1. Proje Nedir?

Proje, balangc ve sonu olan, uzunluu nceden belirlenmi bir sre iinde deiim yaratan, i ie gemi ama ve hedeflere sahip, planlanan uygulama admlaryla eitli rnlerin elde edildii, ayni ve nakdi kaynaklarla yrtlen bir almadr. ounlukla bir proje btn olarak tekrar edilemez. almalar, proje bnyesinde kalc ama projenin yrtld kurumda geici olarak alan disiplinleraras bir ekip tarafndan, planlanm zaman ve finansal kaynak snrlar iinde yrtlr. Proje srekli devam eden bir alma, duraan bir organizasyon, hiyerarik bir yap, birok ve birbirinden bamsz amalara sahip, tekrarlanabilir, zaman ve gider hedefleri daha az merkezi olan, varl garanti altnda olan bir alma veya alma birimi deildir.

2. Proje Dngs Ynetimi Proje dngs, proje fikrinin ortaya kndan bu fikrin kda dklmesi, gelitirilmesi, proje iin fon bavurularnn yaplmas, projenin yrtlmesi, bitmesi ve deerlendirilmesi, ardndan yeni proje fikirlerinin tretilmesine kadar giden srelerin tamamdr. Proje dngs ynetimi de bu srelerde tm kaynaklarn en etkin ekilde kullanlmas iin izlenen ynetim sistemidir. Proje dngs ynetimi projenin yrtlmesi sreci deildir, projeyi ilgilendiren tm aamalarn bir btndr. Proje hazrlanrken projeyi baarszla gtrebilecek faktrler nceden bilinmeli ve bunlara sebep olan koullar ortadan kaldrlmaldr. Alnabilecek nlemler unlar olabilir:

Proje dngs sresince doru zamanda doru karar alma disiplini salanmaldr, Proje sonularn etkileyen devlet politikalar ya da ilgili dier politikalar dikkate alnmal ya da bu politikalarn proje hedeflerine uyumlu hale getirilmesi hedeflenmelidir, Projede belirlenen hedefler, projeden fayda salayan gruplara srdrlebilir hizmet vermelidir, evresel deerler ve doal kaynaklarn korunmas dikkate alnmaldr, Proje ile dorudan ya da dolayl yoldan ilikisi olan gruplarn sosyokltrel deerlerine sayg gsterilmelidir, Uygun teknoloji ve yenilenebilir kaynaklar kullanlmaldr, Proje yrtld srece ilgili sektrlerin ynetim kapasitesi geliiyor olmaldr, Sadece proje devam ettii srece deil proje sona erdikten sonra da ekonomik ve finansal yeterlilik salanmaldr, Riskler nceden bilinmeli ve dikkate alnmaldr.

Proje dngs ynetiminin tm aamalarnda unutulmamas gereken nokta, proje sonularndan fayda salayacak gruplarn ihtiyalarna cevap vermektir. Proje dngs ynetiminde mevcut durum analizi ve mantksal ereve metodu proje tasarlanrken uygulanmas tavsiye edilen yntemlerdir. Proje ile hedeflenen, projede hangi hizmetlerin salanaca deil, bu hizmetlerden hedef gruplarn nasl faydalanacadr. Proje dngs ynetiminin baars, projeyi en iyi ekilde tanmlayan, proje ile ilgili tm detaylarn aktarld standart bir proje format olmasna baldr. Proje dngsnn her aamasnda projenin amalar, hedefleri gzden geirilebilmeli ve bir sonraki aamada uygulanabilir olmaldr. Bu uygulama, proje kavramn ve ieriini daha belirgin ve kolay anlalr bir hale getirir ve projenin daha iyi izlenmesi ve deerlendirilmesini salar. Proje dngs ynetiminin faydal bir dier yn de, etkin ve baarl projeler gerekletirebilmek iin gemi tecrbelerden iyi dersler karabilmeyi salayacak uygun ortam sunmasdr.

3. Proje Dngs Ynetiminin Aamalar Proje dngsnde be ana aama bulunmaktadr. Bunlar; projenin tanmlanmas, proje formlasyonu, finansman salanmas, projenin yrtlmesi ve deerlendirmedir.

Aama 1: Projenin tanmlanmas Proje fikrinin ortaya kmasndan sonra, projenin amac, hedefleri, ktlar ve uygulama admlarnn tanmlanmasdr. Bunu mmkn klmak iin bir n aratrma yapmak gerekmektedir. Aama 2: Proje formlasyonu Projenin tanmlanmas sonucunda proje ile ilgili tm detaylarn ortaya karlarak fon kayna salayan kurum tarafndan deerlendirmeye alnmas iin proje metninin ve btesinin hazr hale getirilmesidir. Bunun sonucunda bu kurum proje iin kaynak salama kararn verecektir. Aama 3: Onay ve finansman salanmas Proje iin kaynak aktarm onaylandktan sonra bu aamada, fon kayna salayan kurum ve projeyi yrtecek olan kurum arasnda finansman anlamas yaplacaktr. Bu aamada proje hedefleri ve bte gzden geirilebilir. Aama 4: Projenin yrtlmesi Bu aamada, finansman anlamasnda yer alan kaynaklar ve sre iinde, projenin nceden belirlenmi hedefler, ktlar ve uygulama admlarna gre proje yrtlr. Aama 5: Deerlendirme Bu aamada proje sresince belli aralklarla ve proje sona erdikten sonra projenin sonularnn ve etkisinin deerlendirmesi yaplr. Deerlendirme ile ileride yrtlecek benzer projeler iin tavsiyeler ortaya karlr, projenin devam etmesine karar verilir ya da yeni proje fikirleri ortaya kar. 4. Mantksal ereve Mantksal ereve, 1970'li yllarda gelitirilmi ve halen birok kalknma ajans tarafndan uygulanan bir planlama yntemidir. Projenin amacn, ktlarn, uygulama admlarn ve

ilgili varsaymlar ve proje ile ilgili n koullar birbirleriyle ilikilendirerek farkl seviyelerde sunan bir matriks formattr. Mantksal ereve proje devam ettii sre iinde planlanan hedeflere ulaldna dair deerlendirme yapma olana salayan kullanl bir ara olarak da deerlendirilebilir. Mantksal erevenin yaps ve unsurlar u ekildedir: Projenin ismi Projenin amac: Projenin hedefleri: ktlar 1. 2. Uygulama admlar 1.1. 1.2. 2.1. 2.2. Gstergeler Bilgi kaynaklar Varsaymlar / n koullar

Projenin ilk aamas olan proje tanmlanmas aamasnda mantksal ereve izilmelidir, her ne kadar bu aamada tamamlanmas zor olsa da. Mantksal ereve proje dngsnde anlatlm olan proje aamalarnn her birinde etkin olarak kullanlacak bir ara olacak ve gerekirse baz aamalarda zerinde deiiklik yaplabilecektir. Mantksal ereve, projenin dier teknik detaylarnn hazrlanmasna (sorumluluklarn datlmas, detayl bte, zaman plan ve izleme/deerlendirme plan) k tutacaktr. Tavsiye edilen, mantksal erevenin projenin ilgili paydalarnn katld bir proje hazrlama toplantsnda ortaya karlmas, sunuunun yaplmas ve projenin paydalar tarafndan anlaldndan emin olunmasdr. Mantksal ereve projenin amacnn, bu amaca ulamada kullanlacak stratejinin ve aralarn anlalmasn salar. Mantksal ereveyi hazrlarken kullanlan unsurlar unlardr: proje amac, proje ktlar, uygulama admlar, gstergeler, bilgi kaynaklar, varsaymlar ve n koullar. Proje amac Ama, elde edilmek istenen sonucun basit anlatmdr. Proje amacnn asl odak noktas projeyle ortaya karlan hizmetlerin ne olduu deil, bu hizmetlerden hedef kesimin salayaca faydadr. Projelerin genelde bir tek amac vardr, bu karmakl ve proje ynetim zorluklarn ortadan kaldrr. Hedefleri iyi tanmlanm farkl iki proje olmas, iki amac olan bir projeden ok daha iyidir. Proje ktlar ktlar, proje tarafndan girdiler kullanlarak tamamlanan faaliyet sonulardr ve daha sonraki amalarn gerekletirilebilmesinin n koulunu olutururlar. ktlarn tanmlanmasnda aada belirtilen kurallara uyulmaldr:

Gerekletirilmeleri zaman, yer, nicelik ve nitelik olarak tanmlanm olmaldr. Bir ktnn dier bir ktnn n koulu olmas durumunda bu durum aklanmaldr. ktlar var olan kaynaklar erevesinde retilebilir olmaldr.

Uygulama admlar Uygulama admlar, salanan girdilerin planlanm ktlara dnmesi iin belli bir zaman

erevesinde yaplan ilerdir. Uygulama admlarnn tanmlanmasnda dikkat edilmesi gereken konular unlardr:

Uygulama admlar nicelik, zaman ve mekn asndan uygulanabilir olmaldr. ktlarn gerekletirilmesi iin gerekli tm ana uygulama admlar belirlenmi olmaldr. Sonular kt dzeyinde izlenemeyen uygulama admlar ngrlemez. in kim tarafndan yaplaca belirtilmi olmaldr.

Uygulama admlar belirlenirken zaman plan, her uygulama adm iin ayrlacak sre ve gerekli kaynaklar (insan kaynaklar, maddi kaynaklar ve finansal kaynaklar) tanmlanmaldr. Ayrca her adm bir sonraki admn n kouludur. Gstergeler Projenin baarya ulatn gsteren, proje amac ve ktlarnn nitelik, nicelik, mekn, hedef gruplar ve sre bakmndan l kriterleridir; baar kriteri olarak da adlandrlabilir. Gstergelerin tanmlanmas iin u sorular sorulabilir: "Proje kts olan rn ya da hizmetin nitelii ve nicelii nedir?" "Bu rnler nasl datlacak ya da sunulacak?" "rnden kimler faydalanacak?" "rn ne kadar sre iinde hazr hale gelecek?" "kt nerede retilecek ve nerede kullanlacak?" Bilgi kaynaklar Proje amacna ulaldna ve ktlarn oluturulduuna dair bilginin nerede ve ne ekilde bulunacan aktarr. Bilgi kaynaklar genellikle projenin geliimini lmeye salayan dokman, rapor ve benzeri materyallerdir. Proje uygulamasn dorudan ilgilendirdii iin bu unsurun da mantksal erevede yer almas gerekir. Eer bilgi proje dndaki herhangi bir kaynaktan salanacaksa, bu kaynan gvenilir, kolay ulalabilir olmasna, maliyetinin yksek olmamasna dikkate edilmesi gerekir. Varsaymlar Proje planlamas dnda kalan, proje ile dorudan mdahalesi mmkn olmayan d etkenlerdir. Varsaymlarn hazrlanmas projenin baarya ulamasnda etkilidir. Projede, hizmet salayan dier kurumlarn verecei veya verdii hizmetler de varsaymlar iinde dikkate alnmas gereken unsurlardr. Varsaymlar ksaca u sorunun cevabdr: "Projenin etkide bulunmad ama projenin uygulamasn ve uzun vadeli srdrlebilirliini etkileyebilecek d faktrler nelerdir?" Projenin baarya ulamasnda zorunlu bir faktr eer gerekletirilemez ya da ulalamaz durumdaysa, projenin yeniden tasarlanmas gerekmektedir. n koullar Proje uygulamasna balanmadan nce yerine getirilmesi gereken koullardr. rnein, bir ynetmeliin km olmas ya da belli bir iznin alnm olmas gibi. 5. alma Plan ve Grev Dalm Mantksal ereve, projede elde edilecek rnleri ve kullanlacak yntemleri ok geni bir ekilde ortaya koyar; ne var ki projede sorumluluk alacak her kii ve kurumun stlenecei grevler mantksal erevede yer alan uygulama admlarna gre belirlenmelidir. Bu durum aadaki tablo ile aktarlabilir:

Uygulama admlar 1.1. 1.2. 2.1. 2.2

ehir / mekn

Sorumlu kii / kurum

Uygulama admlar, farkl bir tabloda belirli zaman dilimleri ve balang/ biti tarihlerine gre gsterilmelidir: Uygulama admlar Yl 1 I 1.1. 1.2. 2.1. 2.2. II III IV Yl 2 I II III IV

6. Projede Baar Kriterleri Yrtlen projenin baarya ulamasnda mantksal erevenin mmkn olduunca net, standart bir formatta hazrlanmas ok nemlidir. ereve aslnda sadece proje planlamas ve yrtme aamalarn kolaylatran ve gelitiren bir aratr; dolaysyla projenin baarya ulamasnda birok dier faktr de etkilidir. Bunlar:

Kusursuz planlama, Uyumlu ve heyecanl bir proje ekibi, Yeterli organizasyon kapasitesi, Proje paydalarnn taahht edilen ibirliine sadk kalmas, Projenin gerek ihtiyalara cevap vermesi, Ve dier faktrler...

Proje mantksal erevesi izilmeden nce geerlilii olan yeterli dzeyde bilgi toplanmal ve mevcut durum hakknda analiz yaplmaldr.

7. Mevcut Durum Analizi Mevcut durum ve ihtiyalarn analizi yaplmadan, hedef gruplarn gerek ihtiyalarna cevap veren bir planlama yapmak imknszdr. Mevcut durumun analizi iin eitli yntemler uygulanabilir. Uzmanlar tarafndan hazrlanacak aratrmalar, hedef grup temsilcileriyle ya da ilgili organizasyonlarla yaplacak grmeler, sahada yrtlecek anket almalar, raporlar, istatistiki veriler ve eitli dier kaynaklar mevcut durumun ve ihtiyalarn belirlenmesinde yardmc olacaktr.

zellikle karmak projelerde, proje amalar formle edilirken katlmc planlama iin atlye almas yaplmas nerilebilir. Bu almalarda problemler, mevcut durum ve ihtiyalar kantlaryla birlikte tanmlanmal ve problemler iin zmler retilmelidir. Bu tarz atlye almalar problem tespitinin yan sra, projeyi uygulayan kurumlarla projeden yararlanacak gruplar arasndaki iletiim ve ibirliini glendirmesi ve proje teklif metni iin gerekli temel bilgilerin edinilmesi asndan da nemlidir. Her eyden nemlisi projenin nemli paydalar (projeyi yrten kurum, proje ortaklar, fayda salayan gruplar, ilgili alanda alan sivil toplum kurulular, sivil giriimler, akademisyen evre, niversiteler, yerel ynetimler, ilgili devlet kurumlar ya da ile mdrlkleri) ile proje tasarlama aamasnda bir araya gelerek katlmc bir yntemle mevcut durumun analizini yapmak, fikir jimnastiinde bulunmak, kurumlarn kapasitesini gelitirmek, tecrbe aktarmnda bulunmak ve yeni ortaklklarn kurulmas iin uygun ortamn salanmas asndan iyi bir frsat yaratr. Atlye almas her ne kadar katlmc bir metot ile yrtlse de, fayda salayacak gruplarn temsilcilerinin konu hakknda tarafl olmalar durumunda problem net olarak saptanmayabilir ya da getirilen zmler gereki ya da kolay uygulanabilir olmayabilir. Durum ne olursa olsun fayda salayacak gruplarn tamamnn temsilcilerinin bu atlyeye katlmlar salanmaldr. Proje plan eer dar bir grup tarafndan tasarlanrsa proje yrtme aamalarnda dier gruplar tarafndan ibirlii destei alnmasnda glklerle karlalabilir. Projede paydalarn proje plann onaylamas projenin baarya ulamasnda en nemli ilk admdr.

8. Mevcut Durum Analizinde Yntem Proje paydalar tarafndan yaplacak mevcut durum analizinde aamal bir alma yaplr: Problem analizi Var olan durumun olumsuz sonular ortaya konur; bunlarn sebep-sonu ilikisi deerlendirilir. Problemler arasnda ncelik sralamas yaplr. Analiz yaplrken problemden dorudan etkilenen gruplarn katlm gereklidir. Teknik, ekonomik ve sosyal ettler problemlerin belirlenmesinde yardmc olacaktr. Amacn tanmlanmas Bu aamada problemler ortadan kaldrldnda ortaya kacak durum tanmlanr. Bu balamda amalar tespit edilir ve amalar arasnda ncelik sralamas yaplr. Amalarla, o amalara ulamada kullanlacak aralar arasnda iliki kurulmas gerekir. Bylelikle olumsuz mevcut durumun olumlu bir sonuca dnmesinin resmi izilmi olur. Stratejinin belirlenmesi Tanmlanan proje amacna, tasarlanan yntemlerin hepsiyle ulama olasl kimi zaman ok dktr. Bylelikle uygulanacak yntemler arasnda baz tercihler yaplmas gerekir. Bu aamada proje amacna ulamak iin kullanlacak strateji ya da stratejiler tespit edilir ve bunlar arasndan en uygunu seilir. Stratejinin seiminde paydalarn ncelikleri, btenin durumu, stratejinin geerlilii, baar olasl ve zaman snrlamas etkilidir. 9. Fayda Salayan Gruplar Fayda salayan gruplar, projenin amalar dorultusunda ortaya kacak rnlerden fayda salayacak gruplardr. Fayda salayan gruplar salk, eitim, ulam, barnma, gda, temiz hava ve su, temel haklar ve zgrlkler gibi temel ihtiyalara ulamada sorunlarla karlaan kesimler de olabilir, nesli tehlike altnda olan bitki trleri de.

Birok proje, projeden fayda salayacak kesimler olarak nitelenen kii ve gruplarn ihtiyalarna tam anlamyla ya da hi cevap vermeme tehlikesi ile kar karyadr. Bu gruplarn ihtiyalar, proje amalar tanmlanr ve proje formle edilirken gerekten dikkate alnm mdr? Buna yerinde bir rnek: Salk problemlerine zm getirmek iin kurulan hastane, aslnda o hastaneden hizmet alan halkn temiz suya eriimi yoksa, gerek amacna ulaamaz. Ya da eer bir genlik merkezine birka bilgisayardan oluan bir bilgisayar laboratuvar kuruyorsanz ve bunun iin bir eitim program planlamyorsanz ya da genlere eitim vermek iin seilmi genlerden oluan bir gruba bir eitmen eitimi vermiyorsanz bu hizmet de amacna ulaamaz. Problemlerin deerlendirmesinde fayda salayacak gruplarn ve projeyi uygulayacak kurumun fikrinin alnmas hayati nem tar.

10. Srdrlebilirlik Projenin planlanan ereve iinde bitmesiyle, fon kayna salayan kurumun sunduu finansman kayna ve teknik danmanln da sona ermesiyle; proje hedeflenen gruplara yeterli bir sre iinde fayda salamaya devam ediyorsa bu projenin srdrlebilir olduunun gstergesidir. Proje sresi sona erdiinde bundan sonraki srete proje amalarnn yerine getiriliyor olmas garanti altna alnmaldr. ou zaman proje uygulayan kurumlar ya da devlet kurumlar proje sona erdikten sonra gerekli olan aralar ya da yntemleri salama konusunda kararl deildir. Bu yzden proje tasarlanrken projenin yntemlerinden biri de proje erevesinde hedeflenen rnlerin, hizmet ya da ktlarn srdrlebilir olmasdr. Eer bu faktrler projenin kontrol dnda ise, bunlar varsaym olarak adlandrlabilir ve projenin srdrlebilirlii tasarlanrken bunlarn da dikkate alnmas gerekir. Projelerin srdrlebilirliini etkileyen faktrler gncel politikalar, teknoloji, evre korumada yaklam, sosyokltrel yap, sivil kurulular ile devlet kurumlar ve zel kurumlarn ynetsel ve kurumsal kapasitesi ve lkenin iinde bulunduu ekonomik durum olarak gsterilebilir. Srdrlebilirlie etki eden bir dier faktr de, proje yrtme srecinde projenin paydalarnn ynetsel ve idari kapasitesinin ve proje alannda uzmanlamann gelitirilebilmesidir. Proje sona erdikten sonraki aamalarda kurumlar ve kiileri yetkin ve donanml klmak iin proje kapsam iine eitli eitim programlar dahil edilebilir. Srdrlebilir bir proje nasl planlanr? 1. D kaynak yardm sona erdikten sonra devam etmesi gereken aktivitelerin ne olduuna karar verilmelidir. 2. Yukarda aktarlm olan srdrlebilirlik faktrleri iin geerli sorular sorulmaldr. 3. Bu sorular nda proje amac, ktlar, uygulama admlar, varsaymlar ve n koullara daha eletirel bir gzle baklmaldr. 4. Verilen cevaplara gre;

Yeni ktlar, uygulama admlar, varsaymlar ve n koullar belirlenmeli, Aratrma geniletilmeli, Uygulama iin yeni tavsiyeler gelitirilmelidir.

Bu balk altnda aktarlan srdrlebilirlik ile srdrlebilir geliim birbiriyle kartrlmamas gereken farkl iki kavramdr. Toplumsal geliim amac erevesinde gelitirilmi her projenin srdrlebilir geliime de katkda bulunuyor olmas gerekir. Bu yzden srdrlebilir geliimin ne olduunu anlamak gerekir.

11. Srdrlebilir Gelime Gezegenimizdeki yaam gerekleri, allageldiimiz bir ekonomik kalknmann srdrlmesini olanaksz klyor. Bunun nedeni, gnmzn ekonomik faaliyet ekillerinin, insan yaam ve uygarl asndan dier nemli iki gelime sreci olan ekolojik ve toplumsal gelime srelerini hzla zayflatmasdr. Srdrlebilir gelime, btnyle tanmlanmas gerekli olan, yerel ve kresel ekonomik reform iin bir eylem plandr. Bu programn iddias, ekonomik gelime srecini, yaam mmkn ve yaanmaya deer klan ekosisteme ve topluluk sistemlerine (kentler, kyler, mahalleler ve aileler gibi) zarar vermeyecek ekilde deitirecek yollar bulmak, denemek ve yaymaktr. Srdrlebilir gelime, yerel dzeyde, yre sakinlerinin yetenek ve kaynaklarndan yararlanlarak topluluk yaamnn ve gcnn yerel ekonomik gelimeyle desteklenmesini gerektirmektedir. Bunun yannda, srdrlebilir gelime, kalknmann getirilerini haka datma ve bu getirileri btn toplumsal gruplar iin uzun vadede srdrme zorunluluunu getirir. Bu ise ancak ekolojik zenginlii korumak ve ekosistemlerin ekonomik faaliyetlerce bozulmasn nlemekle gerekletirilebilir. zetlenecek olursa, srdrlebilir gelime, ekonomik, toplumsal ve ekolojik gelime srelerini birbiriyle dengede tutma sreci ve becerisidir. 12. Kurulacak Ortaklklar Gerek proje hazrlanrken gerek projeye kaynak bulunduktan sonra projenin yrtlmesinde sorumluluk olacak paydalarn bir araya gelmesiyle bir grev dalm yaplmaldr. Proje teklifi hazrlanmasyla proje iin fon kayna bulunmas arasndaki sre ok uzun olabilir ve bu zaman zarfnda paydalarda, kiilerde, eilimlerde deiiklikler olmu olabilir. Bu aamada her kurum/grup ya da kiinin sorumlu olaca ya da destek verecei uygulama adm katlmc bir ekilde karara balanmaldr. 13. zleme, Deerlendirme ve Denetim zleme, proje yrtlmesi sresince hedeflenen sonularn gstergelerden yardm alnarak deerlendirilmesi anlamna gelir. Proje sresince proje ekibi ve danmanlar tarafndan periyodik raporlar hazrlanmal ve bu raporlar projenin paydalar ve fon kayna salayan kurum tarafndan incelenmelidir. rnein, yerel tarih gruplar projesi kapsamnda hazrlanan bu klavuz kitapn ka adet oaltld ve ka adedinin datldn saptamak kolay olabilir; fakat bu klavuzla asl hedeflenenin, yani proje dngs ynetiminin proje hazrlayan gruplarca uygulandnn izlenmesi daha yararl olacaktr. Aada projenin izlenmesi iin kullanlabilecek bir rnek proje izleme ablonu gsterilmektedir. Bu ablonda sorulan her soruya 1 ile 4 puan arasnda deer verilir ve verilen puanlarn toplamna gre projenin ilgili aamadan sonra nasl ele alnmas gerektiine dair kararlar alnr. Deerlendirme rnek proje izleme formu: 1 1. Fayda salayan gruplar

Fayda salayan gruplarn ihtiyalarna ne oranda cevap verildi?

Proje amac hangi dzeyde baarld

2. Projeler yrtme

Proje zaman planna uyum Szleme ve demelerde abukluk

3. Srdrebilirlik

Devlet politikasnn uyumlu hale getirilmesi iin alnan nlemler Kurumsal kapasitenin derecesi evre koruma Uygun teknolojilerin kullanm Sosyokltrel faktrler - kadnlarn katlm dier faktrlere kar diren

4. Finansal srdrlebilirlik

Fayda salayan gruplarla yaplan anlamalara uyum Fon kayna salayan kurum ve dier yrtc kurumlara yaplan anlamalara uyum Mevcut finansal varsaymlarn geerlilii

5. zleme ve deerlendirme

zleme ve deerlendirme planlaryla uyum Proje ktlatyla ilgili gstergelerin kayt edilmesi

6. Var olan problemler ve alnmas gereken nlemler, zmler

Proje performansnn genel deerlendirmesi

PROJE DEVAM ETMEL M? EVET / HAYIR

YEN BR PROJE NGRLYOR MU? EVET / HAYIR

PROJE GZDEN GERLMEL M? EVET / HAYIR

Projenin sona ermesiyle birlikte proje, uygulayc kurum ve paydalarca deerlendirilmelidir. Fon kayna salayan kurum bir d deerlendirme de talep edebilir. D deerlendirme projenin tarafsz bir ekilde ele alnmas bakmndan ok yararldr. Proje tasarlanrken proje dngs ynetimi teknii kullanlmamsa, danmanlar tarafndan projenin etkin bir ekilde deerlendirilmesi ou zaman ok zordur.

Bununla beraber projenin mali denetimden gemesi de zorunludur. Baz fon kayna salayan kurumlar yrtlen projenin yrtc kurumdan bamsz olarak denetlenmesini talep etse de ou kurum iin yrtc kurumun yllk olaan mali denetimi yeterli grlr. Her artta proje srecinde yaplan her trl harcama ayr bir dosyada tutulmal ve fon kayna salayan kurumun talep ettii mali raporlama formatyla, yrtc kurumun muhasebe sistemi uyumlu hale getirilmelidir.

14. Proje Btesi Proje bavurularnda uluslararas fon kurulularnn talep ettii ortalama bte kalem ve alt kalemleri aadaki gibidir: Birim (sre, adet...) Birim maliyeti

Bte Kalemi 1. Proje personeli

Aklama

Tutar

Teknik personel cretleri dari personel cretleri Danma creti Proje personeli harcrah

2. Ulam giderleri

Yurd ulam Yurtii ulam

3. Ekipman

Ara kiralama ya da satn alma Demirba (bilgisayar, printer, mobilya...) Ekipman kiralama Dier ekipmanlar

4. Ofis / proje giderleri

Ara giderleri Ofis kiras Krtasiye Dier ( telefon, faks, elektrik / snma, bakm / onarm...)

5. Dier giderler

Yayn giderleri (dergi, web, kitap, rapor, CDrom...) Aratrma giderleri Toplant giderleri zleme ve deerlendirme giderleri Denetim giderleri Tercme giderleri Finans hizmet giderleri (banka garantisi...) Dier...

Ara Toplam

dari giderler (katk pay) Beklenmeyen giderler

Proje Toplam"

Bte ile ilgili birka nemli nokta:

Btenin en st satrnda para biriminin ne olduu yazlmaldr. Bte hazrlanmadan nce fon kayna salayan kurumun varsa tercih ettii bte format sorulmal ve bte bu formattaki kalemlere gre uyarlanmaldr. Bavuruda bulunulan kurumun bte formatnda yer alan bilgilerden daha fazla bilgi bteye dahil edilmemelidir. Gerektiinde fon kuruluu ek sorular yneltebilecektir. Proje personeli cretlerine sosyal gvenlik, vergiler ve salk harcamalar dahil edilmeli ve verilen deerlerin brt olduu aklanmaldr. dari giderlerin (katk pay) fon kayna salayan kurum tarafndan en yksek % ka olabilecei renilmelidir. Bu oran % 5 ile 15 arasnda deiebilir. Kimi kurumlar ise katk pay demesi yapmazlar ve baz kurumlar proje ile ilgili personel harcamalarn finanse etmezler; bunlarn nceden bilinmesi gerekir. Beklenmeyen giderler projenin hedeflerinin belirsizlii ve risk oranna gre deiebilir. Proje uzun vadeli ise ya da d etkenlerin belirsizlii younsa beklenmeyen giderler daha yksek tutulabilir. Beklenmeyen giderlerin yzdesi iin de fon kayna salayan kurumun bir tavan olabilir; bu da sorulmas gereken noktalardan biridir.

Proje belirli aralklarla deerlendirmeye tabi tutulurken bte de gzden geirilmeli ve harcamalarn btenin ne kadar stnde ya da altnda olduu saptanmaldr. Eer ngrlmemi bir harcama zorunluluu ortaya karsa ya da bir kalemdeki harcamann

gereksizlii ortaya karsa bu durum fon kuruluuna aktarlmal ve kalemler arasnda alokasyon yaplabilmesi iin izin istenmelidir. 15. Dier Nakdi ve Ayni Katklar Projenin finansman iin birden fazla kuruma bavuruluyorsa ya da fon kayna salayan kurumdan proje btesinin belli bir oran isteniyorsa kesinleen ya da beklenen dier kaynaklarn bilgisinin de aadaki tabloda olduu gibi verilmesi gerekir: Nakdi / ayni katklar a) Bavurulan kurumdan talep edilen kaynak b) Proje uygulaycs kurumun katks c) Dier kaynaklar Toplam Tutar

16. Proje Bavurusu Salam temeller zerine oturmu, doru bir ekilde gerekelendirilmi, proje hazrlama kurallarna gre formle edilmi ve sunulmu bir projenin kaynak bulmamas imknszdr. Proje hazrlama aamas sona erdikten sonra proje bavurusu iin yrtlmesi gereken almalar unlardr:

Projeyle bavurulacak kurum, fon ve kriterler hakknda detayl bilgi edinilmesi. Bavuru prosedrnn renilmesi (son bavuru tarihleri, varsa deiik bir proje bavuru format, gnderilecek adres/kii, gnderi tr...) Bavuru yapldktan sonra proje teklifinin alnp alnmadna dair takip yaplmas ve sonucun en ge ne zaman alnacann renilmesi. Fon bavurusuna cevap geldikten sonra; cevap olumluysa bir sonraki aamadaki prosedrn renilmesi, cevap olumsuzsa teekkr mektubu yazlmas ve eer ret mektubunda yazmyorsa reddedilme sebebinin ve kriterlerin renilmesi.

17. Proje Teklif Format Proje dngs ynetiminde uluslararas fon kurulularnn bavurular deerlendirmek zere kendilerinden istenen ortalama bir proje teklifi aadaki gibidir: 1. Tanm 1.1. Projenin ismi 1.2. Proje alan 1.3. Proje zeti 1.4. Projenin amac ve hedefleri 1.5. Proje gerekesi 1.5.1. Mevcut durum, ihtiyalar ve problemler 1.5.2. Projeden dorudan ya da dolayl yoldan fayda salayacak gruplar 1.5.3. Fayda salayan gruplarn neden seildii

1.5.4. Bavuruda bulunulan kurumun amalar ya da kaynak sunulan programa gre, teklif edilen projenin amalarnn geerlilii 1.6. Projede uygulama admlar 1.7. Metodoloji 1.7.1. Projeyi yrtme metodu ve bu metodun seilmesindeki sebep 1.7.2. Proje izleme mekanizmas 1.7.3. Projede varsa ortaklarn ve dier kurumlarn projeye katlm ve grevleri 1.7.4. Ortaklarn seilme sebepleri 1.7.5. Proje ekibi ve grev tanmlar 1.7.6. Projenin katma deeri 1.7.7. Deerlendirme mekanizmas 1.8. Proje sresi ve zaman plan 2. Proje ktlar 2.1. Hedef grup zerinde beklenen etkiler 2.1.1. artlar 2.1.2. Kapasite geliimi 2.2. Yaynlar ve dier ktlar 2.3. Projenin oaltc etkisi 2.4. Srdrlebilirlik 2.4.1. Finansal srdrlebilirlik 2.4.2. Kurumsal srdrlebilirlik 2.4.3. Politikalarn srdrlebilirlii 18. Aklamalar Tanm: Bu blmde projenin gerekesi, hedefleri ve proje uygulamasnda kullanlacak yntemler aktarlr. Projenin ismi: Proje iin, projenin amacn ksa yolla aktaran net ve z bir proje ismi bulunmaldr. Proje teklif metni hazrlandktan sonra isme karar vermek daha kolay olacaktr. Proje alan: Projenin hangi lke/il/yerleimde yrtlecei. Proje zeti: Mantksal ereveden yararlanlarak projenin ana unsurlar aktarlmaldr. Ksaca projenin amac, sonular, uygulama admlar, kullanlacak aralar ve proje maliyeti yazlmaldr. Projeyi hangi kurumun yrtecei ve varsa ortaklarn da isimleri verilmelidir. Projenin amac ve hedefleri: Mantksal ereveden yararlanarak projenin ana amac ve varsa amacn alt hedefleri aktarlmaldr. Bu blmde unutulmamaldr ki, asl odak noktas projeyle ortaya karlan hizmetlerin ne olduu deil bu hizmetlerden hedef kesimin salayaca faydadr. Proje gerekesi: Bu blmde alt balklarn yardmyla bu projeye neden gerek duyulduu sorusunun cevab verilecektir. Mevcut durum, ihtiyalar ve problemler: Proje tasarlanrken projenin paydalaryla yrtlen aratrma almasnda ortaya kan mevcut durum, hedef gruplarn ihtiyalar ve bu gruplarn kar karya bulunduu sorunlar tanmlanacaktr. Projeden dorudan ya da dolayl yoldan fayda salayacak gruplar: Proje sonucunda ortaya kacak hizmet ya da rnlerden faydalanacak gruplarn kimler olduu. Bunlar kiiler, sivil kurulular ile zel kurumlar ve devlet kurumlar, kadnlar/ocuklar/genler ya da en az bir ortak yan olan gruplar olabilir. Proje dorudan hedef gruplara hizmet gtrmek iin ortaya kt iin hedef gruplarn net bir ekilde tanmlanmas gerekir. Fayda salayan gruplarn neden seildii: Yukarda sralam olduunuz hedef gruplarn karlat sorunlar ve ihtiyalar, bu gruplarn neden seildiini aktarmakta yardmc olacaktr.

Bavuruda bulunulan kurumun amalar ya da kaynak sunulan programa gre, teklif edilen projenin amalarnn geerlilii: Bu soruyu cevaplandrabilmek iin kaynak bavurusunda bulunulan kurum ve kaynak aktarlacak fonu iyi tanmak gerekir. Bavurduunuz projenin bu kurumun hedefleri ve sunduu kaynak amalaryla bire bir uyum iinde olmas gerekir. Projede uygulama admlar: Bu blm, hazrlanm olan mantksal ereveden alnabilir. Uygulama admlar proje ktlarna ulamak iin yrtlmesi gereken almalardr. Bu admlar maddeler halinde gsterilmelidir. Metodoloji: Bu blmde aadaki alt-balklarla projede kullanlacak metodoloji anlatlacaktr. Projeyi yrtme metodu ve bu metodun seilmesindeki sebep: Projenin hedeflerine ulamada izlenecek uygulama admlarnda kullanlacak metot aktarlacaktr. Bu metodun neden seildii sebep-sonu ilikisi iinde anlatlacaktr. Proje izleme mekanizmas: Kaynak sunan birok kurum, proje yrtld esnada izleme ve deerlendirme mekanizmasnn ilemesini talep eder. Bu blmde izleme mekanizmasnn nasl ileyecei ve bu ite kimlerin rol alaca aktarlmaldr. Projede varsa ortaklarn ve dier kurumlarn projeye katlm ve grevleri: Proje uygulamasnda bavuran kurum dnda baka kurumlar ya da gruplar da yer alyorsa, bu gruplarn hangi rolleri stlenecei anlatlmaldr. Bu kurumlar muhakkak proje orta olmak ya da dorudan bir sorumluluk stlenmek zorunda deildir. Ortaklarn seilme sebepleri: Bu blmde proje orta olan kurumlarn neden tercih edildii, bu kurumlarn gl taraflar, projeyi ilgilendiren faaliyet alanndaki tecrbeleri ve projeye dorudan katklarnn ne olaca aktarlacaktr. Proje ekibi ve grev tanmlar: Projenin yrtlmesinden dorudan sorumlu olacak proje ekibinin hangi grev unvanlarndan olutuu aktarlacaktr. Proje ekibi iin; tam-zamanl, yar-zamanl, gnll, danman, teknik personel, idari personel gibi ayrmlara gidilebilir. Proje teklifinin eki olan proje btesinde projede alacak kiilerin cretleri gsterildiinden, btede gsterilen ekiple bu blmdeki ekibin ayn olmas gerekmektedir. Proje teklifinin gnderilmesi aamasnda projede alacak kiilerin isimlerini belirtmeye gerek yoktur. Projede alacak ekibin grev tanmlar allacak sre, genel/periyodik iler ve raporlama yntemi olarak ksaca aktarlabilir. Projenin katma deeri: Proje ile hi denenmemi yntemlerle yaratc sonulara ulalabilir ya da din, dil, rk, renk, cinsiyet, ya, stat eitlii bakmndan yaratc yaklamlar elde edilebilir. Deerlendirme mekanizmas: Proje sona erdikten sonra uygulanacak deerlendirmenin nasl, ne zaman ve kim tarafndan yaplaca aktarlacaktr. Proje sresi ve zaman plan: Projenin sresi ay cinsinden yazlarak bir tabloda projenin kanc aynda hangi uygulama admnn yerine getirilecei ve bu aktivitenin hangi kurum ya da kii tarafndan yaplaca satr bilgisi olarak verilmelidir. Zaman plan ve sorumluluk izelgesi ayr iki tabloda gsterilebilir. Proje ktlar: Proje sonulandktan sonra ortaya km olan rnler ve hizmetler ile bunlarn koullar bu blmde aadaki alt-balklarn yardmyla aktarlacaktr. Hedef grup zerinde beklenen etkiler: Bu blmde projeden fayda salayacak gruplarn durumunun nasl gelitirilecei anlatlacaktr. artlar: Projenin hedef grubun iinde bulunduu koullar nasl iyiletirecei anlatlacaktr. Kapasite geliimi: Proje hedef grup ya da proje ortaklarnn ynetsel ve kurumsal kapasitelerini gelitirip gelitirmeyecei, gelitirecek ise bunun nasl gerekleecei belirtilecektir. Yaynlar ve dier ktlar: Bu blmde proje erevesinde ortaya kacak kitap, rapor, web sayfas, CD-Rom gibi yaynlar ve varsa dier somut proje ktlar listelenecektir. kacak

yaynlarn adetleri ve eer gerekli grlyorsa zellikleri belirtilmelidir. Projenin oaltc etkisi: Proje kapsamnda yer alan hedef gruplar ve proje alan dnda projenin sonularndan olumlu etkilenecek gruplar ya da alanlar varsa bu blmde belirtilmelidir. rnein, proje giriimiyle bir ynetmeliin ortaya kmas dier iller ya da yreler iin yararl olabilir. Srdrlebilirlik: Projenin planlanan ereve iinde bitmesi ve fon kayna salayan kurumun sunduu finansman kayna ve teknik danmanln da sona ermesiyle, proje hedeflenen gruplara yeterli bir sre iinde fayda salamaya devam etmelidir. Bu blmde aadaki alt balklarla bu sonuca nasl ulalaca aklanmaldr. Finansal srdrlebilirlik: Proje finansman sona erdikten sonra proje almalar hangi kaynaklarla srdrlecek? Kurumsal srdrlebilirlik: Proje sona erdiinde proje amalarnn srdrlmesini salayacak, projeyi sahiplenecek yerel bir yaplanma olacak m ya da projeyi yrtmekte olan yap ilerliini srdrecek mi? Politikalarn srdrlebilirlii: Projenin yapsal deiikliklere etkisi olacak m? rnein politikalarn, ynetmeliklerin, metotlarn uygulamasnda farkllk yaratabilecek mi?

Proje teklifinin ekleri: I. Projenin mantksal erevesi II. Proje btesi III. Dier nakdi/ayni katklar, talep edilen fonun miktar IV. Projeyi yrten kurum ve varsa ortaklar hakknda detayl bilgi, proje alanndaki tecrbeleri. Bu blmde u sorulara cevap verilmelidir:

Kurum ne zaman kuruldu? Kurumun balca etkinlikleri nelerdir? Kurumun organizasyon emas, idari yap, personel, demirbalar, finansal yap Kurumun bu projeyi yrtmek iin geerli kapasitesi Varsa kurumun, fon kayna salayacak kuruma nceden yapm olduu bavurular; varsa bu kurumdan alm olduu fonlar. Proje ortaklar, ksaca tanmlar ve projede hangi admlarda sorumluluk alacaklar Varsa arac kurumlar

19. Baz Terimlerin ngilizce Karlklar Uluslararas fon kurulularnn kulland proje teklif formatlarndaki terimlerin Trke kelime karlklarn bilmek, bu klavuzda kullanlan terimlerle balant kurulmasn salayacaktr.

Proje dngs ynetimi : Project cycle management Proje amac/hedefler : Project objective/aim/goal/purpose ktlar : Outputs Uygulama admlar : Activities Gstergeler : Indicators Bilgi kaynaklar : Sources and means of verification Varsaymlar : Assumptions

n koullar : Pre-conditions Projenin tanmlanmas : Project identification Proje formlasyonu : Project formulation Proje hazrlama : Project preparation Proje seimi : Project appraisal/ selection Projenin onaylanmas : Project approval Projenin yrtlmesi : Project implementation zleme : Monitoring Deerlendirme : Evaluation Denetim : Auditing Mantksal ereve : Logical framework Zaman plan/alma plan : Time-plan/ work-plan Mevcut durum analizi : Current situation analysis Etki deerlendirmesi : Impact assessment Fayda salayan gruplar : Beneficiaries Paydalar/taraflar : Stakeholders Hedef gruplar : Target groups Srdrlebilirlik : Sustainability Srdrlebilir gelime : Sustainable development Proje alan : Project site Proje gerekesi : Project justification Grev tanm : Job description/ terms of reference Katma deer : Added value Proje sresi : Project duration Kapasite geliimi : Capacity improvement Yaynlar : Publications oaltc etki : Multiplier effect Ortaklk : Partnership/ cooperation Harcrah : Per-diem Ayni katk : In-kind contribution Arac kurum : Sub-contractor 20. rnek Bir Projenin Mantksal erevesi Akdeniz'deki Tarihncesi Alanlarn Ynetimi ve Halk Eitimi Projesi Projenin amac: Akdeniz'de var olan tarihncesi alanlar vastasyla ortak Akdeniz kltr miras olgusunun gnlendirilmesi. Proje Hedefleri: 1. Akdeniz'deki tarihncesi alanlarn durumlarnn gelitirilmesi 2. Genel kamuoyu ve ilgili devlet yetkililerinin tarihncesi alanlar konusunda bilgi paylam, ynetim planlarnn gelitirilmesi ve eitim programlarnn yrtlmesiyle, bilgi ve dzeylerinin arttrlmas Uygulama admlar Varsaymlar / n koullar

ktlar

Gstergeler

Bilgi kaynaklar

1. Bilgi paylam, koordinasyon ve takip

1.1 Proje yrtme kurulunun ayda bir toplanarak proje hedeflerini ve btesini gzden geirmesi ve proje geliimini deerlendirmesi 1.2. Proje ortaklar arasnda Internet zerinden bilgi aknn salanmas 1.3. Oluturulacak proje web sayfalaryla proje geliiminden proje ortaklar v eilgili kiilerin haberdar edilmesi. 1.4. Projenin sonunda ulusararas konferans dzenlenmesi

Projenin ulusal koruma kurullarnca desteklenmesi Akdeniz'de uzman ve akademik kurumlarn projeyi desteklemesi

Akademisyenler, karar vericiler ve uzmanlardzeyinde dzenlenecek toplantlara katlm ve ibirlii ana yelik Uluslararas konferansta elde edillecek veriler ve grler Yrtme kurulu raporlar ve deetim raporlar

Proje yrtme komitesinin etkinliklerin erevesini oluturacak projeyi zamannda balatmas gerekmektedir. Sava, doal afet, yetkililer tarafndan tarih ncesi alanlara giriin yasaklanmas gibi durumlar projenin geliimini olumsuz ynde etkiliyebilir.

2. Akdeniz'de drt pilot tarih ncesi alan iin ynetim planlar ( atalhyk, Paliambela, Carmel ve Kordin III)

2.1. Ynetim planlar iin bir ereve oluturulmas 2.2. Pilot alanlarda saha almas yrtlmesi 2.3. Ynetim planlarnn

Yetkililerden gelecek grler bilimsel toplantlarda elde edilecek veriler ve grler

hazrlanmas 2.4. Ynetim planlar zerine bilimsel toplant dzenlenmesi 3. Pilot alanlar iin yetkililer ve yre halk iin eitim materyalleri ve eitim programlar Eitim materyallerini etkin olarak kullanan 3.2. eitli okullarn says eitim Eitim materyalleri atolyesine retmesi (web katlan ve CD - Rom, program boyama kitab, tamamlayan bror...) yetkililerin says 3.3. Eitim Bilimsel programlarnn toplant pilot alanlarda katlmclarnn uygulanmas says ve Akdeniz 3.4. Eitim lkelerinin zerine bilimsel katlm toplant Proje web dzenlenmesi sayfalarnn ziyareti / kullanc says Eitim programarnn ulusal dzeyde uygulanmas, eitim materyallerinin okullarda kullanlmas Materyallerin web zerinden kurulacak linkler sayesinde gelitirilmesi 3.1. Eitim programlarnn gelitirilmesi Projenin web sayfalar ve ilgili raporlar Bilimsel toplant da elde edilecek veriler ve grler Saha almalarnn proje zaman planna sadk kalarak yrtlmesi gerekmektedir Ynetim planlar gelitirilirken karar vericiler ve yredeki ilgililer tarafndan danma toplantlar grlmektedir Ynetim planlarnn gelitirilmesinde tarih ncesi alanlardan sorumlu devlet kurumlarnn destei ngrlse de bu durum u aamada kesinlemi deildir Saha almalarnn proje zaman planna sadk kalarak yrtlmesi gerekmektedir

21. Yararl Olabilecek Web Adresleri 1. United Nations Development Programme: http://www.undp.org/ 2. Birlemi Milletler Trkiye: http://www.un.org.tr/ 3. European Union On-line: http://www.europa.eu.int/ 4. Avrupa Komisyonu Trkiye Temsilcilii: http://www.eureptr.org.tr/ 5. European Commission-EuropeAid Co-operation Office http://www.europa.eu.int/comm/europeaid/index_en.htm 6. Avrupa-Akdeniz Genlik Eylem Program: http://www.euromed.org.tr/ 7. Avrupa Konseyi: http://www.coe.int/ 8. Development Marketplace: http://www.developmentmarketplace.org

9. NGO Global Network: http://www.ngo.org/ 10. Action Without Borders: http://www.idealist.org/ 11. Oneworldnet: http://www.oneworld.net/ 12. British Council: http://www.britishcouncil.org.tr/ 13. Canadian International Development Agency: http://www.acdi-cida.gc.ca/ 14. Global Development Network: http://www.gdnet.org/ 15. Swedish International Development Cooperation Agency: http://www.sida.org/

22. Kaynaka 1. Manual-Project Cycle Management-Integrated Approach and Logical Framework, Commission of the European Communities. 2. What Aid Agencies Want to See in a Project Proposal, WWF International. 3. Yerel Gndem 21 Planlama Rehberi, IULA-EMME. 4. Avrupa Birlii, Avrupa Komisyonu, EuropeAid Co-operation Office-Proje bavuru formlar. 5. Proje Dngs Ynetimi, Selen Akhuy-DHKD. 6. "Euromed Heritage II-Training, Education, Management and Prehistory in Mediterranean" projesi bavuru metni, University of Cambridge.