TCDŞ ve

Cinsel Sağlık Üreme

Sağlığı
Dr. Selen Örs Reyhanioğlu
UNFPA İnsani Yardım Program Koordinatörü
17.06.2021
UNFPA
UNFPA- Birleşmiş Milletler
Cinsel sağlık üreme sağlığı ve hakları
kuruluşu…
 Kadınlara ve kız çocuklara
Karşılanmamış aile yönelik her türlü zararlı
planlaması ihtiyacının uygulamanın
sonlandırılması sonlandırılması

Anne ölümlerinin
sonlandırılması

UNFPA olarak, bu üç dönüştürücü hedefi gerçekleştirerek; herkes için

cinsel sağlık ve üreme sağlığına ve haklarına evrensel erişimi
sağlamak için çalışıyoruz
Sağlık, sadece hastalığın ya da sakatlığın
olmayışı değil; fiziksel, ruhsal ve sosyal
olarak tam bir iyilik halidir. (DSÖ)

Üreme sağlığı (ÜS), cinsellik ve üremeye ilişkin

olarak tam bir iyilik hali olarak tanımlanmaktadır.
ÜS, “bireylerin, tatmin edici ve güvenli bir cinsel
yaşama sahip olabilmelerini ve çocuk sahibi
olma ya da olmama konusunda ya da bunun
zamanı ve sıklığı konusunda özgürce karar
verebilmelerini gerektirmektedir”. (ICPD, 1994)

CSÜS, üreme sistemini
ilgilendiren tüm konularda,
fiziksel, ruhsal ve sosyal
olarak tam bir iyilik halidir.
ÜS, cinsel sağlığı da içinde barındırmaktadır.
“Cinsel sağlık üreme sağlığı (CSÜS)” kavramı,
üreme statüsünden bağımsız olarak, bireylerin
güvenli ve tatmin edici bir cinsel yaşam ve
uygun sağlık hizmetlerine erişim hakkı
olduğunu vurgulamak için birlikte
kullanılmaktadır.
Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddet (TCDŞ)

• Tüm dünyada her üç kadından biri yaşamı boyunca fiziksel ya

da cinsel şiddete maruz kalıyor.
• TCDŞ, bireylerin sağlığını, insan onurunu, güvenliğini ve
bedenleri üzerinde söz sahibi olmalarını etkiliyor.
• CSÜS iyilik halinin bozulmasına yol açıyor - halk sağlığı
sorunu
CSÜS Üzerindeki Sonuçları

• İstenmeyen gebelikler
• Çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikler
• Güvensiz ortamda ve sağlıksız koşullarda gerçekleşen düşükler
• Genital yaralanmalar, travmatik fistül
• HIV de dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE)
• Psikolojik sorunlar
• Ölüm
Fiziksel ya da cinsel şiddete maruz kalan
kadınların,
• bebeklerinin düşük doğum ağırlıklı olma riski
%16 daha fazla (DSÖ)
• İsteyerek veya kendiliğinden düşük yapma
riskleri iki kat daha fazla (DSÖ)
• Bazı bölgelerde HIV ile enfekte olma riskleri
%50 daha fazla (UNAIDS)
 Neden tecavüze odaklanıyoruz?

Cinsel Şiddet ve • Yaşamı tehdit ediyor.

• Her düzeyde ciddi, olumsuz sonuçları bulunmakta.
Tecavüz • Tecavüze karşı etkili bir yaklaşım şiddetin devam
etmesini engelleyebilir.
• Tecavüze maruz kalanlara tıbbi desteğin sağlanması
acil durumdur ve öncelikli müdahaleyi gerektirir.
İnsani yardım durumlarında Üreme Sağlığında Asgari
İlk Hizmet Paketi’nin (MISP) bir parçasıdır.
CSÜS için Asgari İlk Hizmet
Paketi (MISP):

Amaç 2: Cinsel şiddetin

önlenmesi ve cinsel şiddete
maruz kalanların ihtiyaçlarının
karşılanması
Erkekler de Cinsel Şiddete
Maruz Kalabilir mi?
• Toplumsal cinsiyete bağlı eşitsizlikler ve kırılganlıklar,
cinsiyet kimliği ve cinsel yönelimine bakılmaksızın
Çatışmaya bağlı cinsel şiddet:
HERKESİ; TCDŞ açısından risk altında bırakabilir.
Çatışmalarla doğrudan veya dolaylı olarak
bağlantılı olup, kadınlara, erkeklere, oğlan
• Tecavüz, özellikle savaş ve çatışmalarda bir silah olarak çocuklara ve kız çocuklara yönelik işlenen
tecavüz, cinsel kölelik, zorla gebelik, zorla
kullanılmaktadır. kısırlaştırma, evliliğe zorlama ve benzer
içerikteki her tür cinsel şiddeti içine alır.

• Her ne kadar TCDŞ en fazla kadınları ve kız çocukları

etkiliyor olsa da, erkekler ve oğlan çocuklar da cinsel
şiddet ve istismara maruz kalabilmektedir.
Çalışmalarımızda bu grubun da özel ihtiyaçlarını
düşünmemiz gerekir.
Kilit Mülteci Gruplar ve
Cinsel Şiddet
● Cinsiyet kimliği, cinsel yönelim, seks işçiliği
ve HIV statüsü temelinde cinsel şiddet riski
● Cinsel şiddetin çoğunlukla başka şiddet
türleri ile birlikte ortaya çıkması
● Özelleşmiş hizmet ihtiyacı
● Tecavüz sonrası PSS desteği
 Tecavüzün Klinik Yönetimi: 8 Basamaklı Yaklaşım

1. basamak: Dinleme, ihtiyacı belirleme, doğrulama

2. basamak: Aydınlatılmış onam ve mağdurun hazırlanması
3. basamak: Anamnez
4. basamak: Fizik ve genital muayene
5. basamak: Tedavi
6. basamak: Güvenliğin sağlanması ve ek destek için
yönlendirme
7. basamak: Ruh sağlığının değerlendirilmesi ve psikososyal
destek
8. basamak: İzleme ve takip

https://www.who.int/reproductivehealth/publicatio World Health Organization (WHO), United Nations Population Fund (UNFPA), United Nations High
ns/rape-survivors-humanitarian-settings/en/ Commissioner for Refugees (UNHCR). Clinical management of rape and intimate partner violence
survivors: developing protocols for use in humanitarian settings. Geneva: WHO; 2019. Licence:
CC BY-NC-SA 3.0 IGO
Cinsel Saldırı Sonrası Tıbbi Bakım için Özet
Protokol
1. Yaşamsal ve ciddi yaralanması olanları acil tıbbi bakıma
yönlendirin.

2. Tecavüzün üzerinden en fazla 5 gün geçmişse:

a. İlk desteği verin: Dinleyin, İhtiyacı belirleyin, Doğrulayın

b. Tıbbi özgeçmişi alın, muayenesini yapın, duygu durumunu
kontrol edin.
c. Fiziksel yaralanmaları tedavi edin
d.HIV’in önlenmesi için temas sonrası (ilk 72 saatte) profilaksi
(PEP) önerin
e.Acil gebeliği önleyici yöntem önerin
f. CYBE profilaksisi / tedavisi önerin + HepB
g. İlk desteğe devam edin: Güvenliği sağlayın ve destek ayarlayın
h. Kendine bakımı ve psikolojik desteği konuşun ve takip edin
PEP (Post-Exposure Prophylaxis), HIV’e
maruz kalmış bireyde, HIV
enfeksiyonunun yayılarak gelişmesini
önlemek için kullanılmaktadır.
Temas Sonrası
Eğer olay <72 saat ise
HİV Profilaksisi
Eğer bulaşma riski mevcut ise...
28 gün boyunca tedavi (PEP)
Gönüllü Danışmanlık ve Test (GDT) 3
ay sonra
CYBE Profilaksisi / Tedavisi
CYBE’ler için varsayıma dayalı tedavi

• Yaygın görülen CYBE’ler için tedavi uygulayın

(klamidya, sifiliz, gonore, trikomonas)
• Hepatit B aşıları, eğer endike ise
• Tedaviden önce teste gerek yok
Gebeliği Önleme

• 5 gün içinde başlayın

• Öncesinde test şart değil; istenirse
yapılabilir
• Hap ya da RİA
Kuruluşlar Arası Acil Üreme
Sağlığı Kiti 3
• PEP
• CYBE’den korunma için antibiyotik
• Acil gebeliği önleyici haplar
• Gebelik testi
Sağlık hizmeti sunumunda
ayrımcılık yok

• 7/24 hizmet sağlanmalı

• Çocuklar, gençler, kadınlar ve erkeklere, özel ihtiyaçları da

dikkate alınarak erişim sağlanmalı

gizlilik

• Özel bir danışmanlık alanı olmalı

güvenlik
• Güvenli, kilitli dosya dolabı olmalı

• Başvuran bekletilmemeli
SAYGI: Sürekli olarak maruz kalanın haklarına, ihtiyaçlarına, seçimlerine,
isteklerine ve onuruna saygı gösterin
 • Adli makamlara
Zorunlu • Kolluk Kuvvetlerine

Bildirim • Cinsel istismar olgusu çocuk ise bildirimi alan kolluk

kuvvetleri, çocukla herhangi bir görüşme yapmadan, ilgili
savcının talimatı ile olguyu ÇİM’e iletmekle yükümlüdür.
 21

İlk 72 saat çok önemli!

PEP ve klinik yaklaşım açısından sağlık kuruluşları ile

işbirliği

Mülteci Destek Hattı: 0850 888 0539

21
www.unfpa.org