Professional Documents
Culture Documents
Aa. Lingua Latina II 2018
Aa. Lingua Latina II 2018
EDITORIAL FABULAE
LINGUA LATINA - II
TEORÍA
1
TEMA 1. CASOS LATINOS Y DECLINACIONES DE SUSTANTIVOS.
Casos latinos.
2
Sustantivos.
Su enunciado es Nominativo sing. y Genitivo sing. (la raíz se extrae del genitivo singular)
1ª Declinación.
Género* Enunciado
3
2ª Declinación.
Género* Enunciado
Dominus, -i (m).
Singular Plural
Nominativo Dominus
Domini
Vocativo Domine
Dativo
Domino Dominis
Ablativo
Nominativo Nominativo
Pueri Viri
Vocativo Puer Vocativo Vir
Acusativo Puerum Pueros Acusativo Virum Viros
Genitivo Pueri Puerorum Genitivo Viri Virorum
Dativo Dativo
Puero Pueris Viro Viris
Ablativo Ablativo
4
Neutros en um- i.
Templum, -i (n.)
Locativo
Antiguo caso del latín que sirve para marcar el CCL en donde sólo para nombres de
ciudades de la 1ª y 2ª declinación en singular. Su forma coincide con el genitivo singular
de la 1ª y la 2ª declinación.
1ª Declinación 2ª Declinación
Palabra Significado Palabra Significado
Romae En Roma. Sagunti En Sagunto.
Locativos irregulares
Palabra Significado
Domi En casa.
Humi En la tierra.
Ruri En el campo.
5
3ª Declinación.
Género Enunciado
6
Excepciones de la 3ª. Parisílabos con genitivo plural en -um.
2. Sustantivos con dos consonantes ante la terminación de genitivo –is. Sors, sortis [suerte].
4ª Declinación.
Género Enunciado
Masculino y femenino. Nominativo singular: -us – Genitivo singular: -us.
Neutro. Nominativo singular: -u – Genitivo singular: -us.
7
Palabras de la 4ª declinación con dativo y ablativo plural en –ubus.
Enunciado Significado Dativo y Ablativo plural
Arcus, arcus (m.) [p. 39] arco. arcubus.
Artus, artuum (m. pl.) [p. 43] articulaciones. artubus.
5ª Declinación.
Género Enunciado
Femenino. Nominativo singular: -es – Genitivo singular: -ei.
8
TEMA 2. VERBOS REGULARES LATINOS DE LA VOZ ACTIVA.
9
Temas de Presente.
10
3ª Conjugación Mixta: capio, capis, capere, cepi, captum (t omar,
coger).
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Imperfecto
1ª Singular capio capiebam capiam capiam caperem
2ª Singular capis capiebas capies capias caperes
3ª Singular capit capiebat capiet capiat caperet
1ª Plural capimus capiebamus capiemus capiamus caperemus
2ª Plural capitis capiebatis capietis capiatis caperetis
3ª Plural capiunt* capiebant capient capiant caperent
11
Temas de Perfecto.
12
3ª Conjugación: Rego, regis, regere, rexi, rectum (reinar).
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular rexi rexeram rexero rexerim rexissem
2ª Singular rexisti rexeras rexeris rexeris rexisses
3ª Singular rexit rexerat rexerit rexerit rexisset
1ª Plural reximus rexeramus rexerimus rexerimus rexissemus
2ª Plural rexistis rexeratis rexeritis rexeritis rexissetis
3ª Plural rexerunt rexerant rexerint rexerint rexissent
13
Imperativos.
Conjugación Ejemplo
Ama
1ª Conjugación
Amate
Habe
2ª Conjugación
Habete
Rege
3ª Conjugación
Regite
Capi
3ª Conjugación Mixta
Capite
Audi
4ª Conjugación
Audite
SUM ES
ESTE
14
TEMA 3. ADJETIVOS Y ADVERBIOS LATINOS.
Adjetivos 1ª clase
Se declinan: 2ª M – 1ª F – 2ª N.
15
Adjetivos 2ª clase.
Se declinan: por la 3ª Tema en –I-, por tanto su Genitivo plural acaba en –ium, pero tienen la
característica de que su Dat. y Ablat. singular acaba en –i .
Enunciado acabado –er, -is, -e. acer, acris, acre (duro, violento).
3 terminaciones Singular Plural
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo
acer acris
Vocativo acre acres acria
Acusativo acrem
Genitivo acris acrium
Dativo acri
acribus
Ablativo acri
Enunciado acabado -is, -e. fortis, forte (fuerte).
2 terminaciones Singular Plural
Masculino / Femenino Neutro Masculino / Femenino Neutro
Nominativo
fortis
Vocativo forte fortes fortia
Acusativo fortem
Genitivo fortis fortium
Dativo forti
fortibus
Ablativo forti
Enunciado con nominativo en acabado –ax, -ix, ox. ferox, ferocis (feroz).
1 terminación Singular Plural
Masculino / Femenino Neutro Masculino / Femenino Neutro
Nominativo
ferox
Vocativo ferox feroces ferocia
Acusativo ferocem
Genitivo ferocis ferocium
Dativo feroci
ferocibus
Ablativo feroci
16
Enunciado con nominativo en acabado -ns. ingens, ingentis (enorme).
1 terminación Singular Plural
Masculino / Femenino Neutro Masculino / Femenino Neutro
Nominativo
ingens
Vocativo ingens ingentes ingentia
Acusativo ingentem
Genitivo ingentis ingentium
Dativo ingenti
ingentibus
Ablativo ingenti
17
GRADOS DEL ADJETIVO
Declinación: 3ª tema en consonante con genitivo plural acabado en –um. Todos los adjetivos se
construyen con la terminación –IOR- (m.f), -IUS- (n) en el Nominativo y su genitivo singular es
–IORIS-.
18
Adjetivos en grado superlativo.
Su raíz contiene /-l/. /-llimus/. /-llima/, /-llimum/ Facilis> facillimus, facillima, facillimum.
Tipos de Superlativo:
Adjetivos irregulares.
Malus, mala, malum. Peior, peius (gen. sg.: peioris). Pessimus, pessima, pessimum.
Magnus, magna, magnum Maior, maius (gen. sg.: maioris). Maximus. maxima, maximum.
Parvus, parva, parvum. Minor, minus (gen. sg.: minoris). Minimus, minima, minimum.
Formación de adverbios.
19
TEMA 4. PRONOMBRES.
Pronombres
Pronombres-adjetivos
Singular Meus, mea, meum. Tuus, tua, tuum. Suus, sua, suum.
Plural Noster, nostra, nostrum. Vester, vestra, vestrum. Suus, sua, suum.
Pronombres demostrativos.
Los pronombres demostrativos, que sirven para mostrar o apuntar hacia un objeto,
presentan en latín, como en las lenguas románicas, un sistema de tres miembros: hic
(éste); iste (ése); ille (aquél).
Se declinan de forma muy parecida a los adjetivos de primera clase (2-1-2) con algunas
particularidades propias, pero los tres géneros comparten una misma forma para el
genitivo singular -ius y el dativo singular –i.
Hic, haec, hoc (éste, ésta, esto).
Pronombre Singular Plural
demostrativo
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Hic Haec Hoc Hi Hae Haec
Acusativo Hunc Hanc Hoc Hos Has Haec
Genitivo Huius Horum Harum Horum
Dativo Huic
His
Ablativo Hoc Hac Hoc
20
Iste, ista, istud (ése, ésa, eso)
Pronombre Singular Plural
demostrativo
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Iste Ista Istud Isti Istae Ista
Acusativo Istum Istam Istud Istos Istas Ista
Genitivo Istius Istorum Istarum Istorum
Dativo Isti
Istis
Ablativo Isto Ista Isto
El pronombre anafórico.
Is, ea, id (él / le, la, lo) (referido a elementos que ya han aparecido).
Pronombre Singular Plural
anafórico
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Is Ea Id Ei / ii Eae Ea
Acusativo Eum Eam Id Eos Eas Ea
Genitivo Eius Eorum Earum Eorum
Dativo Ei
Eis / iis
Ablativo Eo Ea Eo
21
El pronombre enfático.
El pronombre identificador.
22
El pronombre relativo.
a. El antecedente.
23
c. Falso Relativo.
Llamamos falso relativo a las formas del qui, quae, quod que aparecen después de una
pausa fuerte (. / ; / : ). Los falsos relativos se traducen como si fuesen demostrativos.
Adverbios Relativos
Pronombres Indefinidos.
Pronombre latino Significado Pronombre latino Significado
alius. «otro». unus, una, unum. «uno».
alius ... alius. «el uno» ... «el otro». nemo, neminis. «nadie».
alter, altera, alterum. «otro». nihil «nada».
totus, tota, totum. «todo». quis, quae, quid «alguien».
24
Numerales.
Unus, una, unum (sólo sg.) Duo, Duae, Duo (sólo pl.)
UNO DOS
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Unus Una Nominativo Duo Duae
Unum Duo
Acusativo Unum Unam Acusativo Duos Duas
Genitivo Unius Genitivo Duorum Duarum Duorum
Dativo Uni Dativo
Duobus Duabus Duobus
Ablativo Uno Una Uno Ablativo
25
TEMA 5. VERBO SUM.
Temas de Presente.
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Sum Eram Ero Sim Essem
2ª Singular Es Eras Eris Sis Esses
3ª Singular Est Erat Erit Sit Esset
1ª Plural Sumus Eramus Erimus Simus Essemus
2ª Plural Estis Eratis Eritis Sitis Essetis
3ª Plural Sunt Erant Erunt Sint Essent
Temas de Perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Fut Perf. Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Indicativo Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Fui Fueram Fuero Fuerim Fuissem
2ª Singular Fuisti Fueras Fueris Fueris Fuisses
3ª Singular Fuit Fuerat Fuerit Fuerit Fuisset
1ª Plural Fuimus Fueramus Fuerimus Fuerimus Fuissemus
2ª Plural Fuistis Fueratis Fueritis Fueritis Fuissetis
3ª Plural Fuerunt Fuerant Fuerint Fuerint Fuissent
26
Verbo Possum.
Imperfecto Imperfecto
Presente Futuro Presente
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
Pluscuamp. Pluscuamp.
Perfecto Fut Perf. Perfecto
Indicativo Indicativo Indicativo Subjuntivo Subjuntivo
27
Verbo Prosum.
Sum + Gen. (Genit. Posesivo) Ser propio de. Dare bona consilia sapientis est.
Dar buenos consejos es propio del sabio.
28
TEMA 6. VERBOS REGULARES EN VOZ PASIVA.
Tema de Presente
Indicativo Subjuntivo
Presente Imperfecto Futuro Impf. Presente Imperfecto
1ª conjugación: amo, amas, amar e, amaui, amatum.
amor amabar amabor amer amarer
amaris amabaris amaberis ameris amareris
amatur amabatur amabitur ametur amaretur
amamur amabamur amabimur amemur amaremur
amamini amabamini amabimini amemini amaremini
amantur amabantur amabuntur amentur amarentur
2ª conjugación: moneo, mones, m onere, monui, mo nitum.
moneor monebar monebor monear monerer
moneris monebaris moneberis monearis monereris
monetur monebatur monebitur moneatur moneretur
monemur monebamur monebimur moneamur moneremur
monemini monebamini monebimini moneamini moneremini
monentur monebantur monebuntur moneantur monerentur
3ª conjugación: rego, regis, reger e, rexi, rectum.
regor regebar regar regar regerer
regeris regebaris regeris regaris regereris
regitur regebatur regetur regatur regeretur
regimur regebamur regemur regamur regeremur
regimini regebamini regemini regamini regeremini
Reguntur regebantur regentur regantur regerentur
4ª conjugación: audio, audis, aud ire, audiui, auditum
audior audiebar audiar audiar audirer
audiris audiebaris audieris audiaris audireris
auditur audiebatur audietur audiatur audiretur
audimur audiebamur audiemur audiamur audiremur
audimini audiebamini audiemini audiamini audiremini
audiuntur audiebantur audientur audiantur audirentur
29
Formación de los temas de perfecto.
Tiempo Formación
Perfecto Indicativo Participio de Perfecto + Presente Indicativo sum.
Pluscuamperfecto Indicativo Participio de Perfecto + Imperfecto Indicativo sum.
Futuro Perfecto Participio de Perfecto + Futuro Imperfecto sum.
Perfecto Subjuntivo Participio de Perfecto + Presente Subjuntivo sum.
Pluscuamperfecto Subjuntivo Participio de Perfecto+ Imperfecto Subjuntivo sum.
Perfecto Pluscuamperfecto
Amatus, -a, -um sim Amatus, -a, -um essem
Amatus, -a, -um sis Amatus, -a, -um esses
30
Rasgos sintácticos de la voz pasiva.
Voz Activa: Sujeto Agente (hace la acción) + verbo transitivo + Compl. Directo.
Voz Pasiva: Sujeto Paciente (recibe la acción) + verbo pasivo + Compl. Agente.
S Ablativo agente.
CD Nominativo.
El V. Pasivo tiene que concordar con el nuevo sujeto, que era CD en la oración activa.
c. El ablativo agente:
Urbs a militibus capta est. / Romani ab hostibus victi sunt. / Arbor vento movetur.
Apuntes importantes.
2. Verbos deponentes: son aquellos verbos cuyo enunciado es en voz pasiva, pero
su traducción es en activa. Ejemplos: Utor – usar; Proficiscor - partir.
31
TEMA 7. TIPOS DE ORACIONES: COORDINACIÓN Y SUBORDINACIÓN.
1. Yuxtaposición.
2. Coordinación (Parataxis):
a. Copulativas (y, e, ni): Et, atque, ac, -que, nec, neque.
b. Disyuntivas (o): Aut, vel, -ve, seu, sive.
c. Adversativas (pero, sin embargo...): Sed, tamen, autem, at, verum, vero.
d. Causal-Explicativas (pues, es decir): Nam, enim, etenim.
e. Ilativas-Conclusivas (por consiguiente, así pues, luego): igitur, itaque, ergo.
3. Subordinadinación (Hipotaxis):
a. Sustantivas / Completivas:
1. Oraciones subordinadas de infinitivo.
2. Oraciones introducidas por conjunción (UT, NE, QUOD).
3. Interrogativas indirectas.
b. Adjetivas / Relativas (que = el, la, lo +cual): Qui, quae, quod.
c. Adverbiales / Circunstanciales:
1. Temporales (cuando)
2. Modales (como)
3. Finales (para que)
4. Causales (porque)
5. Condicionales (si)
6. Consecutivas (así que, de tal modo que)
7. Concesivas (aunque)
Subordinación
Tipo de oración Función sintáctica.
Sustantivas Sujeto o Complemento Directo.
Adjetivas Complemento de Nombre.
Adverbiales Complemento Circunstancial.
32
TEMA 8. PARTICIPIOS.
Tipos de Participios
Activos Pasivos
Presente Perfecto
Futuro Futuro // Gerundivo
Participios activos
Conjugación Formación Ejemplo [significado]
Amans, amantis
1ª Conjugación
[que ama/-ba, amando].
Habens, habentis
2ª Conjugación
[que tiene/ tenía, teniendo].
Presente Tema de presente + ns, -tis. Regens, regentis
3ª Conjugación
Adjt. 3ª (tema -I-) [que reina/-ba, reinando].
Capiens, capientis
3ª Conjugación mixta
[que toma/-ba, tomando].
Audiens, audientis
4ª Conjugación
[que oye/ oía, oyendo].
Amaturus, -ura, -urum
1ª Conjugación Amaturi, -urae, -ura
[que amará ].
Habiturus, -ura, -urum
2ª Conjugación Habituri, -ae, -a
Futuro Raíz del supino + [que tendrá].
-urus, -ura, urum (sg) Recturus, -ura, -urum
3ª Conjugación -uri, -urae, -ura (pl.) Recturi, -urae, -ura
Adjt. 2-1-2 [que reinará].
Capturus, -ura, -urum
3ª Conjugación mixta Capturi, -urae, -ura
[que tomará].
Auditurus, -ura, -urum
4ª Conjugación Audituri, -urae, -ura
[que oirá].
33
Participios pasivos
Conjugación Formación Ejemplo [significado]
Amatus, -a, -um
1ª Conjugación Amati, -ae, -a
[amado].
Habitus, -a, -um
2ª Conjugación Habiti, -ae, -a
Perfecto Raíz del supino + [tenido].
-us, -a, um (sg) Rectus, -a, -um
3ª Conjugación -i, -ae, -a (pl.) Recti, -ae, -a
Adjt. 2-1-2 [reinado].
Captus, -a, -um
3ª Conjugación mixta Capti, -ae, -a
[tomado].
Auditus, -a, -um
4ª Conjugación Auditi, -ae, -a
[oído].
Amandus, -nda, - ndum
1ª Conjugación Amandi, -ndae, -nda
[que será amado].
Habendus, -nda, -ndum
2ª Conjugación Habendi, -ndae, -nda
Gerundivo Tema de presente + [que será tenido].
-ndus, -nda, -ndum (sg) Regendus, -nda, -ndum
3ª Conjugación -ndi, -ndae, -nda (pl) Regendi, -ndae, -nda
Adjt. 2-1-2 [que será reinado].
Capiendus, -nda, -ndum
3ª Conjugación mixta Capiendi, -ndae, -nda
[que será tomado].
Audiendus, -nda, -ndum
4ª Conjugación Audendi, -ndae, -nda
[que será oído].
34
Funciones sintácticas de los participios.
Concierta en caso, género y número con un sustantivo (en todos los casos menos ablativo).
Ejemplo 1: Consul hostes fugientes cepit.
Suj CD PC Vbo
Traducción:
Traducción:
Construcción oracional formada por un sustantivo en ablativo con valor de Sujeto y un participio
que concierta con éste en el mismo caso, género y número. Equivale a una Subordinada Temporal
o Causal. Se traduce primero el participio y luego el sustantivo.
3. Sin participio: Construcción formada por dos sustantivos en ablativo, de los cuales
uno hace la función de sujeto y el otro de predicado nominal de un sobreentendido
participio de presente del verbo sum (siendo).
35
TEMA 9. INFINITIVOS.
Tipos de infinitivos
Activos Pasivos
Presente (1) Presente (2)
Perfecto (3) Perfecto (4)
Futuro (5) Futuro (6)
Tipos de infinitivos
Activos Pasivos
Tema presente + RE (1) Tema presente + RI (2)
AMARE // MITTERE AMARI // MITTI*
*El infinitivo presente pasivo de la 3ª conjugación, es con “I”
Tema de perfecto + ISSE (3) Supino + UM – AM – UM + ESSE (4)
36
Construcciones de infinitivo.
3. Los verbos que suelen llevar infinitivo concertado son: habeo, soleo, debeo, volo,
cupio, possum, coepi, constituo, instituo y decerno.
37
3. Correlación verbal.
Futuro Condicional
38
TEMA 10. GERUNDIOS, GERUNDIVOS Y SUPINOS.
Gerundio
39
Gerundivo
Es un adjetivo verbal con sentido pasivo, como adjetivo concuerda con una palabra que
equivale a su sujeto. Generalmente se traduce en activa, por lo que el sujeto se transforma
en complemento directo.
Ejemplos:
1. Spes pacis obtinendae datur (obtinendi pacem) (Hay esperanza de obtener la paz)
2. Agri colendi causa uenimus (colendi agrum) (Llegamos para cultivar el campo)
3. Paratus ad patriam defendendam sum. (Estoy preparado para defender la patria)
4. Ob rem iudicandam pecuniam accepit. (Recibió dinero por juzgar algo)
*El gerundivo obliga a que su objeto directo esté en el mismo caso, género y número.
Supino.
Ejemplo:
1. Dormitum eamus. (Vayamos a dormir).
2. Una legio frumentatum missa est. (Una legión fue enviada para proveerse de trigo).
3. Legatos misit auxilium rogatum. (Envió mensajeros para pedir auxilio).
40
Tema 11. CONJUNCIONES.
41
Valores de la conjunción UT
UT + INDICATIVO:
- temporal (cuando)
Ej.: Non domi eram, ut venit. (Yo no estaba en casa cuando llegó)
- modal (como)
Ej.: Vita non est ut credis. (La vida no es como crees)
UT + SUBJUNTIVO:
- si en la OP hay LES: completivo (que)
Ej.: Socrates credebat ut leges sacras essent.
- si en la OP hay verbos de movimiento o factitivos: final (para que)
Ej.: Fecerunt pontem ut milites traducerent.
(Hicieron un puente para que los soldados pasaran)
- si en la OP hay partículas como sic, ita, talis, adeo, tam, tantus, hic-haec-hoc,
is-ea-id, adj. en grado comparativo o superlativo, etc.: consecutivo (así...que,
de tal modo...que)
Ej.: Nemo tan stultus est ut non hoc videat. (Nadie es tan tonto que no lo vea)
- si en la OP hay tamen/attamen: concesivo (aunque)
Ej.: Tamen tacem, ut sciam. (Aunque lo sepa callaré)
Valores de la conjunción NE
Ej.: Ne Iuppiter quidem omnibus placet. (Ni siquiera Júpiter complace a todos)
42
Valores de la conjunción Dum.
Valor Modo Signficado Ejemplo y traducción.
Dum redeo, hoc librum lege.
Indicativo. Mientras.
1. Temporal Mientras regreso lee este libro.
Exspecta dum Atticum conveniam.
Subjuntivo. Hasta que. Espera hasta que me reúna con Ático.
Dum veritus est, non vidit.
2. Causal. Indicativo. Porque. Porque estaba asustado, no lo vio.
43
Valores de Quo.
Valor Signficado Ejemplo y traducción.
Valores de Quod.
Valor Signficado Ejemplo y traducción.
1. Causal Gratias tibi ago, quod tot beneficia a te accepit.
(CC de Causa). Porque. Te doy las gracias porque he recibido tantos favores de ti.
Valor Signficado
44
TEMA 12. LOS 8 MODOS DE EXPRESAR LA FINALIDAD.
1. Ut + subjuntivo.
Ejemplo: Da mihi pecuniam ut librum emam.
Traducción: Dame dinero para que compre un libro.
2. Ne + subjuntivo.
Ejemplo: Locum elegerunt ne hostes invenirent.
Traducción: Eligieron un lugar para que los enemigos no les encontrasen.
4. Relativo + subjuntivo.
Ejemplo: Misit legatos qui pacem peterent.
Traducción: Envió mensajeros para que pidieran la paz.
5. Participio de futuro.
Ejemplo: Miserunt legatos pacem petituros.
Traducción: Enviaron mensajeros para pedir la paz.
6. Supino.
Ejemplo: Venerunt rogatum auxilium.
Traducción: Vinieron para pedir auxilio.
45
Tema 13. CONJUGACIÓN
PERIFRÁSTICA
46
TEMA 14. LOS ACUSATIVOS.
Puerum video.
a. Acusativo externo
1. Acusativo como CD. Veo a un niño.
Vitam vivere.
b. Acusativo interno
Vivir la vida.
Doceo pueros grammaticam.
a. Acus. pers. + acus. cosa.
2. Doble acusativo. Enseño gramática a los niños.
Nominat Ciceronem consulem.
b. Acus. CD + Predicativo.
Nombra a Cicerón cónsul.
Traduxit copias Rhenum.
c. Acus. CD + acus. CCL.
Condujo las tropas al otro lado de Rin.
Eo Romam.
3. Acusativo de dirección. Acus. CCL.
Voy a Roma.
a. En el tiempo (CCT). Quinque horas pugnaverunt.
Lucharon (durante) cinco horas.
b. En el espacio (CCL).
Indicar distancia recorrida Murum sex pedes fecerunt.
entre dos puntos o
4. Acusativo de extensión. dimensiones de los objetos.
(passus, pedes...) Hicieron un muro de seis pies.
Magnam partem.
5. Acusativo adverbial. Acus. CC.
Una gran parte.
Heu me miserum!
6. Acusativo exclamativo. Acusativo exclamativo.
¡Ay pobre de mí!
47
TEMA 15. LA ORDEN NEGATIVA Y LOS PREDICATIVOS.
a. La orden negativa.
LA ORDEN NEGATIVA.
Ne feceris.
1. Ne + perfecto subjuntivo.
No hagas.
Noli facere.
2. Noli + infinitivo.
No hagas.
Cave facias.
3. Cave + presente de subjuntivo.
No hagas.
b. Predicativos.
Predicativos.
a. Definición del término.
48
TEMA 16. VERBOS IRREGULARES LATINOS EN VOZ ACTIVA.
Volo (Querer)
Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª
Singular Volo Volebam Volam Velim Vellem
2ª
Singular Vis Volebas Voles Velis Velles
3ª
Singular Vult Volebat Volet Velit Vellet
1ª Plural Volumus Volebamus Volemus Velimus Vellemus
2ª Plural Vultis Volebatis Voletis Velitis Velletis
3ª Plural Volunt Volebant Volent Velint Vellent
Temas de Perfecto
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
49
Nolo (no querer)
Enunciado: nolo, nonvis, nolle, nolui, Ø.
Temas de Presente
Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
50
Malo (preferir)
Enunciado: malo, mavis, malle, malui, Ø.
Temas de Presente
Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
51
Eo (ir)
Enunciado: eo, is, ire, i(v)i, itum.
Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Eo Ibam Ibo Eam Irem
2ª Singular Is Ibas Ibis Eas Ires
3ª Singular It Ibat Ibit Eat Iret
1ª Plural Imus Ibamus Ibimus Eamus Iremus
2ª Plural Itis Ibatis Ibitis Eatis Iretis
3ª Plural Eunt Ibant Ibunt Eant Irent
Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
52
Fio (ser hecho, ocurrir)
Enunciado: fio, fis, fieri, factus sum, Ø.
Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Fio Fiebam Fiam Fiam Fierem
2ª Singular Fis Fiebas Fies Fias Fieres
3ª Singular Fit Fiebat Fiet Fiat Fieret
1ª Plural Fimus Fiebamus Fiemus Fiamus Fieremus
2ª Plural Fitis Fiebatis Fietis Fiatis Fieretis
3ª Plural Fiunt Fiebant Fient Fiant Fierent
Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª
Factus, -a, -um eram Factus, -a, -um ero Factus, -a, -um sim Factus, -a, -um essem
S Factus, -a, -um sum
2ª Factus, -a, -um es Factus, -a, -um eras Factus, -a, -um eris Factus, -a, -um sis Factus, -a, -um esses
S
3ª Factus, -a, -um est Factus, -a, -um erat Factus, -a, -um erit Factus, -a, -um sit Factus, -a, -um esset
S
1ª Facti, -ae, -a sumus Facti, -ae, -a eramus Facti, -ae, -a erimus Facti, -ae, -a simus Facti, -ae, -a essemus
P
2ª Facti, -ae, -a estis Facti, -ae, -a eratis Facti, -ae, -a eritis Facti, -ae, -a sitis Facti, -ae, -a essetis
P
3ª Facti, -ae, -a sunt Facti, -ae, -a erant Facti, -ae, -a erunt Facti, -ae, -a sint Facti,-ae,-a, essent
53
Fero (llevar, producir, soportar)
Enunciado: fero, fers, ferre, tuli, latum.
Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Fero Ferebam Feram Feram Ferrem
2ª Singular Fers Ferebas Feres Feras Ferres
3ª Singular Fert Ferebat Feret Ferat Ferret
1ª Plural Ferimus Ferebamus Feremus Feramus Ferremus
2ª Plural Fertis Ferebatis Feretis Feratis Ferretis
3ª Plural Ferunt Ferebant Ferent Ferant Ferrent
Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
54
ANEXO DE PREPOSICIONES
Preposición Significado
con acusativo con ablativo con genitivo
desde [al lado de]
ab, ā
por (complemento agente)
absque sin
ad hacia, junto a
adversus en dirección a
ante ante, delante de
apud entre, junto a; en
a causa de, con
causā
objeto de
circā cerca de, acerca de
circiter acerca de
circum alrededor de
cis de este lado
citrā de este lado
clam a escondidas de
contrā (en) contra de
cōram en presencia de
cum con
sobre, [acerca] de; de acuerdo
dē
con
ergā hacia (de relación)
ergō a causa de
ex, ē desde [el interior de]
extrā por fuera de
gratiā con objeto de
in hacia [dentro de] en
infrā por debajo de
inter entre
intrā por dentro de
iuxtā junto a, al lado de
55
Preposición con acusativo con ablativo con genitivo
ob por causa de, enfrente de
palam en presencia de
per a través de, por, durante
post después de
prae delante de, antes de
praeter por delante de
prō en favor de, por
procul lejos de
prope cerca de
propter por causa de; cerca de
secundum según
simul junto con; al mismo tiempo
sine sin
sub bajo (con movimiento) bajo (en reposo)
subter bajo bajo (sólo en poesía)
encima (con
super
movimiento)
suprā encima de
tenus hasta hasta
trans a través de, al otoro lado
ultrā más allá de
usque ad hasta
versus hacia
56
TEMA 17. RASGOS DEL LENGUAJE DE JULIO CÉSAR.
1º Perfectos sincopados
amavisti → amasti
amaverunt → amarunt
6º Los textos empiezan por un ablativo absoluto, estando la oración principal al final.
57
LINGUA LATINA - II
PRÁCTICA
58
EJERCICIO DE DECLINACIONES
AERA -
AERIUM -
AVI -
VI -
VOCE -
VULNERUM -
BIPEDEM -
CALCES -
CAPITA –
PECTORUM -
PARTEM –
PEDITUM –
DEIS // DEABUS -
EPULARUM -
EXPERTEM -
FLUMINA -
GREGES -
ARCEM -
TRIA-
PECORA -
SUUM -
VAFRI -
59
PRÁCTICA DE DECLINACIONES
ENUNCIADO CASO
Arma-orum (n) AC pl.
Rex, regis GEN pl.
Classis-is ABL s.
Pars, partis GEN pl.
Timor-is DAT s.
Homo, hominis GEN pl.
Cohors, cohortis ABL s.
Equitatus-us AC pl.
Mare, maris (n) ABL s.
Corpus, corporis (n) AC pl.
Uxor-is GEN pl.
Urbs, urbis GEN pl.
Crimen, criminis (n) AC s.
Tempus, temporis (n) AC pl.
Discipulus-i VOC s.
Virtus, virtutis NOM pl.
Vir, viri NOM pl.
Pater, patris GEN pl.
Domus-i LOC
Oratio, orationis AC s.
Mors, mortis GEN pl.
Nomen, nominis (n) AC pl.
Pauper-is GEN pl.
Mos, moris DAT pl.
Nox, noctis GEN pl.
60
PRÁCTICA DE VERBOS IRREGULARES
FIEBAT-
EUNT -
FERRES -
VOLENT -
NOLUNT -
MALUERANT -
POSSIM -
TULERUNT -
NOLUISTIS -
FIS -
MAVIS -
IVIMUS -
POTERATIS -
VELLE -
FACTA ERUNT -
VELIS -
NON VULTIS -
FIAT -
EANT -
MALLEM -
61
Frases simples
1. Vitam bonam tuae filiae sperant.
2. Magnae divitiae non semper magnam laetitiam dant.
3. Populus Romanus domi militiaeque magnam patientiam habebat.
4. Tua dicta grata sunt, sed facta mihi non placent.
5. Vir bonus vera semper dicere debet.
6. Omnes iuvenes ad proelium venerant.
7. Caput est supra collum et infra collum est pectus.
8. Color sanguinis ruber est, dentes albi sunt.
9. Gratias deis agamus.
10. Ipse dux in eo proelio cecidit.
11. Imperator equitatum omnem in cornibus collocavit.
12. Romanorum equitatus longa obsidione socios liberat.
13. Post tot annos, post labores tantos in patriam venisti.
14. In rebus secundis multos amicos habebis.
15. Germanorum equitatus Gallorum agros vastabit.
16. Canis quidam per flumen natabat et in ore carnem portabat.
17. Mox pedites atrocem proelium commiserunt.
18. In rebus adversis veros amicos nosces.
19. Multi nostrum felices sunt, multi vestrum infelices.
20. Equitatus noster cum infirmioribus hostibus pugnavit.
21. Omnes mori maluerunt quam pedem referre.
22. Homines facillima semper quaerunt; difficilia autem quaerere debemus.
23. Nostrae copiae tria milia passuum a castris distabant.
24. Litteras accepi quas ad me misisti.
25. In locum Romani pervenerunt, unde hostes se receperant.
26. Sunt multi qui vitam miseram agunt.
27. Ex iis donis, quae ego tibi dedi, quae sunt tibi iucundiora?
28. Mihi gratior est is, qui verum dicit, quam is, cuius verba dulcia sed infida sunt.
29. Illa mihi a patre narrabuntur.
30. Ager ac vicus atroci incendio vastantur.
31. Nostri milites a duce et fortuna deserebantur.
32. Docendo discitur.
33. Studio gloriae omnes trahimur.
34. Meus filius oravit me ut poscerem tuam filiam uxorem sibi.
35. Flumen altissimum erat, ut pedibus transiri non possent.
36. Caesar copias suas in proximam collem subducit ut hostium impetum sustinerent.
37. Cum in fines Helvetiorum pervenissent, castra summa cura muniverunt.
38. Si hic mecum esses, multa tibi dicerem.
39. Si Hannibal impetum fecisset, urbem Romam facillime cepisset.
40. Naves latiores fecit propterea quod magna onera transpotare volebat.
62
CONJUNCIÓN UT
1. Con indicativo: modales («como»); temporales («cuando»).
2. Con Subjuntivo: completivas («que»); finales («para que»); consecutivas («de tal modo
que»); concesivas («aunque»).
2.11. Tantus fuit ardor animorum ut motum terrae nemo pugnantium senserit.
63
CONJUNCIÓN CUM
2.1 Cum vita sine amicitia metus plena sit, ratio ipsa nos monet ut amicitias
comparemus.
64
ORACIONES DE INFINITIVO
1. Illi credunt inter nos interfectorem esse.
2. Illi nesciunt me interfectorem esse.
3. Mihi dixerunt se vicisse.
4. Legati demonstrant se paratos esse omnibus periculis.
5. Caesar praescribit in litteris Labieno hostes a se discessisse omnemque
multitudinem ad eum conuertisse.
65
ORACIONES COMPLETIVAS DE INFINITIVO
1. Caesar consulto equites cedere seque in castra recipere iubet; simul ex omnibus
partibus castra altiore vallo muniri portasque obstrui atque cum simulatione timoris agi
iubet.
2. Caesar, cum animadverteret hostem complures dies, castris palude et loci natura
munitis, se tenere neque oppugnari castra eorum sine dimicatione perniciosa nec locum
munitionibus claudi nisi a maiore exercitu posse, litteras ad Trebonium mittit.
3. Germani, post tergum clamore audito, cum suos interfici viderent, armis abiectis
signisque militaribus relictis, se ex castris eiecerunt et, cum ad confluentem Mosae et
Rheni pervenissent, reliqua fuga desperata, magno numero interfecto, reliqui se in
flumen praecipitaverunt.
4. His rebus Caesari nuntiatis, cum iam ille intellegeret res urbanas in commodiorem
statum pervenisse, in Transalpinam Galliam profectus est. Eo cum venisset, advertit ad
alteram fluminis ripam copias hostium magnas esse.
5. Consul nuntiavit Romanos a Gallis victos esse eosque contendere atque arcem
obsessuros esse. Itaque iussit omnes iuuenes cum armis in Capitolium ascendere.
7. Apollinis oraculum Phyrro regi respondit: “Dico te Romanos vincere posse ”. Ita
nuntiabat simul ambiguis uerbis Romanos a Phyrro aut Phyrrum a Romanis victum iri.
8. Compluribus expugnatis oppidis, Caesar, ubi intellexit frustra tantum laborem sumi
neque hostium fugam, captis oppidis, reprimi neque iis noceri posse, statuit
exspectandam esse classem.
9. Hoc proelio facto, reliquas copias Heluetiorum ut consequi posset, pontem in Arare
faciendum esse curat atque ita exercitum traducit. Heluetii, repentino eius adventu
commoti, cum id quod ipsi diebus XX aegerrime confecerant, ut flumen transirent, illum
uno die fecisse intellegerent, legatos ad eum mittunt.
10. Caesar, ubi cognovit per Afranium se stare quo minus proelio dimicaretur, castra
facere constituit, et, ne in opere faciendo milites repentino hostium incursu exterrerentur
atque opere prohiberentur, vallo muniri vetuit, quod eminere et procul videri necesse
erat, sed a fronte contra hostem pedum XV fossam fieri iussit.
66
ORACIONES CON ABLATIVO ABSOLUTO
1. Facilis ad intelligendum.
2. Ars navigandi.
3. Scribere scribendo discitur.
4. Arma capiendi spatium non datur.
5. Nihil agendo dies est longus.
6. In oppugnando oppido ceciderunt.
67
CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA
68
TEXTOS DE LA FUNDACIÓN DE ROMA
Romanum imperium a Romulo exordium habet. Romulus, Vestalis virginis filius, cum
Remo fratre uno partu editus est. Condita civitate, quam ex nomine suo Romam vocabit,
multitudinem finitimorum in civitatem recepit; centum ex senioribus elegit, quos
“senatores” nominavit propter senectutem. Tunc, quia uxores populus non habebat,
invitavit ad spectaculum ludorum vicinas urbis nationes, atque virgines rapuit.
Postea Numa Pompilius rex creatus est. Numa nullum bellum gessit, sed multum civitati
profuit. Nam Romanis leges et mores constituit. Annum descripsit in decem menses,
prius sine aliqua computatione confusum, et infinita Romae sacra ac templa constituit.
Morbo decessit quadragesimo tertio imperii anno.
Tullus Hostilius bella reparavit, Albanos vicit, qui ab urbe Roma duodecimo miliario
absunt. Veientes et Fidenates bello superavit. Urbem ampliavit, adiecto Caelio monte.
Triginta annos regnavit et, ictus fulmine, cum domo sua arsit.
Postea Ancus Marcius, ex Numae filia nepos, suscepit imperium. Contra Latinos
dimicavit; Aventinum montem civitati adiecit et Ianiculum; Ostiam civitatem supra mare*
sexto miliario ab urbe Roma condidit. Vigesimo quarto anno morbo periit.
Deinde regnum Priscus Tarquinius accepit. Hic numerum senatorum duplicavit, circum
Romae aedificavit, ludos Romanos instituit, qui ad nostram memoriam permanent. Vicit
Sabinos et multos agros urbis Romae territorio adiunxit: primus triumphans urbem
intravit. Muros fecit et cloacas, Capitolium incohavit. Trigesimo octavo anno imperii per
Ancii filios occisus est.
69
6. Servio Tulio: sexto rey de Roma.
Post Tarquinium Servius Tullius suscepit imperium, genitus ex nobili femina, captiva
tamen et ancilla. Hic quoque Sabinos subegit, montes tres Quirinalem, Viminalem,
Esquilinum urbi adiunxit; fossas circum murum duxit. Primum omnium censum
ordenavit, qui adhuc per orbem terrarum incognitus erat. Occissus est quadragesimo
quinto imperii anno scelere generi* sui, Tarquinii Superbi, et filiae suae, quam Tarquinius
habebat uxorem.
Lucius Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, Volscos vicit: Gabios
civitatem, et Suessam Pometiam subegit; cum Tuscis pacem fecit, et templum Iovi in
Capitolio aedficavit. Postea Ardeam oppugnans, in octavo decimo miliario ab urbe
positam civitatem, imperium perdidit. Filius eius uxorem nobilissimi Collatini stupravit et
illa in omnium conspectu se occidit*. Collatinus et Brutus imperium Tarquinio ademerunt.
Ex urbe exclusus est et cum liberis et uxore fugit.
70
C. IULII CAESARIS
71
1. César alienta a los suyos.
PC: Cohortatus
Suj: Caesar
CD: suos.
OP1 Vbo: commisit
CD: proelium.
Yuxtapuesta (,)
Suj: Ø.
O.S.A. Vbo: tolleret.
CC: -------------- CD: spem. → Cdet: fugae.
ut final
Suj: Milites.
OP2 Vbo: perfregerunt.
CD: phalangem. → Cdet: hostium
CC: facile.
Suj: pilis.
CC:------ Abl. Abs.---- Vbo: missis.
CC: e loco superiore.
Suj: Ø.
Vbo: fecerunt.
CD: impetum.
OP3 CC: in eos.
CC: gladiis destrictis.
1
«reunir» (c. proelium, entablar combate). p92.
2
«desde» (e loco superiore tela coniciebant in nostros, desde un lugar mas elevado lanzaban
dardos contra los nuestros).p171-172.
3
«romper» (hostium phalangem p., romper facilmente la falange de los enemigos).p362.
72
2. El ejército avanza a Nevers
Suj: Caesar
OP1 Vbo: duxit.
CD: exercitum. Suj: qui.
Vbo: erant.
CC: in fines - C.det: Suessionum.→ OSR Atrib: proximi.
CC: Remis.
Suj: Ø.
Vbo: pervenit.
CC: ad oppidum. → Cdet: Noviodunum.
4
«recobrar» (ex timore se r., recobrarse de su temor; ex fuga se r., rehacerse después
de la huida) p421.
5
«jornada» (quam maximis itineribus, a marchas forzadas). p265.
73
César alienta a los suyos.
Hac re cognita, Caesar mittit complures equitum turmas eo de media nocte. Imperat his,
ut paulo tumultuosius omnibus locis pervagentur.
Órdenes de César.
His datis mandatis, secunda vigilia equitatum mittit. Frumentum omne ad se referri iubet;
capitis poenam iis, qui non paruerint, constituit.
Caesar quintis castris Gergoviam pervenit, situque urbis perspecto, quae posita
in altissimo monte omnes aditus difficiles habebat, de oppugnatione desperavit.
74
Los eduos envían ayuda a los bituriges
Helvetii, cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum contulerunt; ipsi,
confertissima acie, reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub primam nostram aciem
successerunt.
75
César se ocupa del asunto del trigo
His cognitis rebus, rem frumentariam prouidet, castris idoneum locum deligit. Ubiis
imperat ut pecora deducant suaque omnia ex agris in oppida conferant.
His rebus constitutis, maximis itineribus Viennam peruenit. Ibi nactus recentem
equitatum, quem multis ante diebus eo praemisserat, per fines Haeduorum in Lingones
contendit, ubi duae legiones hiemabant.
His rebus gestis, Curio se in castra ad Bagradam recepit atque ibi uniuersi exercitus
conclamatione imperator appellatur posteroque die exercitum Uticam ducit.
76
Los enemigos incendian Lutecia.
Presentación de personalidades.
Caesar venit magnis itineribus in Nerviorum fines. Ibi ex captivis cognoscit quae
77
Ataque enemigo.
Cato, creatus consul, in Hispaniam adversus Celtiberos profectus est, quos acri
proelio vicit et ad deditionem compulit. Eo bello Cato cum ultimis militum
certavit.
Celeriter nostri, clamore sublato, pila in hostes immittunt. Illi impetum ferre non
potuerunt, ac, primo concursu in fugam coniecti, in proximas silvas petiverunt.
Complures ex legionibus relicti erant aegri, ex quibus circiter trecenti, qui hoc
spatio dierum conualuerant, sub uexillo una mittuntur; praeterea magna vis
iumentorum, quae in castris subsederant, sequitur.
78
Los britanos envían legados.
Consilio Caesaris cognito et per mercatores perlato, ad eum legati veniunt, qui
pollicentur obsides dare atque imperio populi Romani obtemperare.
Cum celeriter nostri arma cepissent uallumque ascendissent atque, una ex parte
Hispanis equitibus emissis, equestri proelio superiores fuissent, desperata re,
hostes suos ab oppugnatione reduxerunt.
Graves enfrentamientos.
Cum hoc modo pugnatum esset continenter horis quinque nostrique gravius a
multitudine premerentur, consumptis omnibus telis, gladiis destrictis impetum
adversus montem in cohortes faciunt.
79
Los habitantes de Brindis ayudan a César contra Pompeyo.
Tras las preocupantes noticias que le han llegado, César recluta dos
legiones.
His nuntiis litterisque commotus, Caesar duas legiones in Citeriore Gallia novas
conscripsit et, inita aestate, Q. Pedium legatum, qui eas in interiorem Galliam
deduceret, misit. Ipse, cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit.
Ille ex castris prima vigilia egressus, prope confecto sub lucem itinere, post
montem sese occultavit, militesque ex nocturno labore sese reficere iussit.
Hac victoria sublatus Ambiorix statim cum equitatu in Aduatucos, qui erant eius
regno finitimi, proficiscitur; neque noctem neque diem intermittit, peditatumque
sese subsequi iubet.
80
César decide reunir sus legiones ante el acoso de los enemigos.
Caesar, cum septimam legionem, quae iuxta constiterat, item urgeri ab hoste
vidisset, tribunos militum monuit ut paulatim sese legiones coniungerent.
His rebus in Italiam Caesari nuntiatis, cum iam ille urbanas res virtute Cn. Pompei
commodiorem in statum pervenisse intellegeret, in Transalpinam Galliam profectus est.
Hac impulsi occasione, liberius atque audacius de bello consilia inire incipiunt. Principes
Galliae, indictis conciliis in silvestribus ac remotis locis, queruntur de Acconis morte.
Protegidos por dos legiones, los jinetes se enfrentan con la caballería enemiga.
Duae legiones, quae proxime conscriptae erant, totum agmen claudebant praesidioque
impedimentis erant. Equites nostri cum funditoribus sagittariisque flumen transgressi
cum hostium equitatu proelium commiserunt.
Haec cum agerentur, nuntii praemissi a rege Iuba venerunt, qui illum adesse cum
magnis copiis dicerent et de custodia ac defensione urbis hortarentur. Quae res eorum
perterritos animos confirmavit.
Accidit etiam repentinum incommodum biduo quo haec gesta sunt. Tanta enim tempes-
tas cooritur ut numquam illis locis maiores aquas fuisse constaret.
81
Los habitantes de Novioduno atacan a los centuriones romanos
Quem simul atque oppidani conspexerunt atque in spem auxilii venerunt, clamore
sublato, arma capere, portas claudere, murum complere coeperunt. Centuriones in
oppido, gladiis destrictis, portas occupaverunt suosque omnes incolumes receperunt.
At, totis fere a fronte et ab sinistra parte nudatis castris, cum in dextro cornu legio
duodecima et non magno ab ea intervallo septima constitisset, omnes Nervii, duce
Boduognato, ad eum locum contenderunt.
Quorum cognita sententia, Octavius quintis castris oppidum circumdedit atque uno
tempore obsidione et oppugnationibus eos premere coepit. Illi omnia perpeti parati
maxime a re frumentaria laborabant. Cui rei, missis ad Caesarem legatis, auxilium ab eo
petebant.
Parte iam obsidum tradita, centurionibus et paucis militibus intromissis, qui arma
iumentaque conquirerent, equitatus hostium, qui agmen Vercingetorigis antecesserat,
procul visus est.
Fabio intenta atraerse a las ciudades vecinas y, a través de dos puentes, procura
la provisión de forraje.
82
La familia de Ariovisto.
Duae fuerunt Ariovisti uxores: una Sueba natione, quam domo secum duxerat, altera
Norica, regis Voccionis soror, quam in Gallia duxerat a fratre missam. Utraque in ea
fuga periit. Duae filiae erant: harum altera occisa est, altera capta est.
Caesar, noctu progressus milia passuum circiter XII, hostium copias conspicatus est. Illi,
equitatu atque essedis ad flumen progressi, ex loco superiore nostros prohibere et
proelium committere coeperunt. Repulsi ab equitatu, se in silvas abdiderunt.
Genus hoc est ex essedis pugnae. Primo per omnes partes perequitant et tela coniciunt
atque ipso terrore equorum et strepitu rotarum ordines plerumque perturbant et, cum se
inter equitum turmas insinuaverunt, ex essedis desiliunt et pedibus proeliantur.
Ex his omnibus sunt humanissimi qui Cantium incolunt (quae regio est maritima omnis),
neque multum a Gallica differunt consuetudine. Interiores frumenta non serunt, sed lacte
et carne vivunt pellibusque sunt vestiti.
83
César pasa revista a su ejército
Cum omnes regiones Galliae Caesar percurrisset, summa celeritate ad exercitum rediit,
legionibusque ex omnibus hibernis ad fines Treverorum evocatis, eo profectus est ibique
exercitum lustravit.
Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariouistum cum suis omnibus copiis
Curio cum omnibus copiis quarta vigilia exierat, cohortibus quinque castris praesidio
relictis; progressus sex milia passuum, equites convenit; ex captivis quaerit quis castris
ad Bagradam praesit.
Construcción de un puente.
Diebus decem, quibus materia coepta erat comportari, omni opere effecto, exercitus
traducitur. Caesar, ad utramque partem pontis firmo praesidio relicto, in fines
Sugambrorum contendit.
Dimissis per agros nuntiis, sibi quemquem consulere iussit. Quorum pars in Arduennam
silvam, pars in continentes paludes profugit; hi qui proximi Oceano fuerunt, in insulis
sese occultaverunt.
Dum haec a Caesare geruntur, Treveri, magnis copiis peditatus equitatusque coactis,
Labienum cum una legione, quae in eorum finibus hiemaverat, adoriri parabant.
84
Labieno se encamina a París.
Dum haec apud Caesarem geruntur, Labienus, relicto Agendici eo supplemento, quod
nuper ex Italia venerat, ut esset impedimentis praesidio, cum quattuor legionibus
Lutetiam proficiscitur.
Dum haec in colloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariouisti propius tumulum
de qua re queratur; Dumnorigi custodes ponit, ut, quae agat, quibuscum loquatur, scire
possit.
Eo die parvulis equestribus proeliis ad aquam factis, Galli sese suo loco continent, quod
Flumen est Arar, quod per fines Aeduorum et Sequanorum in Rhodanum influit. Id
Helvetii ratibus ac lintribus iunctis transibant. Ubi per exploratores Caesar certior factus
est tres iam copiarum partes Heluetios id flumen traduxisse, de tertia vigilia cum
legionibus tribus pervenit.
85
Los galos marchan al encuentro de César
His de rebus Caesar certior factus ad exercitum proficiscitur. Germani latius vagabantur
et in fines Eburorum et Condrusorum, qui sunt Treverorum clientes, pervenerant.
Caesar, principibus Galliae evocatis, ea quae cognoverat dissimulanda sibi existimavit,
eorumque animis permulsis et confirmatis equitatuque imperato, bellum cum Germanis
gerere constituit.
Germani, post tergum clamore audito, cum suos interfici viderent, armis abiectis
signisque militaribus relictis, se ex castris eiecerunt, et cum ad confluentem Mosae et
Rheni pervenissent, reliqui se in flumen praecipitaverunt atque ibi, vi fluminis oppressi,
perierunt.
Hac oratione a Diviciaco habita, omnes qui aderant magno fletu auxilium a Caesare
petere coeperunt. Animadvertit Caesar unos ex omnibus Sequanis nihil earum rerum
facere quas ceteri facerent, sed tristes, capite demisso, terram intueri.
86
No pudiendo atravesar el río Loira, regresan a casa.
Hi, cum ad flumen Ligerim venissent, quod Bituriges ab Haeduis dividit, paucos dies ibi
morati, neque flumen transire ausi, domum revertuntur legatisque nostris renuntiant se,
Biturigum perfidiam veritos, revertisse.
Hoc proelio trans Rhenum nuntiato, Suevi, qui ad ripas Rheni venerant, domum reverti
coeperunt; quos ubi incolae viderunt, magnum eorum numerum occiderunt.
Hostes, paulisper apud oppidum morati agrosque Remorum depopulati, omnibus vicis
aedificiisque incensis, quos adire poterant, ad castra Caesaris contenderunt.
Hostes postero die, multo maioribus coactis copiis, castra oppugnant, fossam complent.
Eadem ratione, qua pridie, a nostris resistitur. Hoc idem reliquis deinceps fit diebus.
Hostium copiae, submissis a rege auxiliis, crebro augebantur; nostros vires lassitudine
deficiebant; simul ii, qui vulnera acceperant neque acie nocte excedere, neque locum
tutum referri poterant.
Id ubi Caesar comperit, omnibus iis rebus confectis, quarum causa traducere exercitum
constituerat, diebus decem et octo trans Rhenum consumptis, se in Galliam recepit
pontemque rescidit.
87
Una intensa lluvia impide el avance
Incredibili celeritate magno spatio paucis diebus confecto, cum iam pecus atque extrema
impedimenta a nostris tenerentur, eiusmodi sunt tempestates consecutae, ut opus
necessario intermitteretur.
Ipse, cognita locorum natura, ponti castrisque praesidio sex cohortes atque omnia
impedimenta relinquit. Postero die cum omnibus copiis ad Ilerdam proficiscitur.
Ita proelium restitutum est atque omnes hostes terga uerterunt nec prius fugere
destiterunt, quam ad flumen Rhenum circiter quinquaginta milia passuum ex eo loco
peruenerunt.
Itaque a Cingetorige atque eius propinquis oratione Indutimari cognita, quam in concilio
habuerat, nuntios mittit ad finitimas ciuitates equitesque undique euocat; iis certum diem
conueniendi dicit.
Itaque Caesar, vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis, exercitum
reduxit in Aulercis reliquisque civitatibus, quae maxime bellum fecerant, et in hibernis
collocavit.
88
César obliga a los nervios a rendirse
Massilienses omnibus defessi malis, ad summam rei frumentariae inopiam adducti, bis
proelio navali superati, desperatis provinciarum auxiliis, se dedere sine fraude
constituunt.
89
Unos prisioneros informan a César
Media circiter nocte iis, qui aquandi causa longius a castris processerant, ab equitibus
correptis, Caesar fit ab his certior duces hostium silentio castris copias eduxisse.
Milites inter se cohortati, duce Caio Trebonio, equite Romano, qui eis erat praepositus,
per medios hostes perrumpunt incolumesque ad unum omnes in castra perveniunt.
Post hoc proelium classem septuaginta nauium Athenienses eidem Miltiadi dederunt, ut
insulas, quae barbaros adiuuerant, bello persequeretur. Quo in imperio plerasque ad
officium redire coegit.
Postero die duces aduersariorum perturbati, quod omnem rei frumentariae spem ad
flumen Hiberum dimiserant, de reliquis rebus consultabant. Erat unum iter, si Ilerdam
reuerti vellent, alterum, si Tarraconem peterent.
90
Se comunica a César lo ocurrido en la escuadra
Priusquam plane legiones explicari et consistere possent, tota auxilia regis impedita ac
perturbata, quod nullo ordine et sine timore iter fecerant, in fugam coniciunt.
Proximo die, instituto suo, Caesar ex castris utrisque copias suas eduxit, paulumque a
maioribus castris progressus, aciem instruxit, hostibusque pugnandi potestatem fecit.
Omnia superioris noctis consilia ad me perlata esse sentiunt; patefeci in senatu hesterno
die; Catilina ipse pertimuit, profugit; hi quid exspectant? En illi vehementer errant, si illam
meam pristinam lenitatem futuram esse perpetuam sperant.
91
CICERÓN
DEFENSA DEL POETA ARQUIAS
Erat Italia tunc plena Graecarum artium ac disciplinarum, studiaque haec in Latio
vehementius tum colebantur quam nunc eisdem in oppidis, et hic Romae propter
tranquillitatem rei publicae non neglegebantur.
1. Subordinada de relativo.
2. Infinitivo concertado
3. Compuesto de sum.
92
La ciudadanía romana se pone en cuestión.
Romam venit Mario et Catulo consulibus. Statim Luculli, cum praetextatus etiam tum
Archias esset, eum domum suam receperunt. Sed erat hoc non solum ingenii ac
litterarum, verum etiam naturae atque virtutis, ut domus, quae huius adulescentiae prima
fuit, eadem esset familiarissima senectuti.
1. Uso de cum.
2. Uso de ut.
3. Grados del adjetivo.
1. Declina virtutis.
2. Forma los participios de receperunt.
3. ¿Qué función sintáctica desempeñan Mario et Catulo consulibus?
4. ¿Qué tipo de oración introduce el cum?
Interim satis longo intervallo, cum esset cum M. Lucullo in Siciliam profectus, et cum ex
ea provincia cum eodem Lucullo decederet, venit Heracleam: quae cum esset civitas
aequissimo iure ac foedere, ascribi se in eam civitatem voluit.
1. Uso de cum.
2. Uso de ut.
3. Subordinada de relativo,
4. Construcción de infinitivo.
Si nihil aliud nisi de civitate ac lege dicimus, nihil dico amplius; causa dicta est. Quid
enim horum infirmari, Gratti1, potest? Heracleaene esse tum adscriptum negabis? Adest
vir summa auctoritate et religione et fide, M. Lucullus, qui se non opinari, sed scire, non
audivisse, sed vidisse, non interfuisse, sed egisse dicit. Adsunt Heraclienses legati,
nobilissimi homines.
1. Grattius es el promotor de la acusación contra Arquias por la supuesta usurpación de la ciudadanía romana.
93
1. Grados del adjetivo.
2. Oración subordinada adverbial condicional.
3. Interrogatius.
4. Construcción de infinitivo.
An domicilium Romae non habuit is, qui tot annis ante civitatem datam sedem omnium
rerum ac fortunarum suarum Romae collocavit? An non est professus? Immo vero iis
tabulis professus, quae solae ex illa professione collegio praetorum obtinent publicarum
tabularum auctoritatem.
1. Interrogativa.
2. Oración subordinada de relativo.
3. Voz pasiva.
1. Declina civitatem en plural.
2. Conjuga el pretérito imperfecto de indicativo de voz pasiva de collocavit.
3. ¿Qué és professus morfológicamente?
Sed pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas: quae
iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam multas nobis
imagines--non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum--fortissimorum virorum
expressas scriptores et Graeci et Latini reliquerunt?
1. Construcción de gerundio/gerundivo.
2. Oración subordinada de relatvo.
3. Participio concertado.
94
Las letras nos acompañan toda la vida.
Nam ceterae neque temporum sunt neque aetatum omnium neque locorum: haec studia
adulescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis perfugium ac
solacium praebent, delectant domi, non impediunt foris, pernoctant nobiscum,
peregrinantur, rusticantur.
1. Verbos deponentes.
2. Locativo.
3. Pronombres personales.
El poder de la poesía.
Sit igitur, iudices, sanctum apud vos, humanissimos homines, hoc poetae nomen, quod
nulla umquam barbaria violavit. Saxa et solitudines voci respondent, bestiae saepe
immanes cantu flectuntur atque consistunt; nos instituti rebus optimis non poetarum
voce moveamur?
1. Voz pasiva.
2. Oración subordinada de relativo.
3. Complemento agente.
95
1. ¿Cuál es la forma en grado positivo de durior.
2. Declina quisquam.
3. ¿Qué es mandari morfológicamente y sintácticamente?
4. Conjuga el pretérito perfecto de subjuntivo de voz activa de attigit.
Themistoclem illum, summum Athenis virum, dixisse aiunt, cum ex eo quaereretur, quod
acroama aut cuius vocem libentissime audiret: “eius, a quo sua virtus optime
praedicaretur“. Itaque ille Marius item eximie L. Plotium dilexit, cuius ingenio putabat ea,
quae gesserat, posse celebrari.
1. Infinitivo.
2. Uso de cum
3. Voz pasiva.
4. Quod
5. Oració subordinada de relatiu
Carus fuit Africano superiori noster Ennius, itaque etiam in sepulcro Scipionum putatur is
esse constitutus ex marmore; at iis laudibus certe non solum ipse, qui laudatur, sed
etiam populi Romani nomen ornatur. In caelum huius proavus Cato tollitur; magnus
honos populi Romani rebus adiungitur.
1. Infinitivo.
2. Voz pasiva.
3. Oración subordinada de relativo.
96
Reflexión sobre la fama de Alejandro Magno frente a la tumba de Aquiles
Quam multos scriptores rerum suarum magnus ille Alexander secum habuisse dicitur!
Atque is tamen, cum in Sigeo ad Achillis tumulum adstitisset, "O fortunate", inquit,
"adulescens, qui tuae virtutis Homerum praeconem inveneris!" Nam, nisi Ilias illa
exstitisset, idem tumulus, qui corpus eius contexerat, nomen etiam obruisset!
1. Oración subordinada de relativo.
2. Uso de cum.
3. Subordinada adverbial condicional.
An statuas et imagines, non animorum simulacra, sed corporum, studiose multi summi
homines reliquerunt: consiliorum relinquere ac virtutum nostrarum effigiem nonne multo
malle debemus summis ingeniis expressam et politam? Ego vero omnia, quae gerebam,
iam tum in gerendo spargere me ac disseminare arbitrabar in omnis terrae memoriam
sempiternam.
97
CORNELI NEPOTIS HANNIBAL
1. Proyectos de Amílcar.
Huius perpetuum odium erga Romanos maxime concitasse videtur secundum bellum
Poenicum. Namque Hannibal, Hamilcaris filius, Karthaginiensis, assiduis eius patris
obtestationibus eo est perductus ut interire quam Romanos non experiri mallet.
3. Cualidades de Aníbal.
Si verum est, quod nemo dubitat, ut populus Romanus omnes gentes virtute superarit,
non est infitiandum Hannibalem tanto praestitisse ceteros imperatores prudentia, quanto
populus Romanus antecedat fortitudine cunctas nationes. Nam quotienscumque cum eo
congressus est in Italia, semper discessit superior.
Cuius post obitum, Hasdrubale imperatore suffecto, equitatui omni praefuit. Hoc quoque
interfecto exercitus summam imperii ad eum detulit. Id Karthaginem delatum publice
comprobatum est. Sic Hannibal minor quinque et viginti annis natus imperator factus
proximo triennio omnes gentes Hispaniae bello subegit, Saguntum, foederatam
civitatem, vi expugnavit, tres exercitus maximos comparavit.
Ad Alpes postea venit, quae Italiam ab Gallia seiungunt et quas nemo unquam cum
exercitu ante eum, praeter Herculem Graium, transierat (quo facto is hodie saltus Graius
appellatur), Alpicos conantes prohibere transitum concidit, loca patefecit, itinera muniit,
effecit ut ea elephantus ornatus ire posset, qua antea unus homo inermis vix poterat
repere. Hac copias traduxit in Italiamque pervenit.
Conflixerat apud Rhodanum cum P. Cornelio Scipione consule eumque pepulerat. Cum
hoc eodem Clastidii apud Padum decernit sauciumque inde ac fugatum dimittit. Tertio
idem Scipio cum collega Tiberio Longo apud Trebiam adversus eum venit. Cum his
manum conseruit, utrosque profligavit. Inde per Ligures Appenninum transiit, petens
Etruriam.
98
7. Aníbal pierde un ojo.
Hoc itinere <Hannibal> adeo gravi morbo adficitur oculorum, ut postea numquam dextro
aeque bene usus sit. Qua valetudine cum etiamnum premeretur lecticaque ferretur, C.
Flaminium consulem apud Trasumenum cum exercitu insidiis circumventum occidit,
neque multo post C. Centenium praetorem cum delecta manu saltus occupantem.
8. Cónsules derrotados.
9. Estratagema de Aníbal.
Hic clausus locorum angustiis noctu sine ullo detrimento exercitus se expedivit
Fabioque, callidissimo imperatori, dedit verba. Namque obducta nocte sarmenta in
cornibus iuvencorum deligata incendit eiusque generis multitudinem magnam
dispalatam immisit. Quo repentino obiecto visu tantum terrorem iniecit exercitui
Romanorum, ut egredi extra vallum nemo sit ausus. Post hanc rem gestam, consulem
Tiberium Sempronium Gracchum in Lucanis in insidias inductum sustulit. M. Claudium
Marcellum apud Venusiam pari modo interfecit.
Ut enim Romae consules, sic Karthagine quotannis annui bini reges creabantur. In eo
magistratu pari diligentia se Hannibal praebuit, ut fuerat in bello. Namque effecit ut ex
novis vectigalibus non solum esset pecunia, quae Romanis ex foedere penderetur, sed
etiam superesset <pecuniam>, quae in aerario reponeretur.
Deinde anno post, M. Claudio L. Furio consulibus, Romae legati Karthaginem venerunt.
Hos Hannibal ratus sui exposcendi gratia missos, priusquam senatus eos audiret,
navem ascendit clam atque in Syriam ad Antiochum profugit. Hac re palam facta Poeni
naves duas, quae eum comprehenderent, si possent consequi, miserunt, bona eius
publicarunt, domum a fundamentis disiecerunt, ipsum exulem iudicarunt.
99
12. Flaminio informa al senado.
Quae dum in Asia geruntur, accidit casu ut legati Prusiae Romae apud T. Quintium
Flamininum consularem cenarent, atque ibi de Hannibale mentione facta ex iis unus
diceret eum in Prusiae regno esse. Id postero die Flamininus senatui detulit. Patres
conscripti, qui Hannibale vivo numquam se sine insidiis futuros existimarent, legatos in
Bithyniam miserunt, in his Flamininum, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum
secum haberet sibique dederet.
His Prusia negare ausus non est, sed illud recusavit, ne id a se fieri postularent, quod
adversus ius hospitii esset: ipsi, si possent, comprehenderent; locum ubi esset, facile
inventuros. Hannibal enim uno loco se tenebat, in castello, quod ei a rege datum erat
muneri, idque sic aedificarat, ut in omnibus partibus aedificii exitus haberet, scilicet
verens, ne usu veniret, quod accidit.
Huc cum legati Romanorum venissent ac multitudine domum eius circumdedissent, puer
ab ianua prospiciens Hannibali dixit plures praeter consuetudinem armatos apparere.
Qui imperavit ei, ut omnes fores aedificii circumiret ac propere sibi nuntiaret, num
eodem modo undique obsideretur.
100
Selectivitat UIB.
Hoc explorato loco, Curio castra Vari conspicit muro oppidoque coniucta ad portam quae
appellatur Belica, admodum munita natura loci, una ex parte ipso oppido Vtica, altera a
theatro, quod est ante oppidum, substructionibus eius operis maximis, aditu ad castra
difficili et angusto.
Exceptus est Caesaris aduentus ab omnibus municipii et coloniis incredibili honore atque
amore. Tum primum enim ueniebat ab illo uniuersae Galliae bello. Cum liberis omnis
multitudo obuiam procedebat, hostiae omnibus locibus immolabantur, tricliniis stratis
fora templaque occupabantur, ut uel expectatissimi triumphi laetitia praecipi posset.
Pompeius, noctu magnis additis munitionibus, reliquis diebus turres exstruxit et, in
altitudinem pedum XV effectis operibus, vineis eam partem castrorum obtexit, et
quinque intermissis diebus, alteram noctem subnubilam nactus, tertia inita vigilia,
silentio exercitum eduxit et se in antiquas munitiones recepit.
Sed de his duobus generibus alterum est druidum, alterum equitum. Illi rebus divinis
intersunt, sacrificia publica ac privata procurant, religiones interpretantur; ad hos magnus
adulescentium numerus disciplinae causa concurrit, magnoque hi sunt apud eos honore.
Nam fere de omnibus controversiis publicis privatisque contistuunt. (B.G. VI,13.3)
Nostri, cum undique premerentur, XLVI centurionibus amissis, deiecti sunt loco. Sed
intolerantius Gallos insequentes legio decima tardauit, quae pro subsidio paulo aequiore
loco constiterat. Hanc rursus XIII legionis cohortes exceperunt, quae ex castris minoribus
cum T. Sextio legato ceperant locum superiorem.
2. Traducció. (3,5punts)
101
Composició de les tropes d'Aquil·las
Pompeius, iam cum intra uallum nostri uersarentur, equum nactus, detractis insignibus
imperatoriis, decumana porta se ex castris eiecit protinusque equo citato Larissam
contendit. Neque ibi constitit, sed eadem celeritate paucos suos ex fuga nactus, nocturno
itinere non intermisso, comitatu equitum XXX ad mare peruenit.
102
Cèsar s'assabenta de la mort de Pompeu
Alexandriae de Pompeii morte cognoscit atque ibi primum e naui egrediens clamorem
militum audit quos rex in oppido praesidii causa reliquerat, et concursum ad se fieri
uidet, quod fasces anteferrentur. Hoc sedato tumultu, crebrae continuis diebus ex
concursu multitudinis concitationes fiebant compluresque milites omnibus partibus
interficiebantur.
103
LLATINISMES MÉS FREQÜENTS
A
accessit: “Es va acostar”. Recompensa que es dóna a qui no obté el premi, però s'acosta a ell.
ad calendas graecas: “En les calendes gregues”. Per als grecs no existien les calendes, per tant,
entre els romans s'utilitzava en el sentit de “mai”.
agenda: “Les coses que s'han de fer”. D'aquí, quadern en el qual s'anota el que s'ha de fer cada
dia.
album: “Blanc”. Llibre per a omplir amb fotos, croms, adhesius ...
Alea iacta est: “La sort està llençada”. Paraules de Juli Cèsar al creuar amb el seu exèrcit el riu
Rubicó per anar contra Roma. S'empra quan es pren una decisió Important.
alias: “D'altra manera”, “en ocasions”. Davant de sobrenoms; significa “conegut també com...”
alter ego: “Un altre jo”, “un segon jo”. Persona de confiança que representa a un o s'identifica
amb ell.
Altius, citius, fortius: “Més alt, més ràpid, més fort”. Lema olímpic.
anno domini: “Any del Senyor”, el mateix que “després de Crist” (d. C).
ante meridiem: Sol abreujar-se a. m. Significa “abans del migdia”. S'oposa a post meridiem.
B
Beatus iIIe: “Feliç aquell”. Principi d'un famós vers d'Horaci que enalteix la vida
senzilla. Figura literària.
C
campus: “Camp”. S'utilitza per a referir-se al terreny d'una universitat o d'un col·legi.
caritas: "Amor al proïsme, amor-pietat, amor-compassió». Per això hi ha una institució benèfica
que té el nom de Càritas.
Cogito, ergo sum: “Penso, per tant existeixo”. Principi de la filosofia de Descartes.
cum laude: “Amb lloança”, “amb elogi”. Es diu freqüentment del resultat d'un examen.
curriculum vitae: “Carrera de la vida”. Conjunt de circumstàncies relatives a l'estat civil, situació
acadèmica i professional, mèrits d'una persona.
D
de facto: “De fet”. S'oposa a l'expressió de iure.
105
de iure: “D'acord a dret”, “de conformitat amb la llei” .
delirium tremens: Forma de deliri amb il·lusions òptiques i terror, per un ús abusiu de l'alcohol.
desideratum (plural: desiderata): “El desitjat”, “les coses desitjades”. Sol emprar-se parlant de
llistes de coses que es desitgen adquirir.
dies ater: “Dia negre”. Dia de desastre assenyalat com a tal en el calendari romà.
E
Ecce homo: “Heus aquí l'home”. Paraules de Pilat quan va presentar a Jesús amb la corona
d'espines.
ex abrupto: “Bruscament”.
Excusatio non petita, accusatio manifesta: “L'excusa que no s'ha demanat és una acusació
clara”.
F
Fac simile: “Facsímil”. La seva abreviatura és fax . Literalment significa “fes una cosa semblant”
S'utilitza amb l'accepció de “reproducció exacta d'alguna cosa”.
106
G
gravamen: “Càrrega”, “perjudici”.
H
habitat: “Hàbitat”. Regió en la qual viu un animal o una planta.
homo: “Home” referit a l'espècie humana, tant baró com dona. Pot anar unit a “faber, erectus,
habilis, sapiens".
honoris causa: “Per causa de l'honor”, “per a honrar”. Referit a la concessió de títols honorífics,
com doctor “honoris causa”.
I
idem: ”El mateix”, “igual”.
in dubio pro reo: “En el dubte, a favor del reu”. Principi jurídic, que també s'aplica en altres
situacions.
in fraganti: La forma correcta seria in flagranti. Significa “en el moment de cometre un delicte”.
in pectore: “En el pit”, “en el cor”. Reserva o secret d'una resolució ja presa.
INRI (Iesus Nazarenus Rex ludaeorum): “Jesús Natzarè, rei dels jueus”. Cartell amb inicials que
va posar Pilat en la creu de Jesús.
in saecula saeculorum: “Pels segles dels segles” . Per a indicar la llarga durada d'una cosa.
107
interim: “Entretant”.
in vitro: “En el vidre”. Indica tot procés fisiològic que té lloc fora de l'organisme (en tubs,
flascons ... ).
in vivo: “En l'ésser viu”. S'oposa a in vitro i designa un procés fisiològic dintre de l'organisme.
iunior: S'abreuja Jr. Significa “més jove”, “el més jove”. S'oposa a sènior.
L
lapsus: “Error”, “falla”. Pot aparèixer amb una altra paraula, com calami (d'escriptura), linguae
(al parlar), memoriae (de memòria),.etc.
M
manu militari: “Amb mà militar”, “per la força”.
Mare nostrum: “El nostre mar". La mar dels romans era la Mediterrània.
maxime: “Sobretot”.
mutatis mutandis: “Canviades les coses que han de ser canviades”, “amb els canvis necessaris”.
108
N
Non plus ultra: “No hi ha (terra) més enllà”. Inscripció que va ser gravada per Hèrcules al
separar dues muntanyes per a unir l'oceà Atlàntic i la mar Mediterrània.
nota bene (NB): “Notis bé”. Anotació que es fa al final d'una carta o un escrit.
O
opera prima:”Obra primera”. Primera obra d'un autor.
P
Panem et circenses: “Pa i circ” El que donaven els emperadors romans al poble per a guanyar-se
el seu favor.
patres patriae: “Pares de la pàtria”. Els membres de la càmera legislativa d'un país.
post data (p.d.): “Després de donada”. El que s'escriu en una carta després de la signatura.
109
post meridiem: "Després de migdia" abreujat p. m. S'oposa a ante meridiem.
Q
quid: “Alguna cosa”, “què”. S'utilitza amb el sentit de “causa principal d'una cosa”.
quorum: “Dels quals”. Abreujament de la frase llatina quorum praesentia sufficit (“amb la
presència dels quals és suficient»). Requisit numèric perquè una reunió sigui vàlida.
Quo vadis?: “On vas?”. Pregunta que San Pere, fugint de Roma, li va fer a Jesús en la via Àpia.
R
rara avis: “Rara au”, “cosa estranya”. Sol dir-se d'una persona o cosa difícil de trobar.
requiescat in pace: S'abreuja RIP Significa “descansi en pau” i sol col·locar-se en les làpides dels
cementiris.
S
sènior: “Més vell”. S'abreuja Sr. Oposat a iunior.
sic: “Així”. S'usa entre parèntesi i darrere de frases o paraules amb algun error, però transcrites
textualment.
sigla: «Abreujaments».
Symposium: “Banquet”. Paraula grega que s'utilitza per a designar una reunió
d'experts.
sine die: ”Sense dia”. S'utilitza quan alguna cosa es posposa indefinidament.
sine nobilitate: Habitualment s'utilitza en la seva forma abreujada snob. Significa “sense
noblesa”.
110
sine qua non: “Sense la qual no (condició)”. Condició indispensable.
sui generis: “De gènere propi”. Es diu d'alguna cosa quan és molt especial i difícil de classificar.
T
tabula rasa: “Taula rasa”. Fa referència a les tauletes de cera que s'utilitzaven per a escriure
amb un estilet i que s'allisaven per a tornar a escriure. S'utilitza per a referir-se a la ment abans
del coneixement, i també per a assenyalar que es comença de nou o es prescindeix d'alguna
cosa.
Tu quoque, fili mihi: “Tu també, fill meu!". És la frase que va pronunciar Cèsar quan va veure
que el seu fill Brut també participava en la conspiració per a assassinar-lo.
U
ultimátum: “Últim avís”, “últim termini».
ultra: “Més enllà”, “extrem”. De vegades s'utilitza com prefix: els ultrasur, ultracurt.
V
vade mecum: “Camina amb mi”. Sol anomenar-se així un llibre de poc volum i fàcil maneig per a
consulta de dades importants.
Vade retro: “Vés-te enrere”, “Retrocedeix”. Paraules dites per Crist al ser temptat per Satanàs;
s'utilitzen per a rebutjar una oferta molt temptadora.
111
Veni, vidi, vici: “Vaig arribar, vaig veure i vaig vèncer”. Exemple de laconisme per expressar la
rapidesa i eficàcia en una acció. Va ser el part que va donar Cèsar al Senat en comunicar la seva
victòria en el Pont.
viacrucis: "El camí de la creu”. Pujada de Crist al Calvari amb la creu a coll. S'utilitza amb el
sentit de recorregut penós o aflicció continuada.
vice: “En lloc de”. Se sol usar com a prefix fonamentalment de càrrecs:
«vicepresident».
vice versa: “A l’inrevés”, “al contrari”. Pot aparèixer escrit en dues paraules o en una sola.
112
Locuciones latinas
grosso modo, vox populi, in situ, velis nolis, ex cathedra, de facto, déficit, ad hoc, per se,
rara avis, sine die, sui generis.
- Ante la rareza del problema que les planteé tuvieron que buscarme una solución
………………………..
- Ahora, quince años después de su estreno, la alta velocidad entre Madrid y Sevilla ha
dejado de ser la ..................................................... de Renfe.
- El gerente amañó las cuentas para poder pagar sin que nadie se enterara el
……………………… de la empresa.
- Aunque desde el gobierno digan que no, mucha gente cree que
………………………hay un proceso abierto con la empresa.
113
Completa las siguientes frases con la locución, el latinismo o la frase hecha que le
convenga:
alter ego; a.m.; carpe diem; curriculum vitae; in albis; in extremis; in vitro; ipso facto;
lapsus; peccata minuta; vademecum; versus.
Cuando me miro al espejo antes de salir de casa los sábados por la noche siempre me
digo ...................................................... , chaval.
Después de haber roto el jarrón chino, con lo que costó, que hayas roto la figurita de
barro es ………………………………………….
114