wywiad psychologiczny wywiad jako spotkanie z cztowiekiem redakcja naukowa Katarzyna Stemplewska-Zakowice, Kreyseto! Krojta 2ki dotowany prev Narodowej Poddrgcanik akaden Ministerstwo Eduka Recenzie wydawnicze: Prof. Dr.hab. Grregotz Sedek Prof. Drsha, Barbara Tryiarska Projekt okladki: Jolanta Musialowice Redakeja: Teresa Scustrowa Indes nazwisk: ME-KOMP Psychologicanych icenego, Warsawa, 2005 Copyright € by Pravownia Test “Towaczystwa Psych Wydanie pierwse ISBN B3- 88242 27- X Tel. 781.97 70 Praed duoudciestu niemal laty, kiedy wspélnie z Sonig Geller, Heleng Gree isalyn jiu payebologtl po w slowie od redaktora wyrazilam nadzieje, Ze skrypt “okade sie |.) pomocny ize dalsze doswiadczenia dydaktyczne i praktycene zaowocuia tw praysclosci opracowanienr bardziej dojrzaly Wiedsialam, cho¢ od szeregu lat jue nie ucze, e skrypt okazal sie pomoenry ize byl i jest w dydakryce wykorzystywoanry, ale te nie mal na rynku podrecznikéw aka- ko interesuigce i warte vozt Toto pred e. Moja nadsiejaspraed lat ~szczerze » twielka ~ ze. kiedys powstanie opracowanie bardzie) dojrzale, ureeczywistia sie, 22 ver Zakowiee i Jej tcownikéw’ i Uczniow, .go metodzie wyuwiads Warszaw.sbowigzujgea roxmow: hic nalezy wyciagaé wnioskéw diagnostycanych. Ksiazka ta prezentuje zasady planowania i praeprowadzania wywiadu psycho- logicanego oraz analizowania wynikéw, uzyskanych za pomoca te) metody Badan Od redaktoréw Woaystkie te zasady shui ten podlstawie krérej nym Wye), Sq to zasady ogé| ktére réwnie dobrze moina stosowaé w preypadku indywidualnych rozméw psychologa 2 klientem jak i prey planowaniu standardowych procedur do szerokiego wykorzystania w badaniach sondazowych lub przesiewowych, Calosé tych zasa azwaé ypodejiciem strukturainym do metod swobodnych ~ poniewai akcent pada tu na strukture wywiadu, a poszczegélne zaws2e 59 ro2wata 4 Sci. -Podejsciem” ~ poniewad swojq wyraing toisamos, wyrdéniajgea je wirdd innych podejse, a préice tego ma tez ju pewna tradycje w polskich osrodkach akademickich. Jego podstawa sa idee Teresy Szustrowe), sformulowane w znanym podrecaniku pod jej redake} preede wszy aszym zdaniem, rozdialach, omawiajaeych planowanie wywiadu (Szustrowa, 1987a) oraz interpretacigjego wynikow (Szustrow. 1987b). Rozdzialy te opist nema wywiadowi strukcure, ki ‘ogélnym celem danego badania i dokonujc adekwatne im przestaniem opisano w owym st kontakt diagnostyczny, jak go ié podczas wywiadu, jak radzié sobie 2 oporem, jak prowadzic a bledéw — wszysthiego eyo znacana ezgse-wspolczesnych logow dowiedziala sig z tej wl iki, Od lat sluzy ona bowiem jest najczesciej stosowang w peakty2e psychol iceniony w poznawaniu motywaw di czlowicka, jego et Readziej~leez takée = spotka go mona w empirycanych bad naukowyeh 2 dried haclaweryeh w inn. psycho wukacl Pojawia sig t28 wirdd cx spulevany. Kuleuroznawstwie, Pomimo swoich licanych badaii psychologicznych, nastrgcza teé badac szczeyslnie w kontekscie pozytywistycenego pode to preecivstawne postawy wobec wywiads, ktéte niestety ceesto preybiers formy. Z.jednej strony modna spotkaé praktyksw, stosuigeych metode agnostycanych w co najms Uniwersytetu Warszawskiego nwanej w pracy owe spojrzenia na TNZ Rottera” (Stemplewska-Zakowicz, 1998), ktdra takie jest podrecznikiem akademickim, wykorzysty zaigé dydaktycenych, na powied wielkieno zapotrzebor Teresy S coe wywiad taw. swok ztego podrgcznika oidee Gwnie2 poprosié Redal tekstéw w ne erzeniem ni i odpowiedzi), decyduje jednak o tym, ezy wywiad ten8 Od redaktoni Mamy nadziejg, 2e réwnied dla wielu praktykow, zwlaszcza na poczatku ich kariery, jsze tomy beda wsparciem w ich codziennych zadaniach i trudnos zwiqzanych 2 wywindem. Cheemy wierzyé, 2e takee doswiadczeni badacze i praktycy ‘anajda w niniejsze ksiace interesujqce dla siebie zogadnienia teoretyczne Znacana czgsé tych 2agadni truje sig na icanych zasadach planowania i prowadzenia wywiadu oraz owania zebranych 2a jego pomoca danych. Tom rozpoczynaja teksty przegladowe autorstwa Katarzyny Stemplewskie}-Zakowicz, ukazujgce ré2norodnose podejse do wywiadu jako metody badaweze a tacie specyficzne agadaienia i kontrowersje, w «ym szczegélnie istotne kwestie strukeuralizacji wywindu i ro kontekstu spotecznego. Na lowanym ,Jak zrobié dobry wywiad", Katarzyna Stemplewska-Zakowicz formuuje wprost zasady i zalecenia sodejécia strukturalnego na temac planowania wy nastepnym rozdziale Monika Greeti veupeluia je u pealeryeene wakaOvkl nna temar interpreta nych kilka rozdzial6w prezentuje rézne inne specyfiezne po . Moina tu znalesé Ewy Kownackiej i Rogera Sagesa opis znaczes, wprowadaenie Katarzyny Stemplewskiej-Zakowicz do analizy dyskursu, a Izabeli i Krzysetofa Krejtzw ~ do pozytywistyczne) analizy a takie opis ta. wywi ‘gotowany przez Marig Rotkiel. Kazdy 2 tych rozdai ni. W odniesies ny tresci Caytel Krzysztof Krojtz rowan eat eB01YP) siosunkowo malo znane metody starystyczne sane ‘om pierwszy Koficzy bardzo praktyceny roel iske} Zalewskicgo na sgodnosci sedzidw Barski rowych lu dziennikarskiego, 0 cayn cym ten tom. W dv stawia Speeyicane atakie sposoby Od redakeorsw 9 a Jakub Niedéwiedzki rozwata dylematy etyczne praktykuiqcego psychologa. oraz rol samoswiadomosci psychologa w kontakcie 2 klientem. Nastgpne rozdzialy w tym tomie koncentruja sig na specyficanych umiejgtnosciach praktycznych w prowadzeniu ‘wywiadu. W dwéch z nich Dominika Ustjan omawia teoretycene i praktycene aspekty stosowania w wywiadzie réinych form wypowiedzi, takich jak pytania, parafrazy, klaryfikacje czy samoujawnianie. Kolejny rozdzial, autorsewa Katarzyny Romanow- skie), opisuje giawisko oporu i moiliwe sposoby psychologicznej pracy z nim podezas wywiadu. Warto podkrestig, 2e w rozdzialach tych Caytelnik znaidzie nie tylk wwskazéwhi praktycene, ale tez kompetentny praeglad dotyczacych tych zagadni tcorii i badati, opisanych w literaturze Swiatowej. Roadaialy te otwieraja i koticza praktycane zalecenia Bartosza Zalewskiego, dotyezace (odpowiednio) zawierani kkontrakeu na badanie i udzielania osobie badanej informacji zwromnych po bad W rozdzialach tych ponownie pojawia sig bezposrednie odniesienie do standardéw ctyeano-zawodowych. Jednak refleksja etyezna nie jest ograniceona do tematéw bezpostednio zwigzanych z konkretnymi zapisami kodeksow, lecz stale towarzyscy wwszystkim Autorom w omawianiu r6znych szczeg6lowych zagadnied praktycanych, Btyka w daialaniu” stanowi byé mode najbardziej charakterystycena wlasciwose tekstéw, zgromadzonych w tomie drugim, co znalazlo 2nakomite ucielesnienie sw zamykajqcym tom rozdziale Agaty Engel-Bernatowicz, poswigconym wade} kwestit samoSwiaclomosei diagnosty. Napisany przez specjalistow i doswiadczonych praktykéw tom trze zatywutowany ,Wywiad w réénych kontekstach praktyernych” jest w_calosc! poswigcony pokazaniu na licznych praykladach, jak mozna w r6tnych specyficanych dobszarach praktyki psychologicane} prowadzié wywiad 2 strukturalnego, opisanymi w tomie pierwszy 3 opisy low, praezaczonych do réinych konkretnych celéw 2 2a- takie psycholo 2drowia, biznesu i wspierania rozwoju osobistego. Tom otwieraja rozdzialy, dotyczace szeroko rozumiane| praktyki kl vwstepny preed psychoterapia, a take preedstawiony preez Dominike Ustj acyjny do t oddziale daiennym szpitala psychiatrycenego. Szczegslnego podejécia wymaga Foxmawianie 2 ofiara przemocy, co zostalo ukazane pre” Piotra |, takze praez Katarzyne Jablosiska w rozdziale poswigconym wywindowi z kobieta, doznajaca praemocy ze strony meza. Bohdan Bielski opowi o speeyfice przeprowadzania wywiadu na potrzeby psychologicene} diagnozy sadowel, a Bodena Winch porusza bardzo tudny i ie preemilezany temat ie chore} ycanie (7 choral, serea) doradza Magda © wywiadzie na potrzeby wspierania rozwoju o:0 04 redakeoré ain wiania 2 osobami homoseksualnymi. Prieujqc w poradnipsychologiczno- pedagogicene} lub w szkole psycholog prowauld wiele wywiadéw 2 duiecia 1 ich rodzicami, co sewarza charakterystyczne problemi wyzwania. W dwich rozdzialach pisza o tym Dorota Zidlkowska-Maciaszek i Aleksandra Wilkin-Day, ‘Trudnoscl tscezeg6lne reguly nawigzywania kontaktu osoby zinnej kultury przedstawiaiq Anna Malgorzata Chodyn a Wigckowska, W romie tym znajduiq sig rownied opisy postepawania podczas wywiadéw, kedre najcegsciej preeprowadzaia psycho- lodzy w srodowisku biznes ‘Tamara Kaspreyc szeroko omawia przygotowanie i przeprowadzanie wywiadu selekcyinego, ukierunkowanego na oceng wybranych Kompetencjibehawioralnych, a Dorota Rutkowsla prezentuje dine formy wyvriaduy stosowane w zarzqdzania zasobami Indzkimi, w tym wywiad sytuacyiny i wywiad skierowany na praeg. Kazdy z opisanych w romie tecim rodzajSw wywiadu ma swoiq specyfike, wyznaczona przce cel badania, badang osobe i spoleceny kontekst, w jakim jest preeprowadzony, a zarazem spelnia ~ w spossb dostosowany do tej specyfiki — ‘ogélne standardy metodologiczne i etycano-zawadowe, opisane w diva pierwszych tomach. Oczywiscie nadudyciem byloby twierdzenie, de tom trzeci zawiera pelny przegladl specy icznych rodzajéw badat opartych na metodzie wywiadu, jakie w ogdle -motna spotkaé w praktyce psychologiczne}. Nie bylo praeeladu (0 ile logicaneno i praekonaé Crytelnika, ie he wepledu na konkretny obszat Psychologa, moéna stosowaé wywiad z poszanowaniem scislych regul metodologicz- nych. Oddajge te ksiatke do rak C2ytelnika, ufamy, de Ww studiowaniu, éwic 1 wywiadw_psycl Mamy tez nadzieje, 2e bedzie ona lekeura nie tylke uéytec Osobiscie ezerps Warseawa, 21 czerwea 2005 roku Katarzyna Stemplewska-Zakowicz i Krzysztof Krejtz ‘Rel Spis tresci Wywiad dricnnikarski a wywiad psychologiceny: poréwnanie — Monika Greesiak-Feldm odvaje wywiadh Strony w yw Ww wy wiadaie payeholagic mowane w obu typach wey wiad i zasady ingerenci w surowy material diagnostycena — Katarzyna Stemplewska-Zakowics, . Spotkanie w cela hadania, | Specyfika kontaktu w wywiadzie psychologicanym = Agata 1. Wkatnik nawigratia ko Bernatowies ww12 Sis ret . 55 skank Kontakt 33 se 6 1.4, Kontak pozo Badowanie kontaktu w reac 7 sprayiaigce nawinza KoneaktW =. seen 64 logicmego: od zachov 2 Kompetencia i 3, Rétnice migdzy kuleura 4. Jak rormaysng 20803 2 Dylematy etyczne i kontrowersje wok ‘zpacjentem — Jakub Niedéwiedzki con 50 1 Wiprowadzenie -.sceceecees porooocnH 90 h osaby badanej traecich zwigeane 2 kortekstem insytci Ww jak 4. Niceawarcie ‘erapeuty eo) 102 Spis eres B Swiadome) godly 4. Kontrakt— aspekty psychologiczne » ww posta 4.2. Jasna komunikacja 43. Podmiorowe taktows 4-4, Wspélodpowiedilnose 4.5. Zgoda na ginterwencje" 4.6, SacaegSlne zasady etycane 5. Kontrakrdiagnosrycany’a ke kontraktu diagnostycanego Gee Kontraktu na terapig see sesevevseeeesenee 5.3. Ceasi miesce zawierania Kontraktu diagnostycznego cerapig 9. Kontakt na adanie metodami 10. Payklad ~ kontraktstudencki na prowadl 10.1. Kogo szukaé ie wywiadw do cel6w sakoleniowyl 1017, Prawa osoby badane)“4 Spi trict 4 Spis wesc 15 ur : 181 7.3. Kwestie orwarte sraghedninigce postawg diagnosty + \Anformacie zwrotne ~ Bartose Zalewski 1.Wetep Pytania i inne instrumenty Konwersacyine. Zastosowania praktyczne podezas wywiadu diagnostycenego Domina Ustiat 2... . es 1. Wprowadzenie coos vee 132 ve 12 se 183 1 462 163 SL ; 165 ‘wobec teat - 5 = 168 onwerscyine «2000 = ieee 168 ina reakeiawerbalna : + 169 ‘o one emata rzwrotnyeh oes bowosei wiziaadrowia paychicznego 2.1. Rodale pytai lezenie crt : ol 18 te Diagnosta jako ,instrument wlasnej pracy” — Agata Engel-Rematanwiez 6. Podsumowanie . teosses 187, Opér, praca z oporem ~ Katarzyna Ro LWprowadzenie Literatura eytowana, Indeks nazwisk Indeks rzeczowyWarszawskicgo Wywiad dziennikarski a wywiad psychologiczny: poréwnanic ‘Wywiad nie jest wylacznie domeng psychologii. Jako metoda badaweza znajdaje szerokie zastosowanie w innych naukach spolecenych np. socjologii, pedagogice, ‘oraz sadownictwie, Lekarzom nych z punktu widzenia diagnozy, informacji. Wy- windem riwniet narywomy gatunek dziennilarski oraz metodg zdobywania infore macji przez reporter, Wiasnie wywiadowi dziennikarskiemu, a w saczegdlnosei poréwnaniu wywiadu dziennikarskiego z wywiadem psychologicanym, poswigcony zostat ten ronda 1. Rodzaje wywiadu dziennikarskiego Wywiad dziennikarski klasyfikowaé mona r6inorodnie. Sa fywany jest zaré lenia sposobu zbierania informa sgatunku dziennikarskiego (Bauer, 2000; Magdof, 2000). Wywiad rozumiany jako metoda zdobywania wiedzy o faktach jest elementem ne pray jego pomocy dane moga zostaé wykorzystane form \P- Feportaz. Wywiad jako gatunek jest 2 kolei rodzajem wypowieds prasow lego specyficzna 0 fa medium, owa dynay . jest w wigkszym lub mniejszym stopniu. Wywiad radiowy i telewizyiny preckazuje odbiorcy zar6wno te termin .wywiad” jak i nazywania_Wywind jako sporkanie clowickiem clopodobnie w wyniku wzajemnego przenikania sie cech posecregslnych medic oraz cagsciej uZupchniane sq dodatkowymi Komentarzamii doryczacyml niewe rch aspektow wypowiedzi oraz precbiega rozmowy (Bauer, 2000). Tak wige struktura wywiadu determinowana jest przez specyfike medium, w ktGrym wywiad jest publikowany. Zamieszczenie wywiad w gazecie o2nacea Koniecznosé zastapi {owa méwionego slowem pisanym. Z kolei wrwind radiowy wymaga szezeg wowy (Skowroiski, 2002), ww przypadky wywiadu telewizyinego. Reasumujge, w zaleénose: od rodza kowany, praybiera on inng forme. D! prasowego, radiowezo i telewizyinego. Charakter wywiada zdeterminowany jest nie tylko przez. specyfike medium, ale réwnied przez cel, w jakim jest prowadzony. Wyrétnia sig dwie podstawowe ‘odmiany wywiadu: informacyjny (Zur Sache) oraz wywiad portret (Zier Person) (Bauer, 2000; Magdoi |. Pierwszy 2 nich dotyezy faktw. Preykladem sq kr Iie rozmowy 2.osobami znanymi, rozmowy ze specialistami, relacje Swiadkéw (Mag: dovi, 2000), Drugi typ wywiadu prezentuje osobowosé i poglady rozméucy (Bauer, 2000). Jego celem jest iejsze przedstawienie dane} osoby. Wymaga to zazwyeraj duzo cxasw, byw: nego spotykania sie z rozméwea, Dlatego ten rodzai wy a sig réwnice terminem ,wywiad na sicdzaco (Magdori, 2000), W praeciwierisnwie do wywi starannie zaplanowany, wywiad pytat_ bez (Magdoi, 2000). Reporter relacjonuje \wozeSniej zaplanowany (np. katastrofa kolejowa), ‘ jest tak istorne rmecium, w kedrym wywiad jest sig rozrdinienie wywiadu kréry 2 zalozenia powinien bye 1a cxesto. koniecznos¢ impro- wezesnieiszeyo przygotowania owiern nie tylko adarzenia daieigce sig we ie (np. wizyta papieda), ale rownied te nic- znym i dziennikarskim j oznacza sporkanie dwéch osdb, d ala sig s6wniez preypadki ki a. Prey je sig dla potrzeb hada ppolegajacym na prowadzenit przeprows ly grupowe taw. folksy rnclowym (awa 1, 1999). obnic reecasig przedsta icagScie| sporykany jest Wydawaé by sig zatem mo, nikarskiej jest analogicana. W ytania oraz udziel mowa wyie} ~ strony te mo, mbyla la Dy osdb pytajacych i odpo- ta€ 0 trzeciej stronie, ktérq w wywiadzie daien- iego dziemnikarz dowiaduje sig od swo- nie pokazaé osobowose zaproszonego do studia nikarskim jest odbior wey 0 Fakta Zasadnicza réinica migdzy wywindem psychologicanym i dziennikatskim spro karza jest bo- psychiczny osoby badane| orsz antycypowanie i ewentualne gatywnych dla niej Konsekwent a plaszczyinie relacji zawodowych ~ przede wszystkim ickawa postacia, ktdrg warto zaprezentow. ie nformacji powierzonych psyche ie weedy, gdy powaznie zagrozone jest20 “Wyowid jako spodkanie x exlowiekiern eee 3, Strategic zdobywania informacji w wywiadzie psychologicanym i driennikarskim Isinicjq. dwie podstawowe strategie prowadzenia wywiada dziennikarskiego: sjedna 10 adobyeie zaufania osoby niepewne sibie | niewfne), droga ~ zburzenie Jndinierne} pewnoscisiebie os6b o mocne} pozyci spoleczne’ i dutzym pocnucin wha ne} wartoset” (Magdor, 2000, s. 91), Pierwsza eznaeza de facto nawigzanie i pod- traymanie dobrego kontakeu interpersonalnego 2 rozméwea, Haslo kontakt inter: personainy” dla psychologa brami znajomo, Umieigtnos wehodzenia w kontakt Praga oxoba i umiejtnosé poetebianis + podk-zymywania tego Kontakta to pod eawowe kompetencje prowadaacego wywiad psychologicany diagnosty. Sposdb pro- ‘wadzenia rozmowy polegajacy na zdobyciu zaufania, jak okreslaja to dziennikarze, coy Ter nawigzanin dobrego kontaleu, jak nazywaja to psychologowie, stanowi Igeznik triedzy dziennikarskim a psychologicenym podeiciem do prowadzenia wywiadu, W dziennikarstwie bywa jednak stosowana z powodzeniem réwnict drugs jonych prez Magdonia (2000) strategi. Polega ona na yzbijaniu 2 pantaly ku” roamowey, ktdry stae sig dla prowadzacego wywiad adwersarzem. W abecadle uiernikarsewa Kraysetof Skowrotski (2002,s. 311 pisze: Rola dziennikarza jest migdzy innyrn znalezienieslabych punktow rozméwey. Wywiad na zywo jest do tego dpleu Taki sty! prowadlenia rozwnuwy jest charakteryatyerny wylacn niemnikarskieyo. Idea wywiads psychologicznego wyklueza taki spos6b Kierowania rozmowa. Stoi on w spraccansc 2.opisana po alt, kas t0 ay zasadza sig, zwlaszcea wedlug diagnostéw 201 nha empa- Ikceptowanin badanego. Réwnied wzzledy etyezne (o ktdrych bedzie szerzej mo sae} ezeéci rozduialu) nie porwalaja psychologowi je rozméwey ‘waudzenie wywiady w spos6b, kidry moze obnizyé dobre samopoc2 4, Wybrane techniki kierowania rozmowa stosowane ww obu typach wywiadu prowadzenie wywiadu psychologicanego wiaze si icodlgeznie 7 koniecenoseia wejseia w dobry kontakt z badanym. Szerze] o nawite yal bezpiecene} atmosfery, ktOra ulatwia badanemu wontenie sig preed diagnosta, pisze w tym tomie Agata Engel-Bernatowicz w r0z- SSpecyfika kontaktu w wywiadzic psychologicenym” (por, riwnici Szustr 3. 1987/91}. Nie bee enaczenia dla preebiegu rozmowy jest take lowania praca. psychologa pytai oraz kolejnosé ania tematow Ww road. Agaty Engel-Bern je waanyeh informa kontaktu 2 pisala i 91), Nalezy jednak ddruga osobg nie jest 9" ‘Wywiad deiennikarski a wywiad poycho icony: pordwnanie 2 nazwala skuteczne sposoby porozumiewania sie ludai, dajge angie adabywanla danych orn kicowania roumow umm aagnostom Daiennikarze, skuteceny -, podobnie jak psycholodzy, stosuja rééne, oparte na znajomosei ch sposob6w komunikowania, techniki Drowadzenta, wywiad Jedna 2 proszych jet rotpoczmnanie Konwescji od nawiqani do jakiegoS dakanana ob wypowiedzi osoby, z kt6rq sig rozmawia (Magdoi, 2000). Kores- pondujetozpsychologicenq zasadq poruszania na poczatku wy wiadu temat6w laewych T niezagradaigych Saustrowa, 1987/91), Dail tema rozmowea moze poceue, potrafi poradzié sobie 2 sytuacjg wywiadu, pra 'W wywiadzie psychologicanym czgsto stosuje sig tz. legajqea na zadawa m iP konstrukejg lejka, po- ie ani’ na wstepie pytania ogélnego i praechodzenin do pytait bar- ie : tcreglowych doptro po wysickan co osha badana ma do powiedsni eam mofliwosé samodzielnego wyboru tresci, ktére chee poruszyé {Gausrows, 198791). Podobna teshnika sosowns byws sounies w wyuiad diennikarskim. Rekomendowana est asec w przypadku roumowy # naoernytn na samym poczatku powoduje biokade i zmniejsza informacji” (Magdori, 2000, s. 93). . , chee sig upewnié czy dobrae jematu, mote pracczytaé to, 2000). Preypomina to instrumenty konwersacy} psychologicanym, takie jak parafraza, czy klaryfikacja. ‘Wainym narzedziem pracy dziennikarza moze byé jego 2dolnosé do empatyer- nego wezueia sip w rozméwee. Ewa Drzyaga, prowadzaca w telewiaji TVN program i¢takimi kompetencjami osobistymi, krdre w dy owskie dyspozycie dobrego terapeuty: czy stosowane w wywiadzie sprawin wrazenie osoby roi Zearza ej sig rownie? stosowac ad ke i rakie fakry, kro wostawié ie 1 w aly biel, Aby je poeyskac dziennikare ucieka sip do rez . odan ‘Wywind jake edzy ionymi do szanta priyklad: deiennikare méwi Kowalskiem, #e oe mt pytanie, to w gazecie zostanie zamieseccona wemianka tyr 51000) Troche mij deasycznastrategia skaniania oparsego tozmowey do ‘eypowiedzi poleya na praedstawieniu mu wiedzy a dany temat pochodaceinnye Jnddel i jednoczesne preekony ‘ee bedzielepie) esi przedstawi wlasny punkt * 5000). W cakie} sytuacii praykladowy Kowalski moze dose do wwniosku, 4 rozmo fareem stwarza mu okazjg zaprezentowania wygodne} dla niego wersji wydarzet iz okazi te skorzysta Gfiary” agresywnych sposobsw prowadvenia wywiadu padaia preewaénie poligyey. Wynika to 2 fakta, Ze dziemikar zanwyezaj prdbuje obnady€ intence ka, polityk 2a$ stara sig zaprezentovraé sicbie | swoje préekonania w jak rayetnijczym Siete Stvarza to konflikeincresOw, Keéry znany dalennikare. +2 iow, KrestiofSkowrofskn podsumowal nasepuco: TY wow co shoes, by polity powiezial, polity te? wie, co chee pos przewainie t0, co on chee Distego wywiady hudémi Swiata polityki ezsto praypominaig wlarezki stowne Tunikare atakuje krzyzowym ogniem pytaa. Polityk odpowiada, mowige ale Jaman, Daisnmikarn probuje wykazaé bledy logcme w wypowiedai rozméwey, wy- saukuje niescistox przcciwieristwie do psyehologs, die nikare 2adaje pyran “Zdares ie drienikareoceni swoeg0 je jako. praykla owadzony praet Oriang Chometim we ka oskariya onméee 0 any deapora oraz dytaorem. Obowiekiem di : fi ycych badanego oraz. sytacji, ktére Nawer nie ace pontepow voy, pspcholog my rommney, sa 9 preez. niego wartos powinien daiyé co empary parca. W skrajnye tuznawanych przez osobg badan ypu yee} nikarstwie stosowane by’ sé nurtw Wywi Aviennikaeski a wywiad ps logicry:ponsienanic 23 Reasumujae, techniki stoso) 1e w wywiadzie dai arskim zaleza w duie} ityezne clementy rozmowy. Z kolei intake 7 5. Opracowanie wywiadu post factw kryteria i zasady ingerengji w surowy material ki dziennikara poddaje wzyskane w wywi W praypadku wywiadu psychologicznego owa ,obrabk: lizowaniu i interpretowaniu zebranego mater nym w trakcie wywiadu psychologicanego 20s iatki. Warto w ty 1 w pierwszym romie tej i diagnosta podejdzie do uezynnik6w. Zaliczyé mozna do ie dokladnym zapisem w romie pierwszymy Suezgdlny praypadek stanow w tycany, ktory wymaga od prowadzacego interpretowania tego co m« or. ronda, 0 interpreta Dziennikarz preygotowulg ostyczno-terapes i osoba badana rego do obs * (Bauer, 2000, s. 188). Na tym erapie rok w pracjeaysty i x024 \Wywiad oko spotkanie clowickiom 1 punky widzenia dingnoay sama trelé jest nwykle niewystarezages ik i formalne aspekty wypowiedi (por. W pierwseym tomitc tej ksigek). a czgsto od dziennikarza dokonania ‘utrzymywae uwage czytelnika. Dlatego seewycas} ajciekawsze raeczy umieszcra signa samym poctatku (Ziomecki, 2002) Tat rajbardeie|interesuace fragmenty wywiad formalnie wyrdinia sig w tekie.Aby nite zanudai¢ odbiors ara musi skrac: ayn, a powt6rzef, nawet srinowify one element charakterystyczny dla sposobu méwienia rozméwcy. Bay a one, cperspekeywy deiennikarskcjwydae si abedne dla psychologs move stanowi€ cenna wskaz6wke diagnostycana, ‘Material 2 wywiadu przeznaczony do publ kacji w prasie podlega # natury svigkszel abrélbce. W praypadku wywiadbw realizowanych dla potrib radia tlew? odo ingrencit w 0 <0 jut zstalo powiedziane jst lew ka, a w preypadke iow transmirowanych na Zywo ~ dadna, Choé, jak juz wspominano weze ve radiowe| czy telowizyine), Usuwaniezhyedhagich momentw milezena, fag: Memtow wypowiedzi,cZy nawet przestawianie pojedynezych elementOw nosnika nit ave obecnve trudnosei technicane} (Bauer, 2000). Mimo obrGbek redakeyinych seat prenentownne w mediach andialnychiaudiowizualnych dostarczsia odbiorsy aaesee de nle qyko 0 tresei wypowieddi, ale Gwnied 0 niewerbalnym zachowanis jonego do studia goscia \wiadom z : Psychologa interesuia zarowno tresciowe, material. Tekst powinien prayciagaé 6. Osobisty styl prowadzenia wywiadu g swadzenia wywiadu psychol Nie ma jednego uniwersalnego sposobu prowadzenia wywiad f go. Kandy diagnosta wypracowuije sobie indywidualny styl pracy, ktory wynika mig- ene Podob- dzy inaymi 2 osobistych ko coraz. preyiete} orientaci teoretycznc nie rzece sig ma w przypadku wy sgo. Niektorzy di roumawiaia 2 gosemi w spasob podobny do psychologicznego, o ezym byls mows eenmnkecie dotyezqcyi strates zdobywania informacji oraz punkeie na temat cee Kieran oamow, Pay 2 cvs Eva Dryas. Porostaje ona praezroczysta. Koncentruje uwage odbiorey ma ro eae ySwoim ‘zachowaniem ulatwia osobi, 2 ktérq rozmnawi reéeie Z-tupelniesxkwromnym sposobem prowaclzenia Wy iw praypadku Kuby Wojewédzkiego, gospodarza emitowa- wyrazenie isto iw mamy do ci nego praca tclewizie Pols tuwage odbiorcy na sobie. Za ek slow 7 kt6eg prowadzi wywiad, w potstowa, Rac y Wywviad decnnikarski a wywiad psychologicany: pordwnanie 25 cela wywiads, kip ¥y politycenych prezentujgcych empar spossh prowadcnia rnmey. W daienarstwi,enobiny sl prowadeens oe adu jest wypadkowg wiasnych preferenci i predyspoayct, ale ownied 2 rodzaju wywiadu i tematyki, jaka dana osoba sig zaimuje a _.___ 7, Zagadnienia etyczne: w imig cayich interes6w prowadzony jest wywiad aca 2 ladémi jest cecha wspélng yw stinow narapdi pracy w edn n fachu. R6#nica polega na tym, 2¢ Psycholog reprezentuje interes swojego rozméwey, driennikarz adbiorcy., Wyznacea {to ramy etyeznego postepowania w obydwu pri {Riayetycnego posepowaniaw obydor profesjach, Dre informacii, kedre formacji, keérs rest vchlog do ‘a zainteresuje odbiorce, psych nee twig dalsza prace z badanym. ee Sag sna Marte eycls esbowiem aay pone by dao dea row, Kale eyemonavoony vue tomes My komae ip aetn eee wolog zawsze dazy do tego, teby kontaktz nim byt pomocny a lego czlowicka czy grupy os6b” (PTP, 1992, s, 4). posstawow usta kta wink herowae se deienikar, jest, szefistwo dobra odbiorey, ktéremu dziennikarz ma i ratelng poedyneryeh ednoste, ktrym! prowadzacego wywiad dziennikarza pogodzer sowey bywa caasamni trudne, a nawet westia tory weakit ewykonalne. Grace swiaane say odnosci i prywatnosci wydaja sig plynne i umowne. Radykal cf fa jest wet przes Lode etyeano-zawodowy psychologa (PT Hes celéw pomocy psy id 8096 kodeksow etyki daie aaa jes alos ot, aby prackney war informa} ne bledy pr Bardzo wadaym (uwzgledn skiej) aspektem zawodu dzi byla prawdziwa 2000). Korespon e prawdaiwosei uzyskanych w wywi zasadna w praypadku wywia ick cae kare exestr adarzenia,Katarzyna Stemplewska-Zakowics fe rcalowickiern chodai pezece wszystkim 0 zaprezentowa docickarie prawdy moze byé mnie) istot Ww kt6re) diagnoste zazwyeza “sbieceywny stan rzecry. Moe sig jednak i adarayé, te Tpedzie ustalenie wiarygodnosel wypowiedzt | fa pottzeb ckspertyzy sadowe (aznania swindkow) Vannyimaskssem,uvagledianym w wis enropekch kode exyki deienntkar | ver wykoraystywania status. daiennikarza dla osiagnigs ‘osobistych. ko F psycholog nie ma prawa wykorzystywae witday ort | yeh (np poznavwania zi cay te wywierania WP) Wo) realizacjiwlasnyct Soe ysipotried wspostb spaccany 2crykazawodowa (PTE, 1992) |W wypadku wywiadu-portrerus w Kes rie osobowosc: j pogladéw rozmowey, Preypomina ro sytuacig To2mOwy PSY’ resi subicktywn! a Relacja diagnostyczna 8. Podsumowanie: glowne roznice cenym i dziennikarskim Najwadnicite 16 otha prsediewiéw fraie nasi a tty Podstawowym eayaniki 1. Spotkanie w liczny jest liczba stron. Wy celu badania “ings ese hndany), 4 © NYWi nikarz, rozmowea, odbiorca), Ps . kre x réénych powodsw charakterze lub Aieci czy osoby smog mieé trudnosci w sam skutkach dokonywanych prayklad 0 osoby, d liem maciereystym lub teh 0: ten temat odegbs yeh obszarach priickiom 36 ‘Wywiad jako spotkanie Isrornym problemem praktycanym jest preet Klima, W spolecceistwach zachodhnich, gdzie aecza zy ; Sig preez obywatli do sadu w ratie doznaria naduaycia 2 strony prot W trai Korastania jx wl datego zncrens nal posidane eat sychologa pisemnego oswiadczenia o tym, Ze akcepruje on stosowane wobec Midg dalna, Dokument tk ote ae se pasa sonst peeypal roszcres psychologa przed niesprawiedliwymi oskarieniamil o na duel, Js ake motive, Ze wobee potepuice nea x Kean Zachod ‘akve polscy psycholodzy odczuig w niedalekiej prayszlosel potrzebe stosowania tego a rand age mo zainteresoac ich detract ray kaper6w zon trycene} APA (Smith Bailey, 2003). Doradzaig oni psychologom amery ty rave, gy co modlive, vyskival zg Hansa pis, cmninez ego oak ye snowyeh praktyk, Zalecane est wrect opracowywanie standardowych formular2y, rueymowych ak Za aalgi akresu | mayeh wtoanych elementOw oraz ofwiad- ‘pustym miejscem na podpis klienta, Sondaze pokazug jednak, se wsrdd amerykatiskich psychologow praktyka uzyskiwania ustne) zgody na badani jest erzykeotnie bardviej popularna nizzgody piserone} (Berndt, 1999) es ‘Navet w praypadku zastosowania stardardowego formularza wyskanie tgody od Klien nie powinno nigdysprowadzté sig jedynie do prosby o aloteniepoxpiss, Jak ic podkeediiq niemal wszystkie koreksy i eycowani eksperciz komisietyczne) APA, “gody nie jest aktem jednorazowym, lecz procesem, w ktSrym psych aw aktywne wspdldecydowanie © wszystkim, co go do- jena w takim stopait w jakim tylko joilwe, Pojecie zawierania kontraktu na Fadanie (lub inna u ee apeusechnie pace peakeykow, dobre oddaeinerak : ter tego proc ‘ostalo ono w te} ksgice opisane preet Bartosea go sv odrgbriym, tema wlasnie poswigconym roulziale, a wigc nie bedg powearzaézawactycl ko dodas, Ze wit zawierajacych opis cel ccaenie o ich akeey ry zaprosten potrzebne jest omwien Istorne jese prey tym, aby kl j el ja dingnostycens 37, smu niezbedne do celéw badania i na ktdrych udziek kraezanie poza ten zakees jest niceym niewzasadhi erycane zgode, Wy- tanowi naruszenie yeh dla siebie i preechowywania ich w bezpieceny spos6b, bez ryzyka, Ze niepowolana osoba in- ie lub praypadkowo sig z nimi zapozna. Zalecana praktyka jest w tym przy- padku praechowyws azwiskami i innymi danymi personalny- mi Klient6w, a osobno materi mntacji ,badasi, opatreonych jedynie ie kodu wyniki badania ast nie znajge ko% identyfikowaé osoby je) wwynikéw, co chroni dane przed niepowolanym dostgpem os6b trzecich. Materialy, zebrane podczas prowadzonych pracz siebie wywiadéw czy innycl badai psycholog mote wykorzystywaé do celéw zawodowych ~ jako material dy- daktycany w ramach prowadzonych przez siebie sckolefi czy tez jako ius ww publikacji naukowej lub podczas konsultacji zespolu ~ jednak katdorazowo po- ‘winien zadbaé o to, aby wszelkie dane, mogace dopoméc do identyfikacji konkretne} ‘osoby, zostaly w nich zatarte Inb zmienione. Moie sig zdarzyé, 2e psycholog zostanie Poproszony 0 ujawnienie informacjt na temat swojego klienta komus trzeciemu ~ makzonkowi lub krewnemu, szkole, pracodawey, rowarzystwu ubezpieczeniowemu itp. Wolno mu to zrobié tylko za wiedza i zgodg samego klienta. Zebrane podczas badat dane powinny byé zachowywane w tajemniey pracd osol wyiaekiem sy race prawo, tale copiekunéw (najezgsciej rodzicéw) osoby maloletniej o fakeic lub wyn ie inform ‘wyiatkiem, 0 ktérym méwig kodeksy, konkretnego klienta, nator trzecimi, 2a inny temat pewien psychol kobiety, ie kl jednoznaczne} wiedry o faktycenym icy zawodowe}, przysporzyla psycho~jawnienie poufnych iw danym preypadku? Czy khient wy caleks APA (2002, Standard 4.05 b) dopaszcea vjawnianic infornaci bez. 2gody klientajedynie weed size prawo Tub w innych waznych ceiach ~o ile prawo sig temu nie sprzeci ‘owych wainych cele sig Swiadczenie ushugi profesjonalne), uayskanie Cay istnieje regu innych osob, Na crwartym mi tu takie dri 0 tuyskania preer psychologa zaplaty 2a swojeushigi ~ w tym praypadky powinny byé jednak ujawniane je informacje, niezbedne do osigenigcia tego celu, Warro w tym kontekscie wrécié uwagg, 2e choé wiele awagi kodeksy pos ochronie praw klienta, a odpowiedzialnosé za realizacje tej wartosei skladaja na bark psychologa, to jednak nigdzie nie ma w nich sugesti, 2e psycholog po ‘wlasne dobro dla dobra raeciwnie, profesjo ia pninna by opr a asertywnoscii odpowiedzialnosci obu stron, Zavat ichu koneeaktunabadanie saeco penformowania kins ovszykich omnych warankach,weymtakie ‘ achronie poutiosei i oméwionych wyic| granicach tej ochrony, ivdomo jednak, Ze poufnosé wszelkich przekazywanych psychologowi tres jest sntéw. Poycholodzy moga shusznie obawie sig, ie rniach pounosci, to klient po prostu nie 2decyduie sig ua ‘upelnie zasadniczy problem niet dosobistych inform: tudaielenia pomocy Ww przypatkach z rodzicami nastlatkom, doznajgeym naduzyé seksualnych, pr tykoncepcii, chord preenoszonych droga sychologuprzedr, ie ma zamiar poinformowaé rodaic Wie, logy caowick rapewne bedie wolet nad i sara, 1999), co boryka€ sig ze swoirnt 1a wigksea skale moze rodzi¢ {60% linicyst6w jak tego. wymaga Uspokajajnca, lec niepravedziwa informace, Ze wszystko, co powie sm hedzie w pelni poufne (Baird i Rupert, 1987). Oceywiscie siebie i Mlienta na powaine Klopory w r2zi badaweve. Nowell i Spruill (1999) nna pytanie, co zmienia sig w rela “wstepie poinformowany 0 j j j od poufnosci oraz rézne inne wy Relacia diagnostycana preekonanie, Ze klent moze zing seb lub informacia o ograniczeniach pounose (opis podejrzewanym naduayciu wobec daiecka czy éadanie sqdu), porycie: czynno iby ocer ki tego nie mor naradajae sig na komplh Agdy 53. opisu na form 1 dokonywano pom do ujawnienia w kaédym 2 tyeh treech warunk6w ki nna tematy osobiste, izachowania samobojere byl w kwestionariusau reprezent ib sprzyjaciele méwi Badanych proszono, by wyobra takie lek, naduzywanie substancj, any przez pozycje o duaym zachowal psychorycany pozostalymi diviema grupami nie bylo réinic. Wyniki te praccza przekonaniom wiel _yst6w, ie szczegslowe oma byé ograniczona. Z bi podobnych (Muehleman, Pickens i Robinson, 1985; Woo ientw nit pods Sprui nie popadajge zarazem w ki je, gdy jednak naruszenie po Unikanie konfliktu r6t i kontfliktu interesow. ¥y powyaszy wyjacek ‘akie jak poinformowanie o rzeczywistym przewidywane} gorowosci oséb ba istotnych informa psychotyczne. Kaady ztych temaow slysza), nakazujace mi wykonanie pewny: azdego z opisanych stanow40 ‘Wywiad jako naledy unikaé 2 powodu ich negarywnego wplywu na obiektywno psychologa-w wykonywanie jego zadan zawodlowych, Nie sposdl hezstronnie wykonaé diagnoze wlasnemu Cziecku, prayjacielowi, narzeczonemu cy i wobec tych osdb, a rézne nasze prywatne uezucia ~ ub niechge, zazdros cay zraniona duma ~ niemal na pewno bed -wplywaly na nasze wt tadania, czy tego cheemy, czy nie. A nawet ‘yby jakims cum tak signi stalo, inn w co nie uwierza nie zdolamy wige ob rnaszych wniosk6w ryeanyeh praed zarzutem nieobiektywnosel. Jue samo arazanie autorytetu zawodowego na te oi i krytyke jest oznaka nnieprofesjonaliza Bardzo podobna do sytuac}i kos zawodowe wobec pwvigzane} % nim osoby, jest sytuat ine} relacji do nawigaania relach prywatne} lub do wzyskania réinego ro- jaw i KoraySei. Mowi sig woutczas o elacii wykorzystujace) exploitative selationsbip).Jej ryzyko pojawia sig zawsze wtedy, gdy psycholog odnosi z zawodows) Telagjs klientem jakas Koray$é uboczng i mozna sadliG, e ber. tej relaci korayS€ nie bylaby mu oferowana. To szerokie okrestenie obejmyj Ou naibardziej octywistych i namocnie} pietnowanych takze w innych zawodach, np. preyimowanie prezentow od cheaeych scbie ziednaé ZyczliwoSé Klientéw, popraer pray wileje w miciscach, glzie klient jest zatrudniony, az do spraw najdeli Pemibardzie} intymaych: nawigzywania 2 klientem relac fualnyeh (tym ostatnim poswigcimy wigce| wwagi przy omawi ee ie ryzykowne exycaie jak konflike 6 yest larwo je rozpoznac, Na prayklad czy jest etyczne skorzystanic ta, 2e po zakoriczeniu badania podwiezie psychologa do dom? Ae lt na ateakeyjny koncert, poniewaé. pracuje w kasie teatru? ‘kupié mieszkanic w agencji nieruchomosci, ktére} wh sur kiedy to psycholog podejimuje zadania odwrotna ~ wykorzystanie 1086 i zasiggnaé kon zcregilowo tego rodzaj dylematy, mozemy postuzyé sig mo- “zarazem ekspertem komisji in bierze pod wage tr2y azdego z nich formuluje pytania, na podstawie ki ryryko uwiklania sig w podwdine, wykorzystuigce relacie i Relacia diagnostyeana a im bardziej nieréwno jest rozlozor inowa jese/byta ta relacja | im mani im bardziej du koriczona, tym acycin w rave wana se [akicklwick porsawodowe tne i chronione pred tym ryykiem powinny wie byé osthy pozosta jgce w silne} i dlugotrwaej zaleznosci instytucjonalne} od psychologa, np. pracownicy frm dla kere} psyeholog segulanie wykonbje badania, maiace wplyw aa oktesow, ‘oceng pracownikéw. Takie osoby przewlekle chore, ktére wprawdzie zakoriczyly ud rerapig lub diagnoze, ale jest prawdopodobne, ze w prayszlosci ponownie bed po- trzebowaly pomocy psychologa. W mniejseym stopniv natomiast ryzyko to doryczy ‘os, ktére w preeszlosci mialy jednorazowy kontakt z psychologiem i racze nie ma powodéw sadzig, #e kiedykolwiek zostanie on powt6rzony, np. odbyly pojedyncaa konsultacie w osrodku, w ktérym psycholog jué nie pracuje. Nie zawsze wiec podwéine relacje sq w sposdb konieczny nicetycani wymagsia od psychologéw unikania angazowania mogloby to prowadzié do krzywdy lub wykorzystania drugie| strony. Niemoina chyba jednak byé calkowicie wolnym od podwoinych relacji, nie ma ted na seczgécie take} Zwslaszcza w malych micjscowosciach, edze jest jeden osradek zdrowi: «dna stacja benzynowa itp., byloby 2 pewnoseia i niepraktyezne, i dziw- Kodeksy w nie jedynie weedy, gdy 2 sasicdnicj micjscowosci po benzyng, poniewat Swiadomym, ze.u klientéw poczuci sig jeszcze dlugo po tym, jak profes; porchologajakoaurorye mag nawet po dusejn case bya opinie i zyczenia wige take sto ret Pech ms msn wr rzeczy w kontakcie ze swymi bylymi kl as 5.3.2. Udei Z podobnych powod: cexyli syruachi ~ wystepu ezynnosei zawodowe psyel 2aimuie sig jako diag log ne porejmowal Ww sve)a2 \Wywiad jako spotkanie zero desistwai rodziny jako wart jenta do kierowani stawowym obowigzkiem etycanym psycholo 1, aby psyel fystem wartosci, Rozwwigzaniem jest wovezas pol : iem dbalosci o ro, ty w odezucin ‘Naprayklad w opisane} wy sya niekiedy po prostw nie jest m chologa, 2 acho wodowane jakas jej «wing” czy dadnych preeszkod, by psycholog otwarcie wy vrenyeh preekonai mépiby mieé sklonnosé do poszl matzeristwa, ale wydaje sig, 2 moiliwosci a zatem bardzie} pomocny bedzie dla kolega X - ktéry ma przekonat Podobne tradnos nié jednemu Klientowi naraz. W tera z mationk6w ma inne 2dan rowania zakoriczenia nieudanego zwigzku, W Preede wszyst auclewamne oczekiwania KlientOw co do sim} moiliwos “y tym preedmiocie ~ cry to na uytek terapiy 7 {vai rozwodu) Posto tego ria rontreygnieé nie mogiay Powe dadne badanie ani wiedza psychologicana, ktéra w te} materi Pozo; taje neutra ae lub system wartosci psychologa jako czlowieka. osluzenic sig przy tym aut logiczn Jecx jedynie osobiste przekonania Jednak narzuicanie wlasnych wartosc klientom i po isamych wsob ie swym osobistyin systemem wartoscl W Zycit ‘ . Zarazem jednak jest ocey jgnorowal pray tym sw6j wl fecenie Klientce uslug innego psy: ‘co do tego, jak na} i tmaldediskie ~ na prayklad jedno z nich dyzy do praywrocen Ib tylko sugercs eiest i Klientce, Ze 2 iej kontakt 2 innym psychol slug psych ka, Respektowanie prawa pod powodu swoich za wszelka cong one do jei praekonas, ogicane| wigee) i par lub rodzin mode sig zdarzyé, i kaéde tego rodzaju syria tore rozwiazai “awodu, byloby powanym naruszeniem profesjonaine} etyki ie sekoly lub 7 pracow jach kodeksy ery log wystepuje wobec ‘ee wazystkimi dainteresowanymi sc ‘vlaszcaa oganici nak (Smith, 200. dry zlecil uslage i 2a pracodavwe plas ie, owym pracown! pracy, Jeez elementem oceny prrydat osei, Eksperci z kom! ine informacje bua wy ko roo me pow ne + SN Mein econ vec sony (oa pea W ). We wszystkic 1a wstgpile kro jest sgotowyeh k ub rodaic za badan diecka prrestaie psycl 1g powinien seers m bub dzieck np. pracow nie jest ps ci do pracy nici moinarorwiqae ih trudnosci 1, czy te? w praysdlusci dla sadu iby bowiem bye iad 2 uczniem takich Kkientemi w jake} 4h osob oraz przedyskutowania wsekweneji fego stan rzeczy, eryczne) APA. podpowia- prawnym = Ceo oralnym. Fake, # ga obchod: t | | | | i | i | 3 i i i j | ; i i j 4 i i ; 4 4 3 Relacia diagnostycena sig, jakie d bywa naprawde rrudne, Jeslijednak cdkryjemy w pewnym momencic, , Be whrew swoim wysilkom jestesmy nadal mozemy ii powi fesjonalne telacji ze wszystkimi zaangazowanymi osobami, 5.4, Utrzymywanie granic w relag iagnostyczne} 5.4.1. Ograniczenia wnioskéw diagnostycenych jich komunikowanie dignostyezne| mozna méwié zar6wno w odniesieniu do kevestii merytorycenych, 2wigzanych 2 samy badaniem jak iw odniesieniu do spraw ane 2 procesem diagnostyca cal hadania, Odpowiednio da ning prychol narzedzia diagnostycen Swindezaé wewngtrenej pokusy lub zewngtrenych suczepélne techniki lub testy ~ te, ktdre sam dobrze 2 ient. Na prayklad pewien ojciec naleyal na abadanie jego dziew syna testem Rorschacha, p 22 pomoca teyo testa jakoby wykeywano klamstwa, Tak sig zlozylo, psycholog chetnie poshagiwal sig tym testem, jedniak w ty ny, w ktérym e takie 6w kretnym przypadku nie bylo najmniejszego powodu, trudnosci chlopea w czy! 1oze prayczyn Ww takich Utreymy’ u takim naciskom e7y pokusom i, iesé odpowied: postawione pytania. Jak poznaé, czy dany instrument diagnostyceny rzeczywi taka odpowied? pray zet danej techniki diagnostyczn wycigganych na je44 Wywind jako spotlanie zelowiekiem nych naciskw ~ peycholog nie powinien wydawaé opi 1 ktrych sa tial modliwosei zbadaé. Nie mona w kwestiach diagnozy polegaé jedynie na r fosdb trzecich, Jesli w takich warunkach ‘ednak jakies cagSciowe wnioski maja byé formulowane, 0 psycholog powinien dokladnie opisaé ich podstawy (np. hione mu dokumenty i materialy) i rzetelnie praedstawie wynikajgce 2 braku bez~ Sredniego kontaktn ograniczenia. Czasem jest tak, #e sam psycholog zaniedbal nych i fatwo dostepnych danych. Wynikaiace stad ogra aporcie zh Podcaas prowadzenia badania, 2 ny rodzaj granic ~ kwestia rodzaju zbieranych informac) ‘gai, aby psychologeksplorowat tylko takie obszary izbieral tylko takie dane, ktore rrecaywiseie sq niczbedne do sformutowsnia odpowiedzi na pytania diagnostyczne. ‘Awige rozmawiaige 2 klientem, tracba na bie2qco kontrolowaé stopieit powiazari rnyeh informacjiz problemem i powsciagaé swojq ciekawosé lub nadmierng orwar- ienta, gdy takiego zwigeku brak, iagnoste przed kolejnym rodza jem gra ~ mwlasicza leceniodawea, ktéry sam nie poddawal sig badaniu, np. radzic badanego dziecka ~ formulowanie szerszych wniosk6w, wykraczajacych poza zebrane ah poza ograniczenia 2astosowane| metody. Moga tez sugerowae jakie konkretne konklazje che rod psycholog oczy ie Lada wyzwanie al jego asertywnosci. Eksperci komisji etycane| APA aby w takich sytuacjach ,przylgnaé do danych” ipo prostu dokkadnie zdaé sprawe 2 tego, co sig wi cezego sig nie wie oraz jakie sq rédia tych wniosk6w i stopiesi ich pewnosei. Zazwwyeza} Korowe konkluzjezbadati majq nada status hipotez, a nierzadko moinasformulowae rernatywne hipotezy, réwnie dobrae wyjasniajgce zebrane dane. Na prayklad, wys i bieglego sadowego w sprawie, w ktSrej strony podaig sprzecz- ne wersje wydarzea, psycholog moze preedstawié argumenty i Kontrargumenty vec. aide} 2 tych wersji i pozostawié sydowi decyzje, kt6ra 7 nich malezy wanaé za prawedziwa, 5.4.2. Granive w crasie, penestezen i kulturze ‘Wyzwaniem dla asertyw' wobec ost Zalewski yomngch ~ Hida scssanilnaditianiadieid ninnlenacsinaiiincsenincn Relacia diagnostycena 45 kim 2darzeniom, w praktyce iednak czasem psych asertywnosci metode ,zdartej plyty”, wielokrotnie praypominaj odnione na wstepie warunki. Kodeksy etyczne zalecajq psychologom do- Kladne oméwienie z klientem na wstepie takie zasad phatnosci za sesje, i procedur, ;owanych w tazie odwolania spotkania lub nie s sig na nie bez uprzedze c ip. kasa chorych lub towarzystwo ubezpieczeniowe, ‘waiie jest by nie obciqéa¢ ich rachunkami 2a sesje, kt6re klient opuscilz wlasiej winy— we éwi cow klientom rachunk6w. Uwidacznianie w idnietychuslug, ktére zostaly wykonane, okreslanie ich tak, jak sie nazywajq i otwarte wyja wezelich ewentalnch wales mnsowych rej relaci pozqdany Klimat jawnosci, uczciwose i prawosi (integrity). Najwigce} boda} delikatnych kwestii wigée sig x preestreeganiem granic in ny od tematn ~ zdawaloby sig ~ : mnych profesjach bywaiq zalecane, formy, kt6re absolutnie nie nadaja sig do polecenia peychologowi. Na praykladzdarea sig agent frm, 2 Kea mam hit aka umowe, nawiazaje z nami kontakt i oferuje now ushuge lub sprzeda nowego produktu. Bywa prey tym, Ze agent ten 2wraca sie do nas po imienia, w dodatkw stosuige fo is ap. wpanie Slawku" ezy pani Basia. Jest to oczywiscie technikka mani i psychologicznei, polegajaca na sztucznym skréceniu dystansu i wytworze! = Ze relacja ma charakter osobisty i poufaly. W pro- fesjonalne) relaci psychologn z Klientem absolutnie nie ma miejsea na tego typ satuczki, Psycholog nawiqzuje x klientem pravdziwy kontakt i stopniowo bu sere reecey\ musi odbywaé sip ww ince Jezykowy sposdb adresowania wypowiedzi psychologa do adekvatny Rulkurowo wyraéae tacanck 1 2ycalvo wwe jednoznacanie wskazi ‘Jesli po pewnym czas mp. span og zaracea ~ 2godnie | ia wr Fw kontakt. Wiemy, migdzy innymi z prac46 ‘Wywiad jako spotkanie zelowiciem iq normy kulturowe, Nie wdajac sig w szczepély, zaznacemy lososowae sig w tym zakresie do potrzeb osoby nostycrny i poddajemy pote interpreta), Keontaka dotykowego. Zwyczajowe podanie reki na po forma kontakeu dotykowego, jak moze zaproponowaé psycholog w typowe zdientem, Wizelkie inne, np. poklepywanie po plecach wa pokrzepienia” czy polote ‘otuchy”, jakkolwick dopuszezalne w Kontaktach ich akceptowane), nie moga byé stosowane xym. Terapeuci konkretnych szkol zwykle na it za kaidym eazem, edy kontakt dotykowy utyeanych (np podezas pracy 2cialem), musa ees W proses dagnosyeanym = cos soe reeba kontaktu dotykowego 2 Klientem nie pojawia sig tu weale™ ~ naledy preying Perl zasade, bedaca konsekwencjg omBwionych wezesie|standardow, dotyezacyeh se wzyskanin Swiadome}zgody Kenta na wsaytke store okoliznosc ws wy na to uayska€ odrebne przyewol sychologiczne, 2e «as ko Fikogo preekonywaé. Skracaige maksymalnie dystans w rela, oslabia zwykle sposoby venia wlasnyeh granic w kontaktach interpersonalnychy a wige psycholog mus Svowents zwigksye soja uvtaznosé wok6l wszystkich kwestii doryczacych swobody Lwytazania lub odmowy 2gody praer osobe badang, Dodatkowo, w kontekicie ryzyka i kontakt dotykowy zavsze stwarza, treba te as w obszar zagadhi owania uczuciowego w ko rniem dwoiga ludzi i nie da sig sig nig czy nawer zako ie niepordwnanie ‘w ktdte| poziom intymnosci by , de te prywamne Relacja diagnostyeana a7 rakrerze seksualaym lub romantycznym jest nieetycene i nal codpowiedzi nie sie w takie} sytua xdawaé sobie sprawy, 2¢ prywatna relacja jest w tych oko wige na psychologu cigzy odpowiedzialnose aachowanie i za podiecie odpowiednich dzial re? Kanadyjski kodeks etyczny psychologéw (CPA, wolestowanie seksualne (Sexual harassment) jako migdzy innymi wykorzystanie wladzy lub autoryretu do sklonienia inne} osoby do uczestnicrenia ich seksualnych lub do poddania sig takim ezynnosciom, Wykorzystanie posiadanej wladzy 'a powiedzeniu wprost lub tylko daniu do zr02 4e 2a uleglosé wobec Zyczen seksualnych molestujacy jest wagrodzié molestowanego, a za brak uleglosci — ukaraé og powinien byé Swiadom, 2 klientem dysponuje wladza i auto- rytetem, ktére pozwalaja mu obiecywaé Klientowi nagrody i grozié kara wierzy w jego wiedze i kompetencie, a wige wszelkie zachowania psych ‘w jego oczach wstepny mandae zaufania, .N. nawer element samego kontakt dzialywa€ na klienta pozytywn kienta od wyn Ten autorytet i i wykorzystania kl aa teoretycenie mogg zostaé nadusyte, prowaduge do kraywey nta, a wiec kodeksy erycene nakazujg psychologom szczegolng \w tym migdzy innymi powstezymanie sig od wehodzen 2 ludémi —terapeuty x zsuperwizowanym, nauczyci itp. Co wigee), wladza i ie zanikaja natychmi torytet, wpisane w re] ikoriczeniu tej relacii .2.czego psych sel48. “Wywiad jako spokane clowiekder jolanych praca naglostione w prasie preypa nych postaci, wspdlczesni psycholodzy sq w p. i iereami seanowiq naruszenictyczne, Nierzadko jednak mimo te wiedzy stajapraed problemem praktycznym, co konkretnie zrobié w razie odkryeia w sobie ero pociggu do klienta. Jak pokaaua sondaze, es 0 p ‘ew sw ie zwvigzki seksualne praktyce doswiadezylo pragnies di Lichtenberg, 19985 > od 2% do 109% relacjonuie, ze doszlo do rzccry wistych Kontaktow seksualnychklientem (Fisher, 2004; Stakei Olivier, 1991). Sprawdzona w wielu inaych obszarach interweneja terapewtycana, polegalca na fentowi przezyé psychologa (self-disclosure), w przypadku wezué ero- osig wigce| szkedy niz podytku. Nic tylko dlatego, ze w ten Sposdb paycholog nadmiernie obciaza Kenta i nijako praerauca problem na jee bharki, ale tez2 tego powodu Ze w pra rrotycznych interwencja taka staje nacena ~ moze w odezucit Kl ‘co racze|zaproszenie do wspdlnezo grzechu,nawetjc jake wskazuja wymicnione opracowania, nawet osledne, ezese h klientowi, np. zapew' mode byé szkodliwe dla Kienta, zwlaszeza apdlwystepaja inne warunki, cyniace go saczegéinic podasnym na naduiycia je odkryein w sobie sckaualnyeh lub romantyeznyeh sk nioSei do sycholog ma do dyspo2 rodki zaradecze i powinien beawaglednie skorzystaé: kons erapia, Powinien tez byé swiadom zagroten inie dla jego zawodowe) obiektywnos nych prozaicznych el n waméc uwainosé wobec t isce spotkatiz klientem, pobieranie oplat a ushug) er, 2004). kelienea. Musi takich jak eas i igranice w kontakeie dorykowym ( 6. Co jeszcze daieje sig w relacji? Skoro badanie psychologiczne jest interal weystkie te same procesy, COW ig spolecenq. W kodeksach etyeznyct no szczegdlowo w_ odniesi tylko cues 2 jentem, Stands ia standardéw etyen ulaewie, uttuck mnigdzy ovwie~ | | | j | | Relacia diagnostycena 49 raniem sie (slf-disclasure) osoby bade w wywiadzie, a otwieraniem sig psycholoy kidry = nim rozmawia (ourard i Jaffe anne 1970). Dla Sidneya Jourarda ~ oredownika St dobrego ps n. Jecinak po latach modna w eksperymentach neresujace dane, dorycaqce og neyo dostosowywantia sig ent podial za iéna gruncie teo (CAT ~ Communication Acconmedation Thean, stworzons) czasie prac Howarda Gilesa (por. Giles i Smith, 1978: i Webster, 1996). Teor bardzo wiele badari, w ktérych wykazano piinie| dokonywal aki] same ici wypowiedzi moina wych, w tym przede wseysti spoleczno-osobow: potrzeba aprobaty spolecene, spostrzegan atrakeyjnoscia, Jecanym partneraorazrelacjami dlostoso ami wladzy idominai. Parte ia ictaco waciwosc swoich wypowiedi do wypoweds ted swoiste sig z eksperymentéw nad procesami behawioralnego potwierdzania, ktore moga a signa preyklad jak srowertyk hub ekstrawereyk, ig w rozmowie 2godniez negatywnym stereotypem 1 prowadzen50 ‘Wyoad jako spotkaniez clowiekiem Relaciadiagnostycana 51 boadajgeym ~ ale nie tego obieltywnego (np. pod wagledem plei Saeed jin., 2003), lecx spostrzcganego prece partncrdw (nsimilar-to-me-effact", Sears i Rowe, 2003). Znaczace mote byé juz pierwsze wrazenie, krére badajgcy wyrobi sobie 0 osobie badanej i kt6re bywa potem porwierdzane za sprawa nic: proceséw konfirmacyjnych (Daugherty, Turban i Callender, 1994), cho na suczescie nie w kaadych okolicanosciach (Lee i Richer, 1992). Osoby badane nic sq jednak calkiem bezbronne wobec tych zjawisk i same takze stosuja podezas wywiadu réine strategie .zarzqdzania wrazeniem” (Elisi in., 20025 Silvester i in., 2002) oraz taktyki ‘wplywa spotecznego (McFarland, Ryan i Xriska, 2002). Zapewne nie jest to wszystko, co mage wydarzyé sig podczas wywindu. Nie jest moiliwe, by diagnosta zdawal sobie sprawe 2 tych wseystkich proces6w i swiadomie je Kontrolowal, cho€ przecied. wiele 2 nich niesie ryzyko utraty niezbednego dystansu i obiekrywnosei. Co w takim razie diagnosta mode zrobie? Preestrzegné standardow etycanych! A poza tym pozostawa€ stale Swiadomym rego, co dzieje sig w ni Ika prakeycenych wskazbwek na ten temat zawiera ponitsea, ostathia czeSé niniejszych rozwadari o rela Podge a ty od erytal je jako pce cto podezasnasgpne esi, zdlal nawigeas yeane, (2) Zrddla po stronie psychologa. Praezycia psychologa, naleiace do tej kate- gorii, maja za sia podstawe uaktywnienie sig osobistych potrzeb, konfliktow czy problem6w psychologa pod wplywem kontaktu z klientem. Mote siedarzyé, ze klient «ekranem projekcyjnym” dla psychologa , ktéry zaczyna dostrzegaé w nim exego nie akeeptuje w sobie, lub przeciwnie ~ to, co wlasnie bardzo ce nie wietzy, Ze sam moglby taki bye ale by jesacze 0s innego. Zwykle psycholog do mym. swindeza weedy silnych negatywnych lub pozytywnych uczué wobec Klienta. Poswig- cen alm uezaciom mie payezyn i do oxoiseozawodowegoroxwojy psychologa. Jest tet bardzo potrzebne dla wylqczenia wplywu tych projekeji na kon- takt z klientem, " anne 7. O poiytkach z samoswiadomosci"* W telacii dingnasrycane jak w katdym spotkaniu dwéch ast, wiele sig drije Psycholog tei czlowiek”. Jest naturalnc, i Kontakt z klientem nie pozostawvia go pojgtnym, doswiadeza on r6znych subjektywnych doznati i preedyé, prywatnych xcaue, obaw, pragniet — nie wszystkie musza byé powodem clo etycanego niepoko} Rola diagnosty ogranicza modliwose ich bezposredniego wyrazania, ale one z tezo powodu nie znikaja. Czasem moga mieé wartosé diagnostyczna (reeypatia), niekiedy pomoga w koraystne} modyfikacji kontakrow zklientem, czasem za6 moga ten kontakt informacje i warto hwiskazéwek, Jednak aby to bylo mofliwe, trzeba je preede zachowujae reasqdny dystans ~ zrozumieé. Zastané takich praedyé diagnosty, towarzyszacych , mona wyré psychologa, w zaleznosci od tewo, czy ich 2 Rozwadmy po kolei kaidgztych kategorii 2 kategorie subiektywnych preciyé nego iscorne w ivfikuiace precbieg k skrajnym praypadkiem w te} ady ernatowice woe a52 \Wywiad jako spotkanie 2 cAlowiekiem | lub spotecanych — nie mode sig obronié.”” ryayka naduayé nie yest wolna rowniez mn rachowiaé stala uwaznosé _stybkie dostrae- i wralwost wobec tej ewentualnosi,Jeslidojdnc jut do nadubycia, topo i zareagowanie, a przede wszystkim przerwanie same} naduzywajacel s¥- porwala ‘y anaeznye stopnin zredakowaé negatywne skutki. One a sytuacjach, w ktérych potencjalnym pokrzywdz nadutycia w obie strony ~ klienta przez psychologa jenta, Choc ta druga motliwose wydaje si wart ec w ezym pomoze 2 pewnoseig Kolejny przykad i psychologa przez rakze mieé ja pan toy tak napraweh™ nik ma "or nemonose opaszezenisp nyeie dopiera Pray nastepnyt 5 jr postawila geanicel, pot rcbie). Diagnosia zareagowal wanikowala Kliestowi soi : cho’ aceywideie pe’ Weaystkic ve cosh, 0 krdrych jest w nich ‘zostaly w nich zmienione dla och naduieje, te Cay rect tiwag na wlasne subiektywne preciycia, pojawiahe kontaktem 2 Klientem. Praciycia te czgsto % poczatke wy: | | | | i reenis | | i | i | | i | i Relaca diagnostycana 53 yeh wezeSnie) w cieniu. Moze tei poméc w rozwigaati do bardric} efektywnego wykonania naszych zawodowych zadas, Po ‘te wlasnie zachodzi potrzeba, aby zajgé sig wlasnymi pree- ayciami? Zawsee nasze subiektywne przedycia sq intensywne i same Inie weedy, ady: -gatywnych) — wobec kl w zwigeku 2 tym, co 2darzylo sig w trakeie pracy 2 ' cegsto Ww réénych inaych syeuacjach spontanicanie powracaja. wspomnienia {obrazy, rozmowy, ied.) i mysli wigzane 2 klientem lub praca nim; «+ nasze uczucia lub stany wydaja nam sig dziwne, niearozumial .waajemnie sprzeczne, ,poplatane” ‘ caujemy ochore, by angazowaé sig osobiscie w sprawy klienta ub nawisgzaéz nim prywamny kontakt; my ochotg, by pracowaé:klientem (ap. ylapiemy sie” do przeloienia spotkania, podeais spotkan plywamy” «+ mamy ochorgr niewzasadnione, aszukaniu preteksta nie modemy skupi¢ sig na pracy, «od co kliencie z kolegan ja 2 Klientem absorbuje nas w sposéb wykraczajacy poza nasze 2wykle zaangazowanie w takich sytuacjach. Jeslizanwazymy, Ze dzieje sig nami cos podobnego do opisany vost peandopodabne, de wise skoraystamy, jm i prectyciami,. Moi vwewngtrana, ki raystanie nich, 2wlaszc2a z.superwigji nakazuja praktykujacym psychologom wszyst- bie ne uu kodeksy etyczne, jest to bowiem wainy clement .BHP” w pracy psychologa i oznaka profes «yde| standw, «sig swoimi subiektywnymi i: samodzielna pracaAgata Engel-Bernatowicz Specyfika kontaktu w wywiadzie psychologicznym i 1. Wskazniki nawiazania kontaktu by, kedrych praca opiera si © wymiarze apolecenym wymin”imy chaghy’ 1 pracownikéw socjalnych, menedicrow, spraedawc6w, Groot i Motowidlo, 1999). Kontakt roaimiemy potocenie nie} wymiany mysti 2 drugim czlowiekiem w mi zytywng interakeje, dajgca dobre samopocaucie, weazenie wspdlnych celdw i metod ich osiagnigcia, Gdy doswiadczamy kontaktu méwimy, te migdzy ludémi wzasko- sugeruja jednak, 2e ocena kontaktu z pozy¢ “obserwatora zawsze bedrie niepelna, gey2, w praeciwieristwie uczestnikéw, nie ma on dlostepu do danych intrapsychicanych, ktére uzyskuje sig bezposrednio uczdstniezae ww spotkaniu, Obecnos obserwatora bya natomiast przydatna dla diagnosty, ktory mode deigkt temu wzyska¢ obicktyws czy iw jaki spos6b jero zachowanie sprayja poslebianiu Kontaktu psychologicenego, oraz poznaé zewngtrena oceng swlasnych umiejetnosci w poshugiwaniu sig Konkretnymi narzedziami psychologicz- nymi Sharpley | Ridgway, 1992). Dzigki pomiarom obu typow (dokonanych preez, uuczesenika i przez zewnetrane ddobyé wskazdwki praydatne ww dalszym ksztalceniu diagnostéw, docadcéw, trenerdw i terapeutow i badaé np, psychologa na efektywnos ignostyczne fzujgc poziom kontaktu w wywiadzie psychologicenym nalezy kazdorazowo i etap kontaktw oraz kontekst relacyiny (rodzaj r day ucrestni- kami, np. psychiatra-pacjent, psycholog rekrutujacy-osoba jcrwem w grupie itd.) Nalezy analizowaé dane na poziomie caqstkowym (mol kularnym — poszczegine zachowania, wypowiedzi i reakcje) oraz cal (molamym ~ analiza sckwencji adarzei 2 uwzglednieniem ciags ikowych). ntow (etap, relacja, ocena molekulae- ko ze, np. w drugie} fazie wwcy, ktorzy juz sig pozna bed porrzebowae miei str kontakt bedzie ie p w poprzednie} czgsci interake .0 porytywnego zaangazowania od dru ‘wymieniong aurorka, Ze waane jest, aby nie trakrowaé kontakt prawdziwe zaangazowanie, Tylko weedy k ié ronmowe od nie~ argcenosci, skrgpowania, nieporadnosci i bedzie stymulowal zainteresowanie i otwar- perspektywy. 1.3.1. Etap pierwsry Faza pierwsza wg Tickle-Degnen i Rosent interakeji, wzajemna obserwacj ‘W tym etapie wana (1990) to ocena klimatu wokst decyaii czy kontakt wart jest ror- ct a jest autentycenosé, uwaga, cieplo i zainteresowanic, jest réwnict chocby czeSciowe odwzajemnienie uezué. W badaniach dotyczacych nawiggywania kontaktu 2 dieémi (Donate-Bartfield i Passman, 2000) wwykacza trzylatki potrzebujg okolo 20 minut wstgpnego kontaktu, nie zwig- zanego plana zadaniem (a orekcyjne), by odpowiednio zaadaprowaé sig do sytuas }owa osoba, Pi sytuaci i oswoié 2 nowa osoba, Po tym czasie miedzy dzieckiem i diagnosta znaczaco poprawia sie jakos€ kontaktu, ktSry relacjach, Taka sama potrzeba odnalezienia jstanie ona podtreymana, pojawia sig réwniez agnostyezne}. W poceatkowym stadium kontaktu uczestnicy interakejijesecze sig nie anal, wige automatyczni dokonujgw ‘ocen, skupiaigc sig na zewngtrenych atrybutach rozméwey (Tickle-Degnen i Rosenthal, 1990). Dzieki temu sq w stanie szybko osza- Felacja ma szanse powodzenia, czy warto jg kontynuowaé i poglebiag, cxy skazana na niepowodzenici nalezy sig niej wyeofaé. Migd powodi: niewerbalne przekazy podezas budowania kontaktu majq duze ‘Te wstepne oceny nie sa zazwyczaj ujawniane partnerowi interake; 13.2, Beap drugi wkontakcie, czy a weajemne zrozumienie jest fatwe do osiqgnigcia, Kontakt musi byé wige wanany za plynny, swobo tieporozumies, W ja nie jest jeszcze tak w: ron wanna yn werbalnych i niewer i autorow pozytywaym nastawieniem (posi Stony partnera towarzysry koneakro\ ‘awigeania, jak i podtrzymania kontakt,60. ‘Wywiad ake spotkanie x clowi 13. Z teorig plynnosei (koordynacii) ick (1990). Wskaanje on, 2¢ weale nie porozumi sobie z barierami w kontakcie jest kluczowa analize kontakt inego, jak nazywa relacje daieck: cod pieewszych dni Zycia. Jest ona oparta na komuni ka ;ojawia sie synchronizacia i koordynac} nie, intymnose, wystepuje rownie? wy jakakolwiek relacja niewerbalna praypomit ply dlobra rel i Cohn, 1989, Tronick, 1990) ~ od scoordynowanej ccelem uzyskania kontaktu dys! , Jecz racze] umiejgtnos radzenia jeg0 rozwoju. Jal podsie . Kontakt jako umiejgtnosé radzenia sobie 2 zaktéceniami w relacii Tro- jiewerbalne, g jest mona wymiana, cjze sa przesianki, by wnioskowaé oglebokim kontakcie. Autor zaznacza jednak, 2¢ ‘z matka charakteryzuje si p-zede wszystkim dynamsicang zmiang (Tronick pozytywne} wymiany do nie~ skoordynawanego negatywnego zaklécenia kontaktu, z ktGrego uczestnicy endw prac- chodza do fazy pozytywnego porozumienia. Autor wyt6i + pozytywny « konstruktywnych zimian, Kontakenie polega, tumiejetnosé plynnego naprawi przckeari i apdinosé to mnie} nix 25% cale} Sad ten pod nastepujgcym wnioskiem: gdy psycholog stwierdza, 2 Swiemy”, za§ rouméweca ~ rozluéniony, zadowolony z ia bled6w, gdzie po terakci .go zcaniem, nastalym wzajemnym por nastepuigce etapy kontaktu: amieniu. To racze) orozumienie, jednoznacanos ia Goudy i Porter (2001), podsumowujac raport ze swych badat Je ykontake w wywiadzie byl ‘wywinda, a jogo mowa spon taniczia, to starystycznie oznacza to, i preecivinie ~ kontakt by! powierzchowny i jest dynamika i spon bledéw, niespoinose i yzgraytow" fowy, 2 spotkanie malo odkrywere. Wedlug autoréw 0 dobrym kontakcie \deza trudnosci, na jakie naporyka diagnosta, i sposdb, W j Kontakta, 2 przyawoleniem {i sobie 2 nimi radzi prawo do 1.4. Kontakt pozorny i jego introspekcyjne wskazniki Kontakt sta wydaje sie: mu jedzy roaméweami ‘anacza automatyczni oki kontakt (Dé sig pozorny, gdy rezméwea praesta Jnego punk widzenia kontake ten | lece nie pozwala na pel oewarte poruszanic pojawia sig porozumienic nie ice incrospekeyi wskadni Specyfika komcakws w wywindsie paych 61 + przckonanie: ,wiem, co osoba badana zara powi « pragnienic, by practwaé rozméwey i poprosic co sprawach oczywistych. lakoniczny (nadmierna rola diagnosty w wywiadzi 0 wy- forma jest nieadekwatna do omawianych treici (Geller i Krél, 1987/91). Prawdziwy kontakt diagnosty any jest procesem, zjawiskiem zmiennym, pojawia sig, by ponownie zmieni¢ sie w pozorny. Juz sam moment poglebienia rela ego zrozumienia czxsto samoistnie owocuje gwaltownym splyce- Bliskosé moze okazaé sie doswiad. hs sh , iczeniem obcigzajqcym, krepujacym. Cry, aaa), zagraijgcym pocuciy beapieczfstva,nlealeznosl | samostanowie: nia badanego. Z jedne| strony praynosi ulge i satysfakcie, az drugiej zwigksza natu poziomm intymnosei, Lek przed bliska relacja mode okaz: chologa, ktory bedzie kcire w ego odczue ie take problemem psy ikal intymnosci, starajge sig nie poruszaé takich obszarév, peszace yo twierzenia. aycia62 Wy wiad jako spotcanie exlowiekiem 62nd ako sporcnieretowikiem Jebionego kontaktu utrudnia (Geller i Krol, 1987/91): dingnostys Nawiazanie p + brak odpo «+ subiektywne pracé niepewnodé w nowo pr + wprowadzanie element6w relacyjnych znanych 2 fycia c stgpowanie rolidiagnosty £ola kolegi, naukowea, rodzica, nauezyciela itd + silne przywigzanie do ograniczajqeego modelu teoretycznego (diagnosta pod- czas rozmowy potwierdza znang sobie teorg i stawia hipotezy aprioryczne — w efekcie pojawia sie ,samospetniajace sie proroctwo « aly stan fizycany/psychicaay. W tym ostatnim praypadku, gay diagnosta jest fizycanie zmgczony, bad psy chicenie obcigzony (smutny, praygngbiony, zaaferowany osobista sytuacja, niezwig- me i setampowe, a w efekcie agnosta jedynie udaje say jego nieszezerosct i nie zwraca ine preekazywane przez rozmswee, inoznaczne komunikaty ie bak {DePaulo | Bell, 1990). Proce osobistych trudnosci prowadaqcego moze poinwi¢ sig réwnied. cala gama jego zachowa wer ch, kere negatywnie Kontakt Bets 1995; Geller i Kral, 1987/91 Tabela 2. Zach nosy sprayaice koneaktowi pozormenn Zachowasia prehlady Brak Komnnikatiw 0 akcepraci | praee dagnoste ania spo (6) eas, Po Siagrosy nytywnie = sygnal zaintecesowania i empati (to jest steam cig”) + negatywnie— jako projaw nie lezapeobaey (karzqce mile take ") cay zagubienia 2, posted " Na jakosé kontakeu wplywa ni pragnienia, oczekiwania, cele bad “Tabela 3. Peeycayay kontakt po 1.4.2. Prayceyny kontaktu pozornego po stronie rozméwey potrzeby osoby bad; ie tylko zachowanie diaznosty le réwnie# emacje, Prayeayny Powzeba achrony ‘Wigksroi obszarw itymne, a 20 gk prred cena Nindcvaroi akc enor do preckazywanych tresei : Obawa pried ia koneentraca sdwczesne