Jedna od najznačajnijih i najdugotrajnih država

starog vijeka
Veoma bogata istorija
Kolijevka latinske kulture
Apeninsko poluostrvo
Proteže se u pravcu sjeverozapad – jugoistok,
od Alpa do Sicilije
Na zapadu Ligursko i Tarentsko, na jugu
Jonsko, a na istoku Jadransko more
U sjevernom dijelu Padska nizija, na koju se
nadovezuju masivi Alpa
Plodne nizije : Lacij, Kampanja, Apulija
Morske obale slabo razuđene
Ostrva : Sicilija, Sardinija i Korzika
Veće rijeke : Po, Tibar i Arno
Na sjeveru je vlažnija i hladnija, a na jugu
blaža i suvlja
Dosta padavina i plodno tlo omogućuju
raznovrsnu floru i faunu
Uzgoj žitarica, vinove loze, maslina..
Poluostrvo bilo naseljeno još u paleolitu
Arheolozi pronašli ostatke iz III i II milenijuma
p.n.e.
U dolini rijeke Po živjela su razna indoevropsko
galska plemena
Gali – sjeverozapadni dio
Veneti – ilirsko pleme (osnovali Veneciju) –
sjeveroistočni dio
Etrurci – današnja Toskana, Umbrija i Lacij
Početkom I milenijuma p.n.e. Doseljavaju se
plemena Italika
Najpoznatija plemena su: Latini, Umbri, Osci,
Samnićani i sabelska plemena
Latini su naselili donji tok Tibra i niziju Lacij
Umbri su se naselili između gornjeg Tibra i
Jadranskog mora
Samnićani na jugozapadu Apeninskog
poluostrva
Osci u Kampanji (miješanjem sa Samnićanima
nastali su Kampanci)
U Laciju su bila i sabelska plemena : Sabinjani,
Ekvi, Volsci i Herinci
Siciliju i južnu Italiju naseljavaju Grci
Magna Graecia ( Velika Grčka ) – grčki
gradovi u južnoj Italiji i Siciliji
Etrurci
Tri teorije o porijeklu :
1.Da su došli iz Male Azije
2.Da su autothtoni
3.Da su došli iza Alpa
Živjeli su u gradskim opštinama, trgovali sa
Sicilijom i Kartagom.
Veći gradovi : Felsina (Bolonja), Aretino
(Areko), Perusia (Peruđa)
Na čelu su bili kraljevi
Stvorili su aristokratski poredak
Majka ima glavnu ulogu u porodici
Bavili su se zemljoradnjom, isušivali su
močvare
Razvoj zanatstva i trgovine
Gvožđe dovozili sa ostrva Elbe
Vrhunac moći u VI vijeku p.n.e.
Ratovali su sa Grcima i Keltima
Početkom IV vijeka p.n.e. vodeću ulogu
preuzimaju Rimljani
Pravili su sarkofage, statue, freske…
Nađeni su ostaci gradskih bedema, bronzano i
srebrno posuđe, nakit, kipovi, šarene vaze…
Na njihovu religiju dosta su uticali Grci
Poštovali su zagrobni život
Božanstva : Tinija, Uni i Minerva
Proricali sudbinu iz utrobe životinja, po udaru
groma..
Četiri perioda:
1.Period kraljeva (753 p.n.e. – 509. p.n.e.)
2.Period republike (509 p.n.e.– 27. p.n.e.)
3.Period principata (27. p.n.e. – 284. n.e.)
4.Period dominata (284. n.e. – 476 / 565. n.e.)
Traje od osnivanja grada Rima (753. p.n.e.) pa
do protjerivanja posljednjeg rimskog kralja,
Tarkvinija Oholog (509. p.n.e.)
Legenda o nastanku grada Rima (Romul i
Rem)
Grad podignut na sedam brežuljaka : Kapitol,
Palatin, Kvirinal, Celij, Aventin, Viminal i Eskvil
Karakteristično rodovsko uređenje
Tri plemena : Ticiji, Luceri i Ramni
Sedam kraljeva:
1.Romul (753. p.n.e. – 717. p.n.e.)
2.Numa Pompilije (716. p.n.e. – 674. p.n.e.)
3.Tul Hostilije (673. p.n.e. – 642. p.n.e.)
4.Anko Marcije (641. p.n.e. – 617. p.n.e.)
5.Lucije Tarkvinije Prisk (616. p.n.e. – 578.
p.n.e.)
6.Servije Tulije (578. p.n.e. – 534. p.n.e.)
7.Tarkvinije Oholi (534. p.n.e. – 509. p.n.e.)
Vojna demokratija
Državno uređenje :
1.Rex (kralj)
2.Senat
3.Comitia curiata - kurijatska (bratstvenička)
skupština
Patrijarhalno ropstvo
Zatvorena kućna privreda
Društveno uređenje:
Patriciji i plebejci
Patroni (bogati Rimljani) i klijenti (zavisni
sloj)
Ager publicum – zajednička zemlja
Sukobi patricija i plebejaca
Reforma Servija Tulija
Traje od protjerivanja posljednjeg kralja,
etrurskog porijekla, Tarkvinija Oholog (509.
p.n.e.) pa do stupanja na vlast Oktavijana
Avgusta (27. p.n.e.)
Res publica – javna stvar, opšte dobro
Širenje države (cjelokupna Italija, Sredozemlje)
Period osvajanja
Pretvaranje zatvorene kućne privrede u robno –
novčanu
Prelazak sa patrijarhalnog na klasično antičko
ropstvo
Državno uređenje :
1.Magistrature
2.Skupštine
3.Senat
Magistrature:
1.Dva konzula (consules)
2.Pretori (praetores)
3.Kvestori (quaestores)
4.Plebejski tribun (tribunus plebis)
5.Kurulski edili (aediles curules)
6.Cenzor (censor)
7.Diktator (dictator)
Više vrsta skupština:
1.Kurijatska skupština (comitia curiata)
2.Centurijatska skupština (comitia centuriata)
3.Tributska skupština
Jačanje uloge plebejaca
Senat – senatus consulta
Četiri velike grupe :
1.Rimljani
2.Latini
3.Peregrini (slobodno pokoreno stanovništvo)
4.Robovi
Rimski narod činili su:
1.Nobili – potomci stare rodovske aristokratije
2.Plebejci – gradska sirotinja ili proletarijat
3.Ekvestri – konjički stalež
4.Slobodni seljaci
Pojava masovnog ropstva
Sukobi patricija i plebejaca oko zemlje
Zakon XII tablica (lex duodecim tabularum)
– kompromis sukoba patricija i plebejaca (451.
p.n.e.)
Tokom V vijeka p.n.e. Rimljani ratuju sa
susjednim plemenima : galskim, volskim,
samnićanskim, etrurskim i sabelskim
Osvojena sjeverna i srednja Italija
Rat sa epirskim kraljem Pirom (280. p.n.e.) –
bitka kod Herakleje, poraz Rimljana
Pobjeda Pira u Apuliji (279. p.n.e.) – “još jedna
ovakva pobjeda i ostaću bez vojske “ (Pirova
pobjeda)
U bici kod Beneventa (275. p.n.e.) Pir poražen
Zbog prevlasti u Mediteranu, Rim dolazi u
sukob sa Kartaginom
Tri punska rata:
1.Prvi punski rat (264. p.n.e. – 242. p.n.e.)
2.Drugi punski rat (218. p.n.e. – 201. p.n.e.)
3.Treći punski rat (149. p.n.e. – 146. p.n.e.)
Trajao je od 264. p.n.e. do 242. p.n.e.
Nakon kartaginkog osvajanja grada Mejane na
Siciliji, Rim uzvraća udarac i vraća grad
Rim izgrađuje flotu od 120 brodova
Prva pomorska bitka kod Liparskih ostrva –
poraz Rimljana
Kod rta Eknoma (256. p.n.e.) konzul Regul
porazio Kartaginjane i iskrcao se u Africi
Kartagina nudi mir, ali se rat nastavlja
Kartagina unajmljuje grčke odrede – poraz
Rimljana koji se povlače
Borbe se nastavljaju na Siciliji
Nakon dvije bitke Hamilar Barka i konzul
Katur sklapaju mir
Sicilija proglašena za prvu rimsku provinciju
U Kartagini ustanci robova
Rimljani zauzimaju Sardiniju i Korziku, koje
postaju zapadno rimske provincije
Traje od 218. p.n.e. do 201. p.n.e.
Kartagina kreće u osvajanja Španije
Nakon smrti Hamilkara, za vođu izabran
njegov sin Hanibal
219. p.n.e. osvaja u Španiji grad Sagunt
Rim objavljuje rat
218. p.n.e. Hanibal kreće iz Španije sa 50 000
pješaka, 9000 konjanika, desetinama slonova
Poraz Rimljana od Hanibala u bici kod Ticina
Kelti dižu ustanak i prilaze Hanibalu
Poraz Rimljana u bici kod Trazimenskog jezera
Bitka kod Kane (216. p.n.e.) - Hanibal uz velike
gubitke poražava Rimljane
Hanibal 211. p.n.e. Kreće na Rim – “Hannibal
ante portas” (Hanibal je pred vratima)
U bici kod Metaure (207. p.ne.), Rimljani
pobjeđuju kartašku vojsku na čelu sa
Hanibalovim bratom Hazdurbalom, kojeg
ubijaju
Bitka kod Zame (202. p.n.e.) – uz pomoć nu
numidskog kralja, poraz Kartagine
Hanibal bježi u Aziju, gdje je i ubijen
Trajao je od 149. p.n.e. do 146. p.ne.
Brz oporavak Kartagine
Kartagina 149. p.n.e. započinje rat protiv
Numidije
Senat odlučuje da se napadne Kartagina
Trogodišnja opsada Kartagine
146. p.n.e. Kartagina razorena i pretvorena u
provinciju
Osvajanje istočnog sredozemlja
Sukob sa Ilirima:
- Prvi pohod (229. p.n.e.) protiv kraljice Teute –
Iliri plaćaju danak
- Drugi pohod (219. p.n.e.) – Iliri poraženi nakon
ustanka Demetrija sa Fara
- Nakon trećeg pohoda, Rim zagospodario
Jadranom
Makedonski ratovi:
1.I makedonski rat (215. p.n.e. – 205. p.n.e.) -
poraz Rima protiv makedonskog kralja Filipa V
2.II makedonski rat (200. p.n.e. – 197. p.n.e.) –
poraz Filipa V u bici kod Ksenoskefala
3.III makedonski rat (171. p.n.e. – 167. p.n.e.) –
poraz Filipovog sina Perseja u bici kod Pidne
Osnovna vojna jedinica je legija – 300
konjanika, 3000 teško i 1200 lako naoružanih
pješaka
Koristili su baliste, katapulte, ovnove,
pokretne kule..
Vrhovni komandanti su konzuli, pretori,
narodni tribuni
Vojnici od 17 do 46 godina
Naturalna privreda – glavne grane :
zemljoradnja, stočarstvo, zanatstvo i trgovina
Zemljoradnja – zbog ratova propadaju sitni
zemljišni posjedi, jer seljaci odlaze u rat, a po
povratku nailaze na zapuštenu zemlju.
Smatrana časnim zanimanjem
Zanatstvo – za lokalne potrebe; keramika,
maslinovo ulje, vino, bakarno posuđe
Trgovina – uvoz žita sa zapada; uvoz veći od
izvoza; trgovina vinom, tkaninama, nakitom;
trgovinom se bavio stalež vitezova
Propadanje seljaštva i bogaćenje nobila
Uzroci su u ratovima, jeftinom radu robova,
uvoz jeftinog žita – propast seljačkih posjeda
Izvori ropstva – ratovi, dužnici i robovi po
ropstvu
Centar robova – delos
Seoski i gradski robovi
Privatni i državni robovi
Ustanak robova na Siciliji (138. p.n.e.)
Pokret robova i sirotinje u Pergamu na čelu sa
Aristonikom – Pergam pod rimskom vlašću
(130. p.n.e.)
Ustanak robova u blizini Herakleje na čelu sa
Salvijem (oko 20 000 robova)
Ujedinjenje Salvija i Antiniona, bivšeg gusara
U bici kod Trikale (101. p.n.e.) ustanak ugušen
U gradu Kapui
74. p.n.e. 200 robova – gladijatora na čelu sa
Spartakom pobjeglo na brdo Vezuv
Rimljani ih opkoljavaju, ali im ovi uz pomoć
užadi prilaze za leđa i pobjeđuju ih
71. p.n.e. Marko Kras vodi vojsku i kod luke
Brindizi pobjeđuje Spartaka
Nakon toga 6000 robova razapeto na putu ka
Rimu
91. p.n.e. počinje ustanak Italika za svoja
građanska prava
Osnovali su svoju državu, izabrali senat,
narodnu skupštinu i dva konzula
Rimski senat protiv njih šalje vojsku na pod
komandom Marija i Sule
Ustanak ugušen 88. p.n.e.
Tiberije i Gaj Grah su bili iz nobilske
porodice
Povod njihovim reformama bilo je seljaštvo
Italije, koje je zapalo u krizu
Njive seljaka su prelazile u ruke nobila
Reforme braće Grah potresle robovlasništvo
Tiberije Grah 133. p.n.e. postao narodni tribun
Podnio narodnoj skupštini prijedlog da uživaoci
državne imovine mogu imati najviše 500 jugera
za starješinu porodice i još po 250 jugera za dva
najstarija sina
Ostatak zemlje da se podijeli na male parcele i
dodijeli siromašnim građanima u nasljedni zakup
Većina nobila bila protiv ovoga
Skuština usvojila zakon
Tiberije ubijen a zakon spriječen
Gaj Grah 132. p.n.e. postaje narodni tribun
Predložio zakon po kojem narod dobija žito od
države po nižoj cijeni
Osnovao niz kolonija za siromašne seljake u
Italiji
Pobuna nobila protiv Gaja
Gaj ubijen, a besplatna podjela zemlje
obustavljena
Rat s Jugurtom
Stvorena narbonska galija
Jugurta preuzima čitavu Afriku
Rim 111. p.n.e. objavljuje rat Jugurti
Neuspjeh Rimljana zbog potkupljenosti vojske
Na rijeci Mutulu pobjeda Rimljana (109. p.n.e.)
na čelu sa Metelom, koji zavodi disciplinu
Metela mijenja Gaj Marije, izabran za konzula
108. p.n.e.
Jugurta uhvaćen i ubijen 104. p.n.e.
Marijeva vojna reforma:
- Ponovo izabran za konzula 104. p.n.e.
- U vojsku počeo primati proletere
- Vojni rok produžio na 16 godina
- Legija, 5000 – 6000 vojnika dijeli se na 10
kohorti (500 – 600 ljudi), sastoji se od 2
manipule, a u svakoj manipuli su bile po 2
centurije (glavne taktičke jedinice)
Rat s Mitridatom VI Uzurpatorom (120
p.n.e. – 63. p.n.e.), kraljem države Pont
Lucije Kornelije Sula upravljao Kilikijom i
vratio samostalnost Kapadokiji
Mitridat osvaja Bitiniju (89. p.n.e. – 84. p.n.e.)
Pobjeda Sule u bitkama kod Heroneje i
Orhomena
Mir zaključen 85. p.n.e. u Dardanu
Ustanak protiv Mitridata – Mitridat ubijen,
njegov sin Frank priznao rimsku vlast
Sulina diktatura
- Za vrijeme Sulinog sukoba sa Mitridatom,
Marijeve pristalice uzimaju vlast u Rimu
- Sula se vraća, pobjeđuje Marijevce i vlada Rimom
- 82. p.n.e. zaveo diktaturu
- Uveo proskripcije – spisak protivnika koje je
svako mogao ubiti
- Senat ga proglašava za doživotnog diktatora
- Sulini zakoni – kornelijevci
- Sula umire 78. p.n.e.
Težnja ka diktaturi i Katalinina zavjera 65. p.n.e.
uz pomoć Cezara i Marka Krasa
Zavjeru otkrio konzul Ciceron
Poraz Katiline kod Pistorije (62. p.n.e.)
Sklopljen PRVI TRIJUMVIRAT (60. p.n.e.) –
Pompej, Kras i Cezar
Cezar pokorava Gale
Kras odlazi na istok i gine u ratu sa Partijom
Borba između Pompeja i Cezara
Senat 49. p.n.e. pozvao Cezara da raspusti vojsku
Cezar prelazi rijeku Rubikon (“alea iacta est” –
kocka je bačena) i zauzma Rim
Pompej bježi na Balkan
U bici kod Farsale (48. p.n.e.) Cezar porazio
Pompeja, koji bježi u Egipat, gdje je ubijen
Cezar u egiptu pomaže Kleopatri da dođe na
vlast
Rat protiv Mitridatovog sina Franka – pobjeda
Cezara (“veni vidi vici” – dođoh, vidjeh, pobjedih)
Cezar proglašen za doživotnog diktatora,
narodnog tribuna, konzula i cenzora
Drugi konzul Marko Antonije nudi Cezaru
kraljevsku krunu, što Cezar odbija
Zavjera 60 senatora protiv Cezara
Cezar ubijen na dan Martovske ide (44. p.n.e.)
od strane zavjerenika
DRUGI TRIJUMVIRAT (43. p.n.e.) – Marko
Antonije, Lepid i Oktavijan
Ubijen Ciceron
Oktavijan porazio Seksta Pompeja, sina Gneja
Pompeja
Marko Antonije odlazi u egipat
Oktavijanova vojska porazila Antonija (32.
p.n.e.) kod rta Akcijuma u Grčkoj
Antonije i Kleopatra zajedno umiru od ujeda
zmija
Oktavijan porazava i Lepida i uzima vlast u
svoje ruke
On konačno dolazi na vlast 27. p.n.e. a senat
mu daje titulu avgusta
Traje od stupanja na vlast Oktavijana Avgusta (27.
p.n.e.) pa do stupanja na vlast Dioklecijana (284.
p.n.e.)
Period dekadencije i krize
Teritorijalno širenje dostiže vrhunac – osvojene su :
dio današnje Velike Britanije, Međurječje, Jermenija,
Rumunija i učvršćena je vlast na Balkanu
Raste broj stanovnika
Pax Romana – rimski mir
Zlatno doba rimske pravne nauke
Pojava hrišćanstva
Prikrivena monarhija
Dijarhija (dvovlašće) :
1.Princeps (prvi senator)
2.Skupštine, senat i izborne magistrature
Dvovlašće i u državim finansijama:
1.Aerarium – blagajna kojom rukovodi senat
2.Fiscus –pripada vladaru iz kojeg plaća vojsku i
činovnike
Podijeljene su i provincije
Trajao dva vijeka
Procvat gradova i privrede
Rim postaje milionski grad
Izgrađen Colosseum i Circus Maximus
Širenje rimskog jezika i kulture
Kolonizacija zbog prenaseljenosti
Nobili - senatorski stalež sa imovinskim
cenzom od milion sestercija
Ekvestri – sa imovinskim cenzom od 400 000
sestercija, njima se pridružuje jedan broj
oslobođenika
Činovništvo – trajno postavljeno i plaćeno od
vladara
Gradska sirotinja
Seljaštvo
Robovi
Oktavijan umire 14. n.e.
Tiberije (14 – 37) – uzeo titulu cara i avgusta
Uveo zakon o uvredi visočanstva
Gaj Cezar Kaligula (37 – 41) – u sukobu sa
senatom, da bi ponizio senatore, uveo je konja
Cincinata u salu za sjednice
Narod ga je zbog samovolje ubio 41. godine
Klaudije (41 – 54) – osnovao provinciju
Britaniju
Neron (54 – 69) – surovi rasipničar
Zapalio je Rim 64. godine
Naredio da se pogube njegova majka, žena,
brat i učitelj Seneka
Senat ga je proglasio za neprijatelja države
Izvršio je samoubistvo, rekavši : “kakav
umjetnik umire sa mnom”
Nakon Neronove smrti španske trupe za cara
proglasile legata Sulpicija Galbu
Legije u Germaniji za cara proglasile Aula Vitelija
Vespazijan (69 – 79) – dobro vodio državne
finansije
Uveo porez na klozete
Nasljeđuje ga sin Tit (79 – 81), koji je izgradio
koloseumu isto vrijeme Vezuv zatrpao tri grada:
Pompeju, Herkulanum i Stabiju
Domicijan (81 – 96) – Titov brat, ubijen 96. godine
Ustanak jevreja – pobuna počela u Cezareji, a
zatim u Jerusalimu koji je osvojen tek 70. godine
Prvi car iz dinastije Antonina bio je Nerva (96 – 98),
a naslijedio ga je Marko Ulpije Trajan (98 – 117)
On pokorava Dačane (101 – 105)
Gradi utvrđenja – Limese
Osvaja Jermeniju i Mesopotamiju
Hadrijan (117 – 138) – izgradio Jedrene
Marko Aurelije (161 – 180) – vodio rat sa
Germanima i Parćanima
Njegov nasljednik Komod – posljednji car Antonina
Nakon ubistva Komoda na vlast dolazi Pentinaks
(192 – 193), koji vlada samo tri mjeseca
Nakon Pentinaksove smrti na vlast dolazi Lucije
Septimije Sever (193 – 195 )
Marko Aurelije Karakala postaje car (211) –
odobrava zakon Constitutio Antoniana, kojim
gotovo svi slobodni ljudi u Rimu dobijaju rimsko
građanstvo
Nakon ubistva Karakale (217) na vlast dolazi Marko
Opelije Makrin – prvi car iz reda vitezova
Ubistvo Makrina 218. godine – na vlast dolazi
Marko Aurelije Antonin, poznatiji kao Elagabal
Elagabal ubijen 222. godine – na vlast dolazi
Aleksandar Sever
Aleksandar Sever ubijen 235. godine
249. godine na prijestolje dolazi Trajan
Decije – prvi rimski car ilirskog porijekla
Vladavina vojničkih careva, od ubistva
Severa do Dioklecijana (235 – 284) - smijenilo
se oko pedeset careva.
Dolaskom Dioklecijana na vlast (284) počinje
posljednji period rimske istorije - dominat
Traje od dolaska Dioklecijana na vlast (284) pa
do propasti Zapadnog rimskog carstva (476),
odnosno do Justinijanove smrti (565)
Tri perioda dominata:
1.Od Dioklecijana do konačne podjele Carstva na
Istočno i Zapadno (284 – 395)
2.Od podjele Carstva do konačnog pada
Zapadnog Carstva (395 – 476)
3.Od pada Zapadnog Carstva do Justinijanove
smrti
(476 – 565)
Apsolutna monarhija
Deifikacija vladara – vladar je gospodar i bog
(dominus et deus)
Period dekadencije i velike krize carstva
Smanjuje se broj stanovnika
Smanjenje obima trgovine – razlog tome je
zatvaranje provincija i latifundija u privredno
samodovoljne cjeline
Hrišćanstvo postaje zvanična religija 313.
godine
Dioklecijan je uveo novi oblik vladavine ,
TETRARHIJU (četvorovlada) – dva avgusta i dva
cezara
Carstvo podijeljeno na prefekture na čelu sa
prefektom
Prefekture podijeljene na dijeceze na čelu sa
vikarima
Dijeceze podijeljene na provincije kojima upravljaju
rektori
Vladaru pomaže aparat na čelu sa prefektom
pretorijanske garde (praefectus praetorio)
Postoji i Sacrum consistorium – “Sveti savjet”
U gradovima postoji gradsko vijeće,
sastavljeno od dekuriona, na čelu sa gradskim
prefektom
Vojska je podijeljena na graničare (limitanei)
Uveden porez capitatio – iugatio – glavarina
i zemljarina
Izdaje zlatni kovani novac Aureus
Konstantin dolazi na vlast 306. godine
Osnovao je Konstantinopolj (Carigrad)
Dopunio je državni aparat, povećao broj činovnika
Prefekture su se dijelile na 13 dijeceza
Broj provincija se popeo na 116
Odvojio je vojnu od civilne uprave
Upravna vlast povjerena je upravnicima (comes)
Vojna vlast povjerena vojvodama (dux, duces)
Vojska se i dalje dijelila na graničare i trupe po
garnizonima
Hrišćanstvo postaje ravnopravna religija
Milanskim ediktom cara Konstantina (313)
Teodosijevim ediktom (380) hrišćanstvo
postaje jedina dozvoljena religija
Progon jeretika
Opadanje moći rimskog carstva
Najmnička vojska
Nakon Teodosijeve smrti (395) na vlast dolazi Honorije
Pomogao mu vojskovođa Stilihon
Stilihon bio zadužen da održava jedinstvo sa Istočnim
carstvom, koje je bilo povjereno Arkadiju
Varvarske invazije početkom V vijeka
Bitka kod Valensije (402) – pobjeda Stilihona nad
viziogotskim vođom Alarihom
Napad Ostrogota Ragaza (406)
Velika invazija Gala (407)
Stilihon želio obnoviti carstvo
Pada kao žrtva političke i vojne zavjere (408)
Vandali upadaju u Carstvo i pustoše mnoge
gradove
Oko 420. godine osnivaju svoju državu u Sjevernoj
Africi
Rimski vojskovođa Aecije vodi oslobodilački rat
protiv Vizigota (436)
Bitka na Katalunskim poljima (451) – pobjeda Aecija
nad Hunima
Romul Augustul postaje “posljednji rimski car” (475)
476. godine germanski zapovjednik Odoakar
skida sa vlasti mladog Romula Augustula i
proglašava se kraljem Italije
Ovaj događaj se smatra konačnim padom
Zapadnog Rimskog Carstva
Istočno Carstvo kroz Vizantiju nastavlja da živi
sve do pada Carigrada 1453. godine
Mitovi i legende uglavnom preuzeti od Grka i
Etruraca
Glavni bogovi su Jupiter, Neptun i Pluton
Bogovi:
- Saturn (pandan grčkom Hronosu) – otac bogova
(Jupiter, Neptun, Pluton, Cerera, Junona i Vesta) i bog
vremena
- Jupiter (pandan grčkom Zevsu) – kralj bogova, bog
neba i gromovnik
- Neptun (pandan grčkom Posejdonu) – bog mora
- Pluton (pandan grčkom Hadu) – bog smrt i
podzemlja
- Venera (pandan grčkoj Afroditi) – boginja
ljubavi i plodnosti
- Minerva (pandan grčkoj Ateni) – boginja rata
i mudrosti
- Vulkan (pandan grčkom Hefestu) – bog
vatre, vulkana i kovača
- Mars (pandan grčkom Aresu) – bog rata, otac
Romula i Rema
- Ceres (pandan grčkoj Demetri) – boginja
žitarica i zemljoradnje
- Merkur (pandan grčkom Hermesu) – bog
trgovine i putovanja, glasnik bogova
- Vesta (pandan grčkoj Hestiji) – boginja doma
- Bacchus (pandan grčkom Dionisu) – bog vina,
hrane i užitaka
- Apollo (pandan grčkom Apolonu) – bog sunca,
svjetlosti i umjetnosti
- Diana (pandan grčkoj Artemidi) – boginja
prirode, lova i mjeseca
- Junona (pandan grčkoj Heri) – boginja braka i
kraljica bogova
Izvorna božanstva:
- Janus – bog vremena (nekad vrhovni bog)
- Fortuna – boginja sreće
- Flora – boginja cvijeća i prirode
- Pomona – boginja berbe, plodova i obilja
- Belona – boginja bitke i krvoprolića
- Roma – boginja Rimskog Carstva
- Kvija – boginja mira, spokoja i odmora
- Silvan – bog šuma
- Liber i Libera – božanstva zemljoradnje i
vinogradarstva
- Kvirin – bog moći ivlasti (reinkarnacija Romula)
- Lari – božanstva doma i okućnice
- Penati – božanstva porodice, radosti i blagostanja
- Fides – boginja zadane riječi i zakletve
- Honos – bog časti i slave
- Justicija – boginja pravde
Trojstvo zaštitnica djece:
- Karmenta – određuje im sudbinu
- Eduka – uči ih jesti i govoriti
- Potina – uči ih piti i hodati
Preuzeta božanstva:
- Mitras – bog rata i pobjede iz Perzije
- Kibela – velika majka iz Frigije
- Izida – boginja civilizacije iz Egipta
- Epona – boginja konja iz Galije
Etrurska istoriografija
Kartaginska istoriografija
Grčka istoriografija:
- Aristotel piše o galskom osvajanju Rima 390.
p.n.e.
- Timej iz Tauromene piše od istoriji grčkih kolonija
- Polibijeva Istorija svijeta u 40 knjiga obuhvata
grčku, rimsku i svjetsku istoriju
- Diodor sa Sicilije je pisac opšte istorije
- Dionisije iz Halikarnasa piše o rimskoj istoriji do
Prvog Punskog rata
Rimska istoriografija:
Stariji i mlađi analisti
Stariji analisti: Gnej Nevije, Kvint Enije, Kvint
Fabije Piktor, Lucije Cincinije Aliment, Lucije
Postumije Albin, Marko Porcije Katon Stariji,
Polibije..
Mlađi analisti: Ciceron, Cezar, Salustije Krisp,
Terencije Varon, Kornelije Nepot, Kvin Klaudije
Kvadrigarije, Gaj Licinije Macer, Valerije Atija,
Tuberon, Tit Livije, Nikola iz Damaska, Pompej
Trog, Strabon..
N. A. Maškin, Istorija starog Rima
prof. dr Obrad Stanojević, Rimsko pravo
Marija Šegan, Izvori za stari Rim
Marija Šegan, Rim u doba kraljeva
Jane Penrose, Rome and her enemies
Michael Whitby, Rome at war AD 293 - 696
http://sh.wikipedia.org/wiki/Pad_Rimskog_carstva
http://hr.wikipedia.org/wiki/Kronologija_starog_Rima
http://hr.wikipedia.org/wiki/Rimska_mitologija
http://hr.wikipedia.org/wiki/Dioklecijan