáò åíüò åêáôïììõñßïõ.
¸ôóé ìå íüìï ôçò 30Þò Ìáñôßïõ 1841 óõóôÞèçêå ç ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäáò
ìå êåöÜëáéï 5.000.000 äñá÷ìþí. ÌåôÜ ôéò ðñïðáñáóêåõáóôéêÝò åñãáóßåò êáé ôçí
åããñáöÞ ìåôü÷ùí ãéá êåöÜëáéï 3.400.000 äñá÷ìþí ç ÔñÜðåæá Ýêáíå Ýíáñîç
åñãáóéþí ôçò óôéò 22 Éáíïõáñßïõ 1842. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ôï ãåãïíüò üôé óå
ëéãüôåñï áðü äýï ìÞíåò áðü ôç ëåéôïõñãßá ôçò ç ÔñÜðåæá äéüñéóå Åéäéêüí
ÁíôáðïêñéôÞí ôçò óôç Ëáìßá. Óôçí áñ÷Þ åðñüôåéíå, äéá ôïõ Äéïéêçôïý ôçò
Öèéùôéäïöùêßäáò Ð. Ëéäùñßêç ôçí áíôáðüêñéóç óôïí ìåãáëïêôçìáôßá ×ñÞóôï
ÔæÜëç, ï ïðïßïò üìùò äåí ôç äÝ÷èçêå êáé ç ÔñÜðåæá ìå Ýããñáöü ôçò áðü 16 - 3 - 1842
äéüñéóå ôïí ÁíáóôÜóéï Â. ÊáñÝôæç, ðñïúóôÜìåíï ôïõ ôá÷õäñïìåßïõ Ëáìßáò. Ï
ÊáñÝôæçò áìÝóùò áðÜíôçóå óôç äéåýèõíóç ôçò ÔñáðÝæçò ìå ôï áðü 18 - 3 - 1842
ðñþôï Ýããñáöü ôïõ ç áñ÷Þ ôïõ êåéìÝíïõ ôïõ ïðïßïõ Ý÷åé ùò åîÞò: "Äéá ôïõ õð' áñ.
785/16 ôïõ ôñÝ÷ïíôïò ìçíüò åããñÜöïõ ôçò åßäïí åõ÷áñßóôùò üôé ç Äéåýèõíóéò
åõçñåóôÞèç íá ìå ôéìÞóç ìå ôïí äéïñéóìüí Åéäéêïý êáôÜ ôç Öèéþôéäá Áíôáðïêñéôïý
ôçò. Óðåýäù íá åêöñÜóù ðñïò ôçí Äéåýèõíóéí ôá áéóèÞìáôá ôçò åõãíùìïóýíçò ìïõ
äéá ôçí ôéìÞí ôáýôçí êáé ôçí ðñïò åìÝ ðåðïßèçóßí ôçò…". Óôï Ýããñáöï áõôü ï
ÊáñÝôæçò áíÝöåñå üôé åðåéäÞ Þôáí ÐñïúóôÜìåíïò ôïõ Ôá÷õäñïìåßïõ, äçëáäÞ
äçìüóéïò õðÜëëçëïò, åæÞôçóå ôçí Üäåéá ôçò ÐñïúóôáìÝíçò áñ÷Þò ãéá ôçí Üóêçóç ôùí
êáèçêüíôùí ôïõ Áíôáðïêñéôïý. Óôç óõíÝ÷åéá ïñêßóôçêå åíþðéïí ôïõ äéïéêçôïý
Ëéäùñßêç êáé ðñüôåéíå ùò ÅêôéìçôÝò (äçëáäÞ áõôïýò ðïõ èá åêôéìïýóáí, ãéá
ëïãáñéáóìü ôçò ÔñáðÝæçò ôçí áîßá ôùí êôçìÜôùí ðïõ èá ðñïóÝöåñáí ïé ðéóôïý÷ïé
Ç ðñþôç ÔñÜðåæá óôç Ëáìßá 209
ãéá ôçí åããñáöÞ õðïèÞêçò ðñïò áóöÜëåéá ôùí äáíåßùí ôïõò) ôïõò ðáñáêÜôù:
1. ÉùÜííç Ãêüãêá, êôçìáôßá, Ëáìßá
2. Ãåþñãéï ÃêñéæÜíï, ëï÷áãü ôçò öÜëáããïò êáé ÄÞìáñ÷ï Áìáëéïõðüëåùò
3. Ãåþñãéï Êñßôæá, êôçìáôßá, Ëáìßá
4. Áíáãíþóôç Áñãõñüðïõëï, êôçìáôßá, Ìïó÷ï÷þñé
5. Áíáãíþóôç Ðáëçïñïýôá, Äçìïôéêü Óýìâïõëï Ðáýëéáíçò
6. ÄçìÜêç ÉåñïìíÞìïíá, êÜôïéêï ÕðÜôçò, ðñþçí Âáóéëéêü ¸öïñï êáé ÄéïéêçôÞ
Åõñõôáíßáò
7. ÌÞôæï ØáñÜ, êôçìáôßá, Óïýñðç, Äçìïôéêü Óýìâïõëï
8. ÉùÜííç Ó÷éíÜ, êôçìáôßá, ÄÞìáñ÷ï ×áìÜêïõ
9. ×ñéóôüäïõëï ÔæéÜêá, êôçìáôßá, ÕðÜôç
10. Äïýêá Ößëùíá, Óôõëßäá, õðïëï÷áãü ÂáóéëéêÞò öÜëáããïò
11. Áíáãíþóôç Æùñïãéáííßäç, Ìáõñßëï
Ï ÊáñÝôæçò ðáñÝìåéíå ùò ÁíôáðïêñéôÞò ôçò ÔñáðÝæçò óôç Ëáìßá ìÝ÷ñé ôïõ

èáíÜôïõ ôïõ äçëáäÞ ìÝ÷ñé 7 - 7 - 1847. Óôç óõíÝ÷åéá êáé ãéá äýï ìÞíåò õðÞñîå
êÜðïéïò ìåôáâáôéêüò êáé ôåëéêþò áíÝëáâå ï ÉùÜííçò ÐÝôñïõ äéêçãüñïò óôç Ëáìßá
êáé ìåôÝðåéôá ðëçñåîïýóéïò Öèéùôéäïöùêßäáò óôçí ÅèíïóõíÝëåõóç ôïõ 1862. Ï
ÐÝôñïõ ðáñÝìåéíå ùò ÁíôáðïêñéôÞò ìÝ÷ñé ôï 1860 ðïõ éäñýèçêå ôï õðïêáôÜóôçìá ôçò
ÔñáðÝæçò, äçëáäÞ åðß 13 ÷ñüíéá.
Ç áðïóôïëÞ ôïõ Áíôáðïêñéôïý ôçò ÔñáðÝæçò öõóéêÜ Þôáí åê ôùí ðñáãìÜôùí
ðåñéïñéóìÝíç. ¼ìùò Ýëõíå ôá ðñïâëÞìáôá áñêåôþí ðïõ ðñïóÝöåõãáí óôçí ÔñÜðåæá
ãéá äáíåéóìü. Áðü ôïõò ðñþôïõò ðïõ äáíåéïäïôÞèçêáí Þôáí ïé áäåëöïß ÁéíéÜíåò
(Ãåþñãéïò êáé ÄçìÞôñéïò) ôçò Ýíäïîçò ïéêïãåíåßáò ôùí ÁéíéÜíùí áðü ôï Ìáõñßëï êáé
ìÜëéóôá ìå ìåãÜëá ðïóÜ, ïé áäåëöïß ÊïíôïãéÜííç, åðßóçò ôçò ïéêïãåíåßáò ôùí
áãùíéóôþí ôïõ '21, ï ÄçìÞôñéïò Æþôïò ôçò ãíùóôÞò ïéêïãåíåßáò ôïõ ÖïõñíÜ ôùí
ÁãñÜöùí êáé âïõëåõôÞò Åõñõôáíßáò, éäéïêôÞôçò ôïõ áãñïêôÞìáôïò Êïõöüäåíäñá
Óðåñ÷åéÜäáò, ÉùÜííçò ÂåëÝíôæáò, ðëçñåîïýóéïò óôçí Á´ ÅèíïóõíÝëåõóç ôïõ 1843 êáé
äéÜöïñïé Üëëïé. ¼ìùò ôüóï ïé ÁéíéÜíåò üóï êáé ïé áäåëöïß ÊïíôïãéÜííç äå
ìðüñåóáí íá áíôáðïêñéèïýí óôéò õðï÷ñåþóåéò êáé íá åîïöëÞóïõí ôá äÜíåéÜ ôïõò, ôá
ïðïßá öáßíåôáé Þôáí ìåóïðñüèåóìá. ¸ôóé ç ÔñÜðåæá õðï÷ñåþèçêå íá ðÜñåé
áíáãêáóôéêÜ ìÝôñá åéò âÜñïò ôïõò. Ãéá ÷ñüíéá ï áíôáðïêñéôÞò áëëçëïãñáöïýóå ìå
ôï Êåíôñéêü ôçò ÔñáðÝæçò ãéá ôá èÝìáôá ôùí ïöåéëþí ôùí ÁéíéÜíùí & áäåëöþí
ÊïíôïãéÜííç. Áðü ôá 350 ðåñßðïõ áíôßãñáöá åããñÜöùí (ðïõ Ý÷ù óôï áñ÷åßï ìïõ)
ðÜñá ðïëëÜ áíáöÝñïíôáé óôïõò ÁéíéÜíåò êáé Êïíôïãéáííáßïõò. Ïìéëïýí ãéá
õðïó÷Ýóåéò ðïõ Ýäéíáí óôïí ÁíôáðïêñéôÞ ãéá ôçí åîüöëçóç ôùí äüóåùí ôùí äáíåßùí
ðïõ äåí ôéò ôçñïýóáí, ãéá ðñïãñÜììáôá ðëåéóôçñéáóìþí êéíçôÞò êáé áêßíçôçò
ðåñéïõóßáò ôïõò êëð. Åßíáé ëõðçñü ôï ãåãïíüò üôé áõôïß ðïõ ðñïóÝöåñáí ôüóá êáé
ôüóá óôçí ðáôñßäá, ðïõ Þôáí áêüìá êáé ìÝëç ôçò ÖéëéêÞò Åôáéñåßáò, íá öèÜóïõí óôï
óçìåßï íá ìçí åßíáé óõíåðåßò óôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõò ðñïò ôçí ÔñÜðåæá, ìå
áðïôÝëåóìá íá äþóïõí ôï äéêáßùìá óôïí ÁíôáðïêñéôÞ íá ôïõò ðáñáôçñåß êáé íá ôïõò
öÝñåôáé ü÷é ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï. Åß÷áí ïé áãùíéóôÝò áõôïß, êáôÜ êÜðïéï ôñüðï,
ôáðåéíùèåß ìå ôï èÝìá ôùí äáíåßùí ôïõò.
Áðü ôá ìÝóá ôçò 10åôßáò ôïõ 1850 åß÷å ðëÝïí êáôáóôåß åðéôáêôéêÞ ç áíÜãêç
éäñýóåùò õðïêáôáóôÞìáôïò ÔñáðÝæçò óôç Ëáìßá. Ï ðëçèõóìüò ôçò Ëáìßáò åß÷å
áñêåôÜ áõîçèåß. Ôï åìðüñéï åß÷å áíáðôõ÷èåß óå éêáíïðïéçôéêü âáèìü. ÁëëÜ
210 Êþóôáò ÃáëëÞò
ðáñÜëëçëá êáé ç ôïêïãëõößá áíèïýóå, ãéá íá ìç ðïýìå üôé Þôáí öïâåñÞ ìÜóôéãá ãé'
áõôïýò ðïõ Þôáí áíáãêáóìÝíïé íá äáíåßæïíôáé áðü ôïêïãëýöïõò. ¸ôóé ëïéðüí ç
ðáñïõóßá ÔñáðÝæçò óôçí ðüëç ôçò Ëáìßáò Þôáí áðáñáßôçôç. Ç ôïðéêÞ åöçìåñßäá
ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÏÈÑÕÏÓ, ç ìüíç ðïõ êõêëïöïñïýóå ôüôå, áëëÜ êáé ÁèçíáúêÝò
åöçìåñßäåò (ÁÉÙÍ, ÅËÐÉÓ êëð.) åðáíåéëçììÝíùò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôï èÝìá áõôü
èåôéêÜ. Êõñßùò ï ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÏÈÑÕÏÓ, áðü ôá ðñþôá ôïõ öýëëá, áãùíßóôçêå,
ìðïñïýìå íá ðïýìå óèåíáñþò, ãéá ôçí ßäñõóç áõôïý ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò. Óôï
öýëëï 29 ôçò 3çò - 11 - 1856 êáé óå êýñéï Üñèñï ôïõ, ðñïöáíþò ôïõ åêäüôç Åõèõìßïõ
Ïéêïíïìßäç, õðïóôÞñéæå üôé ï íïìüò Öèéùôéäïöùêßäáò Þôáí ï óçìáíôéêüôåñïò ôçò
ÅëëÜäáò ôüóï ãéá ôç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôïõ (üðùò åßíáé ãíùóôü Þôáí íïìüò
ìåèïñéáêüò ìÝ÷ñé ôï 1881) üóï êáé ãéá ôïõò óçìáíôéêïýò öüñïõò êáé ëïéðÝò âïÞèåéåò
ðïõ ðáñåß÷å óôï Ýèíïò. Åðßóçò áíÝöåñå ï áñèñïãñÜöïò üôé, åíþ ï íïìüò
Öèéùôéäïöùêßäáò Þôáí ôï "Ðñïðýëáéïí êáé ôï Ðñïðýñãéïí" üëçò ôçò åëåýèåñçò
ÅëëÜäáò, Þôáí ðáñáãêùíéóìÝíïò áðü üëåò ôéò ÊõâåñíÞóåéò, áëëÜ êáé ç ÅèíéêÞ
ÔñÜðåæá ôïí áãíüçóå êáé ðáñÝëåéøå íá éäñýóåé õðïêáôÜóôçìÜ ôçò óôç Ëáìßá üðùò
Ýãéíå óôç Óýñï, ÐÜôñá êáé ×áëêßäá. Ï ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÏÈÑÕÏÓ åðßóçò óôï öýëëï 5
- 4 - 1858 äçìïóßåõóå äýï áíáöïñÝò ìå õðïãñáöÝò 100 ËáìéÝùí, ç ìßá ðñïò ôï
Õðïõñãåßï Åóùôåñéêþí êáé ç Üëëç ðñïò ôç ÃåíéêÞ Äéåýèõíóç ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò.
Ìå ôéò áíáöïñÝò ôïõò áõôÝò ïé Ëáìéåßò æçôïýóáí ôçí ßäñõóç õðïêáôáóôÞìáôïò,
ðáñÝèåôáí äå êáé ôïõò ëüãïõò ðïõ óõíçãïñïýóáí. ¸ãñáöáí ïé Ëáìéåßò ìåôáîý
Üëëùí óôçí ðñïò ôï Õðïõñãåßï áíáöïñÜ ôïõò: "…áé áíÜãêáé, ëÝãïìåí ôïõ ôüðïõ
ôïýôïõ åéóß ðïëëáß^ áëë' ç ïõóéùäåóôÝñá êáé ìÜëëïí êáôåðåßãïõóá ðñïò Üìåóïí
óõíäñïìÞí êáé âïÞèåéá ôçò åíôáýèá êïéíùíßáò, Þôïé ðñïò áíÜðôõîéí ôïõ åìðïñßïõ, ôçò
ãåùñãßáò êáé ôçò âéïìç÷áíßáò, åßíáé ç óýóôáóéò ðéóôùôéêïý êáôáóôÞìáôïò åí Ëáìßá..."
êáé ðéï êÜôù: "...Ç ÓåâáóôÞ ÊõâÝñíçóéò, Êýñéå ÕðïõñãÝ, ôç ôïõ Èåïý åõäïêßá êáé ôç
ôïõ ëáïý óõíäñïìÞ êáôáóôñÝøáóá ôçí ëõìáéíïìÝíçí ôçí ÅëëÜäá ëçóôåßáí, áêéíäýíùò
äýíáôáé íá åããõçèÞ åéò ôçí ÅèíéêÞí ÔñÜðåæáí ôçí áóöÜëåéáí ôùí ôõ÷üí
áðïóôáëçóïìÝíùí åíôáýèá êåöáëáßùí áõôÞò…". Êáé ðñïò ôçí Äéåýèõíóç ôçò
ÔñáðÝæçò Ýãñáöáí ôá ßäéá êáé êáôÝëçãáí: "…ÐåðïéóìÝíïé åéò ôá åõãåíÞ êáé
öéëÜíèñùðá áéóèÞìáôá õìþí, Êýñéå ÄéåõèõíôÜ, ùò êáé ôùí ëïéðþí áîéïôßìùí ìåëþí
ôçò åôáéñåßáò, ïõäüëùò äéóôÜæïìåí, üôé áé èåñìáß ðáñáêëÞóåéò çìþí èÝëïõóéí
åéóáêïõóèÞ, ðéóôåýïìåí ìÜëéóôá üôé èÝëåôå åõäïêÞóç íá äéáôÜîçôå üóïí ïýðù ôçí åí
Ëáìßá óýóôáóéí äáíåéóôéêïý õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò ÔñáðÝæçò. Õðïóçìåéïýìåèá ìå
âáèýôáôïí óÝâáò. Ïé åõðåéèÝóôáôïé (Ýðïíôáé åêáôüí õðïãñáöáß). Åí Ëáìßá ôçí 7
Ìáñôßïõ 1858". Ôï Õðïõñãåßïí Åóùôåñéêþí äéåâßâáóå ôçí áíáöïñÜ ôùí Ëáìéùôþí
óôçí ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá ç ïðïßá áðÜíôçóå óôï Õðïõñãåßï ìå Ýããñáöü ôçò áðü 4 - 4 -
1958.
Óôï Ýããñáöï áõôü ç Äéïßêçóç áíáöÝñåé üôé ç ÔñÜðåæá åðéèõìåß êáé ðñïôßèåôáé í'
áõîÞóåé ôá õðïêáôáóôÞìáôÜ ôçò óôçí ÅëëÜäá êáé ãé' áõôü Ýóôåéëå ðñïò åîÝôáóç ôçí
áßôçóç ôùí ËáìéÝùí óôï Ãåíéêü Óõìâïýëéï. ÁëëÜ ôï Ãåíéêü Óõìâïýëéï Ýëáâå õðüøç
ôïõ ôçí êáêÞ êáôÜóôáóç ôïõ åìðïñßïõ ôçò Åõñþðçò êáé ãåíéêüôåñá ôéò äõóìåíåßò
ïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò êáé áíÝâáëå åéò "ðåñéóôÜóåéò áéóéùôÝñáò" ôçí ßäñõóç ôïõ
õðïêáôáóôÞìáôïò óôç Ëáìßá. Ðñüóèåóå äå üôé ìÝ÷ñéò üôïõ óõóôáèåß ôï
õðïêáôÜóôçìá ïé êÜôïéêïé ôçò Ëáìßáò ìðïñïýí íá êÜíïõí ôéò óõíáëëáãÝò ôïõò ìå ôï
ãåéôïíéêü õðïêáôÜóôçìá ôçò ÔñáðÝæçò óôç ×áëêßäá, áöïý ìÜëéóôá õðÜñ÷åé ç
åõêïëßá ýóôåñá áðü ôç äéÜíïéîç ôïõ ðïñèìïý ôïõ Åõñßðïõ.
Óôá ìÝóá ôïõ Ýôïõò 1859 ç ÔñÜðåæá åíÝäùóå óôéò ðáñáêëÞóåéò ôùí Ëáìéùôþí êáé
ôéò óõóôÜóåéò ôïõ ôýðïõ êáé ðÞñå ôçí áðüöáóç íá áíôéìåôùðßóåé èåôéêþò ôï èÝìá
üðùò öáßíåôáé áðü ôçí ðáñáêÜôù åðéóôïëÞ ôïõ Äéïéêçôïý Ãåùñãßïõ Óôáýñïõ ðñïò
ôïí ôüôå ÃåñïõóéáóôÞ Ëáìéþôç ÄçìÞôñéï ×áôóßóêï: "Åí ÁèÞíáéò ôçí 14 Ïêôùâñßïõ
1859 Ößëôáôå Êýñéå ×áôæÞóêï. Åéò áðÜíôçóçí ôçò áðü 12 ìåóïýíôïò åðéóôïëÞò óáò
ãíùóôïðïéþ õìßí üôé ìïëïíüôé ç ôñÜðåæá êëßíåé ìÜëëïí åéò ôçí äéÜëõóéí, áðïâëÝðïõóá
üìùò åéò ôá óõìöÝñïíôá ôçò Öèéþôéäïò áðåöÜóéóå íá óõóôÞóç õðïêáôÜóôçìÜ ôçò åí
Ëáìßá, äéåõèõíôÞí ôïõ ïðïßïõ äéþñéóå ôïí áñ÷áßïí õðÜëëçëüí ôçò Êýñéïí ÅõóôÜèéïí
Êüêêáëçí, üóôéò èÝëåé ìåôáâÞ áõôüèé Üìá áñ÷ßóç ç áôìïðëïúêÞ ãñáììÞ ìåôáîý
Ðåéñáéþò êáé Óôõëßäïò. Ôï äå õðïêáôÜóôçìá ôçò Ëáìßáò èÝëåé äéáñêÝóåé, üóïí êáé ôï
êåíôñéêüí êáôÜóôçìá. Óáò åêöñÜæù ôáò öéëéêÜò ðñïóñÞóåéò ìïõ êáé åéìß üëùò
õìÝôåñïò ößëïò Ãåþñãéïò Óôáýñïõ". ÐñÜãìáôé ìå áðüöáóç ôçò ÃåíéêÞò Óõíåëåýóåùò
ôùí ìåôü÷ùí ôçò ÔñáðÝæçò, åãêñßèçêå ç ßäñõóç ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò ÅèíéêÞò
ÔñáðÝæçò óôç Ëáìßá.
Êáé, ôüóïí ïé Ëáìéåßò üóï êáé ïé Öèéþôåò, ðëçñïöïñÞèçêáí ìå ìåãÜëç
éêáíïðïßçóç ôï ãåãïíüò áðü ôïí ôýðï ôçò Ëáìßáò ("ÖÙÍÇ ÔÙÍ ÌÅÈÏÑÉÙÍ" êëð.).
¸ôóé ï ÄéåõèõíôÞò ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò Äçì. ÂáúíôÜíçò Ýöèáóå óôç Ëáìßá óôéò 26
Áðñéëßïõ 1860 ìáæß ìå ôïí ÄéåõèõíôÞ ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò ×áëêßäáò ÓôÝöáíï ÐáðÜ
êáé ôçí åðïìÝíç 27 Áðñéëßïõ Ýóôåéëå óôç Äéïßêçóç ôçò ÔñáðÝæçò ôï ðáñáêÜôù
Ýããñáöï ðñþôï åîåñ÷üìåíï Ýããñáöï óôçí éóôïñßá ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò Ëáìßáò.
"…ËáìâÜíïìåí ôçí ôéìÞí íá âåâáéþóùìåí ÕìÜò üôé ÷èåò ôï åóðÝñáò åöèÜóáìåí äé'
åõ÷þí óáò áóöáëþò åíôáýèá ìåôÜ ôïõ Êïõ ÐáððÜ Äéåõèõíôïý ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò
×áëêßäïò. ÓÞìåñïí ùò ðñþôïí çìþí êáèÞêïí åíïìßóáìåí üðùò óõíåííïçèþìåí ìåôÜ
ôïõ ê. ÖñïõñÜñ÷ïõ, ðåñß öñïõñÞóåùò ôïõ ÊáôáóôÞìáôïò åðéöõëáóóüìåíïé ßíá
áñ÷ßóùìåí áðü áýñéïí ôáò äÝïõóáò ðñïò Ýíáñîéí ôùí åñãáóéþí ìáò ðñïðáñáóêåõÜò.
Åõñéóêüìåèá åéò ôçí åõ÷Üñéóôïí èÝóéí ßíá åêöñÜóùìåí ôáò åõ÷áñéóôÞóåéò ìáò åéò ôáò
ÓôñáôéùôéêÜò, ÐïëéôéêÜò êáé ÄéïéêçôéêÜò áñ÷Üò äéá ôçí ðñïèõìßáí çí Ýäåéîáí çìßí
üðùò åíåñãÞóùóéí Ýêáóôïò ðáí ôï äõíÜìåíïí íá åíéó÷ýóç ôçí õðçñåóßáí ôïõ
ÊáôáóôÞìáôïò ôïýôïõ. ÊáèÞêïí çìþí íïìßæïìåí ßíá åêöñÜóùìåí ôçí Üêñá çìþí
åõ÷áñßóôçóéí êáé åõãíùìïóýíçí åéò ôïí ÕìÝôåñïí ÄéåõèõíôÞí ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò
×áëêßäïò ê. ÓôÝö. ÐáððÜí äéá ôçí ïðïßáí äåéêíýåé ìåãßóôçí ðñïèõìßáí åéò ðÜóáí
ðñÜîéí áöïñþóáí ôçí åõôõ÷Þ ôïõ ÊáôáóôÞìáôïò ôïýôïõ ðïñåßáí…".
Ôçí åðïìÝíç 28 - 4 - 1860 ï ÄéåõèõíôÞò Ýóôåéëå óôç Äéïßêçóç ôï äåýôåñï Ýããñáöï
ìå ôï ïðïßï äéåâßâáæå ðñïò Ýãêñéóç ôïí Ðéóôùôéêü ÊáôÜëïãï ôùí ïíïìÜôùí ôùí
åìðüñùí êáé êôçìáôéþí Ëáìßáò, Óôõëßäáò êáé Áìößóóçò êáé ðñüôåéíå ùò Óõìâïýëïõò
ôïõò ÉùÜííç ÐÝôñïõ Äéêçãüñï, ÄÞìï Ðáðáâáóéëåßïõ ÄÞìáñ÷ï êáé Ýìðïñï Ëáìßáò
êáé Ñßæï ÊïìíéÜäç êôçìáôßá.
Ç Äéïßêçóç áðÜíôçóå üôé åãêñßíåé ôï äéïñéóìü ôùí ðáñáðÜíù áíáöåñïìÝíùí
ôñéþí Óõìâïýëùí, ôïí äå ðéóôùôéêü êáôÜëïãï åðÝóôñåøå, ýóôåñá áðü áñêåôÝò ìÝñåò,
åãêåêñéìÝíï ìå äéÜöïñåò ðñïóèÞêåò êáé ôñïðïðïéÞóåéò. ÐáñáèÝôù ìåñéêÜ áðü ôá 75
ïíüìáôá ôïõ êáôáëüãïõ ôùí õðïøçößùí ðéóôïý÷ùí ôçò ÔñáðÝæçò êáé ôá ðïóÜ ôùí
ðéóôþóåùí.
1. Çëßáò ÔóÜëëçò Äñ÷. 20.000
2. Êùí/íïò ÔóÜëëçò Äñ÷. 20.000
3. ÁíäñÝáò ÖáñäÞò Äñ÷. 20.000
4. Ôáóßêáò Í. Êñßôæáò Äñ÷. 10.000
5. ÌåëÝôéïò ÃåùñãéÜäçò Äñ÷. 10.000

6. ÓôÝöáíïò Óêëçâáíéþôçò Äñ÷. 10.000
7. Ëåùíßäáò Ê. ÔñÜêáò Äñ÷. 10.000
8. Ãåþñãéïò Êñßôæáò Äñ÷. 10.000
Ç Äéïßêçóç ôçò ÔñáðÝæçò åöïäßáóå ôï ÄéåõèõíôÞ êáé ìå ôïí Êáíïíéóìü Åñãáóéþí

ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò Ëáìßáò õðïãåãñáììÝíïí áðü ôïí ÄéïéêçôÞ Ã. Óôáýñïõ, áðü
ðÝíôå Óõìâïýëïõò êáèþò êáé áðü ôï Âáóéëéêü Åðßôñïðï.
Ôï êåßìåíï ôïõ Êáíïíéóìïý Ý÷åé ùò åîÞò:
"ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäïò"
Êáíïíéóìüò ôïõ Õðïê/ôïò Ëáìßáò
Åñãáóßáé áõôïý
Áñ.1 Áé åñãáóßáé ôïõ Õðïê/ôïò óõíßóôáôáé ùò åîÞò:

Á) Åéò ðñïåîïöëÞóåéò Óõíáëëáãìáôéêþí êáé Åìðïñéêþí ÃñáììÜôùí…
Â) Åéò ÷ïñçãÞóåéò ðéóôþóåùí äé' áíïéêôïý ëïãáñéáóìïý åðß õðïèÞêç áêéíÞôùí
êôçìÜôùí…
Ã) Åéò ÷ïñçãÞóåéò áðëþí äáíåßùí åðß õðïèÞêç áêéíÞôùí êôçìÜôùí…
Ä) Åéò äÜíåéá åð' åíå÷ýñù…
Å) Åéò ôï íá äÝ÷çôå åíôüêïõò êáé áôüêïõò êáôáèÝóåéò êáé êáôáèÝóåéò
Ôáìéåõôçñßïõ.
Óô) Åéò ôï íá åêäßäç åðéôáãÜò…
Áñ.2 Áé ðñïåîïöëÞóåéò èÝëïõí åíåñãïýíôáé åðß ôç âÜóåé ðéóôùôéêïý êáôáëüãïõ
åãêñéíïìÝíïõ ðáñÜ ôïõ Ãåíéêïý Óõìâïõëßïõ ôçò ÔñáðÝæçò.
Áñ.3 Ôáò áôüêïõò ðáñáêáôáèÝóåéò ðáñáäÝ÷åôáé ôï ÕðïêáôÜóôçìá åî ïéêåßáò
áñìïäéüôçôáò, ôáò äå åíôüêïõò ìüíïí êáôÜ ðñïçãïõìÝíçí åêÜóôïôå Üäåéáí ôïõ
Êåíôñéêïý ÊáôáóôÞìáôïò…
Áñ.4 Åêôüò ôùí áíùôÝñù äéáãåãñáììÝíùí åñãáóéþí ôï ÕðïêáôÜóôçìá åíåñãåß
êáé ðÜóáí Üëëçí ðñÜîéí ôçí ïðïßáí Þèåëåí áíáèÝóåé åéò áõôü ôï Êåíôñéêüí
ÊáôÜóôçìá.
Äéåýèõíóéò ÕðïêáôáóôÞìáôïò.
Áñ.5 Ç Äéåýèõíóéò ôïõ ÕðïêáôáóôÞìáôïò óõíßóôáôáé åî åíüò Äéåõèõíôïý
åêðëçñïýíôïò êáé ÷ñÝç Ôáìßïõ êáé ôñéþí Óõìâïýëùí. Ç õðçñåóßá ôùí Óõìâïýëùí
åßíáé Üìéóèïò. Ï ÄéåõèõíôÞò ïöåßëåé íá Ý÷åé ðÝíôå ïíïìáóôéêÜò ìåôï÷Üò ïé äå
óýìâïõëïé áíÜ äýï. Ï ÄéåõèõíôÞò êáé ïé Óýìâïõëïé äéïñßæïíôáé ðáñÜ ôïõ Êåíôñéêïý
ÊáôáóôÞìáôïò.
Áñ.6 ……………....
Áñ.7 ……………….
Áñ.8 Ðñïò óõãêñüôçóéí ôïõ Óõìâïõëßïõ áñêåß ç ðáñïõóßá ôïõ Äéåõèõíôïý êáé
åíüò Óõìâïýëïõ.
Áñ.9 Ï ÄéåõèõíôÞò õðïãñÜöåé ôçí áíôáðüêñéóçí, åîïöëåß êáé ïðéóèïãñÜöåé
óõíáëëáãìáôéêÜò, óõìâüëáéá, êáé ãñáììÜôéá åéò äéáôáãÞí, åêäßäåé ðáíôüò åßäïõò
åîïöëçôéêÜ, äéåîÜãåé ðÜóáí äéêáóôéêÞí áãùãÞí êáé ðñïåäñåýåé ðÜíôïôå üëáò ôáò
óõíåäñéÜóåéò ôïõ Óõìâïõëßïõ.
Áñ.10 Åí ðåñéðôþóåé êùëýìáôïò ôïõ Äéåõèõíôïý ôï Êåíôñéêüí ÊáôÜóôçìá
äéïñßæåé Ýíá ôùí Óõìâïýëùí Þ üíôéíá åãêñßíåé ðñïò áíáðëÞñùóßí ôïõ.
Áñ.11 ………………
Áñ.12 ÊáôÜ äåêáÞìåñïí ïöåßëåé ôï ÕðïêáôÜóôçìá íá óôÝëç åéò ôï Êåíôñéêüí
ÊáôÜóôçìá áíôßãñáöïí ôïõ êáèçìåñéíïý ôïõ, åêÜóôïôå äå ôçí êáôÜóôáóéí ôïõ
ëïãéóôéêïý ôïõ.
Áñ.13 Ïé ëïãáñéáóìïß ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò êëåßíïíôáé ôçí 20Þí Éïõíßïõ êáé 20Þí
Äåêåìâñßïõ åêÜóôïõ Ýôïõò.
Áñ.14 Åéò ôï ôÝëïò ôïõ Ýôïõò ïöåßëåé ï ÄéåõèõíôÞò íá äéåõèýíç åéò ôï Êåíôñéêüí
ÊáôÜóôçìá ôçí Ýêèåóéí ôùí åñãáóéþí ôïõ ÕðïêáôáóôÞìáôïò.
Åí ÁèÞíáéò ôç 19 Áðñéëßïõ 1860
Åãêñßíåôáé
Ï ÄéïéêçôÞò Ïé Óýìâïõëïé
Ï Âáóéëéêüò Åðßôñïðïò
Óôéò 8 ÌáÀïõ ï ÄéåõèõíôÞò Ýäùóå åíþðéïí ôïõ Åéñçíïäßêç ôïí ðñïâëåðüìåíï

üñêï ùò åîÞò: "…Ïñêßæïìáé íá äéåõèýíù ôáò õðïèÝóåéò ôïõ åí Ëáìßá
õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò ôçò ÅëëÜäïò ôéìßùò êáé åõóõíåéäÞôùò êáé
óýìöùíá ìå ôïõò ðåñß áõôÞò Íüìïõò êáé êáíïíéóìïýò…".
Ìå Üëëï Ýããñáöü ôïõ ï ÄéåõèõíôÞò ðñüôåéíå ùò åêôéìçôÝò ôïõò Çëßá ×áôæÞ
×ñÞóôïõ êáé Ãåþñãéï Ð. ×áëìïõêüðïõëï ãéá ôç Ëáìßá êáé Ãåþñãéï Ñéæüðïõëï, Ã.
Ößëùíá êáé Áíáãíþóôç Èåïäþñïõ ãéá ôç Óôõëßäá.
Óôéò 5 ÌáÀïõ ôï õðïêáôÜóôçìá åîÝäùóå ôçí ðñþôç åðéôáãÞ ãéá äñ÷. 175 õðÝñ ôïõ
Ðáíáãéþôç Ã. ×áëìïõêüðïõëï. Ï Ðáíáãéþôçò ×áëìïõêüðïõëïò äéêçãüñïò, Þôáí ôçò
ãíùóôÞò ïéêïãÝíåéáò ×áëìïõêïðïýëïõ Þ ×áëìïýêïõ ôçò Ëáìßáò. Ï ðáôÝñáò ôïõ
äéåôÝëåóå óå äýï ðåñéüäïõò ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí. ÐáñáèÝôù ôï êåßìåíï ôçò ó÷åôéêÞò
åðéóôïëÞò áðü 5/5/60:
"Âåâáéïýíôåò ôáò äýï ôåëåõôáßáò ôçò ÷èåò åðéóôïëÜò ìáò êáé óôåñïýìåíïé
íåùôÝñáò. Óáò ðáñáêáëïýìåí íá ìáò ÷ñåþóçôå ìå äñ÷. 175 ôçí åêäïèåßóáí óÞìåñïí
åéò âÜñïò õìþí åðéôáãÞí ìáò õð' áñ. 1 ïíüìáôé Ðáíáãéþôïõ Ã. ×áëìïõêïðïýëïõ.
ÅõðåéèÝóôáôïò
Ï ÄéåõèõíôÞò
Õ.Ã. Åãêëåßïìåí þäå áíáöïñÜí ôïõ ê. ÉùÜííïõ Óößíç, ðåñß ìåôáöïñÜò ôïõ ðáñ'
õìßí åðß õðïèÞêç áíïéêôïý ëïãáñéáóìïý ôïõ åéò ôï çìÝôåñïí õðïêáôÜóôçìá".
Ï É. Óößíçò ðïõ áíáöÝñåôáé óôï ðáñáðÜíù Ýããñáöï óå õóôåñüãñáöï Þôáí ï

Ó÷ïëÜñ÷çò óôï Ó÷ïëáñ÷åßï Ëáìßáò êáé ìåôÝðåéôá êáèçãçôÞò óôï ÃõìíÜóéï Ëáìßáò
áðü ôï 1855 ìÝ÷ñé ôï 1861.
Óôï ðñþôï äåêáÞìåñï ôïõ ÌáÀïõ 1860 äçìéïõñãÞèçêå ìéá ðáñåîÞãçóç ìåôáîý
ôïõ ÍïìÜñ÷ç êáé ôïõ Äéåõèõíôïý ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò, ãéáôß ï ÍïìÜñ÷çò äåí
áíôáðÝäùóå åðßóêåøç ôïõ Äéåõèõíôïý ó' áõôüí, áëëÜ êõñßùò åðåéäÞ ìßëçóå äçìïóßá
êáôÜ ôçò ÔñáðÝæçò, üôé äçëáäÞ êáêþò ôçò åäüèçóáí äéÜöïñá ðñïíüìéá êëð. Ôï èÝìá
Ýöôáóå óôï Õðïõñãåßï Åóùôåñéêþí êáé ôç Äéïßêçóç ôçò ÔñáðÝæçò áëëÜ ìå óýóôáóç
ôïõ ÄéïéêçôÞ ðñïò ôï ÄéåõèõíôÞ ôï èÝìá äéåõèåôÞèçêå. Ìå áðüöáóç ôçò ÃåíéêÞò
Óõíåëåýóåùò ôùí ìåôü÷ùí ôçò ÔñáðÝæçò áðü 20 - 8 - 1864 éäñýèçêå õðïêáôÜóôçìá
ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò óôçí ¢ìöéóóá êáé áñãüôåñá ôï 1873 óôçí ÁôáëÜíôç. ¸ôóé ïé
åñãáóßåò ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò Ëáìßáò ðåñéïñßóèçêáí óôç Öèéþôéäá ìüíï. Ðñïò ôï
ôÝëïò ôçò 10åôßáò ôïõ 1860, ôç äéåýèõíóç ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò áíÝëáâå ï Äçì.
ÂïúáôæÞò ï ïðïßïò ðáñÝìåéíå óôç èÝóç áõôÞ 17 ïëüêëçñá ÷ñüíéá. Ìå ôçí åõêáéñßá äå
ôçò ìåôáèÝóåþò ôïõ ôï 1887 óôï õðïêáôÜóôçìá Ðåéñáéþò ïé Ëáìéåßò åîÝöñáóáí ôçí
åõãíùìïóýíç ôïõò ãéá ôéò õðçñåóßåò ôïõ ðñïò ôç Öèéþôéäá. ÐáñáèÝôù ó÷åôéêü
äçìïóßåõìá ôçò åöçìåñßäáò Áèçíþí ÐÁËÉÃÃÅÍÅÓÉÁ (öýëëï 17 - 7 - 1887).
"Êýñéå óõíôÜêôá ôçò Ðáëéããåíåóßáò,
Åðß ôç ìåôáèÝóåé åíôåýèåí ôïõ ê. Äçì. ÂïúáôæÞ, äéåõèõíôïý ôÝùò ôïõ åíôáýèá
õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò ÅèíéêÞò ÔñáðÝæçò ôçò ÅëëÜäïò, ùò ôïéïýôïõ åéò ôï åí Ðåéñáéåß
õðïêáôÜóôçìá ôçò áõôÞò ÔñáðÝæçò, ç ðüëéò çìþí åõãíùìïíïýóá ôù áíäñß, äé' áò
õðçñåóßáò ðáñÝó÷å ôù ôüðù åê ôçò èÝóåþò ôïõ, óõíÝôáîå êáé õðÝãñáøåí ïìïèýìùò
åõ÷áñéóôÞñéïí ãñÜììá ðñïò áõôüí, üðåñ, åêëå÷èÝíôåò ùò åðéôñïðÞ ôùí óõìðïëéôþí
çìþí, ìåôÝâçìåí ÷èåò åéò ôï åíôáýèá õðïêáôÜóôçìá ôçò ÔñáðÝæçò, ßíá åðéäþóùìåí ôù
ê. Ä. ÂïúáôæÞ êáé ôï ïðïßïí åíå÷åßñéóåí ï áñ÷áéüôåñïò ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò
óýìâïõëïò ê. Ëåùíßäáò ÔñÜêáò, äé' åêöñáóôéêùôÜôçò êáé êáôáëëÞëïõ ðñïóëáëéÜò,
åêöñÜóáò ôá ôå åí ôù åõ÷áñéóôçñßù ãñÜììáôé ðñïò ôïí ê. Ä. ÂïúáôæÞ åêäçëïýìåíá ôùí
óõìðïëéôþí çìþí, åõãåíÞ åáõôþí áéóèÞìáôá, ùò êáé ôá ôçò åðéôñïðÞò éäéáéôÝñùò,
åõ÷çèåßò Üìá áõôþ, áíá÷ùñïýíôé ìåôÜ ìéêñüí, åê ìÝñïõò üëùí, ôï êáôåõüäéïí".
Åéò ôçí ðñïóöþíçóéí ôáýôçí ôïõ ê. Ë. ÔñÜêá áíôåöþíçóåí ï ê. Ä. ÂïúáôæÞò,
«åõ÷áñéóôÞóáò áðü êáñäßáò ôç ôå åðéôñïðÞ êáé ôïéò ðïëßôáéò Üðáóéí».
Êáôá÷ùñßóáôå ðáñáêáëïýìåí ô' áíùôÝñù, ôï åõ÷áñéóôÞñéïí ãñÜììá êáé ôçí
áíôéöþíçóéí ôïõ ê. Ä. ÂïúáôæÞ.
Ëáìßá, 14 Éïõëßïõ 1887.
Ç åêëå÷èåßóá åðéôñïðÞ
Ë. Ê. ÔñÜêáò
Ã. Ãñáììáôßêáò
Ã. Í. Îçñüò
Í. ÆçôïõíéÜôçò
Áñéóôåßäçò Ð. Ãéáííüðïõëïò
ÔÏ ÅÕ×ÁÑÉÓÔÇÑÉÏÍ ÃÑÁÌÌÁ
Ðñïò ôïí åõãåíÝóôáôïí ê. ÄçìÞôñéïí ÂïúáôæÞ äéåõèõíôÞí ôïõ åí Ðåéñáéåß
õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò Åèí. ÔñáðÝæçò ôçò ÅëëÜäïò.
Åíôáýèá
Êýñéå Ä. ÂïúáôæÞ
"Ðáñáêáëïýìåí õìÜò íá äå÷èÞôå ôçí äéá ôáýôçò ìïõ áóèåíÞ çìþí áëëÜ êáé
áíõðüêñéôïí äéáâåâáßùóéí, üôé áíåîßôçëïò èá äéáìÝíç åóáåß ç åõ÷áñßóôçóéò êáé ç ôéìÞ,
çò áðçëáýóáìåí ðáñ' õìþí êáôÜ ôï äåêáåðôáåôÝò ôçò åí ôç ðüëåé ìáò äéáìïíÞò õìþí
äéÜóôçìá, êáè' ï ðëåßóôïí äéåõèýíáôå åõåñãåôéêþò Üãáí ôï åíôáýèá õðïêáôÜóôçìá
ôçò Åèí. ÔñáðÝæçò, ïõ ìçí áëëÜ êáé ôçí äéÜðõñïí çìþí ðñïò ôïéò Üëëïéò
åõãíùìïóýíçí, çí áðü ìÝóçò êáñäßáò åêöñÜæïìåí õìßí, äéá ôçí áðñïóùðüëçðôïí,
áìÝñéóôïí êáé ðïëýôéìïí óõíäñïìÞí, çí, ùò äéåõèõíôÞò ôïõ õðïêáôáóôÞìáôïò ôçò
ÔñáðÝæçò, åðåäáøéëåýóáôå áðÜóç ôç åíôáýèá êïéíùíßá, åí ç áäåëöéêþò êáé åí ðÜóç
õðïëÞøåé êáé áãÜðç äéåâéþóáôå.
Åóáåß äå êáé åí åéëéêñéíåß åõãíùìïóýíç èá áíáðïëþìåí åêÜóôïôå åéò ôçí ìíÞìçí
çìþí ôáò ðïëëÜò êáé áãáèÜò åõåñãåóßáò, áò ðáñÝó÷åôå åéò ôå ôï åíôáýèá åìðüñéïí êáé
åéò ôá åí ãÝíåé óõìöÝñïíôá ôçò êáèüëïõ åðáñ÷ßáò ôçò Öèéþôéäïò, çí ôüóïí áãáðÞóáôå,
üóïí êáé åîåôßìá áýôç êáé åóÝäåôï åîü÷ùò ôáò ÷ñçóôÜò êáé üíôùò áíåêôéìÞôïõò õìþí
áñåôÜò.
Åí ôÝëåé äå ãíùñßæïìåí õìßí, üôé äéá ôçò åíôåýèåí áðåëåýóåùò õìþí åãêáôáëåßðåôå
êåíüí áëçèþò äõóáíáðëÞñùôïí êáé áíÜìíçóéí áãáèïý, åõãåíïýò êáé êáëëßóôïõ
áíäñüò, Üìá äå êáé ðïëõôßìïõ õðáëëÞëïõ.
ÄÝîáóèå ôçí äéáâåâáßùóéí ôçò ðñïò õìÜò åîáéñÝôïõ õðïëÞøåþò ìáò.
Ëáìßá 10 Éïõëßïõ 1887.
(¸ðïíôáé áé õðïãñáöáß)".
Ç ÁÍÔÉÖÙÍÇÓÉÓ ÔÏÕ ê. Ä. ÂÏÚÁÔÆÇ,

"Åõãíùìüíùò, êýñéïé, áðïäÝ÷ïìáé ôï åõ÷áñéóôÞñéïí áõôü ãñÜììá êáé ðáñáêáëþ
õìÜò íá äéáðéóôþóçôå ôïéò åí áõôþ õðïãåãñáììÝíïéò êõñßïéò, üôé ëßáí óõãêåêéíçìÝíïò
ôõã÷Üíù äéá ôá åêäçëïýìåíá ðñïò ìå åáõôþí áéóèÞìáôá óõìðáèåßáò, äé' á êáé èá
óåìíýíùìáé. Ôï åìïß, êýñéïé, êáè' üëïí ôïí ôçò åíôáýèá õðçñåóßáò ìïõ ÷ñüíïí
ðñïóåðÜèçóá êáôÜ ôï åöéêôüí íá óõìâéâÜæù ôá åìðéóôåõìÝíá ìïé ôçò ÔñáðÝæçò
óõìöÝñïíôá ìå ôáò áíÜãêáò êáé ôáò ðåñéóôÜóåéò ôïõ ôüðïõ^ áðåñ÷üìåíïò ä' Ýíôåõèåí
äåí èá ëçóìïíÞóù ðïôÝ ôáò çìÝñáò, áò ìåè' çìþí åõáñÝóôùò äéÞëèïí êáôÜ ôïí ôçò
åíôáýèá äéáìïíÞò ìïõ ÷ñüíïí".

×ñéóôüðïõëïò Åõèýìéïò: ¼ðùò ðñïóÝîáìå ï êýñéïò ÃáëëÞò áíáöÝñèçêå

áíáëõôéêÜ óå ìßá çìåñïìçíßá, 1860. Ç çìåñïìçíßá áõôÞ åßíáé êáèïñéóôéêÞ ãéá ôç
Ëáìßá, ãéáôß ìå ôçí ßäñõóç ôçò ôñÜðåæáò, áñ÷ßæåé íá öáßíåôáé êáé íá
óõóôçìáôïðïéåßôáé ðëÝïí ï óõíäéêáëéóìüò óôç Ëáìßá. Ãé’ áõôü õðÜñ÷åé áäéÜøåõóôç
ìáñôõñßá. ÕðÜñ÷ïõí åéêüíåò óôéò åêêëçóßåò ðïõ åßíáé äùñåÝò óõíôå÷íéþí.
Ãéá ôïí ê. ÌáêñÞ: Êýñéå ÌáêñÞ Ý÷ù õðüøç ìïõ Ýíá Ýããñáöï áð' áõôÜ ðïõ åßðáôå
üôé õðÜñ÷ïõí ãéá ôá åíôåýèåí ôïõ Óðåñ÷åéïý ÷ùñéÜ. Åßíáé ìéá áãïñïðùëçóßá ìéáò
ìåãÜëçò Ýêôáóçò ìÝóá óôç Ëáìßá. ÁõôÞ Þôáí éäéïêôçóßá ôïõ ×áëßëìðåç ðïõëÞèçêå ôï
1833 óå ôñåéò: ìßá ÷Þñá ÑÜðôç, Ýíá ÆçôïõíéÜôç êáé Ýíáí Åëáóóþíá, äå èõìÜìáé ôá
ïíüìáôÜ ôïõò. ÁõôÞ ç Ýêôáóç ôùí 6.000 óôñåììÜôùí ïñéïèåôåßôï áðü ôç óçìåñéíÞ
óõìâïëÞ ôùí ïäþí ÕøçëÜíôïõ êáé Ìáêñïðïýëïõ, óôá ÊáöáóÝéêá åðÜíù ìéá ãñáììÞ
ìÝ÷ñé ôï ìýëï ôïõ ËáóðéÜ êáé áðü êåé áíáôïëéêÜ êáôÝâáéíå êÜôù ðßóù áðü ôïí
Ìé÷áÞë êáé ÃáâñéÞë, Ýöèáíå óôçí óçìåñéíÞ ðáëéÜ äåîáìåíÞ êáé áðü êåé êáôÝâáéíå
êÜôù ðÜëé óôçí ¢íïéîç. ÁõôÞ ç áãïñáðùëçóßá ôùí 6.000 óôñåììÜôùí ðñïóåâëÞèç ôï
1834 äéêáóôéêþò. Ìå áíáâïëÝò Ýãéíå ìéá äßêç ôï 1835. Äåýôåñç äßêç ôï 1868. ÔåëéêÜ
Ýãéíå äßêç ôï 1986 ôåëåóßäéêá óôï åöåôåßï Ðåéñáéþò, ôï ïðïßï áðïöáßíåôáé üôé üëç
áõôÞ ç Ýêôáóç áíÞêåé óôï äçìüóéï, ãéáôß äåí Þôáí éäéïêôçóßá ôïõ ×áëßëìðåç, Þôáí
êñáôéêÞ êáé Ýðñåðå íá ðåñéÝëèåé óôï äçìüóéï ìå ôçí áíôáëëáãÞ ôùí åäáöþí. ÁõôÞ
åßíáé ç åðßóçìç ãíùóôïðïßçóç ôïõ åããñÜöïõ.
ÌáêñÞò ÉùÜííçò: Åõ÷áñéóôþ ôïí êýñéï ×ñéóôüðïõëï ãéá ôçí åðéóÞìáíóç. Ï ßäéïò
ìÜëëïí Ýäùóå êáé ôçí áðÜíôçóç, ãéáôß äå óõìðåñéëáìâÜíåôáé ìÝóá óôá Ýããñáöá, ôá
ïðïßá áíÝöåñá åãþ, äçëáäÞ óôï Áñ÷åßï ôçò ÌéêôÞò ÅðéôñïðÞò. Ç õðüèåóç áõôÞ ðÞãå
óôá ôáêôéêÜ äéêáóôÞñéá. Åãþ ôï ãñÜöù óôçí åðéêåöáëßäá ôçò åéóÞãçóÞò ìïõ, üôé ôá
óôïé÷åßá Üíôëçóá áðü ôá ðñáêôéêÜ ôçò Ì.Å. üðïõ ôï Æçôïýíé äåí áíáöÝñåôáé ùò
ôóéöëßêé êé åðïìÝíùò äåí áðïôåëåß ç áíáöåñüìåíç áãïñáðùëçóßá ôçò
óõãêåêñéììÝíçò ðåñéï÷Þò áíôéêåßìåíï äéåñåýíçóçò ôçò åðéôñïðÞò áõôÞò.
¹ôáí êñáôéêÞ ðåñéïõóßá ôçí ïðïßá äåí åß÷å äéêáßùìá íá ðïõëÞóåé êáíåßò.
ÔÝôïéåò ðåñéðôþóåéò õðÞñ÷áí ðÜñá ðïëëÝò. ¸ãéíáí ðñïóöõãÝò êáé áêõñþèçêáí
áãïñïðùëçóßåò êôë.
Ìå ôçí åõêáéñßá áõôÞ, áí ìïõ åðéôñÝðåôå êýñéå ðñüåäñå, íá êÜíù ìéá
åðáíüñèùóç åíüò ëÜèïõò äéêïý ìïõ. ÊÜðïéïò óõíÜäåëöïò, ï êýñéïò Ðáðáìß÷ïò
Êþóôáò, äÜóêáëïò áðü ôï Êïõìáñßôóé ðïõ Ýöõãå óôï ìåôáîý ãéáôß äåí ìðïñïýóå íá
ðáñáìåßíåé Üëëï, öåýãïíôáò ìïõ åßðå üôé åãþ õðÝðåóá óå êÜðïéï ëÜèïò. Áðü üóá
ðáëáéÜ ÷ùñéÜ Þ ïéêéóìïýò ôá ïðïßá äåí õðÜñ÷ïõí êáé åß÷á áìöéâïëßåò ñþôçóá êáé
Ýìáèá.
Ñþôçóá ôïí ê. ÍÜôóéï, ñþôçóá óõíáäÝëöïõò áðü ôçí áíáôïëéêÞ Öè/äá, ôïí ê.
Êáôóéêïíïýñç, ôïí ê. Êïýôñá, ôïí ê. ÔéìðëáëÝîç, óõãêåêñéìÝíá ãéá ôï ÓáðïõíÜ, ôçí
¢ãíáíôç, ôïí Êõðáñéóóþíá, ôï Ìá÷áëÜ êôë. Êáé ôáõôïðïßçóá ôçí óçìåñéíÞ ìå ôçí
ôüôå êáôÜóôáóç. Ãéá Ýíá ïéêéóìü ðáñÝëåéøá íá ñùôÞóù. Ôï ÓêëçèñÜêé. Êáé Ýðåóá
óôï åýêïëï ãéá Ýíáí åñåõíçôÞ ëÜèïò. ÅðåéäÞ õðÜñ÷åé óÞìåñá ÷ùñéü ÓêëÞèñï óôçí
ßäéá ðåñßðïõ ðåñéï÷Þ, îåãåëÜóôçêá íïìßæïíôáò üôé áõôü Þôáí ôï ÓêëçèñÜêé. Ï ê.

Ðáðáìß÷ïò ìïõ åßðå üôé ôï ÓêëçèñÜêé äåí ôáõôßæåôáé ìå ôï óçìåñéíü ÓêëÞèñï. ¹ôáí
íïôßùò ôïõ Êïõìáñéôóßïõ êáé äõôéêþò ôçò Ðáýëéáíçò. Óþæåôáé äå êáé óÞìåñá
ôïðùíýìéï ÓêëçèñÜêé. Ôïí åõ÷áñéóôþ ãéá ôç äéüñèùóç.
Êïõëôïýêç ÁëåîÜíäñá: Ôï ÓêëçèñÜêé áíáöÝñåôáé êáé óôï âéâëßï ôïõ ê. Ôóþíç ï

íïìüò Öèéþôéäáò.
ÌðÜìðçò ÔóÝëïò: Èá Þèåëá íá èÝóù ìéá åñþôçóç óôïí áãáðçôü êýñéï ÌáêñÞ.
Áð' ôçí åéóÞãçóÞ óáò ãéá ôï éäéïêôçóéáêü ðñüóåîá üôé óå 7 Þ 8 ÷ùñéÜ ôá ïðïßá
åßíáé âïñåßùò ôïõ Óðåñ÷åéïý ðïôáìïý, äçëáäÞ åêåß ðïõ ãßíïíôáí áãïñïðùëçóßåò, êáé
ìÜëéóôá ç ÁíèÞëç, áí äå áðáôþìáé, ç ïðïßá åßíáé ï ìéóüò êÜìðïò ôïõ Óðåñ÷åéïý
ðïôáìïý, ó' áõôÞí äåí áíáöÝñåôáé ïýôå ìßá áãïñïðùëçóßá. Ãéáôß Ýãéíå áõôü ôï
ðñÜãìá, õðÜñ÷åé êÜðïéïò ëüãïò Þ åßíáé Ýëëåéøç óôïé÷åßùí;
ÌáêñÞò ÉùÜííçò: Åõ÷áñéóôþ ôïí ê. ÔóÝëï ãéá ôçí åñþôçóç.

Ìïõ äßíåé ôçí åõêáéñßá íá äþóù ìéá áðÜíôçóç óå Ýíá æÞôçìá ðïõ åßíáé áñêåôÜ
óçìáíôéêü, ôï ïðïßï äåí åíäéáöÝñåé ôüóï ùò ëåðôïìÝñåéá, üóï äßíåé ìéá ãåíéêüôåñç
áíôßëçøç, ãéá ôï ðïéåò ðôõ÷Ýò áêüìç êñýâïíôáé ðßóù áðü áõôÝò ôéò áãïñïðùëçóßåò
ðïõ åìåßò ôéò åßðáìå ôüóï åýêïëá ï ôÜäå áãüñáóå, ï äåßíá ðïýëçóå...
Ðñþôá ðñþôá ôá ÷ùñéÜ áõôÜ, ôá ïðïßá äåí áíáöÝñèçêáí áðü ìÝíá óôïí êáôÜëïãï
ôùí áãïñáðùëçóéþí êáé äåí õðÞñ÷áí öõóéêÜ óôá Ýããñáöá ôçò ìéêôÞò åðéôñïðÞò ðïõ
áíÝöåñá óôçí åéóÞãçóÞ ìïõ, áíÞêáí óôïí Ôåößê ìðÝç êáé åäþ õðÜñ÷åé ìéá
éäéïìïñößá. Ï Ôåößê ìðÝçò Þôáí ãéïò ôïõ ×áëßëìðåç ï ïðïßïò ðÝèáíå ôï 1822, Ýíá
÷ñüíï ìåôÜ áðü ôï ìáñôõñéêü èÜíáôï ôïõ Áèáíáóßïõ ÄéÜêïõ. Ôçí ðåñéïõóßá ôïõ ôçí
êëçñïíüìçóå ï ãéïò ôïõ êáé ç ãõíáßêá ôïõ. Ï ãéïò ôïõ, ï Ôåößê ìðÝçò ðïõ åß÷å 14 êáé
1/3 ÷ùñéÜ óôçí êáôï÷Þ ôïõ, áíáãêÜóôçêå ýóôåñá áðü ìåñéêÜ ÷ñüíéá íá áðïðïéçèåß
äéêáóôéêþò ôçò êëçñïíïìéÜò ôïõ ðáôñüò ôïõ -óå ôïõñêéêü äéêáóôÞñéï öõóéêÜ. Áõôü
ôï Ýêáíå ãéáôß ÷ñùóôïýóå ôüóá ðïëëÜ óôï óïõëôÜíï ðïõ Ýðñåðå íá ìðåé êáé öõëáêÞ,
ü÷é ìüíï íá îåðëçñþóåé ôá ÷ñÝç ôïõ. Áõôü üìùò ôï ãåãïíüò äåí Þôáí ãíùóôü. ¸ôóé,
ëïéðüí, ï Ôåößê ìðÝçò ðáñ' üëï üôé äåí åäéêáéïýôï, Üñ÷éóå íá ðïõëÜåé ìå
áíôéðñïóþðïõò, Ýíáí Ãéáííïýóìðåç êáé êÜðïéïí ×áóÜí áãÜ ×åéëéáäéþôç.
ÊÜðïéá óôéãìÞ, áðü êÜðïéï äáéìüíéï ¸ëëçíá äéêçãüñï ÍéêïëáÀäç ÄçìÞôñéï,
áðïêáëýöèçêå áõôü, äçëáäÞ üôé, áöïý åß÷å áðïðïéçèåß ôçò êëçñïíïìéÜò, äåí
ìðïñïýóå íá ðïõëÞóåé. ¼ôáí ï ÍéêïëáÀäçò áíáêÜëõøå áõôü, Ýêáíå ìéá áíáöïñÜ óôï
Õðïõñãåßï Ïéêïíïìéêþí êáé ãñÜöåé üôé æçôÜåé áìïéâÞ äÝêá ôïéò åêáôü åðß ôçò áîßáò
ôïõ êôçìÜôùí ãéá íá áðïäåßîåé üôé äåí Ý÷åé äéêáßùìá ï Ôåößê ìðÝçò íá ðïõëÞóåé ôá
÷ùñéÜ áõôÜ, Üñá åßíáé éäéïêôçóßá ôïõ êñÜôïõò. ¸ôóé ïé áãïñáðùëçóßåò ôïõ Ôåößê
ìðÝç óôáìÜôçóáí. ¸÷ù óôçí êáôï÷Þ ìïõ öùôïôõðßá áõôïý ôïõ åããñÜöïõ ôïõ
ÍéêïëáÀäç, ôï ïðïßï äåí áíÝöåñá êáèüëïõ óôçí åéóÞãçóÞ ìïõ. Ãéá ôçí ðåñßïäï
åêåßíç ôçí ïðïßá åãþ ôçí ðåñéïñßæù óôá ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ ÷ñüíéá, õðÜñ÷ïõí
êé Üëëá óôïé÷åßá, ôá ïðïßá äåí ìðïñåß íá áíáêïéíùèïýí üëá óôïí ðåñéïñéóìÝíï
÷ñüíï ôçò åéóÞãçóçò åíüò óõíåäñßïõ.
Ôåëåéþíïíôáò íá áíáöÝñù ìéá ëÝîç áêüìá. Ìðïñåß êÜðïéïé íá áðïñïýí ãéáôß äåí
áíáöÝñèçêáí ïé áäåëöïß ÔóÜëç Þ ÔæÜëå óôçí åéóÞãçóÞ ìïõ. Ïé ÔóÜëçäåò êáôÝâçêáí
áñãüôåñá êáé áãüñáóáí, ãé’áõôü äåí áíáöÝñïíôáé óôá ðñáêôéêÜ ôçò åðéôñïðÞò.
¼ìùò âñÞêá ìåôáãåíÝóôåñá ðùëçôÞñéá óõìâüëáéá ðïõ áãüñáóáí ôçí ÁíèÞëç, ôçí
ÁëáìÜíá êëð.
ÈÝëù íá äçëþóù êáé íá ôåëåéþóù, ãéáôß õðÜñ÷ïõí êáé Üëëïé ðïõ èÝëïõí íá
ñùôÞóïõí, üôé ìéá Ýñåõíá, áñ÷ßæåé êÜðïôå, äåí ôåëåéþíåé ðïôÝ.
Ìçôñïðïëßôçò Öèéþôéäïò ê.ê. Íéêüëáïò: Ðáñçêïëïýèçóá áðü ôï ðñùß ðåñßðïõ

äÝêá åéóçãÞóåéò êáé åßìáé ðïëý åíèïõóéáóìÝíïò êáé êáôÜðëçêôïò, äéüôé ìáèáßíïõìå
óôïé÷åßá ôá ïðïßá ìáò åíéó÷ýïõí ðíåõìáôéêÜ êáé ùò åêêëçóßá êáé ùò ðïëßôåò ôçò
Öèéþôéäáò.
ÁõôÞ ç ðñùôïâïõëßá ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý åßíáé ðÜñá ðïëý êáëÞ
êáé ðñÝðåé íá óõíå÷éóôåß êáé ðÜíù ó' áõôü èá Þèåëá äýï óôïé÷åßá íá ðñïóèÝóù óôç
ðïëý ùñáßá åéóÞãçóç ôïõ ê. ÆÞóç êáé óôçí ðïëý êáëÞ åêêëçóéáóôéêÞ åéóÞãçóç ôçò ê.
Êïõëôïýêç.
Äåí èõìÜìáé (ìÞðùò äåí ðñüóåîá), üôé ïé åêêëçóßåò, ïé åðéóêïðÝò ôçò Öèéþôéäáò
åß÷áí êñáôÞóåéò áðü ôïõò íáïýò õðÝñ ôùí ó÷ïëåßùí êáé åðßóçò üôé ðïëëïß äÜóêáëïé
Þôáí éåñùìÝíïé. ÌÝ÷ñé äå ôåëåõôáßá ç Ìçôñüðïëç Öèéþôéäáò áðü ôï 1833, áðü ôçò
éäñýóåùò ôïõ Åëëçíéêïý Âáóéëåßïõ ìÝ÷ñé ôþñá ôåëåõôáßá, Ý÷åé äþóåé ðïëëÜ êôÞìáôá
ãéá ôçí ßäñõóç ó÷ïëåßùí êáé ìåéò óôç Ìçôñüðïëç Þäç ôá Ý÷ïõìå áõôÜ
êáèáñïãñáöÞóåé êáé èá ôá äçìïóéåýóïõìå, ãéá íá äïõí ïñéóìÝíïé ðïõ âñßæïõí ôçí
åêêëçóßá, üôé ç ðñïóöïñÜ ôçò åßíáé áîéïìíçìüíåõôç åéò ôçí åêðáßäåõóç. Åßíáé Ýíáò
ìåãÜëïò êáôÜëïãïò.
Ôþñá óôçí ùñáßá åéóÞãçóç ôçò êõñßáò Êïõëôïýêç, ç ïðïßá ìïõ Ýäùóå ôï ðñùß ôçí
åñãáóßá ôçò ãéá ôç Ìçôñüðïëç Öèéþôéäïò. Íá áíáêïéíþóù êáé íá ðù üôé ìå
åíÝñãåéÝò ìáò ðÞñáìå áðü ôçí ÉåñÜ Óýíïäï ôï áñ÷åßï ôçò Ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäáò
áðü ôï 1833. Êáé Ý÷ïõìå ðÜñá ðïëëÜ óôïé÷åßá ðïõ óõìðëçñþíïõí áõôÜ ôá ïðïßá
áêïýóáìå óôéò åéóçãÞóåéò.
ÓêÝöôïìáé, áí ìáò äïèåß ç ïéêïíïìéêÞ äõíáôüôçôá, ç Ìçôñüðïëç íá óõóôÞóåé Ýíá
éóôïñéêü åêêëçóéáóôéêü áñ÷åßï êáé íá äçìïóéåýïõìå ôüìïõò áðü ôá Ýããñáöá áõôÜ
ðïõ äåí Ý÷ïõìå ìüíï óôç Ìçôñüðïëç, Ý÷ïõìå êáé óå ðïëëÜ ìïíáóôÞñéá. Ãéáôß êáé ç
ãñáöÞ áõôÞ ç ðáëáéïãñáöéêÞ åßíáé äýóêïëç ãéá ôïí êáèÝíá íá äéáâÜóåé, áëëÜ êáé ï
÷ñüíïò ãéá íá ðÜåé êáíåßò óôá áñ÷åßá íá ôá ìåëåôÞóåé åßíáé ìåãÜëïò. Áí ëïéðüí
äçìïóéåýïíôáé áõôÜ, ïìéëþ ãéá ôá åêêëçóéáóôéêÜ, óå ôüìïõò êÜèå ÷ñüíï Þ êÜèå äýï
Þ ðÝíôå ÷ñüíéá, èá Ý÷ïõìå Ýíá ùñáßï åêêëçóéáóôéêü áñ÷åßï êáé áõôü ìðïñåß íá ãßíåé
êáé óå Üëëïõò ôïìåßò, óôçí åêðáßäåõóç, óôçí ðïëéôéêÞ, óôçí ïéêïíïìßá ãéá íá ìðïñåß
ï ìåëåôçôÞò åýêïëá, ôþñá ìÜëéóôá ìå ôç íÝá ôå÷íïëïãßá åõêïëüôåñá áêüìç, íá
áíáôñÝ÷åé óôéò ðçãÝò êáé íá âëÝðåé ðþò áêñéâþò Ýæçóáí ïé ðñïðÜôïñÝò ìáò.
¢êïõóá ôçí ê. Êïõëôïýêç ìå ðïëý åíäéáöÝñïí íá ïìéëåß ãéá ôéò åðéóêïðÝò ôçò
Öèéþôéäïò. Ôï åßðá êáé ôï ðñùß üôé õðÜñ÷ïõí ðÜñá ðïëëÜ óõìðëçñùìáôéêÜ óôïé÷åßá
ãéá ôïí ÁãáèÜããåëï Ëïêñßäïò, ãéá ôïí çãïýìåíï ôçò ÌïíÞò ÁãÜèùíïò, ãéá ôïí
Áíáíßá, Ýíáí Áëýðéï ãéá ôç ìïíÞ Äáäßïõ, ãéá ôçí åðéóêïðÞ ôçò ÕðÜôçò. ¼ëá áõôÜ
åßíáé ðïëýôéìá óôïé÷åßá ôá ïðïßá ðñÝðåé íá äéáâÜóïõìå.
Ôþñá ï ÄÞìïò, ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï, ç Ìçôñüðïëç, ç Íïìáñ÷ßá, ç ÐåñéöÝñåéá
êáé Üëëïé öïñåßò ìðïñïýìå íá âïçèÞóïõìå üëïé ìáæß, ãéá íá Ý÷ïõìå ìéá áîéüëïãç
ðáñïõóßá óôïí éóôïñéêü áõôü ôüðï ìáò.
Êáé êÜôé Üëëï íá ôåëåéþóù. Èá Þèåëá óôéò ùñáßåò åéóçãÞóåéò íá Ý÷ïõìå êáé Üëëï
áêñïáôÞñéï íÝùí áíèñþðùí. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëïß öéëüëïãïé, ðÜñá ðïëëïß èåïëüãïé.
Åìåßò ôï åßðáìå êáé óôïõò íáïýò êÜíáìå êÜèå ðñïóðÜèåéá. ÂëÝðåôå õðÜñ÷åé
áðñïèõìßá. Áò âñåèåß ôñüðïò, ëïéðüí, áõôÜ ôá ùñáßá ðïõ ìå êüðï åãñÜöçóáí êáé
áíåêïéíþèçóáí, íá ðåñÜóïõí óå üëá ôá óôñþìáôá.
¸÷ù Üëëç ìéá ðñüôáóç íá êÜíù, ï êáèÝíáò óôïí ôïìÝá ôïõ, ç Ìçôñüðïëç óôá
ÅêêëçóéáóôéêÜ. Ìðïñïýìå íá ÷ñçìáôïäïôÞóïõìå ôéò åêäüóåéò áõôïý ôïõ åßäïõò, ãéá
íá ìðïñåß ï åðéóêÝðôçò íá ìÜèåé ì' Ýíá áðëü ôñüðï, ìå Ýíá óýíôïìï öõëëÜäéï
êáëïôõðùìÝíï ôçí éóôïñßá ôïõ ôüðïõ.
Åäþ, êáé ðÜëé ìå óõã÷ùñåßôå ðïõ åßðá ðïëëÜ, èÝëù íá óõã÷áñþ Üëëç ìßá öïñÜ
ôïõò óõíôåëåóôÝò áõôÞò ôçò ùñáßáò åêäÞëùóçò, áýñéï äå èá ìðïñÝóù íá ðáñáóôþ,
ãéáôß Ý÷ïõìå Èåßá Ëåéôïõñãßá êáé ÷åéñïôïíßá. ÅðåéäÞ üìùò áñ÷ßæïõí ïé åéóçãÞóåéò
10.30 ç þñá, üðùò ôçí Üëëç öïñÜ ôï óõíÝäñéï ôùí Ñïõìåëéùôþí ëåéôïõñãÞèçêå óôï
Ìçôñïðïëéôéêü Íáü, ðñïôåßíù áò õðÜñîåé ìéá áíôéðñïóùðåßá áðü ôï óõíÝäñéï íá ôï
ðù êáé óôï ñáäéüöùíï íá áêïõóôåß. Óôéò 10.30 èá Ý÷ïõìå ôåëåéþóåé êáé èá Ý÷ïõìå êáé
ôçí ÷åéñïôïíßá åíüò èåïëüãïõ. Èá ôïí êÜíù äéÜêïíï, ãé’ áõôü äåí èá ìðïñÝóù áýñéï
êáé áðüøå èÝëù êáé ðÜëé íá óõã÷áñþ üëïõò ôïõò åéóçãçôÜò êáé üëïõò åóÜò ðïõ åß÷áôå
ôçí õðïìïíÞ íá ðáñáêïëïõèÞóåôå ôéò ùñáßåò åéóçãÞóåéò.
ÌðÝôóéïò Íéêüëáïò: Èá ðñÝðåé üëï áõôü ôï õëéêü êáé ôá ðñáêôéêÜ íá öèÜóåé

ôïõëÜ÷éóôïí óôá ó÷ïëåßá. Êé áí åßíáé äõíáôüí, äåí îÝñù áí õðÜñ÷åé ç ïéêïíïìéêÞ
äõíáôüôçôá, íá öôÜóïõí êáé óôïí êÜèå åêðáéäåõôéêü. Íïìßæù üôé åßíáé Ýíá ðëïýóéï
õëéêü ðïõ ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß áðü üëïõò ôïõò Åêðáéäåõôéêïýò ãéá ôçí ôïðéêÞ
éóôïñßá, ãéáôß ìÝóá óôá ðëáßóéá ôïõ íÝïõ ðñïãñÜììáôïò óðïõäþí õðÜñ÷åé ÷ñüíïò
üðïõ ìðïñåß íá äéäá÷èåß ç ôïðéêÞ éóôïñßá. ¹äç ëåéôïõñãïýí êÜðïéá ðñïãñÜììáôá
åõÝëéêôá óå 4 ó÷ïëåßá ôïõ íïìïý, ïé êýñéïé Óýìâïõëïé ôï ãíùñßæïõí, êáé óéãÜ - óéãÜ
áõôü ðéóôåýù üôé èá åðåêôáèåß ôá åðüìåíá ÷ñüíéá. Óõíåðþò èá åßíáé êÜôé ðïõ èá
öáíåß ðïëý ÷ñÞóéìï óôïõò åêðáéäåõôéêïýò. Åõ÷áñéóôþ.
ÐáëéáëÝîçò Çëßáò: Åßíáé ìÝóá óôéò ðñïèÝóåéò ìáò íá ãßíåé êÜôé ôÝôïéï êáé
áóöáëþò ìðïñïýìå íá óõæçôÞóïõìå ìå üëç ôçí åêðáéäåõôéêÞ êïéíüôçôá êáé ôïí ôñüðï
ìå ôïí ïðïßïí èá ãßíåé áëëÜ êáé ìå ôïõò ôïðéêïýò öïñåßò, ôï ÄÞìï ËáìéÝùí, ôçí
Åêêëçóßá. Åíäå÷ïìÝíùò êáé ôç Íïìáñ÷éáêÞ Áõôïäéïßêçóç ôïí ôñüðï
÷ñçìáôïäüôçóçò.
ÆÞóçò Êþóôáò: Óåâáóìéüôáôå, åýóôï÷åò ïé ðáñáôçñÞóåéò Óáò, áðïäåêôÝò.

ÐñÝðåé íá äéåõêñéíßóù üôé ìÝ÷ñé ôï 1821 ç åêðáßäåõóç, ç Ðáéäåßá üðùò äéá÷ùñßóáôå,
Þôáí êáèáñÜ åêêëçóéáóôéêÞ. Áðü êåé åêðïñåýïíôáí êáé ùò ðñïò ôçí ýëç êáé ùò ðñïò
ôïõò áñùãïýò. Åñ÷üìåíïò ï Êáðïäßóôñéáò äçìéïýñãçóå ôï ëåãüìåíï ÃáæïöõëÜêéï
êáé óõãêÝíôñùóå äéÜöïñá ÷ñÞìáôá åðéâÜëëïíôáò Ýíá öüñï 2% óå üëåò ôéò
ïéêïíïìéêÝò óõíáëëáãÝò. Áõôü ôï ìÝôñï âÝâáéá äåí åõäïêßìçóå, áëëÜ Ýãéíå ìéá
ðñïóðÜèåéá íá áõôïíïìçèåß ôñüðïí ôéíÜ ç åêðáßäåõóç.
Ï ¼èùíáò áêïëïýèçóå Üëëç ôáêôéêÞ. ÌåôÝöåñå ôéò åõèýíåò óôïõò ÄÞìïõò êáé
óôïõò Äçìüôåò áö' åíüò êáé áöåôÝñïõ ðÞñå üëá ó÷åäüí ôá ìïíáóôÞñéá, ôá
ðåñéóóüôåñá äçëáäÞ, åëÜ÷éóôá äéáôÞñçóå - åãþ âÝâáéá åßìáé èéáóþôçò õðÝñ ôçò
äéáôÞñçóçò ôùí ìïíáóôçñéþí - ðáßñíïíôáò ìÜëéóôá êáé ôéò ðåñéïõóßåò, ôéò ëåãüìåíåò
óôáõñïðçãéáêÝò, ïé ïðïßåò Þôáí ôåñÜóôéåò. ÌÝñç áð' áõôÜ, ðïëëÜ äçëáäÞ êôÞìáôá, ôá
äéÝèåôáí ãéá ôá äéäáêôÞñéá êáé ãéá ôá ó÷ïëåßá êáé ãé' áõôïýò ôïõò óêïðïýò, Ý÷ïõìå
óõãêåêñéìÝíá óôïé÷åßá, áëëÜ äåí Þôáí ôïõ ðáñüíôïò. ¢ëëùóôå ìßá åéóÞãçóç ðñÝðåé
íá åßíáé üóï ôï äõíáôüí óýíôïìç. ÁðëÜ áíáöÝñù áõôü ôï ãåãïíüò üôé åßíáé ãíùóôü
êáé ï ¼èùíáò åðß ðëÝïí å÷ñçóéìïðïßçóå êáé ôá êôÞìáôá ôùí Ôïýñêùí, öåýãïíôáò ïé
Ôïýñêïé Üöçóáí êáé ôéò ðåñéïõóßåò ôïõò. Ôá êôÞìáôá áõôÜ ôá ðÞñáíå êáé üðùò åßäáôå
åäþ, ôï ðñþôï ó÷ïëåßï ëåéôïýñãçóå óôï ôæáìß ôÜäå. Áõôü Ýãéíå êáé óôï ÊáñðåíÞóé. Ãé’
áõôü óõíÞèùò ôá ó÷ïëåßá åßíáé óôéò ðëáôåßåò êáé êïíôÜ óôéò åêêëçóßåò. Ãéáôß ïé
éäéïêôçóßåò ôùí Ôïýñêùí Þôáí ðÜíôïôå ïé êáëýôåñåò êáé óôá êåíôñéêÜ ìÝñç. Ðéóôåýù
üôé èá ìáò äïèåß ç äõíáôüôçôá íá êáôáãñÜøïõìå ôçí éóôïñßá ôçò åêðáßäåõóçò.
ÕðÜñ÷ïõí åêáôïíôÜäåò Ýããñáöá ãéá üëá ôá ó÷ïëåßá ôçò Öèéþôéäáò, ôá ïðïßá èá
êáôáãñáöïýí óéãÜ - óéãÜ êáé èá Ýñèïõí óôï öùò ôçò äçìïóéüôçôáò. Åõ÷áñéóôþ
ðÜíôùò ãéá ôçí ðáñáôÞñçóÞ óáò.
Ðñïåäñåßï:
ÌðÜìðçò ÔóÝëïò - Öþôçò Ôóïýôóéêáò
ÂáñâÜñá Ä. ÍÜôóéïõ
"ÖèéùôéêÞ éóôïñéïãñáößá êáé éóôïñéïäéößá: 19ïò êáé 20üò áéþíáò"
Áéêáôåñßíç É. Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç

"Ôï íïéêïêõñéü åíüò ëáìéþôéêïõ óðéôéïý
óôá áìÝóùò ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá"
Ãåþñãéïò Ð. Óôáõñüðïõëïò
"¼øåéò ãõíáéêåßáò ðáñïõóßáò óôç Ëáìßá 1835 - 1922.
Ãõíáéêåßá åðáããÝëìáôá"
Áöñïäßôç Èåïäþñïõ
"Öèéùôéêïß Óýëëïãïé Ãõíáéêþí áðü ôï 1914 - 1999"
ÂÜéïò Áðïóô. ÆáìðåèÜíçò

"Ç ôïðéêÞ éóôïñßá óôçí ÐñùôïâÜèìéá Åêðáßäåõóç"

ÂáñâÜñá Ä. ÍÜôóéïõ
öéëüëïãïò
ÈÅÌÁ
ÖèéùôéêÞ Éóôïñéïãñáößá êáé Éóôïñéïäéößá
19ïò êáé 20üò áéþíáò
- Áîéüôéìåò Áñ÷Ýò êáé åîïõóßåò ôçò ðüëçò êáé ôïõ íïìïý

- Óåâáóôü áêñïáôÞñéï
Á ñ÷éêÜ åðéèõìþ íá åõ÷áñéóôÞóù ôïõò äéïñãáíùôÝò ôïõ óõíåäñßïõ ôïýôïõ ãéá

ôçí ðñüóêëçóç êáé ôçí ôéìÞ ðïõ ìïõ Ýêáíáí íá ìéëÞóù êáé ôïõò óõã÷áßñù ãéá
ôçí ðñùôïâïõëßá ôïõò íá äéïñãáíþóïõí óõíÝäñéï ãéá ôçí TïðéêÞ éóôïñßá, åðåéäÞ
íïìßæù üôé ï íïìüò ìáò Ý÷åé áíÜãêç áðü ôÝôïéá ðíåõìáôéêÜ óõìðüóéá.
Ôï èÝìá ìïõ áíáöÝñåôáé óôçí ÖèéùôéêÞ Éóôïñéïãñáößá êáé Éóôïñéïäéößá ôùí äýï
ôåëåõôáßùí áéþíùí, áëëÜ ðñïôïý áíáöåñèþ ó' áõôü åðéèõìþ íá óáò äéáâÜóù üóá
ãñÜöåé ãéá ôç öèéùôéêÞ éóôïñéïãñáößá íôüðéá ëïãßá óôçí ðñüóöáôç ìåëÝôç ôçò ãéá ôá
ëáìéáêÜ ãñÜììáôá:
"Ç Öèéþôéäá, áíáöÝñåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ôüðïò êáô' åîï÷Þí éóôïñéêüò, áð' ôá
ðáíÜñ÷áéá ÷ñüíéá äéåäñáìÜôéóå ñüëï äéáìïñöùôéêü óôï êáôÜ êáéñïýò éóôïñéêü
ãßãíåóèáé. ¹ôáí öõóéêü ëïéðüí íá êåíôñßóåé ôç öéëÝñåõíç äéÜèåóç ôùí áíèñþðùí ôùí
ãñáììÜôùí êáé íá áðïôåëÝóåé áíôéêåßìåíï óðïõäÞò, ìå áðïôÝëåóìá íá áíé÷íåýïõìå
óôá ãñáðôÜ ôïõò ôéò áðáñ÷Ýò ôçò Éóôïñéïãñáößáò, ðïõ åõäïêßìçóå êáé åõäïêéìåß ó'
áõôÞ ôçí ðåñéï÷Þ ìå áîéüëïãåò êáôáèÝóåéò. Ó' áõôÝò åêôßèåíôáé ãåãïíüôá ôïõ áðþôåñïõ
êáé áðþôáôïõ ðáñåëèüíôïò áðü ôïõò éóôïñéïãñÜöïõò ìå ýöïò åí ðïëëïßò ëïãïôå÷íéêü
êáé ìå âÜóç ôçí êñéôéêÞ Ýñåõíá, ôçí ðáñÜäïóç êáé ôçí ðñïóùðéêÞ åìðåéñßá.
ÐáñÜëëçëá üìùò ìå ôïõò éóôïñéïãñÜöïõò ðïñåýïíôáé êáé ïé éóôïñéïäßöåò, ðïõ
ðñïåôïéìÜæïõí ôï Ýäáöïò ãéá ôçí éóôïñéïãñáößá åãêýðôïíôáò óôéò éóôïñéêÝò ðçãÝò ìå
ðÜèïò åñåõíçôéêü êáé óõíÝðåéá åðéóôçìïíéêÞ, èçóáõñßæïíôáò Ýôóé õëéêü ðñüóöïñï ãéá
ìåëÝôç". Áò äïýìå ëïéðüí ôá åðéôåýãìáôá ôïõ ãñáììáôåéáêïý áõôïý åßäïõò - ìå êÜèå
óõíôïìßá - üóï ìáò åðéôñÝðåé ï ðåñéïñéóìÝíïò ÷ñüíïò åíüò óõíåäñßïõ.
***
Óôá áìÝóùò ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá áíïßãïõí ôï äñüìï ðñïò ôç ÖèéùôéêÞ
Éóôïñéïãñáößá ïé Öèéþôåò ëüãéïé Ãåþñãéïò êáé ÄçìÞôñéïò ÁéíéÜí ìå ìéá óåéñÜ
äçìïóéåõìÜôùí êáé áõôïôåëþí âéâëßùí. Êáé ôá ìåí äçìïóéåýìáôá Ý÷ïõí
êáôá÷ùñéóèåß óôï ðåñéïäéêü "ÁèÞíá" ðïõ ßäñõóå ï Ãåþñãéïò óôï Íáýðëéï ôï 1831,
áëëÜ êáé óå Üëëá Ýíôõðá, ôá äå áõôïôåëÞ âéâëßá ôõðþèçêáí ôçí åðï÷Þ åêåßíç óôçí
åëëçíéêÞ åðáñ÷ßá (×áëêßäá). Ôá óýã÷ñïíá ãåãïíüôá, ðïõ äéáäñáìáôßæïíôáé óôïí
Åëëáäéêü ÷þñï êáé ôá ðñüóùðá, ðïõ ðñùôïóôáôïýí ó' áõôÜ ðñïóåëêýïõí ôï
åíäéáöÝñïí ôùí áäåëöþí ÁéíéÜíïò. ÅõñåôÞñéá êáé êáôÜëïãïé ôùí Ýñãùí ôïõò Ýùò
ôþñá äåí Ý÷ïõí óõíôá÷èåß, åõôõ÷Þóáìå üìùò íá Ý÷ïõìå ìéá áîéüëïãç ìåëÝôç ôïõ
ÅõñõôÜíá éóôïñéêïý ê. ÌÜñêïõ Ãêéüëéá ìå ôßôëï: "Ïé ÁíéÜíåò êáé ç óõìâïëÞ ôïõò óôï
Íåïåëëçíéêü Äéáöùôéóìü" ç ïðïßá Ý÷åé êáôá÷ùñéóèåß óôá "ÖèéùôéêÜ ÷ñïíéêÜ" êáé áðü
ôçí ïðïßá ìáèáßíïõìå ôï Ýñãï ôïõò, êáèþò êáé áðü ôá "ÁÐÁÍÔÁ" ôïõ Äçìçôñßïõ
ÁéíéÜíïò, ðïõ åßíáé åðéìÝëåéá ôïõ Ãåùñãßïõ ÂáëÝôá.
ÖèéùôéêÞ Éóôïñéïãñáößá êáé Éóôïñéïäéößá 9ïò êáé 20üò áéþíáò 223
"Ðåñéóðïýäáóôï üìùò Ýñãï, ðëïýóéï óå ðåñéå÷üìåíï, ìå äõóåýñåôá êáé ðïëýôéìá

óôïé÷åßá, áñôéþôáôï ãéá ôçí åðï÷Þ ôïõ êáé õðïäåéãìáôéêü óôç óýíèåóÞ ôïõ", üðùò
ãñÜöåé ï óýã÷ñïíïò Öèéþôçò ëüãéïò êáé óõããñáöÝáò ê. ×áñßëáïò Ìç÷éþôçò, åßíáé ôï
âéâëßï "ÖÈÉÙÔÉÓ" ôïõ áåßìíçóôïõ ÉùÜííïõ Ãåùñãßïõ ÂïñôóÝëá. (1841 - 1913) áðü ôï
Ðáëáéüêáóôñï Ôõìöñçóôïý.
Ðñþôïò ëïéðüí Öèéþôçò éóôïñéïãñÜöïò õðÞñîå ï öéëüëïãïò ÉùÜííçò ÂïñôóÝëáò
êáé ôï âéâëßï ôïõ ìå ôßôëï "Öèéþôéò ç ðñïò Íüôïí ôçò ¼èñõïò, Þôïé áðÜíèéóìá
éóôïñéêþí êáé ãåùãñáöéêþí åéäÞóåùí áðü ôùí áñ÷áéïôÜôùí ìÝ÷ñé ôùí êáè' çìþí",
ðïõ åîåäüèç áðü ôï 1907, åßíáé ôï ðñþôï ðëÞñåò êáé áîåðÝñáóôï Ýñãï ãéá ôç
Öèéþôéäá. "Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ" ôïõ åßíáé èáõìáóôÞ, ãñÜöåé ï Ìç÷éþôçò. Ðñþôá äßíåé ôç
öõóéêÞ ãåùãñáößá ôçò Öèéþôéäáò, ýóôåñá ôçí éóôïñßá ôçò áðü ôá ðáíÜñ÷áéá ÷ñüíéá
Ýùò ôçí ÅèíéêÞ ÁðåëåõèÝñùóç ìå ôïõò áãþíåò ôïõ '21 êáé ôÝëïò åêèÝôåé èÝìáôá
ïéêïíïìéêÞò êáé ðïëéôéêÞò ãåùãñáößáò ôïõ ôüðïõ. Éäéáßôåñç óçìáóßá Ý÷åé ç ìÝèïäïò,
ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò óôç ìåëÝôç ôçò Éóôïñßáò ôçò Öèéþôéäáò. Äåí
áðïìïíþíåé, äåí áöçãåßôáé îåñÜ êáé áðïóðáóìáôéêÜ ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá…
Äçìéïõñãåß ðëáßóéï, õöáßíåé ôïí ðåñßãõñï, áðëþíåé ôïí ðëáôýí êáìâÜí ôçò åëëçíéêÞò
éóôïñßáò êé åðÜíù ó' áõôüí åîéóôïñåß áíÜãëõöá ôá ãåãïíüôá áõôÜ - ãåãïíüôá, ðïõ
åßíáé óõíÝ÷åéá êáé áéôßá Üëëùí ãåãïíüôùí ôïõ åõñýôåñïõ åëëçíéêïý ÷þñïõ.
Ï óõããñáöÝáò ìáò êáôáðëÞóóåé ìå ôçí åõñõìÜèåéÜ ôïõ, ôçí ðëïõóéüôáôç
âéâëéïãñáößá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß áëëÜ êáé ãéá ôïí "Åðßëïãïí ðñïò ôïõò Öèéþôáò", ï
ïðïßïò åßíáé ìüíï ïêôþ ëÝîåéò: "ÓõíáãÜãåôå ôá ðåñéóóåýóáíôá êëÜóìáôá, ßíá ìç ôé
áðüëçôáé". Åßíáé ëüãéá ôïõ Åõáããåëßïõ, áëëÜ êáé ìéá óïöÞ äéÜôá ôïõ Öèéþôç
éóôïñéïãñÜöïõ ÉùÜííïõ ÂïñôóÝëá.
ÌåôÜ ôçí Ýêäïóç êáé êõêëïöïñßá ôïõ áíùôÝñù ìíçìåéþäïõò Ýñãïõ ðáñáôçñåßôáé
ìéá êÜìøç óôçí éóôïñéïãñáößá êáé êõñßùò óôçí ðåñßïäï ôïõ ìåóïðïëÝìïõ. Áîéüëïãá
âéâëßá ôçò ðåñéüäïõ åêåßíçò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí ðåñéï÷Þ ìáò åßíáé ôá åîÞò: "Ç
ìåóáéùíéêÞ Öèéþôéò êáé ôá åí áõôÞ ìíçìåßá" (1922) ôïõ Íéêüëáïõ Ãéáííüðïõëïõ, ï
ïðïßïò äåí Þôáí Öèéþôçò, áëëÜ åßëêå ôçí êáôáãùãÞ ôïõ áðü ôçí ¹ðåéñï êáé äéÝìåíå
óôïí Áëìõñü. "Éóôïñßá ôïõ 2ïõ ÓõíôÜãìáôïò ðåæéêïý" (1921) ôïõ ÊëåÜíèç ÌðïõëáëÜ
êáé ôï âéâëßï "Êïíôïãéáííáßïé" (1924) ôïõ óôñáôçãïý ÐÜôñïêëïõ ÊïíôïãéÜííç.
Êáé åíþ óõíÝâçóáí áõôÜ óôçí ðåñßïäï ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, êáôÜ ôï äåýôåñï Þìéóõ
ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá ðáñáôçñåßôáé óôç Öèéþôéäá ìéá Üíèçóç ôùí ãñáììÜôùí, ç
ïðïßá äåí åßíáé áõèýðáñêôï öáéíüìåíï áëëÜ óõíÜñôçóç êáé Ýêöñáóç ôçò
ðíåõìáôéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò æùÞò ôçò ðåñéï÷Þò ìáò. ÕðÞñîáí üìùò êáé
ïñéóìÝíá êáèïñéóôéêÜ ãåãïíüôá, ðïõ Ýäùóáí þèçóç óôéò ÖèéùôéêÝò éóôïñéêÝò
óðïõäÝò êáé ôÝôïéá ãåãïíüôá åßíáé ç ßäñõóç Õðçñåóéþí üðùò ç Åöïñåßá Êëáóóéêþí
Áñ÷áéïôÞôùí, ôï Éóôïñéêü Áñ÷åßï Ëáìßáò, ç Ýêäïóç ôùí ðåñéïäéêþí "Öèéþôéò",
"ÓôåñåïåëëáäéêÞ Åóôßá", "ÐíåõìáôéêÞ Ñïýìåëç", "ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ", "ÕðÜôç",
"×ñïíéêÜ ôçò Åðáñ÷ßáò Äïìïêïý" ê.Ü.
Ç ÖèéùôéêÞ Éóôïñéïãñáößá êáé Éóôïñéïäéößá åõäïêéìåß óôéò ìÝñåò ìáò ìå
áîéüëïãåò êáôáèÝóåéò, üðùò áíáöÝñèçêå êáé ðéï ðÜíù. Ïé óõããñáöåßò ìå "åðéìÝëåéá
ìåëßóóçò" áîéïðïéïýí áñ÷áéïëïãéêÝò áðïêáëýøåéò, ðñùôïãåíÝò êáé áíÝêäïôï
áñ÷åéáêü õëéêü, ÷åéñüãñáöï êáé Ýíôõðï, áíáôñÝ÷ïõí óå âéâëéïãñáößåò êáé
ðáñïõóéÜæïõí áðïêáëõðôéêÝò êáé áîéüëïãåò ìåëÝôåò. Ç ðëçèþñá ôùí
éóôïñéïãñáöéêþí åñãáóéþí ìáò áíáãêÜæåé íá ôéò ïìáäïðïéÞóïõìå ìå êñéôÞñéï ôï
ðåñéå÷üìåíü ôïõò, áöïý ìÝóá áð' áõôÝò, åîåôÜæåôáé ç ðïëéôéêÞ, ïéêïíïìéêÞ,
åêðáéäåõôéêÞ, èñçóêåõôéêÞ êáé äçìïãñáöéêÞ êáôÜóôáóç ôçò ðåñéï÷Þò áðü ôçí
224 ÂáñâÜñá Ä. ÍÜôóéïõ
êëáóóéêÞ áñ÷áéüôçôá Ýùò ôþñá.

Ðñþôá - ðñþôá áò äïýìå ôéò åñãáóßåò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò åðáñ÷ßåò ôïõ íïìïý
ìáò: Éóôïñßá ôçò åðáñ÷ßáò Äïìïêïý ìå ïìþíõìï ôßôëï èá ãñÜøåé ôï 1962 ï äéêçãüñïò
Èåüäùñïò ÊáñáôæÜò, óôçí ïðïßá êáôá÷ùñßæåé ðïëëÜ êáé óðÜíéá éóôïñéêÜ óôïé÷åßá,
áöïý óõìâïõëåýôçêå ôçí õðÜñ÷ïõóá âéâëéïãñáößá êáé Üëëåò ðçãÝò.
Ï ãåùðüíïò ê. ÌÜíèïò ×ñéóôïöüñïõ ìáò îÜöíéáóå ðñüóöáôá ìå ôï ôñßôïìï Ýñãï
ôïõ: "Ç Ïðïõíôßá Ëïêñßäá êáé ç ÁôáëÜíôç" åíþ ðñï ôñéáêïíôáåôßáò ï ê.
ÔñéáíôÜöõëëïò Ðáðáíáãéþôïõ ìáò ðáñïõóßáóå ôï ìíçìåéþäåò Ýñãï ôïõ: "Éóôïñßá êáé
Ìíçìåßá ôçò Öèéþôéäïò" (1971), áîéïðïéþíôáò üëá ôá áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá êáé
óõìðëçñþíïíôáò ôï Ýñãï "Öèéþôéò" ôïõ ÉùÜííïõ ÂïñôóÝëá, üðùò áíáöÝñåôáé óôïí
ðñüëïãï ôïõ âéâëßïõ.
Ôï Öèéùôéêü '21 ðñïóåßëêõóå ôï åíäéáöÝñïí Öèéùôþí óõããñáöÝùí, ïé ïðïßïé
Ýðåéôá áðü ìáêñÜ êáé åðßðïíç Ýñåõíá ìáò ðáñïõóßáóáí áðïêáëõðôéêÝò åñãáóßåò,
üðùò ïé áåßìíçóôïé Êþóôáò ÁâñáÜì êáé Ãåþñãéïò Óêïýñáò, éäéáßôåñá ï äåýôåñïò.
Ïé êýñéïé ÔñéáíôÜöõëëïò Ðáðáíáãéþôïõ, Íßêïò Áíôùíüðïõëïò, ÈùìÜò
ÊáëïäÞìïò, Óðýñïò ÌðñÝêçò êáé Üëëïé Ý÷ïõí åìðëïõôßóåé ôç ÖèéùôéêÞ
Éóôïñéïãñáößá ìå ôï éóôïñéêü ôïõò Ýñãï.
ÁëëÜ êáé ïé ÖèéùôéêÝò ðüëåéò, êùìïðüëåéò êáé ìéêñüôåñïé ïéêéóìïß äåí Üöçóáí
áäéÜöïñïõò ôïõò óõããñáöåßò ìáò: ¸ôóé ï ×ñÞóôïò Åíéóëåßäçò èá ãñÜøåé ôçí éóôïñßá
ôçò Áìößêëåéáò, ï Ãåþñãéïò ÐëáôÞò ôçí éóôïñßá ôçò Ëáìßáò, ï ê. ÆÞóçò ÐñùôïðáðÜò
ôçò Ðåëáóãßáò, ï ê. Âáóßëåéïò ÊáíÝëëïò ôçò Óðåñ÷åéÜäáò, ï Ãéþñãïò ÊïõôóáâäÞò êáé
ÂáããÝëçò ×ïñìüâáò ôçí éóôïñßá ôçò Ìáêñáêþìçò, ï Îåíïöþí Áíáãíùóôüðïõëïò ôçò
ÕðÜôçò, ï ê. ÄçìÞôñéïò ÍÜôóéïò ôçí éóôïñßá ôçò Óôõëßäáò, ç ê. Íôßíá ÊáëÝíôæïõ -
ÔåñëéÜìç Ýãñáøå ôçí éóôïñßá ôçò ×áëßëçò (Ìåóïðïôáìßáò), ï ê. ÃéÜííçò ÌáêñÞò ôçí
éóôïñßá ôïõ Óôáõñïý (Ìðåêß) Ëáìßáò, åíþ Üëëïé Ý÷ïõí íá ðáñïõóéÜóïõí ôçí éóôïñßá
ìéêñüôåñùí ïéêéóìþí (ÊïìðïôÜäåò, ÊùóôáëÝîé, ÊáóôáíéÜ, ÁíèÞëç, Ìáõñßëëï,
ËéáíïêëÜäé, ÖôÝñç, ÏìâñéáêÞ, Ìåíäåíßôóá). Êáé ç åêêëçóéáóôéêÞ éóôïñßá ôçò
ðåñéï÷Þò ìáò ãíþñéóå ÷áëêÝíôåñïõò åñåõíçôÝò. Ç ìïíáóôçñéáêÞ êáé ç åðéóêïðéêÞ
éóôïñßá Ýãéíå ãíùóôÞ ÷Üñç óôç öéëÝñåõíç äéÜèåóç êáé óôïí ðíåõìáôéêü ìü÷èï äéêþí
ìáò áíèñþðùí. Ï Õðáôåýò ìïíáóôçñéïëüãïò ê. Èåüêôéóôïò ËáúíÜò Ý÷åé áñêåôÜ
äçìïóéåýìáôá êáé áõôïôåëÞ âéâëßá ãéá ôçí åêêëçóéáóôéêÞ éóôïñßá êáé ôá ìïíáóôÞñéá
ôçò Öèéþôéäáò. Áêüìç ìéá ðëåéÜäá åñåõíçôþí åñãÜóôçêå óêëçñÜ êáé áðïäïôéêÜ
üðùò ï ÐÜíïò Âáóéëåßïõ, ï Íéêüëáïò Ãéáííüðïõëïò, ï ÄçìÞôñéïò Ãüíçò, ï Êþóôáò
ÄéáìÜíôçò, ï ×ñÞóôïò Åíéóëåßäçò, ï ÓôÜèçò ÊáêëáìÜíïò, ï ×ñÞóôïò Êáñáãåùñãßïõ,
ç ÁëÝêá Êïõëôïýêç, ï Êþóôáò ÊáñáóôÜèçò, ï ÈáíÜóçò ÊáñáãéÜííçò, ï Ðáýëïò
Ëáæáñßäçò, ï ÄçìÞôñéïò ÍÜôóéïò, ï ×áñÜëáìðïò Ðáðáãåùñãßïõ, ï ÃéÜííçò
Ðáðáíáãéþôïõ, ï ÆÞóçò ÐñùôïðáðÜò, ï Èåüöéëïò Óéìüðïõëïò, ï Ãéþñãïò Óùôçñßïõ,
ï Êþóôáò ÔóéÜêáò, ï ÌÜíèïò ×ñéóôïöüñïõ êáé Üëëïé.
***
Ç éóôïñßá ôçò Åêðáßäåõóçò óôç Öèéþôéäá äå ìáò åßíáé Üãíùóôç óôï ìåãáëýôåñï
ìÝñïò ôçò, áöïý ï ê. Êþóôáò ÃáëëÞò Ý÷åé äçìïóéåýóåé óôá "ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ" äýï
áðïêáëõðôéêÝò ìåëÝôåò, ç ðñþôç ãéá "Ôá ðñþôá ÷ñüíéá ôïõ Ãõìíáóßïõ Ëáìßáò, 1846 -
1875" êáé ç äåýôåñç ãéá ôçí "Éóôïñßá ôïõ Á´ Åëëçíéêïý Ó÷ïëåßïõ Ëáìßáò, 1835 - 1929",
ï ê. Äçì. ÍÜôóéïò Ý÷åé ãñÜøåé ôçí "Éóôïñßá ôïõ Ãõìíáóßïõ Ëáìßáò, 1850 - 1881" êáé
Ý÷åé äçìïóéåýóåé ôïõò "Ãåíéêïýò åëÝã÷ïõò 1889 - 1929 ôùí Åëëçíéêþí Ó÷ïëåßùí ôçò
Óôõëßäáò êáé ôçò ÕðÜôçò", ï ê. Ãåþñãéïò Óôáõñüðïõëïò Ý÷åé ãñÜøåé ìåëÝôç ãéá ôï
ÖèéùôéêÞ Éóôïñéïãñáößá êáé Éóôïñéïäéößá 9ïò êáé 20üò áéþíáò 225
"Äéäáóêáëåßï Ëáìßáò, 1914 - 1936" êáé ï ê. ÐåñéêëÞò Öýêáò ãéá ôïí Ìé÷áÞë
Ðáðáìáýñï êáé ôï Äéäáóêáëåßï Ëáìßáò. Áí ðáñáìåßíïõìå óôçí åíüôçôá áõôÞ èá
äïýìå üôé êáé ðÜëé ï ê. Êþóôáò ÃáëëÞò Ý÷åé äçìïóéåýóåé åéäéêÞ ìåëÝôç ãéá ôïõò
"Öèéþôåò ÊáèçãçôÝò êáé ÕöçãçôÝò Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí ôïõ 19ïõ áéþíá", ç ê.
Áíáóôáóßá ÊáôåñÝëïõ - Æáðáíéþôç ãéá ôïí "ÄçìÞôñç ÆáããïãéÜííç" êáé ï ê. ×Üñçò
Óáêåëëáñßïõ ãéá ôïí "Ìé÷áÞë Ðáðáìáýñï".
ÐáñÜëëçëá ìå ôïõò éóôïñéïãñÜöïõò ðïñåýïíôáé êáé ïé éóôïñéïäßöåò, ïé ïðïßïé
ðñïëåéáßíïõí ôï Ýäáöïò ãéá ôïõò ðñþôïõò. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ç ÖèéùôéêÞ
éóôïñéïäéößá óçìåéþíåé áëìáôþäç ðñüïäï ìå ôçí ßäñõóç êáé ëåéôïõñãßá ôïõ
"Éóôïñéêïý Áñ÷åßïõ Ëáìßáò" êáé ôçí áíÜäåéîÞ ôïõ óå ÷þñï óõãêÝíôñùóçò êáé
óõëëïãÞò ðïëëþí áñ÷åéáêþí ìïíÜäùí, áëëÜ êáé óå ÷þñï éóôïñéêÞò Ýñåõíáò. Ôüóï
ëïéðüí ôï Éóôïñéêü Áñ÷åßï, üóï êáé ç ÊåíôñéêÞ Õðçñåóßá ôùí Ãåíéêþí Áñ÷åßùí ôïõ
ÊñÜôïõò Ýñ÷ïíôáé áñùãïß óôç ÖèéùôéêÞ Éóôïñéïäéößá. Ðïëëïß áðü ôïõò ðáñüíôåò,
üðùò êáé ç ïìéëïýóá åíþðéüí óáò, Ý÷ïõí ãåõèåß ôç óêüíç… ôçò áñ÷åéáêÞò áõôÞò
õðçñåóßáò êáé Ý÷ïõí íïéþóåé ôç ÷áñÜ ôçò äçìéïõñãßáò. Åðßêåíôñï ôïõ åíäéáöÝñïíôïò
üëùí, üóïé áó÷ïëïýíôáé ìå ôçí éóôïñéïäéößá åßíáé êõñßùò ç ðüëç ôçò Ëáìßáò êáé ç
åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò. Êáé åßíáé áñêåôïß åêåßíïé ïé ïðïßïé Ý÷ïõí íá ðáñïõóéÜóïõí
éóôïñéïäéöéêü Ýñãï, ôï ïðïßï êáé Ý÷åé êáôá÷ùñéóèåß óå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ Þ
Ý÷åé åêäïèåß óå áõôïôåëÞ âéâëßá. Ïé êýñéïé Íßêïò ÄáâáíÝëëïò, Ãåþñãéïò ËÝëçò,
Ãéþñãïò Óôáõñüðïõëïò, Åõèýìéïò ×ñéóôüðïõëïò, ÈùìÜò ÊáëïäÞìïò, ÉùÜííçò
ÌáêñÞò, Êùí/íïò Æçóüðïõëïò, ÄçìÞôñéïò ÍÜôóéïò, ï ïðïßïò Ý÷åé êáèéåñþóåé êáé
åéäéêÞ óåéñÜ âéâëßùí ìå ãåíéêü ôßôëï "ÖèéùôéêÞ Éóôïñéïäéößá", ïé áåßìíçóôïé Êþóôáò
Ãáñäßêçò, Êþóôáò Öëþñïò êáé ïé êõñßåò Ìáñßá Ðïëõìåñïðïýëïõ - ÔæéâåëÝêç, Íôßíá
ÊáëÝíôæïõ êáé Üëëïé Ý÷ïõí íá ðáñïõóéÜóïõí Ýñãï ðñùôüôõðï êáé áðïêáëõðôéêü,
Üãíùóôï Ýùò ôþñá: Åöçìåñßäåò, ðåñéïäéêÜ, âéâëßá, ôõðïãñáöåßá, èÝáôñï, ìïõóéêÞ,
êéíçìáôïãñÜöïò, åðáããÝëìáôá, ãéáôñïß, íåêñïôáöåßá, åêêëçóßåò, äñüìïé, ðëáôåßåò,
óõíïéêßåò, ðïäüóöáéñï, äÞìáñ÷ïé, ôï éóôïñéêü ôïõ öùôéóìïý êáé ôçò ýäñåõóçò ôçò
Ëáìßáò, äéáöÞìéóç, íåïêëáóéêÜ óðßôéá, óýëëïãïé, óùìáôåßá, ðñïîåíåßá,
ëïéìïêáèáñôÞñéá, ó÷ïëåßá êáé ðïëëÝò Üëëåò ðôõ÷Ýò åßíáé ôá ÖèéùôéêÜ éóôïñéïäéöéêÜ
èÝìáôá, ðïõ Ýãéíáí ãíùóôÜ.
ÁëëÜ êáé ç ðåñßïäïò ôçò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò êáé ôïõ Åìöõëßïõ ðïëÝìïõ
ðñïóåßëêõóå ôï åíäéáöÝñïí áíèñþðùí, ðïõ Ý÷ïõí Üìåóç áíôßëçøç, áöïý
ðñùôïóôÜôçóáí óå ðïëëÜ ãåãïíüôá. Ï ê. ËÜìðñïò ÌðïõñïãéÜííçò Ý÷åé ãñÜøåé ôçí
éóôïñßá ôçò ÅèíéêÞò Áíôßóôáóçò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Äïìïêïý, ï ê. Ãåþñãéïò Ìßíôæáò
óôçí ÅëÜôåéá, ï ê. Âáóßëçò Áðïóôïëüðïõëïò ðñüóöáôá Ýãñáøå êáé åîÝäùóå "Ôï
÷ñïíéêü ìéáò Åðïðïéßáò - ï Äçìïêñáôéêüò Óôñáôüò" åíþ Üëëïé ìå ôç ìïñöÞ
Çìåñïëïãßùí, ðñïóùðéêþí áíáìíÞóåùí, áöçãÞóåùí Ý÷ïõí êáôáãñÜøåé ðïëëÜ
ãåãïíüôá. Ôï Ýñãï áõôþí èá áîéïëïãçèåß áñãüôåñá.
Áðü ôá áíùôÝñù êáôáëÞãïõìå óôï óõìðÝñáóìá üôé ç ÖèéùôéêÞ éóôïñéïãñáößá êáé
éóôïñéïäéößá èåñáðåýåôáé áðü áñêåôïýò ðíåõìáôéêïýò åñãÜôåò êáé üëïé ìáæß ìå ôï
Ýñãï, ðïõ ðñïóöÝñïõí, ìéêñü Þ ìåãÜëï, åðéâåâáéþíïõí ôçí ùöåëéìüôçôá ðïõ êëåßíåé
ç Ýñåõíá ôçò éóôïñßáò, ç ïðïßá ðáñáìÝíåé, êáôÜ ôçí Ýêöñáóç ôïõ éóôïñéêïý Äéüäùñïõ
ôïõ Óéêåëéþôç: "Öýëáî ìåí ôçò ôùí áîéïëüãùí áñåôÞò, ìÜñôõò äå ôçò ôùí öáýëùí
êáêßáò, åõåñãÝôçò äå ôïõ êïéíïý ãÝíïõò ôùí áíèñþðùí".
Åßìáé âåâáßá üôé ðáñÝëåéøá áñêåôÜ êáé áäßêçóá ðïëëïýò, ìåñßäéï üìùò åõèýíçò
Ý÷åé êáé ç êëåøýäñá ôïõ ÷ñüíïõ.
Åõ÷áñéóôþ, ðïõ ì' áêïýóáôå.
Áéêáôåñßíç Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç
äéêáóôéêüò õðÜëëçëïò
óõããñáöÝáò - åñåõíÞôñéá
ÈÅÌÁ
Ôï íïéêïêõñéü åíüò ëáìéþôéêïõ óðéôéïý
óôá áìÝóùò ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá
Å õ÷áñéóôþ êé åãþ ìå ôçí óåéñÜ ìïõ ôïõò äéïñãáíùôÝò ôçò óõíÜíôçóçò ôïýôçò
ãéá ôçí ôéìÞ, ðïõ ìïõ Ýêáíáí íá ìå êáëÝóïõí óôï ÓõíÝäñéï ãéá íá ìéëÞóù êáé
ôïõò ðáñáêáëþ íá äå÷èïýí ôá ôáðåéíÜ óõã÷áñçôÞñéÜ ìïõ ãéá ôçí ðñùôïâïõëßá ôçò
äéïñãÜíùóçò ôïõ Óõíåäñßïõ.
Ç åéóÞãçóÞ ìïõ áíáöÝñåôáé: "Óôï íïéêïêõñéü åíüò ëáìéþôéêïõ óðéôéïý óôá áìÝóùò
ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá" êáé üôáí ëÝìå íïéêïêõñéü åííïïýìå ôá ÷ñåéþäç áíôéêåßìåíá
ôïõ óðéôéïý, ôá ïðïßá ìðïñïýóáí íá Þôáí: Ýðéðëá êáé ïéêéáêÜ óêåýç, åßäç
åíäõìáóßáò, õðïäÞóåùò êáé êáëëùðéóìïý, óôñùóßäéá êáé óêåðÜóìáôá, ïðëéóìüò,
åñãáëåßá, åßäç ãñáöåßïõ, ê.ëð., ôá ïðïßá áíôéêåßìåíá ìáñôõñïýí ôéò ðñïôéìÞóåéò ôùí
áíèñþðùí ôçò ìåôåðáíáóôáôéêÞò åðï÷Þò, ôçí áéóèçôéêÞ ôïõò êáëëéÝñãåéá, ôéò
ðñáêôéêÝò ôïõò áíÜãêåò, ôçí ïéêïíïìéêÞ ôïõò êáôÜóôáóç êáé ãåíéêÜ áõôü ôï ïðïßï
óÞìåñá ïíïìÜæïõìå ãïýóôï.
Êáé áêüìç äåí èá Þôáí Üóôï÷ï, áí ëÝãáìå üôé ôï íïéêïêõñéü åß÷å Üìåóç ó÷Ýóç ìå
ôçí áíÜðôõîç ôçò ôïðéêÞò âéïôå÷íßáò, ôçí åîåýñåóç ôçò ðñþôçò ýëçò ãéá ôçí
êáôáóêåõÞ ôùí áíôéêåéìÝíùí êáé ôçí áíÜðôõîç ôïõ åéóáãùãéêïý êáé åîáãùãéêïý
åìðïñßïõ.
Åßíáé ãíùóôü üôé äéáöïñåôéêÞ Þôáí êáôÜ êáéñïýò ç áíèñþðéíç êáôïéêßá êáé ôá
åíôüò áõôÞò áíôéêåßìåíá, áöïý áõôÞ åðçñåáæüôáí êáé åðçñåÜæåôáé áð' ôçí
ìïñöïëïãßá ôïõ åäÜöïõò, ôéò êëéìáôïëïãéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò, ôçí
âéïìç÷áíéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç êáé ãåíéêÜ ìå ôçí ðñüïäï êáé ôïí ðïëéôéóìü.
Áóöáëþò Üëëï Þôáí êáé åßíáé ôï íïéêïêõñéü åíüò ôñùãëïäýôç êáé Üëëï åíüò
óýã÷ñïíïõ áíèñþðïõ, ï ïðïßïò äéáìÝíåé óå ìåãÜëï äéáìÝñéóìá Þ óå ðïëõôåëÞ âßëá.
Êáé ç áíèñþðéíç êáôïéêßá õðÞñîå áíôéêåßìåíï óðïõäÞò êáé Ýñåõíáò ôçò Éóôïñßáò, ôçò
Áñ÷áéïëïãßáò, ôçò Ëáïãñáößáò êáé ôçò Êïéíùíéïëïãßáò åðåéäÞ áêñéâþò óõíäÝåôáé ìå
ôçí éóôïñéêÞ ðïñåßá ôïõ áíèñþðïõ.
***
Óôá áìÝóùò ëïéðüí ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá ç ðüëç ìáò áíáðôõóóüôáí
äçìïãñáöéêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ, ïé åëëåßøåéò üìùò êáé ôá ðñïâëÞìáôá óå âáóéêÜ
æçôÞìáôá õðïäïìÞò ãßíïíôáí üëï êáé ðéï ðéåóôéêÝò. Ç åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò Ëáìßáò
Þôáí áãñïôéêÞ êáé êôçíïôñïöéêÞ, üðïõ êõñéáñ÷ïýóå ç ìåãÜëç éäéïêôçóßá, åíþ ç ßäéá
åîåëéóóüôáí ó' Ýíá äéïéêçôéêü, åìðïñéêü êáé ðíåõìáôéêü êÝíôñï ðïõ åß÷å ùò
áðïôÝëåóìá ôçí äéáìüñöùóç êõñßáñ÷ùí êïéíùíéêþí óôñùìÜôùí üðùò Þôáí ïé
ìåãáëïúäéïêôÞôåò, ïé óôñáôéùôéêïß êáé ïé êñáôéêïß õðÜëëçëïé. Ï ðëçèõóìüò ôçò
áíáðôõóóüìåíçò ðüëçò ìáò ðáñïõóßáæå ìåãÜëç áíïìïéïìïñößá áöïý ðáñáôçñÞèçêå
üôé êáôÜ ôçí ðïëéôéêÞ áðåëåõèÝñùóç ôçò Ëáìßáò ôï 1833, ïé ãçãåíåßò êÜôïéêïé áõôÞò
Þôáí åëÜ÷éóôïé (24 ìüíï ïéêïãÝíåéåò) êáé üôé óôç óõíÝ÷åéá åãêáôáóôÜèçêáí ó' áõôÞí
Ôï íïéêïêõñéü åíüò ëáìéþôéêïõ óðéôéïý óôá áìÝóùò ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá 227
ðïëëïß ïìïãåíåßò ìáò êáé áíáöÝñù ïíïìáóôéêÜ ìåñéêïýò áð' áõôïýò: (ïéêïãÝíåéá
ÊåìðñÝêïõ, ïéêïãÝíåéá ÔóÜëç, ïéêïãÝíåéá ÌïõóôÜêá, ïéêïãÝíåéá ÖáñäÞ,
ïéêïãÝíåéá Êñßôóá, êëð.) öÝñíïíôáò ìáæß ôïõò óõíÞèåéåò, ðñïôéìÞóåéò, éäéáéôåñüôçôåò
ôùí ðåñéï÷þí áð' üðïõ ðñïÝñ÷ïíôáí.
ÈÝìá ëïéðüí ôçò åéóÞãçóÞò ìïõ åßíáé, ôï íïéêïêõñéü ìå ôçí Ýííïéá, ðïõ åßäáìå ðéï
ðÜíù, ôçò ôïðéêÞò åêåßíçò êïéíùíßáò, ç ïðïßá Üñ÷éóå íá äéáìïñöþíåôáé óôá áìÝóùò
ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá. Ç ÝñåõíÜ ìïõ åßíáé áñ÷åéáêÞ. ÁíÝôñåîá óå
ðñïéêïóýìöùíá ôçò åðï÷Þò åêåßíçò, Ý÷ïõí äçìïóéåõôåß 20 ðñïéêïóýìöùíá óôï
ðåñéïäéêü "ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ" '83, êáé áíáöÝñïíôáé ìÝóá ó' áõôÜ ðüôå Ýãéíå ôï
óõìâüëáéï, óå ðïéï óõìâïëáéïãñÜöï Ýãéíå, ðïéïé åßíáé ïé óõìâáëëüìåíïé (ãïíåßò Þ
êçäåìüíåò), ïé ðáñéóôÜìåíïé ìÜñôõñåò êáé ç áêñéâÞò äÞëùóç ôçò ðåñéïõóßáò ðïõ
äßíïõí óôçí êüñç ôïõò ùò ðñïßêá êáé áêüìç óå ìéá ¸êèåóç áðïãñáöÞò ôçò
ðåñéïõóßáò åíüò ìåãáëïúäéïêôÞôç ôçò ßäéáò åðï÷Þò. Ôï ðñùôüôõðï ôçò åêôåíÝóôáôçò
¸êèåóçò âñßóêåôáé óôï Éóôïñéêü Áñ÷åßï ôçò ðüëçò ìáò, ðåñßëçøç äå áõôÞò Ý÷åé
êáôá÷ùñßóåé óôï âéâëßï ôïõ ãéá ôï "Óôáõñü (= Ìðåêß)" ï ê. ÉùÜííçò ÌáêñÞò.
¼óïí áöïñÜ óôá Ýðéðëá êáé ôá ïéêéáêÜ óêåýç ç ðïéêéëßá ðïõ óõíáíôÜìå åßíáé
ìåãÜëç êáé äßäïíôáí ùò ðñïßêá üðùò áíáöÝñåôáé óå ðñïéêïóýìöùíá, Þ áõôÜ
áãïñÜæïíôáí áðü ôï åìðüñéï, üôáí êÜðïéïò äçìéïõñãïýóå íïéêïêõñéü ÷ùñßò íá Ýñèåé
åéò ãÜìïõ êïéíùíßá, üðùò óôçí ðåñßðôùóç ôïõ ìåãáëïúäéïêôÞôç ÄçìÞôñéïõ
ÊåìðñÝêïõ.
Ôá Ýðéðëá Þôáí óõíÞèùò üóá åß÷áí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôçí óùìáôéêÞ áíÜðáõóç ôïõ
áíèñþðïõ, üðùò êñåâÜôéá ðïõ ìðïñïýóáí íá Þôáí îýëéíá Þ óéäåñÝíéá, ìåíôÝñéá, ðïõ
Þôáí ÷áìçëïß êáíáðÝäåò äßðëá óôï ôæÜêé, óéæáíÝäåò ìåãÜëïé êáé ìéêñïß, ðïõ Þôáí
ìÜëëïí áíáðáõôéêÜ êáèßóìáôá, êáñÝêëåò, êïììüò êáé êïìïäÜ, ôï ðñþôï Þôáí Ýðéðëï
ìå óõñôÜñéá ãéá áóðñüñïõ÷á åíþ ôá äåýôåñá Þôáí ìéêñïáíôéêåßìåíá ðÜíù óôï êïìü
ãéá êáëëõíôéêÜ, êáíáðÝäåò ìéêñïß êáé ìåãÜëïé, êëð.
Ôá ïéêéáêÜ óêåýç, êáé ìÜëéóôá ìå éäéáßôåñç ïíïìáóßá, ðïõ óõíáíôÜìå ó' Ýíá
ìåôåðáíáóôáôéêü ëáìéþôéêï óðßôé êáé ôá ïðïßá Ýðáéñíå ùò ðñïßêá ç ìåëëüíõìöç êüñç
Þôáí áñêåôÜ êáé åß÷áí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôçí ðáñáóêåõÞ ôïõ öáãçôïý, ôï óåñâßñéóìá
áõôïý, ìå ôçí êáèáñéüôçôá êáé ôéò ëïéðÝò ðñáêôéêÝò áíÜãêåò ôùí ìåëþí ôçò
ïéêïãÝíåéáò.
ÁíáöÝñù ìåñéêÜ áð' áõôÜ üðùò áêñéâþò êáôáãñÜöïíôáé óôá ðñïéêïóýìöùíá: "åí
áóðñïôÜøé, åí ìáõñïôÜøé, óáãÜíéá ìå ôá êáðÜêéá, ôåíôæåñÝäåò ìå ôá êáðÜêéá, åí
êáæÜíé ìéêñüí, åí ôçãÜíé, åí éìðñéêïëüãéïí, äýï óéäåñïåóôßáé, ðÝíôå æÜñöéá = Þôáí ôá
ðéáôÜêéá ùò âÜóç ôïõ öëéôæáíéïý, Üëëá áóçìÝíéá êáé Üëëá ìðñïýôæéíá, äßóêïò,
êáööÝìðñéêá, åí êáêêÜâé, äýï ëõ÷íÜñéá, ìéá âáíôéÝñá = Þôáí ç áíÝìç, ðïõ ìÜæåõáí
ôï íÞìá, ìéá íôïõæßíá êïõôáëïìá÷áéñïðßñïõíá, êïõôÜëéá ôïõ ãëõêïý áóçìÝíéá, åéò
ëý÷íïò ôåíåêÝíéïò, ôÝóóåñá ëåãêÝñéá = ëåãêÝñé Þôáí ç ÷Üëêéíç óïõðéÝñá, åí ÷áñÜñé =
Þôáí ôï ñéãùôü óáêß, ðéÜôá, ðéáôÝëåò, óïõðéÝñåò, ôÜóéá ôïõ êáðíïý, êéïýðéá, ôóüôñåò".
Áêüìç óõíáíôÜìå êáé Üëëá ïéêéáêÜ óêåýç üðùò: óåñâßôóéï ôïõ êáöÝ, óáìïâÜñé äéá ôï
ôóÜé, ìýëï ôïõ êáöÝ, ôáêßìé ôïõ ôóáãéïý, óåöÝñ ôÜóé, êáíÜôéá ðÞëéíá, ðïôÞñéá ýäáôïò,
êåðôóÝ, ðïõ Þôáí ç ôñõðçôÞ êïõôÜëá.
Åêåßíá üìùò ðïõ ðñïêáëïýí éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí êáé ôá ïðïßá åíôõðùóéÜæïõí
ìå ôçí ðïéêéëßá êáé ôçí ïíïìáóßá ôïõò, áëëÜ êáé ôá ïðïßá äåí óõíáíôÜìå óÞìåñá åßíáé
üôé åß÷å ó÷Ýóç ìå ôçí ãõíáßêá, ôçí åíäõìáóßá, ôçí õðüäçóç, ôï óôñþóéìï, ôï
óêÝðáóìá êáé ãåíéêÜ ôï óôïëéóìü ôïõ óðéôéïý.
228 Áéêáôåñßíç Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç
Ìéá ìåëëüíõìöç êüñç èá Ýðáéñíå ùò ðñïßêá ãéá ôï óðßôé, ðïõ "Üíïéãå", áñêåôÜ
áíôéêåßìåíá ãéá ðñïóùðéêÞ ôçò ÷ñÞóç, ãéá ôïí Üíäñá ôçò, ãéá ôá ðáéäéÜ ôçò, ãéá ôï
íïéêïêõñéü ôçò. ÔÝôïéá Þôáí: ç æÜâá = Þôáí êüóìçìá ìå áëõóßäåò ãéá ôïí èþñáêá, ôï
æáâüíé = êïñäÝëá ìå öéüãêï, ôá æÜñöéá = Þôáí ôá ðéáôÜêéá ùò âÜóç ôïõ öëéôæáíéïý,
ç æþóôñá äçëáäÞ æùóôÞñá äåñìÜôéíç Þ ìåôáëëéêÞ, ç êáñðÝôá Þôáí ìÜëëéíï õöáíôü
ãéá óôñùóßäé, åìåßò óÞìåñá ôï ëÝìå ÷áëß, ôá êåëåìêåñéÜ ðïõ Þôáí ãõíáéêåßï ôóåìðÝñé
ìå ÷åéñïðïßçôåò ðáñáóôÜóåéò, ôï êïíôü ðïõ Þôáí õðïêÜìéóï ÷ùñßò ìáíßêéá, ôï ïðïßï
ôï óõíáíôÜìå êáé ìå ôçí ïíïìáóßá êïíôüóé, ïé êïíôïýñåò ðïõ Þôáí ÷ñõóü êüóìçìá
Ãéáííéþôéêï. Ôïýôï åßíáé Ýíá áðïäåéêôéêü óôïé÷åßï ãéá ôïí ôüðï ðñïÝëåõóçò
êáôïßêùí ôçò ìåôåðáíáóôáôéêÞò Ëáìßáò, ôï ìáêÜôé ôï ïðïßï Þôáí êÜëõììá ëåõêü ôïõ
êáíáðÝ, ôá ìåíäÝñéá ôá ïðïßá Þôáí ìÜëëéíá õöáíôÜ êåíôçìÝíá óôï ÷Ýñé, ôï ìåóÜëé ðïõ
Þôáí óôåíüìáêñç ðåôóÝôá ãéá ôçí ðéíáêùôÞ, ôï ìðáóëß ðïõ Þôáí ìåãÜëï óåíôüíé
ñáììÝíï óôï ðÜðëùìá, ôï ìðéêüôï ôï ñïý÷éíï, ìðéêüôï ìå ÷Üñôóéá êáé ìðéêüôï ìå
êáôéöÝ ôá ïðïßá êáé ôá ôñßá áõôÜ Þôáí ãõíáéêåßá æáêåôÜêéá. Ôï ðñþôï áð' áõôÜ Þôáí
óõíÞèùò åöáñìïóôü, ôï äåýôåñï åß÷å êïóìÞìáôá êáé ôï ôñßôï Þôáí ìå âåëïýäï.
Åðßóçò ç ìðüëéá, ðïõ Þôáí ìáíäÞëá ãéá ôï êåöÜëé, ï ìðï÷ôóéÜò ôï ïðïßï Þôáí ôï
ëåãüìåíï óÜëé Þ êåöáëïìÜíäçëï, ï ìðï÷ôóéÜò ï ôïëðáíçñüò Þôáí óÜëé áðü ëåðôü
ýöáóìá êáé ôï ßäéï ðåñßðïõ Þôáí êáé ïé ìðïõ÷ôïýäåò. Ôï íôïõóìÝ Þôáí ÷áóåäÝíéï
ôåôñÜãùíï ìáíäÞëé åíþ ôï ðåóêÞñé Þôáí ìåôáîùôü ýöáóìá ãéá óôüëéóìá ôçò êåöáëÞò
áëëÜ êáé ðåôóÝôá ðñïóþðïõ. Ôï óÜëé Þôáí ôï ãíùóôü ìÜëëéíï Þ ìåôáîùôü ýöáóìá
ðïõ Ýñé÷íáí ïé ãõíáßêåò óôçí ðëÜôç êáé ç öÝëðá Þôáí âåëïýäï êáôþôåñçò ðïéüôçôáò.
Áêüìç êáé óôá ðñïéêïóýìöùíá óõíáíôÜìå êáé åßäç öïõóôáíéþí ðïõ Ýäéíå ç ìÜíá
óôçí êüñç ôçò. Åß÷áìå: öïõóôÜíé óÜëéíï, öïõóôÜíé êñïáæÝ, öïõóôÜíé ôæáìöÝóé,
öïõóôÜíé ÷áêßñ êëð., áíÜëïãá ìå ôï ñÜøéìï êáé ôï ÷ñþìá ôïõ õöÜóìáôïò. Åðßóçò
âñáêïðïõêÜìéóá ãõíáéêåßá, èçëõêùôÞñéá, óêïõëáñßêéá ìå ìáñãáñéôÜñéá,
óêïõëáñßêéá ÷ñõóÜ, äá÷ôõëßäéá ÷ñõóÜ ìå ðÝôñá æïõìðñïýôé.
Åêôüò áðü ôá ãõíáéêåßá åßäç óôá ðñïéêïóýìöùíá óõíáíôÜìå êáé Üëëá ôá ïðïßá
ðñïïñßæïíôáí ìÜëëïí ãéá ôïí Üíäñá. ÔÝôïéá Þôáí ïé öïõóôáíÝëåò, ôá öÝóéá Üëéêá,
äçëáäÞ ôá êüêêéíá, õðïêÜìéóá ðïõ Þôáí ÷áóåäÝíéá, öïõóôáíÝëåò ìå óþâñáêá áðü
ðáíß áìåñéêÜíéêïí êáé êåíôçôÜò âñáêïæþíáò, ñüìðá ôçò êÜìáñçò ëá÷ïõñÝíéá, ðáëôÜ
ôóü÷éíá, ðáíôåëüíéá ôóü÷éíá êáé êáóìßñéá, ãåëÝêéá ìÜëëéíá, ìåôáîùôÜ êáé
êáëïêáéñéíÜ, êáóêÝôï, ëáéìïäÝôçò, æùíÜñé ðÜíéíï, ãÜíôéá, ìáíäÞëéá ìåôáîùôÜ, öÝóéá
ìå öïýíôá êáé ÷ùñßò öïýíôá.
Óôçí Ýêèåóç ôçò ðåñéïõóßáò ôïõ ÊåìðñÝêïõ óçìåéþíïíôáé êáé ôá åîÞò: "äïõáëÝôá
ðïëõôåëÞò ðåñéÝ÷ïõóá îõñÜöéá ìåôÜ âïýñôóáò êáé ôá ôïéáýôá, 4 (ôÝóóåñá) æåýãç
îõñÜöéá ìåôÜ áêùíßùí, îõñÜöéá ìå èÞêçí áðü äÝñìá, äýï øáëßäéá, êáëáìÜñéïí
áñãõñïýí 80 äñáìßùí, óöñáãßäåò, äéáâÞôçò, êüêêáëïí äéá êüøéìïí ôïõ ÷áñôéïý". Ôá
ôåëåõôáßá Þôáí áóöáëþò åßäç ãñáöåßïõ.
Ôá ÷ñåéþäç áíôéêåßìåíá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí ìåëþí ôçò ïéêïãÝíåéáò áðü
Üó÷çìåò êáéñéêÝò óõíèÞêåò (üðùò ôï äñéìý øý÷ïò) êáé áðü åíï÷ëçôéêÜ Ýíôïìá
(êïõíïýðéá, ìýãåò) ëüãù ôïõ åëþäïõò ôçò ðåñéï÷Þò ìáò êáôÝ÷ïõí ìéá îå÷ùñéóôÞ èÝóç
óôï ëáìéþôéêï óðßôé ôçò åðï÷Þò åêåßíçò.
ÌåôáöÝñù åäþ áõôïýóéá áðïóðÜóìáôá áðü ðñïéêïóýìöùíá: "äýï óôñþìáôá ìå
ôá óéíäüíéá ôùí, äýï ðáðëþìáôá, åî ðñïóêÝöáëá, ìßáí êáñðÝôáí, åííÝá
ðñïóêåöáëÜäåò, äýï óéíäüíéá ÷ïõìÜé, äþäåêá ðñïóêÝöáëá áðü ôóßôé ãåìÜôá ìáëëßá,
åí óôñþìá ãåìÜôïí ìå ìáëëßá, åí ôüðé ìåôáîùôüí äéá êïõíïõðéÝñáí".
Ç åíäõìáóßá êáé ç õðüäçóç åßíáé áðü ôéò âáóéêüôåñåò öñïíôßäåò ôùí áíèñþðùí
üëùí ó÷åäüí ôùí åðï÷þí. Åßäç õðüäçóçò êáé åíäõìáóßáò óõíáíôÜìå áñêåôÜ üðùò:
"ôÝóóåñá (4) æåõãÜñéá ôæïõñÜðéá âáìâáêåñÜ, äýï æåõãÜñéá õðïäÞìáôá, åí æåýãïò
õðïäÞìáôá êåíôçôÜ, åí æåýãïò ðáíôüöëåò, åí æåýãïò õðïäÞìáôá ëéíÜ, êëð.".
Óå óðßôéá êõñßáñ÷ùí êïéíùíéêþí óôñùìÜôùí äçëáäÞ åõêáôÜóôáôùí êáôïßêùí ôçò
ðüëåùò, ïé ïðïßïé äéÝìåíáí ìåí óôçí Ëáìßá áëëÜ åêéíïýíôï ìåôáîý áõôÞò êáé ôçò
ðåñéï÷Þò, üðïõ âñßóêïíôáí ôá ôóéöëßêéá ôïõò, óôá óðßôéá ëïéðüí, áõôþí, óõíáíôÜìå
ïñéóìÝíá óðÜíéá áíôéêåßìåíá, ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ åðéöÜíåéá êáé ôçí
êïéíùíéêÞ èÝóç áõôþí.
ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñïìáé óôï "êéâþôéï ôùí ôéìáëöþí", áíôéêåéìÝíùí ôïõ Äçìçôñßïõ
ÊåìðñÝêïõ, ôï ïðïßï êáôÜ ôï èÜíáôü ôïõ (1857) âñéóêüôáí óôç ×áëêßäá "ðñïò
öýëáîéí" üðùò ìáò ðëçñïöïñåß ï ê. ÉùÜííçò ÌáêñÞò, áêüìç áíáöÝñïìáé óå ìåñéêÜ
åßäç (Üãíùóôçò ÷ñÞóçò), ðïõ âñÝèçêáí óôï óðßôé ôïõ ìåãáëïúäéïêôÞôç Äçìçôñßïõ
ÊåìðñÝêïõ, üðùò: Ýíá æåõãÜñé ïýñôóéá áðü ôåëáôßíé, 5 êáóáãéÜ, (ðñïóùðéêÜ áãíïþ
ôçí ÷ñÞóç ôïõò), Ýíá ñùóéêüí áñéèìüìåôñïí, ðåóôåìÜëé ôïõ ëïõôñïý, åéêüíáò ìéêñÜò
êáé ìåãÜëáò êëð..
Óôá ßäéá óðßôéá ôùí ôóéöëéêÜäùí óõíáíôÜìå ïðëéóìü. ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñù üôé
óôçí Ýêèåóç ðåñéïõóßáò ôïõ Äçìçôñßïõ ÊåìðñÝêïõ êáôáãñÜöïíôáé ôá åîÞò: "åí
æåýãïò ðéóôüëéá ãáëëéêÜ, ôñßá ôïõöÝêéá (2 åëëçíéêïý ôýðïõ - 1 åõñùðáúêïý ôýðïõ), åí
üðëïí íôáëéÜíé ìå 4 öüëáò áñãõñÜò êáé 5 ðáößëéá áñãõñÜ, åí ôñïìðüíé, 6 ïêÜäåò
ðõñßôéäá, ìßáí ðõñéôéäáðïèÞêçí ÷Üëêéíçí êáé ìßáí äåñìÜôéíçí".
ÔÝëïò, óôï ßäéï óðßôé óõíáíôÜìå ãåùñãéêÜ åñãáëåßá, üðùò: Üñïôñá, õíßá, áîÜëåò,
êáñðïëüãéá, äñåðÜíéá êáé Üëëá áðïäåéêôéêÜ óôïé÷åßá üôé ç ìåãÜëç éäéïêôçóßá
áðáéôåß ðïëëÜ êáé ðïéêßëá ãåùñãéêÜ åñãáëåßá ãéá ôïõò êïëßãïõò êáé ãåíéêÜ ôïõò
õðïôáêôéêïýò êáé ôÝôïéïé áò óçìåéùèåß üôé Þôáí ðïëëïß óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò
Ëáìßáò.
Ç áíáöïñÜ ìáò óôï íïéêïêõñéü åíüò ëáìéþôéêïõ óðéôéïý óôá áìÝóùò
ìåôåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá ìáò õðï÷ñåþíåé íá êÜíïõìå ìåñéêÝò áíáëýóåéò ïé ïðïßåò
ðéóôåýïõìå üôé èá ìáò ïäçãÞóïõí óå êÜðïéá óõìðåñÜóìáôá. Ðéï óõãêåêñéìÝíá: ç
ðñþôç ýëç, ôá åñãáóôÞñéá êáôáóêåõÞò êáé ôï åîåéäéêåõìÝíï ôå÷íéêü êáé êáëëéôå÷íéêü
ðñïóùðéêü ðñÝðåé íá áíáæçôçèïýí óå Üëëïõò ÷þñïõò, äéüôé êÜôé ôÝôïéï äåí ðñÝðåé íá
õðÞñ÷å óôçí ðüëç ìáò, ç ïðïßá ìüëéò åß÷å åîÝëèåé áðü ôïí ðüëåìï. ÅðïìÝíùò ôï
åéóáãùãéêü åìðüñéï Ýêáíå ôçí åìöÜíéóÞ ôïõ óôçí ðáñáìåèüñéï ðüëç ôïõ Æçôïõíßïõ.
Áêüìç ôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá ÷ñåéþäç áíôéêåßìåíá Ý÷ïõí êÜðïéá éóôïñßá, áöïý
Þôáí óå ÷ñÞóç êáôÜ ôéò ðáëáéüôåñåò áêüìç åðï÷Ýò. ÐñïóùðéêÜ ðéóôåýù üôé ôá
åðßèåôá üðùò Êïõíôïýñçò, ÊáñðÝôáò, ÐéóëÞò, ðïõ óþæïíôáé óôéò ìÝñåò ìáò êáé
åðé÷ùñéÜæïõí óôç Öèéþôéäá, ßóùò êáé áëëïý Ý÷ïõí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ðáëéïýò ôå÷íßôåò
êáé êáôáóêåõáóôÝò ôÝôïéùí áíôéêåéìÝíùí, ðïõ óõíáíôÜìå óôá ðñïéêïóýìöùíá. Ç
ïíïìáôïëïãßá åßíáé Ýíá ìåãÜëï êåöÜëáéï ôçò Ãëùóóïëïãßáò, ðÜíôùò óôçí ðåñßðôùóÞ
ìáò âÝâáéï åßíáé üôé ðïëëïß áðÝêôçóáí ôï åðßèåôü ôïõò áðü ôï éäéáßôåñï åðÜããåëìá
ðïõ áóêïýóáí.
Ìéá Üëëç ðáñáôÞñçóÞ ìáò åßíáé üôé äåí óõíáíôÜìå óôï íïéêïêõñéü âéâëéïèÞêåò
êáé âéâëßá, (óôá ðñïéêïóýìöùíá äåí ãßíåôáé ðÜíôùò êáìßá ìíåßá), ðáñÜ ìüíï óôï
óðßôé ôïõ Äçìçôñßïõ ÊåìðñÝêïõ, üðïõ óõíáíôÜìå êáé ðïëëÜ åßäç ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå
ôçí éððáóßá (óÝëá áããëéêÞ, óÝëá ôïýñêéêç, ÷áñìðß, êïõìðïõñëïýêéá, êáðßóôñéá,
êåöáëáñéÝò, êïõìðïýñéá ôçò óÝëáò, êëð.).
230 Áéêáôåñßíç Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç
Êáé ôåëåéþíù ìå ôçí ãåíéêÞ ðáñáôÞñçóç üôé ôá ÷ñåéþäç áíôéêåßìåíá ôïõ

áíèñþðïõ åêöñÜæïõí ôéò êáôÜ êáéñïýò áíÜãêåò êáé ðñïôéìÞóåéò ôïõ áíèñþðïõ êáé
üôé áíÜìåóá ó' áõôÝò äåí óõíáíôÜìå ìåãÜëåò áðïêëßóåéò, ìüíï, ðïõ ôá ìéêñÜ Þ
ìåãÜëá áíôéêåßìåíá Ý÷ïõí äéáöïñåôéêÞ ïíïìáóßá, ðïéêéëßá ÷ñùìÜôùí, æùéêÞ Þ öõôéêÞ
ðñþôç ýëç êáé äéáöïñåôéêÞ åñãáóôçñéáêÞ êáôáóêåõÞ ðïõ ðéóôåýù üôé Þôáí ðéï êïìøÞ
áðü ôçí óçìåñéíÞ ôçí âéïìç÷áíéêÞ.
Áðüóðáóìá ôçò õð’áñéèì. 716/11.8.1838 äéáèÞêçò ôçò Áííïýóáò ÂëïãéÜ

ðñïò ôçí êüñçò ôçò. (ÓõìâïëáéïãñÜöïò Âáóßëåéïò Ðåññáéâüò).
Áðüóðáóìá ôçò õð’áñéèì. 663/27.7.1838 óõìâïëáßïõ áðïãñáöÞò ôçò êéíçôÞò ðåñéïõóßáò

áíçëßêïõ. (ÓõìâïëáéïãñÜöïò Âáóßëåéïò Ðåññáéâüò).
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
Ãåþñãéïò Ð. Óôáõñüðïõëïò
äÜóêáëïò - éóôïñéïäßöçò
ÈÅÌÁ
¼øåéò ãõíáéêåßáò ðáñïõóßáò óôç Ëáìßá 1835-1922.
Ãõíáéêåßá åðáããÝëìáôá
Ç ãõíáéêåßá åñãáóßá
Ç ãõíáéêåßá áíáðáñáãùãéêÞ éêáíüôçôá óõíåôÝëåóå þóôå ç ãõíáßêá íá

ôáõôéóôåß ìå ôçí ïéêïãÝíåéá ç ïðïßá ìåôáôñÜðçêå óå óêïðü êáé ðåñéå÷üìåíï
ôçò æùÞò ôçò. Ç ìáêñü÷ñïíç áõôÞ áíôßëçøç äéáìüñöùóå ôçí ðåðïßèçóç üôé áõôüò
åßíáé ï ëüãïò ýðáñîçò ôùí ãõíáéêþí. ¼ìùò, áí êáé ç áìåéâüìåíç åñãáóßá Þôáí ãé'
áõôÝò ïõóéáóôéêÜ áðáãïñåõìÝíç Þ åëåã÷üìåíç, ïé ãõíáßêåò äïýëåõáí êáé óôçí
ïéêïãÝíåéá êé Ýîù áðü áõôÞí. Ç ìáæéêÞ óõììåôï÷Þ ôïõò óôçí áìåéâüìåíç åñãáóßá
áñ÷ßæåé ìå ôç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç.
Óôçí êáèõóôåñçìÝíç ÅëëÜäá áñ÷ßæåé óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áé. ìå ôçí ßäñõóç ôùí
ðñþôùí, óôïé÷åéùäþí, âéïìç÷áíéêþí êáé âéïôå÷íéêþí ìïíÜäùí. Ðáñ´ üëá áõôÜ
óõíå÷ßæïõí íá åßíáé áðïýóåò áðü ôéò ëåéôïõñãßåò ôïõ äçìüóéïõ ÷þñïõ. Ìå ôçí áëëáãÞ
áõôÞ áñ÷ßæåé íá äéá÷ùñßæåôáé ï ÷þñïò êáé ÷ñüíïò åñãáóßáò áðü ôï ÷þñï êáé ÷ñüíï
ôçò ïéêïãÝíåéáò.
Ôá ãõíáéêåßá åðáããÝëìáôá ôïõ áóôéêïý ÷þñïõ äåí ðñïûðïèÝôïõí ãñáììáôéêÝò Þ
óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò êáé åðáããåëìáôéêÝò ãíþóåéò. ÔÝôïéá åßíáé: õðçñÝôñéåò,
åñãÜôñéåò ãçò, ðëýóôñåò, á÷èïöüñïé, ìïäßóôñåò, õöÜíôñéåò, êïñäåëéÜóôñåò,
êáðåëïýäåò, ìáßåò, íïóïêüìåò, åñãÜôñéåò êëùóôïûöáíôïõñãßáò, êáðíïâéïìç÷áíßáò,
ìåôáîïõñãßáò ê.Ü. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áé. áñ÷ßæåé íá ôßèåôáé áðü ìéêñü áñéèìü
ìïñöùìÝíùí, äõíáìéêþí ãõíáéêþí, ôï èÝìá ôçò åêðáßäåõóçò êáé åðáããåëìáôéêÞò
êáôÜñôéóçò ôùí êïñéôóéþí.
Ç ãõíáéêåßá åñãáóßá ðñïêáëåß áíôéäñÜóåéò ôùí áóôþí ðïõ èåùñïýí üôé
áðåéëïýíôáé ðïéêéëïôñüðùò ïé êõñßáñ÷åò áóôéêÝò áîßåò, ç çèéêÞ êáé ç ïéêïãÝíåéá.
Áêïýãïíôáé Ýôóé ðñïôÜóåéò ãéá äéÜäïóç ôçò ãõíáéêåßáò ìéóèùôÞò åñãáóßáò óôï óðßôé,
ðñÜãìá ðïõ óõíÝâç êé åäþ êáé óå Üëëåò ÷þñåò ôçò Ä. Åõñþðçò, óôéò ðüëåéò âÝâáéá.
ÌåñéêÜ áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò åñãáóßáò ôùí ãõíáéêþí Þôáí: ôá ÷áìçëüôåñá
ìåñïêÜìáôá óå ó÷Ýóç ìå ôïõò Üíäñåò, ç áðáîßùóÞ ôçò ùò ìç åéäéêåõìÝíçò, ç áðïõóßá
ôå÷íéêÞò åêðáßäåõóçò êáé ç Ýëëåéøç êïéíùíéêÜ áíáãíùñéóìÝíçò ìáèçôåßáò (ü÷é
ðÜíôá), ï ðåñéïñéóìüò óôçí áðáó÷üëçóç ôùí ðáíôñåìÝíùí ãõíáéêþí, ç áðáãüñåõóç
ðñüóâáóÞò ôïõò óå ïñéóìÝíïõò êëÜäïõò êáé ç Üñíçóç óõíäéêáëéóôéêþí öïñÝùí íá ôéò
åããñÜøïõí ìÝëç ôïõò.
Ôï 1908 øçößæåôáé, óôç ÷þñá ìáò, íüìïò ðïõ åðéôñÝðåé óôéò ãõíáßêåò íá
ðñïóëáìâÜíïíôáé óå êÜðïéåò äçìüóéåò èÝóåéò. Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1910 ïé ãõíáßêåò
èá áñ÷ßóïõí íá ðáßñíïõí áèñüá ìÝñïò óå äéáãùíéóìïýò ðïõ ïñãáíþíïõí äéÜöïñá
õðïõñãåßá ãéá ôçí ðñüóëçøç õðáëëÞëùí óå èÝóåéò üðùò: ôçëåöùíÞôñéåò, ãñáöåßò,
äáêôõëïãñÜöïé, ôáìßåò, åíóçìïðùëÞôñéåò, êáèáñßóôñéåò, ÷ùñßò üìùò ìåãÜëåò
ðñïïðôéêÝò åîÝëéîçò. Óå åðï÷Ýò üìùò ëéôüôçôáò åßíáé ïé ðñþôåò ðïõ áðïëýïíôáé ãéá
íá óùèåß ï ðñïûðïëïãéóìüò.
Ãõíáéêåßá åðáããÝëìáôá, 1835-1922 233
Óôïí ôïìÝá ôçò åêðáßäåõóçò áñ÷ßæïõí íá êáôáëáìâÜíïõí ðåñéóóüôåñåò èÝóåéò êáé

ü÷é ìüíï óôçí óôïé÷åéþäç âáèìßäá. ÓôáäéáêÜ ç èÝóç ôçò áñ÷ßæåé íá êáëõôåñåýåé (ï
20üò áéþíáò åßíáé ï áéþíáò ôùí ôåñÜóôéùí áëëáãþí óôç ãõíáéêåßá áðáó÷üëçóç) óå
ó÷Ýóç ìå áõôÞ ôïõ ðáñåëèüíôïò, ü÷é ðÜíôá üìùò óå ó÷Ýóç ìå ôï Üëëï öýëï. Ç ôõðéêÞ
éóüôçôá ìðïñåß óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò íá óõíõðÜñ÷åé ìå âáèéÜ áíéóüôçôá óôéò
ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí.
Ç ËÁÌÉÁ ÁÐÏ ÔÇÍ ÁÐÅËÅÕÈÅÑÙÓÇ

ÙÓ ÔÇ ÌÉÊÑÁÓÉÁÔÉÊÇ ÊÁÔÁÓÔÑÏÖÇ
Äýï ðñÜãìáôá ÷áñáêôçñßæïõí ôç Ëáìßá ôùí ìåôåðáíáóôáôéêþí ÷ñüíùí êáé ôçí

åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò:
1.Ôï ãåãïíüò üôé ìÝãá ìÝñïò ôçò äåí áðåëåõèåñþèçêå ìå ôá üðëá, ìá ðïõëÞèçêå
áíáãêáóôéêÜ áðü ôïõò Ôïýñêïõò éäéïêôÞôåò ôïõ, ìå âÜóç ôéò óõíèÞêåò ôïõ Ëïíäßíïõ,
êáé
2.Ôï ãåãïíüò üôé Ýùò ôï 1881 Þôáí ðáñáìåèüñéïò ðåñéï÷Þ, ßóùò ç óçìáíôéêüôåñç
óôï ôüôå åëëçíéêü êñÜôïò.
Ôï ðñþôï åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ìåãÜëåò åêôÜóåéò ãçò êáé ðïëëÜ Üëëá áêßíçôá, íá
ðåñéÝëèïõí, êõñßùò, óå åýðïñïõò ¸ëëçíåò ôïõ åîùôåñéêïý. Ïé ðåñéóóüôåñïé áðü
áõôïýò, ìç åìðëåêüìåíïé êáè' ïéïíäÞðïôå ôñüðï óôçí åðáíÜóôáóç, ìðüñåóáí,
äùñïäïêþíôáò ¸ëëçíåò áîéùìáôïý÷ïõò êáé Ôïýñêïõò éäéïêôÞôåò, íá õðåñêåñÜóïõí
áäýíáìåò áðüðåéñåò ãéá áðüêôçóç ãçò ôùí åîïõèåíïõìÝíùí íôüðéùí áãñïôþí. ¸ôóé
ó÷çìÜôéóáí ìéá ôÜîç åõÜñéèìùí ìåãáëïúäéïêôçôþí, ðïõ Ýæçóå áêïëïõèþíôáò (Þ
ìéìïýìåíç) ìåãáëïáóôéêÜ Þèç. Óå áíôßèåóç ì' áõôïýò ç ðïëõÜñéèìç ôÜîç ôùí Ýùò
ôüôå êáëëéåñãçôþí Ýìåéíå êáé ðÜëé ÷ùñßò ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá, óå êáèåóôþò ó÷åäüí
äïõëïðáñïéêßáò, áí êáé åß÷å õðïóôåß ôá ðÜíäåéíá êáé ðñéí, áëëÜ êáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôçò åðáíÜóôáóçò.
Ôï äåýôåñï ãåãïíüò, üôé äçë. ç Ëáìßá Þôáí ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá óõíïñéáêÞ ðåñéï÷Þ,
ôçò äçìéïýñãçóå ôá ðáñáêÜôù âáóéêÜ ðñïâëÞìáôá:
á. Ôçò ðåñéüñéóå ôïõò ðñïò âïññÜí åìðïñéêïýò äñüìïõò êáé äõó÷Ýñáíå ôéò
ïéêïíïìéêÝò ó÷Ýóåéò ðïõ, áðü áéþíåò, åß÷å ìå ôçí ãåéôïíéêÞ ðåñéï÷Þ ôçò Èåóóáëßáò.
â. Åõíüçóå ôçí áíÜðôõîç ôïõ (ðïëýðëïêïõ ùò ðñïò ôá áßôéÜ ôïõ) öáéíïìÝíïõ ôçò
ëçóôåßáò, ôï ïðïßï óôç Öèéþôéäá ãíþñéóå éäéáßôåñç Ýîáñóç ãéá ðïëëÝò äåêáåôßåò, êáé
ã. Ôçí êáôÝóôçóå ÷þñï (äéáñêïýò) õðïäï÷Þò êáé ìüíéìçò åãêáôÜóôáóçò
ðñïóöýãùí, êáôÜ ôç äéÜñêåéá, áëëÜ êáé ìåôÜ ôçí áðïôõ÷çìÝíç (óõíÞèùò) Ýêâáóç,
ôùí êáôÜ êáéñïýò åîåãÝñóåùí óôçí ðåñéï÷Þ Èåóóáëßáò êáé Ìáêåäïíßáò, Þ êáôÜ ôéò
ðåñéüäïõò ãåíéêüôåñùí óõññÜîåùí ôçò ÂáëêáíéêÞò. Èá ðñÝðåé íá óçìåéþóïõìå üôé ç
ðåñéï÷Þ öéëïîÝíçóå ðñüóöõãåò áêüìç êáé áðü ôçí ÊñÞôç. Áêüìá üìùò êáé ìåôÜ ôï
1881, ðïõ ç ðñïóÜñôçóç ôçò Èåóóáëßáò "ìåôÝöåñå" ôá óýíïñá áñêåôÜ âïñåéüôåñá, ç
ðåñéï÷Þ óõíÝ÷éóå íá äÝ÷åôáé ðñüóöõãåò êõñßùò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ ôïõ
1897 êáé ãéá áñêåôïýò ìÞíåò ìåôÜ ôï ôÝëïò ôïõ, êáé áñãüôåñá ôá äýï êýìáôá
ðñïóöýãùí, ìåôÜ ôïí ðüëåìï 1912-13 êáé ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ.
Ìüíéìïé êÜôïéêïé êáé ðñüóöõãåò åß÷áí, åêôüò ôùí Üëëùí, íá áíôéìåôùðßóïõí êáé
ôï "íïóþäåò êëßìá" ôçò ðåñéï÷Þò, ëüãù ôçò ýðáñîçò ðïëõáñßèìùí åëþí. Ïé åëþäåéò
ðõñåôïß Þôáí óõ÷íïß êáé ç èíçóéìüôçôá áõîçìÝíç óå ó÷Ýóç ìå Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò
÷þñáò.
234 Ãåþñãéïò Ð. Óôáõñüðïõëïò
Ç ðáñáìåèüñéá êé åãêáôåëåéìÝíç Ëáìßá åß÷å êáé Ýëëåéìá ðáéäåßáò, áöïý

åèåùñåßôï ôüðïò åîïñßáò (Þ ôüðïò ôéìùñßáò) ãéá åêðáéäåõôéêïýò, ôá ó÷ïëåßá ôçò äåí
åß÷áí ðÜíôá ôçí áðáñáßôçôç ðëçñüôçôá óå ðñïóùðéêü, åíþ ôï æÞôçìá ôùí ó÷ïëéêþí
êôéñßùí åäþ åß÷å åîåëé÷èåß óå ìÝãá ðñüâëçìá1 . Âåâáßùò üëï ôï óýóôçìá ðáéäåßáò ìáò
åß÷å ó÷åäéáóôåß ðÜíù óå ìéá åíôåëþò áíôéáíáðôõîéáêÞ êáé ôõðïëáôñéêÞ âÜóç êáé ïé
áðüðåéñåò ðïõ êáôÜ êáéñïýò Ýãéíáí ãéá ôç ìåôáññýèìéóÞ ôïõ, óõíÞèùò ïäçãÞèçêáí
óôçí áðïôõ÷ßá.
Ãéá ôïõò ðáñáðÜíù ëüãïõò ç ðåñéï÷Þ ìáò ðáñïõóßáóå ìéá óçìáíôéêÞ õóôÝñçóç
óôçí êÜèå åßäïõò áíÜðôõîÞ ôçò. Ó' áõôü Ýíôïíá óõíÝôåéíå êáé ç áäéáöïñßá ôïõ
Åëëçíéêïý ÊñÜôïõò, ôïõëÜ÷éóôï ìÝ÷ñé ôçí åðï÷Þ Ôñéêïýðç, íá äçìéïõñãÞóåé
õðïôõðþäç Ýóôù óõãêïéíùíéáêÜ äßêôõá êáé íá ëÜâåé ìÝôñá óôïé÷åéþäïõò êïéíùíéêÞò
äéêáéïóýíçò êé åêóõã÷ñïíéóìïý ôçò ÷þñáò.
Ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç óôçí ðåñéï÷Þ Üñ÷éóå íá áëëÜæåé ìåôÜ ôçí ðñïóÜñôçóç
ôçò Èåóóáëßáò ôï 1881 óôï ôüôå Åëëçíéêü ÊñÜôïò êáé ôá áíáðôõîéáêÜ Ýñãá ðïõ
Üñ÷éóáí ëßãï áñãüôåñá íá êáôáóêåõÜæïíôáé, ìå êïñõöáßï åêåßíï ôïõ óéäçñïäñüìïõ.
Óôïí áãñïôéêü ôïìÝá Üñ÷éóå ìéá äåéëÞ åêìç÷Üíéóç ôçò ðáñáãùãÞò, åíþ êÜðïéåò
åêôÜóåéò ðÝñáóáí óôá ÷Ýñéá ôùí áãñïôþí ìå áãïñáðùëçóßåò Þ ìå ôçí áðáëëïôñßùóç
ôùí ôóéöëéêéþí êáôÜ ôï Ìåóïðüëåìï.
ÁðïôÝëåóìá ôçò õðáíÜðôõîçò êáé êïéíùíéêÞò õóôÝñçóçò Þôáí óôç Ëáìßá íá
äçìéïõñãçèåß êáé íá äéáôçñçèåß ãéá ðïëëÝò äåêáåôßåò, áõîïìåéïýìåíï êáé
áíáíåïýìåíï, Ýíá ëïýìðåí ðñïëåôáñéÜôï ìå éäéáéôåñüôçôåò êáé ðïëõìïñößá êáé ìå
üôé áõôü ìðïñåß íá óçìáßíåé ãéá ôçí æùÞ êáé åîÝëéîç ìéáò ðüëçò. Ôçí ðïëýìïñöç áõôÞ
ïìÜäá áðïôåëïýóáí: ðñüóöõãåò, Üêëçñïé áãñüôåò, Üíåñãïé åñãÜôåò êáé ìåñéêþò Þ
åðï÷éáêþò áðáó÷ïëïýìåíïé. Åäþ åíôÜóóåôáé êáé ç ìéêñüôåñç ïìÜäá ôùí ãýöôùí,
ðïõ áðü áéþíåò ðñéí êáôïéêïýóáí óôç Ëáìßá, êáé ðïõ ìåôÜ ôçí áðï÷þñçóç ôùí
Ôïýñêùí åê÷ñéóôéáíßóôçêáí êáé Üñ÷éóáí íá áöïìïéþíïíôáé áðü ôïõò õðüëïéðïõò
êáôïßêïõò, ìå áñãïýò üìùò ñõèìïýò.
ÐáñïäéêÞ Ýíôáîç óôçí ïìÜäá áõôÞ Ý÷ïõí êáé áñêåôïß óôñáôéþôåò, áöïý óôçí
ðüëç êáé ôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ óçìåéþíåôáé ç ðáñïõóßá ðïëëþí óôñáôéùôéêþí
ìïíÜäùí. Ç èÝóç, Üëëùóôå, ôçò Ëáìßáò ùò óçìåßï åêêßíçóçò ôùí óçìáíôéêüôåñùí
åðáíáóôáôéêþí êéíçìÜôùí ôï1848, 1854, 1878 êáé 1897, åß÷å ùò áðïôÝëåóìá ôç
óõãêÝíôñùóç, êáôÜ ôéò ðåñéüäïõò áõôÝò, ðïëõáñéèìüôåñùí óôñáôéùôéêþí óùìÜôùí
êáé åèåëïíôþí. Ïëéãü÷ñïíç åíßó÷õóç äÝ÷èçêå áõôÞ ç ïìÜäá ôïõ ìåñéêïý Þ ïëéêïý
êïéíùíéêïý áðïêëåéóìïý êé áðü ôïõò îÝíïõò åñãÜôåò (êõñßùò Éôáëïýò), ðïõ
åñãÜæïíôáí óôçí ðåñéï÷Þ ìáò ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ óéäçñïäñüìïõ. Èá ðñÝðåé
åðßóçò íá óçìåéùèåß ç, ìå Ýäñá ôç Ëáìßá, ßäñõóç êáé ëåéôïõñãßá ðïéíéêþí öõëáêþí
ãéá ðïëëÝò äåêáåôßåò.
Ãõíáéêåßá åðáããÝëìáôá óôç Ëáìßá (1836-1922)
Ïé ðëçñïöïñßåò ìáò ãéá ôá åðáããÝëìáôá ðïõ áóêïýóáí ïé ãõíáßêåò óôç Ëáìßá

,êáôÜ ôçí ðåñßïäï áðü ôçí áðåëåõèÝñùóÞ ôçò Ýùò êáé ôç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ,
áíôëÞèçêáí áðü ãñáðôÝò ðçãÝò. ÁõôÝò åßíáé: äçìïôéêÜ áñ÷åßá, äéêáóôéêÜ ðñáêôéêÜ,
1. Ôï ðñþôï, áõôïôåëÝò ó÷ïëéêü êôßñéï ôçò Ëáìßáò Üñ÷éóå íá ÷ôßæåôáé ôï 1911 (ôï "ðÝôñéíï" ÃõìíÜóéï).
óõìâïëáéïãñáöéêÝò ðñÜîåéò, äçìïóéåýìáôá åöçìåñßäùí êáé áðïóðÜóìáôá áðü âéâëßá

Þ ïäïéðïñéêÜ. Áõôü äå óçìáßíåé üôé óôç Ëáìßá êáé ôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò
áóêÞèçêáí ìüíï ôá åðáããÝëìáôá ðïõ áíáöÝñïõìå, áñêåóôÞêáìå üìùò óôç
âåâáéüôçôá ôùí ãñáðôþí ìáñôõñéþí. ÌÝóá áðü áõôÝò ðïëëÝò öïñÝò áíôëïýìå êé
Üëëåò ðëçñïöïñßåò üðùò: ðñïûðïèÝóåéò êáé üñïõò Üóêçóçò ôïõ åðáããÝëìáôïò,
óõíèÞêåò, çëéêßåò, áìïéâÝò ê.ë.ð.
Ôá åðáããÝëìáôá áíÝñ÷ïíôáé óôïí áñéèìü 22 êáé èá ìðïñïýóáìå íá ôá ÷ùñßóïõìå
óôéò ðáñáêÜôù êáôçãïñßåò:
1. áõôÜ ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôïí ðñùôïãåíÞ ôïìÝá (áãñüôéóóá, êôçíïôñüöïò)
2. ìå ôï äåõôåñïãåíÞ ôïìÝá (âéïìç÷áíéêÞ- âéïôå÷íéêÞ åñãÜôñéá)
3. ÷åéñïôå÷íéêÞò åñãáóßáò (ìïäßóôñá, øáèïðëÝêôñéá)
4. ôïõ ôïìÝá ðáñï÷Þò õðçñåóéþí üðùò, ãÝííçóçò êáé áíáôñïöÞò ðáéäéþí (ìáßá,
ôñïöüò, íïèïôñüöïò)
5. åêðáéäåõôéêÜ ( äáóêÜëá- êáèçãÞôñéá óôï äçìüóéï Þ éäéùôéêü ôïìÝá)
6. ïéêéáêÞò ïéêïíïìßáò (õðçñÝôñéá, ðëýíôñéá, ìáãåßñéóóá, åðéóôÜôñéá
ó÷ïëåßïõ)
7. éáôñéêÜ êáé ðáñáúáôñéêÜ (ãéáôñüò, íïóïêüìá)
8. êáëëéôå÷íéêÜ (ìïõóéêüò, áïéäüò, çèïðïéüò, ÷ïñåýôñéá)
9. äçìïóéïãñáöéêÜ (åêäüôñéá åöçìåñßäáò- ôõðïãñÜöïò) êáé
10. "ðáñï÷Þò åñùôéêþí õðçñåóéþí", äçë. ôï áñ÷áéüôåñï åðÜããåëìá ôçò éåñüäïõëïõ
Ôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá åðáããÝëìáôá áõôÜ áóêïýíôáí áðü ìüíéìåò êáôïßêïõò ôçò

Ëáìßáò êáé ôùí ãýñù ðåñéï÷þí ôçò, êÜðïéá Üëëá üìùò áðü ãõíáßêåò "äéáôñßâïõóåò
ðñïóùñéíþò åí Ëáìßá". Ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôçò åäþ ðáñïõóßáò ôïõò îåêéíïýóå áðü
êÜðïéåò çìÝñåò, ìðïñïýóå íá öèÜóåé üìùò ùò êáé ðïëëÜ ÷ñüíéá. ÔÝôïéá åðáããÝëìáôá
Þôáí ôá êáëëéôå÷íéêÜ, ôçò íïóïêüìáò êáé ôçò éäéùôéêÞò äáóêÜëáò.
Á. ÐñùôïãåíÞò ôïìÝáò
áãñüôéóóá- êôçíïôñüöïò
ÐáñÜ ôï âÝâáéï ãåãïíüò üôé Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò ãõíáéêþí åñãáæüôáí óôéò êÜèå
åßäïõò ãåùñãéêÝò åñãáóßåò êáé êôçíïôñïöéêÝò åñãáóßåò, áõôü äå öáßíåôáé íá
áíáãíùñßæåôáé áðü ôïõò êñáôéêïýò ëåéôïõñãïýò. ¸ôóé, óå äçìüóéá Ýããñáöá, åßíáé
áíýðáñêôåò ïé ðåñéðôþóåéò ðïõ ùò åðÜããåëìá Þ áó÷ïëßá ãõíáßêáò áíáöÝñåôáé áõôü
ôçò áãñüôéóóáò Þ ôçò êôçíïôñüöïõ. Ìüíï Ýììåóá áöÞíåôáé íá äéáöáíåß ìÝóá áðü ôá
äéÜöïñá óõìâïëáéïãñáöéêÜ Ýããñáöá êáé êõñßùò ôá äéêáóôéêÜ ðñáêôéêÜ.
×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç "áìç÷áíßá" ôùí äéêáóôþí - óôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß- ðþò
ìðïñåß íá áðïôéìçèåß ÷ñçìáôéêÜ ç ãõíáéêåßá åñãáóßá, èåùñþíôáò ìÜëëïí üôé
ðñüêåéôáé ãéá õðï÷ñÝùóç ðïõ èá ðñÝðåé íá ôçñïýí áðáñáßôçôá.
"[…] ôçò åíáãïýóçò ËåúìïíéÜò Ê. êáôïßêïõ Ìåîéáôþí […] ôïõ åíáãïìÝíïõ

2
ÌÞôñïõ Á. êáôïßêïõ ùóáýôùò [..].
2. Ðñùôïäéêåßï Ëáìßáò- ÐñáêôéêÜ Óõíåäñßáóçò 587/26-4-1873

Ç åíÜãïõóá [..] åêôßèçóéí üôé ï áíôßäéêïò, ìåô' Üëëùí, ôçí 2 Äåêåìâñßïõ 1872
åí ÌåîéÜôáéò áðñïìåëåôÞôùò, ôçí åôñáõìÜôéóáí åéò äéÜöïñá ìÝñç ôïõ óþìáôüò ôçò,
íïóçóÜóçò êáé êáôáóôÜóçò áíßêáíïò åñãáóßáò åðß åéêïóáÞìåñïí. ¸íåêá äå ôçò
ðñÜîåþò ôïõ ôáýôçò êáôåäéêÜóèç õðü ôùí åíôáýèá Ðëçììåëåéïäéêþí äéá ôçò õð. áñéè.
389 ôïõ 1873 áðïöÜóåþò ôïõ åéò äåêáðåíèÞìåñïí öõëÜêéóéí.
¼ôé ï áíôßäéêïò ðñÜîáò áäßêçìá ìåô' Üëëùí åíÝ÷åôáé áëëçëåããýùò åéò
áðïæçìßùóéí.
Äéá ôáýôá åîåôåßôáé íá õðï÷ñåùèÞ ï áíôßäéêïò äéá ðñïóùðéêÞò ôïõ
êñáôÞóåùò íá ôçí áðïæçìéþóç: 1) Äéá åßêïóé çìåñþí íüóïí êáé ðñïò åñãáóßáí
áíéêáíüôçôÜ ôçò, ðáèïýóçò ôçí óõíÞèç ãõíáéêåßáí åñãáóßáí ôçò, ôçò êáëëéåñãåßáò
êáðíïý äñá÷ìÜò äéáêïóßáò (200). […]
Ôï ÄéêáóôÞñéïí êáëåß ôçí åíÜãïõóáí
[…] í' áðïäåßîç [..] üôé åê ôçò ôïéáýôçò íüóïõ êáé áíéêáíüôçôïò åñãáóßáò
åæçìéþèç äñá÷ìÜò äéáêïóßáò, ôéíß ôñüðù êáé ðüóïí äýíáôáé íá ùöåëçèÞ ãõíÞ êáè'
çìÝñáí åê ôçò óõíÞèïõò åñãáóßáò ôçò […]."
Ëïãïôå÷íéêÞ ðåñéãñáöÞ ôçò ãõíáßêáò êôçíïôñüöïõ óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ëáìßáò, ìáò
äßíåé êáé ïäïéðïñéêü êåßìåíï ôïõ ÂëÜóç Ãáâñéçëßäç, ôïõ 1892.
[…] ôçí çìÝñáí ðÜëéí âëÝðåéò ôçí öïõóôáíÝëëáí áìÝñéìíïí åéò ôáò ðëáôåßáò
ðåñéöåñïìÝíçí, óõìðëÝãìáôá ðïéìåíßäùí åéò ôá ÷ëïåñÜ ðåæïäñüìéá ôùí Ðçãáäïõëßùí
åóôñáôïðåäåõìÝíá êáé ñïõöïýíôá áÝñá [...] ôçí áåéêßíçôïí Áìðëáíéþôéóóáí3, ìå ôçí
êáñäÜñá ôçò Þ ìå ôç ñüêá ôçò, ôá ôóïìðáíüðïõëá øçëÜ, ëéãíÜ ëåâåíôïöïñåìÝíá êáé
êÜðïõ- êÜðïõ ôïí ãíÞóéïí ôýðïí ôïõ Ñïõìåëéþôïõ, ìå öùôéÝò óôï ìÜãïõëï êáé ìå
ãáëÜæéá èÜëáóóá óôá ìÜôéá, ôçí ôñß÷á äå îáíèÞí, ÷ñõóÞí Þ êüêêéíçí êáé ôï êïñìß
êõðáñéóóÝíéï, êáé üôáí ÷ïñôÜóçò áðü ôçí îáíèïìÜëëáí Ñïýìåëçí, áíáðïëåßò ìåôÜ
öñßêçò ôï êïñáêïåéäÝò ìáýñïí, ìåè' ïõ óõãêñïýåóáé ôüóïí óõíÞèùò åéò ôçí áèçíáúêÞí
ðáíóðåñìßáí, üðïõ ôüóïí ðïëõÜñéèìá ôá' áðáßóéá ìáýñá ìÜôéá, ôá êïëõìâþíôá åéò
ôï êßôñéíïí ëåõêüí, ôá åêóöåíäïíßæïíôá åêåßíáò ôáò âëïóõñÜò êáé áíçóý÷ïõò ñéðÜò.
Åß÷åí ôüóïí äßêáéïí ï âëÜ÷ïò, üóôéò åí ôáéò öõëáêáßò Ëáìßáò ìïõ Ýëåãåí, ðñïêåéìÝíïõ
ðåñß ãÜìïõ:
Åìåßò ïé âëÜ÷ïé äåí èÝëïìåí ÷ñÞìáôá, åìïñöéÜ 4!
[…] ðÝñáí, ðáñÜ ôá ðïéìåíéêÜ êáëýâéá, óåéñÜ ëåõêþí áðëùìÝíùí ñïý÷ùí

ðüññùèåí åìöáíßæïíôáé, ùò áüñéóôïí áÝôùìá ëåõêïý ìõèïëïãéêïý áíáêôüñïõ. Åíþ
Üëõóïò Âëá÷ïðïõëþí, ç ìßá êáôüðéí ôçò Üëëçò, ìå ôá ëåõêïìÜíäçëá êåöÜëéá êáé ôçò
Üóðñåò ðïäéÝò ôùí, ðçãáßíïõí, ðçãáßíïõí åéò ôïõò åñùôåõìÝíïõò ëüöïõò, áö' üðïõ èá
êõëßóïõí åéò ôçí ðåäéÜäá êïðÜäéá ðáéäéþí ìáæß ìå êïðÜäéá áñíéþí5 […].
Â. ÄåõôåñïãåíÞò ôïìÝáò
á. åñãÜôñéá
ÅñãÜôñéåò õðÞñ÷áí áñêåôÝò óôç Ëáìßá êáé óôç Óôõëßäá. Óå äçìüóéá Ýããñáöá
3. Ðñïöáíþò èá åííïïýóå Áìðëéáíßôéóóá.
4. ÂëÜóç Ãáâñéçëßäç: ÐáíåëëÞíéïò Óýíôñïöïò- Çìåñïëüãéïí 1892, óåë. 72
5. ü.ð. óåë. 99
üìùò áñ÷ßæïõí íá áíáöÝñïíôáé áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá êáé ìåôÜ. Ïé åñãÜôñéåò
áõôÝò äïýëåõáí óôéò âéïôå÷íßåò ôçò ðåñéï÷Þò ðïõ áó÷ïëïýíôáí ìå ôçí åðåîåñãáóßá
êáé ìåôáðïßçóç ãåùñãéêþí êõñßùò ðñïúüíôùí, üðùò: áëåõñïðïéßáò, æõìáñéêþí,
êáðíïý, õöáíôïõñãßáò ê.Ü.
Ïé ó÷åôéêÝò ìáñôõñßåò ðïõ ìáò ôï âåâáéþíïõí áõôü åßíáé êé åäþ Ýíáò ïäçãüò ôïõ
1876, ðïõ áíáöÝñåé ãéá ôç Óôõëßäá ôá åîÞò:
Ôï ìüíïí Üîéïí ëüãïõ âéïìç÷áíéêüí áôìïêßíçôïí åñãïóôÜóéïí åí Öèéþôéäé åßíáé ôï

åí Óôõëßäé õðÜñ÷ïí õðü ôçí åðùíõìßáí "Ç ÖÈÉÙÔÉÓ", ïõ éäñõôÞò êáé äéåõèõíôÞò åßíáé
ï ê. Ê.Ð.ÁãáèïêëÞò, ðåñéÝ÷ïí ôá åîÞò êáôáóôÞìáôá.
1. Íçìáôïõñãåßïí
2. Áëåõñïìýëïõò
3. ÅêêïêïóôéêÜò ôïõ âÜìâáêïò ìç÷áíÜò 40
4. ÐéåóôÞñéïí õäñáõëéêüí äé' ïõ ðéÝæïíôáé êáé åéò äÝìáôá ìåôáâÜëëïíôáé
âáìâÜêéá, ìáëëßá ê.ë.ð.
5. Ìáíåóôñïðïéåßïí, åéò ï êáôáóêåõÜæïíôáé äéáöüñùí åéäþí êáé ðïéïôÞôùí
æõìáñéêÜ
6. Óéäçñïõñãåßïí, åéò ï êáôáóêåõÜæïíôáé Üðáíôá ôá åñãáëåßá, áé ìç÷áíáß ôïõ
åñãïóôáóßïõ, ùò êáé åñãáóßáé ìç÷áíéêáß äéáöüñùí éäéùôþí, ùò êáé ïéáóäÞðïôå Üëëçò
öýóåùò êáé ôÝ÷íçò.
7. ÊëéâÜíïõò êáôÜ åõñùðáúêüí óýóôçìá, ðñïò êáôáóêåõÞí Üñôùí ôïõ óôñáôïý êáé
ôçò ðüëåùò.
Åéò ôï åñãïóôÜóéïí áõôü åñãÜæïíôáé äéáñêþò åéò üëá ôá ìç÷áíÞìáôá êáé åñãáóßáò,
ôå÷íßôáé åñãÜôáé êáé åñãÜôñéáé, ðåñßðïõ ôùí åêáôüí, åéóßí äå ðÜíôåò ¸ëëçíåò êáé åê
ôçò áõôÞò åðáñ÷ßáò, Þôïé ôçò Öèéþôéäïò, éäßùò äå ôçò ðüëåùò Óôõëßäïò6[...]
Ôá çìåñïìßóèéá ôùí åñãáôþí, óôï ôÝëïò ôïõ 19ïõ áéþíá, êõìáßíïíôáí áðü 2 Ýùò 2,5
äñ÷. êáé ôùí åñãáôñéþí áðü 1,3 Ýùò 1,5 äñ÷.
Ãéá ôç Ëáìßá Ý÷ïõìå ôçí, ìåñéêþò äçìïóéåõìÝíç, ìáñôõñßá ôïõ ðáëéïý Ëáìéþôç
Êùí. ÊáñáðáôÜêç, ðïõ áíáöÝñåé üôé õðÞñ÷å:
[…] â. ÕöáíôÞñéïí ìå åêóõã÷ñïíéóìÝíïõò åñãáëåéïýò, õðü ôïõ ÁêëêéâéÜäïõ

Ìá÷áéñÜ, ïäüò Ôóéñéìþêïõ. ÅéñãÜæïíôï ðïëëáß íåÜíéäåò. Éäñýèç ðåñß ôï Ýôïò 1905 êáé
ðáñÝìåéíå ìÝ÷ñé ôçò åéóüäïõ ôùí Ãåñìáíþí, åëëåßøåé ðñþôùí õëþí.
ã. ÕöáíôÞñéïí, ùò ôï áíùôÝñù, õðü ôïõ Óùô. Óðõñïðïýëïõ, ïäüò ôÝñìá
Áíäñïýôóïõ êáé êáôüðéí åéò ßäéïí êôßñéïí åðß ôçò ïäïý ÕøçëÜíôïõ - Ìáêñïðïýëïõ
(äéðëÞ üøéò). Éäñýèç ðåñß ôï 1907 êáé ðáñÝìåéíåí åí ëåéôïõñãßá ìÝ÷ñé ôçò ÃåñìáíéêÞò
åéóüäïõ. ÅéñãÜæïíôï ðïëëáß íåÜíéäåò7. […]
6. ÌéëôéÜäïõ Ìðïýêá: Ïäçãüò åìðïñéêüò, ãåùãñáöéêüò êáé éóôïñéêüò ôùí ðëåßóôùí êõñéïôÝñùí ðüëåùí
ôçò ÅëëÜäïò, ôïõ Ýôïõò 1876.
7. ÁíáìíÞóåéò Êùí/íïõ ÊáñáðáôÜêç (÷åéñüãñáöï ôïõ ïðïßïõìüíï Ýíá ìÝñïò Ý÷åé äçìïóéåõèåß).
â. ×åéñïôå÷íéêÜ
1. ìïäßóôñá:
Ãéá ôï åðÜããåëìá áõôü Ý÷ïõìå ìáñôõñßåò, åêôüò áðü íïìéêÝò ðñÜîåéò êáé áðü
äçìïóéåýìáôá åöçìåñßäùí ôýðïõ áããåëßáò Þ äéáöÞìéóçò. ¸íá áðü áõôÜ áíáöÝñåé
üôé:
ÅÉÄÏÐÏÉÇÓÅÉÓ
Áößêåôï êáô' áõôÜò åéò ôçí ðüëéí ìáò ç Ýìðåéñïò êáé éêáíÞ ãõíáéêåßùí åíäõìÜôùí,
ðßëùí êáé åðáíùöïñßùí Ì ï ä ß ó ô á Êõñßá ÖáíÞ Ìé÷áÞë. Ðñïìçèåõèåßóá äå ðÜíôá
ô' áíáãêáéïýíôá åêëåêôÜ, äéá ôçí êáôáóêåõÞí ãõíáéêåßùí åíäõìÜôùí, åßäç êáé
õöÜóìáôá, åíïéêßáóå ôçí ïéêßáí ôïõ óõìðïëßôïõ ìáò Êõñßïõ ËÜìðñïõ Ëéâáäßôïõ Ýíèá
åîáóêåß ôï åðÜããåëìÜ ôçò êáé Ýíèá áé ðñïóåëåõóüìåíáé ôùí Êõñéþí èÝëïõóéí åõñßóêåé
ðñüèõìïí êáé åõèõíÞí åñãáóßáí 8.
Êáé ðëçñïöïñßåò áðü óõìâüëáéá:
"[…] åìöáíéóèåßóá ç ÖáíÞ Ìé÷áÞë ìïäßóôñá åîÝèåóåí 9[…]."
"[…] åíåöáíßóèçóáí ïé [..] ÄçìÞôñéïò Ìðïõóêüðïõëïò êáëáðïäÜò, Åõöñïóýíç,

ÁèçíÜ êáé ÓôõëéáíÞ èõãáôÝñåò ôïõ Äçìçôñßïõ Ìðïõóêïðïýëïõ, ìïäßóôáé10[…]."
Èá ðñÝðåé íá óçìåéùèåß üôé ôï åðÜããåëìá áíáöÝñåôáé ùò ìïäßóôá, ßóùò ðéï óùóôÞ
ãëùóóéêÞ äéáôýðùóç áðü ôçí êáôüðéí åðéêñáôÞóáóá, ðëçí üìùò ðéï åýç÷ç ëÝîç,
ìïäßóôñá.
2. øáèïðëÝêôñéá:
ÕðÜñ÷åé ìüíï ìéá ðëçñïöïñßá ãéá ôï åðÜããåëìá áõôü óôï ðáñáêÜôù óõìâüëáéï:
"[…] åíåöáíßóèçóáí ïé [...] áö' åíüò ï Äéïíýóéïò Ðáðáêþóôáò åðéðëïðïéüò êáé
áö' åôÝñïõ ç ÁñéÜäíç èõãÜôçñ Ëåùíßäá ÆÜ÷ïõ øáèïðëÝêôñéá ôï åðÜããåëìá [...] ï Ä.
Ðáðáêþóôáò Ý÷ùí åíôáýèá ìåôÜ ôïõ áäåëöïý ôïõ åñãáóôÞñéïí åðéðëïðïéßáò,
ðñïóëáìâÜíåé ôçí óõìâáëëïìÝíçí Á. ÆÜ÷ïõ åéäéêÞí ôå÷íÞôñéáí ôçò øáèïðïéßáò ôùí
êáñåêëþí äé' Ýí Ýôïò áðü ôçò áýñéïí, óõíáðôüí êáé áäéÜêïðïí ßíá áýôç ðëÝêç åí ôù
ïßêù ôçò ÷ñùìáôéóôÜò ìåí øÜèáò ôùí êáèéóìÜôùí ðñþôçò ðïéüôçôïò êáé øÜèáò áðëÜò
äåõôÝñáò ðïéüôçôïò, ôñåéò ìåí áðü ôïõ ðñþôïõ åßäïõò (÷ñùìáôéóôÜò) ôïõëÜ÷éóôïí êáè'
åêÜóôçí çìÝñáí Þ ôÝóóáñáò øÜèáò áðëÜò êáé õðü ôïõò åîÞò üñïõò êáé óõìöùíßáò […]
Þôïé:
1) ï åñãïäüôçò Ä. Ðáðáêþóôáò õðï÷ñåïýôáé åéò ôçí ðëçñùìÞí ëåðôþí ìåí åîÞêïíôá
ðÝíôå (65) äé' åêÜóôçí ðëåêïìÝíçí ÷ñùìáôéóôÞí øÜèáí [...] ëåðôÜ äå ôåóóáñÜêïíôá
ðÝíôå (45) äé' åêÜóôçí áðëÞí ðëåêïìÝíçí øÜèáí [...] ðáñÝ÷ùí êáé ôá áíáãêáßá õëéêÜ11
[…]."
Ç Á. ÆÜ÷ïõ Þôáí áíÞëéêç, äåí Þîåñå ãñÜììáôá êáé åß÷å ùò íüìéìï åðßôñïðï ôçí
ìçôÝñá ôçò.
8. Áããåëßá- äéáöÞìéóç óôçí åöçìåñßäá ôçò Ëáìßáò "ÖùíÞ ôïõ Ëáïý" (1871)
9. Áñ÷åßï Ôïõñôïýñç 3172/31-5-1872 [ðëçñåîïýóéï]
10. Áñ÷åßï ÆÝñâá 7154/18-4-1896 [äùñåÜ êéíçôþí êáé áêéíÞôùí]
11. Áñ÷åßï ÊïíôïìÞôñïõ 1625/15-12-1902
Ã. Ðáñï÷Þò õðçñåóéþí
á. ãÝííçóçò êáé áíáôñïöÞò ðáéäéþí
1. ìáßá:
ÕðÜñ÷ïõí êÜðïéåò ìáñôõñßåò ãéá ìáßåò êáé óôç Ëáìßá êáé óå öèéùôéêÜ ÷ùñéÜ. Óå
ìéá áðü áõôÝò ðïõ áíáöÝñåôáé óôï ÷ùñéü Ôóéñíïâßôé, óÞìåñá ÐáëéïêåñáóéÜ, ç ìáìÞ
ôïõ ÷ùñéïý êáëåßôáé ùò ìÜñôõñáò ãéá íá âåâáéþóåé ôçí çëéêßá êÜðïéïõ êáôïßêïõ ôïõ
÷ùñéïý áõôïý, ôïí ïðïßï åß÷å îåãåííÞóåé.
Ãéá ôç Ëáìßá õðÜñ÷åé ôï üíïìá êÜðïéáò ìáìÞò óå óõìâïëáéïãñáöéêÞ ðñÜîç.
"[…] åìöáíéóèåßóá ç Ëåëïýäá Áíäñßêáéíá, ìáßá, êÜôïéêïò Ëáìßáò, åîÝèåóåí üôé
[…]12 ."
2. ôñïöüò:
ÓõíáíôÜìå áñêåôÝò ðëçñïöïñßåò óå óõìâüëáéá. Áðü áõôÜ ìðïñïýìå íá âãÜëïõìå
ôï óõìðÝñáóìá, üôé áõôÝò ðñïóëáìâÜíïíôáí êõñßùò áðü åýðïñïõò ðïëßôåò
(Ôóéñéìþêï, Ðáíáãéùôßäç, ê.á.) êáé äåí Þôáí üëåò êÜôïéêïé Ëáìßáò. Íá ìåñéêÜ
áðïóðÜóìáôá ôÝôïéùí óõìâïëáßùí:
"[…] åìöáíéóèåßóá ç ×ñõóßíá Ãåùñãßïõ ÔóÜìç, âõæÜóôñá, êÜôïéêïò Áèçíþí,

äéáìÝíïõóá åíôáýèá […]13 "
"[…] åìöáíéóèåßóá ç [...] êõñßá ÂáóéëéêÞ ËïõêÜ Ìé÷áÞë, Ýñãá ïéêéáêÜ

ìåôåñ÷ïìÝíç, êÜôïéêïò Áèçíþí êáé åîÝèåóåí üôé õðçñåôÞóáóá ðáñÜ ôù êõñßù
Äçìçôñßù Ôóéñéìþêù, ÂïõëåõôÞ, êÜôïéêïí Ëáìßáò, ùò ôñïöüò ôùí ôÝêíùí ôïõ åðß
ìÞíáò åííÝá êáé Þìéóõ, åðß ìçíéáßù ìéóèßù äñá÷ìþí ôñéÜêïíôá Ýî (36), Ýëáâå êáé
åðëçñþèç ðáñ' áõôïý14 […]"
"[…] åíåöáíßóèçóáí ïé [...] Ìáñßá óýæõãïò ÍéêïëÜïõ ÓïõëåúìÜíç êáé èõãÜôçñ

ÃéáêïõìÞ ÊïõñáíôÞ, Ýñãá ïéêéáêÜ ìåôåñ÷ïìÝíç êáé Èåüäùñïò Ðáäéþôçò, Ýìðïñïò
[...] ùìïëüãçóåí üôé õðçñåôÞóáóá ðáñÜ ôù ê. È. Ðáäéþôç ùò ôñïöüò ôïõ õéïý ôïõ
Äçìçôñßïõ, èçëÜîáóá áõôüí áðü ôçò 16çò Éïõëßïõ ôïõ ÷éëéïóôïý ïêôáêïóéïóôïý
åíåíçêïóôïý Ýôïõò ìÝ÷ñé óÞìåñïí, åðëçñþèç óÞìåñïí ðáñÜ ôïõ ê. È. Ðáäéþôïõ
äñá÷ìÜò ðåíôáêïóßáò åßêïóé ìßá (áñ. 521)15 […]."
3. íïèïôñüöïò:
Óôç Ëáìßá êáé ôá ãýñù ÷ùñéÜ ï áñéèìüò ôùí åêèÝôùí ðáéäéþí ðñÝðåé Þôáí
ìåãÜëïò. Ôá ðåñéóóüôåñá áðü áõôÜ Þôáí íüèá. Ïé ìçôÝñåò ôïõò èá ðñÝðåé íá áíÞêáí
óôéò ðéï êÜôù êáôçãïñßåò:
1. Óôéò åêäéäüìåíåò ãõíáßêåò ôçò ðåñéï÷Þò. Óçìáíôéêüò áñéèìüò áðü áõôÝò ðñÝðåé
íá õðÞñ÷å óôç Ëáìßá êáé ôá ãýñù ÷ùñéÜ.
2. Óôéò áíýðáíôñåò ìçôÝñåò, ðïõ Ýâñéóêáí Ýôóé ìéá "äéÝîïäï" áðÝíáíôé óôéò
óõíÝðåéåò ôçò åñùôéêÞò óõìðåñéöïñÜò ôïõò, äéÜöïñçò ôçò åðéêñáôïýóçò. ÁõôÞ ôç
"÷áëÜñùóç" åðÝôåéíáí ïé óõíèÞêåò äéáâßùóçò, åî áéôßáò ôïõ ìåãÜëïõ áñéèìïý ôùí
12. Áñ÷åßï ×áôæßóêïõ 9250/28-6-1858 [ðëçñåîïýóéï]

13. Áñ÷åßï ×áôæßóêïõ 11423/30-5-1860 [ðëçñåîïýóéï]
14. Áñ÷åßï ÓêáâÝíôæïõ 129/22-8-1869 [åîïöëçôéêü]
15. Áñ÷åßï Ð. Ìáõñßêá 11725/29-8-1891 [åîïöëçôéêü]
ðñïóöýãùí, öôù÷þí, óôñáôéùôþí ê.ë.ð. ðïõ åðéêñáôïýóáí óôçí ðåñéï÷Þ. Èá ðñÝðåé

íá óçìåéþóïõìå åäþ êáé ôéò áíåðéèýìçôåò åãêõìïóýíåò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáí áðü
âéáóìïýò, óõ÷íïýò üðùò ìáñôõñïýí ôá ÄéêáóôéêÜ ÐñáêôéêÜ. Áõôïß ßóùò íá Þôáí
ðåñéóóüôåñïé áí áíáëïãéóôïýìå üôé êÜðïéåò ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò äåí Ýöôáíáí ðïôÝ
óôç äçìüóéá êáôáããåëßá, üðùò êáé óÞìåñá ãßíåôáé.
3. Óôéò öôù÷Ýò ïéêïãÝíåéåò, ðïõ êÜôù áðü ôï âÜñïò ôùí ðïëõÜñéèìùí ìåëþí,
êéíäýíåõáí íá óôåñçèïýí ôá Þäç ðåíé÷ñÜ, óôïé÷åéþäç ìÝóá åðéâßùóçò.
Ç ôý÷ç ôùí åêèÝôùí áõôþí âñåöþí Ýìïéáæå ðñïêáèïñéóìÝíç. Áí êáé êÜðïéá áðü
áõôÜ õéïèåôïýíôáí áðü Üêëçñïõò ãïíåßò Þ öñüíôéæå ï ÄÞìïò ËáìéÝùí íá ôá
ðáñáäþóåé óå íïèïôñüöïõò, ðïõ ìå Ýíá ìéêñü ÷ñçìáôéêü âïÞèçìá áíáëÜìâáíáí íá
ôá ìåãáëþóïõí ìÝ÷ñé êÜðïéá ïñéóìÝíç çëéêßá, ôá ðéï ðïëëÜ áðü áõôÜ ðÝèáéíáí. Ôá
âéâëßá áðïâéþóåùí ôïõ ÄÞìïõ âñßèïõí áðü êáôá÷ùñßóåéò ÐñÜîåùí ÈáíÜôïõ íüèùí
âñåöþí.
Ôéò ðñþôåò äåêáåôßåò ôïõ 20ïõ áéþíá ç ôý÷ç ôïõò Ýìïéáæå êáëýôåñç, áöïý
óôÝëíïíôáí ãéá öñïíôßäá óôï Âñåöïêïìåßï Áèçíþí16. Ôüôå ðñÝðåé íá åîÝëéðå êáé ôï
åðÜããåëìá ôçò íïèïôñüöïõ.
Íá ôé ðñüâëåðå ï ðñïûðïëïãéóìüò ôïõ ÄÞìïõ Ëáìßáò ãéá ôá íüèá ðáéäéÜ:
[…] ÊåöÜëáéïí Æ´. Áãáèïðñáîßáé: ¢ñèñïí 1ïí: ÄéáôñïöÞ åêèÝôùí âñåöþí17

Ðñïò äéáôñïöÞí ôùí åêèÝôùí âñåöþí ðñïóäéïñßæïíôáé äñá÷ìáß 600. ÏóÜêéò äå
åõñßóêåôáé Ýêèåôïí âñÝöïò, èÝëåé óõíôÜóóåóèáé ðåñß ôïýôï ðñùôüêïëëïí õðü ôïõ
Äçìáóôõíüìïõ, ôïõ åöçìåñßïõ êáé ôïõ åðéôñüðïõ ôçò åêêëçóßáò åêåßíçò åéò çí åîåôÝèç
ôï âñÝöïò. Ï êýñéïò ÄÞìáñ÷ïò èÝëåé öñïíôßæç äéá ôïõ äçìáóôõíüìïõ íá ðáñáäßäåôáé
ôï Ýêèåôïí âñÝöïò áìÝóùò åéò ôñïöüí ðñïò óõíôÞñçóßí ôïõ, åí äå ôù ðñùôïêüëëù èÝëåé
óçìåéïýôáé ç ïíïìáôåðùíõìßá ôçò ôñïöïý, ðñïò ôçí ïðïßáí ðáñåäüèç áõôü êáé ç
÷ñïíïëïãßá ôçò ðáñáäüóåþò ôïõ.
Êáé Üëëç ìéá ðëçñïöïñßá áðü ôï Âéâëßï Ðñùôïêüëëïõ ôïõ ÄÞìïõ:
Åéóåñ÷üìåíï áðü ÄÞìáñ÷ï Áìößóóçò18 :

"Ìáò åéäïðïéåß ðåñß áðïâéþóåùò ôïõ, åê ôïõ ÄÞìïõ ìáò äéáôñåöïìÝíïõ äéá ôçò
íïèïôñüöïõ, åéò ¢ìöéóóáí åó÷Üôùò ìåô' áõôïý ìåôáâÜóçò, ÅëÝíçò Ðáýëïõ ÍéêïëÜïõ,
êáëïõìÝíïõ ÈùìÜ."
Ìå ôïí ßäéï áñéèìü Ðñùôïêüëëïõ êáé ßäéá çìåñïìçíßá, åîåñ÷üìåíï:
"Ðñïò ôïí ðáñ' çìßí Äçìïôéêüí ÅéóðñÜêôïñá ßíá ëÜâç ãíþóéí êáé ðëçñþóç ôçí
íïèïôñüöïí ìÝ÷ñé ôçò çìÝñáò ôçò áðïâéþóåùò ôïõ íüèïõ."
â. ïéêéáêÞò ïéêïíïìßáò
1. õðçñÝôñéá:
Ç õðçñÝôñéá êáôáëáìâÜíåé îå÷ùñéóôÞ èÝóç áíÜìåóá óôéò êõñßáñ÷åò ãõíáéêåßåò
öéãïýñåò ôïõ 19ïõ áéþíá. Ç ðñüóëçøÞ ôçò áðïôåëåß êýñéï óçìåßï äéÜêñéóçò ôçò
áóôéêÞò ôÜîçò áðü ôá õðüëïéðá êïéíùíéêÜ óôñþìáôá. ÓõíÞèùò ðñïóëáìâÜíåôáé óå
16. Ôï 1922 óôï Âñåöïêïìåßï Áèçíþí åß÷áí óôáëåß 15 íüèá ðáéäéÜ áðü ôï ÄÞìï Ëáìßáò.
17. ÐñáêôéêÜ Äçìïôéêïý Óõìâïõëßïõ ËáìéÝùí /3-1-1862- Ðñïûðïëïãéóìüò 1862
18. Áñ. Ðñùôïêüëëïõ 1199/2-8-1869.
ìéêñÞ çëéêßá, ðñïåñ÷üìåíç áðü öôù÷Þ ïéêïãÝíåéá Þ åßíáé ïñöáíÞ áðü ôïí Ýíá Þ ôïõò
äýï ãïíåßò. Åßíáé õðï÷ñåùìÝíç íá õðçñåôåß ðéóôÜ ôïõò åñãïäüôåò ôçò, õöéóôÜìåíç
ðïëëÝò öïñÝò ôéò éäéïôñïðßåò êáé ôç äåóðïôéêÞ äéÜèåóÞ ôïõò, êáèþò åðßóçò êáé ôç
äéáñêÞ êá÷õðïøßá ôïõò ãéá ôçí ôéìéüôçôÜ ôçò, êÜôù áðü åîáéñåôéêÜ äõóìåíåßò
óõíèÞêåò Üãñéáò åêìåôÜëëåõóçò. Ïé ðåñéóóüôåñåò óõìöùíßåò ãéá ôçí áìïéâÞ êáé ôéò
óõíèÞêåò åñãáóßáò ôçò ìïéÜæïõí áðÜíèñùðåò, êÜðïéåò öïñÝò üìùò ç áíôéìåôþðéóç
áðü ôá áöåíôéêÜ ôçò êéíåßôáé ó' Ýíá ðíåýìá åîü÷ùò áíèñùðéóôéêü. Áìåßâåôáé
óõíÞèùò ìå ÷ñÞìáôá, áëëÜ êáé ìå ñïý÷á, óêåýç, Ýðéðëá, õöÜóìáôá ê.á. ôçò
ïéêïäÝóðïéíÜò ôçò. ÁõôÜ áðïôåëïýí êáé ôçí ðñïßêá ôçò.
"[…] åìöáíßóèçóáí, ç êõñßá Æùßôóá óýæõãïò É. Ãêüãêá, Üíåõ åðéôçäåýìáôïò êáé ç

Ìáñßá Ìáôèáßïõ Äáî, õðçñÝôñéá [...] ùìïëüãçóáí [...] üôé åõ÷áñßóôùò êáé
ïéêåéïèåëþò åóõìöþíçóáí ôá áêüëïõèá: ç Ìáñßá Ìáôèáßïõ ìéóèïýôáé åéò ôçí êõñßáí
Æ. É. Ãêüãêá äé Ýí Ýôïò áñ÷üìåíïí áðü óÞìåñïí êáé õðüó÷åôáé íá ôçí õðçñåôÞóç åéò
üëçí ôçí ïéêéáêÞí õðçñåóßáí, ìå ðñïèõìßáí, ôéìéüôçôá, ðéóôþò êáé ÷ùñßò áíôéëïãßáí
[..] êáé íá öÝñåôáé ìå ôïéïýôïí ôñüðïí, þóôå íá ìçí ôçí áíáãêÜóç íá ôçí áðïâÜëëç19
[…]".
Ç õðçñÝôñéá áõôÞ, óýìöùíá ìå ôïõò üñïõò ôïõ ðáñáðÜíù óõìâïëáßïõ, áí
áðï÷ùñïýóå ìüíç ôçò, Ý÷áíå üëá ôá ìéóèïëïãéêÜ äéêáéþìáôÜ ôçò. Ï ìéóèüò ôçò üëï
áõôü ôï äéÜóôçìá ôïõ åíüò Ýôïõò , åêôüò ôçò ôñïöÞò ôçò, Þôáí 82,5 äñá÷ìÝò êáé äõï
öïõóôÜíéá áðü ôóßôé. ÕðÞñ÷å åðßóçò ç äéÜôáîç ðïõ Ýëåãå üôé ç êõñßá ôçò: "õðüó÷åôáé
íá ìåôá÷åéñéóèÞ ðáí ìÝóïí äéá íá èåñáðåýóç éäßïéò åîüäïéò ôáò ÷åßñáò ôçò Ì.
Ìáôèáßïõ, áí üìùò ëÜâç áíÜãêçí éáôñïý, ôüôå ôá Ýîïäá åßíáé åéò âÜñïò Ìáñßáò."
"[…] ç ÅëÝíç É. ÐÝôñïõ Ý÷ïõóá áðü ôï ÷éëéïóôü ï÷ôáêïóéïóôü ðåíôçêïóôü Ýâäïìï

Ýôïò ùò õðçñÝôñéáí ôçí ÂáóéëéêÞí Ãåùñãßïõ ìÝ÷ñé óÞìåñïí êáé ðñïêåéìÝíïõ íá ôåëÝóç
ôïí íüìéìïí ãÜìïí, êáôÜ ôáò êáèåóôþóáò åêêëçóéáóôéêÜò äéáôõðþóåéò, ôçò åéñçìÝíçò
ÂáóéëéêÞò [...] ïéêåéïèåëþò êáé åõ÷áñßóôùò ðñïóöÝñåé åéò ôïí ãáìâñüí áõôÞò ùò
ðñïßêá ôá åîÞò 20 [...]."
Ç ðñïßêá ðåñéëÜìâáíå ðïëëÜ åíäýìáôá êáé óêåýç êáèþò êáé 1500 äñá÷ìÝò,
äçëáäÞ ãéá ôçí åðï÷Þ åêåßíç Þôáí ü÷é åõêáôáöñüíçôç.
"[…] åíåöáíßóèçóáí ïé [...] Êþíóôáò Êáíäõëéþôçò êáööåðþëçò êáé ÄçìÞôñéïò

Áè. Óêïýñáò åñãÜôçò, ùò åíáóêþí ôçí ðáôñéêÞí åîïõóßáí åðß ôçò áíçëßêïõ èõãáôñüò
ôïõ ÊùíóôáíôéíéÜò [...] êáé óõíùìïëüãçóáí ôá åîÞò: ï Ê. Êáíäõëéþôçò üôé
ðñïóëáìâÜíåé ùò õðçñÝôñéáí ôçò ïéêïãåíåßáò ôïõ, åðß äþäåêá ïëüêëçñá êáé óõíáðôÜ
Ýôç áñ÷üìåíá áðü óÞìåñïí, ôçí õðü ôïõ Ä.Óêïýñá åðéôñïðåõïìÝíç áíÞëéêïí
äùäåêáåôÞ èõãáôÝñá ôïõ ÊùíóôáíôéíéÜí áíôß óõìðåöùíçìÝíçò áíôéìéóèßáò äñá÷ìþí
ðåíôÞêïíôá (50) êáô' Ýôïò, Þôïé äé' ïëüêëçñïí ôçí äùäåêáåôßáí äñá÷ìþí åí üëù
åîáêïóßùí (600) ðëçñùôÝáò áõôÞ åéò ôçí ëÞîéí ôçò äùäåêáåôßáò åö' Üðáî21 […]."
¢ëëïé üñïé ôïõ óõìâïëáßïõ Þôáí:
2. Áí áðï÷ùñïýóå ïéêåéïèåëþò Þ êáôüðéí èåëÞóåùò ôïõ ðáôÝñá ôçò, ðñéí ôç ëÞîç
19. Áñ÷åßï Ïéêïíïìßäç 2021/10-6/1840

20. Áñ÷åßï Ôïõñôïýñç 866/30-5-1870
21. Áñ÷åßï Ãñåâåíßôç 14892/8-12-1890
ôçò äùäåêáåôßáò, äåí åß÷å äéêáßùìá áðïæçìéþóåùò.

3. ÅÜí êáôÜ ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôçò 12åôßáò "åßôå åî ïêíçñßáò, åßôå åî ïéïõäÞðïôå
Üëëïõ ëüãïõ, åðéëáèïõìÝíç ôùí ðñïò ôïõò ïéêïäåóðüôáò êáèçêüíôùí ôçò, äåí Þèåëåí
åêðëçñïß ôáò ïéêïãåíåéáêÜò êõñßùò áõôÞò áíÜãêáò [...] ÷áßñåé ôï äéêáßùìá ôçò
áðïâïëÞò [...] õðï÷ñåïýôáé üìùò íá ðëçñþóç áõôÞ [...] ðåíôÞêïíôá êáô' Ýôïò, áðü ôïõ
ðÝìðôïõ Ýôïõò êáé åêåßèåí [...]".
4. "Åí ðåñéðôþóåé êáè' çí ç Ê. Óêïýñá öùñáèÞ êëÝðôïõóá áíôéêåßìåíá ôçò ïéêßáò
Þ ôï çèéêüí áõôÞò ðáñáëýóç [...] ÷áßñåé ôï äéêáßùìá ôçò áðïâïëÞò [...] óõìöþíùò
ðñïò ôïí áìÝóùò ðñïçãïýìåíïí ôñßôïí üñïí".
5. "ÅÜí Þèåëå áðïâéþóåé [...] õðï÷ñåïýôáé åéò ðëçñùìÞí áðïæçìéþóåùò ðñïò ôïõò
êëçñïíüìïõò áõôÞò ðñïò äñá÷ìÜò ðåíôÞêïíôá êáô' Ýôïò áðü óÞìåñïí ìÝ÷ñé ôçò
çìÝñáò ôçò áðïâéþóåùò".
6. "Ï Ê. Êáíäõëéþôçò ôï áíùôÝñù ÷ñïíéêüí äéÜóôçìá èá åíäýç ôçí Ê.Óêïýñá åî
éäßùí ôïõ, êáèþò åðßóçò èá åõèýíåôáé êáé åéò ðëçñùìÞí öáñìÜêùí êáé éáôñéêþí
åðéóêÝøåùí, åí ðåñéðôþóåé áóèåíåßáò."
2. ìáãåßñéóóá:
Ðñïò ôï ôÝëïò ôïõ 19ïõ áé. Üñ÷éóå íá äçìéïõñãåßôáé óôïí êëÜäï ôùí õðçñåôñéþí
êÜðïéá åîåéäßêåõóç, áíáãêáßá áðü áëëáãÝò óôéò åðéêñáôïýóåò óõíèÞêåò. ¸ôóé
óõíáíôþíôáé ôá åðáããÝëìáôá ôçò ìáãåßñéóóáò, êáìáñéÝñáò, ê.Ü.
Íá ìéá ìáñôõñßá áðü áðïìíçìïíåýìáôá äéêáóôéêïý ðïõ õðçñåôïýóå óôá ôÝëç ôïõ
19ïõ áé. óôç Ëáìßá:
"[…] Ïëßãïí ìåôÜ ôçí åí Ëáìßá åãêáôÜóôáóßí ìïõ, åôïðïèåôÞèç áõôüèé ùò
Ðñùôïäßêçò ï êáôüðéí Áñåïðáãßôçò êáé åîáäåëöüò ìïõ ê. Ä. ÃïíáôÜò, ìåè' ïõ
óõíþêçóá åéò áëçèÝò ìÝãáñïí, ôï ïðïßïí åìéóèþóáìåí áíôß 80 äñ÷. ôï ìÞíá. Ç åýñåóéò
åî Üëëïõ ëßáí éêáíÞò ìáãåßñéóóáò ìáò ðáñÝó÷å ôçí åõ÷Ýñåéáí ôçò êáô' ïßêïí
áðïëáõóôéêÞò êïéíÞò åóôéÜóåùò […]." 22
3. ðëýóôñá:
Ïé ðëýóôñåò ðñüóöåñáí ôéò õðçñåóßåò ôïõò êáé óôï äçìüóéï ôïìÝá, êõñßùò óå
óôñáôéùôéêÝò ìïíÜäåò ôçò ðåñéï÷Þò. Ôï óõìâüëáéï ðïõ áêïëïõèåß ôï âåâáéþíåé:
"[…] åìöáíéóèåßóá ç ÁñãõñÞ Ãåùñãßïõ Áêñßâïõ, ðëýóôñá, êÜôïéêïò Ëáìßáò [..]
åäÞëùóåí üôé Ýëáâåí áðü ôï Ôáìåßïí ôïõ 5ïõ ÔÜãìáôïò ôçò 3çò Ìïßñáò ôïõ Ðåæéêïý
äñá÷ìÜò åâäïìÞêïíôá ôñåéò (73) äéá ìéóèüí ôçò ôïõ ìçíüò Óåðôåìâñßïõ ôñÝ÷ïíôïò
Ýôïõò, äéá ôçí ìåôáöïñÜí ôïõ ðïóßìïõ ýäáôïò åéò ôçí ÖñïõñÜí Áêñïëáìßáò […]." 23
Åäþ âëÝðïõìå íá áóêåß êé Üëëï åðÜããåëìá, áõôü ôçò íåñïöüñïõ, ó÷åôéêü âÝâáéá
ìå ôçí êýñéá áó÷ïëßá ôçò.
4. õðçñÝôñéá ó÷ïëåßïõ:
Óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï ôùí Êïñáóßùí êáé ôï âïçèçôéêü ðñïóùðéêü Þôáí ãõíáßêåò.
Ï ôßôëïò ôçò Þôáí êïóìÞôñéá ôïõ ó÷ïëåßïõ ôùí êïñáóßùí êáé åíþ ôï 1858 ãéá Ýíá
åîÜìçíï ðëçñþèçêå 60 äñ÷. ðïõ óçìáßíåé üôé ï åôÞóéïò ìéóèüò ôçò Þôáí 120 (;), ôç
÷ñïíéÜ 1862 ï Ðñïûðïëïãéóìüò ôïõ ÄÞìïõ ðñïâëÝðåé 180. Ï êïóìÞôùñ üìùò ôïõ
22. ÍéêïëÜïõ ÃåñáêÜñç:

23. Áñ÷åßï ×áôæßóêïõ 4640/30-9-1855 [åîïöëçôéêü]
ó÷ïëåßïõ ôùí áññÝíùí áìåéâüôáí ìå 240 äñ÷. Áñãüôåñá, ôïí 20ï áéþíá ïé ãõíáßêåò
õðçñÝôñéåò ðñïóöÝñïõí ôçí åñãáóßá ôïõò êáé óôá õðüëïéðá ó÷ïëåßá ìÝóçò
åêðáßäåõóçò êáé óôï Äéäáóêáëåßï (éäñýèçêå ôï 1914). ÁíáöÝñïíôáé áñãüôåñá êáé ùò
õðçñÝôñéåò ó÷ïëåßïõ, åíþ ôïí 20ï áé. åðéêñáôåß ðëÝïí ï üñïò åðéóôÜôñéá.
"[…] åìöáíéóèåßóá ç Áíèïýëá ÁäÜì ×ñÞóôïõ, õðçñÝôñéá ôïõ Ó÷ïëåßïõ ôùí

Êïñáóßùí, êÜôïéêïò Ëáìßáò [...] åîÝèåóåí üôé [...] Ýëáâåí áðü ôïõ Äçìïôéêïý
ÅéóðñÜêôïñïò Ëáìßáò äñá÷ìÜò åîÞêïíôá (60) äéá ìéóèüí ôçò ôùí ìçíþí Éïõëßïõ,
Áõãïýóôïõ, Óåðôåìâñßïõ, Ïêôùâñßïõ, Íïåìâñßïõ êáé Äåêåìâñßïõ ôïõ 1858ïõ Ýôïõò
[…] ." 24
"[…] åíåöáíßóèçóáí ïé [...] ÆùÞ ÔáñôóéíÞ Þ Êüñäá, õðçñÝôñéá ôïõ Ôñßôïõ åí Ëáìßá
Åëëçíéêïý Ó÷ïëåßïõ [...] êáé åäÞëùóåí üôé áðü ôï Äçìïôéêüí Ôáìåßïí Ýëáâå óÞìåñïí
ìåôñçôÜò äñá÷ìÜò åêáôüí (100) ëüãù åðéäüìáôïò åö' Üðáî ùò õðçñÝôñéá ôïõ Ã´ åí
Ëáìßá Åëëçíéêïý Ó÷ïëåßïõ […] ." 25
ã. åêðáéäåõôéêÜ
1. äáóêÜëá:
Ôï åðÜããåëìá áõôü ãåííÞèçêå ìáæß ìå ôç ó÷ïëéêÞ Ýíôáîç ôùí êïñéôóéþí, Ýíáí áðü
ôïõò íÝïõò èåóìïýò ôïõ õðü óýóôáóéí íåïåëëçíéêïý êñÜôïõò. Ðáñüôé ç óôïé÷åéþäçò
åêðáßäåõóç èåóìïèåôÞèçêå õðï÷ñåùôéêÞ, ôï ìÝôñï äåí åðåêôÜèçêå êáé óôéò Üëëåò
âáèìßäåò üðùò óõíÝâç ìå ôçí åêðáßäåõóç ôùí áãïñéþí. Ç ìÝóç ãõíáéêåßá
åêðáßäåõóç êáé ç åêðáßäåõóç ôùí äéäáóêáëéóóþí ðÝñáóáí óôá ÷Ýñéá ôçò éäéùôéêÞò
ðñùôïâïõëßáò.
Ôï åðÜããåëìá ôçò äáóêÜëáò áðïôåëïýóå ôçí ðñþôç åíáëëáêôéêÞ ëýóç óôçí
áðüëõôç ïéêïíïìéêÞ åîÜñôçóç ôçò ãõíáßêáò êáé óôïí ðåñéïñéóìü óôïí ïéêéáêü ôçò
ñüëï, éäéáßôåñá ãéá ôá ìåóáßá óôñþìáôá, êáé Ýäùóå åõêáéñßåò ãéá ôç âåëôßùóç ôçò
êïéíùíéêÞò ôçò èÝóçò. Ç åìöáíÞò üìùò áõôÞ áðüêëéóç áðü ôá êáèéåñùìÝíá, ãÝííçóå
áíôéäñÜóåéò. ¸ôóé ç äáóêÜëá êáôçãïñÞèçêå üôé åßíáé ç ãõíáßêá ðïõ äåí îÝñåé ôç
èÝóç ôçò, üôé, ìÝóù ôïõ ðñïôýðïõ ôçò êáé ôïõ Ýñãïõ ôçò, äéáâñþíåé ôçí áéþíéá
ãõíáéêåßá áñåôÞ ê.á.
Ç èÝóç ôçò óôéò êïéíùíßåò ôïõ ÷èåò Þôáí äýóêïëç êáé åðéóöáëÞò, ëüãù ôïõ
Üêñáôïõ êïììáôéóìïý ðïõ åðéêñáôïýóå êáé ôïõ áóöõêôéêïý êëßìáôïò ôùí ìéêñþí
ðáôñéáñ÷éêþí êïéíùíéþí. Áí, ìÜëéóôá, ç äáóêÜëá ôý÷áéíå íá åßíáé ùñáßá êáé
åýèõìç, èåùñåßôï áìößâïëçò çèéêÞò. Ç ìéóèïëïãéêÞ ôçò èÝóç óå ó÷Ýóç ìå ôïõò
Üíäñåò Þôáí õðïâáèìéóìÝíç. ÐïëëÝò öïñÝò ç åèíéêÞ ôçò äñÜóç, êõñßùò ìÝóá áðü ôï
åðÜããåëìÜ ôçò, ôçò Ýäùóáí ôçí åõêáéñßá Üìåóçò óõììåôï÷Þò óôçí ðïëéôéêÞ äñÜóç.
Ôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï Êïñáóßùí Ëáìßáò éäñýèçêå ôï 1840. ÕðïâÜëëïíôáò ï
ÄéïéêçôÞò Öèéþôéäïò ôç ó÷åôéêÞ áßôçóç ôïõ ÄçìÜñ÷ïõ ËáìéÝùí ãéá ßäñõóç ôïõ
ó÷ïëåßïõ, óõíçãïñåß áíáöÝñïíôáò: " [...] ïé êÜôïéêïé ôùí ìåñþí ôïýôùí áðáßäåõôïé ùò
åðß ôï ðëåßóôïí êáé ìå éêáíÜò êáêÜò Ýîåéò, ëåßøáíá ôçò ôïõñêéêÞò äõíáóôåßáò, Ý÷ïõí
áíÜãêçí üëùí ôùí óõíôåëïýíôùí ìÝóùí åéò ôçí çèéêÞí áíÜðôõîéí êáé ðñüïäüí ôùí,
24. Áñ÷åßï ×áôæßóêïõ 9846/3-1-1859

25. Áñ÷åßï Ôóéñéìþêïõ 126/20-4-1918
Þôéò èåùñåßôáé ç ðñþôç âÜóéò ðñïáãùãÞò åéò ôïí ðïëéôéóìüí […]." Áí êáé éäñýèçêå ôï
ó÷ïëåßï, êáìéÜ äáóêÜëá äå äå÷üôáí íá ìåôáâåß óôç Ëáìßá êáé íá áíáëÜâåé ôï
ó÷ïëåßï. ÔåëéêÜ âñÝèçêå ç ôï ÌÜñôç ôïõ 1840 ç Êáñëüôôá ×ñ. ÄçìçôñéÜäïõ ðïõ Þäç
õðçñåôïýóå óôçí ÐÜôñá. ÁõôÞ äÝ÷èçêå ãéáôß Ýôóé ôçò äéíüôáí ç åõêáéñßá íá
áêïëïõèÞóåé ôïí Üíäñá ôçò ×ñéóôüäïõëï ÄçìçôñéÜäç, ðïõ ëßãï ðñéí åß÷å ìåôáôåèåß
óôï Ó÷ïëåßï ôùí ÁññÝíùí.
Ç Êáñëüôôá ÄçìçôñéÜäïõ Þôáí êüñç ôïõ ðáôñéíïý ìç÷áíéêïý Êåñïýëç (Þ
Ôóåñïýëç) êáé ìáæß ìå ôç ìçôÝñá ôçò ôï 1835 åß÷áí éäñýóåé éäéùôéêü ó÷ïëåßï
êïñáóßùí óôçí ÐÜôñá, óôï ïðïßï ç ìåí êüñç äßäáóêå áñéèìçôéêÞ, áíÜãíùóç êáé
ãñáöÞ, ç äå ìçôÝñá ñáðôéêÞ êáé êåíôÞìáôá26 .
ÅðåéäÞ üðùò öáßíåôáé äåí õðÞñ÷áí íôüðéåò êïðÝëåò ìå äéäáóêáëéêÜ ðñïóüíôá
(êáé åðéèõìßá íá äéäÜîïõí) êáé ïé ðñïåñ÷üìåíåò áðü Üëëåò ðåñéï÷Ýò äýóêïëá
Ýñ÷ïíôáí óôç ìáêñéíÞ ôüôå Ëáìßá, ï ÄÞìïò ËáìéÝùí öñüíôéóå êáé Ýóôåëíå
õðïôñüöïõò óôçí ÁèÞíá ãéá óðïõäÝò óôá ó÷ïëåßá ôçò "ÖéëåêðáéäåõôéêÞò Åôáéñåßáò",
ìå ôçí õðï÷ñÝùóç ìåôÜ ôçí ïëïêëÞñùóÞ ôïõò íá äéäÜîïõí óôï ó÷ïëåßï ôçò Ëáìßáò.
Óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá ãõíáßêåò åêðáéäåõôéêïß éäñýïõí êáé äéåõèýíïõí êáé
éäéùôéêÜ ó÷ïëåßá. Ôï 1890 óõíáíôÜìå ôç Ìáñßá Ã. ÄçìçôñéÜäç íá éäñýåé óôéò 22-2
Éäéùôéêü Ó÷ïëåßï ÈçëÝùí, åíþ óôéò 26-8 ôçò ßäéáò ÷ñïíéÜò éäñýåé êáé Åëëçíéêü
Ó÷ïëåßï. Ôï 1893 ç Áéêáôåñßíç ÂÜèç éäñýåé óôéò 27-1 éäéïóõíôÞñçôï Äçìïôéêü
Ó÷ïëåßï ÈçëÝùí êáé óôéò 22-7, "åí ôù Ðáñèåíáãùãåßù", ðëÞñåò Åëëçíéêü Ó÷ïëåßï.
¼óïí áöïñÜ ôç ìéóèïäïóßá ôùí äéäáóêáëéóóþí óôç Ëáìßá óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ
áéþíá, áðü ôïí Ðñïûðïëïãéóìü ôïõ ÄÞìïõ ôïõ 1862 ðëçñïöïñïýìáóôå üôé äéíüôáí ùò
ìéóèüò óôç äáóêÜëá 960 äñ÷. åôçóßùò, åíþ óôïí Íïìáñ÷éáêü ÄçìïäéäÜóêáëï 1200
äñ÷.
Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá áñ÷ßæïõí íá äéäÜóêïõí ãõíáßêåò êáé óå ó÷ïëåßá ðïõ
åíôÜóóïíôáí óôç äåõôåñïâÜèìéá åêðáßäåõóç, üðùò ç ÁóôéêÞ Ó÷ïëÞ ÈçëÝùí êáé
áñãüôåñá ôá ÃõìíÜóéá.
Óôç Ëáìßá üìùò óõíáíôÜìå êáé îÝíåò éäéùôéêÝò äáóêÜëåò. ÁõôÝò
ðñïóëáìâÜíïíôáí êõñßùò áðü åýðïñåò ïéêïãÝíåéåò êáé äßäáóêáí óõíÞèùò îÝíåò
ãëþóóåò, óáâïõÜñ- âéâñ êáé ìïõóéêÞ. Óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áé. äáóêÜëá ôçò ïéêïãÝíåéáò
Ïëõìðßïõ Þôáí ç Åëâåôßäá Åmma Gautschi, åíþ óôï ìåóïðüëåìï ç ËÝíé Ãéåô
×ïëôó÷Üïõæåí óôçí ïéêïãÝíåéá ÊëÜñá.
ä. êáëëéôå÷íéêÜ
1. ìïõóéêüò
Ïé ðñþôåò ãõíáßêåò ìïõóéêïß åìöáíßóôçêáí ùò ìÝëç èéÜóùí ðáíôïìßìáò, âáñéåôÝ
êáé êáöÝ-óáíôÜí. Ó' áõôÜ ôá óõãêñïôÞìáôá ðïëëÝò öïñÝò åß÷áí äéÜöïñåò
äñáóôçñéüôçôåò, üðùò: ìïõóéêüò, ÷ïñåýôñéá, ôñáãïõäßóôñéá, çèïðïéüò. Áñãüôåñá
óõíáíôÜìå äáóêÜëåò ìïõóéêÞò ðïõ áóêïýí ùò ìïíÜäåò, ðëÝïí, ôï åðÜããåëìÜ ôïõò,
ðïëëÝò öïñÝò üìùò ðáñÜëëçëá ìå ôç äéäáóêáëßá îÝíùí ãëùóóþí. Ç êáôáãùãÞ ôïõò,
óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ ãíùñßæïõìå, Þôáí áðü ÷þñåò ôïõ åîùôåñéêïý.
Ôï ðñþôï áðüóðáóìá óõìâïëáßïõ ìáò äßíåé ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí ðñþôç
êáôçãïñßá ìïõóéêþí:
26. Äáûßä Áíôùíßïõ: Ïé áðáñ÷Ýò ôçò åêðáßäåõóçò óôç Öèéþôéäá, ðåñ. ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ, ô.20/1999
"[…] åìöáíßóèçóáí ïé êýñéïé: Äáìéáíüò Ðáíäüëöçò, ÔåñÝæá Ðáíäüëöïõ [...]

êÜôïéêïé ÐáëÝñìïõ ôçò Éôáëßáò, äéáìÝíïíôåò ðñïóùñéíþò åíôáýèá, äéäÜóêáëïé
Üðáíôåò ôïõ ÷ïñïý êáé ôçò ïñãáíéêÞò ìïõóéêÞò […]." 27
Ç ßäéá Ôeresa Pandolfi âñßóêåôáé óôç Ëáìßá êáé ôï 1873. ÁíáöÝñåôáé üìùò óôï
óõìâüëáéï ùò "Éôáëßò, Ó÷ïéíïâÜôéò" êáé õðüó÷åôáé íá äéäÜîåé ôçí ôÝ÷íç ôçò óå äõï
áäÝñöéá.
Ãéá ôç äåýôåñç êáôçãïñßá Ý÷ïõìå ðëçñïöïñßåò ãéá äýï ðåñéðôþóåéò ìïõóéêþí ðïõ
äßäáîáí ðáñÜëëçëá êáé îÝíåò ãëþóóåò.
Ç Ìáñßá Ìðåñôüãéá28
Ç Éôáëßäá ìïõóéêüò Ìáñßá Ìðåñôüãéá Ýöôáóå óôç Ëáìßá ôï 1909 áðü ôç
Óýñï, ìåôÜ ôï äéáæýãéü ôçò ìå ôïí ðñþôï óýæõãü ôçò É.Ðïëõêáíäñéþôç. Óôç Ëáìßá
Üñ÷éóå íá äéäÜóêåé ìïõóéêÞ ìá êáé ÃáëëéêÜ, áöïý âåâáßùò ðëçí ôçò ìçôñéêÞò ôçò
éôáëéêÞò åß÷å óðïõäÜóåé ôñåéò áêüìá ãëþóóåò, êáé íá óõììåôÝ÷åé ãåíéêüôåñá óôç
ìïõóéêÞ æùÞ ôçò ðüëçò.
ÐáíëáìéáêÞ ¸íùóç Öéëïìïýóùí (åõ÷áñéóôÞñéá åðéóôïëÞ)

"Åí Ëáìßá ôç 31 Äåêåìâñßïõ 1925
Êõñßá
ÅõåñãåôÞóáóá ðïëëá÷þò åðß óåéñÜí ðïëëþí åôþí ôçí ðüëéí ìáò, äéá ôçò
ÃáëëáôéêÞò õìþí áíáôñïöÞò, åõãåíåßáò êáé ëåðôüôçôïò, ìåôáäüóáóá ìüñöùóéí ïõ÷ß
ôçí ôõ÷ïýóáí åéò ôçí êáëõôÝñáí ðáñ' çìßí êïéíùíßáí, ùò äéäÜóêáëïò ôçò ÃáëëéêÞò êáé
ôçò ÌïõóéêÞò, ôåëåõôáßïí äå äéá ôçò äùñåÜí óõììåôï÷Þò õìþí åéò äýï óõíáõëßáò,
ìåãÜëùò åõåñãåôÞóáóá ôáò çèéêÜò âÜóåéò ôçò ÐáíëáìéáêÞò Åíþóåùò ôùí Öéëïìïýóùí
[…]."
Ç ËÝíé Ãéåô ×ïëôó÷Üïõæåí 29
¹ôáí ç éäéùôéêÞ äáóêÜëá ôçò
ïéêïãÝíåéáò ÊëÜñá. Êáôáãüôáí áðü ôï
Áìâïýñãï êáé åß÷å óðïõäÜóåé ãåñìáíéêÞ
öéëéëïãßá, åíþ Þîåñå Üëëåò ôñåéò
ãëþóóåò, åß÷å äßðëùìá ðéÜíïõ, Ýðáéæå
ëÜïõôå, ôñáãïõäïýóå êé Ýãñáöå
óõíèÝóåéò. Åß÷å ðñïóëçöèåß ãéá íá
åõñýíåé ôç ãëùóóïìÜèåéá ôçò êüñçò ôùí
Êëáñáßùí ËéëÞò (áäåëöÞò ôïõ ÈáíÜóç
ÊëÜñá - ¢ñç Âåëïõ÷éþôç), ôçí ðéáíéóôéêÞ
ôçò åîÝëéîç êáé íá ôç óõíïäåýåé ùò "íôáì
íôå êïìðáíß" óôïõò ðåñéðÜôïõò ôçò. Ìáæß
ôçò Ýìáèå ìïõóéêÞ êé ï ìéêñüôåñïò ãéïò
ôçò ïéêïãÝíåéáò ÌðÜìðçò ÊëÜñáò.
ÅðÝóôñåøå óôç Ãåñìáíßá ãýñù óôá
27. Áñ÷åßï È. Äõïâïõíéþôç: 1717/16-1-1859

28. Íßêïõ ÄáâáíÝëïõ: "Ç ÌáíôÜì Ìðåñôüãéá
Ìáñßá (1874 - 1957)", Ö×-19/1998
29. ÌðÜìðç ÊëÜñá: "Ç ðåñéðÝôåéá åíüò áíèñþðïõ Ç ËÝíé Ãéåô ×ïëôó÷Üïõæåí áíÜìåóá óôç ËéëÞ
ôïõ 20ïý áéþíá", ÁèÞíá, Äùñéêüò, óåë.24-28. êáé ôïí ÌðÜìðç ÊëÜñá.
1920. ÊÜðïéá óôéãìÞ Ýóôåéëå áðü 'êåé Ýíá ôåôñÜäéï ìå ìéá ìïõóéêÞ ôçò óýíèåóç,
áöéåñùìÝíç óôçí ïéêïãÝíåéá ÊëÜñá êáé óôçí "ðáôñßäá ÅëëÜäá". Óôç óýíèåóç áõôÞ
ðåñéÝ÷ïíôáí ìåëùäßåò áðü ôéò äçìïöéëÝóôåñåò åëëçíéêÝò êáíôÜäåò ôçò åðï÷Þò, ðïõ
Üêïõãå íá ôñáãïõäïýí åñáóéôÝ÷íåò ñïìáíôéêïß ôñïâáäïýñïé, óôá ëáìéþôéêá
äñïìÜêéá ôá âñÜäéá. Ç óýíèåóç, üðùò ãñÜöåé ï ÌðÜìðçò ÊëÜñáò, Þôáí èáõìÜóéá
ãñáììÝíç, Ýñãï áëçèéíü, ôáëáíôïý÷ïõ êáé óðïõäáßïõ ìïõóéêïóõíèÝôç.
2. áïéäüò
á. Áðü ôï 1882 âñßóêïõìå óõìâüëáéá ðïõ áöïñïýí óõìöùíßåò óõíåñãáóßáò
êáöåðùëþí êáé îÝíùí ùäéêþí èéÜóùí. Ðáñ' üôé äåí áíáöÝñåôáé ó' áõôÜ êÜðïéá áðü
ôéò ãõíáßêåò ôïõ èéÜóïõ ìå ôï üíïìÜ ôçò êáé ôçí éäéüôçôÜ ôçò, åí ôïýôïéò ðÜíôá
áíáöÝñåôáé ñçôÜ ï áñéèìüò ôùí êáëëéôÝ÷íéäùí ôùí (ãåñìáíüöùíùí óõíÞèùò) êáöÝ-
óáíôÜí, ãéáôß Ýðáéæáí óçìáíôéêü ñüëï óôçí ðñïóÝëêõóç èåáôþí- áêñïáôþí, áíäñþí
âåâáßùò.
Ó' Ýíá üìùò óõìâüëáéï ôïõ 1883 áíáöÝñåôáé ç ÂïçìÞ áïéäüò Ñüæá ÉùóÞö ¼èùíïò
ðïõ, ðñïêåéìÝíïõ íá ðáíôñåõôåß ôï Ëáìéþôç êôçìáôßá ÅõÜããåëï Âáëáôóü, äÝ÷åôáé ï
ãÜìïò ôçò íá ôåëåóôåß óýìöùíá ìå ôïõò éåñïýò êáíüíåò ôçò ÁíáôïëéêÞò Ïñèïäüîïõ
Åêêëçóßáò, áí êáé áõôÞ Þôáí ÷ñéóôéáíÞ ôïõ Äõôéêïý üìùò Äüãìáôïò.
â. Ôï ðáëéüôåñï óõìâüëáéï ðïõ áíáöÝñåôáé ñçôÜ óå áïéäü óõíáíôÜôáé ôï 1887 êáé
áöïñÜ óõìöùíßá åíüò éäéïêôÞôç êáöåíåßïõ ìå ôñáãïõäßóôñéá öÝñïõóá áñìåíéêü
åðþíõìï, ãéá íá ôñáãïõäÞóåé óå êáöÝ- áìÜí ôçò Ëáìßáò. Áêïëïõèïýí êáé Üëëá ôá
åðüìåíá ÷ñüíéá ìå ôñáãïõäßóôñéåò ðïõ Ýöåñáí åëëçíéêÜ ìá êáé îÝíá
ïíïìáôåðþíõìá, áñìåíéêÜ êáé ìïõóïõëìáíéêÜ. Ïé ðåñéóóüôåñåò áðü åßíáé
ôñáãïõäßóôñéåò ðïõ ôñáãïõäïýóáí óôá êáöÝ- áìÜí ôçò ðüëçò, äåí Þôáí íôüðéåò êáé
ðáñÝìåíáí ó' áõôÞ ãéá ìéêñÜ Þ ìåãáëýôåñá ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá, áöïý ôñáãïõäïýóáí
óå äéáöïñÜ ìÝñç, ü÷é ìüíï ôçò ÅëëÜäáò, ìá ôïõ åõñýôåñïõ ÷þñïõ ôçò (ðñþçí)
ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò.
ÐïëëÝò öïñÝò ôá ùäéêÜ áõôÜ êáöåíåßá èåùñïýíôáí, áðü ìéá ìåñßäá ôçò Üñ÷ïõóáò
ôÜîçò, ÷þñïé äéáöèïñÜò êáé ïé ãõíáßêåò ðïõ åñãÜæïíôáí ó' áõôïýò ôáõôßæïíôáí ìå ôéò
ðüñíåò.
Åßíáé âÝâáéá ãåãïíüò üôé óå ïñéóìÝíá áðü áõôÜ óý÷íáæáí óõíÞèùò Üôïìá ôïõ
ôüôå ðåñéèùñßïõ, êáé ðïëëÜ åðåéóüäéá êáé åãêëçìáôéêÝò ðñÜîåéò óõíÝâáéíáí êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõò. Ïé êßíäõíïé ãéá ôéò ãõíáßêåò áïéäïýò Þôáí ìåãÜëïé, ç
áíÜãêç ðñïóôáóßáò ôïõò åðéôáêôéêÞ êáé ãé' áõôü óôï óõìâüëáéï ôïõ 1887 ðïõ
ðñïáíáöÝñáìå äßíïíôáé ôÝôïéåò õðïó÷Ýóåéò ðñïò ôç óõìâáëëüìåíç. Ìáñôõñïýíôáé
áêüìá êáé äïëïöïíßåò ôñáãïõäéóôñéþí óôïõò ÷þñïõò åñãáóßáò ôïõò. ÐïëëÝò öïñÝò
âÝâáéá, åßíáé ðéèáíü, ç äéÜèåóç áðü ìÝñïõò ôùí áíäñþí ãéá ðñïóôáóßá ôïõò, íá
ïäçãïýóå óôçí ìå êÜèå ôñüðï åêìåôÜëëåõóÞ ôïõò. Ôï ãåãïíüò üôé ôá ùäéêÜ êáöåíåßá
ìå ãõíáßêåò èåùñïýíôáí, äßêáéá Þ Üäéêá, ÷þñïé äéáöèïñÜò, áðïäåéêíýåôáé áðü óåéñÜ
óõìâïëáßùí ìßóèùóçò êáöåíåßùí, üðïõ ñçôÜ áðü ôïõò éäéïêôÞôåò ôßèåôáé èÝìá
áðáãüñåõóçò åìöÜíéóçò óå áõôÜ ãõíáéêþí áïéäþí.
"[…] ï Ãåþñãéïò Â. ÃáëëÞò õðï÷ñåïýôáé íá ðáñÝ÷ç ôç ÃêéïõëéóóÜ ÓáìðåúôÞí [...]

ðÜóáí õðïóôÞñéîéí êáôÜ ðáíôüò üóôéò Þèåëå ôõ÷üí åíï÷ëÞóç áõôÞí [...]". (1887)
Óôá ðñïâëÞìáôá ôùí ãõíáéêþí áõôþí, áíáöÝñïíôáé ôá ðáñáêÜôù äçìïóéåýìáôá

åöçìåñßäùí:
"Ðñï÷èÝò åóðÝñáò ï ëï÷ßáò ôïõ Ðõñïâïëéêïý ÐáðáëÜìðñïõ, åê ëüãùí æçëïôõðßáò,
áëëÜ êáé åí êáôáóôÜóåé ìÝèçò åõñéóêüìåíïò, åí ôù êáöåíåßù ôïõ Íéêïë. Óôåñãßïõ30 Þ
ÁãÝëáóôïõ, äéá ðåñéóôñüöïõ åðõñïâüëçóå ôçí áïéäüí Åõñõäßêç ÃåñáêÜñç, ãíùóôÞí
õðü ôï üíïìá Áñôåìéóßáí êáé ôçí åöüíåõóå. Ôïí äñÜóôçí óõíÝëáâå ç ðåñßðïëïò
áìÝóùò êáé ôïí ùäÞãçóåí åéò ôáò öõëáêÜò ôïõ Öñïõñáñ÷åßïõ. Ôçò áôõ÷ïýò äå ôáýôçò
ãõíáéêüò ç êçäåßá åãÝíåôï óÞìåñïí ðñùßáí, ðáñáêïëïõèïýíôïò ðëÞèïõò ðïëëïý, ôï
ïðïßïí óõíåêßíçóå ôï ïéêôñüí ôÝëïò ôçò áèëßáò31."
"Åíþ ç áïéäüò ¢ííá ÑáæÞ åõñßóêåôï åéò ôï êáöùäåßïí ôïõ ÊáñáóôÜèç, åéóÞëèïí åéò
ôçí ïéêßáí áõôÞò åßò ðõñïâïëçôÞò ìáôÜ äýï Üëëùí íÝùí êïõôóáâÜêçäùí êáé
äéáññÞîáíôåò ôï ìðáïýëïí ôçò, áöÞñåóáí åî áõôïý äñá÷ìÜò åâäïìÞêïíôá." 32
Óôï äçìïóßåõìá ðïõ áêïëïõèåß äéáðéóôþíïõìå ôçí êïéíÞ áíôéìåôþðéóç,

áðüìÝñïõò ôùí áñ÷þí, ôùí ùäéêþí êáöåíåßùí êáé ôùí ïßêùí áíï÷Þò:
"Êáôüðéí åãêõêëßïõ ôïõ ê. Õðïõñãïý ôùí åóùôåñéêþí ðñïò ôáò ÁóôõíïìéêÜò
Äéåõèýíóåéò [...] ç ÁóôõíïìéêÞ Äéåýèõíóçò ôçò Ëáìßáò áðåöÜóéóå íá ëÜâç
áõóôçñüôáôá ìÝôñá êáôÜ ôùí ÷áìáéôõðåßùí ôùí åãêáôáóðáñìÝíùí åéò äéÜöïñá
êåíôñéêÜ óçìåßá ôçò ðüëåþò ìáò, áðåéëïýíôá áõôÞí ôçí äçìüóéáí çèéêÞí. Ï åí ôç
åíôáýèá ÁóôõíïìéêÞ Äéåõèýíóç áíèõðïìïßñáñ÷ïò ê. Ãáëáíüðïõëïò åéñãÜóèç åéäéêþò
åðß ôïõ æçôÞìáôïò ôïýôïõ êáé åîåðüíçóå ó÷Ýäéïí, äé' ïõ êáíïíßæåôáé åéò ôï åîÞò ç
ëåéôïõñãßá ôùí ùäéêþí êáöåíåßùí êáé ôùí ïßêùí áíï÷Þò. Ôï ó÷Ýäéïí ôïýôï ôõã÷Üíïí
ôçò åãêñßóåùò ôïõ ê. ÍïìÜñ÷ïõ, èá áñ÷ßóç áìÝóùò åöáñìïæüìåíïí33 […]".
Áêïëïõèïýí áðïóðÜóìáôá áðü åíïéêéáóôÞñéá óõìâüëáéá êáöåíåßùí, ðïõ
áðáãïñåýïõí ôç ëåéôïõñãßá ùäéêþí êáöåíåßùí:
[…] åð' ïõäåìéÜ ðåñéðôþóç åðéôñÝðåôáé íá ÷ñçóéìïðïéçèÞ ùò ùäéêüí êáöåíåßïí
[…] .34
[…] õðåíïéêßáóéò áðáãïñåýåôáé êáé éäßùò åéò ùäéêüí èßáóïí Þ Üëëùí áóÝìíùí
èåáìÜôùí […] 35.
[…] åéò ôáò åíôáýèá ôåëïõìÝíáò åìðïñïðáíçãýñåéò ôçò 23 Áðñéëßïõ êáé 27

Áõãïýóôïõ åêÜóôïõ Ýôïõò êáé åö' üóïí äéáôçñïýíôáé áýôáé, ï ìéóèùôÞò äýíáôáé íá
ôïðïèåôÞóç åí ôù êáööåíåßù êïìðáíßáí ìå ìïõóéêÜ üñãáíá êáé ôñáãïõäßóôñéá
ãõíáßêá […] 36.
3. çèïðïéüò
Ïé Üìåóåò áíáöïñÝò óôéò åöçìåñßäåò Þ Üëëá äçìüóéá Ýããñáöá ôïõ 19ïõ áéþíá
åßíáé ó÷åäüí áíýðáñêôåò. Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ üìùò áñ÷ßæïõí íá ðëçèáßíïõí. Óå
30. Ï Í.Óôåñãéþôçò, Þôáí Ýíáò áðü ôïõò ðéï ãíùóôïýò êáöåðþëåò ôçò Ëáìßáò.
31. Åöçìåñßäá Ëáìßáò "Èåñìïðýëáé", ö. 14-4-1895
32. Åöçìåñßäá Ëáìßáò "ÁóôÞñ" ö.46/25-3-1901
33. Åöçìåñßäá Ëáìßáò "Èåñìïðýëáé" ö. 19-1-1911
34. Áñ÷åßï ÑÝíôæïõ: 8401/1-8-1900 (ìßóèùóç åîï÷éêïý êáöåíåßïõ)
35. Áñ÷åßï ÑÝíôæïõ: 8913/2-10-1900 (ìßóèùóç åîï÷éêïý êáöåíåßïõ)
36. Áñ÷åßï É. Ðáðáêõñéôóüðïõëïõ: 3330/14-1-1919 (ìßóèùóç êáöåíåßïõ)
óõìâüëáéï ôïõ 1883 ôçò èåáôñéêÞò åôáéñßáò Ðáíôüëöç, ðïõ Ýäéíå ðáñáóôÜóåéò
ðáíôïìßìáò (ï ãíùóôüôåñïò èßáóïò ðáíôïìßìáò óôçí ÅëëÜäá ôïõ 19ïõ áéþíá),
áíáöÝñåôáé üôé óõìðåñéëÜìâáíå ôñåéò ãõíáßêåò.
Óå èåáôñéêü ðñüãñáììá ôþñá ôïõ 1888, áíáöÝñåôáé çèïðïéüò Åõáíèßá ÑÜìöïõ,
óýæõãïò ôïõ èéáóÜñ÷ç ÉùÜííç ÑÜìöïõ, ï èßáóïò ôïõ ïðïßïõ Ýäéíå ðáñáóôÜóåéò óôç
Ëáìßá ôüôå, ìå Ýñãï áíáöåñüìåíï óôçí çñùßäá ôçò åðáíÜóôáóçò "×ñéóôßíá Ð.
Èåïäùñïðïýëïõ"37 . Óôïí åîáìåëÞ èßáóï åßíáé ç ìüíç ãõíáßêá êáé êáèþò áíáöÝñáìå
üôé Þôáí óýæõãïò ôïõ èéáóÜñ÷ç, áõôü áðïäåéêíýåé ôçí Üðïøç ðïõ åðéêñáôåß üôé ïé
èßáóïé ôçò åðï÷Þò åêåßíçò åß÷áí "ïéêïãåíåéáêü ÷áñáêôÞñá". Ôï ßäéï áðïäåéêíýåé êáé
ôï óõìâüëáéï ôùí Ðáíôüëöç. Ðáñ' üëá áõôÜ ç óôÜóç ôïõ êüóìïõ áðÝíáíôß ôïõò åßíáé
áñíçôéêÞ êáé áõôü åî áéôßáò ôçò êáêÞò åéêüíáò ðïõ åß÷å ó÷çìáôéóôåß áðü ôéò
ðñùôáãùíßóôñéåò ôùí éôáëéêþí ìåëïäñáìÜôùí êáé ôùí ùäéêþí èéÜóùí.
[…] åíåöáíßóèçóáí ïé [..] êýñéïé ÁíäñÝáò Öïñìáíôßíçò, ÁëÝîáíäñïò Ðáíôüëöçò,

Êùí/íïò Ðáíôüëöçò, çèïðïéïß êÜôïéêïé ÐÜñìáò ôçò Éôáëßáò êáé äéáìÝíïíôåò åíôáýèá
êáé óõíùìïëüãçóáí ôá åîÞò: ï Á. Öïñìáíôßíçò [..] åîåìßóèùóå ôçí åñãáóßáí
ïëïêëÞñïõ ôçò èåáôñéêÞò åôáéñßáò Ðáíôüëöç, çò ìÝñïò áðïôåëåß ìåôÜ ôçò óõæýãïõ ôïõ
Âéêôùñßáò [..] õðï÷ñåïýìåíïò íá ëáìâÜíç ìÝñïò åéò ôáò èåáôñéêÜò ðáñáóôÜóåéò ìåôÜ
ôçò óõæýãïõ ôïõ [..] ïé áäåëöïß [..] Ðáíôüëöç ïßôéíåò õðï÷ñåïýíôáé íá ëáìâÜíïõí
ìÝñïò åéò ôáò áõôÜò ðáñáóôÜóåéò ìåôÜ äýï ãõíáéêþí êáé äýï åôÝñùí áíäñþí 38 […].
å. éáôñéêÜ êáé ðáñáúáôñéêÜ
1. ãéáôñüò
Ïé ðñþôåò ãõíáßêåò ãéáôñïß åìöáíßæïíôáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá. ÁõôÝò åßíáé:
ç ïäïíôßáôñïò ÊáóóÜíäñá Áðïóôïëßäïõ39 êáé ç ðáèïëüãïò ÅéñÞíç Ìáêñõíáßïõ. Ãéá
ôç äåýôåñç îÝñïõìå üôé Þôáí ìéá áðü ôéò ðñþôåò ëáìéþôéóóåò ìáèÞôñéåò ðïõ öïßôçóáí
óôï ÃõìíÜóéï Ëáìßáò.
2.íïóïêüìá
ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ 19ïõ áéþíá ôï ìüíï íïóçëåõôéêü ßäñõìá ðïõ õðÞñîå óôç
Ëáìßá Þôáí ôï Óôñáôéùôéêü Íïóïêïìåßï. Äåí Ý÷ïõìå ðëçñïöïñßåò üìùò áí äïýëåøáí
ó' áõôü ãõíáßêåò íïóïêüìïé. Áõôü öáßíåôáé íá Ýãéíå ôïí 20ï áéþíá, ìå ôç ëåéôïõñãßá
ôïõ ðñþôïõ íïóïêïìåßïõ ôçò Ëáìßáò, ôïõ Åëáóóþíåéïõ.
ÐïëëÝò ðëçñïöïñßåò üìùò Ý÷ïõìå ãéá ôçí, ðåñéóôáóéáêÞ, ðáñïõóßá óôçí ðåñéï÷Þ
ìáò Åëëçíßäùí êáé îÝíùí íïóïêüìùí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ ôïõ 1897. Ïé
åëëçíßäåò åèåëüíôñéåò íïóïêüìïé (åðÝâáéíáí óôï áôìüðëïéï "Èåóóáëßá" ðïõ åß÷å
áãêõñïâïëÞóåé óôçí Áãßá Ìáñßíá êáé áíïé÷ôÜ ôïõ Ìþëïõ) Þôáí ïé: êõñßåò
Öåñåíôßíïõ, ÃåùñãáíôÜ êáé Éïóáäüöóêé êáèþò êáé ïé áäåëöÝò ÅëÝíç êáé Åõãåíßá
Íåãñåðüíôç.
Óôá íïóïêïìåßá Äïìïêïý êáé Ëáìßáò åðéêåöáëÞò Þôáí ç êõñßá ÊáóóáâÝôç. Ç
¸íùóç Åëëçíßäùí åß÷å åðßóçò äçìéïõñãÞóåé öïñçôü ÷åéñïõñãåßï, óôï ïðïßï åß÷áí
37. ÂëÝðå ðåñéóóüôåñá óôéò åñãáóßåò ôïõ Ã. Óôáõñüðïõëïõ: "Ôï ÈÝáôñï óôç Ëáìßá Á´ êáé Â´", ðåñ.
ÖÈÉÙÔÉÊÁ ×ÑÏÍÉÊÁ, ô.17/1996 êáé 21/2000, áíôßóôïé÷á.
38. Áñ÷åßï ÊáúëÜíç 15-10-1883
39. Áñ÷åßï ×áôæç÷ñÞóôïõ: óõìâüëáéï áñ. 5488/1911
åêäçëþóåé åðéèõìßá íá âïçèÞóïõí Ãáëëßäåò êáé Åëâåôßäåò íïóïêüìïé40.

Óôçí Áãßá Ìáñßíá ëåéôïõñãïýóå êáé Ãåñìáíéêü íïóïêïìåßï, üðïõ äå÷üôáí ôïõò
óïâáñüôåñá ôñáõìáôéóìÝíïõò, ¸ëëçíåò êáé îÝíïõò.
Ï éóôïñéêüò ôïõ ðïëÝìïõ áõôïý Çëßáò Ïéêïíïìüðïõëïò ãñÜöåé ãéá ôç äñÜóç ôùí
íïóïêüìùí: "Êáé åäþ êõñßåò êáé äåóðïéíßäåò ôùí åêëåêôïôÝñùí ïéêïãåíåéþí, ìåôÜ
ôéíùí öéëïôßìùí éáôñþí êáé íïóïêüìùí, […] ìåôáâÜóáé ìå ðïëëÜ öïñåßá êáé áìÜîéá
åðß ôïõ ðåäßïõ ôùí ìá÷þí, óõíÝëåîáí ôïõò äõóôõ÷åßò ôñáõìáôßáò êáé ìåôåíåãêïýóáé
áõôïýò åéò Ëáìßáí [...] ðáñÝó÷ïí áõôïßò åêåß ôáò ðñþôáò éáôñéêÜò ðåñéèÜëøåéò,
ðñïëçöèÝíôïò ïýôù […] ôïõ èáíÜôïõ ðïëëþí åê ôçò åîáíôëÞóåùò êáé ôçò áíåðáñêïýò
ðåñéèÜëøåùò åðß ôüðïõ[…]". 41
óô. äçìïóéïãñáöéêÜ
åêäüôñéá åöçìåñßäáò- ôõðïãñÜöïò:

Ðñüêåéôáé ãéá ìåìïíùìÝíç ðåñßðôùóç. ¹ôáí ç Ìáñßíá ÊáôóáíÜêç, êüñç ôïõ ãéá
ðïëëÜ ÷ñüíéá åêäüôç È. ÊáôóáíÜêç, ðïõ (óõí)åîÝäéäå áñ÷éêÜ ôçí åöçìåñßäá "ÖùíÞ
ôïõ Ëáïý" êáé êáôüðéí ôçí åöçìåñßäá "Èåñìïðýëáé". ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ óõíÝ÷éóå
ôçí ÝêäïóÞ ôçò ç êüñç ôïõ Ìáñßíá. ÁõôÞ ðáñÜëëçëá ìå ôçí Ýêäïóç ôçò åöçìåñßäáò,
ëåéôïõñãïýóå êáé ôï ôõðïãñáöåßï ôçò, åêôåëþíôáò êÜèå ôõðïãñáöéêÞ åñãáóßá ðïõ
ôçò ðáñáããåëëüôáí áðü äçìüóéï êáé éäéþôåò. Ç åêäïôéêÞ áõôÞ äñáóôçñéüôçôá ôçò
Ìáñßíáò ÊáôóáíÜêç åêôõëß÷èçêå óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôïõ 20ïõ áéþíá.
æ. ðáñï÷Þò åñùôéêþí õðçñåóéþí
éåñüäïõëïò
ÖõóéêÜ óå êáíÝíá äçìüóéï Ýããñáöï äå óõíáíôÜìå Ýíá ôÝôïéï åðÜããåëìá íá
óõíïäåýåé äéêáéïðñáêôïýóá ãõíáßêá. ÐïëëÝò üìùò åßíáé ïé áíáöïñÝò óôá äéêáóôéêÜ
ðñáêôéêÜ êáé óôéò åöçìåñßäåò ôçò ðüëåùò, ðÜíôá áðáîéùôéêÜ. Óå êÜðïéåò ðåñéüäïõò
üìùò õðÞñîå åíäéáöÝñïí ãéá ôçí êáëõôÝñåõóç ôùí óõíèçêþí åñãáóßáò êáé äéáìïíÞò
ôïõò. Éäéáßôåñá óçìåéþíïõìå ôçí ðëçñïöïñßá ãéá ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôçí Áóôõíïìßá,
üðùò êáé óÞìåñá.
42
"¹äç ðëçñïöïñïýìåèá üôé ï äéåõèõíôÞò ôçò åíôáýèá Áóôõíïìßáò ê. ÄïõëáâÝñçò,
ôç õðïäåßîåé ôùí êáôÜ ôçí óõíïéêßáí ôùí Õäñïìýëùí êáôïéêïýíôùí óõìðïëéôþí ìáò,
ïßôéíåò êáé áíáöïñÜí åíå÷åßñéóáí ðñïò ôïí ê. ÍïìÜñ÷çí, ìåôáâáëþí ãíþìçí
åèåþñçóåí êáôÜëëçëïí ðñïò óýóôáóéí êáôáóôÞìáôïò ôùí ôç Áöñïäßôç èõïõóþí
ãõíáéêþí ôçí èÝóéí ôïõ Ðáëáéïý Íåêñïôáöåßïõ, üðïõ õðÜñ÷ïõóéí áé äçìïôéêáß
áðïèÞêáé, áßôéíåò äéá ìéêñÜò äáðÜíçò äýíáíôáé íá êáôáóôþóé ÷ñÞóéìïé ðñïò
êáôïéêßáí ôùí éåñïäïýëùí."
Ç ëýìç ôçò ðüëåþò ìáò 43
"Ç ðüëéò ìáò åß÷åí áíáêïõöéóèÞ ïëßãïí êáéñüí äéá ôçí åêêáèÜñéóéí áõôÞò åê ôùí
áóÝìíùí ãõíáéêþí. ÁëëÜ äõóôõ÷þò ç êïéíÞ áãáíÜêôçóéò ôçò êïéíùíßáò ìáò
40. Êïýëáò ÎçñáäÜêç: "Ïé Ãõíáßêåò óôïí áôõ÷Þ ðüëåìï ôïõ 1897" , ÁèÞíá 1994
41. Çëßá Ïéêïíïìüðïõëïõ: "Éóôïñßá ôïõ Åëëçíïôïõñêéêïý ðïëÝìïõ", ÁèÞíá 1898
42. Åöçìåñßäá Ëáìßáò "ÖùíÞ ôçò Öèéþôéäïò" ö. 20/6-3-1894
43. Åöçìåñßäá Ëáìßáò "ÖùíÞ ôçò Öèéþôéäïò": ö. 20/6-3-1894
åëçóìïíÞèç êáé Þñ÷éóáí ðÜëé äåéëÜ- äåéëÜ íá åéóñÝùóéí áíåíü÷ëçôïé áé ôïéïýôïõ åßäïõò
ãõíáßêåò êáé ìÜëéóôá íá óôÞóùóé ôçí öùëåÜí ôùí åéò ôï êåíôñéêþôåñïí ìÝñïò ôçò
ðüëåþò ìáò ðáñÜ ôçí ðëáôåßáí ÄéÜêïõ.
Äåí åßíáé åó÷Üôç çèéêÞ ðüññùóéò ç áíï÷Þ ôçò åãêáèéäñýóåùò áõôþí åíôüò áõôÞò
ôçò ðëáôåßáò ôïõ ÄéÜêïõ, Ýíèá õðü ôçí óêéÜí ôïõ áíäñéÜíôïò ôïõ ðñïìÜ÷ïõ ôçò
ðßóôåùò êáé ôçò ðáôñßäïò, ôåëïýíôáé ôá üñãéá ôùí éåñïäïýëùí; Áéó÷õíüìåèá äéá
ëïãáñéáóìüí óáò, ù áñìüäéïé, ïé ïðïßïé åðß æçìßá ôùí êïéíþí çèþí åðéôñÝðåôå íá
âåâçëïýôáé ï éåñüò åêåßíïò ÷þñïò ôçò Ðëáôåßáò ôïõ ÄéÜêïõ."
Äéá ôïí Êïí Õðïõñãüí ôùí Åóùôåñéêþí 44

"Ðëçñïöïñïýìåèá áóöáëþò, üôé ï äéåõèýíùí ôçí Áóôõíïìßáí Ëáìßáò Ã.
ÓôÜââáñçò, ëï÷áãüò ôïõ ðåæéêïý, áíáóôñÝöåôáé óêáíäáëùäþò êáè' åóðÝñáí åéò ôá,
ìåôÜ êïéíþí ãõíáéêþí, æõèïðùëåßá ôçò ðüëåþò ìáò. Ðñï÷èÝò åß÷åí éäñýóç
÷áñôïðáéêôåßïí åíôüò áõôþí. ÅðåôÝèç äå Üíåõ ëüãïõ êáé åññÜðéóå ôïí ÄéåõèõíôÞí ôïõ
Îåíïäï÷åßïõ ç "Áããëßá" äéüôé ïýôïò äåí åäÝ÷èç ôï åóðÝñáò åêåßíï ôçò 21çò ëÞîáíôïò íá
åéóáãÜãç êïéíÜò ãõíáßêáò åéò ôï Îåíïäï÷åßïí ôïõ êáé äé' üðåñ êáôçããÝëèç
ðñïóçêüíôùò [...]."
Êáé ìéá áðü ôéò óðÜíéåò áíáöïñÝò, Ýììåóç üìùò, óå äéáèÞêç:
"[…] åíåöáíßóèç ï êýñéïò Ãåþñãéïò ËõìðÝñçò, åðïíùìáæüìåíïò êáé

Ôïõñêïãéþñãçò, êïõñåýò, êÜôïéêïò Ëáìßáò [..] ôïí äå õéüí ôïõ ÄçìÞôñéïí, åðåéäÞ áð'
áñ÷Þò Ýäåéîåí áðåßèåéáí êáé ðïëëÜêéò ìå åðßêñáíåí êáé ðïëëÜò äáðÜíáò äé' áõôüí
Ýêáìïí, åó÷Üôùò äå åëèþí åéò ãÜìïí ìåôÜ áóÝìíïõ ãõíáéêüò (ðüñíçò), åíáíôßïí ôçò
èåëÞóåþò ìïõ, áðïêëåßù åíôåëþò åê ôçò ðåñéïõóßáò ìïõ êáé ôïí áðïêëçñþíù êáé äåí
áöÞíù ôßðïôå åéò áõôüí […]." 45
ÁÍÁÊÅÖÁËÁÉÙÓÇ
ÂëÝðïõìå ëïéðüí üôé óôá ìåí êáëëéôå÷íéêÜ (Þ êáëëéôå÷íßæïíôá) åðáããÝëìáôá ïé
ãõíáßêåò ðïõ ôá áóêïýí äåí ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí ðåñéï÷Þ, ðñïÝñ÷ïíôáé åßôå áðü
Üëëåò åëëçíéêÝò ðåñéï÷Ýò åßôå áðü ôï åîùôåñéêü êáé êáôÜ êáíüíá åßíáé öïñåßò ìÜëëïí
îåíüöåñôùí ôüôå äéáóêåäÜóåùí. Ï âáèìüò ÷åéñáöÝôçóÞò ôïõò, áí êáé ðïéêßëåé, óôéò
ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò èá ðñÝðåé íá èåùñçèåß õðáñêôüò, óå ó÷Ýóç ðÜíôá ìå ôéò
õðüëïéðåò ãõíáßêåò.
¼óïí áöïñÜ ôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá õðüëïéðá åðáããÝëìáôá öáßíåôáé íá Ý÷ïõí
ó÷Ýóç ìå åðáããÝëìáôá ðïõ ïé Üíäñåò äåí ìðïñïýóáí Þ ïé ôüôå áíôéëÞøåéò äåí ôïõò
Üöçíáí íá áóêÞóïõí (ìáßá, ôñïöüò, ìïäßóôñá, ðëýóôñá, õðçñÝôñéá ê.Ü.). Áêüìá êáé
ôï íÝï åðÜããåëìá ôçò äáóêÜëáò ßóùò íá ìç åß÷å ôüôå ãåííçèåß áí åèåùñåßôï üôé ïé
Üíäñåò ìðïñïýí íá äéäÜóêïõí ìéêñÜ ìüíï êïñßôóéá ê.ë.ð. ÓôáäéáêÜ üìùò áñ÷ßæïõí
íá äïõëåýïõí êáé óå Üëëåò íÝåò åñãáóßåò, üìùò ðïõ ðÜëé åß÷áí ó÷Ýóç ìå ü,ôé
åèåùñåßôï ãõíáéêåßá áó÷ïëßá (õöáíôïõñãßá, æõìáñéêÜ ê.Ü.). ÐïëëÝò áðü ôéò äïõëåéÝò
ôïõò åßíáé áóôáèåßò, ðñüóêáéñåò êáé åíáëëáóóüìåíåò (êõñßùò ãéá ôéò ãõíáßêåò ôùí
öôù÷üôåñùí óôñùìÜôùí) óôï óðßôé Þ óôç ãåéôïíéÜ.
44. Åöçìåñßäá Ëáìßáò "ÖùíÞ ôçò Öèéþôéäïò" 1903

45. Áñ÷åßï Äõïâïõíéþôç áñ. 6262/1-2-1862 (ÄéáèÞêç)
Ìéá ìåãÜëç ìåñßäá åñãÜæåôáé óôïí ðñùôïãåíÞ ôïìÝá êáé öõóéêÜ ðÜíôá
óçêþíïíôáò ôá âÜñç ôïõ íïéêïêõñéïý êáé ôçò áíáôñïöÞò ôùí ðáéäéþí.
Ç áëëáãÞ ôùí áñ÷þí ôïõ 20ïõ áéþíá, ôçò ãõíáßêáò äçë. óôï äçìüóéï, ìÜëëïí
Üñãçóå íá éó÷ýóåé óôçí ðåñéï÷Þ ìáò.
ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ
ÐÝñáí üóùí áíáöÝñïíôáé óôéò ðáñáðïìðÝò, ÷ñçóéìüôáôá ìáò óôÜèçêáí êáé ôá ðáñáêÜôù:
ÁëåîÜíäñáò ÌðáêáëÜêç- ÅëÝíçò Åëåãìßôïõ: Ç åêðáßäåõóç "åéò ôá ôïõ ïßêïõ" êáé ôá

ãõíáéêåßá êáèÞêïíôá, ÁÅÍ/ÃÃÍÃ, ÁèÞíá 1987
Ó. Æéþãïõ -ÊáñáóôÝñãéïõ: Ç ìÝóç åêðáßäåõóç ôùí êïñéôóéþí (1830 - 1893), ÉÁÅÍ 1986
ÅëÝíçò ÖïõñíáñÜêç: Åêðáßäåõóç êáé ÁãùãÞ ôùí êïñéôóéþí (1830 -1910), ÉÁÅÍ 1987
Ì.Ðáíôåëßäïõ- Ìáæïýôá: Ç ðÜëç ôùí öýëùí äåí åß÷å íéêçôÞ, åö. ÔÏ ÂÇÌÁ 19-12-1999
Ä.È.ÍÜôóéïò: ÐáëéÜ ëáìéþôéêá ðñïéêïóýìöùíá, ðåñ. ÖÈÉÙÔÉÊÁ ×ÑÏÍÉÊÁ ,ô.14/1993
Áðü ôéò 7 ÇÌÅÑÅÓ ôçò ÊÁÈÇÌÅÑÉÍÇÓ "Ãõíáßêá êáé åñãáóßá" (2-5-1999):

Æþãéáò ×ñïíÜêç: Åñãáæüìåíåò ãõíáßêåò
¸öçò ÁâäåëÜ: ¼øåéò ôçò ãõíáéêåßáò åñãáóßáò
¸öçò ÁâäåëÜ: Ìéá ãõíáéêåßá åðáíÜóôáóç- ïé ãõíáßêåò êáôáêôïýí ôá õðïõñãåßá êáé ôéò
äçìüóéåò õðçñåóßåò
×ñ. Óôáìáôïðïýëïõ-ÂáóéëÜêïõ: ÊïñÜóéá êüóìéá êáé åõåéäÞ- ïé ðñþôåò åëëçíßäåò çèïðïéïß
Æ. Óáëßìðá: ÕðçñÝôñéá óôçí ðüëç
ÅëÝíçò ÖïõñíáñÜêç: ÅðÜããåëìá äáóêÜëá
ËÞäáò ÐáðáóôåöáíÜêç: Óôá êáðíïìÜãáæá, óôá õöáíôïõñãåßá- åñãÜôñéåò óôçí åëëçíéêÞ
âéïìç÷áíßá: áðü ôï óðßôé óôç ìéóèùôÞ åñãáóßá.
Ôï õöáíôïõñãåßï ôùí áäåëöþí Ìá÷áßñá óôçí ïäü Ôóéñéìþêïõ. Ðñùôïëåéôïýñãçóå ôï 1902.

Ôï 1927 åß÷å 40 õöÜíôñéåò.
öéëüëïãïò
ÈÅÌÁ
Öèéùôéêïß Óýëëïãïé Ãõíáéêþí áðü ôï 1914-1999
Óåâáóôü áêñïáôÞñéï,
åõ÷áñéóôþ êé åãþ ìå ôç óåéñÜ ìïõ ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý ãéá ôçí ôéìçôéêÞ
ðñüóêëçóç ðïõ ìïõ Ýêáíáí íá ìéëÞóù óôï 1ï ÓõíÝäñéï ÔïðéêÞò Éóôïñßáò êáé íá ôïõò
óõã÷áñþ ãéá ôçí ðñùôïâïõëßá ôïõò íá äéïñãáíþóïõí Ýíá ôÝôïéï ÓõíÝäñéï êáé
ìÜëéóôá íá ôï êáèéåñþóïõí ùò èåóìü áíÜ äéåôßá.
Ôï 1887, 66 ïëüêëçñá ÷ñüíéá áðü ôçí ÅèíéêÞ Ðáëéããåíåóßá ç Åëëçíßäá

åîáêïëïõèåß íá æåß ìå ôç äïõëéêÞ õðïôáãÞ ðïõ ôçò Ý÷ïõí åðéâÜëåé ïé óõíèÞêåò ôçò
ôüôå æùÞò. ¼ìùò ôï ôÝëìá áõôü ôçò ãõíáéêåßáò íÜñêçò Ýñ÷åôáé íá ôáñÜîåé ç ðñþôç
ãõíáéêåßá åöçìåñßäá, ðïõ êõêëïöïñåß óôéò 8 Ìáñôßïõ ôïõ ßäéïõ ÷ñüíïõ: Ç "Åöçìåñßò
ôùí Êõñéþí", åâäïìáäéáßá, ðïõ åêäßäåôáé áðü ôç äõíáìéêÞ Ñåèõìíéþôéóóá Êáëëéññüç
ÐáññÝí êáé ãñÜöåôáé áðü ìéá ìéêñÞ ïìÜäá Áèçíáßùí ãõíáéêþí ìå óêïðü ôçí
"áöýðíéóéí ôçò Åëëçíßäïò".
Ç êõêëïöïñßá ôïõ ðñþôïõ öýëëïõ ôçò "Åöçìåñßäïò ôùí Êõñéþí", ðïõ îåðÝñáóå
ôéò 10.000 öýëëá, ðñïêÜëåóå ôñïìåñÝò áíôéäñÜóåéò, ãéáôß åñ÷üôáí óå ôÝëåéá áíôßèåóç
ìå ôéò ðñïëÞøåéò, ôéò áñ÷Ýò êáé ôá Þèç ôçò åðï÷Þò. Ôï ôüëìçìá Þôáí ðïëý ìåãÜëï. Ãéá
ðñþôç öïñÜ óôçí ÅëëÜäá áðü ôéò óôÞëåò ôçò ðñþôçò ãõíáéêåßáò åöçìåñßäáò
áêïýóôçêå ç öùíÞ ôçò ãõíáßêáò ðïõ åß÷å ôï èÜññïò íá ó÷ïëéÜóåé èÝìáôá êáé
ðñïâëÞìáôá æùôéêÜ, íá æçôÜ ôçí éóüôçôá ôùí äýï öýëùí êáé íá áðáéôåß íá øçöéóôåß
áðü ôç ÂïõëÞ íïìïó÷Ýäéï ðïõ íá êáôï÷õñþíåé ôá äéêáéþìáôÜ ôçò.
Ç äçìïóéïãñáöéêÞ ïìÜäá ôçò Êáëëéññüçò ÐáññÝí áðïôÝëåóå ôïí ðñþôï Üôõðï
ãõíáéêåßï óýëëïãï óôçí ÅëëÜäá êáé åðß ôñéÜíôá ÷ñüíéá êñÜôçóå óå õøçëü åðßðåäï
ôïí áãþíá ôçò Åëëçíßäáò ãéá ôá ðñïâëÞìáôÜ ôçò.
ÁõôÞ ç óçìåñéíÞ áíáêïßíùóç áöïñÜ óôïõò Óõëëüãïõò êáé ôá Óùìáôåßá Ãõíáéêþí
óôç Öèéþôéäá êáé áíôëåß ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí êáôáãñáöÞ ôïõò áðü ìéá åðßóçìç ðçãÞ:
ôï Âéâëßï ÁíåãíùñéóìÝíùí Óùìáôåßùí ôïõ Ðñùôïäéêåßïõ Ëáìßáò, óôï ïðïßï,
óýìöùíá ìå ôç ó÷åôéêÞ íïìïèåóßá (Íüìïò 281) êáôáãñÜöïíôáé üëá ôá
áíåãíùñéóìÝíá óùìáôåßá áðü ôï 1914. Ôá ÁíáãíùñéóìÝíá Óùìáôåßá êáôáèÝôïõí
êáôáóôáôéêü êáé óýìöùíá ìå óõãêåêñéìÝíåò äéáäéêáóßåò áðïêôïýí íïìéêÞ
ðñïóùðéêüôçôá.
Ôï Âéâëßï ÁíåãíùñéóìÝíùí Óùìáôåßùí ôïõ Ðñùôïäéêåßïõ Ëáìßáò åßíáé ...ðïëëÜ
âéâëßá êáé ìÜëéóôá óõíôåôáãìÝíá ìå äéÜöïñï ìåôáîý ôïõò ôñüðï, Üëëïôå ìå áýîïíôåò
áñéèìïýò, Üëëïôå ìå áñéèìïýò ìçôñþïõ,ôá ðëÝïí ðñüóöáôá äåí áíáöÝñïõí êáí ôï
óêïðü éäñýóåùò ôùí Óùìáôåßùí êáé ðñÝðåé êáíåßò íá áíáôñÝîåé óôïõò öáêÝëïõò
êáôáóôáôéêþí.
Ç Ýñåõíá êáé êáôáãñáöÞ ôùí Ãõíáéêåßùí Óõëëüãùí áðü ôï 1914 Ýùò ôï 1999
êáôáëÞãåé óå Ýíá óýíïëï 47 óõëëüãùí.
Öèéùôéêïß Óýëëïãïé Ãõíáéêþí áðü ôï 1914-1999 253
Äå èá óáò êïõñÜóù ìå ôïí åêôåíÞ êáôÜëïãï üëùí áõôþí, ìå áñéèìïýò áðïöÜóåùí

ôïõ Ðñùôïäéêåßïõ êáé ôùí Êáôáóôáôéêþí êëð. ÁõôÜ èá êáôáèÝóù ãéá ôá ÐñáêôéêÜ.
Åßíáé ç ðñþôç öïñÜ ðïõ êáôáãñÜöïíôáé ïé Öèéùôéêïß Óýëëïãïé Ãõíáéêþí, áëëÜ ðÝñá
áðü ôçí áðëÞ êáôáãñáöÞ, ôï èÝìá ðáñïõóéÜæåé êïéíùíéïëïãéêü åíäéáöÝñïí êáé
ó'áõôü èá åðéêåíôñùèïýìå êáèþò êáé óå Óõëëüãïõò, áêüìç óÞìåñá ëåéôïõñãéêïýò,
ôùí ïðïßùí âñÝèçêáí ôá êáôáóôáôéêÜ áëëÜ êáé ôá ðåðñáãìÝíá.
ÔõðéêÜ üëïé áõôïß ïé óýëëïãïé åßíáé åíåñãïß, åöüóïí êáìßá ðñÜîéò äåí Ý÷åé
áíáóôåßëåé åðßóçìá ôç ëåéôïõñãßá ôïõò, ðëçí åíüò ðïõ äéåëýèç ìå áðüöáóç ôïõ éäßïõ
Ðñùôïäéêåßïõ. Ùóôüóï êÜðïéïé áðü áõôïýò åßíáé áíåíåñãïß, Ý÷ïõí ðáýóåé íá
ðñïóöÝñïõí Ýñãï, åßôå ëüãù åëëåßøåùò åíäéáöÝñïíôïò, åßôå ëüãù ôùí åêÜóôïôå
éóôïñéêþí óõíèçêþí. ¼ðùò êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ, Þ êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò
äéêôáôïñßáò, ðïõ, üðùò üëïé ãíùñßæïõìå, áíáóôÝëëïíôáé ôá Üñèñá ôïõ ÓõíôÜãìáôïò
ðïõ áöïñïýí óôç óõíÜèñïéóç ôùí ðïëéôþí êëð., ïðüôå áñãüôåñá ðïëëïß óýëëïãïé äåí
åíåñãïðïéÞèçêáí åê íÝïõ.
Åêôüò áð' áõôïýò ôïõò 47 ãõíáéêåßïõò Óõëëüãïõò, ëåéôïõñãïýí óôç Ëáìßá êáé ôñßá
ÐáñáñôÞìáôá Óõëëüãùí ôçò ÁèÞíáò ðïõ, óýìöùíá ìå ôï êáôáóôáôéêü ôïõò,
ðñïâëÝðïõí ôçí ßäñõóç ðáñáñôçìÜôùí êáé óå Üëëåò ðüëåéò ôçò ÅëëÜäïò êáé ôá ïðïßá
ãéá ôçí ðëçñüôçôá ôçò Ýñåõíáò, áëëÜ êáé áðü áßóèçìá äéêáéïóýíçò, åöüóïí
ëåéôïõñãïýí åõäüêéìá óôçí ðüëç ìáò êáé ðáñÜãïõí óïâáñü êïéíùíéêü Ýñãï,
èåþñçóá óêüðéìï íá óõìðåñéëÜâù. ÅðïìÝíùò, óýíïëï 50.
Ïé Óýëëïãïé áõôïß, óôï óýíïëü ôïõò êáé áíÜëïãá ìå ôï áíôéêåßìåíï ôïõ
åíäéáöÝñïíôüò ôïõò, ìðïñïýí íá äéáêñéèïýí óå äýï ãåíéêÝò êáôçãïñßåò: Óùìáôåßá
åñãáôéêÜ, ìå óõíäéêáëéóôéêü ÷áñáêôÞñá êáé Óùìáôåßá ìå êïéíùíéêü, åêðïëéôéóôéêü
÷áñáêôÞñá.
Ôá ðñþôá ãíùñßæïõí Ýîáñóç áìÝóùò ìåôÜ ôïí ðüëåìï, ôï 1945 êáé ôï 1946, ðïõ ç
ãõíáßêá âãáßíåé óôçí ðáñáãùãÞ êáé ìÜëéóôá äõï-ôñßá áð'áõôÜ äåí åßíáé áìéãþò
ãõíáéêåßá, áëëÜ ãßíåôáé ôñïðïðïßçóç ôïõ êáôáóôáôéêïý ôùí Þäç ëåéôïõñãïýíôùí
óùìáôåßùí åñãáôþí ãéá íá óõìðåñéëÜâïõí êáé ôéò ãõíáßêåò åñãÜôñéåò, üðùò, ãéá
ðáñÜäåéãìá, ôï "Óùìáôåßï åñãáôþí êáé åñãáôñéþí Êåñáìïðëéíèïðïéþí êáé
Áããåéïðëáóôþí Íïìïý Öèéþôéäïò" ìå Ýäñá ôç Ëáìßá êáé óêïðü ôç óõíÝíùóç ôùí
åñãáôþí êáé åñãáôñéþí åéò åíéáßáí ïñãÜíùóéí êëð. Åðßóçò ôï "Óùìáôåßïí åñãáôþí
êáé åñãáôñéþí ïäïðïéßáò, öïñôïåêöïñôùôþí, êáññáãùãÝùí êáé åêäïñÝùí Äïìïêïý".
Áðüö. 34/22 ÌáÀïõ 1945.
Ìå ôçí ßäéá çìåñïìçíßá êáé áñéèìü áðïöÜóåùò 36 éäñýåôáé óôç Ëáìßá ôï ðñþôï
áð'áõôÜ ôá åñãáôéêÜ óùìáôåßá, áìéãþò ãõíáéêåßï, ìå ôçí åðùíõìßá "Óùìáôåßïí
åëåõèÝñùí åñãáôñéþí Ëáìßáò" êáé óêïðü ôïõ "ôçí åîõðçñÝôçóç ôùí ïéêïíïìéêþí êáé
åðáããåëìáôéêþí óõìöåñüíôùí ôùí ìåëþí ôïõ êáé ôçí ðñïóðÜèåéá âåëôéþóåùò ôïõ
çèéêïý, õëéêïý êáé ðïëéôéóôéêïý åðéðÝäïõ ôùí ìåëþí ôïõ".
¢ëëá óùìáôåßá ôïõ 1946: "Óùìáôåßïí Áäåëöþí Íïóïêüìùí Ëáìßáò", "Óùìáôåßïí
Êáèáñéóôñéþí Ôñáðåæþí êáé Ãñáöåßùí Ëáìßáò" "Óùìáôåßïí Ìïäéóôñþí
Áóðñïñïõ÷ïýäùí Ëáìßáò", "Óùìáôåßïí åñãáôñéþí õöáíôçñßùí êáé êáëôóïðëåêôçñßùí
Ëáìßáò" êáé Üëëá, üëá ìå óêïðü ôçí "åîõðçñÝôçóéí ôùí åðáããåëìáôéêþí óõìöåñüíôùí
ôùí ìåëþí ôïõò".
Ï ÷ñüíïò éäñýóåùò, ïé åðùíõìßåò, ïé óôü÷ïé, åýãëùôôá ìáñôõñïýí ôá åðáããÝëìáôá
óôá ïðïßá áðáó÷ïëÞèçêáí ïé ãõíáßêåò åêåßíç ôçí åðï÷Þ, áëëÜ êáé ôçí áãùíßá êáé ôïí
áãþíá ôïõò ãéá ôçí åðéâßùóç êáé ôç óôÞñéîç ôùí ïéêïãåíåéþí ðßóù áð'áõôÝò.
254 Áöñïäßôç Èåïäþñïõ
Ç Üëëç êáôçãïñßá óõëëüãùí, ïé êïéíùíéêïý êáé åêðïëéôéóôéêïý ÷áñáêôÞñá, ðïõ

åßíáé êáé ïé ðåñéóóüôåñïé, ãíùñßæïõí Ýîáñóç êõñßùò ìåôÜ ôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò
Äçìïêñáôßáò óôç ÷þñá ìáò, äçëáäÞ ìåôÜ ôï 1974, äåéëÜ óôçí áñ÷Þ, ìå
ãñçãïñüôåñïõò ñõèìïýò áñãüôåñá êáé áêüìç óÞìåñá óõíå÷ßæïõí íá éäñýïíôáé
êáéíïýñãéá, þóôå ó÷åäüí ó'üëåò ôéò ìéêñüôåñåò ðüëåéò, áêüìç êáé óôá ÷ùñéÜ, íá
õðÜñ÷ïõí ðõñÞíåò, ãõíáéêåßïé óýëëïãïé ðïõ äñáóôçñéïðïéïýíôáé êáé ðáñÜãïõí
êïéíùíéêü êáé åêðïëéôéóôéêü Ýñãï.
Ï ðñþôïò áð'áõôïýò ôïõò óõëëüãïõò áíÞêåé óôçí üøéìç ðåñßïäï ôïõ
ìåóïðïëÝìïõ. Éäñýèçêå ôïí Éïýíéï ôïõ 1938 ìå Ýäñá ôç Ëáìßá. Åðùíõìßá ôïõ:
"Óýíäåóìïò Êõñéþí êáé Äåóðïéíßäùí" êáé óêïðüò "ç çèéêÞ êáé õëéêÞ åíßó÷õóéò ðÜóçò
ùñáßáò ðñïóðáèåßáò ÷áñáêôçñéæïýóçò åí ôç Êïéíùíßá ôïõ ðïëéôéóìïý". Åß÷å
öéëáíèñùðéêü êáé êïéíùíéêü ÷áñáêôÞñá, äéïñãÜíùíå êïéíùíéêÝò åêäçëþóåéò
óýìöùíá ìå ôï ðíåýìá ôçò åðï÷Þò êáé óõíåêÝíôñùíå ÷ñÞìáôá ãéá öéëáíèñùðéêïýò
óêïðïýò. Ï ðüëåìïò ðïõ åíÝóêçøå óýíôïìá, áíÝóôåéëå ïñéóôéêÜ ôç ëåéôïõñãßá ôïõ.
ÌåôáðïëåìéêÜ, ôï ÖåâñïõÜñéï ôïõ 1946, éäñýèçêå ï "Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ëáìßáò",
ìå óêïðü ôçí "êáëõôÝñåõóç ôùí üñùí ôçò æùÞò ôùí ãõíáéêþí ùò íïéêïêõñþí, ùò
ìçôÝñùí êëð." Ï ìüíïò ôçò ðåñéüäïõ áõôÞò ìç åñãáôéêüò óõíäéêáëéóôéêüò óýëëïãïò
ðïõ êé áõôüò üìùò åêöñÜæåé êáé ðñïóðáèåß íá êáëýøåé êÜðïéá ðñáêôéêÞ áíÜãêç.
Áêïëïõèåß ìéá ìáêñÜ ðåñßïäïò "áíïìâñßáò", êõñßùò äéüôé ðëÝïí ôá óùìáôåßá áõôÜ
åßíáé ìéêôÜ êáé äå ãßíåôáé äéÜêñéóç. ¸îáñóç ðñáãìáôéêÞ ôùí Ãõíáéêåßùí Óõëëüãùí
ðáñïõóéÜæåôáé ìåôÜ ôï 1974, üðùò Þäç ðñïáíÝöåñá êáé ó÷åäüí üëïé áõôïß
ëåéôïõñãïýí ìÝ÷ñé óÞìåñá.
Ï Åîùñáúóôéêüò êáé åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ëáìßáò åßíáé ï ðñþôïò
ãõíáéêåßïò óýëëïãïò áõôïý ôïõ ÷áñáêôÞñá ðïõ éäñýèçêå óôç Öèéþôéäá ìåôÜ ôç
ìåôáðïëßôåõóç êáé óÞìåñá Ý÷åé óôï åíåñãçôéêü ôïõ 25 ÷ñüíéá äçìéïõñãéêÞò æùÞò ìå
ðïëý áîéüëïãç äñáóôçñéüôçôá.
Óêïðïß ôïõ, óýìöùíá ìå ôï êáôáóôáôéêü ôïõ, åßíáé ç áíÜðôõîç äñÜóçò ìå óêïðü
ôïí åîùñáúóìü ôçò Ëáìßáò, ç ðñïþèçóç ôçò ãõíáéêåßáò éóïôéìßáò êáé ôùí
äéêáéùìÜôùí ôùí ãõíáéêþí óå üëïõò ôïõò ôïìåßò, íïìéêü, ðïëéôéóôéêü, êïéíùíéêü,
ïéêïíïìéêü, ç åíåñãüò óõììåôï÷Þ óôéò äéáäéêáóßåò ãéá ôçí åðßëõóç âéïôéêþí,
êïéíùíéêþí êáé ðïëéôéóôéêþí ðñïâëçìÜôùí, üðùò ï áíáëöáâçôéóìüò, ç ðñïóôáóßá
ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ç Üìõíá ôïõ êáôáíáëùôÞ êëð. Åðßóçò ç åðéäßùîç óõíåñãáóßáò ìå
ôï ÊñÜôïò êáé ôïõò öïñåßò ôçò ÔïðéêÞò Áõôïäéïßêçóçò ãéá ôç äçìéïõñãßá éäñõìÜôùí
êïéíùíéêÞò ðïëéôéêÞò: Âñåöïêïìåßá, ðáéäéêÝò ÷áñÝò, óõìâïõëåõôéêïýò óôáèìïýò
ãÜìïõ êëð.
Ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç áõôþí ôùí óôü÷ùí ï óýëëïãïò Ý÷åé áíáðôýîåé áîéüëïãç
äñÜóç óå åèíéêü åðßðåäï ùò ìÝëïò ôçò Ïìïóðïíäßáò Ãõíáéêþí êáé óå åõñùðáúêü ùò
ìÝëïò ôïõ Lobby Ãõíáéêþí Åõñþðçò. ÅðáíåéëçììÝíá áðåõèýíåôáé ìå øçößóìáôá
ôüóï ðñïò áõôïýò ôïõò öïñåßò üóï êáé ðñïò ôç ÂïõëÞ ôùí ÅëëÞíùí.
ÌÝóá óôéò óçìáíôéêüôåñåò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ Óõëëüãïõ åßíáé:
Ç äçìéïõñãßá ôïõ Ëáïãñáöéêïý Ìïõóåßïõ Öèéþôéäáò. Ôï 90% ôïõ õëéêïý
óõãêÝíôñùóáí ïé ãõíáßêåò ôïõ Óõëëüãïõ êáé ôï äþñéóáí óôï ÄÞìï ôçò Ëáìßáò.
Åêäüóåéò: Âéâëßá, Ëåõêþìáôá.
ÅêèÝóåéò: Öùôïãñáößáò ìå äéÜöïñá èÝìáôá, ëáïãñáöéêïý õëéêïý,
áñ÷éôåêôïíéêþí óôïé÷åßùí áðü Ýíáí êüóìï ðïõ ÷Üíåôáé, ê.Ü.
Öñïíôßäá ãéá óôÝãáóç êáé ðáéäåßá ôùí ôóéããÜíùí ôçò ðåñéï÷Þò, åêäçëþóåéò ãéá
ôïõò ãéáôñïýò ÷ùñßò óýíïñá, åðéìüñöùóç ôùí ãõíáéêþí óå èÝìáôá õãåßáò êáé ðïëëÜ
Üëëá.
Áðü ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1976 ðïõ îåêßíçóå ï Óýëëïãïò ôçò Ëáìßáò, ìå
êáèõóôÝñçóç ôñéþí åôþí, Üñ÷éóáí íá öõôñþíïõí óáí ôá ìáíéôÜñéá áíôßóôïé÷ïé
óýëëïãïé óôéò Üëëåò ðüëåéò ôçò Öèéþôéäáò, ó÷åäüí ìå ôçí ßäéá åðùíõìßá êáé ôïõò
ßäéïõò óêïðïýò: ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1979 éäñýèçêå ï "Åðéìïñöùôéêüò êáé
åêðïëéôéóôéêüò óýëëïãïò Ãõíáéêþí Áìöéêëåßáò", Ýíá ìÞíá ìåôÜ ï "Óýëëïãïò Ãõíáéêþí
Óôõëßäáò" êáé áñãüôåñá óôï Ìáñôßíï (2), óôç ËÜñõìíá, óôçí ÅëÜôåéá, óôá ÊáììÝíá
Âïýñëá, óôçí ÔéèïñÝá, óôçí Êüìíéíá, óôç Óðåñ÷åéÜäá, óôïí ¢ãéï Êùí/íï (2), óôçí
ÁôáëÜíôç (2), óôç ËÜñõìíá, óôï ÍÝï ÌïíáóôÞñé, óôç ÓïöéÜäá, óôéò ÑÜ÷åò, óôç
Ìåóïðïôáìßá, óôï Ìþëï, óôï Ðáëáéï÷þñé, óôçí ÎõíéÜäá Äïìïêïý, óôçí ÏìâñéáêÞ,
óôï ÌðñÜëëï, óôï ÁõëÜêé, óôï ÌåãáðëÜôáíï, óôïí ¸îáñ÷ï, óôïí Á÷éíü. Áõôïß åßíáé
áìéãþò ãõíáéêåßïé óýëëïãïé. Óå ðïëëÜ Üëëá ìÝñç õðÜñ÷ïõí åîùñáúóôéêïß óýëëïãïé,
üðïõ ðáíôïý âåâáßùò óõììåôÝ÷ïõí êáé ãõíáßêåò.
Ç Ïìïóðïíäßá Óõëëüãùí Ãõíáéêþí Í. Öèéþôéäïò éäñýèçêå áðü ôçí áíÜãêç íá

åêðñïóùðïýíôáé êáé íá óõììåôÝ÷ïõí ïé Óýëëïãïé Ãõíáéêþí óôï Åõñùðáúêü Lobby
Ãõíáéêþí ãéá íá óõíåñãÜæïíôáé ìå ôçí Å.Å., ôïí Ï.Ç.Å. êáé Üëëåò óõíáöåßò ìç
êõâåñíçôéêÝò ïñãáíþóåéò, íá áðåõèýíïíôáé ðñïò áõôïýò ôïõò ïñãáíéóìïýò Þ öïñåßò,
íá ðñïùèïýí ôá ãõíáéêåßá èÝìáôá êáé íá ðñïóöÝñïõí ôéò õðçñåóßåò ôïõò ãéá ôç
ìåëÝôç êáé åðßëõóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ áðáó÷ïëïýí ôç óýã÷ñïíç Åëëçíßäá.
ÓçìåéùôÝïí üôé ìÝ÷ñé ðïëý ðñüóöáôá ç Åëëçíßäá, ìå ôï Ïéêïãåíåéáêü Äßêáéï ðïõ
ßó÷õå, äåí åß÷å êáìßá íïìïèåôéêÞ êÜëõøç, ç ìçôñüôçôá äåí Þôáí êáí ëåéôïýñãçìá
êïéíùíéêü êáé ìüëéò ôï 1983 ìå ôï Íüìï 1329, ðïõ èÝóðéóå ôçí éóüôçôá óôï ãÜìï, ôç
ãïíéêÞ ìÝñéìíá, ôçí ïéêïíïìéêÞ éóüôçôá ãéá ôá ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá åíôüò ôïõ ãÜìïõ
êáé Üëëá èåìåëéáêÜ æçôÞìáôá, ðñáãìáôéêÜ óÞìåñá ìðïñåß íá óôÝêåôáé éóüôéìá äßðëá
óôïí Üíäñá, ãåãïíüò ðïõ åîõøþíåé çèéêÜ êáé êïéíùíéêÜ êáé ôïõò äýï.
¼ëá áõôÜ áðïôåëïýí êáé ôïõò óêïðïýò ôçò Ïìïóðïíäßáò, êáèþò êáé, êõñéüôáôá,
ç äéáôÞñçóç ôùí õøçëþí çèéêþí áñ÷þí óå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò æùÞò êáé ç
åíèÜññõíóç ôùí ìåëþí íá áðïêôÞóïõí åéäéêÝò ãíþóåéò ìÝóù ôùí åéäéêþí
ìïñöùôéêþí ðñïãñáììÜôùí ôçò Å.Å., ìå âáóéêÞ êáé èåìåëéþäç áñ÷Þ üôé ç
Ïìïóðïíäßá äåí Ý÷åé êïììáôéêü ÷áñáêôÞñá êáé ïõäåìßá áíÜìåéîç óå åêäçëþóåéò ìå
ôÝôïéï ÷áñáêôÞñá.
Ïé Óýëëïãïé ðïõ ìåôåß÷áí áìÝóùò êáé ßäñõóáí ôçí Ïìïóðïíäßá Þôáí ôçò Ëáìßáò,
ðïõ åß÷å êáé ôçí ðñùôïâïõëßá, ôçò Óðåñ÷åéÜäáò, ôçò ÕðÜôçò, ÔéèïñÝáò, ÁôáëÜíôçò,
ÍÝïõ Ìïíáóôçñßïõ, Óôõëßäáò, ÅëÜôåéáò, Á÷éíïý, Ñá÷þí, ÌðñÜëëïõ êáé ðñïóå÷þò
ðñüêåéôáé íá óõììåôÜó÷ïõí ïé Óýëëïãïé Ìþëïõ êáé ÊáììÝíùí Âïýñëùí.
Ôï "Ëýêåéïí ôùí Åëëçíßäùí", ßäñõóå ôï 1911, ìå Ýäñá ôçí ÁèÞíá, ç

ðñïáíáöåñèåßóá ðñùôïðüñïò Êáëëéññüç ÐáññÝí ðïõ äéåôÝëåóå åðß ìáêñÜí óåéñÜí
åôþí ðñüåäñïò êáé êáôüñèùóå íá åìðíåýóåé ôç âáèåéÜ ðßóôç óôéò åëëçíéêÝò
ðáñáäüóåéò, ôá Þèç, ôá Ýèéìá, ôïõò ÷ïñïýò, ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé êáé ôç ëáúêÞ ôÝ÷íç.
Óêïðïß ôïõ Ëõêåßïõ Þôáí êáé åßíáé: 1)Ç áíáæùðýñùóç êáé ç äéáôÞñçóç ôùí
åëëçíéêþí åèßìùí êáé ôùí ðáñáäüóåùí, 2) ç åîýøùóç ôçò èÝóçò ôçò Åëëçíßäáò óôçí
ðïëéôåßá, óôçí êïéíùíßá êáé óôçí ïéêïãÝíåéá 3) ç äéáöþôéóç ôçò Åëëçíßäáò ìçôÝñáò
ãéá ôá êáèÞêïíôÜ ôçò êáé ôïí ðñïïñéóìü ôçò êáé ç çèéêÞ óõìðáñÜóôáóç êáé
ðñïóôáóßá ôçò ìçôÝñáò êáé ôïõ ðáéäéïý, éäßùò ôùí ëáúêþí ôÜîåùí.
ÔÝôïéï ôåñÜóôéï åëëçíïðñåðÝò ðñüãñáììá äåí Þôáí äõíáôüí íá õëïðïéçèåß áðü
ôçí ðñùôåýïõóá êáé ãéáõôü èåóðßóôçêå ç ëåéôïõñãßá ðáñáñôçìÜôùí óôçí åðáñ÷ßá. Ùò
ðáñÜñôçìá ëåéôïýñãçóå êáé ôï "Ëýêåéï ôùí Åëëçíßäùí Ëáìßáò" áðü ôï 1974.
ÁíåîáñôïðïéÞèçêå üìùò êáé ïñãáíþèçêå óå ßäéï êáé áõôïôåëÝò óùìáôåßï ôï 1988 ìå
ôïõò ßäéïõò ðÜíôïôå óêïðïýò êáé ôï 1998 Ýêáíå ìéá ôñïðïðïßçóç ôïõ êáôáóôáôéêïý
ôïõ ùò ðñïò ôïí áñéèìü ôùí ìåëþí ôïõ Äéïéêçôéêïý Óõìâïõëßïõ.
ÐÁÑÁÑÔÇÌÁÔÁ
Ùò ÐáñáñôÞìáôá Óùìáôåßùí ôçò ÁèÞíáò, ìå Ýäñá ôçí ÁèÞíá êáé ìå ôçí ßäéá
åðùíõìßá, ìå ôïõò ßäéïõò óêïðïýò, áñ÷Ýò êáé ìÝóá ðñáãìÜôùóçò ôùí óêïðþí,
ëåéôïõñãïýí óôç Ëáìßá ïé åîÞò ãõíáéêåßïé óýëëïãïé:
"ÐáíåëëÞíéá ¸íùóç Ãõíáéêþí"

¸äñá: ÁèÞíá.
Áðüö. 2498/82
Êáôå÷. 11325/ 21-10-82.
Óêïðüò: 1) Ç áíôéìåôþðéóç ôùí èåìÜôùí ðïõ áöïñïýí ôç ãõíáßêá êáé ôïí êüóìï
ôçò, óýìöùíá ìå ôéò ðáñáäüóåéò ôïõ ¸èíïõò ìáò êáé ôá âéþìáôá ôçò Ïñèïäïîßáò.
2) ÓõìðáñÜóôáóç çèéêÞ, ðíåõìáôéêÞ, íïìéêÞ êáé õëéêÞ, ìå óêïðü ôçí åîýøùóç
ôçò êïéíùíéêÞò èÝóçò ôçò ãõíáßêáò, ôçí éóïôéìßá ôçò ìÝóá óôçí ïéêïãÝíåéá, óôçí
åñãáóßá êáé ãåíéêÜ óôçí ÅëëçíéêÞ êïéíùíßá.
Óôï Üñèñï 3 ôïõ êáôáóôáôéêïý áíáöÝñïíôáé ëåðôïìåñþò ôá ìÝóá ãéá ôçí
õëïðïßçóç ôùí óêïðþí, óôï Üñèñï 4 ñçôÜ ôïíßæåôáé üôé ôï Óùìáôåßï äåí Ý÷åé ó÷Ýóç
ìå ôá äéÜöïñá ðïëéôéêÜ êüììáôá êáé ïñãáíþóåéò, ïýôå äÝ÷åôáé åðéññïÝò áð'áõôÜ, ôï
Üñèñï 18 ïñßæåé üôé êáôüðéí áðïöÜóåùò ôïõ Ä.Ó. äýíáôáé íá éäñõèïýí ðáñáñôÞìáôá
óôçí åðáñ÷ßá åîáñôçìÝíá êáé êáèïäçãïýìåíá äéïéêçôéêÜ áðü ôï êÝíôñï.
Ôï ÐáñÜñôçìá Ëáìßáò ëåéôïõñãåß äçìéïõñãéêÜ áðü ôï ÖåâñïõÜñéï ôïõ 1992 ìå
áîéüëïãç äñáóôçñéüôçôá óýìöùíá ìå ôï êáôáóôáôéêü.
"ÐáíåëëÞíéá ÏñãÜíùóç "Ç ÅëëçíéêÞ Åóôßá" (Ð.Ï.Å.Å.)".

¸äñá: ÁèÞíá.
Áðüö. 212/ 91.
Áíáãí. óùìáôåßïõ: á.á. 17743/ 12 Ìáñô. 1991.
Óêïðüò: Ç ìÝñéìíá ãéá ôçí ðñïÜóðéóç, åîýøùóç êáé ðñïáãùãÞ ôïõ èåóìïý ôçò
ÏéêïãÝíåéáò, ìå óôü÷ïõò ôçí åîáóöÜëéóç ôçò åíüôçôáò êáé óôáèåñüôçôáò ôçò
ÏéêïãÝíåéáò, ôçí áíáãíþñéóç ôïõ èåìåëéáêïý ñüëïõ ôçò Åëëçíßäáò ìÝóá ó'áõôÞí, ôçí
êáôï÷ýñùóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôçò óôç äçìüóéá êáé êïéíùíéêÞ æùÞ êëð.
Óôï Üñèñï 26 áíáöÝñåôáé üôé ìðïñïýí íá óõíéóôþíôáé ÐáñáñôÞìáôá óôçí
ðñùôåýïõóá êÜèå íïìïý, ôá ïðïßá âåâáßùò õðï÷ñåïýíôáé íá ôçñïýí áõóôçñÜ ôï
Êáôáóôáôéêü (Üñèñï 31).
Ôï ÐáñÜñôçìá Ëáìßáò éäñýèçêå ôï 1991, ó÷åäüí áìÝóùò ìå ôï Êåíôñéêü ôçò
ÁèÞíáò, êáé êõñéüôáôïò óôü÷ïò ôïõ åßíáé ç ðñïóöïñÜ áãÜðçò êáé âïÞèåéáò óôá Üôïìá
ìå åéäéêÝò áíÜãêåò êáé ü÷é ìüíï: Óôá äýï åéäéêÜ ó÷ïëåßá ôçò ðüëçò ìáò ðáñÝ÷ïõí ôá
ìÝóá ãéá ôçí áãïñÜ åéäéêþí ðáé÷íéäéþí êáé åéäþí áðáñáéôÞôùí ãéá ôçí åîõðçñÝôçóç
áõôþí ôùí ðáéäéþí êáé, öõóéêÜ, ôïõò åéäéêïýò äáóêÜëïõò.
Ç äñáóôçñéüôçôÜ ôïõ ÐáñáñôÞìáôïò åðåêôåßíåôáé êáé óå Üëëïõò ôïìåßò, üðùò óôç
öñïíôßäá ãéá ôá Ãçñïêïìåßá êáé Ïñöáíïôñïöåßá ôçò ðüëçò ìáò.
"Óþìá Åëëçíßäùí Ïäçãþí"

Ôï Óþìá Åëëçíßäùí Ïäçãþí åßíáé áõôüíïìç êáé áíåîÜñôçôç ÏñãÜíùóç
Íåüôçôáò. Éäñýèçêå ôï 1932 áðü ôçí ÅéñÞíç ÊáëëéãÜ, êüñç ôïõ Áíôþíç ÌðåíÜêç, ùò
êßíçóç ãéá êïñßôóéá. Ï Ïäçãéóìüò áðåõèýíåôáé óå ðáéäéÜ, åöÞâïõò êáé åíÞëéêåò.
Óêïðüò ôïõ åßíáé íá óõíôåëÝóåé óôçí áíÜðôõîç ôùí íÝùí, þóôå íá ãßíïõí Üôïìá ðïõ
áíáæçôïýí ðíåõìáôéêÝò áîßåò, ðïõ óÝâïíôáé ôïí åáõôü ôïõò êáé ôïõò Üëëïõò, Üôïìá
õðåýèõíá êáé éêáíÜ íá ãßíïõí öïñåßò áíÜðôõîçò êáé íá óõìâÜëëïõí óôç äçìéïõñãßá
åíüò êáëýôåñïõ êüóìïõ. Ï Ïäçãéóìüò ãéá íá öôÜóåé óôï óêïðü ôïõ ÷ñçóéìïðïéåß ùò
âáóéêÞ ìÝèïäï ôçí áõôïäéïßêçóç, äçë. ôçí áãùãÞ ôïõ ðáéäéïý áðü ôï ßäéï ôï ðáéäß,
ôçí ðñïóùðéêÞ áíÜðôõîç.
Ôï Óþìá Åëëçíßäùí Ïäçãþí óôç Ëáìßá ëåéôïõñãåß ãéá ðñþôç öïñÜ ôï 1946
óýìöùíá ìå ìáñôõñßåò êáé äçìïóéåýóåéò óôïí ôïðéêü ôýðï ãéá óõììåôï÷Þ ôìçìÜôùí
ðáñåëÜóåùò óôéò åèíéêÝò åïñôÝò Þäç áðü ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1947. Ëåéôïýñãçóå ìÝ÷ñé
ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1953, ïðüôå êáé óôáìáôÜåé ç äñÜóç ôïõ. Åðáíéäñýåôáé ôï 1960,
ïðüôå Üñ÷éóå êáé ç åêðáßäåõóç ôùí ðñþôùí óôåëå÷þí, áðü ôçí ê. Åëåõèåñßá
Ðåôñïðïýëïõ, ðáëáéü óôÝëå÷ïò ôïõ Ó.Å.Ï. áðü ôçí Åëåõóßíá. Ôï 1961 ôï Ôïðéêü
ÔìÞìá Ëáìßáò áíáãíùñßóôçêå ùò Ôáêôéêü ÔìÞìá áðü ôçí ÊåíôñéêÞ Äéïßêçóç óôçí
ÁèÞíá. ÓÞìåñá óôï Ôïðéêü ôìÞìá ôïõ Ó.Å.Ï. Ëáìßáò, åêôüò áðü ôïí "Ãáëáîßá" ãéá ôá
ðïëý ìéêñÜ ðáéäéÜ (5-7 åôþí), ôá ÓìÞíç Ðïõëéþí êáé ôéò ÏìÜäåò Ïäçãþí êáé
ÌåãÜëùí Ïäçãþí, õðÜñ÷åé êáé ç "ÏìÜäá Óõíåñãáóßáò" ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ðáëçÝò
Ïäçãïýò êáé ÓôåëÝ÷ç.
Ôï ÔìÞìá áõôü äçìéïõñãÞèçêå óôçí ÁèÞíá ôï êáëïêáßñé ôïõ 1974, ìåôÜ ôá
ôñáãéêÜ ãåãïíüôá ôçò Êýðñïõ, üôáí Ýíá ðëÞèïò áðü ðáëéÜ óôåëÝ÷ç áíôáðïêñßèçêáí
óôï êÜëåóìá ôïõ Ó.Å.Ï. ãéá âïÞèåéá óôïõò ðëçãÝíôåò Êõðñßïõò. ÃñÞãïñá éäñýèçêáí
ðáñüìïéåò ïìÜäåò êáé óå Üëëåò ðüëåéò ôçò ÅëëÜäáò, ìåôáîý ôùí ïðïßùí êáé ç Ëáìßá,
ìå Åóùôåñéêü Êáíïíéóìü Ëåéôïõñãßáò, åðéìÝñïõò åðéôñïðÝò, äéáêñéôéêÞ ôáõôüôçôá
ìÝëïõò êáé åôÞóéï ðñïãñáììáôéóìü äñáóôçñéïôÞôùí.
Ôï 1977 áíáãíùñßóôçêå, óôï ÌïíôñÝ ôçò Åëâåôßáò, ùò ôáêôéêü ìÝëïò ôïõ
Ðáãêüóìéïõ ÓõíäÝóìïõ Ðáëáéþí Ðñïóêüðùí êáé Ïäçãþí, ôïõ ãíùóôïý ùò
I.F.O.F.S.A.G. (International Fellowship of Former Scouts and Guides) ìå Ýäñá ôéò
ÂñõîÝëëåò êáé 52 êñÜôç ìÝëç ó'üëï ôïí êüóìï.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ, ïé ãõíáßêåò êáé ùò Üôïìá, ùò ïíôüôçôåò, ùò ðñïóùðéêüôçôåò

ðñïóöÝñïõí ðïëëÜ óôçí ïéêïãÝíåéá, óôç äïõëåéÜ ôïõò, óôïí ðëçóßïí, áëëÜ, êáé
óýìöùíá ìå ôï ãíùóôü "ç éó÷ýò åí ôç åíþóåé" åíùìÝíåò, ïñãáíùìÝíåò ìÝóá óôï íüìéìï
êáé íïìéêü ó÷Þìá åíüò óõëëüãïõ, áðïêôïýí åãêõñüôåñç ðáñïõóßá êáé ðåñéóóüôåñåò
äõíáôüôçôåò ãéá íá ðñïóöÝñïõí óôï êïéíùíéêü óýíïëï, ãéáôß áðü ôç öýóç ôïõò êáé "åê
ôïõ ðåñéóóåýìáôïò ôçò êáñäßáò" åßíáé ïé ßäéåò ìéá äéáñêÞò ðñïóöïñÜ.
ÓõìâÜëëïõí óôçí Üíïäï ôïõ ðïëéôéóôéêïý åðéðÝäïõ, äçìéïõñãïýí ìéá êáëýôåñç
ðïéüôçôá æùÞò, ðáñÜãïõí Ýñãï êïéíùíéêü, áíáêïõößæïõí ôïõò áäýíáôïõò. Ãé’áõôü êáé
÷ñÞæïõí êÜèå õðïóôÞñéîçò óôï Ýñãï ôïõò áðü ôïõò åðßóçìïõò öïñåßò êáé ôïõò áðëïýò
ðïëßôåò. Áêüìç êáé ìéá ðáñïõóßá óôéò äéÜöïñåò åêäçëþóåéò åßíáé ôüíùóç çèéêÞ.
Ï ÐáëáìÜò, üðùò êáé ðïëëïß ëüãéïé ôçò åðï÷Þò ôåëéêÜ, óý÷íáæå óôá ãñáöåßá ôçò
ðñþôçò åêåßíçò "Åöçìåñßäïò ôùí Êõñéþí" êáé üôáí óå ìéá óõíÝíôåõîç ñùôÞèçêå:
"Êýñéå ÐáëáìÜ, èÝôåôå üñéá åéò ôçí åêôüò ïßêïõ åñãáóßáí ôçò ãõíáéêüò êáé íïìßæåôå üôé
áýôç äýíáôáé íá ìåôáâÜëåé ôá Þèç ìáò åðß ôï åëáóôéêüôåñïí;" ï ÐáëáìÜò áðÞíôçóå:
" Âåâáßùò ü÷é, ç ãõíÞ åßíáé óôïé÷åßïí åêðïëéôéóôéêüí êáé åîçìåñùôéêüí. Êáé åéò ôáò
äçìïóßáò èÝóåéò êáé ïðïõäÞðïôå áëëïý êáé áí ëÜâåé ìÝñïò áýôç èá ùöåëÞóåé êáé
åð'áõôÞò ôçò ðïëéôéêÞò óêçíÞò äýíáôáé íá äñÜóåé åðùöåëþò ìå óõíåßäçóéí ôçò åõèýíçò
ôçí ïðïßáí öÝñåé".
Öéëüëïãïò
(4 Íïåìâñßïõ 2001)
ÊáôÜëïãïò Óùìáôåßùí êáôÜ ÅéäïëïãéêÞ êáé ×ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ.
á. Óùìáôåßá åñãáôéêÜ ìå óõíäéêáëéóôéêü ÷áñáêôÞñá.

(á.á.391)
"Óùìáôåßïí åñãáôþí êáé åñãáôñéþí ïäïðïéßáò, öïñôïåêöïñôùôþí, êáññáãùãÝùí ~
êáé åêäïñÝùí Äïìïêïý".
¸äñá: Äïìïêüò.
Óêïðüò: Ç åîõðçñÝôçóéò ôùí ïéêïíïìéêþí êáé åðáããåëìáôéêþí óõìöåñüíôùí ôùí
ìåëþí ôïõ, ç ðñïóðÜèåéá áíïñèþóåùò ôïõ õëéêïý êáé åêðïëéôéóôéêïý åðéðÝäïõ ôùí
ìåëþí êëð.
Áðüö. 34/22 ÌáÀïõ 1945.
(393)
"Óùìáôåßïí åëåõèÝñùí åñãáôñéþí Ëáìßáò".
¸äñá: Ëáìßá
ìåëþí ôïõ, ç ðñïóðÜèåéá ôçò âåëôéþóåùò ôïõ çèéêïý, õëéêïý êáé åêðïëéôéóôéêïý
åðéðÝäïõ ôùí ìåëþí êëð.
Áðüöáóéò 36/22 ÌáÀïõ 1945.
(394)
"Óùìáôåßïí Ôå÷íéôþí åñãáôþí êáé åñãáôñéþí Êïéíüôçôïò Ïßôçò".
¸äñá: Ïßôç.
ìåëþí ôïõ, ç ðñïóðÜèåéá ôçò âåëôéþóåùò ôïõ çèéêïý, õëéêïý êáé åêðïëéôéóôéêïý
åðéðÝäïõ ôùí ìåëþí ôïõ êëð.
(431)
"Óùìáôåßïí Åñãáôñéþí õöáíôçñßùí êáé êáëôóïðëåêôçñßùí Ëáìßáò".
Óêïðüò: 1) Ç åîõðçñÝôçóéò ôùí ïéêïíïìéêþí êáé åðáããåëìáôéêþí óõìöåñüíôùí
ôùí ìåëþí ôïõ, 2) ç ðñïóðÜèåéá ôçò âåëôéþóåùò ôïõ çèéêïý, õëéêïý êáé
åêðïëéôéóôéêïý åðéðÝäïõ ôùí ìåëþí ôïõ êëð.
Áðüöáóéò 157/19 Íïåì. 1945
Äéåëýèç äéá ôçò õð'áñéèì. 94/1961 áðïöÜóåùò ôïõ Ðñùôïäéêåßïõ Ëáìßáò.
(475)
"Óùìáôåßïí Áäåëöþí Íïóïêüìùí Ëáìßáò".
¸äñá: Ëáìßá.
Óêïðüò: Ç åîõðçñÝôçóéò ôùí åðáããåëìáôéêþí óõìöåñüíôùí ôùí ìåëþí ôïõ êëð.
Áðüöáóéò 235/28 Öåâñ. 1946.
(476)
"Óùìáôåßïí Êáèáñéóôñéþí Ôñáðåæþí êáé Ãñáöåßùí Ëáìßáò".
Óêïðüò:Ç åîõðçñÝôçóéò ôùí åðáããåëìáôéêþí óõìöåñüíôùí ôùí ìåëþí ôïõ, êëð.
(500)
"Óùìáôåßïí Ìïäéóôñþí Áóðñïñïõ÷ïýäùí Ëáìßáò".
Óêïðüò: Ç åðáããåëìáôéêÞ ìüñöùóéò ôùí ìåëþí áõôïý, ç åîõðçñÝôçóéò ôùí
ïéêïíïìéêþí êáé åðáããåëìáôéêþí óõìöåñüíôùí ôùí ìåëþí, êëð.
(848)
"¸íùóéò åñãáôþí êáé åñãáôñéþí Êåñáìïðëéíèïðïéþí Íïìïý Öèéþôéäïò".
Óêïðüò: 1) Ç äéá ðáíôüò íïìßìïõ ìÝóïõ êáé åíôüò ôùí ðëáéóßùí ôïõ Íüìïõ ôïõ
ÊñÜôïõò åðéäßùîéò ôùí ïéêïíïìéêþí êáé çèéêþí óõìöåñüíôùí ôùí ìåëþí áõôïý, 2) ç
äéáöþôéóéò ôùí ìåëþí ôïõ åö'üëùí ôùí åñãáôéêþí æçôçìÜôùí åéò ôñüðïí þóôå íá
ðñïÜãåôáé êáé áíáðôýóóåôáé ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóéò 3) ç äçìéïõñãßá ó÷Ýóåùí
óõíáäåëöïóýíçò êáé óùìáôåéáêÞò óõíåñãáóßáò ìå üëïõò ôïõò ïñãáíùìÝíïõò
åñãÜôáò ôïõ Í.Öè/äïò êáé ç ïñãáíéêÞ óýíäåóéò ìå ôçí ÃåíéêÞí Óõíïìïóðïíäßáí ôùí
åñãáôþí ôçò ÅëëÜäïò.
Áðüöáóéò 946/30 Ïêô. 1962.
(326â)
"Óùìáôåßïí Åñãáôþí Êåñáìïðïéþí Ëáìßáò".
Ôñïðïðïßçóéò åðùíõìßáò "Óùìáôåßïí åñãáôþí êáé åñãáôñéþí Êåñáìï-
ðëéíèïðïéþí Íïìïý Öèéþôéäïò- õðåâëÞèç åéò ôï Ðñùôïäéêåßïí Ëáìßáò ôçí 10çí
Öåâñ. 1966.
Áñéèì. áðïöÜóåùò 96/16-2-66.
(326ã)
"Óùìáôåßïí åñãáôþí êáé åñãáôñéþí Êåñáìïðëéíèïðïéþí êáé Áããåéï-ðëáóôþí
Íïìïý Öè/äïò".
Óêïðüò: Ç óõíÝíùóéò üëùí ôùí åñãáæïìÝíùí åñãáôþí êáé åñãáôñéþí
êåñáìïðïéþí êáé áããåéïðëáóôþí ôçò ðåñéöåñåßáò Ëáìßáò êáé Í.Öè/äïò åéò åíéáßáí
ïñãÜíùóéí êëð.
ÕðåâëÞèç ôçí 2áí Ïêô. 1969.
Áðüöáóéò 282/27-10-1969 ôïõ Ðïëõìåëïýò Ðñùôïäéêåßïõ Ëáìßáò.
(Á.Ì. 553)
"Óùìáôåßï ãáæùôñéþí êáé ðëåêôñéþí Íïìïý Öèéþôéäïò".
Óêïðüò: Ç ìå êÜèå ðñüóöïñï ìÝóï ðáñáãùãÞò ðñïÜóðéóç êáé âåëôßùóç ôùí
åðáããåëìáôéêþí, âéïôéêþí êáé Üëëùí åëåõèåñéþí ôùí ìåëþí ôïõ.
Áðüö. 42/1982.
Ëáìßá, 17-9-82.
â. Óýëëïãïé ìå êïéíùíéêü, åêðïëéóôéóôéêü ÷áñáêôÞñá.

(á.á.332)
"Óýíäåóìïò Êõñéþí êáé Äåóðïéíßäùí".
Óêïðüò: Ç çèéêÞ êáé õëéêÞ åíßó÷õóéò ðÜóçò ùñáßáò ðñïóðáèåßáò
÷áñáêôçñéæïýóçò åí ôç Êïéíùíßá ôïõ ðïëéôéóìïý.
ÕðåâëÞèç ôçí 9çí Éïõíßïõ 1938
Áðüöáóéò 328/20-6-38.
(473)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ëáìßáò".
Óêïðüò: Ç êáëõôÝñåõóéò ôùí üñùí ôçò æùÞò ôùí ãõíáéêþí ùò íïéêïêõñþí, ùò
ìçôÝñùí êëð.
(68)
"Óýëëïãïò ðñïò ðñïóôáóßáí ïñöáíþí êïñáóßäùí ïñöáíïôñïöåßïõ èçëÝùí
Ëáìßáò".
Óêïðüò: Ç ðáñï÷Þ õëéêÞò êáé çèéêÞò ðñïóôáóßáò êáé áñùãÞò åéò áðïäåäåéãìÝíùò
Üðïñá ïñöáíÜ èÞëåá.
Áðüöáóéò 681/ 10-7-72.
(Áñéè. ìçôñþïõ 227)

"Åîùñáúóôéêüò êáé åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ëáìßáò".
Óêïðüò: Ç áíÜðôõîç äñÜóåùò ìå óêïðü ôïí åîùñáúóìü ôçò Ëáìßáò, êëð.
Áðüöáóéò 415/ 3 Áõã. 1976
(Áñ. ìçôñ. 391)

"Åðéìïñöùôéêüò êáé åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Áìöéêëåßáò".
¸äñá: Áìößêëåéá
Óêïðüò: Ç áíÜðôõîç äñÜóåùò ãéá ôçí åðéìüñöùóç ôùí ãõíáéêþí Áìöéêëåßáò,
êëð.
Áñéè. áðïö. 418/30 Áõã. 1979.
(Á.Ì. 398)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Óôõëßäïò"
¸äñá: Óôõëßò
Óêïðüò: Ç áíÜðôõîç äñÜóçò ìå óêïðü ôïí åîùñáúóìü ôçò Óôõëßäïò, êëð.
Áðüö. 425/2-6-79
Êáôå÷ùñÞèç 19 Óåðô.1979.
(Á.Ì. 478)
"Óýëëïãïò Äçìïêñáôéêþí Ãõíáéêþí"
¸äñá: Ìáñôßíï.
Óêïðüò: Ç åðéäßùîéò ôçò ðëÞñïõò ïéêïíïìéêÞò, ðïëéôéêÞò, íïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò
éóïôéìßáò ôçò ãõíáßêáò, êëð.
Áðüöáóéò 487/21-11-80.
Êáôå÷ùñÞèç åí Ëáìßá 4-2-81.
(Á.Ì. 479)
"Ðñïïäåõôéêüò Ãõíáéêåßïò Óýëëïãïò ËÜñõìíáò".
¸äñá: ËÜñõìíá.
Óêïðüò: Ç åðéäßùîç ôçò ðëÞñïõò ïéêïíïìéêÞò, ðïëéôéóôéêÞò, íïìéêÞò êáé
êïéíùíéêÞò éóïôéìßáò ôçò ãõíáßêáò, êðë.
Áðüö. 488/1-12-81.
Ëáìßá, 4-1-81.
(á.á. 19)
"Åðéìïñöùôéêüò êáé åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ìáñôßíïõ".
¸äñá: Ìáñôßíï.
Óêïðüò: Ç áíÜðôõîç äñÜóçò ãéá ôçí åðéìüñöùóç êáé åêðïëéôéóìü ôùí êáôïßêùí
êáé ìÜëéóôá ôùí ãõíáéêþí ôïõ Ìáñôßíïõ.
Áðüö. 13/21-2-83.
(á.á. 2)
"Åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Êáéíïýñãéïõ Ëïêñßäáò êáé Ðåñé÷þñùí".
¸äñá: Êáéíïýñãéï Ëïêñßäáò.
Óêïðüò: Ç áíÜðôõîç äñÜóçò ìå óêïðü ôïí åîùñáúóìü ôïõ Êáéíïýñãéïõ.
Áðüö. 500/27-10-83.
Êáôå÷. 5 Éáí. 1984.
(á.á. 2á)
ÁëëáãÞ åðùíõìßáò:
"Åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÊáììÝíùí Âïýñëùí êáé Ðåñé÷þñùí".
¸äñá: Êáéíïýñãéï.
(á.á. 38)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÊÜôù ÔéèïñÝáò".
¸äñá: Ê.ÔéèïñÝá.
êïéíùíéêÞò éóïôéìßáò ãéá ôçí ðñüïäï ôïõ ëáïý, êëð.
Áñéè. áðüö. 40/20-2-84
Êáôå÷. 27-3-84.
(Á.Ì. 55)
"Åîùñáúóôéêüò êáé åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Êüìíéíáò".
¸äñá: Êüìíéíá.
Óêïðüò: ÁíÜðôõîç, äçìéïõñãßá, äéïñãÜíùóç êáé óõììåôï÷Þ.
Áðüö. 454á/85.
Êáôáóô. 12-4-85.
(Á.Ì. 54)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Óðåñ÷åéÜäáò".
¸äñá: Óðåñ÷åéÜäá.
Óêïðüò: ÁíÜðôõîç áëëçëåããýçò, áãþíáò ãéá äçìéïõñãßá êïéíùíßáò åëåýèåñçò,
ðñïþèçóçò ãõíáéêþí óôï óõíäéêáëéóìü.
Áðüö. 455/85.
×ñïíïë. êáôáóô. 1-4-85.
Ëáìßá, 16-7-85.
(Á.Ì. 30)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Áãßïõ Êùí/íïõ".
¸äñá: ¢ãéïò Êùí/íïò Ëïêñßäïò.
Óêïðüò: ÄéïñãÜíùóç äéáöüñùí åêäçëþóåùí, äçìéïõñãßá âéâëéïèÞêçò, áíÜðôõîç
ó÷Ýóåùí öéëßáò êáé óõíåñãáóßáò.
Áñéè. áðüö. 44/86.
Ëáìßá, 4-6-86.
(Á.Ì. 48)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÔéèïñÝáò Ëïêñßäáò".
¸äñá: ÔéèïñÝá.
Óêïðüò: ÇèéêÞ åîýøùóç ôùí ìåëþí êëð.
Êáôáóô. 18-1-1986
Áñéè. áðüö. 500/20-6-86
Ëáìßá, 21-7-86.
(Á.Ì. 60)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÁôáëÜíôçò".
¸äñá: ÁôáëÜíôç.
Óêïðüò: Áãþíáò ãéá ïéêïíïìéêÞ, íïìéêÞ, ðïëéôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ éóïôéìßá ôçò
ãõíáßêáò.
Áðüö. 485/86.
Ëáìßá, 11-9-1986.
(Á.Ì. 3)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ïéêéóìïý ËÜñõìíáò".
¸äñá: ËÜñõìíá.
Óêïðüò: Åéäßùîç ïéêïíïìéêÞò, ðïëéôéóôéêÞò, êïéíùíéêÞò éóïôéìßáò ôçò ãõíáßêáò.
Áðüö. 556/1986.
Êáôå÷ùñÞèç 9-1-87.
(á.á. 49)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Åëáôåßáò".
¸äñá: ÅëÜôåéá.
êïéíùíéêÞò éóïôéìßáò ôùí ãõíáéêþí, ç áíÜðôõîç ôçò Åëëçíßäáò óå õðåýèõíï
êïéíùíéêü ðáñÜãïíôá ãéá ôçí ðñüïäï ôïõ ëáïý.
Áðüö. 451/20-6-87.
(Á.Ì. 2)
"Ëýêåéï ôùí Åëëçíßäùí Ëáìßáò".
Óêïðüò: Áíáæùðýñùóç êáé äéáôÞñçóç ôùí Åëëçíéêþí åèßìùí êáé ðáñáäüóåùí
ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò.
Áðüö. 483/87.
Ëáìßá, 22-1-1988.
(Á.Ì. 19)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÍÝïõ Ìïíáóôçñßïõ".
¸äñá: ÍÝï ÌïíáóôÞñé.
Óêïðüò: ÁíÜðôõîç äñÜóçò êáé öéëßáò ãéá ôïí åîùñáúóìü ôçò ðåñéï÷Þò.
Êáôáóô. 9-12-1987.
Áðüö.6/1988.
Ëáìßá, 4-4-1988.
(á.á. 22)
"Åîùñáúóôéêüò êáé åêðïëéôéóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÓïöéÜäïò"
¸äñá: ÓïöéÜäá.
Áðüö. 11-7-89
Êáôå÷. 19-10-90.
(á.á. 5)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÁôáëÜíôçò ïé "Áëêõïíßäåò".
¸äñá: ÁôáëÜíôç
Áðüö. 87/1992
19-2-93.
(á.á. 22)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ñá÷þí".
¸äñá: ÑÜ÷åò.
Áðüö. 38/93.
7-7-93.
(á.á.)
"Ïìïóðïíäßá Óõëëüãùí Ãõíáéêþí Íïìïý Öèéþôéäïò".
Áðüö. 50/93
21-10-93.
(á.á. 13)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ìåóïðïôáìßáò".
¸äñá: Ìåóïðïôáìßá.
Áðüö. 147/95.
29-3-95.
(á.á. 63)
"Åîùñáúóôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Ìþëïõ".
¸äñá: Ìþëïò.
Áñéè.áðüö. 56/95 êáé áñéè. öáê. 65/95
23-11-95.
(á.á. 44)
"Ðïëéôéóôéêüò - Ðíåõìáôéêüò - ×ïñùäéáêüò - ×ïñåõôéêüò Óýëëïãïò Ãõíáéêþí
Ðáëáéï÷ùñßïõ Öèéþôéäáò".
¸äñá: Ðáëáéï÷þñéïí
Áñéè. áðüö. 167/96.
Áñéè. öáê. ÅÌ 134/96.
9-9-96.
(á.á. 42)
"Ëýêåéï ôùí Åëëçíßäùí Ëáìßáò"
Ôñïðïðïßçóç: Áñ. áðüö. 295/97.
Áñéè. öáê. 360/97.
9-12-97.
(á.á. 11)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÎõíéÜäáò Äïìïêïý"
¸äñá: ÎõíéÜäá.
Áñéè. áðüö. 335/97 & áñéè. öáê. 330/97
19-3-98.
(á.á. 28)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Áãßïõ Êùíóôáíôßíïõ Ëïêñßäïò "Ç Êíçìßò"".
¸äñá: ¢ãéïò Êùíóôáíôßíïò.
Áíáãí. Óùì. áðüö. 92/98 & áñéè. öáê. 96/98.
1-7-98.
(á.á. 8)
"Åîùñáúóôéêüò êáé Åðéìïñöùôéêüò Óýëëïãïò ôùí áðáíôá÷ïý Ãõíáéêþí
ÏìâñéáêÞò".
¸äñá: ÏìâñéáêÞ.
Áñéè. áðüö. 326/1998 & áñéè. öáê. 316/98.
16-2-99.
(á.á. 15)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Áõëáêßïõ"
¸äñá: ÁõëÜêé.
Áñéè. áðüö. 54/99 & áñéè. öáê. ÅÌ 47/99
19-4-99.
(á.á. 48)
"Ãõíáéêåßïò Óýëëïãïò ÌåãáðëáôÜíïõ Ëïêñßäïò "Ç Åóôßá"".
¸äñá: ÌåãáðëÜôáíïò.
Áñéè. áðüö. 180/99 & áñéè. öáê. ÅÌ 189/99.
23-9-99.
(á.á. 49)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí ÅîÜñ÷ïõ"
¸äñá: ¸îáñ÷ïò.
Áñéè. áðüö. 136/99 & Áñéè. öáê.129.
1-10-99.
(á.á. 56)
"Óýëëïãïò Ãõíáéêþí Á÷éíïý".
¸äñá: Á÷éíüò.
Áñéè. áðüö. 74/95 ÅÐ & áñéè. öáê. ÅÐ 56/95.
8-12-99.
ÅÉÓÇÃÇÔÇÓ
ÂÜéïò ÆáìðåèÜíçò
äñ. öéëïóïößáò, Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò,
ôáêôéêü ìÝëïò ôçò ÅëëçíéêÞò Øõ÷ïëïãéêÞò Åôáéñåßáò
ÈÅÌÁ
Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá óôçí ÐñùôïâÜèìéá Åêðáßäåõóç
Ðåñßëçøç
Ç åêðáßäåõóç åßíáé Ýíáò áðü ôïõò ðëÝïí åõáßóèçôïõò êïéíùíéêïýò èåóìïýò. Ç

åõáéóèçóßá ôïõ áðïôõðþíåôáé óå áñêåôÝò ðôõ÷Ýò ôïõ åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò êáé
ôçò åêðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò, êáèþò ëåéôïõñãåß ùò âáóéêüò áðïäÝêôçò ôùí áëëáãþí ðïõ
õößóôáôáé ç êïéíùíßá (×ñéóôéÜò, 1998). Ï åóôéáóìüò óå äýï ìüíï ðôõ÷Ýò áõôïý ôïõ æçôÞìáôïò
åßíáé áñêåôüò. Ç ìßá ðôõ÷Þ ôïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí áíÜãêç, íá åíóùìáôþíåé ç åêðáßäåõóç óôïõò
èåóìïýò ôçò ôéò áëëáãÝò ðïõ äéáäñáìáôßæïíôáé óôçí êïéíùíßá êáé ç Üëëç ðôõ÷Þ ìå ôï áßôçìá íá
áíôáðïêñßíåôáé Ýãêáéñá óôá ìçíýìáôá êáé óôéò ðñïêëÞóåéò ôùí êáéñþí.
Äéáðéóôþíåôáé, áðü ôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá, ðùò ç ó÷Ýóç ôïõ áíèñþðïõ ìå ôï öõóéêü
ðåñéâÜëëïí Ý÷åé ìåôáâëçèåß êáé óõ÷íÜ ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí Ýñ÷åôáé íá ëåéôïõñãÞóåé
áðåéëçôéêÜ ðñïò ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí. Ç óõíåéäçôïðïßçóç áõôÞò ôçò äéáðßóôùóçò
åêöñÜóôçêå, áöåíüò ìåí ìå Üã÷ïò êáé áãùíßá ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò êáé
áöåôÝñïõ ùò áíÜãêç ëÞøçò áðïôåëåóìáôéêþí ìÝôñùí (Ðáðáäçìçôñßïõ, 1998). Ôï
åêðáéäåõôéêü óýóôçìá êáé ç åêðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá êáëïýíôáé íá ðñïåôïéìÜóïõí ôïõò
áõñéáíïýò ðïëßôåò ãíùóôéêÜ, óõíáéóèçìáôéêÜ, øõ÷ïêéíçôéêÜ, þóôå íá åßíáé éêáíïß íá
äéáìïñöþóïõí ìéá êáëýôåñç ó÷Ýóç ìáæß ôïõ. ÓÞìåñá ç Ýííïéá öõóéêü ðåñéâÜëëïí
(×ñéóôéÜò,1998). åìðåñéÝ÷åé ôï êïéíùíéêü, ïéêïíïìéêü, ðïëéôéêü, ðïëéôéóôéêü ê.Ü. Ç ÔïðéêÞ
Éóôïñßá, ùò äéáìïñöïýìåíç ãíùóôéêÞ ïíôüôçôá êáé åîåëéóóüìåíïò åðéóôçìïíéêüò ôïìÝáò,
ìåëåôÜ óçìáíôéêÜ. óôïé÷åßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò (×áñßôïò, 1988) êáé ãéá ôï ëüãï áõôü
Ý÷åé óÞìåñá éäéáßôåñç èÝóç óôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôùí åéäéêþí, ôùí ðáéäáãùãþí êáé ôùí
åêðáéäåõôéêþí. Åðéäéþêåôáé ìå ôï ðåñéå÷üìåíü ôçò ç åõáéóèçôïðïßçóç áëëÜ êáé ç åíçìÝñùóç
ôùí ìáèçôþí óå èÝìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôïí ßäéï, ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ (×áñßôïò, 1999) êáé ôï
÷þñï ðïõ äñá êáé âéþíåé ôçí ýðáñîÞ ôïõ.
Ç ôïðéêÞ éóôïñßá åßíáé óõíäåäåìÝíç ìå Ýììåóï áëëÜ óáöÞ ôñüðï ìå ôçí åêðáéäåõôéêÞ
äéáäéêáóßá ôçò ðáôñßäáò ìáò êáé ìÜëéóôá áðü ôá ðñþôá ìåôáåðáíáóôáôéêÜ ÷ñüíéá. Ôá
ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ç ôïðéêÞ éóôïñßá áðïêôÜ óáöÝò ðëáßóéï êáé ðåñéå÷üìåíï êáé ôåßíåé íá
ìïñöïðïéçèåß óå áõôüíïìç ãíùóôéêÞ ïíôüôçôá. Áõôü êáôáäåéêíýåôáé áðü ôï ðëÞèïò ôùí
äçìïóéåõìÝíùí Üñèñùí, ôï óýíïëï ôùí áíáêïéíþóåùí êáé ôïí áñéèìü ôùí âéâëßùí ðïõ Ý÷ïõí
åêäïèåß. Ç êéíçôéêüôçôá ðïõ ðáñáôçñåßôáé óôï ÷þñï áõôü èá ïäçãÞóåé óôçí áîéïðïßçóç ôçò
ôïðéêÞ éóôïñßá ùò ìÝñïò ôçò óýã÷ñïíçò éóôïñßáò ìáò ãéá ôçí ðñüïäï ôçò åêðáßäåõóçò, ôçò
êïéíùíßáò êáé ôçò ðáôñßäáò ìáò.
ÅéóáãùãÞ
Ç ðëÞñçò åîÝôáóç ôïõ æçôÞìáôïò ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò áðáéôåß ôçí ðñïóÝããéóç
ôåóóÜñùí âáóéêþí ðáñáìÝôñùí ðïõ óõíäÝïíôáé Üìåóá ìáæß ôçò. Ïé ðáñÜìåôñïé
áíáöÝñïíôáé óôá ÁíáëõôéêÜ ÐñïãñÜììáôá / ÐñïãñÜììáôá Óðïõäþí, óôï öõóéêü
ðåñéâÜëëïí êáé óôç óôÜóç ôïõ áíèñþðïõ áðÝíáíôß ôïõ, óôçí ôïðéêÞ éóôïñßá ùò
ãíùóôéêÞ ïíôüôçôá êáé óôçí ðñïïðôéêÞ ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò óôçí åêðáßäåõóç. Ôï
Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá óôçí ÐñùôïâÜèìéá Åêðáßäåõóç 267
åííïéïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï ôïõ üñïõ ÔïðéêÞ Éóôïñßá ðñïóäéïñßæåôáé áðü

ðñïóåããßóåéò ïé ïðïßåò äåí Ý÷ïõí óõ÷íÜ áðüëõôç äéáýãåéá, áõôü äåí áíáéñåß âÝâáéá
ôçí õðüóôáóÞ ôçò áëëÜ ïýôå êáé ôçí áîßá ôçò. Åßíáé êáôÜ âÜóç ç éóôïñßá åíüò ôüðïõ
êáé ôï ðåñéå÷üìåíü ôçò áíáöÝñåôáé óôï éóôïñéêü õëéêü ôï ïðïßï åßíáé ïéêåßï êáé
ðñïóéôü óôïõò ìáèçôÝò êáé áöïñÜ ãåãïíüôá ôá ïðïßá äåí óõìðåñéëáìâÜíåé ç ÃåíéêÞ
Éóôïñßá. ÐïëëÝò öïñÝò ôï õëéêü áõôü äåí èåùñåßôáé áðüëõôá éóôïñéêü êáé ç
óõãêÝíôñùóç ôïõ õëéêïý ðñïóêñïýåé óõ÷íÜ óå äõó÷Ýñåéåò (ÐëáôÞò,1973).
Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá êáé ôá ÁíáëõôéêÜ ÐñïãñÜììáôá / ÐñïãñÜììáôá Óðïõäþí

Åßíáé óáöÝò ðùò ôï áêñéâÝò ðåñéå÷üìåíï ôùí Áíáëõôéêþí ÐñïãñáììÜôùí /
ÐñïãñáììÜôùí Óðïõäþí ðñïóäéïñßæåôáé áðü ôéò áíÜãêåò ôçò êïéíùíßáò. Åßíáé
åðßóçò óáöÝò ðùò, êáôÜ ôéò ðåñéüäïõò ðïõ äåí êáëýðôåé ôéò áíÜãêåò ôçò êïéíùíßáò,
ðñïâÜëëåôáé ôï áßôçìá ôçò áíáóýíôáîÞò ôïõò êáé ôïõ åìðëïõôéóìïý ôïõò. Ôï áßôçìá
ôßèåôáé áðü ôïõò åéäéêïýò, ôçí êïéíüôçôá ôùí åêðáéäåõôéêþí, áëëÜ êáé áðü ôéò
êïéíùíéêÝò ïìÜäåò ðïõ áöïõãêñÜæïíôáé ôá ìçíýìáôá ôùí êáéñþí êáé äéáéóèÜíïíôáé
ôéò áíÜãêåò ôçò åðï÷Þò êáé ôçò êïéíùíßáò. Ôá åêðáéäåõôéêÜ óõóôÞìáôá áíÜëïãá ìå ôï
÷áñáêôÞñá ðïõ Ý÷ïõí äéáìïñöþóåé óôçí ðïñåßá ôçò åîÝëéîÞò ôïõò, Üëëïôå
áðïäÝ÷ïíôáé ôéò áëëáãÝò êáé ôéò åíóùìáôþíïõí óôç ëåéôïõñãßá ôïõò êáé Üëëïôå ôéò
äÝ÷ïíôáé ìå óçìáíôéêÞ âñáäýôçôá êáé áñêåôÝò áíôéóôÜóåéò ìå äõóÜñåóôåò óõíÝðåéåò.
Ç êáôÜñôéóç Áíáëõôéêþí ÐñïãñáììÜôùí / ÐñïãñáììÜôùí Óðïõäþí åßíáé ìßá
áðü ôéò âáóéêÝò ðáñáìÝôñïõò ôçò åêðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò, ç ïðïßá áöåíüò
áíôéêáôïðôñßæåé ôïõò óôü÷ïõò ôçò ðïëéôåßáò ãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí ìïñöùôéêþí
áãáèþí ôçò åêðáßäåõóçò êáé áöåôÝñïõ é÷íçëáôåß ôá åðéôåýãìáôá ôçò åðéóôÞìçò, ôçò
ôÝ÷íçò êáé ôçò ëïãïôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò êáé áðü áõôÜ èçñåýåé åêåßíá ðïõ
áíôáðïêñßíïíôáé óôçí çëéêßá ôïõ ìáèçôÞ, óôï åðßðåäï ìÜèçóÞò ôïõ êáé êõñßùò
áðáíôïýí óôéò áíÜãêåò ôçò êïéíùíßáò. Áêüìç êáé ïé ëáïß ïé ïðïßïé äåí Ý÷ïõí
ïñãáíùìÝíï åêðáéäåõôéêü óýóôçìá êáé æïõí óÞìåñá óå óõíèÞêåò ðñùôüãïíåò
äéäÜóêïõí óôá ìÝëç ôïõò ôï óåâáóìü óôï ðåñéâÜëëïí êáé ôçí ðëÞñç áîéïðïßçóÞ ôïõ,
áðïöåýãïíôáò üìùò ôçí åîÜíôëçóÞ ôïõ.
Ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí, ï Üíèñùðïò êáé ç ðïéüôçôá ôçò ó÷Ýóçò ôïõò

Óå óçìáíôéêü áñéèìü ÷ùñþí Ý÷åé ôåèåß ôï èÝìá ôçò åõáéóèçôïðïßçóçò êáé
êéíçôïðïßçóçò ôùí ðïëéôþí óå èÝìáôá ðïõ Üðôïíôáé ôçò ðñïóôáóßáò ôïõ öõóéêïý
ðåñéâÜëëïíôïò. Äéáðéóôþèçêå ðïëý ãñÞãïñá ç áíÜãêç åíçìÝñùóçò ôïõ ìáèçôéêïý
ðëçèõóìïý ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áöïñïýí óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí êáé
ðñïâÜëëïíôáé ðëÝïí ìå ïîýôçôá, åðåéäÞ áõôïß ìåëëïíôéêÜ èá äéá÷åéñéóôïýí ôï
ðåñéâÜëëïí. Ôá óôïé÷åßá ðïõ óõãêÝíôñùóáí ïé åéäéêïß åðéóôÞìïíåò äåß÷íïõí, ðùò ïé
éóïññïðßåò óôï ðåñéâÜëëïí áñ÷éêÜ äéáôáñÜóóïíôáé Þðéá. Åöüóïí, üìùò, äåí õðÜñîåé
óçìáíôéêÞ ðáñÝìâáóç ðñïóôáóßáò, êáé ç äéáôÜñáîç ôùí éóïññïðéþí óõíå÷éóèåß, ôï
ðåñéâÜëëïí êéíäõíåýåé ìå áöáíéóìü. Ôá êéíÞìáôá ðïõ áíÝëáâáí ôçí ðñïâïëÞ ôùí
êéíäýíùí ðïõ áðåéëïýí ôï ðåñéâÜëëïí åìöáíßóôçêáí óôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá êáé
óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ (Ðáðáäçìçôñßïõ, 1998). Äõóôõ÷þò åß÷áí ìéêñÞ áðÞ÷çóç êáé
ðåñéïñéóìÝíç óõììåôï÷Þ.
Áðü ôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1980 åðéêñáôåß ìéá íÝá áíôßëçøç ãéá ôïí üñï
ðåñéâÜëëïí. Ìå âÜóç áõôÞ ôçí áíôßëçøç ï üñïò ðåñéâÜëëïí áíáöÝñåôáé óôï öõóéêü,
268 ÂÜéïò ÆáìðåèÜíçò
êïéíùíéêü, ðïëéôéêü, ïéêïíïìéêü, ðïëéôéóôéêü ê. Ü. Åðßóçò, ç Üëëç óçìáíôéêÞ áëëáãÞ

ç ïðïßá Ý÷åé åðÝëèåé áöïñÜ óôç ìáæéêüôçôá áõôþí ôùí êéíçìÜôùí êáé óôçí áðïäï÷Þ
áðü åõñýôåñåò ïìÜäåò ôùí ðñïâëçìáôéóìþí ðïõ äéáôõðþíïõí. Óôéò óêÝøåéò áõôÝò
åìðåñéÝ÷ïíôáé äõï âáóéêÜ èÝìáôá. Ôï ðñþôï áíáöÝñåôáé óôç äÝóìåõóç ôïõ
åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò íá ðáñáêïëïõèåß ôá ðñïâëÞìáôá ôçò åðï÷Þò ôçò êáé íá ôá
åíôÜóóåé ùò áíôéêåßìåíá ìåëÝôçò êáé ðñïâëçìáôéóìïý óôá åêðáéäåõôéêÜ
ðñïãñÜììáôá. Ôï äåýôåñï áíáöÝñåôáé óôçí ðñïåôïéìáóßá ôùí áõñéáíþí ðïëéôþí, ïé
ïðïßïé ðñÝðåé íá ãßíïõí åõáßóèçôïé ðïëßôåò. Äõóôõ÷þò ïé ìáèçôÝò äéáðéóôþíïõí ðùò
áõôü ðïõ äéäÜóêïíôáé óôï ó÷ïëåßï Ýñ÷åôáé óå åõèåßá áíôßèåóç ìå ôç óõìðåñéöïñÜ
ôùí ðåñéóóïôÝñùí åíåñãþí ðïëéôþí. ÁõôÜ ôá áíôéêåßìåíá êáé ïé ðñïâëçìáôéóìïß
óõãêñïôïýí Üëëïôå áõôüíïìá äéäáêôéêÜ áíôéêåßìåíá êáé Üëëïôå äéáìïñöþíïíôáé óå
äéäáêôéêÝò åíüôçôåò.
¸÷ïíôáò õðüøç ôïõò óýã÷ñïíïõò ðñïâëçìáôéóìïýò, ðïõ äéáôõðþíïíôáé äéåèíþò
êáé ôéò óõæçôÞóåéò ðïõ ãßíïíôáé óå äéåèíÞ óõíÝäñéá êáé óå äéåèíåßò ïñãáíéóìïýò, ãéá
ôá èÝìáôá áõôÜ ãåíéêüôåñá êáé ôéò ðñïóåããßóåéò ãéá ôç äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò
Éóôïñßáò åéäéêüôåñá, èá åðé÷åéñÞóïõìå íá ìïéñáóôïýìå ìáæß óáò êÜðïéåò óêÝøåéò.
Åßíáé âáóéêüò ï óôü÷ïò íá áðïôåëÝóïõí ïé óêÝøåéò áõôÝò ôç âÜóç ãüíéìùí
ðñïâëçìáôéóìþí ôüóï óôçí åêðáéäåõôéêÞ êïéíüôçôá üóï êáé óôïõò èåóìïèåôçìÝíïõò
Þ êáé èåóìïðïéçìÝíïõò öïñåßò, ðïõ Ý÷ïõí åðéöïñôéóèåß ìå ôçí åõèýíç ôçò
óõãêÝíôñùóçò, êáôáãñáöÞò, ôáîéíüìçóçò, öýëáîçò êáé äéáôÞñçóçò ôùí ìíçìåßùí ôçò
ðïëéôéóôéêÞò ìáò êëçñïíïìéÜò êáé ðáñÜäïóçò.
Áðü ôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá ôÝèçêå ôï æÞôçìá ôçò ó÷Ýóçò ôïõ áíèñþðïõ ìå ôï
ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï æåé. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ôï Ýñãï ôïõ Äáñâßíïõ ðïõ Þñèå íá
äþóåé åðéóôçìïíéêÞ óôÞñéîç óôçí Üðïøç ðùò ü÷é ìüíï ç áðüêôçóç ôçò ãíþóçò áëëÜ
êáé üëç ç íïçôéêÞ äïìÞ ôïõ áíèñþðïõ åîåëßóóåôáé ìÝóù ôçò áëëçëåðßäñáóÞò ôïõ ìå
ôï ðåñéâÜëëïí. Ôï ðåñéâÜëëïí êáé ïé áëëáãÝò ðïõ ðáñáôçñÞèçêáí óå áõôü åîáéôßáò
ôùí áíèñùðßíùí ðáñåìâÜóåùí áíçóý÷çóáí êáé åõáéóèçôïðïßçóáí áñêåôïýò ïé
ïðïßïé óõãêñüôçóáí ôá ðñþôá êéíÞìáôá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõ. ÐïëëÝò áðü áõôÝò ôéò
áíçóõ÷ßåò êáé ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôéò äéáìüñöùóáí óå ðáéäáãùãéêÝò áñ÷Ýò
äéïñáôéêïß ðáéäáãùãïßóôçí áíáôïëÞ ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá äßíïíôáò áðÜíôçóç óå
åñùôÞìáôá, üðùò:
Ôé ìáèáßíåé ôï ðáéäß;
Ðþò ôï ìáèáßíåé;
Ìå ðïéïí ôñüðï ìáèáßíåé;
Ïé ðáéäáãùãïß ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá ìåôáîý ôùí Üëëùí äéáðßóôùóáí ðùò ôï
ðáéäß ðñÝðåé íá åèéóôåß óå äéáäéêáóßåò ãéá íá êáôáíïåß ôç æùÞ ôïõ êáé íá ãíùñßæåé
ôïí êüóìï ìÝóá óôïí ïðïßï êõëÜ áõôÞ ç æùÞ. Ïé Decroly & Boon åßðáí ðùò ðñÝðåé íá
äßíïõìå óôï ðáéäß áóêÞóåéò óõó÷åôéóìïý ðïõ íá ôïõ åðéôñÝðïõí íá ùöåëçèåß áðü ôéò
ãíþóåéò ðïõ áðüêôçóå ç áíèñùðüôçôá áðü ôç Ãåùãñáößá êáé ôçí Éóôïñßá. ÁõôÝò ïé
óêÝøåéò ôùí ðáéäáãùãþí êáôáãñÜöïõí ìå áêñßâåéá ü÷é ìüíï ôéò áíáæçôÞóåéò ôïõò
áëëÜ êáé åðéëåãìÝíåò äéáäéêáóßåò âßùóçò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò óôï óôåíü
ðåñéâÜëëïí.
Ç ðáñáäïóéáêÞ ó÷Ýóç ôïõ áíèñþðïõ ìå ôï ðåñéâÜëëïí äéáôçñÞèçêå åðß ÷éëéåôßåò
óôáèåñÞ. Ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí Þôáí ðåñéïñéóìÝíï óå ó÷Ýóç ìå ôï öõóéêü.
Ìüíï áðü ôï 19ï áéþíá êáé ìåôÜ ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí
(Ðáðáäçìçôñßïõ,1998) Üñ÷éóå íá áðïêôÜ áðåéëçôéêïýò ñõèìïýò ãéá ôï öõóéêü
ðåñéâÜëëïí. ÌÝ÷ñé åêåßíç ôç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ ç áíôßëÞøç ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôç öýóç
äéáìïñöùíüôáí áðü ìéá áßóèçóç äÝïõò ðñïò áõôÞ, ãéá ôï ëüãï áõôü êáé ôç èåïðïßçóå
êáôÜ êáéñïýò.
Ôï ðåñéâÜëëïí ðñüóöåñå óôïí Üíèñùðï ôñïöÞ ôüóï êáôÜ ôï èçñåõôéêü óôÜäéï
üóï êáé êáôÜ ôï ðáñáãùãéêü áëëÜ êáé áñãüôåñá. ¼ôáí âåëôßùóå ôéò óõíèÞêåò
ðáñáãùãÞò áãáèþí, ôïõ ðñüóöåñå åðßóçò áðïôåëåóìáôéêüôåñç ðñïóôáóßá êáé óôÝãç.
Ôá âáóéêÜ õëéêÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå óôéò áíÜãêåò ôïõ áõôÝò Þôáí áíáêõêëþóéìá êáé
ôá ïéêïäïìÞìáôá äåí äéáóÜëåõáí ôç éóïññïðßá óôç öýóç. ÔÝëïò ôá íåñÜ ôùí ðçãþí,
ôùí ëéìíþí êáé ôùí ðïôáìþí ôïõ ðñüóöåñáí êáèáñéüôçôá.
Ôá õëéêÜ ôçò öýóçò ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí áðü üëïõò ôïõò ëáïýò ãéá ôçí õãåßá ôïõ
áíèñþðïõ êáé ôçí ðñïóôáóßá ôçò. Ôá ðñþôá öÜñìáêá åßíáé öõóéêÝò ôñïöÝò Þ êáé
öõôéêÝò ïõóßåò. Åßíáé ðñïöáíÝò, ðùò êáé ôï ðåñéâÜëëïí ðñüóöåñå óôïí Üíèñùðï üëá
ôá áðáñáßôçôá áãáèÜ ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõ áíåîÜñôçôá áðü ôéò áðåéëçôéêÝò
äéáèÝóåéò, ðïõ åêäÞëùíå êáôÜ êáéñïýò, ìå öõóéêÜ öáéíüìåíá, üðùò, óåéóìïß,
çöáßóôåéá, ðëçììýñåò ê.Ü..
Ç óýã÷ñïíç Üðïøç ãéá ôï ðåñéâÜëëïí (Ðáðáäçìçôñßïõ,1998) äéáêñßíåôáé áðü
äéåéóäõôéêüôçôá êáé ðëçñüôçôá êáé äéáêñßíåôáé áíÜëïãá ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ êáé ôéò
óõíèÞêåò ðïõ ôï äéáìüñöùóáí óå :
- Öõóéêü - Ôå÷íïëïãéêü - Êïéíùíéêü
- Ïéêïíïìéêü - Ðïëéôéêü - Ðïëéôéóìéêü
- Éóôïñéêü - Çèéêü - Áéóèçôéêü
Ç óýã÷ñïíç áíôßëçøç ìåëÝôçò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò (×áñßôïò,1999) óõíçãïñåß óôç
äéáìüñöùóç ôïõ ðëáéóßïõ êáé ôïõ ñüëïõ ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò óå êÜèå ðåñéï÷Þ
÷ùñéóôÜ.
ÔïðéêÞ Éóôïñßá
Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá áðïôåëåß êëÜäï ôçò éóôïñéêÞò åðéóôÞìçò êáé óõã÷ñüíùò
ìåñßêåõóÞ ôçò êáé äéáêñßíåôáé ãéá ôïí åóôéáóìü ôçò óå ïñéóìÝíá óçìåßá. Ç ôïðéêÞ
éóôïñßá åßíáé ç éóôïñßá åíüò ôüðïõ Þ ìéáò ðåñéï÷Þò (×áñßôïò,1999). Ç ýëç áöïñÜ
óôçí éóôïñßá ôçò éäéáßôåñçò ðáôñßäáò, óôçí éóôïñßá ôçò åðáñ÷ßáò, óôçí éóôïñßá ôçò
ðüëçò, ðïëåï-éóôïñßá.(ÂÜúíá,1997). Ïé üñïé ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé, áí êáé öáßíïíôáé
áðëïß êáé êáôáíïçôïß, áíáäåéêíýïõí ôç äõóêïëßá ôïõò, üôáí ðñïóäéïñßóïõìå ôïí üñï
ôüðïò, éäéáßôåñç ðáôñßäá, åðáñ÷ßá ê.Ü. Ï üñïò ôüðïò äåí Ý÷åé ìïíïäéÜóôáôç êáé
ãåùãñáöéêÞ õðüóôáóç, åßíáé óõíäåäåìÝíïò ìå ôçí áíèñþðéíç äñÜóç. Áíôßèåôá óôçí
éäéáßôåñç ðáôñßäá êõñéáñ÷åß ôï ðëÝãìá ôùí áíèñùðßíùí ó÷Ýóåùí êáé ôùí êïéíùíéêþí
äåóìþí ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìåôáîý ôïõò. ÅðïìÝíùò, ï ðñïóäéïñéóìüò áêñéâþí ïñßùí
åíüò ôüðïõ, ìéáò ðåñéï÷Þò êáé ìéáò åðáñ÷ßáò äéáìïñöþíåôáé áðü ðáñÜãïíôåò ðïõ
ó÷åôßæïíôáé ìå êïéíÝò äïìÝò, äßêáéï, ðïëéôéêÞ, ïéêïíïìéêÞ êáé èñçóêåõôéêÞ æùÞ êáé
âÝâáéá áðü óôáèåñÜ ãåùãñáöéêÜ äåäïìÝíá (ÂÜúíá,1997). Ç éóôïñéêÞ ýëç áäñïìåñþò
ìðïñåß íá ôáîéíïìçèåß êáé íá äéáêñéèåß óå:
ÃåíéêÞ éóôïñßá
ÔïðéêÞ éóôïñßá
Óôç ãåíéêÞ éóôïñßá åíôÜóóïíôáé ôá ãåãïíüôá ðïõ áöïñïýí óôçí éóôïñßá åíüò
Ýèíïõò.
Óôçí ôïðéêÞ éóôïñßá åíôÜóóïíôáé éóôïñéêÜ äåäïìÝíá ðïõ áöïñïýí óôçí éóôïñéêÞ
ìíÞìç åíüò ôüðïõ, ìéáò ïñéóìÝíçò ãåùãñáöéêÞò ðåñéï÷Þò ìå ôïõò ðåñéïñéóìïýò, ðïõ
270 ÂÜéïò ÆáìðåèÜíçò
ðñïáíáöÝñáìå. Ùò èÝìáôá ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ãåãïíüôá

ðïõ Ý÷ïõí óõíäåèåß ôïðùíõìéêÜ ìå ôçí Ýäñá åíüò ó÷ïëåßïõ Þ êáé ìéáò åõñýôåñçò
ðåñéï÷Þò.
Ç ôïðéêÞ éóôïñßá üëùí ôùí ôüðùí óõíïëéêÜ èá ìðïñïýóå íá óõãêñïôÞóåé ùò
óýíïëï ôçí åèíéêÞ éóôïñßá ìéáò ÷þñáò. ÅéäéêÜ óôç ÷þñá ìáò ç êáôáãñáöÞ ôçò ôïðéêÞò
éóôïñßáò âñáäõðüñçóå êáé ç óõããñáöÞ ôçò áðüìåéíå óôéò ðñùôïâïõëßåò ôùí
éóôïñéïãñÜöùí ôïõ ôüðïõ (×áñßôïò,1999). Ìå ôéò ãñáðôÝò ìáñôõñßåò êáé ôç
óõãêÝíôñùóç õëéêïý ðïõ áöïñÜ óôéò äñáóôçñéüôçôåò êáé ëåéôïõñãßåò åíüò ôüðïõ ç
ôïðéêÞ éóôïñßá äéáâáßíåé ôï êáôþöëé ôïõ ó÷ïëåßïõ êáé ôï ó÷ïëåßï, ùò èåóìüò áíïßãåé
ðñïò ôïí ðåñéâÜëëïíôá ÷þñï. Ôá ìïõóåßá ëáúêÞò ôÝ÷íçò êáé ëáúêïý ðïëéôéóìïý
áðïôåëïýí ìßá áðü ôéò ðëÝïí ÷áñáêôçñéóôéêÝò ðôõ÷Ýò ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò. Ç éóôïñßá
äåí ðåñéïñßæåôáé óôçí ðïëéôéêÞ êáé óôç äéðëùìáôßá, áëëÜ åðåêôåßíåôáé óôéò äñÜóåéò
ôçò êáèçìåñéíüôçôáò (Ãéáííüðïõëïò,1984). Ôï ìÜèçìá ôçò ðáôñéäïãíùóßáò ìÝ÷ñé ôç
ìåôåîÝëéîÞ ôïõ áðü ôï1913 Ýùò êáé ôï1977 (×ñéóôéÜò,1998) åß÷å óôåíÞ ó÷Ýóç ìå ôçí
ôïðéêÞ éóôïñßá (ÂÜúíá,1997) ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõ êáé ùò ðñïò ôéò
ðáéäáãùãéêÝò áñ÷Ýò ðïõ ôï ïñéïèåôïýóáí.
Ç ôïðéêÞ éóôïñßá áíôéìåôùðßóôçêå ùò üñãáíï ôïõ óõíôçñçôéóìïý. Áõôü ðñïÝêõøå,
åðåéäÞ ç éóôïñßá ôçò éäéáßôåñçò ðáôñßäáò Þôáí óõíäåäåìÝíç ìå ëáúêßæïõóá êáé
óõíôçñçôéêÞ ðáéäáãùãéêÞ, ðñïêåéìÝíïõ íá äéáôçñÞóåé ï ôüðïò ôéò ðáëáéÝò áñ÷Ýò êáé
áîßåò ôéò ïðïßåò áíÝôñåðå ç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç êáé ç ðÜëç ôùí ôÜîåùí
(ÂÜúíá,1997). Óôç Ãáëëßá ëåéôïýñãçóå ç ôïðéêÞ éóôïñßá ùò ìç÷áíéóìüò áíôéäñáóôéêÞò
ðïëéôéêÞò êáôÜ ôçò åðáíÜóôáóçò. Ðåñéïñßóôçêå åðéëåêôéêÜ óôá ãåãïíüôá ðïõ
áöïñïýóáí ôçí ðáôñéêÞ ãç, ãéá íá äçìéïõñãÞóåé áãÜðç êáé ðñïóÞëùóç óå áõôÞ êáé
íá áíáêüøåé êÜèå åðßäñáóç ôïõ äéáöùôéóìïý êáé ôçò åîÝëéîçò. ÏõóéáóôéêÜ åìðüäéóå
ôçí áíÜðôõîç éóôïñéêÞò óõíåßäçóçò ãéá ôçí ðñïóÝããéóç êáé êáôáíüçóç ôùí éóôïñéêþí
ãåãïíüôùí (Ìáñêéáíüò, 1984) ìå äçìéïõñãéêü ôñüðï.
Óôçí ÅëëÜäá ôá ðñÜãìáôá Þôáí äéáöïñåôéêÜ, åðåéäÞ ç êáôáöõãÞ ôçò åêðáßäåõóçò
êáé ôçò áãùãÞò óôçí éóôïñéêÞ ýëç êáé óôá éóôïñéêÜ äåäïìÝíá ìðïñïýóå íá âïçèÞóåé
óôçí áíÜðôõîç ôçò åèíéêÞò óõíåßäçóçò. Óôï ðëáßóéï áõôü ìðïñïýìå íá åñìçíåýóïõìå
ôçí Ýêäïóç ôùí óõããñáììÜôùí "Éóôïñßá ôçò êáèçìåñéíüôçôáò", "Éóôïñßá óõíïðôéêÞ
ôçò ÅëëÜäïò" (1807, Â. Ðáðáåõèõìßïõ), "Éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò" (Å. ÊáÀñç). Óôï ßäéï
åðßðåäï êéíåßôáé êáé ç ðñüôáóç ðñïôñïðÞ ãéá ßäñõóç ìïõóåßùí óå êÜèå ó÷ïëåßï
(1825) üðùò åðßóçò êáé ç äéäáóêáëßá ôçò Ãåùãñáößáò êáé ôçò Éóôïñßáò. Ç äéäáóêáëßá
ôçò Ðáôñéäïãíùóßáò óõíÝâáëå óçìáíôéêÜ óôçí êáôáíüçóç óôïé÷åßùí ôùí ôïðéêÞò
éóôïñßáò êáé óå éêáíïðïéçôéêü âáèìü åêðëÞñùóå ôçí áðïóôïëÞ ôçò. Áðáéôïýíôáé íÝïé
ðñïóáíáôïëéóìïß, åðåéäÞ ç ðáôñßäá ìáò åßíáé ìÝëïò ôçò ÅõñùðáúêÞò ´Åíùóçò. Ç
ôïðéêÞ éóôïñßá Ý÷åé íÝá äéÜóôáóç.
Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá óôïí åðüìåíï áéþíá
Ç ôïðéêÞ éóôïñßá áëëÜæåé äéÜóôáóç ãéá äõï âáóéêïýò ëüãïõò. Ï ðñþôïò ó÷åôßæåôáé
ìå ôçí ôå÷íïëïãßá êáé ôç äõíáôüôçôá ðïõ ðñïóöÝñåé áõôÞ ãéá óõóôçìáôéêÞ
êáôáãñáöÞ êáé óõãêÝíôñùóç õëéêïý, êáé êáôÜ óõíÝðåéá ðëïýóéá éóôïñéêÞ ýëç, ðïõ
áöïñÜ êÜèå áíèñþðéíç äñáóôçñéüôçôá êáé ï äåýôåñïò ìå ôç äéáôÞñçóç ôçò åèíéêÞò
óõíåßäçóçò óôéò ðïëý-ðïëéôéóìéêÝò êïéíùíßåò ðïõ äéáìïñöþíïíôáé. Ôá ìïõóåßá ôçò
ëáúêÞò ôÝ÷íçò êáé ïé ìïõóåéïðáéäáãùãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò èá åßíáé óçìáíôéêü
óôïé÷åßï ãéá êÜèå Ýèíïò íá äéáìïñöþíåé ãéá ôá ìÝëç ôïõ áðü ðïëý íùñßò åìðåéñßåò
êáé âéþìáôá ðïõ Üðôïíôáé ôçò ðáñÜäïóçò, ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ôçò éóôïñßáò ôçò
êáèçìåñéíüôçôáò, ç ïðïßá Üëëùóôå äéáìüñöùóå óå êÜðïéï âáèìü ôï Ýíäïîï
ðáñåëèüí. Ç åêðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá ìðïñåß íá áîéïðïéÞóåé êÜèå óôïé÷åßï ôçò
ðáñÜäïóçò, ôçò éóôïñßáò êáé ôïõ ðïëéôéóìïý ãéá íá ìõÞóåé ôïõò ìáèçôÝò óôç ìáãåßá
ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò êáé íá ïäçãÞóåé óôç äéáìüñöùóç åèíéêÞò óõíåßäçóçò.
Áðáéôåßôáé íá êáôáíïÞóïõí ïé ìáèçôÝò ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí ðñïãüíùí ôïõò êáé óôï
âáèìü ðïõ áõôü åßíáé äõíáôü íá ôéò ðñïóåããßóïõí åñìçíåõôéêÜ. Ç ôïðéêÞ éóôïñßá
åìðåñéÝ÷åé óå êÜðïéåò ðåñéðôþóåéò ôïí êßíäõíï ôçò õðïêåéìåíéêüôçôáò ãéá ôï ëüãï
áõôü áðáéôåßôáé õðÝñâáóç ôçò õðïêåéìåíéêüôçôáò êáé óõíåéäçôïðïßçóç ôçò
áíôéêåéìåíéêüôçôáò.
Ôï Äéáèåìáôéêü Åíéáßï Ðëáßóéï ÐñïãñáììÜôùí Óðïõäþí Õðï÷ñåùôéêÞò
Åêðáßäåõóçò ðñïóäéïñßæåé ôïí üñï ÔïðéêÞ Éóôïñßá êáé ðåñéëáìâÜíåé ôéò åíÝñãåéåò
êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò, ðïõ åßíáé êáôÜëëçëåò ãéá íá Ýñèïõí ïé ìáèçôÝò óå åðáöÞ ìå
ôçí ôïðéêÞ êïéíùíßá, íá åõáéóèçôïðïéçèïýí ãéá ôá ðñïâëÞìáôÜ ôçò êáé íá
êáôáíïÞóïõí ôïõò äåóìïýò ðïõ äéáìïñöþíåé ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ìå ôçí éóôïñßá.
Óôá ðëáßóéá áõôïý ôïõ ìáèÞìáôïò åðéäéþêåôáé ç êáëëéÝñãåéá ôçò ðáñáôçñçôéêüôçôáò
êáé ôçò åñåõíçôéêÞò éêáíüôçôáò ôùí ìáèçôþí. Óôï÷åýåôáé ìåèïäéêÜ ç äéáìüñöùóç
ðñïóùðéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé åèíéêÞò ôáõôüôçôáò. Êáèïñßæïíôáé, åðßóçò, êáé ïé ðçãÝò
ïé ïðïßåò èá åðéôñÝøïõí óôï ìáèçôÞ íá áðïêôÞóåé ðëÞñç åéêüíá ôùí óõìâÜíôùí ôïõ
ðáñåëèüíôïò. Ç éóôïñéêÞ ãíþóç åßíáé áðáñáßôçôï íá õðåñâåß ôá üñéá óôçò óôåßñáò
êáé áíáðïôåëåóìáôéêÞò áðïóôÞèéóçò êáé íá ïäçãçèåß óôï ðåäßï ôçò êñéôéêÞò óêÝøçò.
Åßíáé, åðßóçò, áðáñáßôçôï íá ìåôáôñáðåß óå áöåôçñßá ãéá áíôéêåéìåíéêÞ áîéïëïãéêÞ
ðñïóÝããéóç ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò. Áò âïçèÞóïõìå ôá ðáéäéÜ ìáò, íá
êáôáíïÞóïõí ôçí éóôïñéêÞ ìáò, íá áðïêôÞóïõí äéáõãÞ åèíéêÞ ôáõôüôçôá, ÷ùñßò
ðïëþóåéò êáé ðëÜíåò, êáé áò ôá ðáñùèÞóïõìå íá ðñïåôïéìáóôïýí êáôÜëëçëá ãéá íá
æÞóïõí óå ìéá áíïé÷ôÞ êïéíùíßá ìå åìðéóôïóýíç óôïí åáõôü ôïõò êáé áôåíßæïíôáò
áéóéüäïîá ôï ìÝëëïí.
Âéâëéïãñáößá
ÂáúíÜ, Ìáñ., Èåùñçôéêü ðëáßóéï äéäáêôéêÞò ôçò ôïðéêÞò Éóôïñßáò ãéá ôïí Åéêïóôü Ðñþôï
Áéþíá, Gutenberg, ÁèÞíá 1997
Ãéáííüðïõëïò, ÃéÜíí., Ôï ðñüâëçìá ôçò éóôïñéêÞò åéóÞãçóçò, in: Éóôïñßá, ÓåìéíÜñéï 3,
ÐáíåëëÞíéá Ýíùóç Öéëïëüãùí, ÁèÞíá 1984
Ìáñêéáíüò, Ó., óêïðüò ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò Éóôïñßáò, in : Éóôïñßá, ÓåìéíÜñéï 3, ÐáíåëëÞíéá
Ýíùóç Öéëïëüãùí, ÁèÞíá 1984
Ðáðáäçìçôñßïõ, ÂÜó., ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç êáé ó÷ïëåßá, ôõðùèÞôù, ÁèÞíá 1998
ÐëáôÞò, Ãåþñãéïò, ËÁÌÉÁ, ÉóôïñéêÞ êáé ÊïéíùíéêÞ ¸ñåõíá, ÁèÞíá 1973, ´Åêäïóéò
ÄÞìïõ ËáìéÝùí
×áñßôïò, ×áñ., Áðü ôçí ôïðéêÞ éóôïñßá óôçí áõôïãíùóßá, Ðåñéïäéêü ÅêðáéäåõôéêÜ, ô.12,
ÁèÞíá 1988
×áñßôïò ×áñ., Ç ôïðéêÞ Éóôïñßá óôï ó÷ïëåßï, ÅñãáóôÞñéï ÅêðáéäåõôéêÞò Éóôïñßáò, Âüëïò
19
×ñéóôéÜò ÉùÜí., Áðü ôçí Ðáôñéäïãíùóßá óôç ÌåëÝôç ôïõ ÐåñéâÜëëïíôïò, ôõðùèÞôù,
ÁèÞíá 1998
Ö.Å.Ê. 1366, ô.Â´,18-10- 2001 Äéáèåìáôéêü Åíéáßï Ðëáßóéï ÐñïãñÜììáôïò Óðïõäþí.

ÊáñáíáóôÜóçò ÁíáóôÜóéïò: ê. Ðñüåäñå, ê.ê. Óýíåäñïé,

Êáô' áñ÷Üò èÝëù íá óõã÷áñþ ôïõò óõíôåëåóôÝò ôçò äéïñãÜíùóçò áõôïý ôïõ
óõíåäñßïõ, ôï ïðïßï ìðïñþ íá ÷áñáêôçñßóù åðéôõ÷Ýò, ôüóï ãéá ôçí ðëïýóéá
èåìáôïëïãßá ôïõ, ôéò áîéüëïãåò êáé åðéóôçìïíéêÜ ôåêìçñéùìÝíåò åéóçãÞóåéò, üóï êáé
ãéá ôçí éêáíïðïéçôéêÞ ðáñïõóßá ôùí óõíÝäñùí.
ÉóôïñéêÞ äéáäñïìÞ 3000 êáé ðëÝïí ÷ñüíùí äåí ìðïñåß íá ðåñéïñéóôåß óôá ÷ñïíéêÜ
ðëáßóéá åíüò 2Þìåñïõ óõíåäñßïõ. ÊÜèå èÝìá ôïõ ðñïãñÜììáôïò èá ìðïñïýóå íá
áðïôåëÝóåé áðü ìüíï ôïõ èåìáôïëïãßá îå÷ùñéóôïý óõíåäñßïõ. ¸ôóé ëïéðüí ìÝíïõí
ðïëëÜ èÝìáôá áêüìá ãéá íá áíáðôõ÷èïýí óå åðüìåíá óõíÝäñéá.
Ôï åñþôçìá üìùò ðïõ ãåííÜôáé, åßíáé: Ðïéá èá åßíáé ç áîéïðïßçóç ôïõ õëéêïý ðïõ
êáôáãñÜöçêå áõôÝò ôéò äýï ìÝñåò; Ôï ðáñáêïëïõèÞóáìå 1000 - 1500 Üôïìá
áèñïéóôéêÜ, ïé õðüëïéðïé êÜôïéêïé ôïõ íïìïý äåí ðñÝðåé íá åíçìåñùèïýí êáé áõôïß,
ãéá íá ãíùñßóïõí ðôõ÷Ýò ôçò ôïðéêÞò ìáò éóôïñßáò; ÅðïìÝíùò ôá ðñáêôéêÜ áõôïý ôïõ
óõíåäñßïõ, öõóéêÜ êáé Üëëùí ðáñüìïéùí, ðñÝðåé íá ãßíïõí êôÞìá üóï ãßíåôáé
ðåñéóóüôåñùí. Ïé ó÷ïëéêÝò âéâëéïèÞêåò, ïé ÄçìïôéêÝò êáé Üëëåò âéâëéïèÞêåò ðñÝðåé
íá ãßíïõí áðïäÝêôåò áõôþí ôùí ðñáêôéêþí. Åêåßíïé äå ðïõ ðéóôåýïõìå üôé èá
áîéïðïéÞóïõí êáëýôåñá ôï õëéêü ðïõ êáôáôÝèçêå óôï óõíÝäñéï, åßíáé ïé
åêðáéäåõôéêïß.
ÆÞôçóá ôï ëüãï ãé' áõôÞ ôçí ðáñÝìâáóç õðü äéðëÞ éäéüôçôá. Áðü ôç ìéá ùò
êáôáãüìåíïò êáé äçìüôçò ôçò ðñþçí Êïéíüôçôáò Óôáõñïý, ôçò ïðïßáò ôï Ðíåõìáôéêü
ÊÝíôñï åß÷å êáé Ý÷åé áîéüëïãç äñÜóç, êáé áðü ôçí Üëëç ùò åêðáéäåõôéêüò, ðïõ ðñéí
ëßãïõò ìÞíåò (Éïýíéïò 2001) ìå ðñùôïâïõëßá ìáò êáé óå óõíåñãáóßá ìå ôïí Ó÷ïëéêü
Óýìâïõëï ôçò ÐåñéöÝñåéáò, åß÷áìå ðñáãìáôïðïéÞóåé óôï 3ï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï
Ëáìßáò, ôïõ ïðïßïõ Ý÷ù ôçí ôéìÞ íá åßìáé ÄéåõèõíôÞò, åêðáéäåõôéêÞ åðéìïñöùôéêÞ
çìåñßäá ìå èÝìá: "Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï. ÈåùñçôéêÞ ðñïóÝããéóç"
ìå åéóçãçôÝò, ðïõ áíÝðôõîáí ôá áíôßóôïé÷á èÝìáôá, ôïõò:
Ë. Êïõëôïýêçò: (Óêïðïß, åðéäéþîåéò êáé ðåñéå÷üìåíá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò.
ÅíäåéêôéêÜ èÝìáôá)
Å. ×ñéóôüðïõëïò: (Áðü ôïí ìýèï óôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Ìõèïëïãßá êáé Öèéþôéäá)
Ìáñßá - ÖùôåéíÞ Ðáðáêùíóôáíôßíïõ: (Áñ÷áßá åõñÞìáôá óôçí êïéëÜäá ôïõ
Óðåñ÷åéïý)
Ôñ. Ðáðáíáãéþôïõ: (Ç óõìâïëÞ ôçò Öèéþôéäáò êáé ôçò Ëïêñßäáò óôçí åäñáßùóç
êáé áßóéá Ýêâáóç ôçò åðáíÜóôáóçò ôïõ 1821)
É. ÌáêñÞò: (Ç äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò áðü ôç óêïðéÜ ôïõ åêðáéäåõôéêïý
- åñåõíçôÞ)
Ä. ÍÜôóéïò: (ÃñáðôÝò áñ÷åéáêÝò ðçãÝò ãéá ôç ÖèéùôéêÞ Éóôïñßá)
Á. ÊáñáíáóôÜóçò: (Ç áîßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò óôï Äçì. Ó÷ïëåßï. Ç ÝíôáîÞ ôçò
óôï ó÷ïëéêü ðñüãñáììá äéá÷ñïíéêÜ)
Ôá óõìðåñÜóìáôá áõôÞò ôçò çìåñßäáò èá êáôáèÝóù óÞìåñá, ùò óõíÝ÷åéá ôçò
åéóÞãçóçò ôïõ ê. ÆáìðåèÜíç, áöïý ðñþôá ìå ôçí áíï÷Þ óáò èá áíáöÝñù êÜðïéåò
áðüøåéò ãéá ôçí ÔïðéêÞ Éóôïñßá.
Óôçí çìåñßäá ðïõ ðñáãìáôïðïéÞóáìå åêôüò áðü ôïí ðñïâëçìáôéóìü êáé ôçí
åõáéóèçôïðïßçóç ôùí åêðáéäåõôéêþí ôïõ ó÷ïëåßïõ ìáò, áíáäåß÷èçêå êáé ôï èÝìá ôçò
äéäáóêáëßáò ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï, ãéá ôï ïðïßï åêôüò áðü ôïõò
åêðáéäåõôéêïýò ðñÝðåé íá åíäéáöåñèåß êáé ç ôïðéêÞ êïéíùíßá ìå ôïõò åêðñïóþðïõò
ôçò óôçí ÔïðéêÞ êáé Íïìáñ÷éáêÞ Áõôïäéïßêçóç.
Äéïñãáíþóáìå åêåßíç ôçí åðéìïñöùôéêÞ çìåñßäá, ðñïêåéìÝíïõ íá áíáäåßîïõìå
ôï èÝìá ôçò äéäáóêáëßáò ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò óôï Ó÷ïëåßï, äéüôé äéáðéóôþóáìå üôé ïé
ìáèçôÝò, åíþ êáôÝ÷ïõí ðëÞèïò ãíþóåùí, áãíïïýí ïíüìáôá - ãåãïíüôá êáé
êáôáóôÜóåéò ôïõ ôüðïõ ðïõ æïõí êáé áöïñïýí óôï ðáñåëèüí, áðþôåñï êáé ðñüóöáôï.
Ð.÷. Ðïéïé Þôáí ïé ÁéíéÜíåò; Ðïéïò Þôáí ï Ê. ¸óëéí; Ðïéïò ï Óð. Ìáôóïýêáò;
Ðïéïé ïé ÑïæÜêçò êáé ÁããåëÞò; Ðüôå êáé ãéáôß Ýãéíå ï Ëáìéáêüò ðüëåìïò; Ðïéïò Þôáí
ï ËåùóèÝíçò; êëð.
Áêüìá óðïõäáßá êáé êáèïñéóôéêÜ ãåãïíüôá ðïõ óçìÜäåøáí ü÷é ìüíï ôçí éóôïñßá
ôïõ ôüðïõ ìáò, áëëÜ êáôÝ÷ïõí ðåñßïðôç èÝóç êáé óôçí åèíéêÞ ìáò éóôïñßá äåí
ðáñïõóéÜæïíôáé áíáëõôéêÜ óôá äéäáêôéêÜ âéâëßá êáé äõóôõ÷þò êÜðïéá öïñÜ êáé ìå
áíáêñßâåéåò.
ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñù: Ç ìÜ÷ç ôçò ÁëáìÜíáò áíáöÝñåôáé óå 3 - 4 óåéñÝò óôï
äéäáêôéêü åã÷åéñßäéï ôùí ìáèçôþí.
Ç ìÜ÷ç óôá ÂáóéëéêÜ, ç ïðïßá Þôáí êáèïñéóôéêÞ ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò åðáíÜóôáóçò
óôï ÌïñéÜ êáé ôçí Üëùóç ôçò ÔñéðïëéôóÜò, áíáöÝñåôáé óå äýï óåéñÝò êáé
ëáíèáóìÝíá, üôé äçëáäÞ Ýãéíå óôá ÂáóéëéêÜ ôçò Âïéùôßáò êáé ü÷é ôçò Öèéþôéäáò
(Ëïêñßäáò) êïíôÜ óôï Ñåããßíé.
Óå 2 - 3 óåéñÝò áíáöÝñåôáé êáé ç ìÜ÷ç ôïõ Óðåñ÷åéïý óôçí ïðïßá ï Íéêçöüñïò
Ïõñáíüò êáôáíßêçóå ôïõò ÂïõëãÜñïõò ôïõ ÓáìïõÞë.
Áêüìá ïäçãçèÞêáìå óôçí åðéëïãÞ ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ èÝìáôïò Ý÷ïíôáò õðüøç
ìáò üôé ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá åßíáé åîßóïõ óçìáíôéêÞ, óðïõäáßá êáé ÷ñÞóéìç üóï êáé ç
åèíéêÞ.
Åßíáé ãåãïíüò üôé ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá áñ÷ßæåé íá áðïêôÜ Ýíá
óáöÝò ðëáßóéï êáé ðåñéå÷üìåíï êáé ôåßíåé íá ìïñöïðïéçèåß óå ìéá áõôüíïìç
ãíùóôéêÞ ïíôüôçôá, üìùò äåí Ý÷åé ðÜñåé áêüìç ôç èÝóç ðïõ ôçò áñìüæåé. ¼ìùò
êáíÝíáò äåí ìðïñåß íá ðáñáâëÝøåé ïýôå ôçí áîßá ôçò, ïýôå ôï ãåãïíüò üôé êáèçìåñéíÜ
åßíáé êïíôÜ ìáò êáé ìáò ðïëéïñêåß.
ÅéäéêÜ óôçí ðåñéï÷Þ ìáò, óôçí ïðïßá Ý÷ïõí äéáäñáìáôéóèåß ðÜñá ðïëëÜ éóôïñéêÜ
ãåãïíüôá áðü ôï áðþôåñï ðáñåëèüí ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ç éóôïñßá ôçò ðåñéï÷Þò ÷Üíåôáé
óôï âÜèïò ôïõ ÷ñüíïõ êáé óôï ìýèï.
Óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï ðñÝðåé íá áó÷ïëçèïýìå óïâáñÜ ìå ôçí ÔïðéêÞ Éóôïñßá,
äéüôé ôá èÝìáôÜ ôçò ðñïóåããßæïíôáé åýêïëá. Ìíçìåßá - ôïðùíýìéá - ðåñéï÷Ýò ðïõ
Ý÷ïõí ãßíåé éóôïñéêÜ ãåãïíüôá - èñýëïé - ðáñáäüóåéò åßíáé ïñáôÜ óå êÜèå ìáò âÞìá.
Åßíáé ðñÜãìáôé óðïõäáßï íá ãíùñßæåé ï ìáèçôÞò üôé êáé óôï äéêü ôïõ ôüðï Ý÷ïõí
óõìâåß éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, ôá ïðïßá óõíÝâáëáí óôç äéáìüñöùóç ôçò åèíéêÞò ìáò
éóôïñßáò. Äéüôé ìðïñåß êÜðïéï ìåßæïí éóôïñéêü ãåãïíüò íá åðéóêéÜæåé ôá
äåõôåñåýïíôá, ðïõ óõíÝâçóáí, üìùò êáé áõôÜ Ýðáéîáí ôïí äéêü ôïõò ñüëï óôç
äéáìüñöùóç ôçò ôåëéêÞò Ýêâáóçò. Ð.÷. ¼ëá ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ðïõ óõíÝâçóáí
óôçí ðåñéï÷Þ ìáò ôïí Áðñßëéï ôïõ 1821 åðéóêéÜæïíôáé áðü ôç ìÜ÷ç ôçò ÁëáìÜíáò êáé
ôï ìáñôõñéêü èÜíáôï ôïõ ÄéÜêïõ (ìÜ÷ç ÌðåêÞò, ôÝ÷íáóìá ÅëëÞíùí, ðïëéïñêßá
ÕðÜôçò, ìÜ÷ç ÄåñâÝí Öïýñêá, êëð.).
Ç åíáó÷üëçóç ìå ôçí ÔïðéêÞ Éóôïñßá èá âïçèÞóåé ôá ðáéäéÜ íá êÜíïõí ôçí äéêÞ
ôïõò äçìéïõñãéêÞ áíáæÞôçóç, íá óõíäÝóïõí ôï ðáñåëèüí ìå ôï ðáñüí êáé íá

áãáðÞóïõí êáëýôåñá ôïí ôüðï ôïõò. Èá ôá âïçèÞóåé íá ãßíïõí ðñþôá "êáëïß
åðáñ÷éþôåò" êáé óôç óõíÝ÷åéá "êáëïß ðáôñéþôåò".
ÅðåéäÞ èåùñÞóáìå üôé ôï õëéêü ðïõ êáôáôÝèçêå óôçí çìåñßäá ðïõ äéïñãáíþóáìå
äåí Ýðñåðå íá ÷áèåß, ïäçãçèÞêáìå óôçí áðüöáóç íá äçìïóéåýóïõìå ôá ðñáêôéêÜ, ìå
óêïðü ôçí åõáéóèçôïðïßçóç êáé ôïí ðñïâëçìáôéóìü, ðïõ èá åíéó÷ýóïõí èåôéêÜ ôï
óõìðÝñáóìá ðïõ ðñïÝêõøå ãéá äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò óôï Äçìïôéêü
Ó÷ïëåßï.
Ìå áõôÝò ôéò óêÝøåéò ðáñáèÝôù óôç óõíÝ÷åéá óõìðåñÜóìáôá ôçò åêðáéäåõôéêÞò
çìåñßäáò, ðïõ üðùò ðñïåßðá ðñáãìáôïðïéÞóáìå ôïí Éïýíéï 2001 óôï 3ï Äçìïôéêü
Ó÷ïëåßï Ëáìßáò êáé áöïñïýí óôç äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò.
- Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá ðñÝðåé íá Ý÷åé éäéáßôåñç èÝóç óôï ðñüãñáììá ôïõ Äçìïôéêïý
Ó÷ïëåßïõ, äéüôé ðÝñá áðü ôéò ãíùóôÝò ãåíéêÝò ùöÝëåéåò, ï ìáèçôÞò ãíùñßæïíôÜò ôçí,
ü÷é ìüíï ìáèáßíåé íá óÝâåôáé êáé íá áãáðÜ ôïí ôüðï ôïõ, áëëÜ óõã÷ñüíùò
äéáìïñöþíåé ìéá ðéï ïëïêëçñùìÝíç ðñïóùðéêÞ êïéíùíéêÞ êáé åèíéêÞ ôáõôüôçôá êáé
óõã÷ñüíùò óõíäÝåé ôç ó÷ïëéêÞ æùÞ ìå ôïí åõñýôåñï êïéíùíéêü ðåñßãõñï.
- Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá ðñïóáíáôïëßæåé ôï ìáèçôÞ ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí, åíôüò ôïõ
ïðïßïõ ðñüêåéôáé íá æÞóåé êáé ôïõ äçìéïõñãåß ôïí éäéáßôåñï óýíäåóìï ìå ôçí ðáôñéêÞ
ãç.
- Ç äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò ïäçãåß ôïõò ìáèçôÝò óå ìéá äçìéïõñãéêÞ
áíáæÞôçóç ìå ôçí ïðïßá êáëëéåñãåßôáé ç ðáñáôçñçôéêüôçôá êáé ôï åíäéáöÝñïí ãéá ôïí
ôüðï ôïõò, êáé âéþíïõí áìåóüôåñá ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ðïõ ôïõò áöïñïýí êáé
ðáñáêéíïýíôáé óôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá.
- ¸íá áðü ôá ïöÝëç ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôçí äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò
óôï ó÷ïëåßï åßíáé üôé ðñïóöÝñåé óôï ðáéäß ôçí áßóèçóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ. Íéþèåé
êáíåßò üôé ôá ãåãïíüôá åßíáé áëçèéíÜ, üôáí âëÝðåé ôï ìÝñïò ðïõ Ýãéíáí. (Lamonnier
1889).
- Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá ðñïóöÝñåôáé ùò ðåäßï ìåëÝôçò ïñáôü êáé åñåõíÞóéìï ãéá:
- Íá Ýñèïõí óå åðáöÞ ïé ìáèçôÝò ìå ôá éóôïñéêÜ óôïé÷åßá, êáôáíïçôÜ êáé
åñåõíÞóéìá
- Íá åèéóôïýí óôçí ðáñáôÞñçóç, óôçí Ýñåõíá êáé óôçí åñìçíåßá
óõãêåêñéìÝíùí éóôïñéêþí ìíçìåßùí, îåêéíþíôáò áðü ðñùôïãåíÝò õëéêü.
- Íá åõáéóèçôïðïéçèïýí ãéá ðñïâëÞìáôá ôçò ôïðéêÞò êïéíùíßáò, ìÝóá óôçí
ïðïßá æïõí.
- Ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá êÜèå ðåñéï÷Þò, ðñÝðåé íá äéäÜóêïíôáé óôïõò ìáèçôÝò ôùí
ó÷ïëåßùí, ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí ðåñéï÷Þ, äéüôé åßíáé óðïõäáßï íá ãíùñßæïõí ïé
ìáèçôÝò üôé êáé óôïí äéêü ôïõò ôüðï óõíÝâçóáí ãåãïíüôá ðïõ óõíÝâáëáí óôç
äéáìüñöùóç ôçò ÅèíéêÞò Éóôïñßáò.
- Ï åêðáéäåõôéêüò åßíáé åêåßíïò ðïõ Ý÷ïíôáò ôçí åìðéóôïóýíç ôùí ìáèçôþí ôïõ,
èá ðñïåôïéìÜóåé êáôÜëëçëá êáé èá åìðíåýóåé ôçí áãÜðç ãéá ôá ìíçìåßá, ôçí áãÜðç
ãéá ôçí Ýñåõíá, ôçí áãÜðç ãéá ôçí ðñïóÝããéóç ôçò Éóôïñßáò êáé ìÜëéóôá ôçò ÔïðéêÞò
Éóôïñßáò.
- Ìå ôçí äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò áíïßãåé ôï ó÷ïëåßï óôçí êïéíùíßá êáé
ãßíåôáé ôï ðñþôï âÞìá óôïí ïõóéáóôéêü óôü÷ï ôçò åêðáßäåõóçò íá ãßíïõí ôá ó÷ïëåßá
ðïëéôéóôéêÜ êýôôáñá ôïõ ôüðïõ ìáò.
- Ìå ôçí ÔïðéêÞ Éóôïñßá äéåõñýíïíôáé ïé ãíþóåéò ôùí ìáèçôþí ãéá ôçí éäéáßôåñç
ðáôñßäá ôïõò êáé åìðëÝêïíôáé ïé ßäéïé óôçí ðñáêôéêÞ ôçò éóôïñéêÞò Ýñåõíáò.
- ÐñïêåéìÝíïõ íá ãåííçèåß ôï åíäéáöÝñïí ôùí ìáèçôþí ãéá ôçí éóôïñßá êáé áí
èÝëïõìå íá áðïêôÞóïõí óôåñåÜ èåìÝëéá, ðÜíù óôá ïðïßá èá óôçñßîïõí áñãüôåñá ôçí
éóôïñéêÞ ýëç, ðñÝðåé íá áñ÷ßæïõìå áðü ôçí éóôïñßá ôçò éäéáßôåñçò ðáôñßäáò ôùí.
- Ç ìåëÝôç ÐåñéâÜëëïíôïò, ïé åêäñïìÝò êáé ïé åðéóêÝøåéò éóôïñéêþí êáé
áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí ðáñÝ÷ïõí åõêáéñßåò ãéá ôç äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò.
- Ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá:
- Óõíôåëåß óôçí åõáéóèçôïðïßçóç ôùí ìáèçôþí ãéá ôï Üìåóï ðåñéâÜëëïí êáé
ôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõ êáé óõìâÜëëåé óôçí êáëýôåñç ðñïóáñìïãÞ áõôþí óôçí
ðïëõóýíèåôç êïéíùíéêÞ, ïéêïíïìéêÞ, ðïëéôéóôéêÞ êáé äïìçìÝíç ðñáãìáôéêüôçôá ôïõ
ðáñüíôïò.
- Äéáìïñöþíåé åíóõíåßäçôïõò ðïëßôåò, ðïõ åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôç äéáôÞñçóç
ôçò ðïëéôéóôéêÞò ôïõò êëçñïíïìéÜò êáé ôçò ðïëéôéêÞò ôïõò ôáõôüôçôáò êáé ãéá ôç
âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò æùÞò.
- Åîïéêåéþíåé ôïõò ìáèçôÝò ìå ôéò ðçãÝò ìåëÝôçò êáé Ýñåõíáò ôïõ éóôïñéêïý
õëéêïý (éóôïñéêÜ áñ÷åßá - ìïõóåßá - âéâëéïèÞêåò - åðéóêÝøåéò êëð.) êáé êáëëéåñãåß
äåîéüôçôåò ãéá Üíôëçóç êáé äéá÷åßñéóç ðëçñïöïñéþí ãéá ôçí åðáëÞèåõóç,
äéáóôáýñùóç êáé ôåêìçñßùóç äåäïìÝíùí.
- Êáëëéåñãåß ôçí êñéôéêÞ ðñïóÝããéóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ÷þñïõ.
- ÊáôÜ ôçí äéáðñáãìÜôåõóç éóôïñéêþí èåìÜôùí äßíåôáé Ýìöáóç óôéò åéñçíéêÝò
ðåñéüäïõò êáé óôçí ðïëéôéóôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôùí áíèñþðùí, áðü äå ôïõò ðïëÝìïõò
ðñïôåñáéüôçôá Ý÷ïõí ïé áìõíôéêïß êáé áðåëåõèåñùôéêïß.
- Ç åðéëïãÞ ôùí èåìÜôùí ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò íá óõíäõÜæåôáé ìå ôç ãåíéêÞ
éóôïñßá, íá ãßíåôáé ìå ôç óõíåñãáóßá ôùí ìáèçôþí, ìå áíáöïñÜ óôçí åðéêáéñüôçôá,
óôá åíäéáöÝñïíôá êáé ôéò åìðåéñßåò ôïõò.
- Ãåãïíüôá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò íá óõíäÝïíôáé ÷ñïíéêÜ êáé íá äéäÜóêïíôáé
áíáëõôéêüôåñá ìáæß ìå ôá ãåãïíüôá ôçò ÅèíéêÞò Éóôïñßáò Þ ìå ôçí åõêáéñßá
äéäáóêáëßáò Üëëùí ìáèçìÜôùí (ÌåëÝôç ÐåñéâÜëëïíôïò - Ãåùãñáößá - Ãëþóóá -
ÈñçóêåõôéêÜ êëð.).
- Ïé ó÷ïëéêÝò åïñôÝò åßíáé äõíáôüí íá Ý÷ïõí óçìåßï áíáöïñÜò ôçí ÔïðéêÞ
Éóôïñßá.
- Ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá åðéóêÝðôïíôáé áñ÷áéïëïãéêïýò êáé éóôïñéêïýò ÷þñïõò,
ìíçìåßá, ìïõóåßá ôçò ðåñéï÷Þò ôïõò. Ïé åêäñïìÝò êáé ïé åðéóêÝøåéò íá ãßíïíôáé
ýóôåñá áðü ó÷åôéêÞ ðñïåôïéìáóßá óôçí ôÜîç, óõæÞôçóç åðß ôüðïõ êáé áíÜëõóç ôùí
éóôïñéêþí ãåãïíüôùí.
- Áðáéôåßôáé åîïéêïíüìçóç ÷ñüíïõ áðü ôï ðñüãñáììá ãéá ôçí áíáëõôéêüôåñç, óå
óùóôÞ âÜóç êáé ü÷é åõêáéñéáêÞ åîÝôáóç èåìÜôùí ÔïðéêÞò Éóôïñßáò. Ï ôüðïò ìáò Ý÷åé
ìéá ðëïýóéá éóôïñßá ðïõ ÷Üíåôáé óôï âÜèïò ôïõ ÷ñüíïõ êáé ôïõ ìýèïõ, êáé ôçò ïðïßáò
ðïëëÜ óôïé÷åßá áãíïïýìå, áëëÜ ðñÝðåé íá ãíùñßóïõìå.
- Êñßíåôáé ùò áíáãêáßá ç äéäáóêáëßá ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò óôï ó÷ïëåßï. Ï
ìáèçôÞò ðñÝðåé êáé ìðïñåß íá áíôëåß ïöÝëç áðü ôï ðáñåëèüí ôçò éäéáßôåñçò ðáôñßäáò
ôïõ.
- ÌÝóá áðü åðéìïñöùôéêÜ ðñïãñÜììáôá íá ãßíåé åðéìüñöùóç ôùí åêðáéäåõôéêþí
óå èÝìáôá äéäáêôéêÞò ìåèïäïëïãßáò êáé Ýñåõíáò ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò.
- Ï åêðáéäåõôéêüò ðñïêåéìÝíïõ íá äéäÜîåé ôçí ÔïðéêÞ Éóôïñßá ðñÝðåé íá åßíáé
åíçìåñùìÝíïò, íá ãíùñßæåé ôéò ðçãÝò êáé íá Ý÷åé ðñüóâáóç ó' áõôÝò, áêüìç äå íá Ý÷åé
ôá áðáñáßôçôá âïçèÞìáôá.
- ÁíÜäåéîç èåìÜôùí ÔïðéêÞò Éóôïñßáò ìðïñåß íá ãßíåé ìÝóá áðü ðñïãñÜììáôá
ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò.
- Åìðëïõôéóìüò ôùí ó÷ïëéêþí âéâëéïèçêþí êáé äçìéïõñãßá åéäéêïý ôìÞìáôïò ó'
áõôÝò ìå âéâëßá áíáöåñüìåíá óôçí ÔïðéêÞ Éóôïñßá.
- Äçìéïõñãßá åéäéêþí ðñïãñáììÜôùí ìåëÝôçò ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò êáôÜ éóôïñéêÝò
ðåñéüäïõò. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ç ÔïðéêÞ Éóôïñßá äéäÜóêåôáé ðáñáóôáôéêüôåñá (ð.÷.
ðñüãñáììá ÉÄ´ Åöïñåßáò Ðñïúóôïñéêþí êáé Êëáóóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí ìå èÝìá
"ÓÔÏÍ ÊÁÉÑÏ ÔÙÍ ÌÕÊÇÍÁÉÙÍ ÓÔÇ ÖÈÉÙÔÉÄÁ" Þ ðñüãñáììá åðßóêåøçò
Íçðéáãùãåßùí óôï Ìïõóåßï - ÊÜóôñï. Ôï ðñüãñáììá áõôü ìðïñåß íá ðñïóáñìïóèåß
ãéá ôéò Á´ êáé Â´ ôÜîåéò). Áîéïëüãçóç áõôþí ôùí ðñïãñáììÜôùí êáé ðñïóáñìïãÞ.
- Ãéá ôçí ÔïðéêÞ Éóôïñßá êáé ôç äéäáóêáëßá ôçò óôï ó÷ïëåßï, ðñÝðåé ðÝñá áðü ôïõò
åêðáéäåõôéêïýò íá åíäéáöåñèåß êáé ç ôïðéêÞ êïéíùíßá ìå ôïõò åêðñïóþðïõò ôçò óôçí
Áõôïäéïßêçóç (Íïìáñ÷éáêÞ êáé ÔïðéêÞ) êáé ôïõò äéÜöïñïõò åêðïëéôéóôéêïýò öïñåßò
êáôÜ ðåñéï÷Ýò.
- Ç öèéùôéêÞ ÔïðéêÞ Éóôïñßá óôç äéá÷ñïíéêÞ ôçò äéáäñïìÞ, ðñÝðåé íá áðïôåëÝóåé
êßíçôñï ãéá ôç óõããñáöÞ, Ýêäïóç êáé äéáíïìÞ óôïõò ìáèçôÝò åíüò âéâëßïõ -
âïçèÞìáôïò ìå èÝìáôá ôïðéêÞò éóôïñßáò óå åðßðåäï íïìïý, ðïõ èá âïçèïýóå ðïëý
óôçí êáëýôåñç äéäáóêáëßá ôïõ ìáèÞìáôïò. ÌÝóá áð' áõôü ïé ìáèçôÝò èá
áíáêáëýøïõí ôïí éóôïñéêü ðëïýôï ôïõ ôüðïõ ôïõò. ÐáñÜëëçëá áðáéôåßôáé êáé ç
óõããñáöÞ âéâëßïõ ãéá ôï äÜóêáëï ìå ðåñéóóüôåñá óôïé÷åßá, áíáöïñÝò óôéò ðçãÝò,
åêôåíÞ âéâëéïãñáößá.
Ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ ðñÝðåé íá åßíáé óõëëïãéêÞ, íá ôåèåß õðü ôçí áéãßäá ôçò
Áõôïäéïßêçóçò êáé ôùí öïñÝùí ôçò, ìå óõíåñãáóßá êáé ôùí öïñÝùí ôçò Åêðáßäåõóçò,
áöïý ëçöèïýí õðüøç ç óõóóùñåõìÝíç ðåßñá êáé ïé õðïäåßîåéò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý
Éíóôéôïýôïõ.
Óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò Ý÷ïõí ãßíåé áîéüëïãåò ôÝôïéåò åêäüóåéò. Ãéáôß íá ìçí ãßíåé êÜôé
ðáñüìïéï êáé óôçí ðåñéï÷Þ ìáò.
Êýñéå ÄÞìáñ÷å, ùò Ðñüåäñïò ôçò ÔÅÄÊ Öèéþôéäáò, èá ìðïñïýóáôå íá
åéóçãçèåßôå íá îåêéíÞóåé ìéá ôÝôïéá ðñïóðÜèåéá, ðïõ ðïëëÜ èá ðñüóöåñå óôïõò
ìáèçôÝò ìáò.
Ðáðáíáãéþôïõ ÔñéáíôÜöõëëïò: ÅðåéäÞ ÷èåò ï ÷ñüíïò Þôáí ðïëý ðåñéïñéóìÝíïò

êáé êáôÜ ôñüðïí ïëßãïí ôé âßáéï óôáìÜôçóá, äåí åß÷á ðåñéèþñéá íá ðù áõôÜ ðïõ èá
ðù ôþñá, íá óõã÷áñþ äçëáäÞ ôïõò ïñãáíùôÝò áõôïý ôïõ ðñþôïõ óõíåäñßïõ
ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò íá åõ÷çèþ äéÜäïóç ôùí üóùí áíáðôý÷èçêáí ìå ôïí ôüìï ðïõ èá
åêäïèåß ìå ôéò åéóçãÞóåéò ôïõ óõíåäñßïõ êáé íá ðù êáé êÜôé Üëëï. ÐÜíôá åß÷á
åìðéóôïóýíç óôï ôïðéêü ðíåõìáôéêü äõíáìéêü êáé óôï îåêßíçìá ôçò äçìüóéáò
âéâëéïèÞêçò ôçò ïðïßáò Ý÷ù ôçí ôéìÞ íá åßìáé ðñüåäñïò, ãéá íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá
ëáúêü ðáíåðéóôÞìéï, èÝëçóá íá óôçñé÷èþ óôï íôüðéï åðéóôçìïíéêü äõíáìéêü. Êáé
âåâáßùò ç áíôáðüêñéóç äåí Þôáí áõôÞ ðïõ ðåñéìÝíáìå ãé’ áõôü êáé óôçñé÷èÞêáìå óôéò
äéáëÝîåéò.
Åðßóçò Ýêáíá êáé ìéá Üëëç äéáðßóôùóç. Ðüóï ìåãÜëç åßíáé ç ðñïóöïñÜ ôïõ
éóôïñéêïý áñ÷åßïõ ôçò Ëáìßáò. ÁéóèÜíïìáé éäéáßôåñç õðåñçöÜíåéá, äéüôé óôçí ßäñõóç
áõôïý ôïõ ôïðéêïý éóôïñéêïý áñ÷åßïõ Ý÷ù óõìâÜëåé áñ÷éêÜ ìå åéóÞãçóÞ ìïõ, ðñéí
âåâáßùò áêüìç éäñõèåß. ¼óïí áöïñÜ ôçí ôïðéêÞ éóôïñßá, äåí åßíáé äá êáé êáíÝíá
êáéíïýñéï ðñÜãìá. Óôï ìÜèçìá ôçò ðáôñéäïãíùóßáò, óôï ìÜèçìá ôçò éóôïñßáò,
äÜóêáëïé êáé êáèçãçôÝò Ý÷ïõí ôçí åõ÷Ýñåéá íá ôïíßóïõí éäéáßôåñá ôá ôïðéêÜ éóôïñéêÜ
ãåãïíüôá. Ôï ãåãïíüò üôé Ýíá ëÜèïò óôï âéâëßï ôçò éóôïñßáò ôçò Ýêôçò ðïõ ôïðïèåôåß
ôá ÂáóéëéêÜ óôç Âïéùôßá êáé ãéá ôï ïðïßï ðïëëïß èá îÝñåôå üôé Ýóôåéëá åðéóôïëÞ óôçí
åöçìåñßäá ôï «ÂÇÌÁ» êé åðåéäÞ ï óõããñáöÝáò áðÜíôçóå ìå öëçíáöÞìáôá ôåëéêÜ
Ýóôåéëá ôçí åðéóôïëÞ ìïõ óôï öáî ôïõ õðïõñãïý êáé óôï öáî ôïõ ðñïÝäñïõ ôïõ
Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ. Êé Ýôóé áíáãêÜóôçêáí íá ãñÜøïõí óôï «ÂÇÌÁ» üôé
áõôü ôï ëÜèïò èá äéïñèùèåß.
Óõíåðþò ï äÜóêáëïò êáé ÷ùñßò ôçí åéóáãùãÞ áõôïý ôïõ ìáèÞìáôïò åß÷å ôçí
åõ÷Ýñåéá íá äéäÜîåé ôïðéêÞ éóôïñßá. Óõæçôþíôáò ìå êÜðïéïí åí åíåñãåßá äÜóêáëï êáé
äéåõèõíôÞ ó÷ïëåßïõ, üôáí óõæçôÞóáìå áõôü ôï ðñÜãìá ëÝåé üôé: «Åãþ ëÝù üôé ç ìÜ÷ç
Ýãéíå óôá ÂáóéëéêÜ ôçò Âïéùôßáò. ¸ôóé ëÝåé ôï âéâëßï, Ýôóé ôá åßðá êé åãþ».
ÄçëáäÞ äåí ðñïâëçìáôßóôçêåò ãé’ áõôü ôï èÝìá; ¸ôóé ôï åßäá, Ýôóé ôï äßäáîá;
Åßíáé åðïìÝíùò ç äéäáóêáëßá ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò êáé ç áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôçò
áðïôÝëåóìá ôçò êáôÜñôéóçò ôïõ äéäÜóêïíôá, ôïõ åíäéáöÝñïíôïò, ôùí áíçóõ÷éþí êáé
ôïõ ðñïâëçìáôéóìïý ôïõ.
Åõ÷áñéóôþ ðïëý.
×ñéóôïöüñïõ ÌÜíèïò: ¸÷ù äýï áðüøåéò íá äéáôõðþóù. Èá îåêéíÞóù áðü ôçí

ðñþôç ðïõ áöïñÜ ôïõò ðÝíôå åéóçãçôÝò ôçò óçìåñéíÞò óõíåäñßáóçò. Êáô' áñ÷Üò èÝëù
íá óõã÷áñþ üëïõò ôïõò åéóçãçôÝò áõôïýò, äéüôé üëïé ôïõò Þôáí Ýîï÷ïé, Þôáí óáöåßò
êáé ðåéóôéêïß.
Áðåõèýíïìáé ìüíïí óôçí êõñßá Èåïäþñïõ êáé èÝëù íá åêöñÜóù ôçí åõ÷Þ íá
óõíå÷ßóåé ôçí ÝñåõíÜ ôçò êáé óôïí ðñï ôïõ 1914 ÷ñüíï, äéüôé ãíùñßæù üôé êáé ôüôå
õðÞñ÷áí áîéüëïãïé óýëëïãïé êáé ãõíáéêåßá óùìáôåßá óôï íïìü Öèéþôéäáò.
Ç äåýôåñç Üðïøç Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôá üóá åßðáí ïé äýï ðñïçãïýìåíïé. Ëåßðïõí áðü
ôï üëï ðñüãñáììá ïé áðüøåéò ôùí óõíÝäñùí. Ëåßðïõí ïé äéêÝò ôïõò óêÝøåéò êáé
ðáñáôçñÞóåéò. Èá Þôáí ðÜñá ðïëý ÷ñÞóéìåò, üôáí åîáããåßëáôå üôé êÜèå äýï ÷ñüíéá
èá ãßíåôáé ôï óõíÝäñéï áõôü. ¸÷ù óçìåéþóåé ôï åîÞò: "Ùêåáíüò ç ôïðéêÞ éóôïñßá,
åêêëçóéáóôéêÞ êáé åèíéêÞ". Åßíáé êñßìá, áí üëá üóá åëÝ÷èçóáí êáé áêïýóôçêáí óôç
öéëüîåíï ôïýôç áßèïõóá, áí äå öèÜóïõí êáé öùëéÜóïõí óôçí êáñäéÜ ðïëëþí. ÈÝëù
íá ðáñáêáëÝóù ôïí êýñéï äÞìáñ÷ï êáé ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý, ðïõ Ý÷åé êáé
äýíáìç êáé èÝëçóç êáé éêáíüôçôá íá ìç èåùñÞóïõí üôé ôÝëåéùóå ôï Ýñãï ôçò ìå ôçí
Ýêäïóç ôùí ðñáêôéêþí, ïãêþäïõò âéâëßïõ ôï ïðïßï ðïëý ëßãïé èá ôï äéáâÜóïõí. ¸÷ù
ôç âåâáéüôçôá üôé ôï Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï ìå ôá Ýîï÷á ìÝëç ðïõ Ý÷åé óôï äéïéêçôéêü
óõìâïýëéï èá âñåé ôñüðïõò, þóôå üëá áõôÜ ðïõ áêïýóôçêáí íá öôÜóïõí åí ðåñéëÞøåé
óôéò êáñäéÝò ôùí Öèéùôþí.
Óáò åõ÷áñéóôþ ðïëý.
×ñéóôüðïõëïò Åõèýìéïò: Óôçí åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ ÍéêïëÜïõ ôçò Ëáìßáò õðÜñ÷åé
ç åéêüíá ôùí Áãßùí Êùíóôáíôßíïõ êáé ÅëÝíçò äùñåÜ ôïõ óõëëüãïõ êõñéþí Ëáìßáò
ôïõ 1924.
Èåïäþñïõ Áöñïäßôç: Åõ÷áñéóôþ ðïëý ãé’ áõôÞ ôçí ðëçñïöïñßá. ¼íôùò êáé
óýìöùíá ìå ôçí ðñüôáóç-óõìâïõëÞ ôïõ ê. ×ñéóôïöüñïõ óêÝðôïìáé íá óõíå÷ßóù áõôÞ
ôçí åñãáóßá, åßíáé ç ðñþôç öïñÜ ðïõ êÜðïéïò óôñÝöåôáé ðñïò áõôÞ ôçí êáôåýèõíóç.
Ïìïëïãþ üôé êé åãþ îáöíéÜóôçêá ìå ôï õëéêü ðïõ Ýâãáéíå óôçí åðéöÜíåéá. ÁëëÜ áõôÞ
ç ðëçñïöïñßá åßíáé ðïëýôéìç. Ï íüìïò ãéá ôçí êùäéêïðïßçóç áõôþí ôùí
áíáãíùñéóìÝíùí óùìáôåßùí Ýãéíå ôï 1914. Ðéóôåýù üôé ìéá ðéï ëåðôïìåñåéáêÞ
Ýñåõíá ìðïñåß íá ãßíåé áëëïý. Êé åãþ üíôùò èá ôï åñåõíÞóù...
×ñéóôüðïõëïò Åõèýìéïò: Óôï óõíåôáéñéóìü Ôå÷íïåñãáôþí ìáæß ìå ôïõò Üíôñåò

Ý÷ïõìå êáé äåêáï÷ôþ ãõíáßêåò ðïõ óõììåôÝ÷ïõí ôï 1910.
Èåïäþñïõ Áöñïäßôç: ¼ëåò áõôÝò ôéò ðïëýôéìåò ðëçñïöïñßåò èá ôéò

êáôáãñÜøïõìå. Åäþ ï ößëïò êáé ðáëéüò ìïõ ìáèçôÞò ï ê. Óôáõñüðïõëïò ìïõ äßíåé ìßá
êáéíïýñãéá ðëçñïöïñßá. ¼ôé ôï 1903 éäñýåôáé ôï ðñþôï ãõíáéêåßï óùìáôåßï ôçò
Ëáìßáò. "Ï Öéëáíèñùðéêüò Óýëëïãïò Êõñéþí" ìå óêïðü íá âïçèÞóåé ãéá ôçí
åîáóöÜëéóç êáëýôåñùí óõíèçêþí äéáâßùóçò óôéò öõëáêÝò.
Óðáíüò Êþóôáò: Ìéá äéåõêñßíéóç ãéá ôçí ê. Ãéáííáêïðïýëïõ. Ôï êñéôóéìÜëé ðïõ

åßðáôå åßíáé ãõíáéêåßá ðÜíéíç ðïäéÜ.
×ñéóôüðïõëïò Åõèýìéïò: Ãéá ôçí ê. ÍÜôóéïõ. ÌÞðùò óôç âéâëéïãñáößá èá Ýðñåðå

íá áíáöåñèåß êáé ôï âéâëßï ôïõ ê. Ãáñäßêç ðïõ åêäüèçêå ôï 1952 êáé ëÝåé ãéá ôçí
éóôïñßá ôçò Ëáìßáò;
ÍÜôóéïõ ÂáñâÜñá: ê. ×ñéóôüðïõëå, åãþ áíÝöåñá ôï üíïìá ôïõ ÄçìÞôñç Ãáñäßêç

üôé Ý÷åé ãñÜøåé ôïðéêÞ éóôïñßá.
ÔóÝëïò ÌðÜìðçò (Ðñüåäñïò ôçò óõíåäñßáóçò) : Êõñßåò êáé êýñéïé, ìå ôï ôÝëïò

ôùí åñãáóéþí ôïõ ðñþôïõ óõíåäñßïõ ÖèéùôéêÞò éóôïñßáò, ï áêïýñáóôïò êáé áãáðçôüò
êýñéïò ÃéÜííçò ÌáêñÞò, äÜóêáëïò, Ó÷. Óýìâïõëïò Á/èìéáò Åêð/óçò êáé ìÝëïò ôïõ
äéïéêçôéêïý óõìâïõëßïõ ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ èá áíáêïéíþóåé ôá
óõìðåñÜóìáôá ôïõ ðñþôïõ óõíåäñßïõ ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå
óôï óõíåäñéáêü êÝíôñï ôïõ ÊÜóôñïõ ôçò Ëáìßáò óôéò 3 êáé 4 Íïåìâñßïõ ôïõ 2001.
ÌáêñÞò ÉùÜííçò: ÅðéöïñôéóìÝíïò êáé ìå áõôü ôï êáèÞêïí áðü ôçí ïñãáíùôéêÞ

åðéôñïðÞ æçôþ ôçí õðïìïíÞ óáò ãéá äýï ëåðôÜ áêüìç.
Êëåßíïíôáò ôéò åñãáóßåò ôïõ óõíåäñßïõ åê ìÝñïõò ôçò ïñãáíùôéêÞò åðéôñïðÞò, èá
Þèåëá íá åõ÷áñéóôÞóù ðñþôá ôïõò êõñßïõò åéóçãçôÝò ãéá ôçí ðñïèõìßá ìå ôçí ïðïßá
áíôáðïêñßèçêáí óôï êÜëåóìÜ ìáò êáé ãéá ôçí ðïéüôçôá ôùí åéóçãÞóåùí, ïé ïðïßåò
Þôáí ðáíèïìïëïãïõìÝíùò åðéóôçìïíéêÜ Üñôéåò,
Óôç óõíÝ÷åéá íá åõ÷áñéóôÞóù ôïõò óõíÝäñïõò, ïé ïðïßïé ìå ôç ìáæéêÞ ðáñïõóßá
ôïõò áðÝäåéîáí åìðñÜêôùò ôçí áðÞ÷çóç ðïõ åß÷å óôï ðëáôý êïéíü ôï 1ï ÓõíÝäñéï
ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò.
Óõã÷áñçôÞñéá êáé åõ÷áñéóôßåò êáé óôá 4 ðñïåäñåßá ðïõ äéçýèõíáí ôéò
óõíåäñéÜóåéò ìå ôñüðï Üøïãï.
Åõ÷áñéóôßåò áîßæïõí êáé óôïõò áèüñõâïõò óõíôåëåóôÝò áõôÞò ôçò åêäÞëùóçò ðïõ
âïÞèçóáí óôçí Üñôéá äéåîáãùãÞ ôçò. ÕðÜëëçëïé êáé óõíåñãÜôåò ôïõ ÄÞìïõ êáé ôçò
Íïìáñ÷ßáò êáé éäéþôåò, ðïëýôéìïé óõíåñãÜôåò ôïõ Ð.Ê.
ÔÝëïò åõ÷áñéóôïýìå êáé ôá ìÝóá ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò ãéá ôç äçìïóéïãñáöéêÞ
ðñïâïëÞ êáé êÜëõøç ôïõ óõíåäñßïõ.

Èá Þôáí üìùò ðáñÜëåéøç íá ìçí åõ÷áñéóôÞóù îáíÜ ôï Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý êáé
ôï óõìðïëßôç ìáò ê. Êþóôá ÃïõâÜëá ãéá ôç ãåííáßá ÷ñçìáôïäüôçóç ôïõ óõíåäñßïõ, ôç
Íïìáñ÷éáêÞ Áõôïäéïßêçóç Öèéþôéäáò êáé ôï ÄÞìï ËáìéÝùí ãéá ôç óçìáíôéêÞ
ïéêïíïìéêÞ êáé çèéêÞ åíßó÷õóç óôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôçò ðïëý öéëüäïîçò -ãéá ôéò
äõíáôüôçôÝò ìáò- äéïñãÜíùóçò.
Êõñßåò êáé êýñéïé,

Ìðïñïýìå íá õðåñçöáíåõèïýìå üôé ðåôý÷áìå ôï óôü÷ï ìáò óå ìåãÜëï âáèìü.
Óôü÷ïò ðïõ Þôáí ç óðïõäÞ êáé ìåëÝôç ôïõ öèéùôéêïý ÷þñïõ óôçí éóôïñéêÞ ôïõ ðïñåßá.
Äåí áãíïïýìå üôé ðïëëïß áêüìá ìï÷èïýí êáé åñãÜæïíôáé ãéá ôçí éóôïñßá ôïõ ôüðïõ
ìáò, åßôå êáôïéêïýí åäþ åßôå æïõí êáé äçìéïõñãïýí ìáêñéÜ ìáò ãéá äéáöüñïõò ëüãïõò.
Äåí ôïõò áãíïÞóáìå ïýôå õðïôéìïýìå ôçí ðñïóöïñÜ ôïõò. ÅðåéäÞ öéëïäïîïýìå íá
êáôáóôåß èåóìüò ç ðñáãìáôïðïßçóç ðáñüìïéùí óõíåäñßùí ôá ïðïßá èá
åðáíáëáìâÜíïíôáé áíÜ äéåôßá, ôïõò äéáâåâáéþíïõìå üôé èá êëçèïýí êé áõôïß íá
óõíåéóöÝñïõí óôï ìÝëëïí óôçí ðñïóðÜèåéá ðïõ Üñ÷éóå.
Èåùñïýìå äåäïìÝíç ôçí õëéêÞ êáé çèéêÞ óõìðáñÜóôáóç ôùí ôïðéêþí áñ÷þí êáé
ôïõ Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý êáé óôï ìÝëëïí, þóôå íá åêðëçñþóïõìå ôçí åõãåíÞ ìáò
áõôÞ öéëïäïîßá.
Êáé ôþñá óôï ïõóéáóôéêü ìÝñïò ôïõ óõíåäñßïõ.
Áíáêïéíþèçêáí 19 åìðåñéóôáôùìÝíåò êáé åðéóôçìïíéêÜ Üñôéåò åéóçãÞóåéò, ðïõ
ðñüóèåóáí ðïëëÜ íÝá óôïé÷åßá óôéò ãíþóåéò ìáò ãéá ôçí ôïðéêÞ ìáò éóôïñßá.
Ìå ðïëý ãëáöõñü ôñüðï åêôÝèçêáí ïé äñáóôçñéüôçôåò ôùí èåþí êáé çìéèÝùí-
çñþùí óôï öèéùôéêü ÷þñï.
ÁðïêáëõðôéêÜ óôïé÷åßá Þñèáí óôï öùò ãéá ìéá áêìÜæïõóá áñ÷áßá ðüëç (Å÷ßíïò),
ðïõ äõóôõ÷þò ðáñáìÝíåé óôï õðÝäáöïò.
ÐáñáôÝèçêáí åíäéáöÝñïõóåò êáé Üãíùóôåò åí ðïëëïßò ðôõ÷Ýò ôùí ó÷Ýóåùí
Öèéùôþí êáé Ìáêåäüíùí.
Ãíùñßóáìå ðëçñÝóôåñá ôï äéïéêçôéêü ïèùìáíéêü ìç÷áíéóìü ôçò ðåñéï÷Þò ìáò êáé
ìÜèáìå ðåñéóóüôåñá óôïé÷åßá ãéá ôç äéáâßùóç ôùí ðñïðáôüñùí ìáò ôïí êáéñü ôçò
Ôïõñêïêñáôßáò áðü ðñùôüôõðåò ðçãÝò.
ÊÜíáìå ìéá åíäéáöÝñïõóá ðåñéðëÜíçóç óôá ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÜ ìíçìåßá ôïõ
ôüðïõ ìáò,
Ãíùñßóáìå áðïêáëõðôéêÜ äçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðåñéï÷Þò ìáò êáôÜ ôç
ìåôáâõæáíôéíÞ ðåñßïäï, êáèþò êáé ãéá ôïõò ïéêéóìïýò ôçò ßäéáò ðåñéüäïõ,
ÐëçñïöïñçèÞêáìå ëåðôïìÝñåéåò ãéá ôç æùÞ êáé ôçí ðñïóöïñÜ åíüò áãùíéóôÞ
ÉåñÜñ÷ç, ôïõ Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïõ.
ÊáôáêëõóèÞêáìå áðü Ýíá ðëÞèïò ðëçñïöïñéþí ðáñìÝíùí áðü áíÝêäïôá
Ýããñáöá ãéá ôçí éóôïñßá êáé ôá éåñÜ êåéìÞëéá ôçò É.Ì. ÁãÜèùíïò,
ÁñêåôÜ åíäéáöÝñïíôá óôïé÷åßá ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ éóôïñßá ôçò ðüëçò ìáò óôá ôÝëç
ôïõ 19ïõ áéþíá, êáèþò êáé ãéá áêáíèþäåò éäéïêôçóéáêü æÞôçìá, ôï ïðïßï ôáëáíßæåé
áêüìá éäéþôåò-éäéïêôÞôåò êáé äéÜöïñåò äçìüóéåò õðçñåóßåò üðùò ôï Äáóáñ÷åßï.
ÍÝá óôïé÷åßá ãéá ôçí åêêëçóéáóôéêÞ éóôïñßá ôïõ ôüðïõ ìáò,
ÐñïóôÝèçêáí Üãíùóôá óôïé÷åßá óôçí éóôïñßá ôçò íåïåëëçíéêÞò åêðáßäåõóçò óôç
Öèéþôéäá,
Ðïëý åíäéáöÝñïõóá Þôáí êáé ç ðåñéÞãçóç óôç öèéùôéêÞ éóôïñéïãñáößá êáé
éóôïñéïäéößá, æÞóáìå ìå ôç öáíôáóßá ìáò ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ìéáò ëáìéþôéêçò

ïéêïãÝíåéáò êáé ãíùñßóáìå ôï íïéêïêõñéü ôçò ôá ðñþôá ìåôáðåëåõèåñùôéêÜ ÷ñüíéá,
ãíùñßóáìå ôéò áôïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ôùí ãõíáéêþí êáé ôá åðáããÝëìáôÜ ôïõò êáôÜ
ôï 19ï áéþíá êáé ôéò óõëëïãéêÝò ôïõò äñáóôçñéüôçôåò êáôÜ ôïí 20ü áéþíá.
ÔÝëïò êáôáôÝèçêáí åíäéáöÝñïõóåò ðñïôÜóåéò êáé ðñïâëçìáôéóìïß ãéá ôçí
áîéïðïßçóç ôçò ãíþóçò ôçò ôïðéêÞò ìáò éóôïñßáò óôçí ðñùôïâÜèìéá åêðáßäåõóç.
Óáò åõ÷áñéóôþ êáé ñáíôåâïý óôï åðüìåíï óõíÝäñéï, ìÜëëïí ôï ÓåðôÝìâñéï ôïõ
2003, Ýíá óõíÝäñéï ðïëéôéóôéêÞò ïëõìðéÜäáò ãéá ôç öèéùôéêÞ éóôïñßá !!!
ÔóÝëïò ÌðÜìðçò: Åõ÷áñéóôïýìå ôïí ê. ÃéÜííç ÌáêñÞ ðïõ ìå áõôÜ ôá ëüãéá ôïõ
Ýêëåéóå ôï 1ï ÓõíÝäñéï ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò êáé åý÷ïìáé êáé Üëëïé öïñåßò íá
áêïëïõèÞóïõí áõôÞ ôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ.
ÌåôÜ ôçí áíáêïßíùóç ôùí óõìðåñáóìÜôùí áêïëïõèåß áðïíïìÞ ôéìçôéêþí
ðëáêåôþí óôïõò åéóçãçôÝò ôïõ óõíåäñßïõ áðü ôïí ê. Ãåþñãéï ÊïôñùíéÜ, ðñüåäñï ôïõ
Ä.Ó. ôïõ Ð.Ê. Óôáõñïý êáé ÄÞìáñ÷ï ËáìéÝùí.
Êáôüðéí èá áêïëïõèÞóåé îåíÜãçóç óôï áñ÷áéïëïãéêü ìïõóåßï ôïõ ÊÜóôñïõ.
ÊïôñùíéÜò Ãåþñãéïò: Êýñéå âïõëåõôÜ, êõñßåò êáé êýñéïé, íïìßæù üôé åßíáé ãåíéêÞ
ç áßóèçóç üôé ôüóï áðü ðëåõñÜò åéóçãçôþí êáé èåìáôïëïãßáò üóï êáé áðü ðëåõñÜò
ðñïóÝëåõóçò êáé äéïñãÜíùóçò ôï ðñþôï óõíÝäñéï ôçò ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò ìðïñåß íá
÷áñáêôçñéóèåß óáí Ýíá åðéôõ÷çìÝíï óõíÝäñéï. Êõñßåò êáé êýñéïé, ç Ëáìßá Ý÷åé âãåé
ìðñïóôÜ! Ìå ôá äýï óõíÝäñéá ðïõ êÜíáìå óå áõôÞí ôçí áßèïõóá. Ìå ôï ðñþôï
ÄéåèíÝò Óõìðüóéï ÌåóïãåéáêÞò ÌïõóéêÞò ðïõ Ýãéíå óå áõôÞí ôçí áßèïõóá, ìå ôï
ðñþôï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï Åèåëïíôéóìïý ðïõ Ýãéíå ìáæß ìå ôçí ÊåíôñéêÞ ¸íùóç
ÄÞìùí êáé ÊïéíïôÞôùí ÅëëÜäïò åðßóçò óå áõôÞí ôçí áßèïõóá, ìå ôï ðñþôï óõìðüóéï
ãéá ôçí ðñïâïëÞ ôùí Áìöéêôõïíéþí ðïõ êÜíáìå ðÝñõóé êáé ìå ôï óõíÝäñéï áõôü ôçò
ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò ç Ëáìßá, ç Öèéþôéäá ðçãáßíåé ìðñïóôÜ êáé äéåêäéêåß ôçí
ðïëéôéóôéêÞ ôçò èÝóç êáé äéåêäéêåß êáé Ýñãá õðïäïìÞò êáé äéåêäéêåß ìå ôï óðáèß ôçò
ôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Ñïýìåëçò, ãéáôß áðïäåéêíýïõìå üôé åäþ óôç Ëáìßá, åäþ óôç
Öèéþôéäá, õðÜñ÷åé ðíåõìáôéêÞ õðïäïìÞ ç ïðïßá åêöñÜæåôáé ìå ðÜñá ðïëëÝò
åêäçëþóåéò. Ì’ áõôÝò ëïéðüí ôéò ëßãåò óêÝøåéò èÝëù íá óõã÷áñþ üëïõò ôïõò
óõíôåëåóôÝò áõôÞò ôçò äéïñãÜíùóçò êáé âÝâáéá íá âñáâåýóïõìå êáé ôïõò åéóçãçôÝò,
ãéáôß áõôïß Þôáí ï ìï÷ëüò ôçò åðéôõ÷ßáò ôïõ óõíåäñßïõ ìáò.
Êáé íá óõìðëçñþóù üôé ï ÄÞìïò ËáìéÝùí Ý÷åé îåêéíÞóåé ìéá ðñïóðÜèåéá ãéá ôçí
êáôáãñáöÞ ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò ôïõ ÄÞìïõ ËáìéÝùí.
Óáò åõ÷áñéóôþ ðïëý.
ÓÕÍÔÏÌÁ ÂÉÏÃÑÁÖÉÊÁ ÓÇÌÅÉÙÌÁÔÁ ÅÉÓÇÃÇÔÙÍ
Êþóôáò Äçìïóè. ÃáëëÞò, éóôïñéêüò - åñåõíçôÞò

ÃåííÞèçêå óôï Äïìïêü. Ãéá 35 ÷ñüíéá õðçñÝôçóå óôçí
ÁãñïôéêÞ ÔñÜðåæá üðïõ Ýöèáóå ìÝ÷ñé ôçí áíùôÜôç âáèìßäá ôçò
éåñáñ÷ßáò ïðüôå êáé ðáñáéôÞèçêå.
Åßíáé ðôõ÷éïý÷ïò ôïõ Ðáíôåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ êáé ôïõ
Éíóôéôïýôïõ Åðéìïñöþóåùò óôç ÄéïéêçôéêÞ ôùí Åðé÷åéñÞóåùí ôïõ
Ïéêïíïìéêïý Ðáíåðéóôçìßïõ (Á.Ó.Ï.Å.Å.).
ÌÝíåé óôçí ÁèÞíá êáé áó÷ïëåßôáé éäéáßôåñá ìå ôçí éóôïñéêÞ
Ýñåõíá ôïõ Öèéùôéêïý ÷þñïõ. ¸÷ïõí äçìïóéåõèåß áñêåôÝò
åñãáóßåò ôïõ.
Áéêáôåñßíç Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç, äéêáóôéêüò õðÜëëçëïò -

óõããñáöÝáò - åñåõíÞôñéá
ÃåííÞèçêå óôç Ëáìßá ôï 1964, üðïõ äéáìÝíåé, æåé êáé
äçìéïõñãåß. ¸ðåéôá áð’ ôç Óôïé÷åéþäç êáé ÌÝóç Åêðáßäåõóç,
óðïýäáóå ÁããëéêÞ Öéëïëïãßá êáé Äçìïóéïãñáößá óôï
Áìåñéêáíéêü ÊïëÝãéï Áèçíþí áð´ üðïõ êáé áðïöïßôçóå ìå
"¢ñéóôá" ôï 1987. ÐáñÜëëçëá ìå ôç öïßôçóÞ ôçò óôï ÊïëÝãéï,
óðïýäáóå óôï "Äçìïóéïãñáöéêü ÅñãáóôÞñé" êáé ðÝôõ÷å óôç
ÄñáìáôéêÞ Ó÷ïëÞ, áëëÜ åðáããåëìáôéêïß ëüãïé äåí ôçò åðÝôñåøáí
íá öïéôÞóåé. Áêüìç åðß óåéñÜ åôþí äßäáîå ôçí ÁããëéêÞ Ãëþóóá ùò
åêðáéäåõôéêüò óôïí éäéùôéêü ôïìÝá.
Ðñüóöáôá äßäáîå óå ÓåìéíÜñéá Åðéìüñöùóçò ÊÝíôñùí
ÅðáããåëìáôéêÞò ÊáôÜñôéóçò ìå èÝìáôá "Äçìïóéïãñáößá" êáé
"Å.Ï.Ê.". Áó÷ïëÞèçêå êáé áó÷ïëåßôáé ìå ôá ÃñÜììáôá êáé ðñùôïóôáôåß óôçí ðíåõìáôéêÞ êßíçóç
ôçò ðåñéï÷Þò ìáò. Åêôüò áðü ôçí Ëïãïôå÷íßá (ðïßçóç, ðåæïãñáößá, äïêßìéï), áó÷ïëåßôáé êáé ìå
ôçí ¸ñåõíá, üðùò: ç "Ãõíáéêåßá ÖèéùôéêÞ Ëïãïôå÷íßá ôïõ 19ïõ êáé 20ïý áéþíá", ç "ÁõãÞ
ÐáðÜêïõ êáé ôï Ýñãï ôçò", ôï "Ðáéäéêü âéâëßï" êáé Üëëá. Óå çëéêßá 21 Ýôïõò, åîÝäùóå ôá äýï
(2) ðñþôá âéâëßá ôçò "Êáôáããåëßá", (íïõâÝëá), Ëáìßá 1985 êáé "ÔáîéêÝò ÄéáöïñÝò" (íïõâÝëá),
Ëáìßá 1985. Óôç óõíÝ÷åéá åîÝäùóå ôçí ðñþôç ðïéçôéêÞ ôçò óõëëïãÞ "Ìå ëïãéóìü êáé ì’
üíåéñï…", äáíåéæüìåíç ôïí ôßôëï áð’ ôïõò "Åëåýèåñïõò ÐïëéïñêçìÝíïõò", ôïõ Äéïíõóßïõ
Óïëùìïý êáé Ýíá Éóôïñéêü Äïêßìéï ãéá ôçí Êýðñï.
Ãéá ôï Ýñãï ôçò ê. Êáôåñßíáò Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç Ý÷ïõí ãñÜøåé êé Ý÷ïõí ìéëÞóåé
óýã÷ñïíïé ëüãéïé êáé êñéôéêïß êáé Ý÷åé ôý÷åé åîáßñåôùí åðáßíùí êáé äéáêñßóåùí áð’ ôï Óýëëïãï
Åðéóôçìüíùí Ëïãïôå÷íþí êáé ÖéëïôÝ÷íùí Áèçíþí, ôçí ÐáíåëëÞíéá ¸íùóç Ëïãïôå÷íþí êáé
áðü ôçí ¸íùóç ÓõããñáöÝùí - ÅéêïíïãñÜöùí Ðáéäéêïý Âéâëßïõ. Ðñüóöáôá âñáâåýôçêå óå
ÐáíåëëÞíéï Äéáãùíéóìü óõããñáöÞò ôçëåïðôéêïý óåíáñßïõ ìå êñéôéêÞ åðéôñïðÞ ôï Íßêï
Öþóêïëï, Áíôþíç Ôñýðï, ÈáíÜóç Âáëôéíü êáé Âáóßëç ÍåìÝá.
¸÷åé ëÜâåé ìÝñïò óôá óõíÝäñéá: á) ôçò Ïìïóðïíäßáò Êéíçìáôïãñáöéêþí Ëåó÷þí ÅëëÜäïò,
ðïõ Ýëáâå ÷þñá óôçí ðüëç ôçò Ëáìßáò ôïí ÌÜéï ôïõ 1994, üðïõ áíÝðôõîå ôï èÝìá: "Ç 7ç ÔÝ÷íç
óôçí Ðüëç ìáò", â) óôï ÓõíÝäñéï ôùí Ëáñéóáúêþí Óðïõäþí, ìå èÝìá "Ï Ëáñéóáúêüò Ôýðïò ôïõ
19ïõ áéþíá" üðïõ Ýãéíå ôïí Áðñßëéï ôïõ 1995, ã) óôï Ðáíåõñõôáíéêü ÓõíÝäñéï ÁðïäÞìùí
ÅõñõôÜíùí ðïõ Ýãéíå óôçí Åõñõôáíßá ôïí Éïýëéï ôïõ 2001 ìå èÝìá: "Äçìéïõñãßá
Óéäçñïäñïìéêïý Äéêôýïõ óôçí Åõñõôáíßá".
ÓÞìåñá åßíáé äéêáóôéêüò õðÜëëçëïò ôïõ Åöåôåßïõ Ëáìßáò.
ÄçìÞôñéïò Â. Ãüíçò, êáèçãçôÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí

ÃåííÞèçêå óôïí ¢ãéï Ãåþñãéï ôçò ÄõôéêÞò Öèéþôéäïò.
Áðïöïßôçóå áðü ôçí ÅêêëçóéáóôéêÞ Ó÷ïëÞ Ëáìßáò êáé
óðïýäáóå óôç ÈåïëïãéêÞ êáé ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí. Ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò Ýêáíå óôç
Ãåñìáíßá êáé ôç Âïõëãáñßá. Áðü ôï 1970 õðçñåôåß óôç ÈåïëïãéêÞ
Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí ìå åéäßêåõóç óôçí Éóôïñßá ôùí
Ïñèïäüîùí Óëáâéêþí Åêêëçóéþí.
ÄéäÜêôùñ Èåïëïãßáò áíáêçñý÷èçêå ôï 1980 ("Ôï óõããñáöéêüí
Ýñãïí ôïõ ïéêïìåíéêïý ðáôñéÜñ÷ïõ Êáëëßóôïõ Á´"). Ôá åñåõíçôéêÜ
ôïõ åíäéáöÝñïíôá åßíáé åõñýôáôá (ãñáììáôåéáêÝò êáé ðïëéôéóôéêÝò
ó÷Ýóåéò ÅëëÞíùí êáé ÓëÜâùí, åêêëçóéáóôéêÞ ãñáììáôåßá, ôïðéêÞ
éóôïñßá ôçò ÅëëÜäïò ê.Ü.). Ïé äçìïóéåýóåéò ôïõ Ý÷ïõí îåðåñÜóåé
ôéò 100.
Áîéïóçìåßùôåò åßíáé: "Ìåëåôßïõ Óõñßãïõ, Ìáñôýñéïí, Áêïëïõèßá êáé Ðáñáêëçôéêüò Êáíþí
åéò ôïí ¢ãéïí ÉùÜííçí ôïí ÍÝïí ôïí åê Ëåõêïðüëåé (c + 1330)", "Ôï Ðáôñéáñ÷éêü óôçí Åêêëçóßá
ôçò Âïõëãáñßáò", "ÉùÜííçò Êùóôïìïßñçò - Ìåóïðïôáìßôçò ìçôñïðïëßôçò ÍÝùí Ðáôñþí
(ÕðÜôçò)", "Ï üóéïò ÉùÜííçò ï Ñéëéþôçò", "Éóôïñßá ôùí Ïñèïäüîùí Åêêëçóéþí Âïõëãáñßáò êáé
Óåñâßáò".
¸÷åé ëÜâåé ìÝñïò óå äåêÜäåò ôïðéêÜ êáé äéåèíÞ óõíÝäñéá ìå áíáêïéíþóåéò êáé åéóçãÞóåéò.
ÐÝñõóé (2001) áíáêçñý÷èçêå åðßôéìïò äéäÜêôùñ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò Óüöéáò. ¸÷åé åêëåãåß
Ðñüåäñïò ôïõ ÔìÞìáôïò Èåïëïãßáò ãéá ôá Ýôç 2001 - 2003.
ÂÜéïò Áðïóô. ÆáìðåèÜíçò, äñ. öéëïóïößáò - Ó÷ïëéêüò

Óýìâïõëïò Ð.Å.
ÃåííÞèçêå ôï 1947 óôçí ÏìâñéáêÞ Äïìïêïý. ¸æçóå êáé
ìåãÜëùóå óôç Ëáìßá, üðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ôéò åãêýêëéåò
óðïõäÝò ôïõ. Óðïýäáóå ìå õðïôñïößá ôïõ Éäñýìáôïò Êñáôéêþí
Õðïôñïöéþí óôçí Áíþôáôç Âéïìç÷áíéêÞ Ó÷ïëÞ Ðåéñáéþò êáé óôçí
ÐáéäáãùãéêÞ Áêáäçìßá Ëáìßáò, ôçò ïðïßáò åßíáé ðôõ÷éïý÷ïò.
Åßíáé ðôõ÷éïý÷ïò ôïõ Ìáñáóëåßïõ Äéäáóêáëåßïõ ÄçìïôéêÞò
Åêðáßäåõóçò êáé ôçò Ðáíôåßïõ ÁíùôÜôçò Ó÷ïëÞò Ðïëéôéêþí
Åðéóôçìþí. Åßíáé êÜôï÷ïò ìåôáðôõ÷éáêïý äéðëþìáôïò óôçí
ÊïéíùíéêÞ Øõ÷éáôñéêÞ, ôçò ÉáôñéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ
Éùáííßíùí êáé äéäáêôïñéêïý äéðëþìáôïò óôç Íåõñïøõ÷ïëïãßá
ôùí Ìáèçìáôéêþí ôïõ ÔìÞìáôïò ÅéäéêÞò ÁãùãÞò ôïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëßáò.
ÄéåôÝëåóå åðéóôçìïíéêüò óõíåñãÜôçò óôçí Åôáéñßá ÊïéíùíéêÞò Øõ÷éáôñéêÞò êáé Øõ÷éêÞò
Õãåßáò áðü ôï 1992 Ýùò êáé ôï 1998. ÄéåôÝëåóå, åðßóçò, åðéóôçìïíéêüò óõíåñãÜôçò ôïõ
Åñãáóôçñßïõ Íåõñïøõ÷ïëïãßáò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëßáò óå èÝìáôá ìáèçóéáêþí
äõóêïëéþí êáé äõóáñéèìçóéþí áðü ôï 1996 Ýùò êáé ôï 2000. Äßäáîå óå ðñïãñÜììáôá ôïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëßáò áðü ôï 1995 Ýùò êáé ôï 2000. ÕðçñÝôçóå ùò Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò
óôç 2ç ÐåñéöÝñåéá Ä.Å ôïõ Í. Öèéþôéäáò áðü ôï 1998 Ýùò ôïí Éïýëéï ôïõ 2002. ¸êôïôå
õðçñåôåß ùò ÄéåõèõíôÞò Á/èìéáò Åêðáßäåõóçò ôïõ Íïìïý Öèéþôéäáò êáé äéäÜóêåé áðü ôï 2000
Ýùò óÞìåñá óôï Ô.Å.É. Ëáìßáò, Øõ÷ïëïãßá. ¸÷åé ðñáãìáôïðïéÞóåé äåêÜäåò äéáëÝîåéò, Ý÷åé
äçìïóéåýóåé Üñèñá óå åöçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ êáé Ý÷åé ðñáãìáôïðïéÞóåé áíáêïéíþóåéò óå
åðéóôçìïíéêÜ óõíÝäñéá. Åßíáé ôáêôéêü ìÝëïò ôçò ÅëëçíéêÞò Øõ÷ïëïãéêÞò Åôáéñåßáò.
Êþóôáò É. ÆÞóçò, Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò Ð.Å. - äñ. öéëïóïößáò

ÃåííÞèçêå óôç ÍåñÜéäá Åõñõôáíßáò üðïõ êáé ìåãÜëùóå
ðçãáßíïíôáò óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï ôïõ ÷ùñéïý ôïõ. Óðïýäáóå êáé
ðáñáêïëïýèçóå Áíþôáôåò ÓðïõäÝò êáé åßíáé ÄéäÜêôùñ ôçò
ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí óôï ãíùóôéêü
áíôéêåßìåíï ôçò Éóôïñßáò ôçò ÍåïåëëçíéêÞò Åêðáßäåõóçò.
Áó÷ïëåßôáé åõñýôåñá ìå ôçí éóôïñßá êáé ôçí åêðáßäåõóç êáé
ðåñéóóüôåñï ìå ôçí éäéáßôåñç ðáôñßäá ôïõ, ôçí Åõñõôáíßá. ¸÷åé
äçìïóéåýóåé êáé óõããñÜøåé áñêåôÜ Üñèñá êáé âéâëßá ðïéêßëïõ
åíäéáöÝñïíôïò. .
Åßíáé åêðáéäåõôéêüò ôçò Á/èìéáò Åêðáßäåõóçò êáé õðçñåôåß
ùò Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò óôç Öèéþôéäá.
Áöñïäßôç ÐáôñéêáñÜêïõ - Èåïäþñïõ, öéëüëïãïò

ÃåííÞèçêå êáé ìåãÜëùóå óôçí ÁèÞíá. Óðïýäáóå óôç
ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí êáé ðÞñå Ðôõ÷ßï
ÊëáóéêÞò Öéëïëïãßáò.
ÕðçñÝôçóå óôç ÌÝóç Åêðáßäåõóç åðß 30 ÷ñüíéá, áñ÷éêÜ óôçí
ÏñåóôéÜäá ¸âñïõ êáé áðü ôï1971 óôï 1ï Ëýêåéï Ëáìßáò. ÊáôÜ ôá
Ýôç 1991 - 1997 õðçñÝôçóå ìå áðüóðáóç óôï Åõñùðáúêü Ó÷ïëåßï
ôïõ Varese ôçò Éôáëßáò ùò Óýìâïõëïò Åêðáßäåõóçò.
¸÷åé åéäéêåõôåß óôçí øõ÷ïëïãßá ôùí åöÞâùí óôçí Åôáéñåßá
Øõ÷ïêïéíùíéêÞò ÁíÜëõóçò ARIELE ôïõ ÌéëÜíïõ êáé Ý÷åé
åñãáóèåß ðÜíù ó’ áõôü ôï ðñüãñáììá.
Åßíáé ìÝëïò ôçò Åôáéñåßáò Íåïåëëçíéêþí Óðïõäþí ôùí
Âñõîåëëþí.
¸÷åé åõñåßá ãëùóóïìÜèåéá óå åðßðåäï ìçôñéêÞò ãëþóóáò: ÁããëéêÜ (Cambridge
Proficiency Certificate, Michigan Proficiency Certificate), ÃáëëéêÜ (Diplôme Supérieur - Option
Interprétariat), ÉôáëéêÜ (Diploma di Lingua Italiana - Storia dell´ Arte).
Óõììåôåß÷å óå åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá óôï åîùôåñéêü äýï öïñÝò êáé ðáñáêïëïýèçóå
ôç ëåéôïõñãßá ôùí ó÷ïëåßùí ôçò Óêùôßáò êáé ôçò Éáðùíßáò.
ÄéåôÝëåóå Ðñüåäñïò ôïõ ÓõíäÝóìïõ Öéëïëüãùí ôïõ Íïìïý Öèéþôéäïò åðß ôñåéò äéåôßåò
(1987 - 1991 êáé 1998 - 2000). ÕðÞñîå ðñüåäñïò ôçò óõíôáêôéêÞò åðéôñïðÞò êáé Ý÷åé ôç ãåíéêÞ
åðéìÝëåéá ôçò ðåñéïäéêÞò Ýêäïóçò "¸êöñáóç" ôùí Öéëïëüãùí ôïõ Íïìïý Öèéþôéäïò.
Åßíáé ìÝëïò ôïõ Åîùñáúóôéêïý êáé Åêðïëéôéóôéêïý Óõëëüãïõ Ãõíáéêþí Ëáìßáò, ôïõ
Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Ñïõìåëéùôþí êáé ôïõ Ëõêåßïõ ôùí Åëëçíßäùí.
¸÷åé êáô’ åðáíÜëçøç äéïñãáíþóåé óåìéíÜñéá êáé åêäçëþóåéò, Ý÷åé êÜíåé åéóçãÞóåéò êáé
äéáëÝîåéò, áñèñïãñáöåß êáé åíáó÷ïëåßôáé ìå åñåõíçôéêÞ êáé óõããñáöéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
ÉùÜííçò Áèáí. Êáñá÷ñÞóôïò, äñ. éóôïñßáò

ÃåííÞèçêå óôç Ëáìßá ôï 1968.
Óðïýäáóå óôï ÔìÞìá Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò ôçò
ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí, áð' üðïõ
áðïöïßôçóå ôï ÓåðôÝìâñéï ôïõ 1989. Åßíáé êÜôï÷ïò ìåôáðôõ÷éáêïý
äéðëþìáôïò áðü ôï ßäéï ôìÞìá, ìå åéäßêåõóç óôçí Éóôïñßá ôçò
Íåüôåñçò êáé Óýã÷ñïíçò ÅëëÜäáò (1993) êáé äéäáêôïñéêïý
äéðëþìáôïò áðü ôï ðáíåðéóôÞìéï ôçò ÂéÝííçò, ìå åéäßêåõóç óôçí
Éóôïñßá ôçò Íåüôåñçò êáé Óýã÷ñïíçò ÅëëÜäáò êáé óôçí ÊïéíùíéêÞ
Éóôïñßá (1998). Áðü ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 2000 åñãÜæåôáé ùò
åñåõíçôÞò óôï ºäñõìá Ìåßæïíïò Åëëçíéóìïý (É.Ì.Å.). ¸÷åé
áó÷ïëçèåß ìå ôç ìåëÝôç ôùí êïéíïôÞôùí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò
ÏèùìáíéêÞò êõñéáñ÷ßáò, ìå ôç ìåëÝôç ôçò ïéêïãÝíåéáò, ôçò
äéáäéêáóßáò äçìéïõñãßáò ðïëéôéóìéêÞò ïñïëïãßáò óôá ðëáßóéá ôïõ íåïóýóôáôïõ åëëçíéêïý
êñÜôïõò ôïõ 19ïõ áéþíá, ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôÝëïò ìå ôçí éóôïñßá ôçò åêðáßäåõóçò óôïí 20ü
áéþíá.
ÁëåîÜíäñá Èåïö. Êïõëôïýêç, èåïëüãïò

ÃåííÞèçêå ôï 1964 óôç Ëáìßá.
ÓÐÏÕÄÅÓ:
1. Master Èåïëïãßáò óôçí "Éóôïñßá ôçò Åêêëçóßáò ôçò ÅëëÜäïò"
ìå èÝìá "Ç ÅîÝëéîç ôçò Ìçôñïðüëåùò Öèéþôéäïò ôá Ýôç 1821 -
1922". ÁèÞíá 2001.
2. Ðôõ÷éïý÷ïò Èåïëïãßáò ôïõ ôìÞìáôïò Èåïëïãßáò, ôçò
ÈåïëïãéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Åèíéêïý Êáðïäéóôñéáêïý Ðáíåðéóôçìßïõ
Áèçíþí. ÁèÞíá 1989.
ÓÅÌÉÍÁÑÉÁ:
1. Ðáñáêïëïýèçóå ôï óåìéíÜñéï "ÄéáôÞñçóç åèíéêÞò êáé
ðïëéôéóôéêÞò ôáõôüôçôáò" äéÜñêåéáò 300 ùñþí, ôïõ Ê.Ó.Å. ôïõ
Å.Ì.Ð. ÁèÞíá 1996.
2. Ðáñáêïëïýèçóå ôï óåìéíÜñéï "Ïé âáóéêÝò áñ÷Ýò, ïé Ýííïéåò, ç äïìÞ êáé ï ñüëïò ôçò
áóöáëéóôéêÞò âéïìç÷áíßáò" äéÜñêåéáò 306 ùñþí, ôïõ Ê.Å.Ê. SYNERGY. ÁèÞíá 1999.
ÎÅÍÅÓ ÃËÙÓÓÅÓ: ÁããëéêÜ, ðïëý êáëÜ
ÅÐÁÃÃÅËÌÁÔÉÊÇ ÅÌÐÅÉÑÉÁ: Éäéáßôåñá ìáèÞìáôá óôá Áñ÷áßá êáé óôçí Éóôïñßá.
Ãåþñãéïò Ê. ËÝëçò, óõããñáöÝáò - éóôïñéïäßöçò

ÃåííÞèçêå óôçí ÊáóôáíéÜ ÕðÜôçò ôï 1930. Ðåñáôþíïíôáò ôç
âáóéêÞ åêðáßäåõóç óõíÝ÷éóå óôï ÃõìíÜóéï Ëáìßáò, áðü ôï ïðïßï
áðïöïßôçóå ôï 1950.
ÌåôÜ ôçí åêðëÞñùóç ôùí óôñáôéùôéêþí õðï÷ñåþóåùí
ðñïóëÞöèçêå, ùò õðÜëëçëïò óôéò áóôéêÝò óõãêïéíùíßåò Áèçíþí
êáé Ðåéñáéþò áð’ üðïõ êáé óõíôáîéïäïôÞèçêå ôï 1990.
Íåüôáôïò áíáìß÷èçêå Ýíôïíá óôá ðïëéôéóôéêÜ äñþìåíá ôçò
Ñïýìåëçò êáé áðü ôç èÝóç ôïõ Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá ôçò
Ïìïóðïíäßáò Ñïõìåëéùôþí ÅëëÜäïò, ôïõ Óõëëüãïõ Öèéùôþí,
ÐñïÝäñïõ ôïõ Óõëëüãïõ Êáóôáíéùôþí, ôçò Åíþóåùò
Ñïõìåëéùôþí ×áúäáñßïõ êáé Üëëùí êïéíùíéêþí öïñÝùí, áíÝðôõîå
áîéüëïãç êïéíùíéêÞ, öéëáíèñùðéêÞ êáé ðïëéôéóôéêÞ
äñáóôçñéüôçôá.
Åßíáé ìÝëïò ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Ñïõìåëéùôþí, ôçò Åôáéñåßáò Óôåñåïåëëáäéêþí
Ìåëåôþí, ôïõ Ïìßëïõ Öèéùôþí Ëïãïôå÷íþí êáé ÓõããñáöÝùí, ôçò ÅõñùðáúêÞò ÐïëéôéóôéêÞò
Åôáéñåßáò êáé Üëëùí ðïëéôéóôéêþí êáé êïéíùíéêþí öïñÝùí.
¸÷åé äçìïóéåýóåé ðÜíù áðü 350 Üñèñá, ìåëÝôåò êáé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò óå ðåñéïäéêÜ êé
åöçìåñßäåò ôçò Ñïýìåëçò ("ÓôåñåÜ ÅëëÜäá", "ÖèéùôéêÜ ×ñïíéêÜ", "×ñïíéêÜ Ëïêñßäáò",
"×ñïíéêÜ Äïìïêïý", "ÕðÜôç", "Íå÷ùñßôéêá", "ÖùíÞ ôçò ÊáóôáíéÜò", "Ñïõìåëéþôéêá",
"Öèéùôéäïöùêßäá", "ÍÝá ôçò Ñïýìåëçò", "Ëáìéáêüò ôýðïò", "Åèíéêüò Áãþí" ê.ë.ð.). ¸÷åé
êõêëïöïñÞóåé Ýîé âéâëßá êáé åßíáé éäéïêôÞôçò - åêäüôçò ôùí ðåñéïäéêþí "É×ÍÇËÁÔÇÓ" êáé
"ÅÍÄÇÌÏÓ".
ÉùÜííçò Åõáãã. ÌáêñÞò, äÜóêáëïò - ô. Ó÷ïë. Óýìâïõëïò Ð.Å.

ÃåííÞèçêå óôï Óôáõñü ôï 1939.
Áðïöïßôçóå áðü ôçí ÐáéäáãùãéêÞ Ëáìßáò ôï 1959.
Ðáñáêïëïýèçóå ìáèÞìáôá äéåôïýò ìåôåêðáéäåýóåùò óôï
ÌáñÜóëåéï Äéäáóêáëåßï ÄçìïôéêÞò Åêðáéäåýóåùò êáé óôï
ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Öñáãêöïýñôçò ôçò ÄõôéêÞò Ãåñìáíßáò.
ÕðçñÝôçóå ùò äÜóêáëïò óå ó÷ïëåßá ôçò Åõñõôáíßáò, Âïéùôßáò,
Öèéþôéäáò êáé ÄõôéêÞò Ãåñìáíßáò êáé åðß 9 ÷ñüíéá ùò Ó÷ïëéêüò
Óýìâïõëïò ÐñùôïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò óôçí 1ç ðåñéöÝñåéá
Öèéþôéäáò.
¸÷åé äçìïóéåýóåé Üñèñá êáé ìåëÝôåò óå ðåñéïäéêÜ êáé
åöçìåñßäåò êáé åßíáé óõããñáöÝáò ôïõ âéâëßïõ "ÓÔÁÕÑÏÓ
(ÌÐÅÊÇ) ÖÈÉÙÔÉÄÁÓ - Ç ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ"
Åßíáé ìÝëïò ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý, õðåýèõíïò óýíôáîçò ôïõ
ðåñéïäéêïý "ÓÔÁÕÑÏ - ÄÑÏÌÉ".
ÂáñâÜñá Äçì. ÍÜôóéïõ

Åßíáé öéëüëïãïò, ðôõ÷éïý÷ïò ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ
Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò.
ÄéáìÝíåé óôç Ëáìßá, üðïõ êáé åñãÜæåôáé.
Áó÷ïëåßôáé óõóôçìáôéêÜ ìå ôçí ôïðéêÞ Éóôïñßá, Ý÷åé ðÜñåé
Master áð' ôç Ó÷ïëÞ, áð' üðïõ áðåöïßôçóå êáé óôçí ßäéá Ó÷ïëÞ
åêðïíåß ÄéäáêôïñéêÞ ÄéáôñéâÞ ìå èÝìá, ðïõ áíáöÝñåôáé óôï
Öèéùôéêü ÉÈ´ áéþíá.
Ìáñßá - ÖùôåéíÞ Ðáðáêùíóôáíôßíïõ, áñ÷áéïëüãïò -

áíáðëçñþôñéá äéåõèõíôïý
ÉÄ´ Åöïñåßáò Ðñïúóôïñéêþí êáé Êëáóéêþí Áñ÷áéïôÞôùí
ÃåííÞèçêå êáé ìåãÜëùóå óôç Ëáìßá. Åßíáé Ýããáìç êáé ìçôÝñá
äýï ðáéäéþí.
Ðôõ÷éïý÷ïò ôïõ ôìÞìáôïò Áñ÷áéïëïãßáò êáé Éóôïñßáò ôçò
ÔÝ÷íçò ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Á.Ð.È., äéðëùìáôïý÷ïò ôçò
ÁíùôÝñáò Ó÷ïëÞò Îåíáãþí êáé õðïøÞöéá äéäÜêôùñ ôïõ ôìÞìáôïò
Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí.
ÅðéóôçìïíéêÞ Ýñåõíá óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ Åäéìâïýñãïõ ùò
õðüôñïöïò ôçò ÁããëéêÞò Áñ÷áéïëïãéêÞò Ó÷ïëÞò. Åðéìüñöùóç óå
óåìéíÜñéá óå èÝìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôï áñ÷áéïëïãéêü áíôéêåßìåíï êáé
ôç Äçìüóéá Äéïßêçóç.
ÎÝíåò Ãëþóóåò: ÁããëéêÜ - ÃáëëéêÜ - ÉôáëéêÜ.
¸÷åé äéåõèýíåé ðïëõÜñéèìåò áíáóêáöÝò óå ïëüêëçñï ôï íïìü Öèéþôéäïò êáé Ý÷åé
áó÷ïëçèåß ìå ôç ìåëÝôç êáé ôç äçìïóßåõóç ôïõ õëéêïý ôïõò. Óõììåôåß÷å óôç äéïñãÜíùóç ôçò
ìüíéìçò Ýêèåóçò áñ÷áéïëïãéêþí åõñçìÜôùí óôï Áñ÷áéïëïãéêü Ìïõóåßï Ëáìßáò êáé óôç
äéïñãÜíùóç ôñéþí åðéóôçìïíéêþí óõìðïóßùí.
¸÷åé ëÜâåé ùò åéóçãÞôñéá óå ðïëëÜ åðéóôçìïíéêÜ óõíÝäñéá êáé óôñïããõëÝò ôñÜðåæåò óôçí
ÅëëÜäá êáé óôï åîùôåñéêü, Ý÷åé äéäÜîåé óå åêðáéäåõôéêÜ óåìéíÜñéá, Ý÷åé åêðïíÞóåé
åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá, Ý÷åé ïñãáíþóåé öùôïãñáöéêÝò åêèÝóåéò áñ÷áéïëïãéêþí
åõñçìÜôùí êáé Ý÷åé äþóåé äéáëÝîåéò ãéá ôá áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá ôçò ðåñéöåñåßáò ôçò.
Ôï óõããñáöéêü ôçò Ýñãï (áñ÷áéïëïãéêüò ïäçãüò, åíçìåñùôéêÜ öõëëÜäéá, Üñèñá óå
åðéóôçìïíéêÜ ðåñéïäéêÜ, óõììåôï÷Ýò óå ôüìïõò ðñáêôéêþí óõíåäñßùí, óå ëåõêþìáôá,
ôéìçôéêïýò ôüìïõò ê.Ü.) ó÷åôßæåôáé êõñßùò ìå ôç ìåëÝôç ôçò ìíçìåéáêÞò ôïðïãñáößáò êáé ôçò
åëëçíéóôéêÞò êåñáìéêÞò äéáöüñùí áíáóêáììÝíùí èÝóåùí ôçò êåíôñéêÞò Öèéþôéäïò, ôçí
éóôïñéêÞ êáé áñ÷áéïëïãéêÞ åðéóêüðçóç ôçò êïéëÜäáò ôïõ Óðåñ÷åéïý êáé ôç ìåëÝôç ôçò êõêëéêÞò
ôáöéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò ôçò åðï÷Þò ôïõ ×áëêïý, ìå åðßêåíôñï ôç óõóôçìáôéêÞ áíáóêáöÞ ôùí
íåêñïôáöåßùí ôçò áñ÷áßáò Áíôñþíáò óôï Öáíü Ãëýöáò.
ÔñéáíôÜöõëëïò Ä. Ðáðáíáãéþôïõ, öéëüëïãïò - óõããñáöÝáò -

ðñþçí ÄéåõèõíôÞò ôçò ÐáéäáãùãéêÞò Áêáäçìßáò Ëáìßáò êáé
åéäéêüò ÐÜñåäñïò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ å.ô.
ÃåííÞèçêå (1931) óôçí ¢ãíáíôç Ëïêñßäáò, üðïõ ôåëåßùóå ôï
äçìïôéêü ó÷ïëåßï. Áðïöïßôçóå (1950) áðü ôï ÃõìíÜóéï
ÁôáëÜíôçò. ÁðÝêôçóå ðôõ÷ßï (1952) ôçò ÐáéäáãùãéêÞò Áêáäçìßáò
Ëáìßáò, ðôõ÷ßï (1958) ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ
Áèçíþí (ÔìÞìáôïò Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò), ðôõ÷ßï (1977) ôçò
ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí (ÔìÞìáôïò
Öéëïóïößáò). ÕðçñÝôçóå ùò äÜóêáëïò (1957-1960) óôç ÄçìïôéêÞ
Åêðáßäåõóç, ùò öéëüëïãïò êáèçãçôÞò (1961-1973) óôç ÌÝóç
Åêðáßäåõóç. Äßäáîå ðáñÜëëçëá, ìå áíÜèåóç, óôçí ÐáéäáãùãéêÞ
Áêáäçìßá Ëáìßáò (1966 - 1973). ÕðçñÝôçóå ùò ìüíéìïò êáèçãçôÞò
Öéëïëïãßáò (1973-1991) êáé ùò äéåõèõíôÞò (1983-1991) óôçí
ÐáéäáãùãéêÞò Áêáäçìßá Ëáìßáò. Äßäáîå åðßóçò (1987-1992) óôç Ó÷ïëÞ Åðéìüñöùóçò
Ëåéôïõñãþí ÄçìïôéêÞò Åêðáéäåýóåùò (Ó.Å.Ë.Ä.Å.) Ëáìßáò êáé óôï ÌáñÜóëåéï Äéäáóêáëåßï
ÄçìïôéêÞò Åêðáéäåýóåùò Áèçíþí (1992-93), áðü ôï ïðïßï êáé óõíôáîéïäïôÞèçêå ùò åéäéêüò
ðÜñåäñïò öéëïëüãùí ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ. ¸ëÜâå ìÝñïò óôï ðáéäáãùãéêü óõíÝäñéï
Ðáéäáãùãéêþí Áêáäçìéþí, ðïõ ïñãÜíùóå (1979) ç ÐáéäáãùãéêÞ Áêáäçìßá Êýðñïõ óôç
Ëåõêùóßá, êáèþò êáé óå Üëëá åêðáéäåõôéêÜ êáé åðéóôçìïíéêÜ óõíÝäñéá. ÓõíÝãñáøå âéâëßá êáé
äçìïóßåõóå óå äéÜöïñá ðåñéïäéêÜ êáé åöçìåñßäåò ðïëëÜ Üñèñá êáé ìåëÝôåò. Ðñáãìáôïðïßçóå
ðïëëÝò äéáëÝîåéò êáé ùò äÜóêáëïò-öéëüëïãïò êáé ùò êáèçãçôÞò ÌÝóçò Åêðáßäåõóçò êáé ùò
êáèçãçôÞò êáé äéåõèõíôÞò ôçò ÐáéäáãùãéêÞò Áêáäçìßáò Ëáìßáò. ÄéåôÝëåóå Ýêôáêôïò
åðéìåëçôÞò áñ÷áéïôÞôùí Öèéþôéäïò (1966-1971 êáé 1974 ê.å.) êáé áãùíßóôçêå êáé ãéá ôç
äéÜóùóç ôùí áñ÷áéïôÞôùí (óùóôéêÝò êáé Üëëåò áíáóêáöÝò) êáé ãéá ôïí åìðëïõôéóìü ôçò
Áñ÷áéïëïãéêÞò ÓõëëïãÞò êáé ãéá ôçí ßäñõóç ôïõ Áñ÷áéïëïãéêïý Ìïõóåßïõ Ëáìßáò.
ÅéóçãÞèçêå, ùò åðéìåëçôÞò áñ÷áéïôÞôùí, ôçí ßäñõóç ôïõ Ôïðéêïý Éóôïñéêïý Áñ÷åßïõ Ëáìßáò
(1968), ôï ïðïßï éäñýèçêå (1973) êáé ëåéôïõñãåß Þäç. ÐñùôïóôÜôçóå óôçí ßäñõóç ìïñöùôéêþí
êáé åðéóôçìïíéêþí óõëëüãùí, ôùí ïðïßùí õðÞñîå ðñüåäñïò Þ ìÝëïò ôùí äéïéêçôéêþí
óõìâïõëßùí (ÓôÝãçò Ëïêñéêþí Ìåëåôþí, Åôáéñåßáò Öèéùôéêþí Óðïõäþí, Óõëëüãïõ
Áñ÷áéïößëùí Öèéþôéäáò, Åíþóåùò Ëåéôïõñãþí ÌÝóçò Åêðáßäåõóçò, ¼ìéëïò Öèéùôþí
Ëïãïôå÷íþí & ÓõããñáöÝùí Öèéþôéäáò ê.Ü.) Åßíáé åôáßñïò ôçò ÅëëçíéêÞò ËáïãñáöéêÞò
Åôáéñåßáò êáé áó÷ïëåßôáé óÞìåñá ìå ôçí äéïßêçóç ôçò Äçìüóéáò ÊåíôñéêÞò ÂéâëéïèÞêçò
Ëáìßáò (1994 ê.å.), ôçò ïðïßáò åßíáé ìåôáêëçôüò ðñüåäñïò, åíþ ðáñÜëëçëá áñèñïãñáöåß óôïí
ôïðéêü Ôýðï (çìåñÞóéï êáé ðåñéïäéêü) êáé äéäÜóêåé, êáôÜ äéáóôÞìáôá, óôï Ðåñéöåñåéáêü
Åðéìïñöùôéêü ÊÝíôñï (Ð.Å.Ê.) Ëáìßáò.
Ãåþñãéïò ×. Óïýëéïò, êáèçãçôÞò Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ

Èåóóáëïíßêçò
ÃåííÞèçêå ôï 1944. ÌåãÜëùóå óôçí ÏìâñéáêÞ, üðïõ ôåëåßùóå
ôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï. Áðïöïßôçóå áðü ôï 6ôÜîéï ÃõìíÜóéï
Äïìïêïý.
Óðïýäáóå óôï ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò (Öõóéêï-
ìáèçìáôéêÞ Ó÷ïëÞ). Åßíáé êÜôï÷ïò Äéðëþìáôïò Ðñïêå÷ùñçìÝíùí
Ìåôáðôõ÷éáêþí Óðïõäþí ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôïõ ÌïìðåëéÝ
Ãáëëßáò, ÄéäÜêôùñ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ôçò Èåóóáëïíßêçò êáé ôïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ ôïõ ÌïìðåëéÝ. ÄéåôÝëåóå Âïçèüò, ÅðéìåëçôÞò,
ËÝêôïñáò, Åðéê. ÊáèçãçôÞò, Áíáðë. ÊáèçãçôÞò êáé áðü ôï 1990
ÊáèçãçôÞò óôï ÔìÞìá Ãåùëïãßáò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ
Èåóóáëïíßêçò. Åßíáé ÄéåõèõíôÞò óôï ÅñãáóôÞñéï Ôå÷íéêÞò
Ãåùëïãßáò êáé Õäñïãåùëïãßáò. ÄéåôÝëåóå ÄéåõèõíôÞò ÔïìÝá, ÁíáðëçñùôÞò Ðñüåäñïò êáé
Ðñüåäñïò ôïõ ÔìÞìáôïò Ãåùëïãßáò êáé Óõãêëçôéêüò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò.
¸÷åé ðåñéóóüôåñåò áðü 70 ðñùôüôõðåò åðéóôçìïíéêÝò äçìïóéåýóåéò óå ðåñéïäéêÜ êáé óå
ðñáêôéêÜ Åðéóôçìïíéêþí Óõíåäñßùí. ¸÷åé åêðáéäåõôéêÞ êáé åñåõíçôéêÞ Óõíåñãáóßá ìå
ÅõñùðáúêÜ ÐáíåðéóôÞìéá. ¸÷åé ìåëåôÞóåé ôïõò õäÜôéíïõò ðüñïõò óå ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò êáé óå
ìåëÝôåò ôïõ Ý÷ïõí óôçñé÷èåß Ýñãá ðïëëþí äéóåêáôïììõñßùí äñá÷ìþí (éäßùò öñÜãìáôá).
ÕðÞñîå åìðåéñïãíþìùí ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò ãéá ôçí ÅêôñïðÞ ôïõ Á÷åëþïõ. Åßíáé
ðñüåäñïò ôçò ÅëëçíéêÞò ÅðéôñïðÞò Õäñïãåùëïãßáò. Ùò åðéêåöáëÞò ïìÜäáò ðáíåðéóôçìéáêþí
ðïõ ïñßóèçêå áðü ôç Íïìáñ÷ßá Öèéþôéäáò êáé ôï ÄÞìï ËáìéÝùí, åôïßìáóå ðñüôáóç ãéá ôçí
ßäñõóç Ðáíåðéóôçìßïõ óôç Ëáìßá, ôçí ïðïßá ðáñïõóßáóå åðßóçìá åíþðéïí Áñ÷þí êáé ÖïñÝùí
ôïõ Íïìïý. Ãéá ôï èÝìá áõôü Ýêáíå ðáñáóôÜóåéò, åíÝñãåéåò êáé äçìïóéåýóåéò óå åöçìåñßäåò.
Ùò åðéêåöáëÞò åðéóôçìüíùí åêðüíçóå ðñüãñáììá áíÜðôõîçò ôïõ Íïìïý Öèéþôéäáò ðïõ
ðáñïõóéÜóôçêå äçìüóéá åíþðéùí Áñ÷þí êáé ÖïñÝùí ôïõ Íïìïý. ÕðÞñîå ãéá åðôÜ Ýôç
Ðñüåäñïò ôçò Åôáéñåßáò Öèéùôþí Åðéóôçìüíùí Ìáêåäïíßáò - ÈñÜêçò. ÓõíåñãÜóôçêå ìå
ÄçìÜñ÷ïõò ôïõ Íïìïý ìáò ãéá èÝìáôá õäÜôéíùí ðüñùí êáé ðåñéâÜëëïíôïò.
¸÷åé ãñÜøåé ôï âéâëßï, "ÖÈÉÙÔÉÄÁ 2000", ðïõ êõêëïöüñçóå åõñýôáôá óôï Íïìü.
Ðáñáêïëïõèåß êáé âïçèÜ ãéá ôá èÝìáôá Öèéþôéäáò, üðùò êáé áôïìéêÜ èÝìáôá ôùí êáôïßêùí
ôçò êáé Ý÷åé ìéëÞóåé óå Ñáäéïôçëåðôéêïýò Óôáèìïýò ôçò êáé óå ðïëëÝò åêäçëþóåéò.
Âáóßëçò Ê. Óðáíüò, äñ. éóôïñßáò

ÃåííÞèçêå óôç ËÜñéóá ôï 1970. Óðïýäáóå Éóôïñßá êáé
Áñ÷áéïëïãßá óôçí ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Á.Ð.È. Åêåß Ýêáíå êáé
ôéò ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò ôïõ (Ìåôáðôõ÷éáêü Äßðëùìá
Åéäßêåõóçò óôçí ÂõæáíôéíÞ Éóôïñßá êáé Äéäáêôïñéêü Äßðëùìá
óôçí Íåþôåñç Éóôïñßá). Åßíáé äéåõèõíôÞò ôçò åîáìçíéáßáò Ýêäïóçò
éóôïñéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ "ÈÅÓÓÁËÉÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ", ðïõ
åêäßäåôáé óôçí ËÜñéóá êáé áñéèìåß 42 ôüìïõò. Åßíáé ìÝëïò
åðéóôçìïíéêþí óùìáôåßùí, ðïõ ðñïÜãïõí ôçí Ýñåõíá ôçò ôïðéêÞò
èåóóáëéêÞò éóôïñßáò, áí êáé ôá åíäéáöÝñïíôÜ ôïõ åðåêôåßíïíôáé
åíßïôå êáé óôïõò ãåéôïíéêïýò ÷þñïõò ôçò Öèéþôéäáò êáé ôçò
ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò. ¸÷åé äçìïóéåýóåé, áõôïôåëþò Þ óå
åðéóôçìïíéêÜ ðåñéïäéêÜ, 29 ìåëÝôåò, åíþ Ý÷åé ëÜâåé ìÝñïò óå 10
óõíÝäñéá, äçìïóéåýïíôáò Þ Ý÷ïíôáò áðïóôåßëåé ãéá äçìïóßåõóç éóÜñéèìåò ìåëÝôåò. Ïìéëåß ôçí
ÉóðáíéêÞ êáé ôçí ÃáëëéêÞ.
Êþóôáò Óðáíüò, óõíô/÷ïò åêðáéäåõôéêüò - éóôïñéêüò - åêäüôçò

ôïõ ðåñéïäéêïý «Èåóóáëéêü Çìåñïëüãéï»
ÃåííÞèçêå ôï 1943. Åßíáé óõíôáîéïý÷ïò åêðáéäåõôéêüò êáé æåé
óôç ËÜñéóá. Áðü ôï 1968 áó÷ïëåßôáé ìå ôçí éóôïñßá ôçò
Èåóóáëßáò, åñåõíþíôáò óå ðïéêßëá áñ÷åßá. Ìå âÜóç ôéò ÝñåõíÝò
ôïõ áõôÝò Ý÷åé åêäþóåé áõôïôåëþò Þ ùò áíÜôõðá 72 Ýñãá ôïõ êáé
Ý÷åé äçìïóéåýóåé 216 ìåëÝôåò êáé Üñèñá óå ðåñéïäéêÜ êáé
åöçìåñßäåò. ¸÷åé ðÜñåé ìÝñïò óå 72 óõíÝäñéá Éóôïñßáò ìå
éóÜñéèìåò áíáêïéíþóåéò.
Áðü ôï 1980 åêäßäåé óôç ËÜñéóá ôï éóôïñéêü ðåñéïäéêü
"Èåóóáëéêü Çìåñïëüãéï" ìå 42 ôüìïõò, ìÝ÷ñé ôþñá, óôï ïðïßï
åêäßäåé êõñßùò ìïíáóôçñéáêïýò êþäéêåò (ðñïèÝóåéò, êáôÜóôé÷á)
áíé÷íåýïíôáò ôçí áñ÷áéüôçôá ôùí ïéêéóìþí ôçò Èåóóáëßáò,
êõñßùò, áëëÜ êáé ôçò Öèéþôéäáò, Çðåßñïõ êáé Äõô. Ìáêåäïíßáò. Ãéá ôçí ðïëõåôÞ åíáó÷üëçóÞ
ôïõ ìå ôçí ÈåóóáëéêÞ Éóôïñßá êáé ôçí Ýêäïóç ôïõ "Èåóóáëéêïý Çìåñïëïãßïõ" ôïí âñÜâåõóå ç
Áêáäçìßá Áèçíþí (27-12-2000).
Ãåþñãéïò Ð. Óôáõñüðïõëïò, äÜóêáëïò - éóôïñéïäßöçò

ÃåííÞèçêå óôç Ëáìßá üðïõ êáé õðçñåôåß ùò äÜóêáëïò.
Áó÷ïëåßôáé ìå ôçí Ýñåõíá ôïõ ðáñåëèüíôïò ôçò ãåíÝôåéñÜò ôïõ.
Ôá èÝìáôÜ ôïõ áöïñïýí êõñßùò ôçí åêðáßäåõóç, ôç ìïõóéêÞ êáé ôï
èÝáôñï óôç Ëáìßá ôçò ìåôåðáíáóôáôéêÞò ðåñéüäïõ. ¸÷åé
äçìïóéåýóåé óåéñÜ Üñèñùí óå ôïðéêÜ ðåñéïäéêÜ êáé åöçìåñßäåò
êáé Ý÷åé ëÜâåé ìÝñïò óå óõíÝäñéá ìå äçìïóéåýìáôá êáé
áíáêïéíþóåéò ðïõ áöïñïýí èÝìáôá ðáéäáãùãéêÞò êáé ôïðéêÞò
éóôïñßáò.
ÂáóéëéêÞ Åììáí. ÓõèéáêÜêç - ÊñéôóéìÜëëç, áñ÷áéïëüãïò, 7ç

Åöïñåßá Âõæáíôéíþí Áñ÷áéïôÞôùí
ÃåííÞèçêå óôï ÇñÜêëåéï ôçò ÊñÞôçò êáé öïßôçóå óôï ÔìÞìá
Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò ôïõ Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò (ÑÝèõìíï). Ôï
1996 Ýëáâå ôï "Äßðëùìá Ìåôáðôõ÷éáêþí Óðïõäþí" ôïõ êëÜäïõ
ÂõæáíôéíÞò Áñ÷áéïëïãßáò ôïõ ÔìÞìáôïò Éóôïñßáò êáé
Áñ÷áéïëïãßáò ôïõ Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò.
Åßíáé õðïøÞöéá äéäÜêôùñ ôïõ ßäéïõ ÔìÞìáôïò ìå áíôéêåßìåíï
Ýñåõíáò ôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ãëõðôéêÞ ôçò Èåóóáëßáò êáé ôçò
Öèéþôéäáò êáôÜ ôïõò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêïýò êáé ðñþéìïõò
ìåóáéùíéêïýò ÷ñüíïõò.
ÊáôÜ ôá Ýôç 1992 êáé 1993 åñãÜóôçêå ùò åðß óõìâÜóåé
áñ÷áéïëüãïò óôçí 13ç Åöïñåßá Âõæáíôéíþí Áñ÷áéïôÞôùí ÊñÞôçò,
ðñáãìáôïðïéþíôáò áíáóêáöéêÝò Ýñåõíåò óôçí ðüëç ôïõ Çñáêëåßïõ êáé ËéìÝíá ×åñóïíÞóïõ.
Áðü ôï 1994 õðçñåôåß ùò ìüíéìç õðÜëëçëïò ôïõ Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïý êáé áðü ôï 1995
êáôÝ÷ù ïñãáíéêÞ èÝóç óôçí 7ç Åöïñåßá Âõæáíôéíþí Áñ÷áéïôÞôùí ËÜñéóáò, áó÷ïëïýìåíç
êõñßùò ìå èÝìáôá ôùí íïìþí Ëáñßóçò êáé Öèéþôéäïò. Óôï äéÜóôçìá áõôü, ìåôáîý Üëëùí,
ðñáãìáôïðïßçóå óùóôéêÝò áíáóêáöéêÝò Ýñåõíåò óôçí ðüëç êáé ôï íïìü Ëáñßóçò êáèþò êáé óôï
íïìü Öèéþôéäïò, ìå óçìáíôéêüôåñç ôçí áíáóêáöéêÞ Ýñåõíá óôïí ðåñéâÜëëïíôá ÷þñï ôçò
âáóéëéêÞò Äáöíïõóßùí Ëïêñþí óôçí Áñêßôóá Öèéþôéäïò. Áðü ôï 1998 áó÷ïëåßôáé ìå èÝìáôá
ðïõ áöïñïýí óôç óýóôáóç ôïõ Âõæáíôéíïý Ìïõóåßïõ Öèéþôéäïò óôçí ÕðÜôç.
ÌÜíèïò Ê. ×ñéóôïöüñïõ, ãåùðüíïò

ÃåííÞèçêå óôçí ÁôáëÜíôç Ëïêñßäáò ôï 1921. Áðïöïßôçóå áðü
ôï ÃõìíÜóéï ÁôáëÜíôçò ôï 1938. Óðïýäáóå Ãåùðïíßá óôç
ÃåùðïíéêÞ êáé ÄáóïëïãéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Áñéóôïôåëåßïõ
Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò. ÊáôÜ ôçí êáôï÷Þ ßäñõóå ìå
óõìðáôñéþôåò ôïõ ôïí "ÁôáëÜíôåéï Ëåõêü Óôáõñü". ÁìÝóùò ìåôÜ
ôçí áðåëåõèÝñùóç ßäñõóå ïìÜäá ðñïóêüðùí, ôçò ïðïßáò
äéåôÝëåóå áñ÷çãüò. Óôñáôåýôçêå êáé áðïöïßôçóå áñ÷çãüò áðü ôç
Ó÷ïëÞ ÅöÝäñùí Áîéùìáôéêþí ÄéáâéâÜóåùí.
Äéïñßóôçêå ãåùðüíïò óôï Õðïõñãåßï Ãåùñãßáò êáé õðçñÝôçóå
óôéò ãåùñãéêÝò õðçñåóßåò Öèéþôéäáò, Ëáñßóçò, Âïéùôßáò, Á÷áÀáò,
ÐåëïðïííÞóïõ - Äõô. ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò êáé íÞóùí.
ÔÝëïò, ÁíáðëçñùôÞò Ãåíéêüò ÄéåõèõíôÞò óôçí êåíôñéêÞ
õðçñåóßá ôïõ Õðïõñãåßïõ Ãåùñãßáò. ÄéåôÝëåóå ìÝëïò ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ïñãáíéóìïý ÊùðáÀäáò, ôïõ
Áõôüíïìïõ Óôáöéäéêïý Ïñãáíéóìïý (Á.Ó.Ï.), ðñüåäñïò ôïõ Ä.Ó. ôçò ÊåíôñéêÞò Ëá÷áíáãïñÜò
Ðáôñþí, áíôéðñüåäñïò ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ïñãáíéóìïý ÂÜìâáêïò êáé áíáðëçñùìáôéêü ìÝëïò ôïõ
Ä.Ó. ôïõ Ï.Ã.Á.. Ôï 1966 áíÝëáâå õðåýèõíá ôçí ïñãÜíùóç êáé õðÞñîå ç øõ÷Þ ôçò 1çò
ÐáíåëëÞíéáò ¸êèåóçò Ëáìßáò. ÐáñáéôÞèçêå ôï 1981.
Ùò óõíôáîéïý÷ïò áó÷ïëÞèçêå ìå ôç æùãñáöéêÞ êáé áðü ôï 1981 áó÷ïëåßôáé óõíå÷þò ìå ôçí
Éóôïñßá êáé Ëáïãñáößá ôçò Ëïêñßäáò êáé ôçò ÁôáëÜíôçò. Ìå óõìðáôñéþôåò ôïõ ßäñõóå ôï 1981
ôçí Åôáéñåßá Éóôïñéêþí êáé Ëáïãñáöéêþí Åñåõíþí ÁôáëÜíôçò (Å.É.Ë.Å.Á.) êáé ôï 1995 ßäñõóå
óôçí Å.É.Ë.Å.Á. ôï åôÞóéï ðåñéïäéêü "ËïêñéêÜ ×ñïíéêÜ". ¸÷åé äçìïóéåýóåé ìåôáîý Üëëùí:
Ç Ïðïõíôßá Ëïêñßäá êáé ç ÁôáëÜíôç. Ôüìïé 3. 1191, 1993 êáé 1994.
Ç åãêáôÜóôáóç ôùí Ìáêåäüíùí áãùíéóôþí ôïõ 1821 óôç ÍÝá ÐÝëëç ÁôáëÜíôçò, 1994
Ï Âáñüíïò Ê.Ä. ÌðÝëëéïò Þ ÂÝëëéïò, 1994
×áóÜí ÁãÜò Êïýñôáëçò. Áôáëáíôéíüò Ïèùìáíüò ãéáôñüò ôï 1821, 1998
Ï Åðßóêïðïò Ôáëáíôßïõ Íåüöõôïò, 2000
Ï âßïò ôùí Áãßùí Áíáñãýñùí - Ôï ÌïíáóôÞñé óôçí ÁôáëÜíôç êáé ç áíáóýóôáóÞ ôïõ, 2001.
ÐáñáôçñÞóåéò - ðñïôÜóåéò
ãéá ôçí ðëçñÝóôåñç äéïñãÜíùóç ôïõ óõíåäñßïõ.
ÌÜíèïò Ê. ×ñéóôïöüñïõ ÁèÞíá, 5 Äåêåìâñßïõ 2001

Ãåùðüíïò
Áñ÷éìÞäïõò 2, 11635 - ÁèÞíá
Ðñïò ôï
Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý
35100 Óôáõñüò Ëáìßáò
Êýñéïé,
áðáíôþ óôçí áðü 15 Íïåìâñßïõ 2001 åðéóôïëÞ óáò.
Ôï 1ï ÓõíÝäñéï ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò ó÷åäéÜóôçêå, ïñãáíþèçêå êáé ðñïåôïéìÜóôçêå ìå
ìåèïäéêüôçôá êáé ðïëý ìåãÜëï æÞëï þóôå íá ëåéôïõñãÞóåé Üøïãá.
Ãéá ôçí áêüìç êáëýôåñç äéïñãÜíùóÞ ôïõ óôï ìÝëëïí èÝôù óôçí êñßóç óáò ìåñéêÝò óêÝøåéò
- ðñïôÜóåéò :
1. Ç ÖèéùôéêÞ éóôïñßá åíäéáöÝñåé êáé åëêýåé ôï óýíïëï ôùí êáôïßêùí ôïõ Íïìïý
Öèéþôéäáò. ºóùò ðïëëïß, êáé éäéáéôÝñùò Ëáìéþôåò, íá Þèåëáí íá ðáñáêïëïõèÞóïõí üëá Þ
ìåñéêÜ èÝìáôá ôïõ Óõíåäñßïõ, áëëÜ ôüóï ç ìåãÜëç áðüóôáóç ôïõ Óõíåäñéáêïý ÊÝíôñïõ
ÊÜóôñïõ áðü ôï êÝíôñï ôçò ðüëçò, üóï êáé ôï "ôóïõ÷ôåñü " êñýï ôçò 3çò - 4çò Íïåìâñßïõ,
åðÝäñáóáí áñíçôéêÜ.
Óõíåðþò ç áíáæÞôçóç êáôÜëëçëçò áßèïõóáò óôï êÝíôñï ôçò ðüëçò åßíáé áíáãêáßá.
2. Ç Ýãêáéñç êáé óõíå÷Þò åíçìÝñùóç ôïõ êüóìïõ ôïõ Í. Öèéþôéäáò ãéá ôç äéïñãÜíùóç ôïõ
Óõíåäñßïõ åßíáé áíáãêáßá êáé åðéâåâëçìÝíç (ñáäéüöùíï, ôçëåüñáóç, ôýðïò, ðñïóùðéêÝò
ðñïóêëÞóåéò, áößóåò êáé Ýíôõðåò áíáêïéíþóåéò óå üëåò ôéò ðüëåéò ôïõ íïìïý, ê.ë.ð.)
3. Ôï ðñïåäñåßï ôùí óõíåäñéÜóåùí, êáëü åßíáé, ìå ëßãá ëüãéá íá ðáñïõóéÜæåé ôïí ïìéëçôÞ
óôïõò óõíÝäñïõò.
4. Ïé åéóçãÞóåéò íá ðåñéëçöèïýí óôá ðñáêôéêÜ ôïõ Óõíåäñßïõ, ðïõ èá ôõðùèïýí óå Ýíá
ôüìï, üðùò åãêáßñùò óáò áðåóôÜëçóáí ãñáðôþò.
5. Ôï ÓõíÝäñéï ÖèéùôéêÞò Éóôïñßáò åßíáé áóöáëþò êïñõöáßá ðïëéôéóôéêÞ åêäÞëùóç ôïõ Í.
Öèéþôéäáò êáé ùò åê ôïýôïõ ôï Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý ðñÝðåé íá áíáëÜâåé ôï ìåãáëýôåñï
ìÝñïò ôïõ ïéêïíïìéêïý âÜñïõò äéïñãÜíùóÞò ôïõ ìáæß ìå ôï ÄÞìï ËáìéÝùí.
6. ¸íáò áðïãåõìáôéíüò ðåñßðáôïò ôùí óõíÝäñùí, äéáñêåßáò 2 - 3 ùñþí, óôéò Èåñìïðýëåò
Þ óôá ËïõôñÜ ÕðÜôçò Þ áëëïý, ìå îåíÜãçóç, èá ôïõò îåêïõñÜóåé êáé èá ôïõò åõ÷áñéóôÞóåé.
7. Ãéá íá öèÜóïõí ïé åéóçãÞóåéò óôïõò ðïëëïýò Öèéùôåßò, Ëïêñïýò êáé Äïìïêéþôåò ðÝñá
áðü ôçí åêôýðùóç ôùí ðñáêôéêþí óå Ýíá ôüìï, íá åîåôáóèåß êáé ôáõôü÷ñïíç åêôýðùóç
(áíÜôõðï) ôçò êÜèå åéóÞãçóçò ÷ùñéóôÜ êáé íá óôáëåß áíáëüãùò ôïõ èÝìáôïò óôïõò ÄÞìïõò,
Óõëëüãïõò, Óùìáôåßá, Éäñýìáôá, Ïñãáíþóåéò, Ó÷ïëåßá, ÅêêëçóéáóôéêÝò åíïñßåò ôïõ Íïìïý
ê.ë.ð.
8. Ç ìáêñáßùíç éóôïñßá êáé ðáñÜäïóç ôïõ Í. Öèéþôéäáò åðéâÜëëïõí ôç äéåíÝñãåéá ôïõ
Óõíåäñßïõ êÜèå äýï Þ ôñßá ÷ñüíéá êáé íá ãßíåé èåóìüò.
9. Íá áíáæçôçèïýí íÝïé åéóçãçôÝò áðü ôï ÷þñï ôïõ Íïìïý ìáò. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëïß, éêáíïß
êáé Üîéïé. Óáò óõíéóôþ á) ôïí êáôáãüìåíï áðü ôç Ìáëåóßíá Ëïêñßäáò ê. Êþóôá ÊáñáóôÜèç,
ÄÜóêáëï - ËïãïôÝ÷íç, äéåýèõíóç: Óô. Âõæáíôßïõ 25 - 27, 111 44 - ÁèÞíá, â) ôïí ê. ÊáíôÜ Ê.
ÊáíôÜ, áðü ôï ÆÝëé Ëïêñßäáò, åðßôéìï åðüðôç ÄçìïôéêÞò Åêð/óçò. Äéåýèõíóç : Ðáñáäåßóïõ 8,
162 31, Âýñùíáò - ÁèÞíá, ã) ôïí ê. Äçì. Ãüíç áðü ôç Öèéþôéäá, êáèçãçôÞ Èåïëïãßáò Ðáí/ìßïõ
Áèçíþí, äéåýèõíóç: ÉïêÜóôçò 2, 157 72 - ÁèÞíá.
Ìå ôéìÞ
ÕðïãñáöÞ
×áúäÜñé, 11 Äåêåìâñßïõ 2001
Êýñéå ÄÞìáñ÷å êáé Ðñüåäñå ôïõ ÐÍÅÕÌÁÔÉÊÏÕ ÊÅÍÔÑÏÕ ÓÔÁÕÑÏÕ

Áíôáðïêñéíüìåíïò óôï ùò Üíù èÝìá ðáñáôçñþ êáé ðñïôåßíù ôá ðáñáêÜôù.
1. Ï çìåñïëïãéáêüò ÷ñüíïò (1ï äåêáÞìåñï ôïõ Íïåìâñßïõ), åßíáé ï éäáíéêüôåñïò, ãéáôß
ôüôå ï êüóìïò åðéóôñÝöåé áðü åîï÷Þ, ôá ó÷ïëåßá Ý÷ïõí áñ÷ßóåé êáíïíéêÜ êáé ïé
åíäéáöåñüìåíïé Ý÷ïõí åõ÷Ýñåéá ðáñáêïëïýèçóçò êáé óõììåôï÷Þò óôéò åñãáóßåò áõôïý.
2. Ï ÷ñüíïò ðáñïõóßáóçò - åéóÞãçóçò ôùí 20´ åßíáé éêáíïðïéçôéêüò, ìå óéùðçñÞ ðáñÜôáóç
ãéá êÜðïéïí ðïõ äåí èá Ý÷åé ïëïêëçñþóåé êáôÜ 5´ , äåí íïìßæù üôé èá ðáñáôåßíåé ôï ðñüãñáììá
ðÝñáí ôùí ðñïãñáììáôéóìÝíùí ÷ñïíéêþí ïñßùí áõôïý.
3. Óôïí ôßôëï ÓÕÍÅÄÑÉÏ ÖÈÉÙÔÉÊÇÓ ÉÓÔÏÑÉÁÓ ìðïñåß íá ðñïóôåèåß õðüôéôëïò:
(Éóôïñßá - Áñ÷áéïëïãßá - Ëáïãñáößá - Ãëùóóïëïãßá).
4. Ôï èåìáôïëüãéï ìðïñåß íá ðåñéëáìâÜíåé: ÉóôïñéêÜ ãåíéêþò èÝìáôá, Áñ÷áéïëïãéêÜ,
ËáïãñáöéêÜ "Èñýëïé êáé ðáñáäüóåéò, ÄùäåêáÞìåñïõ, ãÜìïõ, ãéïñôþí ê.ë.ð.". Äçìïôéêü
ôñáãïýäé: "Åßäïò ôñáãïõäéþí: ÉóôïñéêÜ, áêñéôéêÜ, êëÝöôéêá, ðáñáëïãÝò, ãÜìïõ, ìïéñïëüãéá êáé
éóôïñßá áõôþí". ËáúêÞ ðáñÜäïóç. "ÎõëïêáôáóêåõáóìÝíïò ïéêéáêüò åîïðëéóìüò êáé ãåùñãéêÜ
åñãáëåßá". ÃëùóóïëïãéêÜ èÝìáôá: "Ðáñïéìßåò, ëåîéëüãéï, áíÝêäïôá êáé ãñáììáôïëïãéêÞ
ðñïÝëåõóç áõôþí". Áðáó÷üëçóç: "ÃåùñãéêÝò åíáó÷ïëÞóåéò, üñãùìá, óðïñÜ, óêÜëéóìá,
èåñéóìüò, áëþíéóìá, îåöëïýäéóìá êáëáìðïêéïý, ôñýãïò, êñáóß, áðüóôáãìá ñáêÞò ê.ë.ð.".
5. Ç ãíùóôïðïßçóçò ôïõ óõíåäñßïõ êáé ôï èåìáôïëüãéï áõôïý íá ãßíåôáé, åÜí öõóéêÜ ôïýôï
åßíáé åöéêôü óôï ôÝëïò ôïõ ðñïçãïýìåíïõ ÷ñüíïõ Þ ôéò áñ÷Ýò áõôïý, þóôå ïé åéóçãçôÝò-
ðáñïõóéáóôÝò íá Ý÷ïõí ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï óôç äéÜèåóÞ ôïõò ãéá Ýñåõíá êáé ðñïåôïéìáóßá.
6. Áí ïé åéóçãçôÝò - ðáñïõóéáóôÝò õðåñâáßíïõí ôïí åöéêôü áñéèìü ôùí äýï çìåñþí, ôüôå èá
ìðïñåß íá ðáñáôáèåß êáôÜ ìßá åéóÝôé çìÝñá.
7. Êñßíù óêüðéìï ôï áðüãåõìá ôçò ÊõñéáêÞò íá ãßíåôáé ìéá åêäÞëùóç ðñïâïëÞò êáé
äéÜäïóçò ôçò äçìïôéêÞò ìáò ðáñÜäïóçò, áðü åñáóéôÝ÷íåò ôñáãïõäéóôÝò êáé ÷ïñåõôéêÜ
óõãêñïôÞìáôá ðñïåñ÷üìåíá áðü ôç Öèéþôéäá. ×þñïò, ôï Äçìïôéêü ÈÝáôñï. Ìå ôçí åêäÞëùóç
áõôÞ ãßíåôáé åõñýôåñá ãíùóôÞ ç ëáúêÞ ðáñÜäïóç ôïõ íïìïý êáé ôùí êáôïßêùí ôïõ.
8. ×þñïò. Ôï Óõíåäñéáêü ÊÝíôñï åßíáé ôï éäáíéêüôåñï óçìåßï, áëëÜ Ý÷åé "êÜðïéá"
áäõíáìßá ðñüóâáóçò. ÌÞðùò ç êáèéÝñùóç êÜðïéùí äñïìïëïãßùí áðïâåß èåôéêÞ;
9. Ç ðáñïõóßáóç ðåñéóóïôÝñùí èåìÜôùí ðñïåñ÷ïìÝíùí áðü ôéò åðáñ÷ßåò Ëïêñßäáò êáé
Äïìïêïý èá óõìâÜëåé êáé èá êéíÞóåé ðåñéóóüôåñï ôï åíäéáöÝñïí ôùí êáôïßêùí áõôþí.
10. Ç öéëïîåíßá êáé ïñãÜíùóç ãåíéêÜ Þôáí ðïëý êáëÞ êáé äåí íïìßæù üôé ÷ñåéÜæåôáé êÜôé
ôï éäéáßôåñï. Ïìïßùò ç åðßóêåøç óå êÜðïéï ìïõóåßï ôçò ðüëçò åßíáé èåôéêÞ.
Ìå ôéò ðéï èåñìÝò åõ÷Ýò ãéá ôéò ãéïñôÝò ôïõ ÄùäåêáçìÝñïõ, åéñçíéêüò, ðáñáãùãéêüò êáé
ðíåõìáôïöüñïò ï íÝïò åíéáõôüò.
Ãåþñãéïò Ê.È. ËÝëçò

ÁíèÝùí 70, 124 61 ×áúäÜñé
Ôçë. 58.18.683
Êïéíïðïßçóç:
Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý.
Ðñïò ôï
Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï Óôáõñïý
35100 Óôáõñüò Ëáìßáò
ÈÝìá: «Ôï 1ï ÓõíÝäñéï ÔïðéêÞò Éóôïñßáò»
Áöïý áñ÷éêÜ óáò åõ÷áñéóôÞóù ãéá ôçí ôéìÞ ðïõ ìïõ êÜíáôå íá ìïõ áðïóôåßëåôå
áíáìíçóôéêÞ öùôïãñáößá ìïõ êáèþò êáé âåâáßùóç üôé Ýëáâá ìÝñïò ó’ áõôü, áëëÜ êáé ôçí
åìðéóôïóýíç, ðïõ ìïõ äåß÷íåôå íá åêöÝñù ôç ãíþìç ìïõ ãé’ áõôü, áðáíôþ ôá åîÞò:
ÊáôÜ êïéíÞ ïìïëïãßá ôï ÓõíÝäñéï ôïýôï óçìåßùóå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá äéüôé:
á) åß÷å êáëÞ ïñãÜíùóç,
â) ôçñÞèçêå ôï ðñüãñáììá êáé áõôü êÝñäéóå ôéò óõíåéäÞóåéò ôïõ áêñïáôçñßïõ,
ã) ïé åéóçãçôÝò åß÷áí èÝìáôá ðñùôüôõðá , "åí ðïëëïßò", êáé áðïêáëõðôéêÜ ìå ôïðéêü ÷ñþìá
êáé ôïðéêü åíäéáöÝñïí êáé
ä) ïé äéïñãáíùôÝò áðåõèýíèçêáí áõôÞ ôç öïñÜ êáé óå íÝïõò áíèñþðïõò êáé íÝïõò
åðéóôÞìïíåò (íåáñÞò çëéêßáò) ôçò ðåñéï÷Þò ìáò, êáé
å) ç ðñïóÝëåõóç Þôáí óçìáíôéêÞ, üðùò öÜíçêå áðü ôçí áíåëëéðÞ ðáñáêïëïýèçóç ôùí
åñãáóéþí áðü Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò áêñïáôþí áëëÜ êáé åðéóÞìùí, ðáñ’ üëåò ôéò áíôéîïüôçôåò,
üðùò ç êáêïêáéñßá áëëÜ êáé ç ìåôÜâáóç óôï ÷þñï ôïõ Óõíåäñßïõ.
Ðñïôåßíù êáé åêöñÜæù ôçí åõ÷Þ ôï åðüìåíï ÓõíÝäñéï íá ãßíåé óå ÷þñï ðéï ðñïóðåëÜóéìï,
áí åßíáé äõíáôüí óôï êÝíôñï ôçò ðüëçò, ãéá íá äïèåß ç äõíáôüôçôá óå ðåñéóóüôåñï êïéíü íá
ðáñáêïëïõèÞóåé ôéò åñãáóßåò ôïõ Óõíåäñßïõ.
Ðáñáêáëþ ôïõò äéïñãáíùôÝò íá äå÷èïýí ôá ôáðåéíÜ êáé áíõðüêñéôá óõã÷áñçôÞñéÜ ìïõ,
äéüôé ðïëý êïõñÜóôçêáí (óùìáôéêÜ, ðíåõìáôéêÜ êáé øõ÷éêÜ) ãéá íá ðåôý÷åé ôï ÓõíÝäñéï êáé
ôïõò ôéìÜ éäéáéôÝñùò áêüìá êáé ç ôåëåõôáßá ôïõò ÷åéñïíïìßá, íá áðïíåßìïõí ôéìçôéêÞ ðëáêÝôá,
í’ áðïóôåßëïõí âåâáßùóç óõììåôï÷Þò áëëÜ êáé íá æçôÞóïõí ôç ãíþìç ôùí åéóçãçôþí ãéá ôï
ÓõíÝäñéï.
Ìå ôéìÞ
ç åéóçãÞôñéá
Êáôåñßíá Ãéáííáêïðïýëïõ - ÃÜêç
... Ãéá ôï ÓõíÝäñéï, Ý÷ù ìüíï åðáßíïõò íá áðåõèýíù êáé óõã÷áñçôÞñéá íá åêöñÜóù.
¹ôáí Üøïãï áðü üëåò ôéò ðëåõñÝò. Éäéáßôåñá ùò ðñïò ôçí ôÞñçóç ôïõ ðñïãñÜììáôïò êáé
ôïí Ýëåã÷ï ôçò ÷ñïíéêÞò äéÜñêåéáò, ðïõ åßíáé üñïò êáèïñéóôéêüò ãéá ôçí åðéôõ÷ßá åíüò
óõíåäñßïõ êáé ðïõ óðÜíéá ôçñåßôáé. ÅîÜëëïõ, åßíáé ðïëý äýóêïëï, áëëÜ üðùò äéáðéóôþóáìå,
ü÷é áêáôüñèùôï.
Ìå åêôßìçóç,

1ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

1ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΦΘΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ÔéìçôéêÞ ÏñãáíùôéêÞ ÅðéôñïðÞ:

Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôïõ Ðíåõìáôéêïý ÊÝíôñïõ Óôáõñïý:

Óýíèåóç åîþöõëëïõ: ÌðÜìðçò ÔóÝëïò

ÅðéìÝëåéá Ýêäïóçò: ÉùÜííçò ÌáêñÞò

Óýíôïìá âéïãñáöéêÜ óçìåéþìáôá åéóçãçôþí ........................................................... » 281

Ê Üèå åðéóôçìïíéêü óõíÝäñéï èåùñåßôáé üôé ïëïêëçñþíåé ôéò åñãáóßåò ôïõ ìå

ÓÕÍÔÏÌÏ ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÔÏÕ ÓÕÍÅÄÑÉÏÕ

Ô ï ðñïãñáììáôéóìÝíï áðü êáéñü óõíÝäñéü ìáò äéåîÞ÷èç óôéò 3 êáé 4 Íïåìâñßïõ

ÓÁÂÂÁÔÏ 3 ÍÏÅÌÂÑÉÏÕ 2001

9.15 - 9.40 ¸íáñîç óõíåäñßïõ - ×áéñåôéóìïß

10.20 - 10.40 Óïýëéïò Ãåþñãéïò

11.00 - 11.30 ÅñùôÞóåéò - áðüøåéò

2ç Óõíåäñßáóç (ðñïåäñåßï: ÄçìÞôñéïò ÍÜôóéïò - ÌðÜìðçò ÔóÝëïò)

12.00 - 12.20 ÓõèéáêÜêç - ÊñéôóéìÜëëç ÂáóéëéêÞ

13.40 - 14.10 ÅñùôÞóåéò - áðüøåéò

3ç Óõíåäñßáóç (ðñïåäñåßï: Çëßáò ÐáëéáëÝîçò - ×ñÞóôïò ÃáëÜíçò)

18.00 - 18.20 ËÝëçò Ãåþñãéïò Ê.

19.00 - 19.20 Êïõëôïýêç ÁëåîÜíäñá

19.40 - 20.30 ÅñùôÞóåéò - áðüøåéò

ÊÕÑÉÁÊÇ 4 ÍÏÅÌÂÑÉÏÕ 2001

4ç Óõíåäñßáóç (ðñïåäñåßï: ÌðÜìðçò ÔóÝëïò - Öþôçò Ôóïýôóéêáò)

10.30 -10.50 ÍÜôóéïõ ÂáñâÜñá Ä.

12.10 - 12.40 ÅñùôÞóåéò áðüøåéò

12.40 - 13.00 ÁðïíïìÞ ôéìçôéêþí ðëáêåôþí óôïõò åéóçãçôÝò - ÓõìðåñÜóìáôá

13.00 - 14.00 ÎåíÜãçóç óôï Áñ÷áéïëïãéêü Ìïõóåßï ôïõ ÊÜóôñïõ

Ôï ðñüãñáììá ôçñÞèçêå ìå ðëÞñç óõíÝðåéá êáé áêñßâåéá.

Ç ïñãáíùôéêÞ åðéôñïðÞ áðïôåëïýíôáí:

Ôçí ôéìçôéêÞ ïñãáíùôéêÞ åðéôñïðÞ áðïôåëïýóáí:

Åê ìÝñïõò ôçò ïñãáíùôéêÞò åðéôñïðÞò êáëùóüñéóå ôïõò åðéóÞìïõò

Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÄéåõèõíôÜ ôïõ ãñáöåßïõ ôïõ Õðïõñãïý

Ìçôñïðïëßôçò Öèéþôéäïò, ê.ê. Íéêüëáïò

Êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ, êýñéå ÄéåõèõíôÜ, êýñéå ÄÞìáñ÷å, êýñéïé

ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá

Êáëïýìå ôïí åêðñüóùðï ôïõ Õðïõñãïý Ðïëéôéóìïý ê. Êþóôá ÃïõâÜëá íá

Åêðñüóùðïò ôïõ Õðïõñãïý Ðïëéôéóìïý, ê. ÃïõâÜëáò Êþóôáò

ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá

Ðáñáêáëþ ôï Ãåíéêü ÃñáììáôÝá ôçò ÐåñéöÝñåéáò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò êýñéï

Ã. Ã. ÐåñéöÝñåéáò ÓôåñåÜò ÅëëÜäáò, ê. ¸îáñ÷ïò Âáóßëçò

Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÂïõëåõôÜ, êýñéïé ÄÞìáñ÷ïé, êõñßåò êáé

ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá

Ðáñáêáëþ ôï âïõëåõôÞ Öèéþôéäáò êýñéï Çëßá Êáëëéþñá íá Ýñèåé óôï âÞìá.

ÂïõëåõôÞò Öèéþôéäáò, ê. Êáëëéþñáò Çëßáò

ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá

Êáëïýìå ôïí åêðñüóùðï ôïõ ÍïìÜñ÷ç Öèéþôéäáò êýñéï Ìé÷Üëç ÊïñäïëÝìç íá

Åêðñüóùðïò ôïõ ÍïìÜñ÷ç Öèéþôéäáò, ê. ÊïñäïëÝìçò Ìé÷Üëçò

Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ ÃñáììáôÝá, êýñéå ÂïõëåõôÞ, êýñéå

ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá

ÄÞìáñ÷ïò ËáìéÝùí, ê. ÊïôñùíéÜò Ãåþñãéïò

Óåâáóìéüôáôå, êýñéå ÕðïõñãÝ, êýñéå ÃåíéêÝ ÃñáììáôÝá ôçò ÐåñéöÝñåéáò, êýñéå

ìíçìåßá ðïõ ìÝóá áðü ôï óõíÝäñéï ôïýôï èá áíáäåé÷èïýí, íá áðïôåëÝóïõí ôç âÜóç

Õöõðïõñãüò Åóùôåñéêþí, ê. ÐáðáäÞìáò ËÜìðñïò

Óåâáóìéüôáôå, êýñéå óõíÜäåëöå óôç ÂïõëÞ, êýñéå ÃåíéêÝ, êýñéå ÄÞìáñ÷å,

ê. Êïõíïýêëá - ÐáëéáëÝîç ÓôÝëëá

Ëßãï ðñéí îåêéíÞóïõìå ìå ôéò åéóçãÞóåéò ôùí ïìéëçôþí ðáñáêáëïýìå ôçí

Åêðñüóùðïò ôçò ÓõíôïíéóôéêÞò ÅðéôñïðÞò Óõëëüãùí Ëáìßáò, ê. ÂáóéëéêÞ

êáé åý÷åôáé êáëÞ åðéôõ÷ßá óôéò åñãáóßåò ôïõ. Ç ÓõíôïíéóôéêÞ ÅðéôñïðÞ

Ôá ìÝëç ôïõ ðáñáñôÞìáôïò Ëáìßáò:

¸íùóç Ðïíôßùí Öèéþôéäáò

Ìáñßá - ÖùôåéíÞ Ðáðáêùíóôáíôßíïõ

ÉùÜííçò Áè. Êáñá÷ñÞóôïò

ÅñùôÞóåéò - áðáíôÞóåéò - áðüøåéò

Ï éåñïðñåðÞò Ðáñíáóóüò êáé ç åéäõëëéáêÞ Ïßôç, ìå ôéò ãñáöéêÝò êïéëÜäåò êáé