You are on page 1of 115

LINGUA LATINA - II

EDITORIAL FABULAE
LINGUA LATINA - II

TEORÍA

1
TEMA 1. CASOS LATINOS Y DECLINACIONES DE SUSTANTIVOS.

Casos latinos.

Funciones sintácticas (ejemplos)


Caso Preposición
Petrus unam filiam habet.
Sujeto (suj)
Nominativo ninguna
Atributo (atr) Puella bona est.
(con sum)
Nautae, navem parare debetis.
Vocativo ninguna Vocativo
Puella amicam videt.
Complemento
Acusativo a (persona)
Directo
Insulae regina multas amicas habet.
Complemento
Genitivo de
del Nombre
Nauta rosas puellis emit.
Complemento
Dativo a / para.
Indirecto
Exercitus impetum fecit cum gladiis.
C.C.
Ablativo con / por / en / ...

Casos especiales del Complemento Circunstancial.

Exercitum per Pyrenaeos montes ducit.


Preposición + Acusativo
Eo Romam.
Acusativo sin preposición con valor espacial (CCL)
Venio quinque dies.

Acusativo sin preposición con valor temporal (CCT)

2
Sustantivos.

Su enunciado es Nominativo sing. y Genitivo sing. (la raíz se extrae del genitivo singular)

1ª Declinación.

Género* Enunciado

Femenino. Nominativo singular: -a – Genitivo singular: -ae.

*Son masculinos los nombres: Agricola-ae, Nauta-ae, Poeta-ae, Pirata-ae.

Puella, -ae (f).


(niña) Singular Plural
Nominativo
Puella Puellae
Vocativo
Acusativo Puellam Puellas
Genitivo Puellarum
Puellae
Dativo
Puellis
Ablativo Puella

Palabras que en singular tienen un significado y en plural lo modifica.


Palabra latina Significado Palabra latina Significado
Copia, -ae [f] Abundancia. Copiae, arum [f] Tropas.

Littera, -ae [f] Letra. Litterae, -arum [f] Carta.

3
2ª Declinación.

Género* Enunciado

Nominativo singular: -us – Genitivo singular: -i.


Masculino. Nominativo singular: -er – Genitivo singular: -i.
Nominativo singular: -ir – Genitivo singular: -i.
Neutro. Nominativo singular: -um – Genitivo singular: -i.
*Son femeninos los nombres de árboles: pinus-i, malus-i, fagus-i…

Dominus, -i (m).
Singular Plural

Nominativo Dominus
Domini
Vocativo Domine

Acusativo Dominum Dominos

Genitivo Domini Dominorum

Dativo
Domino Dominis
Ablativo

Puer, -i (m.) Vir, -i (m.)


Singular Plural Singular Plural

Nominativo Nominativo
Pueri Viri
Vocativo Puer Vocativo Vir
Acusativo Puerum Pueros Acusativo Virum Viros
Genitivo Pueri Puerorum Genitivo Viri Virorum
Dativo Dativo
Puero Pueris Viro Viris
Ablativo Ablativo

4
Neutros en um- i.

Templum, -i (n.)

(templo) Singular Plural


Nominativo
Vocativo Templum Templa
Acusativo
Genitivo Templi Templorum
Dativo
Ablativo Templo Templis

Pluralia tantum (sustantivos que sólo se declinan en plural).


1ª Declinación 2ª Declinación
Palabra [género] Significado Palabra [género] Significado
Angustiae, -arum [f] Desfiladero. Arma, -orum [n]. Arma.
Athenae, -arum [f] Atenas. Castra. -orum [n]. Campamento.
Divitiae, -arum [f] Riquezas. Liberi, -orum [m]. Hijos.
Insidiae, -arum [f] Emboscada. Moenia, -ium [n]. Murallas.

Locativo
Antiguo caso del latín que sirve para marcar el CCL en donde sólo para nombres de
ciudades de la 1ª y 2ª declinación en singular. Su forma coincide con el genitivo singular
de la 1ª y la 2ª declinación.
1ª Declinación 2ª Declinación
Palabra Significado Palabra Significado
Romae En Roma. Sagunti En Sagunto.

Locativos irregulares
Palabra Significado
Domi En casa.
Humi En la tierra.

Ruri En el campo.

5
3ª Declinación.

Género Enunciado

Masculino y femenino. Nominativo singular: Ø – Genitivo singular: -is.


Neutro. Nominativo singular: Ø – Genitivo singular: -is.

Tipos de sustantivos de la 3ª declinación (regla general).


Tema en –i-
(parisílabos) Mismo nº de sílabas (N=G). Genitivo plural acaba en –ium.
Temas en consonante
(imparisílabos) Distinto nº de sílabas en el (N#G). Genitivo plural acaba en –um.

Hostis, -is (m.) Miles, -itis (m.)

(enemigo) Singular Plural (soldado) Singular Plural


Nominativo Nominativo
Vocativo Hostis Vocativo Miles
Acusativo Hostem Hostes Acusativo Militem Milites
Genitivo Hostis Hostium Genitivo Militis Militum
Dativo Hosti Dativo Militi
Ablativo Hoste Hostibus Ablativo Milite Militibus

Mare, -is (n.) Tempus, -oris (n.)

(mar) Singular Plural (tiempo) Singular Plural


Nominativo Nominativo
Vocativo Vocativo
Acusativo Mare Maria Acusativo Tempus Tempora
Genitivo Maris Marium Genitivo Temporis Temporum
Dativo Dativo Tempori

Ablativo Ablativo Tempore


Mari * Maribus Temporibus

6
Excepciones de la 3ª. Parisílabos con genitivo plural en -um.

Palabra [género] Significado Palabra [género] Significado


Pater, patris [m] Padre. Canis, canis [m] Perro.
Mater, matris [f] Madre. Iuvenis, iuvenis [m] o [f] Joven.
Frater, fratris [m] Hermano. Senex, senis [m] o [f] Anciano

Excepciones de la 3ª. Imparisílabos con genitivo plural en -ium.


Tipo de Sustantivo Ejemplo [significado]
Pax, pacis [paz].
Perdix, perdicis [perdiz].
1. Sustantivos con el nominativo singular acabado en –ax, -ix, -ox. Nox, noctis [noche].

Pons, pontis [puente].

2. Sustantivos con dos consonantes ante la terminación de genitivo –is. Sors, sortis [suerte].

4ª Declinación.

Género Enunciado
Masculino y femenino. Nominativo singular: -us – Genitivo singular: -us.
Neutro. Nominativo singular: -u – Genitivo singular: -us.

Exercitus, -us (m).


Cornu, -us (n.)
(ejército) Singular Plural (cuerno, flanco) Singular Plural
Nominativo Nominativo
Vocativo Exercitus Vocativo
Acusativo Exercitum Exercitus Acusativo Cornu Cornua
Genitivo Exercitus Exercituum Genitivo Cornus Cornuum
Dativo Exercitui Dativo Cornui Cornibus
Ablativo Exercitu Exercitibus Ablativo Conu Cornibus

MANUS-US: único sutantivo femenino de la 4ª declinación.

7
Palabras de la 4ª declinación con dativo y ablativo plural en –ubus.
Enunciado Significado Dativo y Ablativo plural
Arcus, arcus (m.) [p. 39] arco. arcubus.
Artus, artuum (m. pl.) [p. 43] articulaciones. artubus.

Tribus, tribus (f.) [p. 520] tribu. tribubus.

5ª Declinación.

Género Enunciado
Femenino. Nominativo singular: -es – Genitivo singular: -ei.

Res, -ei (f.)


Singular Plural
(cosa; asunto)
Nominativo
Vocativo Res
Acusativo Rem Res
Genitivo Rerum
Dativo Rei
Rebus
Ablativo Re

Palabras masculinas de la 5ª declinación.


Enunciado Significado
dies, diei (m.) [p. 140] día.

meridies, meridiei [p. 299] mediodía.

8
TEMA 2. VERBOS REGULARES LATINOS DE LA VOZ ACTIVA.

Tiempos Verbales y sus traducciones.


Temas de presente
Indicativo Subjuntivo
Tiempo verbal Traducción Tiempo verbal Traducción
Presente Amo. Presente Ame
Imperfecto Amaba. Imperfecto Amara / amase / amaría.
Futuro Imperfecto Amaré.
Temas de perfecto
Indicativo Subjuntivo
Tiempo verbal Traducción Tiempo verbal Traducción
Pretérito perfecto He amado. Pretérito perfecto Haya amado.
Pluscuamperfecto Había amado. Pluscuamperfecto Hubiera / hubiese / habría amado.
Futuro Perfecto Habré amado.

Enuciados de los verbos latinos


1ª Singular 2ª Singular 1ª Singular
Pres. Indic. Pres. Indic. Infinitivo Perfecto Supino
1ª Conjugación o as are avi atum
2ª Conjugación eo es ere ui itum
3ª Conjugación o is ere Ø Ø
3ª Conjugación Mixta io is ere Ø Ø

4ª Conjugación io is ire ivi itum

9
Temas de Presente.

1ª Conjugación: amo, amas, amare, amavi, amatum (amar).


Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular amo amabam amabo amem amarem
2ª Singular amas amabas amabis ames amares
3ª Singular amat amabat amabit amet amaret
1ª Plural amamus amabamus amabimus amemus amaremus
2ª Plural amatis amabatis amabitis ametis amaretis
3ª Plural amant amabant amabunt ament amarent

2ª Conjugación: Habeo, habes, habere, habui, habitum (tener).


Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular habeo habebam habebo habeam haberem
2ª Singular habes habebas habebis habeas haberes
3ª Singular habet habebat habebit habeat haberet
1ª Plural habemus habebamus habebimus habeamus haberemus
2ª Plural habetis habebatis habebitis habeatis haberetis
3ª Plural habent habebant habebunt habeant haberent

3ª Conjugación: Rego, regis, regere, rexi, rectum (reinar).


Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular rego regebam regam regam regerem
2ª Singular regis regebas reges regas regeres
3ª Singular regit regebat reget regat regeret
1ª Plural regimus regebamus regemus regamus regeremus
2ª Plural regitis regebatis regetis regatis regeretis
3ª Plural regunt* regebant regent regant regerent

10
3ª Conjugación Mixta: capio, capis, capere, cepi, captum (t omar,
coger).
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Imperfecto
1ª Singular capio capiebam capiam capiam caperem
2ª Singular capis capiebas capies capias caperes
3ª Singular capit capiebat capiet capiat caperet
1ª Plural capimus capiebamus capiemus capiamus caperemus
2ª Plural capitis capiebatis capietis capiatis caperetis
3ª Plural capiunt* capiebant capient capiant caperent

4ª Conjugación: Audio, audis, audire, audivi, auditum (escuchar, oír).


Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular audio audiebam audiam audiam audirem
2ª Singular audis audiebas audies audias audires
3ª Singular audit audiebat audiet audiat audiret
1ª Plural audimus audiebamus audiemus audiamus audiremus
2ª Plural auditis audiebatis audietis audiatis audiretis
3ª Plural audiunt* audiebant audient audiant audirent

* La 3ª Plural del Presente Indicativo de las conjugaciones 3ª y 4ª lleva una –u-


delante de la desinencia –nt-.

11
Temas de Perfecto.

Formación de los temas de perfecto.


Tipo Formación Ejemplo
habeo → habui.
audio → audivi.
Con /u/, /v/, /s/, /x/ Raíz + u/v + terminaciones.
mitto → misi.
rego → rexi.
capio → cepi.
Cambio vocálico Cambia la vocal temática. ago → egi.
facio → feci.
Reduplicación Se duplica la 1ª sílaba. curro → cucurri.

1ª Conjugación: amo, amas, amare, amavi, amatum (amar).


Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular amavi amaveram amavero amaverim amavissem
2ª Singular amavisti amaveras amaveris amaveris amavisses
3ª Singular amavit amaverat amaverit amaverit amavisset
1ª Plural amavimus amaveramus amaverimus amaverimus amavissemus
2ª Plural amavistis amaveratis amaveritis amaveritis amavissetis
3ª Plural amaverunt amaverant amaverint amaverint amavissent

2ª Conjugación: Habeo, habes, habere, habui, habitum (tener).


Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Habui Habueram Habuero Habuerim Habuissem
2ª Singular Habuisti Habueras Habueris Habueris Habuisses
3ª Singular Habuit Habuerat Habuerit Habuerit Habuisset
1ª Plural Habuimus Habueramus Habuerimus Habuerimus Habuissemus
2ª Plural Habuistis Habueratis Habueritis Habueritis Habuissetis
3ª Plural Habuerunt Habuerant Habuerint Habuerint Habuissent

12
3ª Conjugación: Rego, regis, regere, rexi, rectum (reinar).
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular rexi rexeram rexero rexerim rexissem
2ª Singular rexisti rexeras rexeris rexeris rexisses
3ª Singular rexit rexerat rexerit rexerit rexisset
1ª Plural reximus rexeramus rexerimus rexerimus rexissemus
2ª Plural rexistis rexeratis rexeritis rexeritis rexissetis
3ª Plural rexerunt rexerant rexerint rexerint rexissent

3ª Conjugación Mixta: capio, capis, capere, cepi, captum (tomar, coger).


Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Cepi Ceperam Cepero Ceperim Cepissem
2ª Singular Cepisti Ceperas Ceperis Ceperis Cepisses
3ª Singular Cepit Ceperat Ceperit Ceperit Cepisset
1ª Plural Cepimus Ceperamus Ceperimus Ceperimus Cepissemus
2ª Plural Cepistis Ceperatis Ceperitis Ceperitis Cepissetis
3ª Plural Ceperunt Ceperant Ceperint Ceperint Cepissent

4ª Conjugación: Audio, audis, audire, audivi, auditum (escuchar, oír).


Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular audivi audiveram audivero audiverim audivissem
2ª Singular audivisti audiveras audiveris audiveris audivisses
3ª Singular audivit audiverat audiverit audiverit audivisset
1ª Plural audivimus audiveramus audiverimus audiverimus audivissemus
2ª Plural audivistis audiveratis audiveritis audiveritis audivissetis
3ª Plural audiverunt audiverant audiverint audiverint audivissent

13
Imperativos.

Conjugación Ejemplo
Ama
1ª Conjugación
Amate
Habe
2ª Conjugación
Habete
Rege
3ª Conjugación
Regite
Capi
3ª Conjugación Mixta
Capite
Audi
4ª Conjugación
Audite

SUM ES
ESTE

14
TEMA 3. ADJETIVOS Y ADVERBIOS LATINOS.

Enunciado de los adjetivos: nominativo singular en los tres géneros.

Raíz: se extrae del femenino singular.

Grados del adjetivo: positivo – comparativo – superlativo.

Adjetivos en grado positivo.

Adjetivos 1ª clase
Se declinan: 2ª M – 1ª F – 2ª N.

Enunciado acabado –us, -a, -um. altus, alta, altum (alto).


Singular Plural
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo altus alta altum alti altae alta
Vocativo alte alta altum alti altae alta
Acusativo altum altam altum altos altas alta
Genitivo alti altae alti altorum altarum altorum
Dativo altae
alto alto altis
Ablativo alta

Enunciado acabado –er, -a, -um. niger, nigra, nigrum (negro).


Singular Plural
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo niger nigra nigrum nigri nigrae nigra
Vocativo niger nigra nigrum nigri nigrae nigra
Acusativo nigrum nigram nigrum nigros nigras nigra
Genitivo nigri nigrae nigri nigrorum nigrarum nigrorum
Dativo nigrae

nigro nigro nigris


Ablativo nigra

15
Adjetivos 2ª clase.
Se declinan: por la 3ª Tema en –I-, por tanto su Genitivo plural acaba en –ium, pero tienen la
característica de que su Dat. y Ablat. singular acaba en –i .

Enunciado acabado –er, -is, -e. acer, acris, acre (duro, violento).
3 terminaciones Singular Plural
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo
acer acris
Vocativo acre acres acria
Acusativo acrem
Genitivo acris acrium
Dativo acri
acribus
Ablativo acri
Enunciado acabado -is, -e. fortis, forte (fuerte).
2 terminaciones Singular Plural
Masculino / Femenino Neutro Masculino / Femenino Neutro
Nominativo
fortis
Vocativo forte fortes fortia
Acusativo fortem
Genitivo fortis fortium
Dativo forti
fortibus
Ablativo forti

Enunciado con nominativo en acabado –ax, -ix, ox. ferox, ferocis (feroz).
1 terminación Singular Plural
Masculino / Femenino Neutro Masculino / Femenino Neutro
Nominativo
ferox
Vocativo ferox feroces ferocia
Acusativo ferocem
Genitivo ferocis ferocium
Dativo feroci
ferocibus
Ablativo feroci

16
Enunciado con nominativo en acabado -ns. ingens, ingentis (enorme).
1 terminación Singular Plural
Masculino / Femenino Neutro Masculino / Femenino Neutro
Nominativo
ingens
Vocativo ingens ingentes ingentia
Acusativo ingentem
Genitivo ingentis ingentium
Dativo ingenti
ingentibus
Ablativo ingenti

Excepciones: Adjetivos de tema en consonante con genitivo plural acabado en –um.

Dives, divitis (rico); pauper, pauperis (pobre) y vetus, veteris (viejo).

Adjetivos positivos con genitivo plural en -um. vetus, veteris (anciano).


Singular Plural
Masculino / Femenino Neutro Masculino / Femenino Neutro
Nominativo
vetus
Vocativo vetus veteres vetera
Acusativo veterem
Genitivo veteris veterum
Dativo veteri
veteribus
Ablativo vetere

17
GRADOS DEL ADJETIVO

Adjetivos en grado comparativo

Declinación: 3ª tema en consonante con genitivo plural acabado en –um. Todos los adjetivos se
construyen con la terminación –IOR- (m.f), -IUS- (n) en el Nominativo y su genitivo singular es
–IORIS-.

Formación: raíz del adjetivo + ior + terminación de caso de la 3ª declinación.

Comparativo de acer, acris, acre. Acrior, acrius (más duro).


Singular Plural
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo
Vocativo acrior
Acusativo acriorem acrius acriores acriora
Genitivo acrioris acriorum
Dativo acriori
acrioribus
Ablativo acriore

Modo de expresar la comparación: Con la conjunción comparativa –quam-. El 1er y 2º término


de la comparación van en el mismo caso.

Petrus altior quam Paulus est.


Suj/1ter P.N. 2º ter. vbo

a.2. Sin la conjunción comparativa –quam-. Entonces el 2º término de la comparación va en


ablativo y recibe el nombre de Ablativo Comparativo:

Petrus altior Paulo est.

Suj/1ter P.N. abl. comp. Vbo

18
Adjetivos en grado superlativo.

Declinación: 2ª masculino – 1ª femenino – 2ª neutro.

Tipo de Adjetivo Terminación Ejemplo


La gran mayoría /-issimus/, /-issima/, /-issimum/. Altus > altissimus, altissima, altissimum.
Su raíz contiene /-r/. /-rrimus/, /-rrima/, /-rrimum/. Niger> nigerrimus, nigerrima, nigerrimum.

Su raíz contiene /-l/. /-llimus/. /-llima/, /-llimum/ Facilis> facillimus, facillima, facillimum.

Tipos de Superlativo:

Absoluto > Socrates sapientissimus est.

Relativo > Socrates sapientissimus (inter Graecos / ex Graecis / Graecorum) est.

(inter + Ac. / ex + Ablat. / Genitivo Partitivo)

Adjetivos irregulares.

Positivo Comparativo Superlativo


Bonus, bona, bonum. Melior, melius (gen. sg.: melioris). Optimus, optima, optimum.

Malus, mala, malum. Peior, peius (gen. sg.: peioris). Pessimus, pessima, pessimum.
Magnus, magna, magnum Maior, maius (gen. sg.: maioris). Maximus. maxima, maximum.

Parvus, parva, parvum. Minor, minus (gen. sg.: minoris). Minimus, minima, minimum.

Formación de adverbios.

Tipo de Adjetivo Ejemplo Positivo Comparativo Superlativo


1ª Clase ALTUS Alte Altius Altissime
FORTIS Fortiter Fortius Fortissime
2ª Clase
PRUDENS Prudenter Prudentius Prudentissime

19
TEMA 4. PRONOMBRES.

Pronombres

Personales 1ª Sing. 2ª Sing. 3ª Sing. 1ª Plural 2ª Plural 3ª Plural

Nominativo Ego Tu Ille / Illa Nos Vos Illi / Illae


Acusativo Me Te Se (sese) Nos Vos Se (sese)
Genitivo Mei Tui Sui Nostrum / Nostri Vestrum / Vestri Sui
Dativo Mihi Tibi Sibi Nobis Vobis Sibi
Ablativo Me (cum) Te (cum) Se (cum) Nobis (cum) Vobis (cum) Se (cum)

Pronombres-adjetivos

Posesivos 1ª Persona 2ª Persona 3ª Persona

Singular Meus, mea, meum. Tuus, tua, tuum. Suus, sua, suum.

Plural Noster, nostra, nostrum. Vester, vestra, vestrum. Suus, sua, suum.

Pronombres demostrativos.

Los pronombres demostrativos, que sirven para mostrar o apuntar hacia un objeto,
presentan en latín, como en las lenguas románicas, un sistema de tres miembros: hic
(éste); iste (ése); ille (aquél).
Se declinan de forma muy parecida a los adjetivos de primera clase (2-1-2) con algunas
particularidades propias, pero los tres géneros comparten una misma forma para el
genitivo singular -ius y el dativo singular –i.
Hic, haec, hoc (éste, ésta, esto).
Pronombre Singular Plural
demostrativo
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Hic Haec Hoc Hi Hae Haec
Acusativo Hunc Hanc Hoc Hos Has Haec
Genitivo Huius Horum Harum Horum
Dativo Huic
His
Ablativo Hoc Hac Hoc

20
Iste, ista, istud (ése, ésa, eso)
Pronombre Singular Plural
demostrativo
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Iste Ista Istud Isti Istae Ista
Acusativo Istum Istam Istud Istos Istas Ista
Genitivo Istius Istorum Istarum Istorum
Dativo Isti

Istis
Ablativo Isto Ista Isto

Ille, illa, illud (aquél, aquélla, aquello).


Pronombre Singular Plural
demostrativo
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Ille Illa Illud Illi Illae Illa
Acusativo Illum Illam Illud Illos Illas Illa
Genitivo Illius Illorum Illarum Illorum
Dativo Illi
Illis
Ablativo Illo Illa Illo

El pronombre anafórico.

Is, ea, id (él / le, la, lo) (referido a elementos que ya han aparecido).
Pronombre Singular Plural
anafórico
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Is Ea Id Ei / ii Eae Ea
Acusativo Eum Eam Id Eos Eas Ea
Genitivo Eius Eorum Earum Eorum
Dativo Ei
Eis / iis
Ablativo Eo Ea Eo

21
El pronombre enfático.

Ipse, Ipsa, Ipsum (mismo, misma, mismo)


Pronombre Singular Plural
enfático
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Ipse Ipsa Ipsum Ipsi Ipsae Ipsa
Acusativo Ipsum Ipsam Ipsum Ipsos Ipsas Ipsa
Genitivo Ipsius Ipsorum Ipsarum Ipsorum
Dativo Ipsi
Ipsis

Ablativo Ipso Ipsa Ipso

El pronombre identificador.

Pronombre Idem, eadem, idem (el mismo, la misma, lo mismo)

identificador Singular Plural

Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro


Nominativo Idem Eadem Idem Eidem/ iidem Eaedem Eadem
Acusativo Eundem Eandem Idem Eosdem Easdem Eadem
Genitivo Eiusdem Eorundem Earundem Eorundem
Dativo Eidem
Eisdem / iisdem

Ablativo Eodem Eadem Eodem

22
El pronombre relativo.

Qui, Quae, Quod (el cual, la cual, lo cual)


Pronombre Singular Plural
Relativo
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Qui Quae Quod Qui Quae Quae
Acusativo Quem Quam Quod Quos Quas Quae
Genitivo Cuius Quorum Quarum Quorum
Dativo Cui
Quibus

Ablativo Quo Qua Quo

Oraciones Subordinadas de Relativo.

a. El antecedente.

Las oraciones subordinadas de relativo (OSR) tienen un antecedente en la oración


principal, es decir, un nombre al que se refiere el pronombre de la oración subordinada.

b. Concordancia entre el pronombre y su antecedente.

El pronombre concierta obligatoriamente en género y número con su antecedente;


algunas veces también puede coincidir en caso.
Ej. [Puer (quem vides) frater tuus est.]
Suj CD Vbo PN Vbo
[Puer (qui venit) frater tuus est.]
Suj Suj Vbo PN Vbo
[Puer (cui librum das) frater tuus est.]
Suj CI CD Vbo PN Vbo

El modo normal de las oraciones relativas es el Indicativo. Si va acompañado por el


modo Subjuntivo adquiere un valor final.
Misit legatos qui pacem peterent
(envió mensajeros para pedir la paz)

23
c. Falso Relativo.

Llamamos falso relativo a las formas del qui, quae, quod que aparecen después de una
pausa fuerte (. / ; / : ). Los falsos relativos se traducen como si fuesen demostrativos.

[In civitatem (quae ad flumen est), milites venerunt.]


CCL (a) Suj CCL Vbo Suj Vbo
Los soldados llegaron a la ciudad que está junto al río.
... in civitatem.[ Quae ad flumen est.]
CCL (a) Suj CCL Vbo
Los soldados llegaron a la ciudad. Ésta está junto al río.

Adverbios Relativos

Adverbio Relativo Significado


Ubi En donde.
Quo A donde.
Qua Por donde.
Unde De donde, desde donde.

Pronombres Indefinidos.
Pronombre latino Significado Pronombre latino Significado
alius. «otro». unus, una, unum. «uno».
alius ... alius. «el uno» ... «el otro». nemo, neminis. «nadie».
alter, altera, alterum. «otro». nihil «nada».
totus, tota, totum. «todo». quis, quae, quid «alguien».

ullus, ulla, ullum. «alguno». quidam, quaedam, quidam. «alguien», «cierto»

nullus, nulla, nullum. «ninguno». nonnullus, nonnulla, -ullum. «alguien», «cierto»

24
Numerales.

Los ordinales se declinan 2-1-2.


Ejemplo: PRIMUS-A-UM
SECUNDUS-A-UM

Los cardinales son todos indeclinables, excepto 1,2,3.


Ejemplo: Quattuor, quinque, sex, septem, octo, novem, decem.

Unus, una, unum (sólo sg.) Duo, Duae, Duo (sólo pl.)
UNO DOS
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Unus Una Nominativo Duo Duae
Unum Duo
Acusativo Unum Unam Acusativo Duos Duas
Genitivo Unius Genitivo Duorum Duarum Duorum
Dativo Uni Dativo
Duobus Duabus Duobus
Ablativo Uno Una Uno Ablativo

Tres, tria (sólo pl.) Milia (sólo pl.)


TRES MILLAR
Masculino Femenino Neutro Masculino Femenino Neutro
Nominativo Nominativo
Tres Tria Milia
Acusativo Acusativo
Genitivo Trium Genitivo Milium
Dativo Dativo
Tribus Milibus
Ablativo Ablativo

25
TEMA 5. VERBO SUM.

Enunciado: Sum, es, esse, fui, Ø.

Temas de Presente.
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Sum Eram Ero Sim Essem
2ª Singular Es Eras Eris Sis Esses
3ª Singular Est Erat Erit Sit Esset
1ª Plural Sumus Eramus Erimus Simus Essemus
2ª Plural Estis Eratis Eritis Sitis Essetis
3ª Plural Sunt Erant Erunt Sint Essent

Temas de Perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Fut Perf. Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Indicativo Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Fui Fueram Fuero Fuerim Fuissem
2ª Singular Fuisti Fueras Fueris Fueris Fuisses
3ª Singular Fuit Fuerat Fuerit Fuerit Fuisset
1ª Plural Fuimus Fueramus Fuerimus Fuerimus Fuissemus
2ª Plural Fuistis Fueratis Fueritis Fueritis Fuissetis
3ª Plural Fuerunt Fuerant Fuerint Fuerint Fuissent

Compuestos del verbo sum.


Verbo Enunciado Significado
Absum [p. 4] Absum, abesse, abfui. Estar ausente; estar lejos; no ayudar (dat.)
Adsum [p. 13] Adsum, adesse, adfui. Estar presente; ayudar (con dativo).
Desum [p. 136] Desum, deesse, defui. Faltar; no ayudar (con dativo).
Insum [p.254] Insum, inesse, infui. Hallarse; existir (con dativo).
Intersum [p. 258]. Intersum, interesse, interfui. Intervenir, interesar (verbo impersonal).
Obsum [p.335] Obsum, obesse, obfui. Interponerse; perjudicar (con dativo).
Possum [p. 381] Possum, posse, potui. Poder.
Praesum [p. 389] Praesum, praeesse, praefui. Estar al frente; presidir (dativo de interés).
Prosum [p. 402] Prosum, prodesse, profui. Aprovechar, servir (dativo de interés).
Subsum [p. 485] Subsum. Subesse, subfui. Estar debajo, estar oculto.
Supersum [p. 493] Supersum, superesse, superfui. Sobrar, sobrevivir.

26
Verbo Possum.

Enunciado: Possum, potes, posse, potui, Ø.

Temas de Presente del verbo possum.

Imperfecto Imperfecto
Presente Futuro Presente
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Possum Poteram Potero Possim Possem

2ª Singular Potes Poteras Poteris Possis Posses

3ª Singular Potest Poterat Poterit Possit Posset

1ª Plural Possumus Poteramus Poterimus Possimus Possemus

2ª Plural Potestis Poteratis Poteritis Possitis Possetis

3ª Plural Possunt Poterant Poterunt Possint Possent

Temas de Perfecto del verbo possum.

Pluscuamp. Pluscuamp.
Perfecto Fut Perf. Perfecto
Indicativo Indicativo Indicativo Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Potui Potueram Potuero Potuerim Potuissem

2ª Singular Potuisti Potueras Potueris Potueris Potuisses

3ª Singular Potuit Potuerat Potuerit Potuerit Potuisset

1ª Plural Potuimus Potueramus Potuerimus Potuerimus Potuissemus

2ª Plural Potuistis Potueratis Potueritis Potueritis Potuissetis

3ª Plural Potuerunt Potuerant Potuerint Potuerint Potuissent

27
Verbo Prosum.

Enunciado: Prosum, prodes, prodesse, profui, Ø.

Temas de Presente del verbo prosum.

Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto


Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Prosum Proderam Prodero Prosim Prodessem

2ª Singular Prodes Proderas Proderis Prosis Prodesses

3ª Singular Prodest Proderat Proderit Prosit Prodesset

1ª Plural Prosumus Proderamus Proderimus Prosimus Prodessemus

2ª Plural Prodestis Proderatis Proderitis Prositis Prodessetis

3ª Plural Prosunt Proderant Proderunt Prosint Prodessent


Temas de Perfecto del verbo prosum.

Perfecto Pluscuamp. Fut Perf. Perfecto Pluscuamp.


Indicativo Indicativo Indicativo Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Profui Profueram Profuero Profuerim Profuissem
2ª Singular Profuisti Profueras Profueris Profueris Profuisses
3ª Singular Profuit Profuerat Profuerit Profuerit Profuisset
1ª Plural Profuimus Profueramus Profuerimus Profuerimus Profuissemus
2ª Plural Profuistis Profueratis Profueritis Profueritis Profuissetis
3ª Plural Profuerunt Profuerant Profuerint Profuerint Profuissent

Valores del verbo Sum


Tipos Significado Ejemplo
Tener. Caesari duae naves erant.
Sum + 1 Dativo (Dativo Posesivo). César tenía dos naves.
Tuus adventus mihi gaudio erit.
Sum + 2 Dativos Servir, causar, proporcionar. Tu llegada me causará alegría.
(Dat. Interés + Dat. Finalidad)
Misit legiones auxilio suis.
*También con verbos de movimiento. Envió legiones en ayuda de los suyos.

Sum + Gen. (Genit. Posesivo) Ser propio de. Dare bona consilia sapientis est.
Dar buenos consejos es propio del sabio.

28
TEMA 6. VERBOS REGULARES EN VOZ PASIVA.

Tema de Presente
Indicativo Subjuntivo
Presente Imperfecto Futuro Impf. Presente Imperfecto
1ª conjugación: amo, amas, amar e, amaui, amatum.
amor amabar amabor amer amarer
amaris amabaris amaberis ameris amareris
amatur amabatur amabitur ametur amaretur
amamur amabamur amabimur amemur amaremur
amamini amabamini amabimini amemini amaremini
amantur amabantur amabuntur amentur amarentur
2ª conjugación: moneo, mones, m onere, monui, mo nitum.
moneor monebar monebor monear monerer
moneris monebaris moneberis monearis monereris
monetur monebatur monebitur moneatur moneretur
monemur monebamur monebimur moneamur moneremur
monemini monebamini monebimini moneamini moneremini
monentur monebantur monebuntur moneantur monerentur
3ª conjugación: rego, regis, reger e, rexi, rectum.
regor regebar regar regar regerer
regeris regebaris regeris regaris regereris
regitur regebatur regetur regatur regeretur
regimur regebamur regemur regamur regeremur
regimini regebamini regemini regamini regeremini
Reguntur regebantur regentur regantur regerentur
4ª conjugación: audio, audis, aud ire, audiui, auditum
audior audiebar audiar audiar audirer
audiris audiebaris audieris audiaris audireris
auditur audiebatur audietur audiatur audiretur
audimur audiebamur audiemur audiamur audiremur
audimini audiebamini audiemini audiamini audiremini
audiuntur audiebantur audientur audiantur audirentur

29
Formación de los temas de perfecto.

Tiempo Formación
Perfecto Indicativo Participio de Perfecto + Presente Indicativo sum.
Pluscuamperfecto Indicativo Participio de Perfecto + Imperfecto Indicativo sum.
Futuro Perfecto Participio de Perfecto + Futuro Imperfecto sum.
Perfecto Subjuntivo Participio de Perfecto + Presente Subjuntivo sum.
Pluscuamperfecto Subjuntivo Participio de Perfecto+ Imperfecto Subjuntivo sum.

Ejemplo con el verbo amo

Temas de Perfecto de pasiva.


Perfecto Pluscuamperfecto Futuro
Amatus, -a, -um sum Amatus, -a, -um eram Amatus, -a, -um ero
Amatus, -a, -um es Amatus, -a, -um eras Amatus, -a, -um eris
Amatus, -a, -um est Amatus, -a, -um erat Amatus, -a, -um erit
Amati, -ae, -a sumus Amati, -ae, -a eramus Amati,-ae, -a erimus

Amati, -ae, -a estis Amati, -ae, -a eratis Amati, -ae, -a eritis

Amati, -ae, -a sunt Amati, -ae, -a erant Amati, -ae, -a erunt

Perfecto Pluscuamperfecto
Amatus, -a, -um sim Amatus, -a, -um essem
Amatus, -a, -um sis Amatus, -a, -um esses

Amatus, -a, -um sit Amatus, -a, -um esset

Amati, -ae, -a simus Amati, -ae, -a essemus

Amati, -ae, -a sitis Amati, -ae, -a essetis


Amati, -ae, -a sint Amati, -ae, -a essent

30
Rasgos sintácticos de la voz pasiva.

a. Rasgos sintácticos diferenciales de la voz activa y la voz pasiva:

Voz Activa: Sujeto Agente (hace la acción) + verbo transitivo + Compl. Directo.
Voz Pasiva: Sujeto Paciente (recibe la acción) + verbo pasivo + Compl. Agente.

b. Paso de activa a pasiva:

S Ablativo agente.

CD Nominativo.

V. act. Verbo pasivo.

El V. Pasivo tiene que concordar con el nuevo sujeto, que era CD en la oración activa.

c. El ablativo agente:

Va introducido por la preposición A / AB sólo si es persona o animal. No se pone si es


cosa. Ejemplos:

Urbs a militibus capta est. / Romani ab hostibus victi sunt. / Arbor vento movetur.

Apuntes importantes.

1. El latín utiliza mucho más la pasiva que el castellano y a la hora de traducir, en


muchas ocasiones, es mejor pasar la oración a activa o traducirla en pasiva refleja.

2. Verbos deponentes: son aquellos verbos cuyo enunciado es en voz pasiva, pero
su traducción es en activa. Ejemplos: Utor – usar; Proficiscor - partir.

31
TEMA 7. TIPOS DE ORACIONES: COORDINACIÓN Y SUBORDINACIÓN.

1. Yuxtaposición.

- Asíndeton (falta de conjunción)


- Unidas por comas. Ejemplo: VENI, VIDI, VICI

2. Coordinación (Parataxis):
a. Copulativas (y, e, ni): Et, atque, ac, -que, nec, neque.
b. Disyuntivas (o): Aut, vel, -ve, seu, sive.
c. Adversativas (pero, sin embargo...): Sed, tamen, autem, at, verum, vero.
d. Causal-Explicativas (pues, es decir): Nam, enim, etenim.
e. Ilativas-Conclusivas (por consiguiente, así pues, luego): igitur, itaque, ergo.

3. Subordinadinación (Hipotaxis):
a. Sustantivas / Completivas:
1. Oraciones subordinadas de infinitivo.
2. Oraciones introducidas por conjunción (UT, NE, QUOD).
3. Interrogativas indirectas.
b. Adjetivas / Relativas (que = el, la, lo +cual): Qui, quae, quod.
c. Adverbiales / Circunstanciales:
1. Temporales (cuando)
2. Modales (como)
3. Finales (para que)
4. Causales (porque)
5. Condicionales (si)
6. Consecutivas (así que, de tal modo que)
7. Concesivas (aunque)

Subordinación
Tipo de oración Función sintáctica.
Sustantivas Sujeto o Complemento Directo.
Adjetivas Complemento de Nombre.
Adverbiales Complemento Circunstancial.

32
TEMA 8. PARTICIPIOS.

El participio es un adjetivo verbal


Como adjetivo concierta en caso, género y número con un sustantivo; como verbo puede
llevar complementos: Los participios activos llevarán CD. Los pasivos pueden llevar
ablativo agente.

Tipos de Participios
Activos Pasivos
Presente Perfecto
Futuro Futuro // Gerundivo

Participios activos
Conjugación Formación Ejemplo [significado]
Amans, amantis
1ª Conjugación
[que ama/-ba, amando].
Habens, habentis
2ª Conjugación
[que tiene/ tenía, teniendo].
Presente Tema de presente + ns, -tis. Regens, regentis
3ª Conjugación
Adjt. 3ª (tema -I-) [que reina/-ba, reinando].
Capiens, capientis
3ª Conjugación mixta
[que toma/-ba, tomando].
Audiens, audientis
4ª Conjugación
[que oye/ oía, oyendo].
Amaturus, -ura, -urum
1ª Conjugación Amaturi, -urae, -ura
[que amará ].
Habiturus, -ura, -urum
2ª Conjugación Habituri, -ae, -a
Futuro Raíz del supino + [que tendrá].
-urus, -ura, urum (sg) Recturus, -ura, -urum
3ª Conjugación -uri, -urae, -ura (pl.) Recturi, -urae, -ura
Adjt. 2-1-2 [que reinará].
Capturus, -ura, -urum
3ª Conjugación mixta Capturi, -urae, -ura
[que tomará].
Auditurus, -ura, -urum
4ª Conjugación Audituri, -urae, -ura
[que oirá].

33
Participios pasivos
Conjugación Formación Ejemplo [significado]
Amatus, -a, -um
1ª Conjugación Amati, -ae, -a
[amado].
Habitus, -a, -um
2ª Conjugación Habiti, -ae, -a
Perfecto Raíz del supino + [tenido].
-us, -a, um (sg) Rectus, -a, -um
3ª Conjugación -i, -ae, -a (pl.) Recti, -ae, -a
Adjt. 2-1-2 [reinado].
Captus, -a, -um
3ª Conjugación mixta Capti, -ae, -a
[tomado].
Auditus, -a, -um
4ª Conjugación Auditi, -ae, -a
[oído].
Amandus, -nda, - ndum
1ª Conjugación Amandi, -ndae, -nda
[que será amado].
Habendus, -nda, -ndum
2ª Conjugación Habendi, -ndae, -nda
Gerundivo Tema de presente + [que será tenido].
-ndus, -nda, -ndum (sg) Regendus, -nda, -ndum
3ª Conjugación -ndi, -ndae, -nda (pl) Regendi, -ndae, -nda
Adjt. 2-1-2 [que será reinado].
Capiendus, -nda, -ndum
3ª Conjugación mixta Capiendi, -ndae, -nda
[que será tomado].
Audiendus, -nda, -ndum
4ª Conjugación Audendi, -ndae, -nda
[que será oído].

34
Funciones sintácticas de los participios.

1. Participio concertado (P.C.).

Concierta en caso, género y número con un sustantivo (en todos los casos menos ablativo).
Ejemplo 1: Consul hostes fugientes cepit.
Suj CD PC Vbo
Traducción:

Ejemplo 2: Homini nihil agenti dies est longus.


CI CD PC Suj Vbo Atr

Traducción:

2. Participio no concertado o Ablativo Absoluto

Construcción oracional formada por un sustantivo en ablativo con valor de Sujeto y un participio
que concierta con éste en el mismo caso, género y número. Equivale a una Subordinada Temporal
o Causal. Se traduce primero el participio y luego el sustantivo.

Tipos de Ablativo Absoluto.


1. Con un participio de presente:

Ejemplo: Romulo regnante, Roma parva urbs fuit.


Suj Vbo Suj PN Vbo
CC / Abl. Abs.
Traducción: Reinando Rómulo, Roma fue una ciudad pequeña.

2. Con un participio de perfecto:

Ejemplo: His rebus cognitis, Caesar copias eduxit.


Suj Vbo Suj CD Vbo
CC / Abl. Abs.
Traducción: Conocidos estos asuntos, César sacó las tropas.

3. Sin participio: Construcción formada por dos sustantivos en ablativo, de los cuales
uno hace la función de sujeto y el otro de predicado nominal de un sobreentendido
participio de presente del verbo sum (siendo).

Ejemplo: Romulo rege [...]


Suj Atr
CC / Abl. Abs.

Traducción: Siendo Rómulo rey [...].

35
TEMA 9. INFINITIVOS.

El infinitivo es un sustantivo verbal neutro


Característica Ejemplo
Legere bonum est.
1. Puede realizar las funciones sintácticas propias del sustantivo.
Leer es bueno.
Miles volebat pugnare.
2. Función de Complemento Directo de otra forma verbal.
El soldado quería luchar.

Tipos de infinitivos
Activos Pasivos
Presente (1) Presente (2)
Perfecto (3) Perfecto (4)
Futuro (5) Futuro (6)

Tipos de infinitivos
Activos Pasivos
Tema presente + RE (1) Tema presente + RI (2)
AMARE // MITTERE AMARI // MITTI*
*El infinitivo presente pasivo de la 3ª conjugación, es con “I”
Tema de perfecto + ISSE (3) Supino + UM – AM – UM + ESSE (4)

AMAVISSE AMATUM – AM – UM ESSE


OS – AS – A

MISISSE MISSUM – AM – UM ESSE


OS – AS – A
Supino + URUM – AM – UM + ESSE (5) Tema presente + NDUM – AM – UM + ESSE (6)

AMATURUM – AM – UM ESSE AMANDUM – AM – UM ESSE*


OS – AS – A OS – AS– A

MISSURUM – AM – UM ESSE MITTENDUM – AM – UM ESSE*


OS – AS – A OS – AS– A

*AMATUM IRI // MISSUM IRI

36
Construcciones de infinitivo.

Construcciones de infinitivo (I). Los infinitivos concertados.

1. El sujeto del infinitivo concertado es el mismo que el de la oración principal.

2. Concierta con el verbo principal de la oración y realiza la función de CD con el


mismo. El infinitivo concertado, al tener naturaleza verbal, puede llevar
complementos.

3. Los verbos que suelen llevar infinitivo concertado son: habeo, soleo, debeo, volo,
cupio, possum, coepi, constituo, instituo y decerno.

Construcciones de infinitivo (II). Los infinitivos no concertados (O.S.C.I.)

1. En la Oración Principal aparecen conjugados verbos de Lengua, Entendimiento,


Sentido (L.E.S.) y de Mandato:

a. Lengua: equivalen a «decir», «preguntar» y otros verbos parecidos. Ejemplos claros


de verbos de lengua son: dico (decir), respondeo (responder), quaero (preguntar).

b. Entendimiento: equivalen a «pensar», «juzgar», «creer», «saber» o «conocer».


Ejemplos claros de verbos de entendimiento son: cogito (pensar), arbitror
(considerar), censeo (juzgar, pensar), credo (creer), scio (saber, conocer), iudicare
(juzgar).

c. Sentido: equivalen a «ver», «oir», «sentir» y otros verbos similares.


Ejemplos claros de verbos de sentido son: video (ver), audio (oír), sentio (sentir) y, en
general, todos los referidos a los sentidos corporales o senitimientos humanos.

d. Mandato: equivalen a «mandar», «ordenar» u «obligar».


Ejemplos claros de verbos de mandato son: iubeo (ordenar), impero (mandar).

2. El Sujeto del infinitvo va en acusativo y es distinto del sujeto de la Oración Principal.


La Oración Subordinada Completiva de Infinitivo (OSCI) al traducirse irá precedida
de la conjunción QUE.

37
3. Correlación verbal.

ORACIÓN PRINCIPAL INFINITIVO TRADUCCIÓN


Presente Presente IND/SUBJ
PRESENTE Perfecto Perfecto
Futuro Futuro
Presente Imperfecto IND/SUBJ
PASADO Perfecto Pluscuamperfecto

Futuro Condicional

Funciones sintácticas de las oraciones subordinadas completivas de infinitivo.

Si el verbo de la oración principal es … Función sintáctica O.S.C.I.

1. un verbo transitivo de lengua, entendimiento, sentido o mandato. Complemento Directo.

2. un verbo en voz pasiva.


3. un verbo impersonal (ejemplo: consto). Sujeto
4. un tiempo verbal del verbo sum.

38
TEMA 10. GERUNDIOS, GERUNDIVOS Y SUPINOS.

Gerundio

El gerundio es un sustantivo verbal neutro singular de la voz activa.


-Morfología: Tema de presente + sufijo -nd- + terminaciones de neutro sing. 2ªD.

Sólo tiene 4 casos:


· Acusativo: -ndum amandum, legendum... (sólo se usa con la preposición AD)
· Genitivo: -ndi amandi, legendi...
· Dativo: -ndo amando, legendo...
· Ablativo: -ndo amando, legendo...
Se usa para sustituir al infinitivo de presente activo en aquellas funciones sintácticas que
el infinitivo no puede realizar. Como sustantivo, por tanto, cumple las funciones propias
de un sustantivo y como verbo puede llevar sus propios complementos.

Amare bonum est : amar es bueno. (Infinitivo)


S

Amare uolumus : deseamos amar. (Infinitivo)


C.D.

Ad amandum uiuimus : vivimos para amar. (Gerundio en acusativo con preposición)


C.C.Fin.

Ars amandi : el arte de amar. (Gerundio en genitivo)


C.N.

Pares amando sumus : somos iguales para amar. (Gerundio en dativo)


Dat.Fin.

Amando liberi fiemus : amando llegaremos a ser libres. (Gerundio en ablativo)


C.C.

39
Gerundivo

Es un adjetivo verbal con sentido pasivo, como adjetivo concuerda con una palabra que
equivale a su sujeto. Generalmente se traduce en activa, por lo que el sujeto se transforma
en complemento directo.

Ejemplos:

1. Spes pacis obtinendae datur (obtinendi pacem) (Hay esperanza de obtener la paz)

2. Agri colendi causa uenimus (colendi agrum) (Llegamos para cultivar el campo)
3. Paratus ad patriam defendendam sum. (Estoy preparado para defender la patria)
4. Ob rem iudicandam pecuniam accepit. (Recibió dinero por juzgar algo)

*El gerundivo obliga a que su objeto directo esté en el mismo caso, género y número.

Supino.

El supino en –UM generalmente tiene valor final acompañado de verbos de movimiento.

Ejemplo:
1. Dormitum eamus. (Vayamos a dormir).
2. Una legio frumentatum missa est. (Una legión fue enviada para proveerse de trigo).
3. Legatos misit auxilium rogatum. (Envió mensajeros para pedir auxilio).

El supino en –U generalmente acompaña a adjetivos.


Ejemplo:
Facilis dictu (fácil de decir).
Dignus memoratu (digno de recordar).
Terribilis factu (terrible de hacer).
Difficilis auditu (difícil de oír).

40
Tema 11. CONJUNCIONES.

Valores de la conjunción / preposición CUM.


Preposición.
Cum + caso ablativo Sum cum meis amicis – Estoy con mis amigos.
Conjunción.
Cum + indicativo.
Función sintáctica: CC de tiempo.
a. Teoría.
Significado: cuando.
1. Temporal.
Ejemplo: Cum venit, eram domi.
b. Ejemplo.
Traducción: Cuando llegó, estaba en casa
Cum + subjuntivo.
Función sintáctica: CC de causa.
a. Teoría.
Significado: porque, puesto que.
1. Causal (presente / perfecto).
Quae cum ita sint, proficiscere.
b. Ejemplo.
Puesto que las cosas están así, márchate.
Función sintáctica: CC de tiempo.
a. Teoría.
2. Cum Histórico Significado: gerundio / al + infinitivo simple.
(imperfecto / pluscuamp.) Cum exercitus veniret, impetum fecit.
b. Ejemplo.
Llegando / al llegar el ejército, atacó.
Función sintáctica: CC
a. Teoría.
Significado: aunque.
3. Concesivo
(en la OP aparece tamen o attamen)
Tamen tacem, cum sciam.
b. Ejemplo.
Aunque lo sepa, callaré

41
Valores de la conjunción UT

UT + INDICATIVO:
- temporal (cuando)
Ej.: Non domi eram, ut venit. (Yo no estaba en casa cuando llegó)
- modal (como)
Ej.: Vita non est ut credis. (La vida no es como crees)

UT + SUBJUNTIVO:
- si en la OP hay LES: completivo (que)
Ej.: Socrates credebat ut leges sacras essent.
- si en la OP hay verbos de movimiento o factitivos: final (para que)
Ej.: Fecerunt pontem ut milites traducerent.
(Hicieron un puente para que los soldados pasaran)
- si en la OP hay partículas como sic, ita, talis, adeo, tam, tantus, hic-haec-hoc,
is-ea-id, adj. en grado comparativo o superlativo, etc.: consecutivo (así...que,
de tal modo...que)
Ej.: Nemo tan stultus est ut non hoc videat. (Nadie es tan tonto que no lo vea)
- si en la OP hay tamen/attamen: concesivo (aunque)
Ej.: Tamen tacem, ut sciam. (Aunque lo sepa callaré)

EXCEP.: con VERBOS DE TEMOR + UT = que no


Ej.: Timeo ut venias. (Temo que no vengas).

Valores de la conjunción NE

ADVERBIO. Ne... quidem. (ni siquiera)

Ej.: Ne Iuppiter quidem omnibus placet. (Ni siquiera Júpiter complace a todos)

CONJUNCIÓN. (Siempre va con subjuntivo)


- si en la OP hay LES: completivo negativo (que no)
- si en la OP hay verbos de temor, duda o prohibición: afirmativo (que) Ej.:
Timeo ne venias. (Temo que vengas)
- si en la OP hay verbos de movimiento o factitivos:
final negativo (para que no)

42
Valores de la conjunción Dum.
Valor Modo Signficado Ejemplo y traducción.
Dum redeo, hoc librum lege.
Indicativo. Mientras.
1. Temporal Mientras regreso lee este libro.
Exspecta dum Atticum conveniam.
Subjuntivo. Hasta que. Espera hasta que me reúna con Ático.
Dum veritus est, non vidit.
2. Causal. Indicativo. Porque. Porque estaba asustado, no lo vio.

3. Condicional Oderint, dum metuant (Tiberio).


restictiva. Subjuntivo. Si, con tal que. Que me odien con tal de que me teman.

Valores de la conjunción Quam.


Valor Signficado Ejemplo y traducción.
1. Introduce 2º T. Nihil dulcius quam libertas est.
comparación Que. Nada hay más dulce que la libertad.
Venit quam celerrimus.
2. Intensificador. Lo más posible. Vino lo más rapido que pudo.
Urbs, quam statuo, vestra est
3. Relativo. La que. La ciudad, que fundo, es vuestra.
4. Correlativo con Hic affectus tam ex amore nascitur, quam ex odio.
Tam Tanto ... como Este afecto nace tanto del amor, como del odio.

43
Valores de Quo.
Valor Signficado Ejemplo y traducción.

1. Pronombre Alguien, Cum quo amico profectus est.


Indefinido. algo. Se marchó con algún amigo.
Nescit quo sint.
¿Dónde?
2. Pronombre No sabe dónde están.
Interrogativo. ¿Qué?, De quo male locutus est?
¿Quién? ¿De qué mal está hablando?
3. Pronombre Hic puer idem est, de quo tibi dixi.
Relativo. Del / con que.
Este es el mismo chico, del que te hablé.
4. Conjunción Probus esto quo facilius amicos concilies.
Final (+ comp.) Para que. Sé bueno para que más fácilmente consigas amigos.

Valores de Quod.
Valor Signficado Ejemplo y traducción.
1. Causal Gratias tibi ago, quod tot beneficia a te accepit.
(CC de Causa). Porque. Te doy las gracias porque he recibido tantos favores de ti.

2. Completivo Accidit quod classis abierat.


Que.
(Sujeto o CD). Sucedió que la flota había partido.
3. Relativo Perveniunt ad flumen Rhenum, quod in Helvetiam influit.
(sólo con anteced. El cual, Que.
neutro sing.). Llegan junto al río Rin, que fluye a Helvecia.

Valores de la conjunción Ubi.

Valor Signficado

1. Adverbio de lugar. Donde.

2. Conjuncion temporal Cuando.

44
TEMA 12. LOS 8 MODOS DE EXPRESAR LA FINALIDAD.

1. Ut + subjuntivo.
Ejemplo: Da mihi pecuniam ut librum emam.
Traducción: Dame dinero para que compre un libro.

2. Ne + subjuntivo.
Ejemplo: Locum elegerunt ne hostes invenirent.
Traducción: Eligieron un lugar para que los enemigos no les encontrasen.

3. Quo + comparativo + subjuntivo.


Ejemplo: Probus esto quo facilius amicos concilies.
Traducción: Sé bueno para que más fácilmente consigas amigos.

4. Relativo + subjuntivo.
Ejemplo: Misit legatos qui pacem peterent.
Traducción: Envió mensajeros para que pidieran la paz.

5. Participio de futuro.
Ejemplo: Miserunt legatos pacem petituros.
Traducción: Enviaron mensajeros para pedir la paz.
6. Supino.
Ejemplo: Venerunt rogatum auxilium.
Traducción: Vinieron para pedir auxilio.

7. Gerundio / ivo (en genitivo) + causa / gratia. *Giro final (G.F.)


Ejemplo: Exercitum in provinciam hiemandi causa duxit.
Traducción: Condujo al ejército a la provincia para pasar el invierno.

8. Ad + gerundio / ivo (en acusativo). *Giro final (G.F.)


Ejemplo: Ad consolandum me tuae litterae valuerunt.
Traducción: Tus cartas sirvieron para consolarme.

45
Tema 13. CONJUGACIÓN
PERIFRÁSTICA

La expresión de la intención, inminencia u obligación

CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA ACTIVA

La conjugación perifrástica activa se forma con el PARTICIPIO DE FUTURO del verbo


conjugado más el verbo SUM como auxiliar. Expresa futuro próximo, intención o
inminencia.

scripturus sum, 'voy a escribir' (presente de indicativo)


facturus erant, 'iban a hacer' (imperfecto de indicativo)

Durante el período clásico, en pocas ocasiones expresa obligación:

poemarum librum lecturus sum, 'voy a leer un libro de poemas '.

CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA PASIVA

La conjugación perifrástica pasiva se forma con el GERUNDIVO del verbo conjugado


más el verbo SUM como verbo auxiliar. Expresa obligación.

Delenda est Cathago: 'Cartago ha de ser destruida' (presente de indicativo)

El complemento agente se expresa en DATIVO AGENTE:

Consilium capiendum est mihi: 'Tengo que tomar la decisión'

(lit. 'la decisión ha de ser tomada por mí')

Caesar subsidia sibi mittenda esse intellegebat:


(César entendía que los refuerzos debían ser enviados por él)

46
TEMA 14. LOS ACUSATIVOS.

Puerum video.
a. Acusativo externo
1. Acusativo como CD. Veo a un niño.
Vitam vivere.
b. Acusativo interno
Vivir la vida.
Doceo pueros grammaticam.
a. Acus. pers. + acus. cosa.
2. Doble acusativo. Enseño gramática a los niños.
Nominat Ciceronem consulem.
b. Acus. CD + Predicativo.
Nombra a Cicerón cónsul.
Traduxit copias Rhenum.
c. Acus. CD + acus. CCL.
Condujo las tropas al otro lado de Rin.
Eo Romam.
3. Acusativo de dirección. Acus. CCL.
Voy a Roma.
a. En el tiempo (CCT). Quinque horas pugnaverunt.
Lucharon (durante) cinco horas.

b. En el espacio (CCL).
Indicar distancia recorrida Murum sex pedes fecerunt.
entre dos puntos o
4. Acusativo de extensión. dimensiones de los objetos.
(passus, pedes...) Hicieron un muro de seis pies.

Magnam partem.
5. Acusativo adverbial. Acus. CC.
Una gran parte.
Heu me miserum!
6. Acusativo exclamativo. Acusativo exclamativo.
¡Ay pobre de mí!

47
TEMA 15. LA ORDEN NEGATIVA Y LOS PREDICATIVOS.

a. La orden negativa.

LA ORDEN NEGATIVA.

Ne feceris.
1. Ne + perfecto subjuntivo.
No hagas.
Noli facere.
2. Noli + infinitivo.
No hagas.

Cave facias.
3. Cave + presente de subjuntivo.
No hagas.

b. Predicativos.

Predicativos.
a. Definición del término.

El predicativo es un complemento que califica a un elemento nominal a través de un verbo no


copulativo. Puede ser un sustantivo o adjetivo complementando al sujeto –en cuyo caso va en
nominativo– o al complemento directo –en cuyo caso aparecerá en acusativo– concertando en caso,
género y número.
b. Adjetivos que pueden ser predicativos.
1. Edades de la vida. Iuvenis, senex …
2. Cargos públicos. Rex, consul, centurio …
3. Estados anímicos o corporales. Fessus, laetus, tristis …
4. Orden, sucesión y rango. Primus, secundus, ultimus …
c. Verbos acompañados de predicativos.
1. Principio o duracion del ser. Ejemplo: fio, nascor, evado, exordior …
2. Idea de presencia o permanencia. Ejemplo: maneo, permaneo, videor, appareo …
3. Formas pasivas de verbos que atribuyen una
cualidad por el pensamiento, la palabra o la Ejemplo: iudicor, vocor, nominor, fio, creor…
acción.

48
TEMA 16. VERBOS IRREGULARES LATINOS EN VOZ ACTIVA.

Volo (Querer)

Enunciado: volo, vis, velle, volui, Ø.

Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo

Singular Volo Volebam Volam Velim Vellem

Singular Vis Volebas Voles Velis Velles

Singular Vult Volebat Volet Velit Vellet
1ª Plural Volumus Volebamus Volemus Velimus Vellemus
2ª Plural Vultis Volebatis Voletis Velitis Velletis
3ª Plural Volunt Volebant Volent Velint Vellent

Temas de Perfecto
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Volui Volueram Voluero Voluerim Voluissem

2ª Singular Voluisti Volueras Volueris Volueris Voluisses

3ª Singular Voluit Voluerat Voluerit Voluerit Voluisset

1ª Plural Voluimus Volueramus Voluerimus Voluerimus Voluissemus

2ª Plural Voluistis Volueratis Volueritis Volueritis Voluissetis

3ª Plural Voluerunt Voluerant Voluerint Voluerint Voluissent

49
Nolo (no querer)
Enunciado: nolo, nonvis, nolle, nolui, Ø.

Temas de Presente

Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto


Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Nolo Nolebam Nolam Nolim Nollem

2ª Singular Nonvis Nolebas Noles Nolis Nolles

3ª Singular Nonvult Nolebat Nolet Nolit Nollet

1ª Plural Nolumus Nolebamus Nolemus Nolimus Nollemus

2ª Plural Nonvultis Nolebatis Noletis Nolitis Nolletis

3ª Plural Nolunt Nolebant Nolent Nolint Nollent

Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Nolui Nolueram Noluero Noluerim Noluissem

2ª Singular Noluisti Nolueras Nolueris Nolueris Noluisses

3ª Singular Noluit Noluerat Noluerit Noluerit Noluisset

1ª Plural Noluimus Nolueramus Noluerimus Noluerimus Noluissemus

2ª Plural Noluistis Nolueratis Nolueritis Nolueritis Noluissetis

3ª Plural Noluerunt Noluerant Noluerint Noluerint Noluissent

50
Malo (preferir)
Enunciado: malo, mavis, malle, malui, Ø.

Temas de Presente

Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto


Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Malo Malebam Malam Malim Mallem

2ª Singular Mavis Malebas Males Malis Malles

3ª Singular Mavult Malebat Malet Malit Mallet

1ª Plural Malumus Malebamus Malemus Malimus Mallemus

2ª Plural Mavultis Malebatis Maletis Malitis Malletis

3ª Plural Malunt Malebant Malent Malint Mallent

Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Malui Malueram Maluero Maluerim Maluissem

2ª Singular Maluisti Malueras Malueris Malueris Maluisses

3ª Singular Maluit Maluerat Maluerit Maluerit Maluisset

1ª Plural Maluimus Malueramus Maluerimus Maluerimus Maluissemus

2ª Plural Maluistis Malueratis Malueritis Malueritis Maluissetis

3ª Plural Maluerunt Maluerant Maluerint Maluerint Maluissent

51
Eo (ir)
Enunciado: eo, is, ire, i(v)i, itum.

Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Eo Ibam Ibo Eam Irem
2ª Singular Is Ibas Ibis Eas Ires
3ª Singular It Ibat Ibit Eat Iret
1ª Plural Imus Ibamus Ibimus Eamus Iremus
2ª Plural Itis Ibatis Ibitis Eatis Iretis
3ª Plural Eunt Ibant Ibunt Eant Irent

Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular I(v)i I(v)eram I(v)ero I(v)erim I(v)issem

2ª Singular I(v)isti I(v)eras I(v)eris I(v)eris I(v)isses

3ª Singular I(v)it I(v)erat I(v)erit I(v)erit I(v)isset

1ª Plural I(v)imus I(v)eramus I(v)erimus I(v)erimus I(v)issemus

2ª Plural I(v)istis I(v)eratis I(v)eritis I(v)eritis I(v)issetis

3ª Plural I(v)erunt I(v)erant I(v)erint I(v)erint I(v)issent

52
Fio (ser hecho, ocurrir)
Enunciado: fio, fis, fieri, factus sum, Ø.

Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Fio Fiebam Fiam Fiam Fierem
2ª Singular Fis Fiebas Fies Fias Fieres
3ª Singular Fit Fiebat Fiet Fiat Fieret
1ª Plural Fimus Fiebamus Fiemus Fiamus Fieremus
2ª Plural Fitis Fiebatis Fietis Fiatis Fieretis
3ª Plural Fiunt Fiebant Fient Fiant Fierent

Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo


Factus, -a, -um eram Factus, -a, -um ero Factus, -a, -um sim Factus, -a, -um essem
S Factus, -a, -um sum

2ª Factus, -a, -um es Factus, -a, -um eras Factus, -a, -um eris Factus, -a, -um sis Factus, -a, -um esses

S
3ª Factus, -a, -um est Factus, -a, -um erat Factus, -a, -um erit Factus, -a, -um sit Factus, -a, -um esset

S
1ª Facti, -ae, -a sumus Facti, -ae, -a eramus Facti, -ae, -a erimus Facti, -ae, -a simus Facti, -ae, -a essemus

P
2ª Facti, -ae, -a estis Facti, -ae, -a eratis Facti, -ae, -a eritis Facti, -ae, -a sitis Facti, -ae, -a essetis

P
3ª Facti, -ae, -a sunt Facti, -ae, -a erant Facti, -ae, -a erunt Facti, -ae, -a sint Facti,-ae,-a, essent

53
Fero (llevar, producir, soportar)
Enunciado: fero, fers, ferre, tuli, latum.

Temas de Presente
Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto
Indicativo Indicativo Imperfecto Subjuntivo Subjuntivo
1ª Singular Fero Ferebam Feram Feram Ferrem
2ª Singular Fers Ferebas Feres Feras Ferres
3ª Singular Fert Ferebat Feret Ferat Ferret
1ª Plural Ferimus Ferebamus Feremus Feramus Ferremus
2ª Plural Fertis Ferebatis Feretis Feratis Ferretis
3ª Plural Ferunt Ferebant Ferent Ferant Ferrent

Temas de perfecto.
Perfecto Pluscuamp. Futuro Perfecto Pluscuamp.
Indicativo Indicativo Perfecto Subjuntivo Subjuntivo

1ª Singular Tuli Tuleram Tulero Tulerim Tulissem

2ª Singular Tulisti Tuleras Tuleris Tuleris Tulisses

3ª Singular Tulit Tulerat Tulerit Tulerit Tulisset

1ª Plural Tulimus Tuleramus Tulerimus Tulerimus Tulissemus

2ª Plural Tulistis Tuleratis Tuleritis Tuleritis Tulissetis

3ª Plural Tulerunt Tulerant Tulerint Tulerint Tulissent

54
ANEXO DE PREPOSICIONES

Preposición Significado
con acusativo con ablativo con genitivo
desde [al lado de]
ab, ā
por (complemento agente)
absque sin
ad hacia, junto a
adversus en dirección a
ante ante, delante de
apud entre, junto a; en
a causa de, con
causā
objeto de
circā cerca de, acerca de
circiter acerca de
circum alrededor de
cis de este lado
citrā de este lado
clam a escondidas de
contrā (en) contra de
cōram en presencia de
cum con
sobre, [acerca] de; de acuerdo

con
ergā hacia (de relación)
ergō a causa de
ex, ē desde [el interior de]
extrā por fuera de
gratiā con objeto de
in hacia [dentro de] en
infrā por debajo de
inter entre
intrā por dentro de
iuxtā junto a, al lado de

55
Preposición con acusativo con ablativo con genitivo
ob por causa de, enfrente de
palam en presencia de
per a través de, por, durante
post después de
prae delante de, antes de
praeter por delante de
prō en favor de, por
procul lejos de
prope cerca de
propter por causa de; cerca de
secundum según
simul junto con; al mismo tiempo
sine sin
sub bajo (con movimiento) bajo (en reposo)
subter bajo bajo (sólo en poesía)
encima (con
super
movimiento)
suprā encima de
tenus hasta hasta
trans a través de, al otoro lado
ultrā más allá de
usque ad hasta
versus hacia

56
TEMA 17. RASGOS DEL LENGUAJE DE JULIO CÉSAR.

1º Perfectos sincopados
amavisti → amasti
amaverunt → amarunt

2º Omisión de ESSE en los infinitivos dependientes de verbos L.E.S.


amaturum
amatum ESSE
amandum

3º Formas pasivas sin EST

4º Acusativo plural tercera declinación tema en I → is.

5º Tras dos puntos (:)→ O.S.C.I. (sin verbo “ L.E.S.”)


Los dos puntos (:) equivalen a un verbo de Lengua.
Galli legatos miserunt: pacem velle (Los galos enviaron mensajeros. [Dijeron] que
querían la paz)

6º Los textos empiezan por un ablativo absoluto, estando la oración principal al final.

7º Frecuentes falsos relativos.

8º QUOD (relativo) tras antecedente neutro singular.


oppidum : Corduba.
flumen: Rhenum.

57
LINGUA LATINA - II

PRÁCTICA

58
EJERCICIO DE DECLINACIONES

AERA -

AERIUM -

AVI -

VI -

VOCE -

VULNERUM -

BIPEDEM -

CALCES -

CAPITA –

PECTORUM -

PARTEM –

PEDITUM –

DEIS // DEABUS -

EPULARUM -

EXPERTEM -

FLUMINA -

GREGES -

ARCEM -

TRIA-

PECORA -

SUUM -

VAFRI -

59
PRÁCTICA DE DECLINACIONES

ENUNCIADO CASO
Arma-orum (n) AC pl.
Rex, regis GEN pl.
Classis-is ABL s.
Pars, partis GEN pl.
Timor-is DAT s.
Homo, hominis GEN pl.
Cohors, cohortis ABL s.
Equitatus-us AC pl.
Mare, maris (n) ABL s.
Corpus, corporis (n) AC pl.
Uxor-is GEN pl.
Urbs, urbis GEN pl.
Crimen, criminis (n) AC s.
Tempus, temporis (n) AC pl.
Discipulus-i VOC s.
Virtus, virtutis NOM pl.
Vir, viri NOM pl.
Pater, patris GEN pl.
Domus-i LOC
Oratio, orationis AC s.
Mors, mortis GEN pl.
Nomen, nominis (n) AC pl.
Pauper-is GEN pl.
Mos, moris DAT pl.
Nox, noctis GEN pl.

60
PRÁCTICA DE VERBOS IRREGULARES

FIEBAT-

EUNT -

FERRES -

VOLENT -

NOLUNT -

MALUERANT -

POSSIM -

TULERUNT -

NOLUISTIS -

FIS -

MAVIS -

IVIMUS -

POTERATIS -

VELLE -

FACTA ERUNT -

VELIS -

NON VULTIS -

FIAT -

EANT -

MALLEM -

61
Frases simples
1. Vitam bonam tuae filiae sperant.
2. Magnae divitiae non semper magnam laetitiam dant.
3. Populus Romanus domi militiaeque magnam patientiam habebat.
4. Tua dicta grata sunt, sed facta mihi non placent.
5. Vir bonus vera semper dicere debet.
6. Omnes iuvenes ad proelium venerant.
7. Caput est supra collum et infra collum est pectus.
8. Color sanguinis ruber est, dentes albi sunt.
9. Gratias deis agamus.
10. Ipse dux in eo proelio cecidit.
11. Imperator equitatum omnem in cornibus collocavit.
12. Romanorum equitatus longa obsidione socios liberat.
13. Post tot annos, post labores tantos in patriam venisti.
14. In rebus secundis multos amicos habebis.
15. Germanorum equitatus Gallorum agros vastabit.
16. Canis quidam per flumen natabat et in ore carnem portabat.
17. Mox pedites atrocem proelium commiserunt.
18. In rebus adversis veros amicos nosces.
19. Multi nostrum felices sunt, multi vestrum infelices.
20. Equitatus noster cum infirmioribus hostibus pugnavit.
21. Omnes mori maluerunt quam pedem referre.
22. Homines facillima semper quaerunt; difficilia autem quaerere debemus.
23. Nostrae copiae tria milia passuum a castris distabant.
24. Litteras accepi quas ad me misisti.
25. In locum Romani pervenerunt, unde hostes se receperant.
26. Sunt multi qui vitam miseram agunt.
27. Ex iis donis, quae ego tibi dedi, quae sunt tibi iucundiora?
28. Mihi gratior est is, qui verum dicit, quam is, cuius verba dulcia sed infida sunt.
29. Illa mihi a patre narrabuntur.
30. Ager ac vicus atroci incendio vastantur.
31. Nostri milites a duce et fortuna deserebantur.
32. Docendo discitur.
33. Studio gloriae omnes trahimur.
34. Meus filius oravit me ut poscerem tuam filiam uxorem sibi.
35. Flumen altissimum erat, ut pedibus transiri non possent.
36. Caesar copias suas in proximam collem subducit ut hostium impetum sustinerent.
37. Cum in fines Helvetiorum pervenissent, castra summa cura muniverunt.
38. Si hic mecum esses, multa tibi dicerem.
39. Si Hannibal impetum fecisset, urbem Romam facillime cepisset.
40. Naves latiores fecit propterea quod magna onera transpotare volebat.

62
CONJUNCIÓN UT
1. Con indicativo: modales («como»); temporales («cuando»).

1.1. Res sunt ut tibi narro.


1.2. Vita non est ut credis.

1.3. Frustra non fecimus, ut opinor.

1.4. Ut dixi, ita fecit

1.5. Ut magistrorum officium est docere, sic discipulorum praebere se dociles.

1.6. Pugnatum est ut pugnari debuit.

1.7. Ut Caesar haec vidit, iratus est.

1.8. Ut litteras recipio, valde gaudeo.

1.9. Milites Caesarem convenerunt statim ut is vocavit.

1.10. Ut amicus moritur, maxima tristitia afficimur.

1.11. Ego Romae non eram ut ludi facti sunt.

1.12. Clamor auditus est ut Hannibal e castris exiit.

2. Con Subjuntivo: completivas («que»); finales («para que»); consecutivas («de tal modo
que»); concesivas («aunque»).

2.1. Legibus omnes servimus ut liberi esse possimus.


2.2. Illud mea magni interest, ut te videam.

2.3. Suadeo tibi ut studeas quotidie.

2.4. Volo ut domum venias ad mecum loquendum.

2.5. Caesar legato dixit ut noctu iter faceret.

2.6. Cicero effecerat ut Q. Curius consilia Catilinae proderet sibi.

2.7. Legatos mittit ut nuntia ferant.

2.8. Sic loquitur ut Atheniensis videatur.

2.9. Amicus venit ut me videret.

2.10. Ita mihi Hispania placuit, ut iterum regredi velim.

2.11. Tantus fuit ardor animorum ut motum terrae nemo pugnantium senserit.

2.12. Non sum ita hebes ut istum dicam.

63
CONJUNCIÓN CUM

1. Con indicativo: temporales («cuando»).

1.1. Fortuna vitrea est: tum cum splendet, frangitur.


1.2. Cogito cum loquor.
1.3. Cum nomen suum in tabula scriptum vidit, maxime gausus est.

2. Con Subjuntivo: causal –acompañado de presente o perfecto de subjuntivo–


(«porque»); temporal, también llamado «cum» histórico –acompañado de imperfecto
o pluscuamperfecto de subjuntivo– («al + infinitivo simple» cuando el verbo aparece
en imperfecto o «al + infinitivo compuesto» cuando el verbo aparece en
pluscuamperfecto); concesivas – si en la OP se encuentran las partículas «tamen /
attamen»- («aunque»),

2.1 Cum vita sine amicitia metus plena sit, ratio ipsa nos monet ut amicitias
comparemus.

2.2 Quae cum ita sint, Catilina, perge quo coepisti.


2.3 Cum hic adsit, tamen audebo te vocare.
2.4 Cum iam non esset pater, ille domo exivit.
2.5 Cum bene non audivisset, nihil fecit.
2.6 Cum ad multam noctem vigilavissent, defessi erant.
2.7 Cum domi cessaverimus, vix duae horae restant.
2.8 Vesonius, cum in tablinum se recepisset, libris operam dedit.
2.9 Cum multitudine impedirentur, vix progredi poterant.

64
ORACIONES DE INFINITIVO
1. Illi credunt inter nos interfectorem esse.
2. Illi nesciunt me interfectorem esse.
3. Mihi dixerunt se vicisse.
4. Legati demonstrant se paratos esse omnibus periculis.
5. Caesar praescribit in litteris Labieno hostes a se discessisse omnemque
multitudinem ad eum conuertisse.

6. Sapiens contentum sua sorte se esse declarat.


7. Speraverat Caesar se Gallos victurum esse.
8. Dico te Gallos vincere.
9. Animadvertit omnes tristes terram intueri.
10. Captivos in carcere abduci imperavit.
11. Labienus docet copias Treverorum tria milia passuum a suis castris consedisse.
12. Caesar per exploratores montem a suis teneri cognovit.
13. Aves nidos suos mirabili arte aedificare videmus.
14. Promitto vobis pacem victuram esse.

ORACIONES CON PARTICIPIO CONCERTADO

1. Video multos homines in theatro ridentes.


2. Quae est illa mulier transeuns flumen sine calceis.
3. Galli iacentis corpus miles spoliavit.
4. Flens Aeneas haec dixit.
5. Hostes undique circumventos Romani interficiunt.
6. Non iam videbo morituram meam matrem.
7. Morituri te salutant.
8. Cum haec agerentur, nuntii praemissi a rege venerunt.
9. Facinorosus multa scelera committens, a civibus iudicatus est.
10. Dux misericordia motus veniam hostibus dedit.

65
ORACIONES COMPLETIVAS DE INFINITIVO

1. Caesar consulto equites cedere seque in castra recipere iubet; simul ex omnibus
partibus castra altiore vallo muniri portasque obstrui atque cum simulatione timoris agi
iubet.

2. Caesar, cum animadverteret hostem complures dies, castris palude et loci natura
munitis, se tenere neque oppugnari castra eorum sine dimicatione perniciosa nec locum
munitionibus claudi nisi a maiore exercitu posse, litteras ad Trebonium mittit.

3. Germani, post tergum clamore audito, cum suos interfici viderent, armis abiectis
signisque militaribus relictis, se ex castris eiecerunt et, cum ad confluentem Mosae et
Rheni pervenissent, reliqua fuga desperata, magno numero interfecto, reliqui se in
flumen praecipitaverunt.

4. His rebus Caesari nuntiatis, cum iam ille intellegeret res urbanas in commodiorem
statum pervenisse, in Transalpinam Galliam profectus est. Eo cum venisset, advertit ad
alteram fluminis ripam copias hostium magnas esse.

5. Consul nuntiavit Romanos a Gallis victos esse eosque contendere atque arcem
obsessuros esse. Itaque iussit omnes iuuenes cum armis in Capitolium ascendere.

6. Legati haec se ad suos relaturos dixerunt et re deliberata post diem tertium ad


Caesarem reuersuros; interea ne propius se castra moueret petierunt. Ne id quidem
Caesar a se impetrari posse dixit. Cognouerat enim magnam partem equitatus ab iis
aliquot diebus ante praedandi frumentandique causa ad Ambiuaritos trans Mosam
missam esse.

7. Apollinis oraculum Phyrro regi respondit: “Dico te Romanos vincere posse ”. Ita
nuntiabat simul ambiguis uerbis Romanos a Phyrro aut Phyrrum a Romanis victum iri.

8. Compluribus expugnatis oppidis, Caesar, ubi intellexit frustra tantum laborem sumi
neque hostium fugam, captis oppidis, reprimi neque iis noceri posse, statuit
exspectandam esse classem.

9. Hoc proelio facto, reliquas copias Heluetiorum ut consequi posset, pontem in Arare
faciendum esse curat atque ita exercitum traducit. Heluetii, repentino eius adventu
commoti, cum id quod ipsi diebus XX aegerrime confecerant, ut flumen transirent, illum
uno die fecisse intellegerent, legatos ad eum mittunt.

10. Caesar, ubi cognovit per Afranium se stare quo minus proelio dimicaretur, castra
facere constituit, et, ne in opere faciendo milites repentino hostium incursu exterrerentur
atque opere prohiberentur, vallo muniri vetuit, quod eminere et procul videri necesse
erat, sed a fronte contra hostem pedum XV fossam fieri iussit.

------------------------ completivas con subjuntivo------------------

1. Metuo ne frustra laborem susceperis. 2. Omnes labores te excipere video, timeo ut


sustineas. 3. Omnes metuebant ut ex hoc morbo amicus convalesceret. 4. Timetis ut
occasio detur. 5. Timebant ne ab hostibus circumvenirentur. 6.Non vereor ne quid
temere facias. 7.Timeo ne impetret. 8.Unum vereor, ne senatus Pompeium nolit
dimittere.

66
ORACIONES CON ABLATIVO ABSOLUTO

1. Cuius cognito consilio.


2. Quibus rebus cognitis.
3. Praemisso equitatu.
4. Acriter in eos proelio facto.
5. Magno militum numero interfecto.
6. Concilio convocato.
7. Qua re statim per speculatores cognita.
8. Multis vulneribus acceptis.
9. Magno itinere confecto.
10. Adventu Caesaris audito.
11. Prope dimidia parte operis effecta.
12. Milites, positis scalis, muros ascendunt.
13. Coacto senatu.
14. Paene omni acie perterrita.
15. Aliquo accepto detrimento.
16. Scipione duce, Romani Carthaginienses vicerunt.

ORACIONES CON GERUNDIO

1. Facilis ad intelligendum.
2. Ars navigandi.
3. Scribere scribendo discitur.
4. Arma capiendi spatium non datur.
5. Nihil agendo dies est longus.
6. In oppugnando oppido ceciderunt.

ORACIONES CON GERUNDIVO

1. Vrbi condendae locum deligerunt.


2. In oppugnandis hostium castris Hannibal vulneratus est.
3. Milites ad hostes repellendos saxa conicere coeperunt.
4. Legati ad oracula consulanda venerunt.
5. Diem sententiae ferendam timeo.

67
CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA

1. Mater mea hodie ventura est.

2. Omnia homini speranda sunt.

3. Consilia seniorum nobis semper et audienda et sequenda sunt

4. Caesar maturandum esse id sibi existimavit.

5. Contra hostes pugnaturus est.

VALORES DEL QUOD

1. Multum hostes adiuvabat quod flumen nivibus creverat.

2. Miror quod non loqueris.

3. Parthos timeo quod diffido copiis nostris.

4. Haedui Caesari gratias egerunt quod se periculo liberavisset.

5. Gaudet quod hostes frumento carent.

6. In Britanniam proficiscitur quod illic magnam frumenti copiam esse credit.

7. In oppido, quod a Caesare munitum est, sumus.

68
TEXTOS DE LA FUNDACIÓN DE ROMA

1. Fundación de Roma: Rómulo.

Romanum imperium a Romulo exordium habet. Romulus, Vestalis virginis filius, cum
Remo fratre uno partu editus est. Condita civitate, quam ex nomine suo Romam vocabit,
multitudinem finitimorum in civitatem recepit; centum ex senioribus elegit, quos
“senatores” nominavit propter senectutem. Tunc, quia uxores populus non habebat,
invitavit ad spectaculum ludorum vicinas urbis nationes, atque virgines rapuit.

2. Numa Pompilius segundo rey de Roma.

Postea Numa Pompilius rex creatus est. Numa nullum bellum gessit, sed multum civitati
profuit. Nam Romanis leges et mores constituit. Annum descripsit in decem menses,
prius sine aliqua computatione confusum, et infinita Romae sacra ac templa constituit.
Morbo decessit quadragesimo tertio imperii anno.

3. Tulo Hostilio: tercer rey de Roma.

Tullus Hostilius bella reparavit, Albanos vicit, qui ab urbe Roma duodecimo miliario
absunt. Veientes et Fidenates bello superavit. Urbem ampliavit, adiecto Caelio monte.
Triginta annos regnavit et, ictus fulmine, cum domo sua arsit.

4. Anco Marcio: cuarto rey de Roma.

Postea Ancus Marcius, ex Numae filia nepos, suscepit imperium. Contra Latinos
dimicavit; Aventinum montem civitati adiecit et Ianiculum; Ostiam civitatem supra mare*
sexto miliario ab urbe Roma condidit. Vigesimo quarto anno morbo periit.

*supra mare: «a la orilla del mar».

5. Prisco Tarquinio: quinto rey de Roma.

Deinde regnum Priscus Tarquinius accepit. Hic numerum senatorum duplicavit, circum
Romae aedificavit, ludos Romanos instituit, qui ad nostram memoriam permanent. Vicit
Sabinos et multos agros urbis Romae territorio adiunxit: primus triumphans urbem
intravit. Muros fecit et cloacas, Capitolium incohavit. Trigesimo octavo anno imperii per
Ancii filios occisus est.

69
6. Servio Tulio: sexto rey de Roma.

Post Tarquinium Servius Tullius suscepit imperium, genitus ex nobili femina, captiva
tamen et ancilla. Hic quoque Sabinos subegit, montes tres Quirinalem, Viminalem,
Esquilinum urbi adiunxit; fossas circum murum duxit. Primum omnium censum
ordenavit, qui adhuc per orbem terrarum incognitus erat. Occissus est quadragesimo
quinto imperii anno scelere generi* sui, Tarquinii Superbi, et filiae suae, quam Tarquinius
habebat uxorem.

*generi: Gen 2ª decl. «yerno».

7. Lucio Tarquinio Soberbio, séptimo y último rey de Roma.

Lucius Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, Volscos vicit: Gabios
civitatem, et Suessam Pometiam subegit; cum Tuscis pacem fecit, et templum Iovi in
Capitolio aedficavit. Postea Ardeam oppugnans, in octavo decimo miliario ab urbe
positam civitatem, imperium perdidit. Filius eius uxorem nobilissimi Collatini stupravit et
illa in omnium conspectu se occidit*. Collatinus et Brutus imperium Tarquinio ademerunt.
Ex urbe exclusus est et cum liberis et uxore fugit.

*se occidit: «se suicidó».

70
C. IULII CAESARIS

Commentarii de bello gallico et de bello civili

71
1. César alienta a los suyos.

Caesar, primum ex omnium conspectu remotis equis, aequato omnium periculo, ut


spem fugae tolleret, cohortatus suos proelium commisit1. Milites, e2 loco superiore pilis
missis, facile hostium phalangem perfregerunt3. Ea disiecta, gladiis destrictis in eos
impetum fecerunt.

1.1. Análisis sintáctico.

PC: Cohortatus
Suj: Caesar
CD: suos.
OP1 Vbo: commisit
CD: proelium.

O.S.A. Suj: equis.


CC: -------- Vbo: remotis.
Abl. Abs. CC: ex conspectu. → Cdet: omnium.
CC:primum.

Yuxtapuesta (,)

O.S.A. Suj: periculo. → Cdet: omnium.


CC: Ab Abs. Vbo: aequato.

Suj: Ø.
O.S.A. Vbo: tolleret.
CC: -------------- CD: spem. → Cdet: fugae.
ut final

Suj: Milites.
OP2 Vbo: perfregerunt.
CD: phalangem. → Cdet: hostium
CC: facile.
Suj: pilis.
CC:------ Abl. Abs.---- Vbo: missis.
CC: e loco superiore.
Suj: Ø.
Vbo: fecerunt.
CD: impetum.
OP3 CC: in eos.
CC: gladiis destrictis.

O.S.A. Suj: Ea.


CC: ----------
Abl. Abs. Vbo: disiecta.

1
«reunir» (c. proelium, entablar combate). p92.
2
«desde» (e loco superiore tela coniciebant in nostros, desde un lugar mas elevado lanzaban
dardos contra los nuestros).p171-172.
3
«romper» (hostium phalangem p., romper facilmente la falange de los enemigos).p362.
72
2. El ejército avanza a Nevers

Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent 4, in fines


Suessionum, qui proximi Remis erant, exercitum duxit et, magno itinere 5
confecto, ad oppidum Noviodunum pervenit.

2.1 Análisis sintáctico.

Suj: Caesar
OP1 Vbo: duxit.
CD: exercitum. Suj: qui.
Vbo: erant.
CC: in fines - C.det: Suessionum.→ OSR Atrib: proximi.
CC: Remis.

O.S.Adv. Suj: hostes.


CC: --------------------------- Vbo: reciperent.
Temp. (priusquam) CD: se.
CC: ex terrore ac fuga.
Coordinada Copulativa

Suj: Ø.
Vbo: pervenit.
CC: ad oppidum. → Cdet: Noviodunum.

O.S.Adv. Suj: magno itinere.


CC: ---------------
Abl. abs. Vbo: confecto

4
«recobrar» (ex timore se r., recobrarse de su temor; ex fuga se r., rehacerse después
de la huida) p421.
5
«jornada» (quam maximis itineribus, a marchas forzadas). p265.
73
César alienta a los suyos.

Caesar, primum ex omnium conspectu remotis equis, aequato omnium periculo,


ut spem fugae tolleret, cohortatus suos proelium commisit. Milites, e loco
superiore pilis missis, facile hostium phalangem perfregerunt. Ea disiecta,
gladiis destrictis in eos impetum fecerunt.

El ejército avanza a Nevers.

Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent, in fines


Suessionum, qui proximi Remis erant, exercitum duxit et, magno itinere
confecto, ad oppidum Noviodunum pervenit.

La caballería da una batida

Hac re cognita, Caesar mittit complures equitum turmas eo de media nocte. Imperat his,
ut paulo tumultuosius omnibus locis pervagentur.

Órdenes de César.

His datis mandatis, secunda vigilia equitatum mittit. Frumentum omne ad se referri iubet;
capitis poenam iis, qui non paruerint, constituit.

Publio Craso es enviado a Aquitania.

Caesar P. Crassum cum cohortibus legionariis XII et magno numero equitatus in


Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibus auxilia in Galliam mittantur ac
tantae nationes coniungantur.

Asalto a la ciudad de Gergovia.

Caesar quintis castris Gergoviam pervenit, situque urbis perspecto, quae posita
in altissimo monte omnes aditus difficiles habebat, de oppugnatione desperavit.

74
Los eduos envían ayuda a los bituriges

Haedui de consilio legatorum, quos Caesar ad exercitum reliquerat, copias equitatus


peditatusque subsidio Biturigibus mittunt.

Descripción del combate

Helvetii, cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum contulerunt; ipsi,
confertissima acie, reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub primam nostram aciem
successerunt.

Los helvecios devastan los campos de los eduos

Helvetii iam per angustias et fines Sequanorum suas copias traduxerant et in


Haeduorum fines pervenerant eorumque agros populabantur. Haedui legatos ad
Caesarem mittunt, ut rogarent auxilium.

Conón es enviado para conseguir naves de guerra

Hinc, magnis muneribus donatus, ad mare missus est, ut Cypriis et Phoenicibus


ceterisque maritimis ciuitatibus naues longas imperaret classemque, qua proxima
aestate mare tueri posset, compararet.

75
César se ocupa del asunto del trigo

His cognitis rebus, rem frumentariam prouidet, castris idoneum locum deligit. Ubiis
imperat ut pecora deducant suaque omnia ex agris in oppida conferant.

El ejército se dirige al país de los lingones

His rebus constitutis, maximis itineribus Viennam peruenit. Ibi nactus recentem
equitatum, quem multis ante diebus eo praemisserat, per fines Haeduorum in Lingones
contendit, ubi duae legiones hiemabant.

Curión es nombrado jefe y se dirige a Utica

His rebus gestis, Curio se in castra ad Bagradam recepit atque ibi uniuersi exercitus
conclamatione imperator appellatur posteroque die exercitum Uticam ducit.

César toma precauciones frente a los helvecios.

Caesar, quod memoria tenebat Cassium consulem occisum exercitumque eius


ab Helvetiis pulsum, concedendum hoc non putabat; neque homines inimico
animo, data facultate per provinciam itineris faciendi, temperaturos ab iniuria et
maleficio existimabat.

Lucio Estaterio trata de defender su ciudad.

Caesar, recepto Orico, nulla interposita mora, Apolloniam proficiscitur. Eius


adventu audito, L. Staterius, qui ibi praeerat, aquam comportare in arcem atque
eam munire obsidesque ab Apolloniatibus exigere coepit.

76
Los enemigos incendian Lutecia.

Caesar, refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant, exercitum


traducit et secundo flumine ad Lutetiam iter facere coepit. Hostes, re cognita,
Lutetiam incendunt.

División de la caballería en dos partes.

Caesar, restituto proelio ac repulsis hostibus, eo, quo Labienum miserat,

contendit; cohortes quattuor ex proximo castello deducit, equitum partem sequi,


partem circumire exteriores munitiones iubet.

César envía la caballería

Caesar, rursus ad vexandos hostes profectus, equitatus magno coacto numero


ex finitimis civitatibus, in omnes partes dimittit. Omnes vici atque omnia aedficia
incendebantur.

Presentación de personalidades.

Caesar, ubi luxit, omnes senatores senatorumque liberos, tribunos militum


equitesque Romanos ad se produci iubet. Hos omnes productos a contumeliis
militum prohibet; dimittit omnes incolumes.

Terminado el verano, César toma medidas.

Caesar, una aestate duobus maximis bellis confectis, in hiberna exercitum

deduxit. Hibernis Labienum praeposuit, ipse in citeriorem Galliam ad conventus


agendos profectus est.

César informa de la situación del ejército a Cicerón.

Caesar venit magnis itineribus in Nerviorum fines. Ibi ex captivis cognoscit quae

apud Ciceronem gerantur. Tum cuidam ex equitibus Gallis magnis praemiis


persuadet uti ad Ciceronem epistulam deferat.

77
Ataque enemigo.

Capto monte et succedentibus nostris, Boii et Tulingi, qui hominum milibus


circiter XV agmen hostium claudebant et novissimis praesidio erant, ex itinere
nostros latere aperto adgressi, circumvenire coeperunt.

Catón derrota a los celtíberos.

Cato, creatus consul, in Hispaniam adversus Celtiberos profectus est, quos acri
proelio vicit et ad deditionem compulit. Eo bello Cato cum ultimis militum
certavit.

Los avernos piden a Vercingetorix que sus haciendas no sean saqueadas.

Celeriter haec fama ac nuntia ad Vercingetorigem perferuntur; quem perterriti


omnes Auerni circumsistunt atque obsecrant ut suis fortunis consulat, neu se
ab hostibus diripi patiatur.

Los enemigos huyen al bosque.

Celeriter nostri, clamore sublato, pila in hostes immittunt. Illi impetum ferre non
potuerunt, ac, primo concursu in fugam coniecti, in proximas silvas petiverunt.

Los marselleses demuestran su valor.

Commisso proelio, Massilensibus res nulla ad virtutem defuit, sed memores


eorum praeceptorum quae paulo ante a suis acceperant, hoc animo decertabant
ut nullum aliud tempus ad conandum esse videretur.

Enfermos y convalecientes son enviados a casa.

Complures ex legionibus relicti erant aegri, ex quibus circiter trecenti, qui hoc
spatio dierum conualuerant, sub uexillo una mittuntur; praeterea magna vis
iumentorum, quae in castris subsederant, sequitur.

Distribución de las naves.

Concilio sub vesperum convocato, cohortatus ut ea, quae imperasset, diligenter


administrarent, naves singulas equitibus Romanis attribuit et secundo flumine
silentio progredi iubet.

78
Los britanos envían legados.

Consilio Caesaris cognito et per mercatores perlato, ad eum legati veniunt, qui
pollicentur obsides dare atque imperio populi Romani obtemperare.

En vista de la superioridad de los nuestros, los enemigos se retiran.

Cum celeriter nostri arma cepissent uallumque ascendissent atque, una ex parte
Hispanis equitibus emissis, equestri proelio superiores fuissent, desperata re,
hostes suos ab oppugnatione reduxerunt.

Los habitantes de Novioduno acuden a César.

Cum ex oppido Novioduno legati ad Caesarem venissent oratum, ut sibi


ignosceret suaeque vitae consuleret, ut celeritate reliquas res conficeret, arma
conferri, equos produci, obsides dari iubet.

Graves enfrentamientos.

Cum hoc modo pugnatum esset continenter horis quinque nostrique gravius a
multitudine premerentur, consumptis omnibus telis, gladiis destrictis impetum
adversus montem in cohortes faciunt.

Preparativos bélicos en el ejército de César.

Cum iam meridiem adpropinquare videretur, ad ea castra, quae supra


demonstrauimus, contendit; eodemque equitatus et reliquae copiae pro castris
sese ostendere coeperunt.

Súplica de las madres de familia.

Cum magna multitudo pugnantium conuenisset, matres familiae, quae paulo


ante Romanis de muro manus tendebant, suos obtestari liberosque in
conspectum proferre coeperunt.

Con la situación en calma, Galba adopta diversas medidas al llegar el


invierno.

Galba, castellis eorum expugnatis, acceptis undique legatis, obsidibus datis et


pace facta, constituit cohortes duas in Nantuatibus collocare et ipse cum reliquis
eius legionis cohortibus in vico Veragrorum hiemare.

79
Los habitantes de Brindis ayudan a César contra Pompeyo.

Brundisini, Pompeianorum militum iniuriis atque ipsius Pompeii contumeliis


permoti, Caesaris rebus favebant. Itaque, cognita Pompeii profectione, has res
vulgo ex tectis significabant.

Tras las preocupantes noticias que le han llegado, César recluta dos
legiones.

His nuntiis litterisque commotus, Caesar duas legiones in Citeriore Gallia novas
conscripsit et, inita aestate, Q. Pedium legatum, qui eas in interiorem Galliam
deduceret, misit. Ipse, cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit.

Tras la declaración de Lisco, César quiere informarse mejor sobre


Dumnorix.
Caesar hac oratione Lisci Dumnorigem, Diviciaci fratrem, designari sentiebat;
sed, quod, pluribus praesentibus, eas res iactari nolebat, celeriter concilium
dimittit et Liscum retinuit.

Vercingetorix organiza a su ejército y se marcha hacia Alesia.

Fugato omni equitatu, Vercingetorix copias, quas pro castris conlocaverat,


reduxit, protinusque Alesiam, quae est oppidum Mandubiorum, iter facere
coepit, celeriterque impedimenta ex castris educi et se subsequi iussit.

Los soldados de César se reponen de la larga marcha realizada de noche.

Ille ex castris prima vigilia egressus, prope confecto sub lucem itinere, post
montem sese occultavit, militesque ex nocturno labore sese reficere iussit.

Ambiorix emprende una larga marcha hacia el territorio de los aduatucos.

Hac victoria sublatus Ambiorix statim cum equitatu in Aduatucos, qui erant eius
regno finitimi, proficiscitur; neque noctem neque diem intermittit, peditatumque
sese subsequi iubet.

80
César decide reunir sus legiones ante el acoso de los enemigos.

Caesar, cum septimam legionem, quae iuxta constiterat, item urgeri ab hoste
vidisset, tribunos militum monuit ut paulatim sese legiones coniungerent.

César recibe noticias de la sublevación.

His rebus in Italiam Caesari nuntiatis, cum iam ille urbanas res virtute Cn. Pompei
commodiorem in statum pervenisse intellegeret, in Transalpinam Galliam profectus est.

Los jefes galos convocan una reunión urgente.

Hac impulsi occasione, liberius atque audacius de bello consilia inire incipiunt. Principes
Galliae, indictis conciliis in silvestribus ac remotis locis, queruntur de Acconis morte.

Protegidos por dos legiones, los jinetes se enfrentan con la caballería enemiga.

Duae legiones, quae proxime conscriptae erant, totum agmen claudebant praesidioque
impedimentis erant. Equites nostri cum funditoribus sagittariisque flumen transgressi
cum hostium equitatu proelium commiserunt.

Domicio anima a los suyos con el anuncio de la llegada de Pompeyo.

Litteris perlectis, Domitius dissimulans in concilio pronuntiat Pompeium celeriter subsidio


venturum esse hortaturque eos ne animo deficiant.

La noticia de la llegada de Juba con refuerzos anima a los suyos.

Haec cum agerentur, nuntii praemissi a rege Iuba venerunt, qui illum adesse cum
magnis copiis dicerent et de custodia ac defensione urbis hortarentur. Quae res eorum
perterritos animos confirmavit.

Una violenta tormenta descarga gran cantidad de agua.

Accidit etiam repentinum incommodum biduo quo haec gesta sunt. Tanta enim tempes-
tas cooritur ut numquam illis locis maiores aquas fuisse constaret.

81
Los habitantes de Novioduno atacan a los centuriones romanos
Quem simul atque oppidani conspexerunt atque in spem auxilii venerunt, clamore
sublato, arma capere, portas claudere, murum complere coeperunt. Centuriones in
oppido, gladiis destrictis, portas occupaverunt suosque omnes incolumes receperunt.

Los nervios, mandados por Boduognato, atacan a las legiones romanas.

At, totis fere a fronte et ab sinistra parte nudatis castris, cum in dextro cornu legio
duodecima et non magno ab ea intervallo septima constitisset, omnes Nervii, duce
Boduognato, ad eum locum contenderunt.

Octavio rodea una ciudad. Sus habitantes piden ayuda a César.

Quorum cognita sententia, Octavius quintis castris oppidum circumdedit atque uno
tempore obsidione et oppugnationibus eos premere coepit. Illi omnia perpeti parati
maxime a re frumentaria laborabant. Cui rei, missis ad Caesarem legatis, auxilium ab eo
petebant.

La caballería de Vercingetorix llega a Novioduno.

Parte iam obsidum tradita, centurionibus et paucis militibus intromissis, qui arma
iumentaque conquirerent, equitatus hostium, qui agmen Vercingetorigis antecesserat,
procul visus est.

Fabio intenta atraerse a las ciudades vecinas y, a través de dos puentes, procura
la provisión de forraje.

Fabius finitimarum ciuitatum animos litteris nuntiisque temptabat. In Sicori flumine


pontes effecerat duos distantes inter se milia passuum IV. Cum his pontibus pabulatum
suos milites mittebat, quod ea, quae citra flumen fuerant, superioribus diebus
consumpserat. Hoc idem fere eadem de causa Pompeiani exercitus duces faciebant,
crebroque inter se equestribus proeliis contendebant.

82
La familia de Ariovisto.

Duae fuerunt Ariovisti uxores: una Sueba natione, quam domo secum duxerat, altera
Norica, regis Voccionis soror, quam in Gallia duxerat a fratre missam. Utraque in ea
fuga periit. Duae filiae erant: harum altera occisa est, altera capta est.

Desbandada de los belgas ante el asalto de César.

Hostes protinus ex eo loco ad flumen Axonam contenderunt, ut hoc demonstratum est.


Ibi vadis repertis, partem suarum copiarum traducere conati sunt eo consilio ut, si
possent, castellum expugnarent.

Los enemigos se enfrentan a las tropas de César y, rechazados por la caballería,


se ocultan en los bosques.

Caesar, noctu progressus milia passuum circiter XII, hostium copias conspicatus est. Illi,
equitatu atque essedis ad flumen progressi, ex loco superiore nostros prohibere et
proelium committere coeperunt. Repulsi ab equitatu, se in silvas abdiderunt.

César decide atacar la ciudad de Novioduno.

Vercingetorix, ubi de Caesaris adventu cognovit, oppugnatione desistit atque obviam


Caesari proficiscitur. Ille oppidum Biturigum, Noviodunum, oppugnare instituerat.

Modo en que los britanos luchan en carros de guerra.

Genus hoc est ex essedis pugnae. Primo per omnes partes perequitant et tela coniciunt
atque ipso terrore equorum et strepitu rotarum ordines plerumque perturbant et, cum se
inter equitum turmas insinuaverunt, ex essedis desiliunt et pedibus proeliantur.

Descripción de los britanos y sus costumbres.

Ex his omnibus sunt humanissimi qui Cantium incolunt (quae regio est maritima omnis),
neque multum a Gallica differunt consuetudine. Interiores frumenta non serunt, sed lacte
et carne vivunt pellibusque sunt vestiti.

83
César pasa revista a su ejército

Cum omnes regiones Galliae Caesar percurrisset, summa celeritate ad exercitum rediit,
legionibusque ex omnibus hibernis ad fines Treverorum evocatis, eo profectus est ibique
exercitum lustravit.

Se anuncia a César que Ariovisto avanza.

Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariouistum cum suis omnibus copiis

contendere ad occupandum Vesantionem, quod est oppidum maximum Sequanorum,


triduique viam a suis finibus profecisse. Ne id accideret, magnopere sibi praecauendum
Caesar existimabat.

Curión marcha hacia el río Bágrada.

Curio cum omnibus copiis quarta vigilia exierat, cohortibus quinque castris praesidio
relictis; progressus sex milia passuum, equites convenit; ex captivis quaerit quis castris
ad Bagradam praesit.

Construcción de un puente.

Diebus decem, quibus materia coepta erat comportari, omni opere effecto, exercitus
traducitur. Caesar, ad utramque partem pontis firmo praesidio relicto, in fines
Sugambrorum contendit.

César ordena que cada cual mire por sí.

Dimissis per agros nuntiis, sibi quemquem consulere iussit. Quorum pars in Arduennam
silvam, pars in continentes paludes profugit; hi qui proximi Oceano fuerunt, in insulis
sese occultaverunt.

Los tréveros deciden atacar.

Dum haec a Caesare geruntur, Treveri, magnis copiis peditatus equitatusque coactis,
Labienum cum una legione, quae in eorum finibus hiemaverat, adoriri parabant.

84
Labieno se encamina a París.

Dum haec apud Caesarem geruntur, Labienus, relicto Agendici eo supplemento, quod
nuper ex Italia venerat, ut esset impedimentis praesidio, cum quattuor legionibus
Lutetiam proficiscitur.

Anuncian a César que los jinetes de Ariovisto se aproximan.

Dum haec in colloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariouisti propius tumulum

accedere, ad nostros adequitare et lapides telaque in nostros conicere. Caesar loquendi


finem fecit seque ad suos recepit.

César perdona a Dumnorix.

Dumnorigem ad se vocat; ostendit quae in eo reprehendat, proponit quae ipse intellegat,

de qua re queratur; Dumnorigi custodes ponit, ut, quae agat, quibuscum loquatur, scire
possit.

Los enemigos se mantienen en sus posiciones.

Eo die parvulis equestribus proeliis ad aquam factis, Galli sese suo loco continent, quod

ampliores copias, quae nondum convenerant, exspectabant.

Maniobra de César en el río Arar.

Flumen est Arar, quod per fines Aeduorum et Sequanorum in Rhodanum influit. Id

Helvetii ratibus ac lintribus iunctis transibant. Ubi per exploratores Caesar certior factus
est tres iam copiarum partes Heluetios id flumen traduxisse, de tertia vigilia cum
legionibus tribus pervenit.

Construcción de un campamento junto a Alesia.

Fugato omni equitatu, Vercingetorix copias reduxit. Caesar, impedimentis in proximum


collem deductis, duabus legionibus praesidio relictis, circiter tribus milibus hostium ex
novissimo agmine interfectis, altero die castra fecit.

85
Los galos marchan al encuentro de César

Galli, re cognita per exploratores, obsidionem relinquunt, ad Caesarem omnibus copiiis


contendunt. Cicero reperit Gallum, qui litteras ad Caesarem deferat atque hunc admonet
ut iter caute faciat.

Los germanos se retiran

Germani, desperata oppugnatione castrorum, quod nostros iam constitisse in


munitionibus videbant, cum ea praeda trans Rhenum sese receperunt. Ac tantus fuit
etiam post discessum hostium terror ut C. Volusenus fidem non faceret adesse cum
incolumi Caesarem exercitu. Hunc timorem Caesaris adventus sustulit.

César decide luchar contra los germanos

His de rebus Caesar certior factus ad exercitum proficiscitur. Germani latius vagabantur
et in fines Eburorum et Condrusorum, qui sunt Treverorum clientes, pervenerant.
Caesar, principibus Galliae evocatis, ea quae cognoverat dissimulanda sibi existimavit,
eorumque animis permulsis et confirmatis equitatuque imperato, bellum cum Germanis
gerere constituit.

Huída de los germanos

Germani, post tergum clamore audito, cum suos interfici viderent, armis abiectis
signisque militaribus relictis, se ex castris eiecerunt, et cum ad confluentem Mosae et
Rheni pervenissent, reliqui se in flumen praecipitaverunt atque ibi, vi fluminis oppressi,
perierunt.

Reacción de los secuanos

Hac oratione a Diviciaco habita, omnes qui aderant magno fletu auxilium a Caesare
petere coeperunt. Animadvertit Caesar unos ex omnibus Sequanis nihil earum rerum
facere quas ceteri facerent, sed tristes, capite demisso, terram intueri.

86
No pudiendo atravesar el río Loira, regresan a casa.

Hi, cum ad flumen Ligerim venissent, quod Bituriges ab Haeduis dividit, paucos dies ibi
morati, neque flumen transire ausi, domum revertuntur legatisque nostris renuntiant se,
Biturigum perfidiam veritos, revertisse.

Los suevos vuelven a su país

Hoc proelio trans Rhenum nuntiato, Suevi, qui ad ripas Rheni venerant, domum reverti
coeperunt; quos ubi incolae viderunt, magnum eorum numerum occiderunt.

Los enemigos arrasan campos y pueblos

Hostes, paulisper apud oppidum morati agrosque Remorum depopulati, omnibus vicis
aedificiisque incensis, quos adire poterant, ad castra Caesaris contenderunt.

Nuestro campamento es atacado

Hostes postero die, multo maioribus coactis copiis, castra oppugnant, fossam complent.

Eadem ratione, qua pridie, a nostris resistitur. Hoc idem reliquis deinceps fit diebus.

Agotamiento de las tropas

Hostium copiae, submissis a rege auxiliis, crebro augebantur; nostros vires lassitudine
deficiebant; simul ii, qui vulnera acceperant neque acie nocte excedere, neque locum
tutum referri poterant.

Retirada de César a la Galia

Id ubi Caesar comperit, omnibus iis rebus confectis, quarum causa traducere exercitum
constituerat, diebus decem et octo trans Rhenum consumptis, se in Galliam recepit
pontemque rescidit.

87
Una intensa lluvia impide el avance

Incredibili celeritate magno spatio paucis diebus confecto, cum iam pecus atque extrema
impedimenta a nostris tenerentur, eiusmodi sunt tempestates consecutae, ut opus
necessario intermitteretur.

César sale en dirección a Lérida

Ipse, cognita locorum natura, ponti castrisque praesidio sex cohortes atque omnia
impedimenta relinquit. Postero die cum omnibus copiis ad Ilerdam proficiscitur.

Enfrentamientos en muy poco espacio


Ita nostri acriter in hostes, signo dato, impetum fecerunt, et ita hostes repente
celeriterque procurrerunt, ut spatium pila in hostes coniciendi non daretur.

El enemigo huye hasta las proximidades del Rhin

Ita proelium restitutum est atque omnes hostes terga uerterunt nec prius fugere
destiterunt, quam ad flumen Rhenum circiter quinquaginta milia passuum ex eo loco
peruenerunt.

Induciomaro señala la fecha de la reunión

Itaque a Cingetorige atque eius propinquis oratione Indutimari cognita, quam in concilio
habuerat, nuntios mittit ad finitimas ciuitates equitesque undique euocat; iis certum diem
conueniendi dicit.

César arrasa los campos antes de refugiar las tropas

Itaque Caesar, vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis, exercitum
reduxit in Aulercis reliquisque civitatibus, quae maxime bellum fecerant, et in hibernis
collocavit.

88
César obliga a los nervios a rendirse

Itaque, nondum hieme confecta, proximis quattuor coactis legionibus, de improviso in


fines Nerviorum contendit et in deditionem venire coegit.

Planes para comenzar de nuevo la guerra

Labienum Treboniumque hortatur ut ad eam diem revertantur, si reipublicae commodo


facere possint, ut, rursus communicato consilio et exploratis hostium rationibus, aliud
belli initium capere possent.

Lucio Manlio mata a un galo y es recompensado

Nobilissimus de senatoribus L. Manlius progressus, prouocantem Gallum ad singulare


certamen occidit et, sublato torque aureo, in perpetuum et sibi et posteris Torquati
cognomen accepit.

Los mandubios se acercan al campamento

Mandubii, cum ad munitiones Romanorum accessissent, flentes omnibus precibus


orabant, ut se in servitutem receptos cibo iuvarent. Caesar, depositis in valle custodiis,
se recipi prohibebat.

Rendición de los marselleses

Massilienses arma tormentaque ex oppido, ut est imperatum, proferunt, naues ex portu


naualibusque educunt, pecuniam ex publico tradunt. Quibus rebus confectis, Caesar pro
nomine, uetustate et ciuitatis meritis duas legiones ibi praesidio relinquit.

Los marselleses se entregan a César

Massilienses omnibus defessi malis, ad summam rei frumentariae inopiam adducti, bis
proelio navali superati, desperatis provinciarum auxiliis, se dedere sine fraude
constituunt.

89
Unos prisioneros informan a César

Media circiter nocte iis, qui aquandi causa longius a castris processerant, ab equitibus
correptis, Caesar fit ab his certior duces hostium silentio castris copias eduxisse.

Extraordinaria rapidez en tomar el campamento

Milites, dato signo, celeriter ad munitionem perveniunt, eamque transgressi, castris


potiuntur. Tanta fuit in castris capiendis celeritas, ut rex vix ex manibus militum
eriperetur.

El ejército al mando de Trebonio

Milites inter se cohortati, duce Caio Trebonio, equite Romano, qui eis erat praepositus,
per medios hostes perrumpunt incolumesque ad unum omnes in castra perveniunt.

Juliano se hace cargo del mando de las Galias


Mox Iulianum Caesar ad Gallias misit, tradita ei in matrimonium sorore, cum multa
oppida barbari expugnarent, alia obsiderent, ubique foeda vastitas esset.

Los atenienses dan el mando de la flota a Milcíades

Post hoc proelium classem septuaginta nauium Athenienses eidem Miltiadi dederunt, ut
insulas, quae barbaros adiuuerant, bello persequeretur. Quo in imperio plerasque ad
officium redire coegit.

Los adversarios deliberan

Postero die duces aduersariorum perturbati, quod omnem rei frumentariae spem ad
flumen Hiberum dimiserant, de reliquis rebus consultabant. Erat unum iter, si Ilerdam
reuerti vellent, alterum, si Tarraconem peterent.

Debido a la dificultad de la operación, regresa a Meloduno

Postquam id difficilius confieri animaduertit, silentio e castris tertia uigilia egressus,


eodem itinere, quo uenerat, Melodunum peruenit. Id est oppidum Senonum, in insula
Sequanae positum.

90
Se comunica a César lo ocurrido en la escuadra

Postridie milites equitesque in expeditionem misit, ut eos qui fugerant persequerentur.


Equites ad Caesarem venerunt qui nuntiarent omnes naves afflictas esse.

Derrota de las tropas auxiliares del rey

Priusquam plane legiones explicari et consistere possent, tota auxilia regis impedita ac
perturbata, quod nullo ordine et sine timore iter fecerant, in fugam coniciunt.

César presenta batalla

Proximo die, instituto suo, Caesar ex castris utrisque copias suas eduxit, paulumque a
maioribus castris progressus, aciem instruxit, hostibusque pugnandi potestatem fecit.

Cicerón describe a los partidarios de Catilina


Mallem ut hos, quos video volitare in foro, quos stare ad curiam, quos etiam in senatu
venire, qui nitent ungüentis, qui fulgent purpura, secum eduxisset.

Cicerón explica el descubrimiento del complot

Omnia superioris noctis consilia ad me perlata esse sentiunt; patefeci in senatu hesterno
die; Catilina ipse pertimuit, profugit; hi quid exspectant? En illi vehementer errant, si illam
meam pristinam lenitatem futuram esse perpetuam sperant.

91
CICERÓN
DEFENSA DEL POETA ARQUIAS

Italia está llena de artistas.

Erat Italia tunc plena Graecarum artium ac disciplinarum, studiaque haec in Latio
vehementius tum colebantur quam nunc eisdem in oppidis, et hic Romae propter
tranquillitatem rei publicae non neglegebantur.

1. Grados del adjetivo.


2. Voz pasiva.
3. Locativo.

1. Declina eisdem oppidis en singular.


2. Conjuga el imperfecto de subjuntivo de colebant.
3. Forma el participio perfecto de voz pasiva de neglegebantur.
4. ¿Qué es Romae morfológicamente?

Todo el mundo tiene a Arquias en buena consideración.

Itaque hunc et Tarentini et Regini et Neopolitani civitate ceterisque praemiis donarunt; et


omnes, qui aliquid de ingeniis poterant iudicare, cognitione atque hospitio dignum
existimarunt.

1. Subordinada de relativo.
2. Infinitivo concertado
3. Compuesto de sum.

1. Declina praemiis en plural


2. Forma el infinitivo de presente de voz pasiva de existimarunt.
3. ¿Qué función sintáctica desempeña qui?
4. ¿Qué tiempo verbal es donarunt? ¿Es ésta la forma usual de este tiempo verbal?

92
La ciudadanía romana se pone en cuestión.

Romam venit Mario et Catulo consulibus. Statim Luculli, cum praetextatus etiam tum
Archias esset, eum domum suam receperunt. Sed erat hoc non solum ingenii ac
litterarum, verum etiam naturae atque virtutis, ut domus, quae huius adulescentiae prima
fuit, eadem esset familiarissima senectuti.

1. Uso de cum.
2. Uso de ut.
3. Grados del adjetivo.

1. Declina virtutis.
2. Forma los participios de receperunt.
3. ¿Qué función sintáctica desempeñan Mario et Catulo consulibus?
4. ¿Qué tipo de oración introduce el cum?

Arquias consigue la ciudadania romana.

Interim satis longo intervallo, cum esset cum M. Lucullo in Siciliam profectus, et cum ex
ea provincia cum eodem Lucullo decederet, venit Heracleam: quae cum esset civitas
aequissimo iure ac foedere, ascribi se in eam civitatem voluit.

1. Uso de cum.
2. Uso de ut.
3. Subordinada de relativo,
4. Construcción de infinitivo.

1. Declina ea provincia en plural.


2. Conjuga el pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo de esset.
3. ¿Qué función sintáctica realiza cum?
4. ¿Qué tiempo verbal es scribi?

El aspecto legal de la defensa.

Si nihil aliud nisi de civitate ac lege dicimus, nihil dico amplius; causa dicta est. Quid
enim horum infirmari, Gratti1, potest? Heracleaene esse tum adscriptum negabis? Adest
vir summa auctoritate et religione et fide, M. Lucullus, qui se non opinari, sed scire, non
audivisse, sed vidisse, non interfuisse, sed egisse dicit. Adsunt Heraclienses legati,
nobilissimi homines.

1. Grattius es el promotor de la acusación contra Arquias por la supuesta usurpación de la ciudadanía romana.

93
1. Grados del adjetivo.
2. Oración subordinada adverbial condicional.
3. Interrogatius.
4. Construcción de infinitivo.

1. Declina lege en singular y plural.


2. Conjuga el presente de indicativo de voz activa de potest.
3. ¿Qué es amplius morfológicamente?
4. Explica qué es y para qué sirve el enclítico ne?
5. ¿De qué verbo principal dependen los infinitivos opinari, scire, audivisse, vidisse,
interfuisse y egisse?

No hay ninguna duda sobre la ciudadanía de Arquias.

An domicilium Romae non habuit is, qui tot annis ante civitatem datam sedem omnium
rerum ac fortunarum suarum Romae collocavit? An non est professus? Immo vero iis
tabulis professus, quae solae ex illa professione collegio praetorum obtinent publicarum
tabularum auctoritatem.

1. Interrogativa.
2. Oración subordinada de relativo.
3. Voz pasiva.
1. Declina civitatem en plural.
2. Conjuga el pretérito imperfecto de indicativo de voz pasiva de collocavit.
3. ¿Qué és professus morfológicamente?

Aprovechamiento de las letras.

Sed pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas: quae
iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam multas nobis
imagines--non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum--fortissimorum virorum
expressas scriptores et Graeci et Latini reliquerunt?

1. Construcción de gerundio/gerundivo.
2. Oración subordinada de relatvo.
3. Participio concertado.

1. Declina omnes libri.


2. Conjuga el futuro imperfecto de indicativo de iacerent.
3. ¿Qué función sintáctica hace ad intuendum?
4. ¿Qué es quam?

94
Las letras nos acompañan toda la vida.

Nam ceterae neque temporum sunt neque aetatum omnium neque locorum: haec studia
adulescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis perfugium ac
solacium praebent, delectant domi, non impediunt foris, pernoctant nobiscum,
peregrinantur, rusticantur.

1. Verbos deponentes.
2. Locativo.
3. Pronombres personales.

1. Declina aetatum en singular y plural.


2. Conjuga el pretérito pluscuamperfecto de indicativo de voz pasiva de delectant.
3. ¿Qué función sintáctica hace domi?
4. ¿Qué es adversis?

El poder de la poesía.

Sit igitur, iudices, sanctum apud vos, humanissimos homines, hoc poetae nomen, quod
nulla umquam barbaria violavit. Saxa et solitudines voci respondent, bestiae saepe
immanes cantu flectuntur atque consistunt; nos instituti rebus optimis non poetarum
voce moveamur?

1. Voz pasiva.
2. Oración subordinada de relativo.
3. Complemento agente.

1. Declina iudices en singular y plural.


2. Conjuga el futuro imperfecto de indicativo de voz pasiva de respondent.
3. Qué función sintáctica hace quod?
4. Explica qué quiere decir en el texto la palabra barbaria.

Relaciones del poeta con conocidos políticos.


Archias et Cimbricas res adulescens attigit et ipsi illi C. Mario, qui durior ad haec studia
videbatur, iucundus fuit. Neque enim quisquam est tam aversus a Musis, qui non
mandari versibus aeternum suorum laborum praeconium facile patiatur.

1. Grados del adjectivo.


2. Pronombres adjetivos indefinidos
3. Voz pasiva
4. Infinitivo.
5. Oración subordinada de relativo.

95
1. ¿Cuál es la forma en grado positivo de durior.
2. Declina quisquam.
3. ¿Qué es mandari morfológicamente y sintácticamente?
4. Conjuga el pretérito perfecto de subjuntivo de voz activa de attigit.

Temístocles, poco modesto.

Themistoclem illum, summum Athenis virum, dixisse aiunt, cum ex eo quaereretur, quod
acroama aut cuius vocem libentissime audiret: “eius, a quo sua virtus optime
praedicaretur“. Itaque ille Marius item eximie L. Plotium dilexit, cuius ingenio putabat ea,
quae gesserat, posse celebrari.

1. Infinitivo.
2. Uso de cum
3. Voz pasiva.
4. Quod
5. Oració subordinada de relatiu

1. Declina acroama en singular y plural.


2. ¿Qué es libentissime?
3. Forma todos los infinitivos de dixisse.
4. Función sintáctica de cum.

Amistad entre Ennio y Escipión

Carus fuit Africano superiori noster Ennius, itaque etiam in sepulcro Scipionum putatur is
esse constitutus ex marmore; at iis laudibus certe non solum ipse, qui laudatur, sed
etiam populi Romani nomen ornatur. In caelum huius proavus Cato tollitur; magnus
honos populi Romani rebus adiungitur.

1. Infinitivo.
2. Voz pasiva.
3. Oración subordinada de relativo.

1. Declina iis laudibus en singular i plural.


2. Qué tipo de oración es la formada por putatur y esse constitutus?
3. Busca información sobre Ennio, Escipión el Africano y Catón.
4. Explica sintácticamente la expresión non solum… sed etiam.

96
Reflexión sobre la fama de Alejandro Magno frente a la tumba de Aquiles

Quam multos scriptores rerum suarum magnus ille Alexander secum habuisse dicitur!
Atque is tamen, cum in Sigeo ad Achillis tumulum adstitisset, "O fortunate", inquit,
"adulescens, qui tuae virtutis Homerum praeconem inveneris!" Nam, nisi Ilias illa
exstitisset, idem tumulus, qui corpus eius contexerat, nomen etiam obruisset!
1. Oración subordinada de relativo.
2. Uso de cum.
3. Subordinada adverbial condicional.

1. Declina secum en singular y plural.


2. Conjuga el pretérito perfecto de indicativo voz activa de adstitisset.
3. Busca información sobre Alejandro Magno y Aquiles. ¿Dónde está Sigeo?
4. Explica sintácticamente desde “o fortunate hasta inveneris”.

El alma del arte

An statuas et imagines, non animorum simulacra, sed corporum, studiose multi summi
homines reliquerunt: consiliorum relinquere ac virtutum nostrarum effigiem nonne multo
malle debemus summis ingeniis expressam et politam? Ego vero omnia, quae gerebam,
iam tum in gerendo spargere me ac disseminare arbitrabar in omnis terrae memoriam
sempiternam.

1. Construcción personal de infinitivo.


2. Oración subordinada de relativo.
3. Interrogativas indirectas
4. Participio concertado.

1. Declina corporum en singular y plural.


2. Conjuga el pretérito imperfecto de subjuntivo de voz pasiva de gerebam.
3. ¿Qué son expressam y politam?
4. Explica sintácticamente in gerendo.

97
CORNELI NEPOTIS HANNIBAL

1. Proyectos de Amílcar.

At Hamilcar posteaquam mare transiit in Hispaniamque venit, res secundas gessit


magna fortuna; maximas bellicosissimasque gentes subegit; equis armis viris pecunia
totam locupletavit Africam. Hic cum in Italiam bellum inferre meditaretur nono anno
postquam in Hispaniam venerat in proelio pugnans adversus Vettones occisus est.

2. Odio eterno a los romanos.

Huius perpetuum odium erga Romanos maxime concitasse videtur secundum bellum
Poenicum. Namque Hannibal, Hamilcaris filius, Karthaginiensis, assiduis eius patris
obtestationibus eo est perductus ut interire quam Romanos non experiri mallet.

3. Cualidades de Aníbal.

Si verum est, quod nemo dubitat, ut populus Romanus omnes gentes virtute superarit,
non est infitiandum Hannibalem tanto praestitisse ceteros imperatores prudentia, quanto
populus Romanus antecedat fortitudine cunctas nationes. Nam quotienscumque cum eo
congressus est in Italia, semper discessit superior.

4. Aníbal obtiene el mando supremo.

Cuius post obitum, Hasdrubale imperatore suffecto, equitatui omni praefuit. Hoc quoque
interfecto exercitus summam imperii ad eum detulit. Id Karthaginem delatum publice
comprobatum est. Sic Hannibal minor quinque et viginti annis natus imperator factus
proximo triennio omnes gentes Hispaniae bello subegit, Saguntum, foederatam
civitatem, vi expugnavit, tres exercitus maximos comparavit.

5. Aníbal cruza los Alpes.

Ad Alpes postea venit, quae Italiam ab Gallia seiungunt et quas nemo unquam cum
exercitu ante eum, praeter Herculem Graium, transierat (quo facto is hodie saltus Graius
appellatur), Alpicos conantes prohibere transitum concidit, loca patefecit, itinera muniit,
effecit ut ea elephantus ornatus ire posset, qua antea unus homo inermis vix poterat
repere. Hac copias traduxit in Italiamque pervenit.

6. Aníbal tras varias victorias se dirige a Etruria.

Conflixerat apud Rhodanum cum P. Cornelio Scipione consule eumque pepulerat. Cum
hoc eodem Clastidii apud Padum decernit sauciumque inde ac fugatum dimittit. Tertio
idem Scipio cum collega Tiberio Longo apud Trebiam adversus eum venit. Cum his
manum conseruit, utrosque profligavit. Inde per Ligures Appenninum transiit, petens
Etruriam.

98
7. Aníbal pierde un ojo.

Hoc itinere <Hannibal> adeo gravi morbo adficitur oculorum, ut postea numquam dextro
aeque bene usus sit. Qua valetudine cum etiamnum premeretur lecticaque ferretur, C.
Flaminium consulem apud Trasumenum cum exercitu insidiis circumventum occidit,
neque multo post C. Centenium praetorem cum delecta manu saltus occupantem.

8. Cónsules derrotados.

Hinc in Apuliam pervenit. Ibi obviam ei venerunt duo consules, C. Terentius et L.


Aemilius. Utriusque exercitus uno proelio fugavit, Paulum consulem occidit et aliquot
praeterea consulares, in his Cn. Servilium Geminum, qui superiore anno fuerat consul.
Hac pugna pugnata Romam profectus est nullo resistente. In propinquis urbi montibus
moratus est. Cum aliquot ibi dies castra habuisset et Capuam reverteretur, Q. Fabius
Maximus in agro Falerno ei se obiecit.

9. Estratagema de Aníbal.

Hic clausus locorum angustiis noctu sine ullo detrimento exercitus se expedivit
Fabioque, callidissimo imperatori, dedit verba. Namque obducta nocte sarmenta in
cornibus iuvencorum deligata incendit eiusque generis multitudinem magnam
dispalatam immisit. Quo repentino obiecto visu tantum terrorem iniecit exercitui
Romanorum, ut egredi extra vallum nemo sit ausus. Post hanc rem gestam, consulem
Tiberium Sempronium Gracchum in Lucanis in insidias inductum sustulit. M. Claudium
Marcellum apud Venusiam pari modo interfecit.

10. Mandato de Aníbal.

Ut enim Romae consules, sic Karthagine quotannis annui bini reges creabantur. In eo
magistratu pari diligentia se Hannibal praebuit, ut fuerat in bello. Namque effecit ut ex
novis vectigalibus non solum esset pecunia, quae Romanis ex foedere penderetur, sed
etiam superesset <pecuniam>, quae in aerario reponeretur.

11. Legados romanos llegan a Cartago.

Deinde anno post, M. Claudio L. Furio consulibus, Romae legati Karthaginem venerunt.
Hos Hannibal ratus sui exposcendi gratia missos, priusquam senatus eos audiret,
navem ascendit clam atque in Syriam ad Antiochum profugit. Hac re palam facta Poeni
naves duas, quae eum comprehenderent, si possent consequi, miserunt, bona eius
publicarunt, domum a fundamentis disiecerunt, ipsum exulem iudicarunt.

99
12. Flaminio informa al senado.

Quae dum in Asia geruntur, accidit casu ut legati Prusiae Romae apud T. Quintium
Flamininum consularem cenarent, atque ibi de Hannibale mentione facta ex iis unus
diceret eum in Prusiae regno esse. Id postero die Flamininus senatui detulit. Patres
conscripti, qui Hannibale vivo numquam se sine insidiis futuros existimarent, legatos in
Bithyniam miserunt, in his Flamininum, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum
secum haberet sibique dederet.

13. El escondite de Aníbal.

His Prusia negare ausus non est, sed illud recusavit, ne id a se fieri postularent, quod
adversus ius hospitii esset: ipsi, si possent, comprehenderent; locum ubi esset, facile
inventuros. Hannibal enim uno loco se tenebat, in castello, quod ei a rege datum erat
muneri, idque sic aedificarat, ut in omnibus partibus aedificii exitus haberet, scilicet
verens, ne usu veniret, quod accidit.

14. Una multitud rodea la casa de Aníbal.

Huc cum legati Romanorum venissent ac multitudine domum eius circumdedissent, puer
ab ianua prospiciens Hannibali dixit plures praeter consuetudinem armatos apparere.
Qui imperavit ei, ut omnes fores aedificii circumiret ac propere sibi nuntiaret, num
eodem modo undique obsideretur.

100
Selectivitat UIB.

Curió observa el campament de Varus.

Hoc explorato loco, Curio castra Vari conspicit muro oppidoque coniucta ad portam quae
appellatur Belica, admodum munita natura loci, una ex parte ipso oppido Vtica, altera a
theatro, quod est ante oppidum, substructionibus eius operis maximis, aditu ad castra
difficili et angusto.

Tothom acull molt bé Cèsar.

Exceptus est Caesaris aduentus ab omnibus municipii et coloniis incredibili honore atque
amore. Tum primum enim ueniebat ab illo uniuersae Galliae bello. Cum liberis omnis
multitudo obuiam procedebat, hostiae omnibus locibus immolabantur, tricliniis stratis
fora templaque occupabantur, ut uel expectatissimi triumphi laetitia praecipi posset.

Pompeu fortifica el campament i s’en va sigil·losament.

Pompeius, noctu magnis additis munitionibus, reliquis diebus turres exstruxit et, in
altitudinem pedum XV effectis operibus, vineis eam partem castrorum obtexit, et
quinque intermissis diebus, alteram noctem subnubilam nactus, tertia inita vigilia,
silentio exercitum eduxit et se in antiquas munitiones recepit.

Les dues classes socials de la Gàl·lia.

Sed de his duobus generibus alterum est druidum, alterum equitum. Illi rebus divinis
intersunt, sacrificia publica ac privata procurant, religiones interpretantur; ad hos magnus
adulescentium numerus disciplinae causa concurrit, magnoque hi sunt apud eos honore.
Nam fere de omnibus controversiis publicis privatisque contistuunt. (B.G. VI,13.3)

Situació apurada de les tropes romanes i ajuda rebuda

Nostri, cum undique premerentur, XLVI centurionibus amissis, deiecti sunt loco. Sed
intolerantius Gallos insequentes legio decima tardauit, quae pro subsidio paulo aequiore
loco constiterat. Hanc rursus XIII legionis cohortes exceperunt, quae ex castris minoribus
cum T. Sextio legato ceperant locum superiorem.

1. Anàlisi sintàctica de tot el fragment. (3,5 punts)

2. Traducció. (3,5punts)

3. Declinau centurio amissus en singular i plural. ( 1 punt)

4. Present d'indicatiu i subjuntiu de constiterat. ( 1 punt )

5. Comentau l'episodi de Faetont. (1 punt)

101
Composició de les tropes d'Aquil·las

Haec constabant ex Gabinianis militibus, qui iam in consuetudine Alexandrinae uitae ac


licentiae uenerant et nomen disciplinamque populi Romani dedidicerant uxoresque
duxerant, ex quibus plerique liberos habebant. Huc accedebant collecti ex praedonibus
latronibusque Syriae Ciliciaeque prouinciae finitimarumque regionum. Multi praeterea
capitis damnati exulesque conuenerant.

1. Anàlisi sintàctica de tot el fragment. (3,5 punts)

2. Traducció. (3,5 punts)

3. Escriviu dos derivats de militibus i tres de capitis. (0,5 punt)

4. Perfet d'indicatiu i subjuntiu de uenerant. (0,5 punt)

5. Comentau l'episodi del rapte de Prosèrpina. (1 punt)

6. Declinau finitima regio en singular i plural. ( 1 punt)

Pompeu fuig de nit

Pompeius, iam cum intra uallum nostri uersarentur, equum nactus, detractis insignibus
imperatoriis, decumana porta se ex castris eiecit protinusque equo citato Larissam
contendit. Neque ibi constitit, sed eadem celeritate paucos suos ex fuga nactus, nocturno
itinere non intermisso, comitatu equitum XXX ad mare peruenit.

1. Anàlisi sintàctica de tot el fragment. (3,5 punts)

2. Traducció. (3,5 punts)

3. Declinau eadem celeritas en singular i plural. (1 punt)

4. Present d'indicatiu i subjuntiu actiu i passiu d'eiecit. (1 punt)

5. Comentau els llocs infernals descrits per Ovidi. (1 punt)

102
Cèsar s'assabenta de la mort de Pompeu

Alexandriae de Pompeii morte cognoscit atque ibi primum e naui egrediens clamorem
militum audit quos rex in oppido praesidii causa reliquerat, et concursum ad se fieri
uidet, quod fasces anteferrentur. Hoc sedato tumultu, crebrae continuis diebus ex
concursu multitudinis concitationes fiebant compluresque milites omnibus partibus
interficiebantur.

1. Anàlisi sintàctica de tot el fragment. (3,5 punts)

2. Traducció. (3,5 punts)

3. Escriviu dos derivats de milites i tres de rex. (0,5 punt)

4. Present d'indicatiu i subjuntu actiu de reliquerat. (0,5 punt)

5. Declinau continuus dies en singular i plural. (1 punt)

6. Comentau l'episodi de Dafne. (1 punt)

103
LLATINISMES MÉS FREQÜENTS

A
accessit: “Es va acostar”. Recompensa que es dóna a qui no obté el premi, però s'acosta a ell.

ad absurdum: “Fins a l'absurd" Demostració de la validesa d'un argument per la impossibilitat


de la seva contrari.

ad calendas graecas: “En les calendes gregues”. Per als grecs no existien les calendes, per tant,
entre els romans s'utilitzava en el sentit de “mai”.

ad hoc: “Per a això precisament”. Expressa adequació i té un ús general.

ad nauseam: “Fins a la nàusea”, “fins al vòmit”.

agenda: “Les coses que s'han de fer”. D'aquí, quadern en el qual s'anota el que s'ha de fer cada
dia.

album: “Blanc”. Llibre per a omplir amb fotos, croms, adhesius ...

Alea iacta est: “La sort està llençada”. Paraules de Juli Cèsar al creuar amb el seu exèrcit el riu
Rubicó per anar contra Roma. S'empra quan es pren una decisió Important.

alias: “D'altra manera”, “en ocasions”. Davant de sobrenoms; significa “conegut també com...”

alma mater: “Mare que alimenta”, “mare nutrícia”. Designa la Universitat.

alter ego: “Un altre jo”, “un segon jo”. Persona de confiança que representa a un o s'identifica
amb ell.

Altius, citius, fortius: “Més alt, més ràpid, més fort”. Lema olímpic.

anno domini: “Any del Senyor”, el mateix que “després de Crist” (d. C).

annus horribilis: “Any terrible, horrorós, esborronador”.

ante meridiem: Sol abreujar-se a. m. Significa “abans del migdia”. S'oposa a post meridiem.

a priori: “Amb anterioritat” a una circumstància determinada.

a posteriori: “Amb posterioritat”.

aurea mediocritas: “Daurada mediocritat”. Lloança del terme mig i de l'equilibri.

ave: “Salut”, “hola” .


104
Ave, Caesar, morituri te salutant: “Salut, César, els que van a morir et saluden”. Era la salutació
ritual dels gladiadors a l'emperador abans d'iniciar el combat.

B
Beatus iIIe: “Feliç aquell”. Principi d'un famós vers d'Horaci que enalteix la vida
senzilla. Figura literària.

bis: “Dues Vegades”.

C
campus: “Camp”. S'utilitza per a referir-se al terreny d'una universitat o d'un col·legi.

caritas: "Amor al proïsme, amor-pietat, amor-compassió». Per això hi ha una institució benèfica
que té el nom de Càritas.

Carpe diem: “Gaudeix del dia present”. Altre vers d'Horaci.

casus belli: “Motiu de guerra”. Causa que justifica una guerra.

cave canem: “Alerta amb el ca”.

Cogito, ergo sum: “Penso, per tant existeixo”. Principi de la filosofia de Descartes.

confer: Sol abreujar-se cf. o cfr. Significa “compara”, “ consulta”.

confiteor: “Confesso”. Primera paraula de la pregària religiosa Confiteor Deo


omnipotenti .

contra naturam: “Contra la naturalesa”.

corpore insepulto: “Amb el cos sense sepultar “.

cum laude: “Amb lloança”, “amb elogi”. Es diu freqüentment del resultat d'un examen.

curriculum vitae: “Carrera de la vida”. Conjunt de circumstàncies relatives a l'estat civil, situació
acadèmica i professional, mèrits d'una persona.

D
de facto: “De fet”. S'oposa a l'expressió de iure.

deficit: “Falta”. S'oposa a superavit.

de incognito: “De manera desconeguda”, “sense notorietat”.

105
de iure: “D'acord a dret”, “de conformitat amb la llei” .

delirium tremens: Forma de deliri amb il·lusions òptiques i terror, per un ús abusiu de l'alcohol.

desideratum (plural: desiderata): “El desitjat”, “les coses desitjades”. Sol emprar-se parlant de
llistes de coses que es desitgen adquirir.

de visu: “De vista”, “per haver-lo vist”.

dies ater: “Dia negre”. Dia de desastre assenyalat com a tal en el calendari romà.

E
Ecce homo: “Heus aquí l'home”. Paraules de Pilat quan va presentar a Jesús amb la corona
d'espines.

ergo: “Per tant”, “en conseqüència”.

errata: “Errors”, “equivocacions”.

et cetera: Sol abreujar-se etc. Significa “i tot la resta”.

ex abrupto: “Bruscament”.

ex aequo: “Amb igual mèrit”, “amb igual rang”.

ex cathedra: “Des de la càtedra”, “en to doctrinal”.

Excusatio non petita, accusatio manifesta: “L'excusa que no s'ha demanat és una acusació
clara”.

ex professo: “Deliberadament”, “a propòsit”.

extra muros: «Fora de les muralles”.

ex vot, exvoto: “Procedent d'un vot, d'una promesa”.

F
Fac simile: “Facsímil”. La seva abreviatura és fax . Literalment significa “fes una cosa semblant”
S'utilitza amb l'accepció de “reproducció exacta d'alguna cosa”.

factotum: “Que ho fa tot”.

forum: “Lloc de reunió o discussió”.

106
G
gravamen: “Càrrega”, “perjudici”.

grosso modo: “Sense molta exactitud”, “a grans trets”.

H
habitat: “Hàbitat”. Regió en la qual viu un animal o una planta.

hic et nunc: “Aquí i ara”.

homo: “Home” referit a l'espècie humana, tant baró com dona. Pot anar unit a “faber, erectus,
habilis, sapiens".

honoris causa: “Per causa de l'honor”, “per a honrar”. Referit a la concessió de títols honorífics,
com doctor “honoris causa”.

I
idem: ”El mateix”, “igual”.

in albis: “En blanc”.

in crescendo: “En creixement”, “en augment”.

in dubio pro reo: “En el dubte, a favor del reu”. Principi jurídic, que també s'aplica en altres
situacions.

in extremis: “En l'últim moment".

in fraganti: La forma correcta seria in flagranti. Significa “en el moment de cometre un delicte”.

in memoriam: “En memòria”, “en record”.

in mente: “En la ment”, “en el pensament”.

in pace: “En pau”.

in pectore: “En el pit”, “en el cor”. Reserva o secret d'una resolució ja presa.

INRI (Iesus Nazarenus Rex ludaeorum): “Jesús Natzarè, rei dels jueus”. Cartell amb inicials que
va posar Pilat en la creu de Jesús.

in saecula saeculorum: “Pels segles dels segles” . Per a indicar la llarga durada d'una cosa.

in situ: “En el seu lloc, sobre el terreny”.

107
interim: “Entretant”.

inter nos: “Entre nosaltres”, “en confiança”.

in vitro: “En el vidre”. Indica tot procés fisiològic que té lloc fora de l'organisme (en tubs,
flascons ... ).

in vivo: “En l'ésser viu”. S'oposa a in vitro i designa un procés fisiològic dintre de l'organisme.

ipso facto: “Pel mateix fet”, “immediatament”, “en l'acte”.

iunior: S'abreuja Jr. Significa “més jove”, “el més jove”. S'oposa a sènior.

L
lapsus: “Error”, “falla”. Pot aparèixer amb una altra paraula, com calami (d'escriptura), linguae
(al parlar), memoriae (de memòria),.etc.

lato sensu: “En sentit ampli”. S'oposa a stricto sensu.

M
manu militari: “Amb mà militar”, “per la força”.

mare magnum: “Confusió d'assumptes o coses”. Literalment significa “gran mar”.

Mare nostrum: “El nostre mar". La mar dels romans era la Mediterrània.

maxime: “Sobretot”.

mea culpa: “Per la meva culpa”. Admetent la pròpia responsabilitat.

medium: “Mig”, “intermedi”. Persona-instrument de les manifestacions dels esperits.

memorandum: “El que cal recordar”.

Mens sana in corpore sano: “Una ment sana en un cos sa”.

minimum: “El menys”.

modus operandi: “Manera d'obrar”.

modus vivendi: “Manera de viure”.

motu proprio: “Espontàniament” “voluntàriament”.

mutatis mutandis: “Canviades les coses que han de ser canviades”, “amb els canvis necessaris”.

108
N
Non plus ultra: “No hi ha (terra) més enllà”. Inscripció que va ser gravada per Hèrcules al
separar dues muntanyes per a unir l'oceà Atlàntic i la mar Mediterrània.

nota bene (NB): “Notis bé”. Anotació que es fa al final d'una carta o un escrit.

numerus clausus: “Nombre tancat”, “quantitat limitada”. S'utilitza fonamentalment en l'àmbit


docent.

O
opera prima:”Obra primera”. Primera obra d'un autor.

Opus Dei: “Obra de Déu”. Congregació religiosa.

opusculum: “Obra petita”. Composició literària o musical de poca extensió.

P
Panem et circenses: “Pa i circ” El que donaven els emperadors romans al poble per a guanyar-se
el seu favor.

paterfamilias: “Pare de família”, “cap de la família”.

patres patriae: “Pares de la pàtria”. Els membres de la càmera legislativa d'un país.

peccata minuta: “Faltes lleus”. Coses sense importància.

per capita: “Per cap”. El que correspondria a cada individu.

per saecula saeculorum: “Pels segles dels segles”

per se: “Per si mateix”.

persona non grata: “Persona indesitjable”.

placebo: “Agradaré”. Medicament vàlid per a tranquil·litzar més que guarir.

placet: “Agrada”. S'usa quan es dóna el consentiment.

plus: “Més”. S'utilitza amb el valor de gratificació.

podium: “Pedestal”, “plataforma”.

post data (p.d.): “Després de donada”. El que s'escriu en una carta després de la signatura.

109
post meridiem: "Després de migdia" abreujat p. m. S'oposa a ante meridiem.

primus inter pares: “El primer entre iguals”.

pro indiviso: “Per no dividit”. Objectes o béns que no poden dividir-se.

Q
quid: “Alguna cosa”, “què”. S'utilitza amb el sentit de “causa principal d'una cosa”.

quorum: “Dels quals”. Abreujament de la frase llatina quorum praesentia sufficit (“amb la
presència dels quals és suficient»). Requisit numèric perquè una reunió sigui vàlida.

Quo vadis?: “On vas?”. Pregunta que San Pere, fugint de Roma, li va fer a Jesús en la via Àpia.

R
rara avis: “Rara au”, “cosa estranya”. Sol dir-se d'una persona o cosa difícil de trobar.

referendum: És abreujament de la frase ad referèndum. Significa “per a consultar”.

requiem: “Descans”. De l'expressió “missa de rèquiem”, pels difunts. També és la composició


musical per a aquesta missa.

requiescat in pace: S'abreuja RIP Significa “descansi en pau” i sol col·locar-se en les làpides dels
cementiris.

rictus: “Ganyota de la boca” .

rigor mortis: “Rigidesa cadavérica”.

S
sènior: “Més vell”. S'abreuja Sr. Oposat a iunior.

sic: “Així”. S'usa entre parèntesi i darrere de frases o paraules amb algun error, però transcrites
textualment.

sigla: «Abreujaments».

Symposium: “Banquet”. Paraula grega que s'utilitza per a designar una reunió
d'experts.

sine die: ”Sense dia”. S'utilitza quan alguna cosa es posposa indefinidament.

sine nobilitate: Habitualment s'utilitza en la seva forma abreujada snob. Significa “sense
noblesa”.

110
sine qua non: “Sense la qual no (condició)”. Condició indispensable.

statu quo: "En l'estat en el qual (estan les coses)”.

status: "Estat o condició d'una persona o cosa”.

stricto sensu: “En sentit estricte", “en sentit rigorós”.

sub iudice: “Sota el jutge”. Assumpte pendent de decisió judicial.

sui generis: “De gènere propi”. Es diu d'alguna cosa quan és molt especial i difícil de classificar.

summum: “El màxim”.

superavit: "Va sobrar”. “El que sobra”. S'oposa a dèficit.

T
tabula rasa: “Taula rasa”. Fa referència a les tauletes de cera que s'utilitzaven per a escriure
amb un estilet i que s'allisaven per a tornar a escriure. S'utilitza per a referir-se a la ment abans
del coneixement, i també per a assenyalar que es comença de nou o es prescindeix d'alguna
cosa.

totum revolutum: “Tot regirat”. Confusió total.

Tu quoque, fili mihi: “Tu també, fill meu!". És la frase que va pronunciar Cèsar quan va veure
que el seu fill Brut també participava en la conspiració per a assassinar-lo.

U
ultimátum: “Últim avís”, “últim termini».

ultra: “Més enllà”, “extrem”. De vegades s'utilitza com prefix: els ultrasur, ultracurt.

urbi et orbi: “A la ciutat i al món”, és a dir, “a totes parts”.

V
vade mecum: “Camina amb mi”. Sol anomenar-se així un llibre de poc volum i fàcil maneig per a
consulta de dades importants.

Vade retro: “Vés-te enrere”, “Retrocedeix”. Paraules dites per Crist al ser temptat per Satanàs;
s'utilitzen per a rebutjar una oferta molt temptadora.

vale: “Adéu”, “passa-ho bé”.

111
Veni, vidi, vici: “Vaig arribar, vaig veure i vaig vèncer”. Exemple de laconisme per expressar la
rapidesa i eficàcia en una acció. Va ser el part que va donar Cèsar al Senat en comunicar la seva
victòria en el Pont.

verbigràcia: “Per exemple”.

versus: “En” contra de “, enfront de”.

viacrucis: "El camí de la creu”. Pujada de Crist al Calvari amb la creu a coll. S'utilitza amb el
sentit de recorregut penós o aflicció continuada.

vice: “En lloc de”. Se sol usar com a prefix fonamentalment de càrrecs:
«vicepresident».

vice versa: “A l’inrevés”, “al contrari”. Pot aparèixer escrit en dues paraules o en una sola.

vis comica: “Força còmica”, “facultat de fer riure”.

viva voce: “De viva veu”.

vox populi: “Veu del poble”, “rumor popular”.

112
Locuciones latinas

Completa las frases con ayuda de las siguientes locuciones latinas:

grosso modo, vox populi, in situ, velis nolis, ex cathedra, de facto, déficit, ad hoc, per se,
rara avis, sine die, sui generis.

- Me dijo Pedro que habían retrasado .......................................... la fecha de la vista oral.

- Este libro ……………………………. no es caro, pero hay que comprar toda la


colección y entonces la cosa cambia.

- Mi madre calculó …………………………………. los invitados para la cena de su


boda y se equivocó.

- Déjalo ya. Tus aires de superioridad y tu tono ………………………………. no me


impresionan.

- No quiero oír ya más quejas. Esto es lo que hay y .................................................. tienes


que hacerlo.

- Era ............................................................. que Juan y María se iban a casar.

- El alcalde comprobó ............................................................ los daños que había causado


el incendio.

- Ante la rareza del problema que les planteé tuvieron que buscarme una solución
………………………..

- Ahora, quince años después de su estreno, la alta velocidad entre Madrid y Sevilla ha
dejado de ser la ..................................................... de Renfe.

- El gerente amañó las cuentas para poder pagar sin que nadie se enterara el
……………………… de la empresa.

- Esa expresión es un tanto …………………………………. para describirle pero no te


voy a negar que no sea acertada

- Aunque desde el gobierno digan que no, mucha gente cree que
………………………hay un proceso abierto con la empresa.

113
Completa las siguientes frases con la locución, el latinismo o la frase hecha que le
convenga:

alter ego; a.m.; carpe diem; curriculum vitae; in albis; in extremis; in vitro; ipso facto;
lapsus; peccata minuta; vademecum; versus.

Cuando me miro al espejo antes de salir de casa los sábados por la noche siempre me
digo ...................................................... , chaval.

No hagas que me enfade; no quieras conocer a mi ………………………… Es como


Mister Hyde.

Espero no quedarme …………………………………… la próxima vez que me


preguntes algo.

Como de costumbre saldé mi deuda ……………………………………

El próximo domingo juegan Barcelona ............................. Madrid.

Conozco a la primera niña que nació de una fecundación ………………………..

Como sabía la respuesta respondí ………………………………………..

Tengo que redactar un buen ……………………………………… si quiero conseguir


pronto trabajo.

El doctor consultó su ……………………………….. para no equivocarse de


medicamento.

El avión despegará a las 9 ……………………… y calculo que hacia la hora de comer


estaré en tu casa.

Después de haber roto el jarrón chino, con lo que costó, que hayas roto la figurita de
barro es ………………………………………….

El presidente de la Comunidad andaluza es famoso por sus …………………………


frecuentes en sus apariciones públicas.

114

You might also like