Professional Documents
Culture Documents
Psychologia+rà ŠNic+indywidualnych Sylabus Ist JSM
Psychologia+rà ŠNic+indywidualnych Sylabus Ist JSM
Rok studiów 2
Semestr zimowy/letni
ćwiczenia 24 18
uczestnictwo w egzaminie 2 2
Kod kierunkowego
Przedmiotowe efekty uczenia się
efektu uczenia się
PS1_W14 − Student w stopniu zaawansowanym zna fundamentalne pojęcia stosowane do opisu różnic
indywidualnych oraz klasyczne i współczesne koncepcje wyjaśniające różnice w
podstawowych sferach funkcjonowania (w szczególności takich jak inteligencja i
zdolności, temperament, osobowość, style poznawcze, twórczość).
− Student posiada wiedzę o związkach łączących psychologię różnic indywidualnych z
innymi subdyscyplinami psychologii.
− Student w stopniu zaawansowanym zna wybrane metody do pomiaru różnic
indywidualnych oraz zasady i ograniczenia związane z tym pomiarem.
PS1_U1 − Student potrafi wykorzystać zaawansowaną wiedzę dotyczącą znaczenia zdolności, cech
PS1_U2 temperamentu i stylów do obserwacji, interpretacji i oceny zachowań człowieka.
− Student potrafi wykorzystać zaawansowaną wiedzę dotyczącą adaptacyjnego znaczenia
różnic indywidualnych do analizy i oceny zachowań człowieka, formułować propozycje
zmian sytuacji lub zachowania.
− Student potrafi wybrać odpowiednie metody diagnozy różnic indywidualnych.
Wykład
Treści programowe
(kolejność omawiania tematów ustala osoba Literatura obowiązkowa
prowadząca wykład)
Paradygmat psychologii różnic
indywidualnych ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia-determinanty-
▪ Rodzaje różnic indywidualnych (różnice zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
interindywidualne i intraindywidualne). o R2: Różnice indywidualne i pojęcia służące do ich opisu (s.28-
▪ Pojęcia służące do opisu różnic 46);
indywidualnych. o R3. Determinanty różnic indywidualnych (s.47-60).
▪ Geneza różnic indywidualnych.
▪ Współczynnik odziedziczalności.
Ćwiczenia
Treści programowe Literatura obowiązkowa
(kolejność omawiania tematów ustala
osoba prowadząca ćwiczenia)
Wprowadzenie do tematyki różnic ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
indywidualnych: zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
▪ determinanty różnic o R2. Różnice indywidualne i pojęcia służące do ich opisu.
indywidualnych o R3. Determinanty różnic indywidualnych.
▪ pojęcie cechy, typu, wymiaru-
przykłady
Cechy temperamentu i osobowości ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ definicje temperamentu zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
▪ PEN Eysencka, pomiar cech ○ R9.1. Definicje temperamentu
kwestionariuszem EPQ-R(S) ○ R9.2. Teoria PEN – koncepcja trzech superczynników w ujęciu
▪ Teoria poszukiwania doznań Eysencka
Zuckermana, pomiar cech ○ R12.2. Teoria poszukiwania doznań
kwestionariuszem SSS-V ○ R12.5. Regulacyjna teoria temperamentu
▪ Regulacyjna teoria temperamentu ○ R13. Funkcjonalne znaczenie temperamentu i jego mechanizmów
(RTT) Strelaua, pomiar cech biologicznych u osób dorosłych
kwestionariuszem FCZ-KT(R) ○ R15.1. Od temperamentu do osobowości
▪ funkcjonalne znaczenie ○ R15.2. Stałość i zmienność cech temperamentu i osobowości
temperamentu, m.in. temperament ○ R18 Style radzenia sobie ze stresem
a stres (pomiar stylów radzenia ⎼ Cyniak-Cieciura, M., Zawadzki, B., Strelau, J. (2016). Formalna
sobie ze stresem wg Endlera i Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu: Wersja
Parkera kwestionariuszem CISS) Zrewidowana. Pracownia Testów Psychologicznych PTP. [do skorzystania
▪ związki temperamentu z w bibliotece]
osobowością ⎼ Eysenck, H.J., Eysenck, S.B.G. (2011). Podręcznik do Skal Osobowości
Eysencka. Eysenck Personality Scales (EPS Adult). (EPS dla Dorosłych).
Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego. [do skorzystania w bibliotece]
⎼ Jaworowska, A. (2011). Kwestionariusze Osobowości Eysencka. EPQ-R.
EPQ-R w wersji skróconej. Polskie normalizacje. Pracownia Testów
Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
⎼ Strelau, J., Jaworowska, A., Wrześniewski, K., Szczepaniak, P. (2005).
Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS : podręcznik.
Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego.
⎼ Zuckerman, M. (1994). Behavioral Expressions and Biosocial Bases of
Sensation Seeking (chapter 2: Test development). Cambridge University
Press.
Inteligencja i zdolności ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ czym jest inteligencja? zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”. Fragmenty: R. 4
▪ wybrane teorie inteligencji (m.in. podrozdział 4.1 str. 73-76 (definicje inteligencji), 4.2 str. 76-96 (fragmenty
dwuczynnikowa teoria zdolności dotyczące teorii wskazanych w pierwszej kolumnie)
Spearmana, inteligencja płynna i ⎼ Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza – struktura – funkcje. GWP.
skrystalizowana wg Cattella) Fragmenty: R. 1 str. 15- 26 (pojęcie inteligencji) i R. 2 str. 27-44 (struktura
▪ pomiar inteligencji i jego inteligencji)
ograniczenia ⎼ Zajenkowski, M. (2021). Inteligencja: ogólna zdolność o praktycznym
▪ funkcjonalne znaczenie znaczeniu dla szkoły, pracy, zdrowia i długości życia. W: M. Zajenkowski
inteligencji (red.), Inteligencja w codziennym życiu (s. 13–31). Wydawnictwo Liberi.
▪ pomiar inteligencji płynnej Testem ⎼ Jaworowska, A., Szustrowa, T. (2000). Testy Matryc Ravena w Wersji
Matryc Ravena Standard. Formy: Klasyczna, Równoległa, Plus. Pracownia Testów
Psychologicznych.
Inteligencja emocjonalna ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ Wybrane teorie inteligencji zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”. Fragmenty: R. 19
emocjonalnej (m.in. model podrozdział 19.1 i 19.2 str. 508-517 (teorie inteligencji emocjonalnej)
Mayera, Saloveya i Caruso) ⎼ Leniarska, M., Zajenkowski, M. (2021). Inteligencja a funkcjonowanie w
▪ Inteligencja emocjonalna - bliskich związkach. W: M. Zajenkowski (red.), Inteligencja w codziennym
zdolności czy cechy osobowości? życiu (s. 275–291). Wydawnictwo Liberi Libri.
▪ Diagnoza inteligencji ⎼ Jaworowska, A., Matczak, A. (2008). Kwestionariusz Inteligencji
emocjonalnej – pomiar Emocjonalnej INTE. Podręcznik. Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
kwestionariuszem INTE oraz ⎼ Śmieja, M., Orzechowski, J., Beouvale, A. (2007). TIE – Test Inteligencji
prezentacja Testu Inteligencji Emocjonalnej. Studia Psychologiczne, 45(1), 19-31.
Emocjonalnej
Rok studiów 2
Semestr zimowy/letni
ćwiczenia 24 18
uczestnictwo w egzaminie 2 2
Kod kierunkowego
Przedmiotowe efekty uczenia się
efektu uczenia się
PSJ_W14 − Student w stopniu zaawansowanym zna fundamentalne pojęcia stosowane do opisu różnic
indywidualnych oraz klasyczne i współczesne koncepcje wyjaśniające różnice w
podstawowych sferach funkcjonowania (w szczególności takich jak inteligencja i
zdolności, temperament, osobowość, style poznawcze, twórczość).
− Student posiada wiedzę o związkach łączących psychologię różnic indywidualnych z
innymi subdyscyplinami psychologii.
− Student w stopniu zaawansowanym zna wybrane metody do pomiaru różnic
indywidualnych oraz zasady i ograniczenia związane z tym pomiarem.
PSJ_U03 − Student potrafi wykorzystać zaawansowaną wiedzę dotyczącą znaczenia zdolności, cech
PSJ_U09 temperamentu i stylów do obserwacji, interpretacji i oceny zachowań człowieka.
− Student potrafi wykorzystać zaawansowaną wiedzę dotyczącą adaptacyjnego znaczenia
różnic indywidualnych do analizy i oceny zachowań człowieka, formułować propozycje
zmian sytuacji lub zachowania.
− Student potrafi wybrać odpowiednie metody diagnozy różnic indywidualnych.
Wykład
Treści programowe
(kolejność omawiania tematów ustala osoba Literatura obowiązkowa
prowadząca wykład)
Paradygmat psychologii różnic indywidualnych
▪ Rodzaje różnic indywidualnych (różnice ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia-determinanty-
interindywidualne i intraindywidualne). zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
▪ Pojęcia służące do opisu różnic o R2: Różnice indywidualne i pojęcia służące do ich opisu
indywidualnych. (s.28-46);
▪ Geneza różnic indywidualnych. o R3. Determinanty różnic indywidualnych (s.47-60).
▪ Współczynnik odziedziczalności.
Cechy temperamentu i osobowości
⎼ Bojanowska, A., Zalewska, A. M. (2017). Happy temperament?
− Temperament z perspektywy historycznej:
Four types of stimulation control linked to four types of well-being.
początek badań empirycznych nad Journal of Happiness Studies, 18(5), 1403-1423. DOI
temperamentem, Konstytucjonalna 10.1007/s10902-016-9777-2
koncepcja temperamentu Kretschmera jako
⎼ Bojanowska, A., Zalewska, A. M. (2018). Temperamental
przykład obciążonej błędami
predictors of subjective well-being from early adolescence to mid-
metodologicznymi teorii, Typologia
life: The role of temporal and energetic regulation. International
Pawłowa.
Journal of Psychology, 53 (6), 458–467. DOI: 10.1002/ijop.12414.
− Pojęcie aktywacji i aktywowalności, ⎼ Strelau, J. (1998). Psychologia temperamentu. Wydawnictwo
Trójczynnikowa teoria Eysencka, Naukowe PWN:
neuropsychologiczna koncepcja o R.1.1. Temperament z perspektywy historycznej (s. 15-41).
temperamentu Gray’a i jej współczesne o R.7.2. Temperament jako moderator zjawisk związanych ze
ujęcia, Regulacyjna teoria temperamentu stresem (s. 388-418).
Strelaua, Transakcyjny model ⎼ Strelau, J. (2006). Psychologia różnic indywidualnych (wyd. 2.).
temperamentu Eliasza. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”:
− Interakcyjny model temperamentu Thomasa o R.10.3, Związek cech temperamentalnych ze zjawiskami
i Chess. stresu. Badania na populacji dorosłych (s. 272-280).
⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia-determinanty-
− Funkcjonalne znaczenie temperamentu,
zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
m.in: związki temperamentu z radzeniem o R.1.2.3. Różnice indywidualne w temperamencie (s. 21-25).
sobie ze stresem, temperamentalny czynnik o R.9.2. Teoria PEN – koncepcja trzech superczynników w
ryzyka, modele interakcji temperamentu i ujęciu Eysencka (s. 236-244).
środowiska, temperament a dobrostan. o R.9.3. Model temperamentu Thomasa i Chess oparty na
− Teorie osobowości oparte na pojęciu cechy. stylach zachowania (s. 244-249).
o R.12.1. Neuropsychologiczny model temperamentu Graya (s.
307-311).
o R.12.5. Regulacyjna Teoria Temperamentu (s. 329-340).
o R.13.1. Miejsce aktywacji w badaniach nad temperamentem
(s.345-350).
o R.13.2-13.4.1. Argumenty uzasadniające poszukiwanie
związku między temperamentem a stresem… Związek cech
temperamentu osób dorosłych z psychopatologią… (s. 350-
361).
o R.14. Osobowość jako zespół cech: od Allporta do modelu
Wielkiej Piątki: wstęp oraz 14.3 i 14.4 (s. 384-386, 393-410).
o R.15.3. Czy Spearmanowski czynnik g znajdzie swój
odpowiednik w obszarze osobowości? (s. 428-437)
⎼ Zalewska, A., Marszał-Wiśniewska, M. (2011). Transakcyjny
model temperamentu Andrzeja Eliasza. W: M. Marszał-
Wiśniewska, J. Strelau (red.), Uwikłany temperament (s. 41-69).
Wyd. Naukowe Scholar.
Inteligencja i zdolności
− Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza – struktura – funkcje. GWP.
− definicje inteligencji, rodzaje inteligencji, o R. 7.2.4. Zmiany jakościowe (s. 158-161).
inteligencja A, B i C, o R. Próba syntezy (s. 244-246).
− podstawowe pojęcia dotyczące zdolności; − Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia-determinanty-
Ćwiczenia
Treści programowe Literatura obowiązkowa
(kolejność omawiania tematów ustala osoba
prowadząca ćwiczenia)
Wprowadzenie do tematyki różnic ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
indywidualnych: zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
▪ determinanty różnic indywidualnych o R2. Różnice indywidualne i pojęcia służące do ich opisu.
▪ pojęcie cechy, typu, wymiaru- o R3. Determinanty różnic indywidualnych.
przykłady
Cechy temperamentu i osobowości ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ definicje temperamentu zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
▪ PEN Eysencka, pomiar cech ○ R9.1. Definicje temperamentu
kwestionariuszem EPQ-R(S) ○ R9.2. Teoria PEN – koncepcja trzech superczynników w ujęciu
▪ Teoria poszukiwania doznań Eysencka
Zuckermana, pomiar cech ○ R12.2. Teoria poszukiwania doznań
kwestionariuszem SSS-V ○ R12.5. Regulacyjna teoria temperamentu
▪ Regulacyjna teoria temperamentu ○ R13. Funkcjonalne znaczenie temperamentu i jego mechanizmów
(RTT) Strelaua, pomiar cech biologicznych u osób dorosłych
kwestionariuszem FCZ-KT(R) ○ R15.1. Od temperamentu do osobowości
▪ funkcjonalne znaczenie ○ R15.2. Stałość i zmienność cech temperamentu i osobowości
temperamentu, m.in. temperament a ○ R18 Style radzenia sobie ze stresem
stres (pomiar stylów radzenia sobie ze ⎼ Cyniak-Cieciura, M., Zawadzki, B., Strelau, J. (2016). Formalna
stresem wg Endlera i Parkera Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu: Wersja
kwestionariuszem CISS) Zrewidowana. Pracownia Testów Psychologicznych PTP. [do
▪ związki temperamentu z osobowością skorzystania w bibliotece]
⎼ Eysenck, H.J., Eysenck, S.B.G. (2011). Podręcznik do Skal Osobowości
Eysencka. Eysenck Personality Scales (EPS Adult). (EPS dla Dorosłych).
Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego. [do skorzystania w bibliotece]
⎼ Jaworowska, A. (2011). Kwestionariusze Osobowości Eysencka. EPQ-R.
EPQ-R w wersji skróconej. Polskie normalizacje. Pracownia Testów
Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
⎼ Strelau, J., Jaworowska, A., Wrześniewski, K., Szczepaniak, P. (2005).
Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS :
podręcznik. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego
Towarzystwa Psychologicznego.
⎼ Zuckerman, M. (1994). Behavioral Expressions and Biosocial Bases of
Sensation Seeking (chapter 2: Test development). Cambridge University
Press.
Inteligencja i zdolności ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ czym jest inteligencja? zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”. Fragmenty: R. 4
▪ wybrane teorie inteligencji (m.in. podrozdział 4.1 str. 73-76 (definicje inteligencji), 4.2 str. 76-96
dwuczynnikowa teoria zdolności (fragmenty dotyczące teorii wskazanych w pierwszej kolumnie)
Spearmana, inteligencja płynna i ⎼ Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza – struktura – funkcje. GWP.
skrystalizowana wg Cattella) Fragmenty: R. 1 str. 15- 26 (pojęcie inteligencji) i R. 2 str. 27-44
▪ pomiar inteligencji i jego (struktura inteligencji)
ograniczenia ⎼ Zajenkowski, M. (2021). Inteligencja: ogólna zdolność o praktycznym
▪ funkcjonalne znaczenie inteligencji znaczeniu dla szkoły, pracy, zdrowia i długości życia. W: M.
▪ pomiar inteligencji płynnej Testem Zajenkowski (red.), Inteligencja w codziennym życiu (s. 13–31).
Matryc Ravena Wydawnictwo Liberi.
⎼ Jaworowska, A., Szustrowa, T. (2000). Testy Matryc Ravena w Wersji
Standard. Formy: Klasyczna, Równoległa, Plus. Pracownia Testów
Psychologicznych.
Inteligencja emocjonalna ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ Wybrane teorie inteligencji zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”. Fragmenty: R. 19
emocjonalnej (m.in. model Mayera, podrozdział 19.1 i 19.2 str. 508-517 (teorie inteligencji emocjonalnej)
Saloveya i Caruso) ⎼ Leniarska, M., Zajenkowski, M. (2021). Inteligencja a funkcjonowanie w
▪ Inteligencja emocjonalna - zdolności bliskich związkach. W: M. Zajenkowski (red.), Inteligencja w
czy cechy osobowości? codziennym życiu (s. 275–291). Wydawnictwo Liberi Libri.
▪ Diagnoza inteligencji emocjonalnej – ⎼ Jaworowska, A., Matczak, A. (2008). Kwestionariusz Inteligencji
pomiar kwestionariuszem INTE oraz Emocjonalnej INTE. Podręcznik. Pracownia Testów Psychologicznych
prezentacja Testu Inteligencji PTP.
Emocjonalnej ⎼ Śmieja, M., Orzechowski, J., Beouvale, A. (2007). TIE – Test
Inteligencji Emocjonalnej. Studia Psychologiczne, 45(1), 19-31.
Style poznawcze ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ wybrane koncepcje stylów zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”. Fragmenty: R. 17 str.
poznawczych 472 - 483.
▪ prezentacja Testu Porównywania ⎼ Brzóska, P., Nowak, B. (2019). Fałsz w erze mediów społecznościowych,
Znanych Kształtów Kagana czyli różnice indywidualne, bańki informacyjne i podatność na fake
newsy. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce Nauki
humanistyczne i społeczne, 21.
⎼ Matczak, A. (2000). Style poznawcze. W: J. Strelau (red.), Psychologia.
Podręcznik akademicki. Tom 2. GWP.
⎼ Matczak, A. (1992). Test Porównywania Znanych Kształtów (MFF) J.
Kagana. Podręcznik. Pracownia Testów Psychologicznych.
Twórczość ⎼ Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia- determinanty-
▪ pojęcia i teorie twórczości zastosowania. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
▪ uwarunkowania twórczości ○ Fragmenty: R. 22 podrozdziały 22.1 i 22.2 str. 571-579
▪ trening twórczości (kreatywność a inteligencja i osobowość) R. 23 str. 600-606.
▪ twórczość a zaburzenia psychiczne ⎼ Nęcka, E. (2012). Psychologia twórczości. GWP.
○ Fragmenty: R. 1 str. 11-34 (pojęcia i kryteria twórczości) i R. 6 str.
120-143 (cechy twórców).
⎼ Nęcka, E., Orzechowski, J, Gruszka, A., Szymura, B. (2019).
Trening twórczości. GWP.