Samuel Noah Kramer-Sumerlerin Kurnaz Tanrisi Enki

SAMUEL NOAH KRqMTR
aoa
SUMERTERIN
KURNAZ TANRISI
ENKI
Eskikitaplarim.com Karagöz
samuel Noah KEmer ' John R. Maier
. stnrrl.tfl Krr@ TdMe E fti
Myrhs oJ Enhi. me CraJE God
O Oxlord UniveEny Pres, lnc. New York, N Y, U S.A.,1989
@ Kabalq Yaylneli, lstanbuL 2000
Binnci Baem: Karm 2000
K"pak Dtrze serdar Bal
Yry1ma Haztrlayan: M$rafa Krp$oglu
Bash: Yayladk Ma$aasr

MtlceLlir: Yedigun Mncellitbanesi
KABALC] YAYINEVI
Himaye-iErlal sok. 8-B cagaloghl 34410 ISTANBUL
-pt !02 t_r s)o 85 86 t-rk! r0212\. 1610s
KU]UPHANE BlLGl (ARN

catalogin8'in'Ptrblicaton Dara (cl?)
Knmer, sanuel Noah - Maie., John R.
SrrDdledtr Krnrdl fdrfls Er*i
I Enki (suner Ennst 2. Snmer dili - MetinLer \t Glinler
4 Akld dili Merinler \t eevirile.
lstanbuLr Kabalcr Yay'ne{, 2000
lsBN 975-8240 33-l
Samuel Noah Kramer
John Maier
SUMERLERIN
KURNAZ TANRISI
ENKi
Ceviren: Hamide Koyukan
@**'t^t,**
Millv ve Helen'e
ICINDEKLER
GIRI5, 7
I, B6LOM
Enki r€ NinhuMg: Somer Gnnet Miri, 49
2. mLUM
Enki w NinrMh: lBnn YaatftF\ 66
3 EOLIrrL'l
Enki ve Inanna: Yerynztutu r'e Xohorel SoreClerinin Duzenlenmesi, 8.1
4. BoLllM
lMnna ve Enki: Uygarllk sanadrnnm Eridu dan Uruk a Akan[9\ 125
5. BOLUM
Enki !e Eridu: su,tadnsnm Nippurh Yolculugu. r49
6. BOLI'M
Muanma! Enki, 163
7. BOLUM
Ynce Botdoi, 218

8. BOLIJM
Enki G€leneginin Gncn, 270
9. BOLUM
Kacak Tdnrun lzleri, 320
10. BoLUM
Mit ve Edebilic Enkihin Yeri. 374
K6aitmalar, 4?7
D Sorrkce, 429
Dizin,441
AJ
Girig
George Steiner ceviri kuramr uzerine yazdrgr kitabrna pek yerinde

al^nk AJtet B6bel lBa\lden Sonra) adnr verdi. Bu eal{m61nda srei-
ner, "djller ieinde ve arasrnda, insan ileti;imi geviriye esitlir"i tjLzeri
ne basarak soyliryordu. StmeAein K ma4 Tanns Enhi bir eeviriler ki
tabrdrr ve diger eeviri kiraplarrndan daha fazla Babil'in sonucu oldugu
gdzden kaemamahdrr. Bu yandan -orrak bir dil ve ortak bir knltrirti
payla$Armr- bize en yakn kieilerce gonderilen mesajlan tam ola-
rak ve ayrrnrrlanyla anlayamayrz. Oyleyse i,r, b^zen de ddn binyli
once yazrlmrs karna5rk edebi eserleri anlamay nasd umabiliriz -
ozellikle de gtrntimuzde bilinen binlerce dil ansrnda hiebir akrabasr
b lutumyanstimerce sdz konusu oldugunda?
Di8er yandan, diller arasrnda eelirinin {eviri teriminin genel an'
lamryla yazr tarihinde erken karsrlaerlan bir sorun olnasmdan bir
awne payr qrkarabiliriz. Bu knaplaki edebi eserler Silnerce, Akadq
!e Hirirc€ olm:k trzere iir kadin dildedLr. 1O uEnncu binyidan iriba
ren, Mezopotamya'nn yazman okl larr eevirj sorunlan ilzerine eals'
fl. Yazmanlar iki dilli, hatta iir dilli sozlukler hazrrladrlar. Aynr dil
ailesinin bile iiyeleri olmayan dill€rdeki bieimleri elitlemeye ugrastr-
lar. Bir sozciLgun soyteniri ile yazn4r arasndaki uyumsuzluklan bite
lO Lietrncn binyrlm Sumerlerinin, "Enki nin Ndn-I ltu denilen

kendi Babil dyklsti uyarlamalarr vardr (burada 7. boljLmde sunulmu:-
tur). Oykri bapl barna bir biryndtrr (bir ndttl{uD) lnsanlann yrlan,
aslan ya da yabani kopek korkularrmn olrnadrlr ve tek bir insan dili-
ITJMERLERIN (URNAZ TANRISI ENK
n'n oldtrgu blr Ahrn Cagdan soz eder. Bu uyum( Irozan "E€kismecr,'
Enki adL rann)dr. "Agrzlanndaki sdzu degigrirdi, .cekirme ko)du ,
Bu hiq umulna.Lk bir harekertir, sunkn Enki, Sumerlerin raprndrgr
yiizierce lann ieinde, insanlgrn koruyucusu olamk ancLklarr rek tan-
nYd,.
Snmellenn Kt(naaTannn Enfti, dunyann en eskr edebiyarndan ya
prlan eevirile.rn kilabrdrr. ciiney Mezoporamyada, b$iLnktL gLrn€y
lrak bdlgesi, kNulmug kadim Sumer Enkiyi, pameonun en y|Ll(sek
derecesini olusrrmn don ranl ve ranlsadan biri otarak kabul ederdr.
Aerklanacak nedenlerden dolayr, Siimelin €n bnemli nirleri muam-
mah Enki rzerinde yolunlarm$u Enki yararrcr bir ramydri ana ran-
reayla bi.likte SiLmerlerce bilinen eyrenln biiyuk boliimirne, kok€nle,
ri kimi mirlere konu olan birkaq garip yara k .La dahil, o biqim yer
misti Kozmosun duzenli iFleyirini saglayan "ozlete !e kaderlefe
haknn oldtrglr dtsirnLrlurdu.
Enki, guney Irak re Basra Korfezintn barakhklafl yak rnda bulu-
nan ana kirh merkezi Eridu)la ozdeglesrinlmirri. 'ya9an sulan ha-
yatln kortrnmasr irin elzem olduklaflndan, yeralu sulafl !€ sulu dip
siz derinlik in tanr$ Enki a)nr zamanda bir bereker ligiLruydu ve
miller, ornegrn, buyuk rrmaklrfl haya! veren ersuyuyla doldurmasrnr
!e halkr kuLsamak iein kanaliarda yolculuk ehesini iEeriyordu.
Enkinin diger tannlada ozellikle de Lanncalarla- oian rarrqma
lan pek eok oykrinun konusudur. BL,nunla birlikre Enki, kavsalannda
aslabir savaiel olarak anlarrlmaz. YanFmalar hemen her aman kur-
nazlk !e buyrr denemeleridir.
Guntlmtlze rlasmD Slimer meiinl€.inden Grkar an Enkr portr€si
oldukea rnuammal, mantrk drgr re aykrndrr. Millere yay an ilahiler
!e ilahi trri,nden pasajlarda orneg,n, Enki, tannlarrn eok akrlh, her
CIRIS
seyi bilen onde.i, bilge bir danDman, degerli bir dosr ve gdnene !e
basafllan iein dirimsel her 9e)'i sagladrgr insanlgrn cdLnen lelinime-
ti olarak yircelLiimii ve oviilmiiFriir. Enki grizel sanallarn !e anaaF
lann becerikii bir ustasrdrr. Belagar ustasrdrr, vararrlan her seyrn adr
nr bildlrrr. Abzu'nun kralr, yazgrlan belirleyendir; degerti raelerin
(degisririlenez, sisenilir, evrensel yasalar - bkz. 3. bolLim) idarecisi
ve dagrtrcrsrdri denizlerin ve nmaklann nesesr ve dehseridir; ulhenin
etendisi!e biltiln iLlkelerin babasrdri rannlann agabeyrdtr. Hepsinin
olesinde, en1irleri sorgulanma,vandrr.
Ote yandan, mirlerde bu erklleyicj glicler, unlu nirelikler ve usG,
ltklt baganlar hiq de her zanan aynr bqimde gdrirlmez. Gersekren de,
mi! yazarlan Enkiyi qogunlukla mamrksE, uekuruna duskun, nelsine
hakin olanayan, uyusuk !e arkadaer olan ranfllafln acrlanna kulak
asmayan, ba5rna ne isl€r arac.grnrn larkna larmaksrzrn bol eamataL
alemler dnzenlemeye merakh bir adam oiarak resmederler. olmusa
olmaz, paha bieiiemez ,r'lerin aianm\ koruyucusunun, onlan elinde
tutamama derdivardrr ve bir mit yazanna gore me'leri gereekien de
lnannaya ve onun kenti Uruka kaptrrmetrr lnsanlarln velinineii oi
ma roli bile, insanoglunu hayann /'1r'sinden yoksun brrakmasryla;
korku salan, kin dolu sozlenyle nsanlan dehpere dlrLsilrmesiyle; il6a-
nrn elrensel diline son venp boylece insanoglunun baerna dnler katr
marasl derdini arnasryla bir bakrma kuskulu hale gelrr - asabeyj En
lili k$kandrgr iein yapmrgirr burnn bunlan
Enki, soylemesi uzricti ana, asagrlk komplekinden mudaripti
CunkfLkenri Eridunun din bilginleri, rahipleri !e iairleri alabildigi-
ne gueler ve a)'ncalklar yukl€seler de, onu paneonda arzu euigi ko-
numa geriremiyorlardr. Uzun bir sur€ kutsal hiy€rarFideki yeri, An,
Enlil ve Ninhursagdan sonra dorduncL' srrada oldu. Aradan uzun yriz,
SUMERLERIN XURNAZ ] A NRI5I EN KI
yrllar geetikren sonra, IO yaklag& 2100'de nil"yet Ninhursagla yer

degiFtirerek ucuncu srraya yukseldi - bedelini s€ve seve 6dedigi paha
Lya mal olan bir zaferdi bu. Mu yazarla.na gore, Ninhursag onun
guelerine !e baganlaflna meydan okumayr snrdlrdn ve bir ker€sinde
onu neredeyse oidurecekti:
Enk, bunun yan,nda kimlik bunalrrnr da cekiyordu. Kendi adr, en'
hi konpleksi, 'Yeryilzirnirn Ef€ndisi," yerin ahrndaki kozmik larhk,
her tnrden kotir cin re korkung canavarrn yurctu olan Ktr'm parqasr,
lu derinlik Abzu ntrn kral olarak onun konumuna kars,l,k olusLLtr-
maz. Ashnda, daha erken brr deyirde ona, Kur'u istila eden canavan
yenmesiyle kazandrgr bir ad olan, En kur, Elendi Kur," ad, verilmis
olabilrr. lO yakla;,k 2500'lerde, Akadlar Enkr iern Ea adrnr orlaya ar
oiar. Ea olasrhkla Sami dilinde bir sozcdktdr anlam ve kbkeni bi-
linnemektedir. lkinci Dlinya Savasr srrasrnda lrak Eski Eserler Mir'
durltigu'nce EridLida )trrutulen kaznar yaklagrk don metre kare bn-
yukll'gturde iki sunak ieeren kueuk bir odadan Ibarer olnn stmer'deki
bilinen en eski taprnagl ortaya rrkardr. orada tapln an rannnrn, En
kinin, Sunerce onc€si bir adr olabilecek en eski at6r oldugunu var
saymak akla yaLk,ndrr Ana ozgun adr ne oltusa olsun, Enki,€a,
lnanna,49!aldan sonra Sirmer unnlanmn en insanr ve €n sevileniydi.
Sumerin gairleri ve ozanlan onun ganrnrn ve budalalklanntn garktla
flnr so)lemekten nutluluk duymug gibidirl.r.
Kadim meLrnler !e silindir mtihirr baskrlannda Enki siirekli ola-
rak ikr rnaddeyle ozde5lertirilir: sr !e bilgelik. lkr ogenin MuseYi,
Hrristiyan !e lslam dinlelindeki onemrne karsrn -Onadogu'da gel-
genler d4rndaki pek sok dinsel gelenek bir yana- din tarihqileri ozir
su olan bir tann olarak ya da kendine ozgiL bir "bilgelik"i olan bLr
ranrr olarak Enkiye henuz hak etriAi degeri vermemiglerdir
t0
6IRI5
En oncle gelen din larihsllerLnden biri olan Mrcea Eliade nin iark-
I kuhurler ve larkh krihsel devirlerde su simgeciliginin devanllgr
uzerine iddialannr ele alalm:
Sekilsiz!e gizilolan hergeyin dzn, her kornik tezahrlriin kaynagr, rirm

rohumlannk^br olan su, tlim b{inlenn geldigi \t. ya kendi ncadan ya
da biralerle Een ddnecekleri 6li 6zn sim8ele. aaslangcra vardr k her
kozmik ya d^ taiihi se\,rimin $nrnda te.i dbne.iasla tek barna olma-
sa di herzannnvr olacakr, cnnkiisu, parcalanmanE binmler halin
de biitiio bieimknn gizil olaDagrD isine alan tohum itreticisidir
Eliade, kozmogonide, mir, dinsel roren ve ikonogralide buldugu-

mlrz her tnr kultur ortiLnlr:rLstrnde sur-un aynr iileyi yerine gerirdigi ni
b ltr. "tirn brlimlerden dncs.qelir ve rilm yaraolg strreql€rinde ral-
Suyla ilgrh her baglann yeDiden olu etnkt onclikle,

mu ifade eder
olumn trtr'yenr doglm izler ve rl(inci olank$ya sokaak laltiz erne
berekeri r. hay^ln re yaEr,lqn pohnsiyelini eogahtr Baglangr
^ll
ayinlennde,su yeni dogs bag'tlar. bnyu ayinlerinde iyihsdnr re ce
naze.yinlerinde olirnden sonF teknr dogunu eglar Bagh basma
rl,m gizilliEiieinc aldrgr iein, su bir hayal singesr ( canlandrncr su ) hali
ne selrr Tohunu boldur, topraAr, han anlan \t kadnlan doller Kendi
isrnde b(inn olanaklar icenr, te\ kalade ak$kandrr, herseyin geligmini
desrekler !e bundan dolayr l" ayla ka$ annlrr ya da dosrudan ona
b3nzetilir kgl.. s. l89l
Ya5anrn simgesi, kozmogoni, mir, dinsel tbren !e ikonografide
onemli ol.n suyLln dirLnya dinlerinde bal|ca unsurlardan brri oldugu
Mircea Eli^de. P./llnts ,r Cor?a,"dve Rcir8o (New \orki

Library, 1958), s 188-89.
ll
SUMTRIIRIN KURNIZ TANRISI ENKI
sonucuna vanr Eliade. saydrsr diger unsurlar "Gokyrrzu !e cokyirzu

Tannlafl,' "GirneF ve cunese Taprnna," "Ay ve Misrjk Ozellikleri,
.Yeryuzll,
Kadrn !e DogurganLk"ur. Sonn blrki orriislrL a)inlerine v€
dogurganlrk kuliterine, kutsal tasllr, k'usal yerler !e kursal zaLnanla
ra birkrc b"r.m ar rrr. un l.|Jpra tnl,iirpr ):ln./..r L.r l.ez..7
edilmiglir - su snngeciligi bolirnunde ise adr hiq geemez
Niye Enkiden uzak duruldugL' sorusuda ikineden kendini gbsre-
rir.Kadrn Yakndogu lzmanlafl eelr€si d$rnda iyi bilinen, qok
onenli mernler olmasrna karsrn Babil Yararrl15 Desranr ya da [mm.i
E'i ve C gdnnr verilenler gibi, gorece geq1'alnrzca birkaq neun
^dr
lardLr. Enl'm.r Elii !e Ctlgdrnrr gibi eserlerde Enki (Sami Akadcasrnda,
ki adryla, Ea) iyi tan,mlanm$rrr, ancak oynadrAr rol oldukqa krsadrr
Eliade'nin ayflntrlanyla ele aldrgr su simgeciligini gercekren de her
asrdan iqeren Srlmer E.ki mitleri uzman olnayan okrr ilin hala bi
lkinci blr neden Enkinin kolayca srnrflandrnlan bir rann olmayts

irdrr. Mezoporanya pant€onundaki diAer lanfllan srnrflandrrnak da-
ha kolay gibidir An, gok baba, gokyirzune rekjlen diger de'otiosi gi'
bi, s 6a 66). Girclii ve saldrrgan
uzaklaslr ve ahl hal€ gelir (n.8]].,
Enlil bir ftrona ve !er,mlilik tigiLrirnirn bildik srnrtrna sokrLlabilir.
Tannlar hi)erarsisinin iepedeki don rannsrnrn en eski grublr, Nrn-
hursag, Ninmah gibi pek eok adla bilinen, bir am tannqayr ilenr. Ve
daha gene sald'rgan unrrqa, merkezi gruba girmek ilin kendine yol
aqan lnanna (Akadcada letar olarak bilinir), brr dogurganlk singesi'
dir. Kutsal eylilik ayininde oynadrgL rol tirm dilnya dinlerinde yer
alan bir girtrngirdur. A9k, gilzellik ve bereke! tanneasrdr. Savas ye
yrkmla d€rin basianrr icinde olmasr paradoksu da kadirn dunyada ga
yer i)i bilinmektedir.
)7
YirLce ranfllar donlusrnnn dordirncnsii Fnkidir. Eliade, yukaidaki
)orumundan da anlaerldrgr ilze.e, str ranrlsn, senellikle disi ve ayla
iliskili olarak diisunne egililnindedir. Elbeue Enki'nin ayla hicbir
iligkisi yoktur. Sumer Enki mulennd€ gorecegimiz gibi, Enki kugku-
suz, cogunlukla Y.ice Anayla eiftleten eril unsur olarak yaratLcr ilkey-
le ilitkilidir. Yine de oykirler, Cok slk olmasa da, yararma snrecinde
eril ve diril unsl,rlar arasrndaki qekismeye dikkar cekerler
lronik bir bieimde, Enki, Su ve Su Simgeciligi nde Eliadenin ele
rldrgr yapryr din tarihinde en iyi tensil eden lanr olabilir.
Enk,nin ikinci nrieligi bilgelikrir. "BilSelik" her eagda kalranma-
sl zor olan nazik bir kavranchr. Blrgirn lerime Kitabr Mukaddesten
lrl(afllmrg anlamlar )rrklenmlilir. Buna karern Kimbr Mukaddesle bi
le bilgelik, sn sundelrk olandan, cok derin zihinsel !e rinsel gno'
sise degin uzanrr sirlqman\n Mesellerinde !tr tiLrden atasdzle.i L.rp-
1^m.hk.r idanrla yemek yene 123:61.
Aphla soz sirlerme I23:91
Bireodl$ shh ederken esrSeyici olma.
Bir degnek drrbes ontr oldnmez

oou degnekle doreFin
\- .,n,n nl,,lerDr),., ndinkr.rrr 'n 2r: r lql.t
lnsanlann srradan deneyimle.inden senel ilkeler erkamn boylesi
slLndelik osutler, Enkinin bilgeligin efendisi olarak ovirlmesine kar
irn, btr kitapt.kl Enki metinlerinde bulirnmaz. Ve Kiubr Mukaddes
Kirab, Muklddes prsrjlaD. Tl,! J.nrJdlzir Birhdan, ed AleMnder Joncs.

(cadeD (:iry, N.\.: Dorbled.y, 1968), s 8+0'41. 881 84.
l3
5!MLRLERIN (URNAZ TANRISI ENKI
geleneAinde de bulunan eok larkh rurdenbtr "bilgelik,, Enki merinle-

rinde belirgin olabilir ya da olmayabilrr Helenisrik Bitgelik Kiia
blnda, orneAin, Siileyman Tanrlya, ona "BilgelLgin ruhu"nu verdigi
Herseyin dogm bilgisinibana ltEn oydri diinyamn yaprs,or \e dEele

nn .,zelliklerini, zdnanlann baslangrcur, onastu re sonunu, glndd,
nuhle,inin degFn.sini\t me\5nnlenn $Fsnr Iln
delnni re yrldrla,
nn duumunu, ha) anlann dogasnr \t yabani haFanllnn icgndrihri,
ni. ruhhnn gucnnu !e iEanknn zrhnsel snFcknni, birkr cesnlenni re
kttkknn iyileiriri.i ozellikknnibana ogrer€n oydu Burln gizli \r bn-
Irin aelk olanhn .gEndim. bnrlin bunL.a brcm lercn Bilgelik bana
ogreui bunlan 17,17-211.
Brnu, Sulevman\n Mesellerinin srradan, gundelik bilg€ligiyle

Sisi olmayan bi. nitelikler lislesi izler:
Cunkt onun rcindekr ruh zcki. ku6al, e5siz, rok yonli. krhaz. erkin,
nutuz eden, lekelenmemi5, bemk, incirilemez, yardrn*ve.. kn. kaEr
komlanaz. lntu{kir, inen. arrk, deEismez. giilenihr, ayarulam^z, her
grye kadn, her 91 dnsnnen, hlron zihinlere islq,en, st rt en mahtr
ruhlann tuhudur. ciinku Brlgelik her derinihden daha hEh hareker
eder, oylesaftr ki, ltri€ye y.yrltr,t iclerine n ueder lBilgelik 7:22-
241
Enklt€ duzenli olank bilgeligin efendisi' srfarr verilmrsrir Bil

selik kavramr kadim d[nyada eskiden beri karmasrk !e Kuabr Mu-
kaddes geleneginde btrlunan arrnhklardan farkL boyurlara sahip oidtr-
gundan (orn., biLytL ye dinsel ayinlerde, oluler dryarna giris ve ora
dan erk$ bilgisinde), Enki oykuleri, Duzenbazln sanatlarr, kurnaz|k
ya da hilekarhk g€rektirir gibi gorlindilgunde bilgelik'ren kaqrnmayr
14
yegLedik. Enki, haltedilmesi olanaksE gorunen sorunLara sok edici
qozunle. bulmakla diger ranllal bile ta9rrrrr. Ingilizcede "drizenbaz'
terini gok eskr anlamlafl olan "bilgi kazanna, genis bilgi" anlamla-
flndan yalnEca bir iz rairr, ama guzel sanatlar, el sanarlarr ve bilim-
de, oz.llrkle de buyuyle ilgili konLrlarda "bu seyin nasl yaprlacagrnn
bilgisi nden gelen yonlerini korur.
Belki de sorun eozlrLclrL Enki ien €n uygun rerjm "ktrrnaz drr
(cralty) En eski anlamr olan "surliL, etkin, kudrerli"nin (oED .rnning
!e.ralty maddelerj) cok az,n, banndlrdrgr kuskusuu Enkide de arrk,
ttr. Ancak daha biluen anlamda, "huner ya da becerklilik gosrer,
mek, ustalkh ve duzenbz anlamrna gelen zanaar k/d/r), Enki'nin
"bilgelik inden bLr seyi barLndrrrr. Enki, bliylrLniLn elendisi !e ranrLla-
nn btiyrik sorun'qdziiciisu olmasrnrn yanr srra, gimdisanarerlar ve ya,
zarlar dedigimrz srnrfr da ieine alan zanaarkarLann rannsrdrr.
Ozellikle, bilgrsinr o[lLrna aktaranlann babasrdrr Enki.
Enki temelde, belki de diger kadim tanfllardan daha qok, konusu
lan ve yazrlan sozle ozdeglegiiriimEti Enkinin kavranmdrnda sdzin
oneminin bu krlaplaki qeviriler aesrndan iki anlamr va.drr. Eirincisi,
"o . ,.kler o"gfl olrrak anlamrmz g",ek,'. Bur rr er Ir; de L r J r,
suz, bunun iqin raba harcarur. Enki'nin durumunda, Enki'nln sozleri

ni ve tannr nnrmlamak irin kullan an sozcirkleri okLryan kLri uya'
nrk, ironik donlrslere, her tarala eekilebilecek sozlere ve en kutsal
baglamlarda bile niikteye hazrrlkh olmahdrr Cevrrileri elimizden
geldigince aerk ve siislemesiz yapnaya qa|Ftrk, setrefil, ancak okLrna
bilir dzgnn metrnlere sadrk kaldrgrmrzr umuyoruz
Bilimsel bir netni Celreleyen, bzen de iGrilLnti rirlen kaynak ki
taplar notlarda asgarr derecede ve genetde konn dtsr trrulm$tur. Gii
nirmuzde Asurologlarca lerilen eseriere daha derjnlemesine Srrn€k
t5
sUMERLERIN (URNAZ 1NNRISI ENK1
isteyen genel okLrr iein, bLL kitabrn qeviriler ve klsa acrnlamala.la ye

lerince ilginq oiacaAr umuyoruz.
Bu krapraki aabalanmEda Enki'yle ilgili merinlere yaklajrlnrnL
zrn ikinci yon , onlan riir olarak ele all9rmrzdrr. Oykriler, ilahil€r,
sarkrlar l,e genellikle hikayelerden olusan daha genig eserlerin bir
parrasrdrr bu knap. Akadca ye Hlntee(leki birkaq ornek drsrnda, me
tinler okura giir dizeleri olarak gornnnr. Sumerce, Akadca !e Hi tqe
(eger HrLrtqede de I'a6a) siirler arasrndaki uyumun nerden kaynaklan
d,grnr belirlemek giiqtnrr ama aralannda temel bir uyum oldugu go
rirlrnektedir. Bu anlamda bunlar "9irlsel" merinler.lir. Faka! bizim bu
merinlerdeki giiri ele algrmE siir yazma sanaunclan biraz larkldrr.
lyi yaztlmrs bir Fiir, parcayla b|Lttrn ardrndaki karmairk birlige sa
hipii.. Tek bir dizedeki ayrr ayrr sozcukler bir bitiLnin parqalairdrr;
dize daha buyi,k bi,ti,nlerin, mrsra paragrallan ve benze.inin pare.s!
drr; mrsra paragraflan uyumlu epizorlar !e daha genii birltinler olur
tlLrur. Mesel€ elbeu€ yeterince aerkLrr, ancak rygrlam:rya gelince zor'
lrklar qlkar: bir sdzciigiin, dizenin, bir pa..g.atrn anlamnm daha ge-
na baglaml^rda, daha ktiriLk birimin bir otqu oktugu soze dayammk
Bu denli eski ye bunlar kadar yabancr yazmalada kuciLk bir birini

korumak yeterince girqriir Burada slrnulan siirler, bugun giuiazlsr
olarak bilinen (bu xd lslak kil zenin uzerine sivri ucltr b,r aletl€ ka-
zrlmrg rrYi bi!imli i:aretlerden gelir) zor !e karmagrk bir yazl dizge
sjyle )azrlnDlaritr. Tablerler binlerce ylld,r, €n az,ndan €rken Hrris'
ri)anhk eagndan berl, kayrpo. eogu durumda, netinler parqalanmE-
ur, igaretleri qaprasiktrr ve biuirn pasailar ytmigtir. Uygun bir bnLrin
oluglurmak, bir mernin biittLnlngn isinne dilLSiinmekten eok daha taz
lasrnl gereknrir. Diyelim ki lsianbnl'da bir nuzede bulunan bir par
t6
6lRr5
exnrn simdi Phrladelphia Universue Mirzesinde (yrne krnk) bir e9i

rar, bu pargalan brrlefrirmek yrllarca slren ririz enlek gerektinr.
Co,
gu hala biljnmemekredir. Butmacanrn parqalarr bazen beli brr kesin
lik derecesinde yeniden kurulur. Cogunlukta boFluklar eok buyirkrur.
Parlalardan burtrnri !e brirllnden parlaian antadrgrmrz "yo.umbilin,
sel dongti, sadec€ buyirk parsalar eksik oldugundan qosu kez boz
hr. Babii'i inra ermenin bi. diger sonucu.
Oyleyse kitabrn nesneleri oldLrkca yahn ve dogru sozltrdu. Melin,
ler kendi kendilerine, agrk !e dolaysrz bir dilde konugsrnlar isriyo-
ruz. Edebi eserlerde (nirler, iarkrlar, ilahjler, mekruplar !e briyLi
metinlerinde) gdiindugu kadanyla eok yonlu, kadim brr rannnln
porrresinirizme)e sabah)'orlrz Uzun bir yazr gelenegndeki belli Fj
irsel trygulamalarr sergilemeyi nerinlerin kendilerine btrakryoruz. Ve
son olarak, girrlerde bulrndugunu.lu:rindugumuz belli siirset, bilyu
leyici ve grzenli nrtelikler ilsrune likir yururiiyoruz.
Enhi \e Mn'Jazarlan
Geren elli )rl insan bilinleri iein buyuk anlam ve onenii olan bir
kalklya tanlkhk €tnn5rii uzun zaman gdmtLlli kalmrg I'e unutulmug
Sumer edebi merinlerinin uluslararasr brr Asurolog !e Sunerolog
grubunca derece derece, parqa parqa, adm adrm yeniden ele geGirilip
onanlmasr, eevrjlnesi ye yorumtannasr. Bu eserlerin qogu, IO yakla
srk 2000lerde ve bir k6mr daha da once yazrlnDu, buna kargrn bun-
lann bu)iik bolnnLi lO ikinci binyrhn birinci yarNrndan eskiye gi!
meyen, tabletlere yazrlmre kopyalar ye dirzehilmis nushalardrr. 5u
anda tirm dunya mirzeleri!e rabler kolekiyonlannda ranlnml! v€ sap
tantn4 roplam ahr bin kadar "edebi'tabler ve parea bulunmakradrr ve
bunlarrn eoguntrn ilerigi gindr su ya da btr bilimde, kopyalar, forog,
I7
SIJMERLERIN IfuRNAZ TANRISI ENK
ranar, kaLplar, eevriyazrlar, ei!iyazrsr uzmanlarrnrn elindedir. Oriii-

nalleri Philadelphia ve lsknbul ya da Londra ve Bagdat kadar uak
terlerde korunsa bile, 5imdi metin parralan brr amya gelirilmir ve
yenlden oh$turuln$ btL tablet ve parqalarrn EogLr birlegririlmis !e
kopyalanmrg r. Sonuc olarak, um ya da krsLren, yirnli kadar nit,
doktlz destansr (tyku, tarkl tur, uzunluk ve reerikte ihi yLizLrL askrn
ilahi tLrrrnden yaprL, bir Kutsal Evlilik Ayini seYresinde donen ) irmi
sarkr !e mersiye, yirmi lane toplu dua ttLrtind€ Kent Agrrlarr !e trdter
Aobrosallrcdt{i ana]l, eok sayrda diyalog, mnrtma !e deneme re bir
duzineclen fazla atasozu, ahlakikrnl, vecize, bilmece le fabl deneme-
si metnine sahibiz Fimdi. Humanisiler ve uzman olmay.nlann bu ka-
din Stimer yaprtlanna ulaqabilecekleri oldukEa guvenilir qeviri ve
yoruml:r eok az degildir.
bir )iru)rl once, Snmer edebiyan hakkrnda hemen hiebir
Sadece
rey bilinmiyordu Varlgrmn ilk igareti eagdq bilim dirnyasrna 1875

Irlnda ularrLi Asulolojinin babasi' Henry Rawlinson, bir diger ln-
gilr, ceorg€ Snrth iarafrndan kopyalanan Brrtish MusetLmdaki bir
kae ikF.tilli metni de -yani, SiLmerce iazrlmq metinler dnce Asurca
sonra Babilce denilen simdi Akadca oldulunu btldiginiz Sanr diline
sanr satrr 9e!rilmisti- ige[en civiyazrsr meLrnleri bir knap halind'
yayrmla.tL. Nini!€ deki Astrrbanipal Kirtiiphaneslnde yaprian kazrlarcta
qrkanlan !e lO iedinci yuzytla tarihl€nebilecek bLr ikl-dilli neunler
amsrnda, rannqa lnanna ku[iL (Sami dilind€ lgtar) ve onLrn korrL yazgF
l kocasr ye a$9, Drmuzi (KiLabr Mukaddesle Temntlz) ile rlSili brr
kae tane krnk giir vardr. Daha da onenlisi, o zaman bi|nmeyen, ama
;-ine de Sumer kalntrlan iginde

gomultr oldugu sanrlan edebi eserle'
rin pek roguntrn aynntrL bir listesini ice.en, Simer Akaclca olarak ra'
nunlanabilecek br edebikatalog metnide bunlara dahildi.
18
GIRI5
lzleyen attmr5 yrl lngiliz, Fransrz, Atnan ve

askrn ddnem ieinde
Amerikal bilim adamlan, British Muselrn. Louvre. Berlin.tevler n.i
zeleri, lsranbrl Eski 5ark Eserleri Muzesj ve A5molean Mnzesi,ndeki
ynzlerce rabl€r !e pareadan erkardrkian kopyalan yayrmladrlar. Ama
oncelikle parEalarm aosunun hasarh durumda otmasr nedeniyle, bun,
larda yazrh olan yapulann yeniden kurulnusr, eevrilnesi ve yorum
lanmasr bir dnzen icinde iterleyenedi ve geri kaldr Elbene, bu rabter
ve parqalara yazrlmrp merinler ieinde birbirinin eri olan say.rsrz kopya
lardr ve yap,rlardan btrindeki boFluklar ve ekik ,erler eosu kez
kopyalanan parealardan tamamlanabiliyordu. Ama bu can al,cr 6nem
deki kopynlar ye onanlan parsalardan ram olarak yararlanmak rqin.
olab'ldigince lazla ka]'nak malzemeyi, o zanan mevcu! olandan qok
daha tazlasrnr, elde bulundL,mak gerekiyordu. Bu duruma sare bul,
mak ieln, Sam!rcINoah Kramer bilimsel kariyerinin eogunu niLzeter
arasrnda mekik dokL,yarak, trzerlerinde eallerlmamre ve yararlamlma
m$ halde m(ze aekmecelerinde )a!an edebi iabler ve parsalan sapra
mak, karalog halure gerirmek, kopyalamak ya da cesrrtj mtizeierde Ea-
lean uzmanlara kopyalama konusunda yardrmc, otmakta geeirdi. Bu
elkinlklerin oykiisir, Kramer'in ozyaqamoykusii tn rie Wo/d o/ Sr-
mer'de (Delroiri Wayne Srarc Universiry press, t986)
)ayrnlanm$nr.
1960'larda bailayan bu cabayr daha geng bilim adamlan surdurdil
Kramelin eskiasisranr ve Pennsyivania Universuesi Muzesinde do
gent olan Miguel Civil yakrn bir gelecekre, bilinen hemen ritm Siimer
edebi eserlerinin genre brr kaiaioglrnu, yaymlanm4, yaylmlanmam$
rablet !e parealann bir listesiyie birlikre yayrna hazrr hale gerirecek-
on lrllardrr devan eden, birikerek cosalan Sltneroloji biliminin
'ir
ortaklara ba;ansrnrn bir sonucudur bu.
BunLrnla bi.likte, merinlerin onanmr !e y€niden kurulmasr, iee,
t9
5IJMIRLERIN KURNAZ IA1.]RIsI tNKl
r e', ,d,-\r' k"mro\u,f,n SpEprl, hale gerrrme sun.rnd" v,ln.z.,

'
ilkadrmlan olu;turular. Baglana iliskin yaygrn belirsizlikler, iki
lemler r,e muammalann yanr rra sozliige ve gramere iliekin rok sa
yrda sorunla kusaolan celirileri !e yorumlan eok daha gtLqtlir Boy

leyken bile, oldukga fazla ilerleme ve baian saglanmrgur ve g|Lnn
nuzde makul bieimde grivenilrr sevrrilerle okunabilen strmer edebi
eserlerinin say$r az degildir. llk oncu cabalar buyuk insan, nerhun
Adam Falk€nsrein in kaleninden, Thorkild Jacobsen !e .j. J. Van
Drjk in elkin eaLrgmalanndan ye Kramer'in bizar saprayrp, kopyaladr-
gr nerinle.in anlamlarnl lozme gayretlerinden erkm$nr Gelen yir
nibes yrl|k zaman irinde daha genr bir eiviyazlsr uznanl kugaAr
bunlann roEunluAu Gou'nsen de Falkenstein in ve Philadelphitda
Kramer'in yrllarca esitip bz€ndirdigr ogrencilerdir- kendilerini bu
gueluklerle doh ire adamrr, haua izlerinden gidecek yeni bir kusak
bile yeristirmeye barlanDlardrr. Bundan dolayr, lum bunlar goz onn-
ne ahndrgrnda, bu ylrryrl sona ermeden once eok sayrda yeni Suner
edebi esennin giin [rglna qrkmasr, aynca daha eskr, 8eqe61z hal€ ge-
len qe!irilerin geljrririlip, gozden geeirilmeleri olasrdlr. Bu umu! ve
humdnr5r" brr' ,nr r .aglam U-r"' r e \4t.re
'.n
-in.le K .n ei,r, ,rl L o a- {ke tober in. gen\ ,h \.' ,r ..: r\ rI,
26, uzmanrnrn kadl,ml ve i5birligryle ya)rma hazslad,s, Pennn'vh'd-
nja s&mrtan Di.tiondn"nrn birinci cildinin 1984 ytlmda oftaya rrk
Kramer'in Suner Milolojisi'nin, Anelican Philosophical Socie!) nin

brr incelemesr olarak ilk basksrnrn yaprldrgr l9'14 )rhna desin, miiz€
rekmecelerinde saptanmaln$, kataloglanmam\ ve inceLennemig hal
rc parca iiz€.ine yazrlnlD mirolojik hikayele'
de yatan yiizlerce tablet
rin coAu bilinmiyordu ve Sriner nitololisi, insan bilimciler !e me-
2a
rakh okurlar 9l))le drlsnn, eivi)azEL uzmanlan iEin gersekren rel/a
Dtognrtdydr Ikeilediimemii kual. James Hasrings tanfindan yayrma
hazrlanan ve 1908 1927 yrllarr arasrnda ontc cih halinde yaymlanan
EncJlapedia al brnesin, Kozmogoni ve Kozmo
Reli$an and Erhics de,
lo1i" ba5lrkl oldukqa uzun bir rnakale vardrr (lv, 125,7s). Bu bohm
hem€n hemen buItLn dirnya halklannur, kadim re qagdag, ilkel !e uy
gar, yararrirs miLlerini krsaca anlarrr, ancak Sunerler hakkrnda rek
bir sozcuk )'oktur. L. I{. cray ve J. A. Macculloch taralndan yayrma
hazrrlanan ve 1916-1912 yrllafl arasrnda onric cih halinde yayrmlanan
Mlihology o/,{llthe Rdcer baslkl d€rleme, Steph€n Langdon ranhndan
kaleme alnmls Sani nirolojisi iizerine bir cildi irerir. Langdon Sir
merlerin muolotrk ka!.amlannrn bazrlannr k6aca ranrmlanayi eal-
9rr, ancak Langdonin hakkryla iBresinden gelemedigi ciddi dilbrlim
sel somnlann ya
srra. o zaman geqerli kaynak malzemenin de eok
srmrll olnas nedeniyle sonuqla.r oldukra gli!'enilmez !e yanrhrcrdrr
Stntzr l,litololis nrn 19a4 rlnda hazrrlanrp, yayrmlanmasr, Kra-
nleflin, lstarbul Eski sark Eserleri Mirzesi ve Philadelphia 0niversue
Muzesin.Le bulunan yayrnlanmamrF Sirmer edebi tablet ve parqalan
uzerinde yogun olarak ca|ltrgr qogu ilk kez onun tarafrndan sapran-
mr9 !e kopyalanmqur on yrlhk srirec sononda gereeklegli. Krrabrn
ilk basrmrndan sonra seeen krrk yrl icinde, eegilli bilin adamlarnca
vaprlan sayrsrz katkrnrn sonucmda yeni metinlerin birikmesi ve eski
lerin .taha dernlemesine kavranmasr, Kraner'in, giin|Lmnze rrla;an
mitlerin qogunu yeniden g0zden geeirmesini ve diizetmeler yapmasr-
n, sagladr !e gLincel relinleri FransE meslektarr lean llorLEro ile or
taklaga oLarak h mftholoqx accadienne baslkh bir kuap hallnde la'
yrnilanacaktrr. BoylelikLe reenklellni eleme, aragtlam !e gozirmlene,
yapr re nrteliklerr, koorpozisyoniannrn esinlediAi gildlier re hedener
)l
SUMERLERIN XURNAZ IANRIsI ENKI
irzerine, konulanmn ana hatlarmL ortaya srkarma, yararma ve gelistir-

mede yazarlannrn, kullamlan yontem ve siireeler uzerine durunup,
tartacak fr.s?rLr olmugur. SlLmer nirolojisine bu yog nlaFtrrrlmrF )e
niden baklilan erkanlan kavrayf]ar, sonuElar ve kanrlann bazrlarr,
bu kitapta yayrmlanm\ olan baghcn be9 Enkr nrtindeki daha bilme
cemsi ve muglak pasajlan aerklanaya !e aydrnlatnaya yardrncr ola
Gliniimiize ulatan Strmer mirleri, Sumer bilim akademLsinde,

ldrillrd, eguim girnnr, mezuniyeir€n sonra taprnaklarda, saraya bag
L memuriyellerde ia da yine Ed&bbada, ealDan dus gucu kryvetli,
yarancr rairler i'e ozanlarca yazrlmtp du5sel nasallardrr. Bu siirsel
masallafln her biri igin erk$ nokrasr, harekeie geqirici krvrlcrm, tan-
nbilimle ilgili bazr inane dizgeierinin kokenlni aerklanaya duyulan
gereksinimdir: olume mahk0m edilen belli tannlann sasrrncr yazgr-
lan, oldukea onemsiz tannlann dogLrmlan ve sayrlannrn eoklugu,
bir tannnrn drg€rine olan nsinnllign, bir rannnrn dirinsel insan ge'
reksinimleriyle iigili griiElerle donatrlmasr, belli kenrlerin girs !e 9an
iqjn dognalan )a da yeni.ten kLrrulnialannda lannsal rol, onemli po
lnik olaylarda rannsal rol, b€lirlisanar eserleri, bitkiler !e anma 9ar
knaflnrn kokennrdeki tannsal rol ve br insan,n tanrF^l olLimsuziuk
katlna ytil.sehilmesindeki tanrBal rol, mevsmsel durgunluklar ve
doganrn yeniden u)anmasryla ilgili olaylarda !e krahn oliLmu ve
olirnden sonraki hayatrnda tanrrsal rol. Bu tannbilimsel inanq dizge
lennin asrklanmasr !e aydrnlatrlnasr srrasrnda rair, tenalan, gudirLe'
ninleri, tikideri, olat'lan !e eprzorlarr sLrna( bunlardan bazrlan ken
di llydtlrmalafl re yararmalarr olabili., ancak eogunlLtgu zaman'nn
lannbilin !e edebi celrelerinde gecerli olmullardrr ve agzdan agtza
yayrlarak gelenlerin de, hem yazrlL hem s0z1u, az olmadrgrna kueku
22
clRl9
Snmer mit yazarlannrn cekirdek oyktilerini oncelikle epizorlar ye

,,1i)'l.tr, etkinlik !e ghdtilenn]eler, insanlarln oramndan lannlarln
(lnn)asna gesigler olu5turur Bu duznrce I'e dnrsel o)kuleri yaaD
fiirler, derin di(nnnrler )a d^ meratizlkle ilgili filozoflar degillerdi.
(;enellihle, geEerli tannbilimsel inane dizgeleri ve dogrnalan, koken-
lcri ye geeerliLikleri lzerine ciddi ve anlamh bir bieimde du5rintrp ra
5mmaksrzn, kabul etnislerdi. En eski arketipler ye kozmrk iEgbrii
lerle dolmue ha)alperesLler d€ degillerdi. Bundan dorr, be5 binyrl yrl
once yaeama olmalan, onlafl, ilkel Homo saprens arketiplerine eag-
das ioman yazarlanndan daha fazla yaklaetrrmaz Dahasr, gllnl,mnze
ulasan StLmer mirlerinin taprnak ayinleriyle baglantrr laFa da rok
azdrr hiebir bicimde a)in sozleri" olarak tanlnlanamazlar. Cagdar
Iaprsalcrlar sezgi ve anlam kabuklannl ne kadar soyarlarsa so)sunlar,
onlarda lezzetli ,va da degil, )€mek reeereleri de bulanayacaklardrr.
Krsacasr, ieerjklerine bakrldrgrnda, Snmer Inilleri, eekici, esrn ve,,ri,
eglendirici, nedensel olarak harekete geririlmis, tanns:rl Lrykulerdr..
QokLannl nlt
I'azarlannca srrsel brEmde Iazrlnrs olnalan gercegi
dDrnda, evrenin )araoh9r, insann yarauhir, Aden baheesi, Babilin
dil ilgili Krlabr Mukaddes nrleri)le eok ortak
kargasasr \'€ tLrfanla
yonlen lardtr. HaLta, Talmud gunlerinde hahanlar taralndan tu.etil-
miF MNeli din kihplariyla Eski Ahid in Amni diliyle yazrlan tefsrr-
lerindeki oykirlerl€ qok daha yakin benzerlikler ta9rrlar.
St]mer, Ahda |e Hitit EaebiJatl

Enki nin lO(irncu yirzyrlda Babit rahibi Berossusa atfedilen Yu-
nan meiinlerinde Kronos olarak belimesi, onun hakkrnda yazLlLrre
SLimerce oykiilerden iki bin yrl sonn Mezopotamya edebiya! gelene'
)1
SUMERLERIN KARNAZ TANRIsI ENN
goslerir. Enki nin Mezopotamya n rn gliney sLnr-

gin in devan euigrni
rndakiana kuh merkezi Eridu kenri, lO ikinci binyLln barrnda su-
mer dili kullanrmdan erktrg zaman siyasr gucnnii yrlirmeye bagla-
mrgtL.r Enki -Akadca merinlerde adr genellikle la olarak geqer Me
zopotamyadan yayrlan !e bugilnku Turkiye ve kuzey Suriy€'yr ienle
alan Hifit lmpamlorlugu n.tan gererek kadim dilnyarun geniF bir cog
ra! alanrnda, lridudan Ebla, UgariL ve Hama gibi gehir nerkezlernle
kadar tanrnrr hale gelmigti Enki v€ Ea hakkrndaki oykiller yuzyrllar
bol'unca yazrlmala delam efti !€ Sumerceden bajka dillerde yazrld!
lar.
YMan ka)naklan Enki hal&nda fazla ipNu !erme:. Berossusda
bir Ierde Enkj/Ea Yunan tanrsr Kronos a benz€r hale geririlmiirir ve
bir diger pasajdr Akadca adr "Aos biEiminde Ilelenleglirilmisrir. Me,
zopdanya geLenegrnin ne kadannrn dola)l olarak Barlla girrigrni
biimek girerur. Mezopotanya gelereginin erken Ilrrisriyanlk eagrna
degin erkin olmayr surdurdugn dtLnyanrn bu bolgesinde nunyanrn
Yunanllann Dogu" dedikleri bdlgesinde- Enkr edebiatrnr btlestj
ren onak ozellik brr yazr dizgesidlr. Enki hakkrndaki oykiLler Sami
Akadcasrnda ve Hint Alrupa dili olan Llitueede ya:rlmrglar ve gilnu-
nrlzde eiviyaz$r diye bilinen karniagrk yazt drzgesrnde yazabrlen yaz
maniann yollann, izl€yerek MFrla kadar ulasmDlardr. Yazman okul-
lafl- irqirncil binyrl Mezopotamfr rnda s zaren bilinen Enki,!i )akla
srk (r bLn )'rt bofrnca canl tLrtLular
Enkr, bu dummda, sadece Siimer tannsr degil.lir 13 br\llrmde,
Ed.hr radhi iqin. hnh6n.esi derirk rden iribaEn geli5imi\r l0 iiei,n bin-
Ildrn binnci binyrla tarihel derirlerdekr cokusnne kadal. bkr. Marg.cr
whnneyGEor. Eridu in Sunenan LrleratLrE (ltz, Unstsny oI Chrc.8o.
1975), s 14-72.
24
6lRl5
Akad ve Hlrir dillerinde yazrlm$ edebiya a Enki,nin rolii antatrlmE

o.. Slimerce (bn zamanrn buyiik bohimunde konugulan bir dil otnla-
mastna karqrn) (lqiincu
binyrln onalanndan lO )aklarrk 85'e degin
)azr iein kullanrlmq . Babilliler !e Asurlafln Sami dni otan yazrlr
Akadca n€rede)se onun kadar eskidir Mezopotamyada Io yakia5rk
2400den l5 l00e degin yazrlmr5trr l siimerce ve Akadcada yazrlmrg
edebDatrn kesin yerini ve rarihsel donemlerini sapramak eoglrnllrkta
guqtn.. Hitir!e, korunmug Hur Alrupi dilierinin en eskisidrr.5 Hirir
kil tablederinin briyukeogLrnlugu kadim Hauugasda, rimdi Trirki
ye deki Bosazkoy, bulunmusrur. Iabletler IO yaklaqrk 1650den lo
l200lere tarihlenmelkdir. Enki'den saiz eden nnler ve desranlar Ye

ni Kral|k (ondordrincuye onucuncriyi,zy,llar) doneminden l€ltnadrr.
Btrdelrin mitleri !e desLanlan uzerindeki Mezoporamya erkisi, a.a
karakrerler \,e epizotlar kesin olarak Hirir tigu.leri irerdigi zanan b!
le, Enkr,€ayr iee.€n bolnmlerde ozellikle belirgindir.6
1 Eica Reircr. ,.1 /-n,g!ird. ,,lndlyss o/.{&d.l. (TheH.gue Mouon. 1966). !

20
i H.nsC Girterbockve llrrry A Hoffner,J., Onsoz, |Jv Uittitt Dicti.nary
i980), l, xniaynia bkz johrnnes Fnedndl,
(Chrcaeo: Onental InsllrlLe,
Hdiririnhd AdrnrdrLrd, (Heidelberg: (}rl winn( 1960) !e Edgar ll
srrlteunr,4 ar, lJdr.rive Gr.ruD althe Hnril? Ii aLdSe \New Llalen Yale
UnntEniPre$,l9tl),s l9 Genelbir bakE iein bkz ?hilip Baldi,1'/o
tir"pdft (State College: Pennsyhrni.slare UnnttsiryPIe$. I983). s. 15l
l6l
" lltn edebiyanna genelbi. bakrs iein bkz wollgang Rollig !d, Alrdr?nr.?kc
,r. lik,?rr,?ndc Hans G Giiterbock, HenhirEche Lirehr$e. (wiesb.den:
Akrdenische Verl.gsg.*llnhalLAthenaion, 1978),s. 211 16, 212,40 Hi-
Iit .debiyahdr Mezopolanya erkisine dair alnca bkz. G^ry Beckman,
''Mesopolamirns and Mesopdtami.n Leaming ar Harrus, JCS 15, 9 7- I L4
)5
sUMERLERIN KURNAZ]ANRIsI EN(l
Huu oyktrleri oldukra krsa bir devirden kalrnadrr, ele aldrgrmz

SLimer metinleri daha uzun ve daha karnasrk bir tarihsel gelisim su-
nar. Heln lnitolojik m€tinlerin hem de buyrilerin kokeni Eski Si,mer
Devrine (2500'2200) gidebilecek olmasrna karln, merinlerin eogu
Yeni Si,mer D€vri 0O 2200-1900) ve Eski Babil Delrindendir (lo
1900'1600). Yeni Strmer Devri, Eski Sumer yaranlaflnr korum$ !e
digerlerini "ragda5lastrrn$'hr Cogu uzman Elafrndan Akad edebr
yatrnda hatrn sayrlrr yenilikler yapngr di$uniilen Eski Babil De!ri.
Slrmerlerinki kadar yaratrcr brr delir degildi. Yeni Sirm.r edebi)aIr
Ofta Babil ,amanlainda (1600'1300) bir kuGal krhp gibi toplanrp
bir araya Seririlmirri. o zamanlar yalnrzca Mezopoiamya nn yazman
oktrllannda degil, ama HartNar, Alalakh, Ugari!, harta Frl6rin (Me-
giddo) ve MErrtla (Amarna) standart bir iIltltredar Prergramna LtyulLt'
yordll. Ona Babil Delri'nin Kassir yazmanlan stlme[ce eserl€rin satrr
aralanna Akadca q€\,irilerini yazdrlar, diBer durumlarda da eserle.in
genel bicimini az q.rk sistemalik bir yolda kurdrlar. Strmercenrn, IIl.
Ur Delrinin sont'nda (1O y. 2100-2000) yasa)an, konuqulan brr dil
olamk hirknlinun kalnadrgr direirnulnekredil Snmersonmsf Ona
Babil re daha sonraki delrrler (lo 1600-15 100), Slim€rc€nln arlrk bir
konugma dili olmadlgr zamanlar, Sunerce yaprtlar onaya crkardr, an-
cak kullannan dil eogM[,kla klasik sirmerceyi bozdu !e Akid dilini
Hnn dininde EtrkLf. icin bkz O R. Gumey, 5orllg ,qspdls {, Hrlht. R.l]gid
(oxlord orfoi(l Unne6rry ?res. 1977), s. 15 17
' O"'i't"* ,ry'.,^, william w. Hallo'nun 5ur.roiogr.dl sl!/dies nr Honor oJ
Tl,o liil.l /d.obsr'deki Tovard a Hisrory ot suneian Lirortun indandtr,

ed stephcn Lrebeman (chi.ago: Chicago Uli\ttsity Pre$, 1975), s l8l
201
16
clRi5
Akad edebiyao, simercenin yasayan bir dil olarak seriledigi de-

lirde hEla geliFli Eski !e Orra Babil devirlerinde Srimerc€ kulsal
retinl€r biqimlendigi zaman, Arrd,hasis (rrLfan oykusu) ve GlSarrr'n
giiqlir brr uyarlamasr gibi yeni mLrhreEem eserler yazrlnrsrr Her ikr
sjnn de Stlmerce oncelleri lardrr, ana Eski Babil u)arlamalan giinu
nnze ulasan SiLmerce uyarlamalardan oldukga larkldrr. Orra Babil
Delri, Eski Babil Deyrinin yararrcrlgrnr gosrermedi. Y€ni edebi eser,
ler r:rrehekten qok, eski eserl€rin bilinsel olarak yeniden gdzden ge,
sifllmesi, degigtirilmesi, gelenegin yeniden duzenlenip, yazrlmasr
devnydi bu. W. G. Lamben, "Babil edebiyau rarihin(Leki ikinci ve
son buyLik yaprcr devir" ile ilglli olarak Fu sonuslara varrr:
Ona Eabil deunin Kasir alinlei gecmisre yagama egilimdeydiler !e

daha.jncekieserlerin esininden yoksundular Bn dilde bile aclkca gd,
riiLirr Cagdas gunlirk dil olan Ona Babike, lski Babilce nsrnnde gelig-
rinlmis, Lkar gend olank edebiyaua kullanrlnramrsu Kassir deqin.le
y.nrlan \r ozel btr edebi lehse olan sLandad Babilce, b ebrldigmi2
kadanyla bir konnsma lehce! olm.mrgfir. Ona Babilcenin bir re
îl^
melolahkallnrp, Eski Babilceni! belli biejmhnnnr korunmrya eal$I,
masLnrn bir$Ductr Bbi gbr.lnnr bu. Dilde oldnBu kadar uslupra da
boyledir. Kigihk brlinci nshpta 8^yrerkeslik dogururlt baa Ka$rr der
nyipulan a2 brlunff sdz.nklerle nka bae doldurulmugrur Yararlar
d
akadenik renellenne re egirimlerine ihanet ederler
Astrrlular, sinleydeki rakipleri Babilliler gibi, Dogu sami .tili

olan Akadcanrn kendi lehEelerini konueuyorlardL. Blrnunla birlikLe th
bil Akadcasr edebiyat sahnesine hakil11di. Asurlular, Babillilerden da
$ W G Lamben, htroducrory l$ay: Ihe DereLopnenr oI Thoughr and Li-

te.arue in Anoenr Mesopotamr,' B.lrylo i.D Wrlorr lit.r"rr (Orlord:
Clarendon Pre$, 1960), s. ll.
27
5UMTRLERIN I{URNAZ TANRI1I
'NK
ha a, ozgun edebj eser ortaya lrkarn$lardrr. Yine de, her iki lehqede
de varolan esederin Asurca uyarlam:]an BabillL ragdaslanndan ol-
dukca tarkh olabilnektedrr. Farkl uyarlamalara ek olarak, daha son'
raki devirlerin (birinci binyrl) Asur ve Babillileri y€ni eserler oriaya
erkarmDlardrr.' Asur Krall Asurbanipalin (y. 650) tablet koleksiyo
nuna tefekkiLr eLm€liyiz, yoksa YenFAstrr neiinlerinde bdunan sok
lazla sayrda eser kayrp olacakn. Bu devrin (1000-650) lazla ozgun eser
ortaya qrkarmamasrna karrrn, Enuna Elis olarak bilinen biL),uk eserin
deyrin baslannda yaratrldrgr duFiiniilmektedir Yine de, yeni ya da
eok eskiedebiyaua, Fnkr./Fa uzun Akad edebiyatr gel€neginde one erk-
Bes E [i Miti
simdi, Enkili re.ren olagan[stiL bazr olaylan ve baskrn br rcl
oynadrgr tanfl !e insan dirnyalannr aqrkianak iqin yamncr, dulsel ny
knsLin aeLp gelistiren Fzan izlelerek bei ana Enki mllini adlm adrm
sdzrlmleleiim.
Enki ve Ninhursag: Srlmer Cennet Miti

''Enki !e Nxlhlrrsag: Stimer Cennet Miti'ni (1. bolLrn) yazmak
iein yazann arzusunu tottrgturan krvrlcrm, zamanrnm btLyuk bir rica'
ret merkeziolan Dilmundan so.umlu olan iannnrn Ensag adrnda ol-
dukra onensiz bir tann olusunun bir bakrma gagrrtLct tanrrbilmsel
nedenini aqrklayabrlecegine duydugu inanrtr. Onu Dilmunun elendisi
)apan Dilmtrni'n gdnencr, gorkemi ve saflrgrndan sortrnlLr olan tan
'I oyle)5e Ak!.I ddi.led sunlardtr lski Babil 0o 1900-1600), Ona Babil
(1600 l loo). ora Asur (1100 1000). Yeni Asu. (1000 650)
Babrl 0o 650' lS 100).
28
clRt5
n, tepeden trrnaga bilge !nki, EnFg)n babasr oln]alydr. lgerdigr ba-

:r motifler, ola)rlar !e €pizotlar hala muaLnriah ve qapngrk olan bu
cpeyce karmagrk ijykunirn ana remasmr, Ensagrn Enki tara{rndan na
sll ve hangi kosLrllar alnnda atandrgr oiurturur.
Elde bulunan edebi kaynaklarca kannlandrgr gibi, oykrintrn ana
konusmr olL$trunada yazarm kullammna acrk olan gererli tannbr
limsel jnanq drzg€si ve ogretil€rle baFlaya|m. Bunlar oncelikle, Uil
innn dan sorumlu tann Enrag'rn lnki !le Ninhursas',n ogullan oldu
gu inancrnl ieerir. Bundan dolayr, ilk olarak btr iki iann oglLllannrn
bu oldukea onemli konuma atamnNnda baFlca rolu oynamiF gibi
gorunmektedirler. lkinci olarak, Enki ve NinhuEagin yedi tannnln
daha ana babN olduklan yaygrn bn inanetr: Abr, NinlLrla, Ninsrtu.
Nrnkasi, Nazi, Azimua re Ninti. Bu adlar, yakrndan incelendikleri za
man, yazarrmrzr oldukqa garip ve dikkat cekici bir rasllantrya g(nlrLr
mu$Lrrdir: her birig(irdenin bir organrnr gosreren tek hec€]l bir soz-
ciLgtL iqennekLedir - Ninsulu'daki rL, ornegin, dir" cleorekrrr, Nrnka-
sidekr ftd aglz, Nazidekl r "bogaz ve Nintideki ti kaburga kemr-
gi" denektir Bll lanfllar Enki ile Ninhursagrn eocuklafl olduguna
sore, bu adlafln ieerdigiorsanlann rna-babalanndan birine )a da di'
seine ar( oldugu sonucunu q,karmak nanuga aykrn deEildi Uluncu
olarak, rannbilimsel aqrdan bakrldrgrnda, Enki ile NjnhursxgLn bir
birlerine oltrml,ne rakip olduklaflnr yazanm,z sa)'ei ,yi bili)ordr.
OrneEln, her ikiside uglinclr yani panteon hiyerargrinde An !e Fn
lilden sonra s€len yerde- olduklarrnr one sur|vorlardr. Bundan dola
y,, aralanndati mucadele birinin )-a da digerinin as,r b,einde yara-
lrnmasna yol aca6a blr hic de sagrrocr olrnazdr. Tannlann soyagaq-
laflna iliskin bu iannbiiimsel inane dizseieri ve davranElanna rligkin
insanbieimci gornrler dikkate ahndrAnda, mnin ikinci
'artslnrn,
29
SIIMERLERIN KTIRNAZ TANRI5I ENI{I
Ninhursagln vicLrda getirdigi sekiz birkinin Enki'nrn aegozlirlngLiyle

tukerilmesiyle baglayan bblirmiin ana senaryosunu kurdugu zaman,
yazann dirgrince bieini betlibir kesinlik nokrasrna degin izlenebillr.
Muann1al !e capnFrk olan, milin ilk yarFrnda berinledigi En-
kiirin cinsel istismarlan iizerine yiiriiuiigLiL mannk r. Gecerli Snmer
edebi eserlerinin hlCbi.isi, yazann, r:ic tannlanrn, Ninmu, NinkLrrra
!e Uttu, dogNnlanna jl\kin yapugr dtizmece berinlenelerin neden-
lerini aqrklama)-a ye a)drnlatma)a yardrncr olmamaktadrr Bu rann-
qahr hakhnda sok az re) bilinmekLedir r€ brlinenler d€ nitin qekrr
dek oykuslndeki ro]leri)le pek rlgisrz gdrnnmekte.lir. Btua karsrn,
nit yazannrzrn ne yapugrnr bildignr Ie bu tanrrealan yapruna dahrl
etmek iein kendi nedenleri oldugunu dr\tinrck akla yalkrndrr, ancak
girnumuzde bunlar hepien bilgi alanrnrz dDlndadrr. Birkae deneme
olmakla birlikte, henuz hiqbir bilimadam, akla yatkrn, inamlrr brr
acrklama getirenemisLir.
"Enki!e NinhLrrsag: SiLmer Cennet Miti nin mernj oncelikle Nrp'
puidaki kazrlarda bulunmui ye rimdi Universite Muz€sinde olan, ol'
dukea iyi korunmui bir lablete da)anmaktadrr; stephen Lnngdon tara'
findan kop),alanmrF \,e PB5 10, 1. bolund. (1915) The Sunenan EN
al P.tratlise, the Flaoi, a d thu Fdll o/Mdn barllgr alflnda yalrmlanmrr
tlr. o zamandan bu )'ana Henri de Genouillac arafindan IRs 62de
ka)'nagr bilinnelen bir parca yayrmlanmD, ancak ireriginin yap$r
rlk kez Edward Chiere tar^frndan (bkz JAos 54, 417) bildiriimisriri
parralafln metninin dikkitliIe )ararlr bir karsrlaglrrmae Ecole Prao-
que des Haures llludeCren Jean Marie Dumnd tarafrndan Kramer iqin
gereeklegtirildi. Metnin bir Eeyriyazr, brr eeliri !e aqrmlamadan olLr
5an yeni brr baskrsr 1945 yrlnda Kraner tamtmdan E soR No. ].le
)-ayrnlandri daha sonra mernin brr levirisi yine onun rarafrndan
30
6tRls
ANET, s. 37 4l de yayrnlandr. 1963 yrlLnda cadd !e Kramer, muin,

Uidaki kazrlarda Leonard Wooley tarafrndan bulunan bir eeini ta,
ylmladrlar ve bu parea merindeki Getilli borltrklan doldurmaya yar
,lrmd . ld. . b|1, \ nem|dpgrrlp)r.rray, \r/drllr Ll rTV,lr
srm I, no. I ye knabln gLrisindeki ilgili yorum.) P. Allinger, Z4
74deki Enkiet Ninhrrcaga'nerni rlndjyeniden Sdzden geqirip )a,
yma hazrrlamaktadrr. Bu nedenle, nirin bu knapra sLrn lan Gevirisi
!e yorumu Kramelin daha once )apuklanndan bir parqa larkhdrr.
Enki ve Ninmah: lnsantn Yaranhir

Fnki ile Ninmah ya da Ninhursag adlarryla bilinen rannca arasrn
daki .jltimc|Ll rekaber, Enki re Ninmah: lnsanrn Yararllgi (bkz. 2.
boiiim) mrinde de baskrn motitLir. Dahasr, bu mLr de iki krnla ayn
labiLir; ikinci k,s,m t€na halde koruritm kalrnq am l'un (zayrl ya da
sakat kigiibkz 2 bijliln, n. 2) bi{imlendirilmesini, birincisi ise Lro
delin -insanrn yaratrlmasrnr anlaur. Iler iki knmda da, oykiLnitn
konusunu olu5turan sahne !e epizo!]an turetirken Iazann dr:isiince ve
uslamlanasnr iziemek ohnaklldrr.
lkinci kErmda, drnegin, )azann bagllca hedefi, cogu Sumerlinin
zihnnden geemre olmasr gereken iki kalh bir som)a bir yamr gerir
mektir: sakatlklarrra kar5rn, toplumda yararl igler buln$ koLnrt n
insanlarn hepsinin kokenleri !e var oluglan BunLrn Enki rle Ninmah
arasrndaki rekabetle bir bicimde baglantrl olmasr gerektiginden emin
tJlan yazar, iki lann da insanlann )aratrlrtr icin elzen olan girelerle
donatrlmrslardr, imgeleminde asagrda verilen senaryoyLr caniandrrtr.
Enki, kusu$uz insanrr, model insarun ilk orneginin yaratrlrrnr kut
lamak iein bu) tik tannlara muhtegen bir ziyaler lerdi !e blr zilatet
srrasrnda genb kavrayrgrn ve biryirk iglerin lanrlsr oLarak alk$landl
I
!e yucelLrldi. Buna iserley€n, ickiyle cognus, Enkinin kibrini krrlp
yapngr isL kottrlemeye can aian Ninnah, kapris yaprp keyfi darmna-
rak al tane koLririim insan yaratir. Ama kendisi de irkiyi lazla kagrr-
mE olnasrna kar;rn Enki meydan okumaya kalkrt ve sakalhklanna
ragmen hepsi iein yararl, ve uygun Dler buldu. Ama bundan sonra,
Ninnahln lsnrcr ve kavgacr rekaberine kEan Enki, oluncit d€recede
sakar olan bir u,r )araru v€ Ninmahtan, kendisinin onun )araftrgr
altr kusrrlu insana yapLrsr sibi ona yararll bir is btrlnasrnr rsredi
Ninmah bunu vapamadr !e anlarrlmayan bir biqrmde bn aciz unul so,
nunda Enki'nin LsttLnlugirnu kabtrl elmek zorunda katan Lanrrqanrn
a!agrlanmanna Iarad,.
Kusureuz insanrn ilk orneginin yarrrrlmasr, ralihsiz ve kagrnJnaz
ziyafet sahnesini baslatan olay, mrtin ilk ksmrnrn remasrdrr. Konryla
ilgili )a)'grn lannbjlimsel inanslardan yararlanan !e insan dayranf
re dLLygularrm tanrrsal duzlene aktaran yaza.,mrz atagrdaki senaryo,
yu geligtirmistir. O ginler"d€, gok yerden aynldrkran !e ranfllar
Enkl ile ana tannea Nammu iaraflndan bieimlendikten sonra, tannlar
yapmakzorunda kaldrklan ielerden, kanallar ka:nak ve binalar rnqa
ermek, yakrnrrlar. Nammtr onlafln gikayerlerini dinlen€n Enkiye il€-
rir. l$lerl yapmak irin yeni bir yaraugr, insanoAlunu bieimlenekle
tanrrlarr zorlLr islerinden klrnarma plannr yapan Enkidir Stlr€e, b!
yeni yaraogrn yazgErnr belirlry€n Ninmah\ da icerdiginden, oyknte
anrnda tanrr re ranflqanrn kaqrllkl etkilegimi girer - bu da muin can
damar olan Enki ile Ninmah ar^srndakl yansmaya yol aqar.
Brisi Unne6ite Miizesinde re digeri louvreda bulunan iki mble
te dayanan bu mitin iEeriginin bir ozeti Sliner Mit lojisi nde (s. 130
138) bLrlunnakkdrr. 1969 yrlnda Carlos Benito, ek olarak dbrt tablet
!e pareadan yararlanarak, bunlardan ue ikrdillydi, Universlre MiF
32
6lRl5
r.sin.leki rezii.le )apnrn degerti bir baskErnr

).aI,mtadr (s. 20,76).
lltrrada sunulan eeliri!e )'orlrm B€nibnun baskFlna dayannakradrr,
ifcak orneklern l,irkaqrnda ondan.nemti olqirde a).n1rr.
Enki ve lnanna: YeryUzrinun ve Kulturel surealerinin

DLizenlenmesi
''lnki !e lnanna: Yeryirzltnnn re Klilrtrel Sureclernh Diizenlen
,resi"nde (3 bijlL,m), [nki ve Inannann baskarakrerler oldusu iki
nnrre de aqrlt ol.ltrgu itz€re, ranflea lnanna, Njnhursag,Nnmah)n re.-
s,ne, Enkinin rakibi degildi. Yak,nmalafl !e ralepterllle ,aman a
man onrn bairnr ngflrsa da, Enkj asla ona ciddi olarak krzmazdr ye
gereekren, sonunda resirn olur, diledigini verirdi. Btr (j)kLrlerclen it,
kinde, l:nki !€ lnannr: Yeqrtznniin !e Knltiirel Sirreqlerinin Dizen
lenmesi, yazarrn baglca niyeri, zxmaninrn ranflbitimcileri!e mrr
).a
zarlan tar.irndrn lninra)a ),iiklenen greleri !e a)flcatrktan ku\a.eG
lendirip, geeerli h^le geLj.mekri. Alnacna erignek irrn qkiinin en
sonuna dognr dram^rlk bir sahne koydui burada gLicenik 1n.nua. Fn-
kj)e itl(eyle )akrnrrken !e o )ertilziurii dirLzenlerken kencljsine k.rsr
a)nmclirk Iaprl.trglnr !e rhmal editdigini dne siire.ken beriml€nmis
tir. Fnki sr)rsrz rxnflla {uqler, g(ireller ve rsleller lermisrir, ama
lnanna nrn payrna diisen lmklar !e ayncallklir btrnl.fln kry,s,ndan br-
le geememisLrr l:nki, iazara gire, onrln krtsrahqa sLrclamalanna sinir-
lenllren€si bir 1ana, gerqekren de onu yauirrnp, Nurmak !e kursa-
malar !e rikdislere bogNak iein harekeie gerer.
Bu bitis sahnesjni u)€un bicinde ussalla5rrrmak i9in, )azar, En-
kinin )€qriziiDii diizenl€mesini oldLrke^ a)nnu| bir biqimde anlar-
matr gerekli g.jrmirsrtlr \,e bo)lece bize gercekren dr eldeki diger
edebi kfnaklarda hemen hiq bilinmeyen oldukra fazla sayrda tanrrbr-
3l
5 TI MERLE RIN (URNAZ TANRISI EN KI
linsel inanc dizgesi ve mrtolojik motit saglamDur: Sumer, LJr, Me-

luhha, Dilmtrn Ye Martli)u krisanasr ve Elam ile Marhapiyi lanetle'
mesii yiyecek, bannak, giysiyle rlgili tenel insan gereksinimlerini
saglamada, insan dogas ve iroan uygarlLgr igin dirimsel aesLtli ve
tarkh kuftiirel etkinliklerden somm]u ve onlan denetleyen saytstz
Lanrrnrn aranmasr da dahil, Enkinin yararcr !e becerikli edrmlerinin
avnnnh bir doktimiL. Ve usrlerinden -tanfl An ve EnLil farkl olrrak
Enki asla panLeonun bastannsr olmadrgrndan. onun gerqekte istese
bagh olan )eq'iiziinli diuenleme re ranfllan arama yetkisinin dogrur
lanmasr ve nedenurin iqrklanmasr gerekiyordtL Bundan clola,vt yazrr.

o),klrLsiine Enki')L olen birkar tane ilahi tirLrirLnden pasaj koymur re
emir Ie isblrlikleri)le mitin ana bolirLmLrLnde anlarrlan olaganiistu bL
rimde nz.rk gijrugllrL ve geni5 kapsaml illeri ]erine getirdigi An !e
Enlil ile olan,vakrn iliskisrre lNgr )apmrtlr
Bu mitin igeriginr Kramer ilk kez Stmer Milolojisinde kEaca anlar
ftusn (s 114-119) Bu taslak, o zamnn FPrta arr oldugu saPtann\ se-
kiz tablei !e parsaya dayanryordrr. l959da, balka pargalarrn, ozellikle
de Unilersite MLlzesi'ndeki benzer biLyuklukteki bir parrar-la gerqek-
t€n bLrlegen Jenadaki Friedrich-schiiler ti nilersrtes i nde blLllrnan altl
sLiirnlu btL)|Lk br table! parcasnrn eklenmesiyle lnez Rernhardt !e
Kraneain m,L,n bir bask,rnr yayrmlamalan olanak| hale gekli. ok
yanus airn bu uzLln mesaleli birlelmeyle olus(rrulan tablet yaptttn
hemen timamrnr ireriyordu ve Kramer'in o zaman nrte art oldugil br'
l,nen diger tun prrealan dogr olarak yerlertirnesini sagladr' o ta
rihren bu yani Falkenst.in, sjrjberg !e Crlil larahndan en azrndan on'

don ek parea saptanmrg \'e 1969 yr|ndi ca.los Benlto Laralrndan Un!
relsire Mtzesinde tez olarak teni !e eok dalu butiinlirklu bir baskrsr
hazrrlanm$n. Burada sunLrlan eeliriyenlden ol$ttrrulmu9 metnin Be-
34
nrto baskrsrna dayanmakradrr
lnanna ve Enki:
Uygarl* Sanadannn Eridu dan Uruk'a Akta h5r
"lnanna ye Enki: Uygarhk sanallannn Eri{tu,dan Uruk,a
AkranlF
fl muinde (bkz.4. bdliun), aiE karakrerter yine Enki ve Inanna.dr,
rncak daha ijnenli rolu oynayan tanngadLr. Mir yaza.rnrn amacr Uruk
Iteminin iilkede tsruni[k |e onderligini nasrl yeniden ele geetrdiginin
lrnr srra, kemrn koruyucu rannqasr lnannaya raprnmayla rigili LiLh
Lr;gLrlamalannrn yerine geririliirni agrklga kavrerurmakrrr. yazam
Sire, Uruk un leniden biryLrkhige !e jhtiqama utagmasr, ancak uygar
kent yagamrnrn remelleri olan degerli me,lerieie gerirmesjyle gereek
iesebrimisrir !e lnannanrn raprnma knhu, hanisi \€ nfuretiki En
l{i'nrn tasdiki !e kursamGr olmaksrzrn kurulamazdr. Bununla birlikre,
zamanrnda )aygrn olan rannbilimsel inanca gore, bu me,ler Enki rara
frndan ozenle korunan Eridu daki Abzu'daldr ve o da bunlan isreye
rek bir bagka tanrrya ve keme delrermezdi Bu n€denje n1r yazanmrz,
nelerin Enklnin kenri Eridu'dan ln.rnna'nn kenri Uruka aktarrft9 ne-
denini asrklayacak bir konu rasarlamayr gerekli gormnfrr. Bundan
ijtirn, hepsi de Inanna'nn ,re'leri gonulsnz koruyucusundan baFanlr
bir iekilde ele geqiriri €rnfrnda donen bir dizr sahne ve epizor icar
eder: (l)
lnanna bilyiilerine drydrgu girvenle Eriduya girme karartrtr-
grnr dile geririgl; (2) Abzu'da Enki larafindan bir ho9 getdin senligi
dirzenlenir, ctimbuFlii yemekre sarhog Enkr sorumlulugLr ahrndaki bu
tun rr'leri lnanna'ya armagan edisi: (3) lnanna paha biqiimez ms le.te
dolu "Gok Kiyrgi ile Eridudan ayfllLgri (4) Fnkinin, eesirli cinsren
.t.niz canalarlannrn esliginde llftftdl\ lsimudt Eridr i]e Uruk amslll
daki yedi duragrn her birinde Lanneanrn yolunu kesneteo emriyte
35
SUMERLERIN KURNAZ lANRISI ENI{l
gonderip, mcl€ri Seri almak iein boFuna eabalamasri (5) lnanntnm

sag salinl kentine \arrp, UnLklL'lafln zafer senligi ortasrnda' Ak Rrh
omda ne'len birer birer bogaltmasr; !e (6) Enkinin eekjci, hrrslr
tannra igin girLkranlar !e lasdiklerle mtrhirllennrg ho5 teslimiyeti ve
Bu milin ia.rigi ilk kez Kraner tarafrndan Srim.r MrloloJisi nd€ kr

snca anlaolmFt! (s. 122 i30). O zamandan bu )"na birkae tane yeni
parea saptanrP, )ayrmlandr ve l97lde Gertmd Farber-Flugge )'aprtrn'
Der M-lrjms "lndnnd lnd Enhi" lnterbesonaercr Bcrnd'sichl'gfi8 der Lnc

.lerMF(1973) baslkl deserli bir baskrrnr vavrmladr' Bizin celirl
mlz ve )oNnumu bir) irk olcirde bu eaLgmava da)"nnakradrr
Enki ve Eridu: Su{annsmn Nippur'a Yolculugu

.Enki !e hridr: Su hnnsrnrn NipPuaa Yolculugu" nrii (bkz 5
bolum), SLimer edebi rePe lnnndaki en tiirsel erl )arancr !e en an'
l resnedilnis vaprttrr.'f^zarrnrn batlca amacr Enklnin taprnagrnrn
Eridudaki De z li!i,' tmllL Abz bu)irklr:igirnlrL anlarm^k !e ge-
e€rli hale geLirLnekli. Enki Siimer panteonumrn d6ri

bastanr$rndan
brri ohnrsrna karsrn, )'ine de Deniz Elinin kudretrni Ye hasmeLlni

saglanak ilin iistintln, Nipp rl! Enlilin ona)r'r !e kursamasrnr al-
nasr gerekiyorclrr Yap,ra, beklendigi gibi, rrprnaArn qekicr silslemel€-

rinin !iirsel, img. )iiklLi bir beuLnlemesi)le bagiayan yazar' onuntla
onun ihtisamr re gorkeminiEnkinrn lLrl.]rdlr (!€zir) lsiolud\ur s(j)le
mesinn claha erkileylci olacrgrnr hissetnig(i Rr nedenle [nkr onun
itin, taprnagrnminari slislenelerini ajven !e PnsfilLmanral !e sesli
miiziginin u)'rm iginde birlikre gtnladrgr ozel btr sarkr besteledi lsr
muct N i\'r:Lcu, selsi dollr iarklsrnrn peginden !iir' bakrranrn sasktn
hk lerdigi!e deluele dlilirldi8ir bir manzara olan Enki le taP'nagr
36
6IR]5
nrn denizin derinliklerinden ynkselmesini canlandrran bir sahneyi an-

laur. sair Enkinin yiy€cek, icecek !e muzik alerleriyle
daha sonra,
doldurdugu kayrgrnrn ipini edzrLp Nippula yelken aersrnr resmeder.
unki, Nippufun tanrrsal yemek salonuna, gigma ya,
tannlar meclisi iein bir ziyafet hazrrlar; ziyafet Enlilin Enki'nin Ab
zusunu, ozellkle de insanlk sanariarr ve eL sanarlanndan sorrmlu ol,
maya rLygun bir ev olaak dvmesiyle son bulur.
Kramer bu yaprrrn icerigini ilk kez k6aca Sdner MitoloJiq'nde an-
latrl (s. il9'122). Taslak, onsekiz tablet !e pareamn yeniden kurul
masrna dayanryordu. 196qda, Irakl eski ogrencisi A. A. Al-Foua.li,
Universite Mllzesinde Kramer'in ardrh olan Ake Sjoberg in rehberli
ginde doktora rezi olarak mirin utizlikle hazrrlanmrF, genig kapsamh
blr bdklsrnr )'aynnl^dr. Bu baskr, Sliner Mitolojisi yayrnlandLgr zanan
!e pareanrn yeniden birlestirilne
Eogu bilinmeyen elliye yakrn lablet
sinden olusan bir netne dayamtordu. Bumda sLrnulan eeviri ye yo
rum genig cjleiide Al-Fouadi'nin basklsrna dayanmaktadtr.
6-10. B'ltnler
Kitabrmrz sunurla baglyor ve giderek aermlama, cdzumlen1e !e
ko.gr ekleniior. I den se kadar olan bolumler, gorece klsa aemla-
malar ye Eoziimlemel€rle, Enkj'nin bqkarakter oldqu mercur Snme.
mnlerini sunar. Bu bdl|Lmlerin hemen hepsi Stmerolog Samuel Noah
Kranelin qalrmasrdLri cevirilerin son bieimlerinden John Maier so'
6dan l0a kadar olan bdliinler daha oncekr bolirnlerden bir bakr
ma larki bir biqimde diizenlenmifl€rclir. 6. BohiLn, 'Muanmal En
ki, daha krsa bir grup qalqnayr re uzun ealsmalann k6a bolnmle-
rini bir araya getirir. Hepsi S(rmerce olan bu siirler ioplamr Enki'nin
37
9IJMERLERIN KU-RNAZ TANRISI ENKI
!'ek eok tarkl, dzellisi hakknda, ozellikle de rtranlarl^ iliFkilerinde

(genellikle kuhleri arac ls,yla), bize ipuclan saglar. Bunlar, Enki'nin
kudredi Dr:rnlasllla ilgili olmalanyla birbirine
baglanan ceslr} me
rinle.dir. Bu boliimdeki eahma Kramer hratndan hazrrlanmrirrrl
duzenleyen !e celirilere son haliniveren Maier'dir.
7. BLrlirm, Eridu ve diger Siimer kenldellerleri gerilerken, Enkr
edebi)atnrn azalmakhn cok geligen bir dzelligi lizerinde yogunlagrr.
Bu bblLime Yirce lliiyiicir" adr verilmigrir ve konusu, en azrndan Arka-
ik Siimer delirl€rinden itibaren, bu)tide Enkini onemidir Mezopo,
tamla diFuncesinde buynyii din, edebiyai, harra Irplan ayrrmak kolay
desrldir. ozellikle 'Marduk/Ea ' ayinleri diy€ bilinen buyiiyle ilgili
melinlerde bu acrktrr. Bunlar farkh bir edebi trlr olarak incelenmis
ilk Sumer-Akadca netinlerdi. Enki tarafindan oghrna -daha sonraki
me!inlerde Babii hnnsr Marduk oldugu saptanmrFtrr yerilen talimaL
lar degisnqen mi{olojik bir dekor iqine yerleslirilmistir. Ogul bir
kirrnin derin kecler icinde oldugunu fark eder !e kendi ieinde kudretli
bir tan.j olmasrna karsln ona )arcllm etmeklen acizdir Ogu1, lahat
lahak rein ne )nprlmasr !e ne soilenmesi gerekrigini Enkiye
^nlaun
)akaflr. Bolirm Mardulifia merinlerinden bir secneyi de ieerir. BLi
)uyle ilgili ryinler gizli bilginin geEnlesDle yak,ndan ,liekili oldu

gmdan, Enki'yi ileren bazr edebi eahmalarda bu nlotit ornek olus
8. B.rhimrin bagbgrnr olusruran Enki Gel€neginin Glcri, En-

ki,/Ea nrn gorilndiigii Akad edebiya ve Hilit Fzmalannrn knauk knl
liyannda Enki/Ea il€ il8ili izleri surer. Bu bolumdeki eserler Sirmer-
cenin bir konusnn dili olmaktan erkDrndan eok sonm da Enkinin qe-
kiciliAinin delarn e(igini gdsterirler Genelde Akad !e Hitit oyknleri
anlatrlannda EnkiAaya basrolu vermezler, ancak varLgr qklinrn
38
clRls
,!xanli bt donnm noktasrnda (cogunlukla da eoztLmrinde) brr anahrar,

,l r lrunik brr biqimde, ijykulerde Enki/Ea baskarakrer olmadrsrn
, rn, onun ortaya qrktrgr epizotlardaha onceki bolimlerde sunulan da
lrr uzun Silmer mitl€rinden Eok daha lazla aqrmlarna re Eozirmleme
,jrrektirrr. Yedi.ci ye sekizinci boiirnlerdeki seenelerin sorumlutugr
9 Bijlrhm, Kasak Tannnrn lzleri, Enki !e Ea adian ka_vboldukran

Lok stura edrbqaLr etkileme)i slrLrdirLrmLis Enki mirlerindeki ),ollan
.le a|r Biu dLrgrinftsnin iki ana kaynagr, Krrabr MLrkiddes !e Yunar,
llti)i bili)ordL', ancak adnr )a da Sumeain logunu hre bilmil'ordr'.
lulan a)kils( ilzerine pek qok uyarlamada bir morilin izini siirmek
l,nkinin larhgrnr ortaya E,karmanrn bir yoludur. Bj. diger lol, YLr
Lrin ve krcnos/SiLiinl [n daha sNraki n1rt]erDle asrklanmr;, pek qok
rrrdan Mezopotlrmyadan larkl kirlrLirlerdeki diriirnce al$kanlklanna
\ e nlrlerdekr dftlnrulere bakmakrrr
Son bLiliim. MiLye tdebiyxr Enki'nin Y€i, aqrkqaLann re mir
le eclebriar ar.srndaki iliski iizerine bir kurgudur Enkici mirin genel
bir kuramrnr olLq(rma ginsimi degildir, ama daha onceki bolLrmler-
deki qok hrkl, L,slan birbirine baglamaya Eaherr. CalLsma borunca
geleneklere uyma;an birkrr o:€llik kullanrlmrjL,r ornegin, rok ia-
n rL olin Chic.r.qo Ass_y'idn Di.l iolrdl )rden al nl rlar ) aprlnlasr, q r! iyazr
sr kaynaklardan cerrilen 5iir dizelerinln tipogrrlik ol^rak g.rsrerilme
sl Alrrnrrlar nLrrlardadrr. o
L'
lden loa krdxrohu biilLunler rcur haznlanin norlanrr burda belirilnesi
geEken blrl<.c itzelligi rardrr. KFiltnular (hsrede yer al.Dl. tenfldc. thd
ali..rp.\J!l,i.n, D.r,drd,tdekr, l1/1, Bibliyognlik K$.[n]ahnn Gesici
Iisresi_niizler Ndrhr.ynnuh degildir. ya nncr oln. .nrsh hazdann$ttr
Metnxkkr belli $iB eriD kesin okunuslann! bilmek isreyen cninzN uz
3S
nIMFRIFRIN(URNilTANRlslINK
mrnlannr d. y^rdNc, olabili.ler, ancak trorl.trn h^z lann^s xla. tnndi d:

manlar icin ul^nl^bilirokD, ne y.z& ki, Asuroloji .$ttisi d$rnda brru
^ma
niiyle bilinnr, olan ,engu kaynaklar izlemek \r sotrmkiadrnn arm^k isie-
yen oktrm itrcelik \tnlniiLir
MeINler dzdlik eklenmFrir re
gnj5i s.glanrik ici,l birkê gelenek dlsr
kullanrl,n malreme genel okuricin esknien oidugtrld.n bir P^44 daha ko
hydtr Binsi. ilL Cl .dgo ,ls]rdtr Di.rio'rdr}, C D den yiprl.r allntrlar lciD crh
rc $yfa mm.hlan eklenmesidir otfor?l E 8li5h Dicri.nd,:lnin ilkeletui
remd rlan }1mibf crllhk Grndiye degin ontkiz bolunrii yaybn.n'n's1rr)
bir sdzltk olimk taedanm,t olan C D, blynk bi, olasllkla A$unloji uz
manlannc. d@enli ol.nk knll.nrlN bi,riin k^yniklann icrnde uzman ol
y^nrl, bisimde kulknrl.ndrr Cin5ler k.Permli \€ i2le'n.si
mayanlarca dr en
kolaydn Akad$ reimleritr Snmoce ka$rlklan. so2ctrkl€rnr eniyiztstrrl.kr
degiikderi \trhr$tirianlam smn rcLkca gdste.ilmistirl gencllikk bn gi''itirt
sotrtrtrda yer alah acrklamal.r ierk re eok brl8ihndincidir Suler sijzlngii
prqesr r^minnrnrna degin timdiye lodar yrhnzca bir cildi erkDntrn- a-l\D
!e Altnanca esd.si. woltrN rot sodcD'rn Ai.ftddisd,s ll. r,i!'.rr(rDrdit
(,\ll'1). Akrdc.,. srmdle s.zcr,k dagatctgryl^ dglli iynnldr l)ilgnnn ana
krynag, olmiyr nlr ,recdderdi. Gelenekrl ol.nk, CnD, rDcelent alrrtrd.
olan sbz.lk brgl.nnndr ailnulannn5u r - on. CADsut rr,1, Um^nLar bilgi-
ye gdtkilnn .l!}lnaslir d^ crh \t 5ayta nrnanlinnr rhr'
'l.rr/ilr 'lrrnim'
di okluBu grbi, 16. l18'47). C,1D lisklcmesinde RonF Rlhb.snri izle esinc
kar5,d -Sani kakler\unnr izleyen d^ha.ncekr s.zliiklerd icsine- lzman

olnr),rnl.r cilr \t siyta Duma,alatr olmaks,z,n kaybolabilirLe. Gend oknr
/v, A/re /vnii Akrdcidrki faikll toDemler ol.lututru bilir Sibi gonrnme
mektedir.1c bunu bilse bile, n?man olnayan kisi CADin kullannay' se(i8i
iiq loncm rcin tarkh ciltlenD smsnr bilneyebrln. Dahae. bir cilt icrndc. oku
run, diyehn. J.n, ile ayN bicimde yazrlan, am! tarltll anlamr ol.n Gdu A \t
R)\rya onun gibi s.rylenor, iki r$i2 harfle yinl.n G.rnD va da uzun
^na
ksh hi i Got) sdzcnklera'?snda k^he lQngibilir. Crlt rc savla num^nla'
n eklemeklt, bu eok deterli kaynagn kullannnn ce$rerlendiecegimizi
CniyazN k.ynakl.rdau yaprlan agagd^ki csnibrde, dizenin bntnnLngt
su yolla koNrnN5Luri Merindeki tek bir dize parqalara aynlmE ol.bilir re
l'.'r'.'1.'r !e r. d! .1, ) ,1.' b !ol. d,.Fl" ,r.r,,1,1,1,,
ediride, duonn brr p.rasm drgen enaynan y.l zci rek birboshk
sl. dizi dzgtrtrtrtr.le tek bu duedir
Cdiride iki yada daha la2la bo5ltrkla iynlin .lizeler ozgtrn(.de .sla Iek
birdizenii pi(ilan dcAiklir Omegrn
Durdugn )eele. yn2Lr niil di k^ndr,
R rgin^nldlarr!
.zgil cnrtna! nreriftle tck bir drdr
\ irrgnd!' biiyiik i5lcr cc\irir
) intgr dnlnan.^drr
dizei de.zglNurde rek bir dized,,
M.mngoanr qnan.
Denircnrin saMl'.
Den $cFNin trnatl,
lnsnnLc nn sanatr,
Kam6 i:4isinnr vmu.
bu da^slmda rck diz€dir.
BtrtrtrtrI^ brrlikle. asrgdakicein qiriyâe ashndr dort diz€dir:
ktrrrlin ahrrhnn,n say's' ana,
cJrnkn aB'llann'n sayE an..

koy!nlfn !ogal., t2t
41
IIJMERLERIN KURN,\7 TANRI5I EN(I
Srner edebilau o krdar eskiye o kadar uzakrrr ki, her ]orum )io-
rumbilnde gercekren bir ornekrir. Bu, her nokrada brzi kendi bek
lentilerjmize karrrn zorla)an bir grnrim olclugu anlamlni geLr. K$
kllsuz edebieserler ragdas diinyada daha rahar oldugun1uz edebi)ara
ornegin, roman )'a da l,rik liirler- benzemez. Bu nedenle kendiedebl-
)aL anla\l5rmrzla ),etinmek zorunda kallnz.
Yirminci ) iizfr|n Yenr Ele$innenlerinin bi)'ografik hara ve k.s[
h hala kLuularnda soylediklerine karirn, anonlm edebryatlan rahar
srzlk duyma egiljmindeyiz. Cok az tazar bilinnekredrr. Kadrn Fair
!e basrahibe, Agadeh Sargon un krzr l:nheduanna d$rnda, onlar luk
krnda bile eok az rel biLnmektedir. Genellikle, I'azann adr degil !i1r
SigLrdh gdkyurne di!.. Dt

ebftli kuGrl ellerinisnEe uz^r.l' t4l
^lanrn
Bu 5ekh uyrlm.sndakr rMe, dn orumrlenni .qrker gosreriLke! (h2e
nin brrnnhgunn koNmakur.
Dah. az geknek d,5l oldr drSer ozelljkler $qlardrr snntr.e. Ak.d.i !c
Hirircenii bilih{l!e!irilc r genellikie o2Sirn dilin aynnuh birlehlaz$r esli
aindr reilir (Lu rft.len o,nckler 7 boluntrn norlarnda gonrlcbilir) Hcn
e.uy^n hdn .le !d irnic her dirc nndaki boghkta num^ral.ndtrrlNcakuL
Bu hripri. yiln2.i birkac dizc ntrmahlandnlmlnrr !. btrDlinn \tilNes
nin nedcni okuu bilinel bftkrliD okuNida ya(hmcr olma! icindi, Her
dr€ye num^n r.rilmesine BeFk olmldr$m diisundiik re her.lizennr nu'
m^mlindn nN Belenegi okuru, nrernin d.hl geni5 retonk orn nlernri
gonncktcr ahkoy.r Birdrg ozehk \t yenne & Ls ernrhske. knll^nrl
mildr lumdaki uygnlamamE bilh cagdis {ulei d ek alnr.ktarh, Ve'
ile brslaFn dqnn smlannn oldugu pas^jla kullan,ldrlura dikkat edil.
^
mesi.n.nljdir (\t, Sim dillennde oldukca yaygn oldugu gibi -oE Ter-
rîra- isrFrin hgilizce cerirknnde erkinlig,ui )irinEsinin olas okttr!tr
+2
CIRB
rou onriure aLnmE.,lmaIdrr.

Yazarlrk irzerine rrun uygarhklarda gimdiye degin kegtedilmi, en
rski belge olaD, JO birincr binyrhn meLm re yazarlannr ileren brr ka
Mezoporamya|lann yazarlara ilifkin rultlnlaflna dai. brr fi,
'ilogdan
krr sahibiyi, Karalog, girrintrrte hiyerarFik bir srraya gore dirzenten
rnir d(5rI )'azar srnrtr sa)ar: r:rnnlar, ozellikle brrinci srrada olan En-
Itii Yedi Bilge gibi elsanelr !e sok eski oian insanlar ve srradan insan
hrdan olutan ilti srn,l. Yazarhk hakk,nda bn ne k.rdar ser sd)te).eb,
rFe so) lesin, nnla) $n bizimhin.len qok lark| oldugu aqrkrLr Edebi
.serler bo)nnca hrrnnn gel€nek rrmrgr bu)'uk .,leud€ laznun okutta-
nnclan geqer. Yazarhk, bir€y olarak yazann niyer"lerinin rtadesi ol
rnaktln qok, bir mernin kendi a.Lna konusmaslnr aLledilen bir ororite
Cognnlukla ])arra parsa krl tablerler itzerindeki zor, eivi brqrmli

i5ireileri eajzme)e qalFmanrn lorumcrnun rlk isj olduA aerkur. Me
Lindeki si\zciilderin anlanrnl saprnmakra Eok bir) LrLk dikkar lurcanmasr
gerekir. tlala parea parea olan merin ripleri, rnrleri ye !iirlerden el.le
edilebilen bilgiden seqrlebilenler belirli bir n€lnin anlamlandrrllma
srnr sagla]'acakllr Yahucli lncil inden (ilahiler, mezmnrlar, meselled
re Yunan edebqaundan (rrnegin epik) rirr iidirnq alnak 9ok bailan !r,
kancr(|ri liinku onlan zaren rok iyi bilmekLeyiz. Bununh brrlkLe
b nlar dikkatle krllanllmahdlr. Costr kez mernin btq uk bir k,snlnrn
remel, "srizcilgii sdzcrigune biranlam kazannas bizi rok ke)illendr-
Merinlenn yrzrrlannLn bilinm€yisr brzi tek rek )^zanara d€grl,

rma toplulukhrr re kr rmlara g€rj gofti.Lrr. Arkeo]oji, hrihsel kz-
I W 6. Lnnben, "A c.nlogtre ofTo

s and Aurho$, Jcs16(1962)72
43
SU\{ERLERIN KIJRNAZ TANRISI EN KI
) Ilar, arri!ler, karsrlastrrmaL din, sosyo'antropoloji ve topltmsal

gelirinr kurannannd.n daha lazla eet ogrendikse, kadim tazarlann
edebi)ar e€rrelenni cliha i,vi gijrmeye baslayabilinz. Tanrrlann sim
gelesririllrlesi, papazllgrn !e taprnagrn ekonomideki .olilL, mrtler ala
srndaki baglanular, bnyiL ve a)in, yazann lopLlundaki roli, edebi
eserlerln irretrlmesindeki etkenlerdir.

Srradan bir Stune.ce sozciik olan en i ele alahn. En, ranfl lin
kinin adrnrn bir aigesidir. lO uqunctl binyrlda, Strmeide larkl srnrflr
bir ioplum ortaF erhr. l'rensl€r diyebilecegimiz birkae aile )tll(arr
da;dr re onlann altrnda koleler dahrl cnrnak trzere emekgiler lardr
Kem dernminin dogusunda rahipler ortayn srkn !e Slrner toplurnsal
ya5amrna clinsel bir rol bietiler. Tannsal varlklara insan birini re-
rilmigli re Lensili sanatlar gollrlmq€ baglanm$tr. Tapnnklar ekono
lnr iqin bir -veniden.laArrrn rnerkezleriydi. Bilyiiklukleri !e krma'
rrklkLafl arLen taprmklar hesap tulnuk itin Sereksnim du)ulan )'azr
sibr znanlk isle)en btlrokr.llik hiLnerlerin nerkezi old Basrnda,
si)asi !e rahip srnrtrndan bir kiti ol^n en !aIdr' Fn, tannlara suntrlar
!e insaat malzeLneleri doltr sepetler tatrrken goriilir !< raprnaklar in-
Bnnunln birlikte, Frken II Hanedanhk d€vrrnde (lO ) 2600), cn

yalnrzca dinsel brr figtrr halue geldi. Baisiyasi ooritenin irnvanl dla'
rak hgdl !e cnsi deg$jmli olarak kullanrlr; sonra ensi kullanrmdan
rrkar. Kral sozcilgiintl hgai karsllamaya baslar' Enin Sozden kay
bolmasr !e hrgalrn briliiyen gfcir)le, ciddi askeri etkinlikler !e salai
nnderliginin ijnemin€ du)ulan ilgi de artar. Bu degisirn, Enmerkar ve
(;rlganl9 gibi bii)uk krallafl igine alan bir "destan edebiyatrnrn ge'
lismesinde kendini g.jsterir. Crlg.Lnli, kenti Umka srn$rz durarlar
reknekle iliinirr, dqandan gelen akrncrlara karir gilql(r bir sa\'ltnma'
clRls
\., g€reksinim duyddugunm iyr bir i5ar€Lidir bu. Yirzyrllar sonra

Al.ad edebiyaunda tanrlsal krallk bir "destanin, Enrnu Elit'in, odagr
olur: brrada Babil'in kent tanr$rnrn tanfllarrn kml oldugu bildiril
Liusur !€ onun rihta erkfr dunyeli krahn ornegi o]ff.
l
Sumer edebrlaLrnda bir d.inem iErn en ve hrgdl irnlanlan birlikte
softililrler. Bazen kullanrn srralannrn bir ,:inemi olup olnadrgrnr

\rylemek gnqtirr Br ilnlrnlardan rkisinden brinln larlLgl Ia da )ok'
lLlgu loplLrmsal duzende bir degiliklik yapar m,? A)n, eserde larklr
,Lnyanlann bulirnmasr ee!iri aersrndan ku:kustLz bir sorun )iratrr
ller rkisi de esit derecede "kral" nizciigiinti mi karsrlamaktadrrl sii
rrn din:rnlklenni anlamak irin mi aynlmqlardrr? Sonunda c ve
Al(.ldc. k.rrnrgr Sncinu )ilirmis !e taprnagrn aleyhine saral a daha
!ok ) etki rerilmiitir.
Bu degigim iginde Riane Eisleiln kiiltiirel doniigiim" dedigi LrlLr
.\trmu izlerine ranlanabilir lki k|Lltir aFanasrnl "krdeh !e "break
rgzl olarak sim8€legririr K(lrtilel drin|Lfrim krramnda Erler, bit
'i)rrakhk toplunu ile, rl)llerin resitliliginin ieag a olna !e )ukafl
(Li olmayla esitl€nlnedigi, rollerin {zellikle de cinsi,rer rollerinin
rlL iisr remelnde srralandrgr "hukmeden" roplLlm arasrrda aynm Ir
par lnsanrn ranh.incesinin cogunda "o.taklL ropllrmtr ,va)grndr,
ima blrnun )erinierkek egemen re kalgicr "hiikmeden toplLur" akL.
:rsler'in kuramr remekle Ilinr'Ar[upa toplLmuna dtr)anmakla l,irlik
r€, Mezopohn).r tarihinin de N)nr kullti.€ldijnli:um ornnlnsirnii g(js'
r€rdigi kxnrsrnr raslnakr^drI. hlberre Mezopdim)a $lllernin huk-
meden bir toplnma uygun hale getirmek iErn )'eniden )azrldrklarrnr
I Robefl Mcc .lans. lhe [vo],,rrd o/ L/rlMr Jod.d: t.,ly and

^'ldifor4Di.
Prlirfa'r( ildro (alricaSo: Aklinc, 1966), s 108-13
sUIIERLERIN KURNAZ TANRI5I FNITI
O)leyse, en'in hgal e ddnrirmesi, Mezopotamya loplumunda ger-

eekl€sen cok genis bir kitltrirelddniigumltn bir iiareri olarak dtrgitnu-
Iebilir Enki edebiyau bu degisinden paynr allr. Enki\rin guglirkieri
igin (ildiriicLr gnce baivurmakransa hile ve buyi kullanma
'enmek
lolu belki de degigimle ilgilidrr. Degjrimin bir dGer isareri Enki oy
ktrlerinin qogunda bulunan bir tenaya yansrnrrrrr: Enkj !e rannea-
lar, ozeltikle ana tanrrqa, arasrndald yansma. Eisler'in iki temel rop-
lLrm nodeli gbririiL)le, Stimer mirinde Enki'nin yucehilmesi ka-
dehlen brcak rgzlna bir gecirislngeleyecekrir. Durum yine de kar,
naerknr, qiLnkii bir diger gorLig aerrndan Enki'nin savaicr oglu Mar-
dukm )LrcelLilmesi, daha eski kadeh' tophrnunun bir kaln olan
Enki'nin ida.esi]le, break agn na dogm bir degiFtrni simgeleyecek
rir.
Karar lernesibasit gibi gortn€n cn,lrgdl, nin ye,rrn gibiSiimer
ce terinlen bizln bildik erkek egemen etendi, kral, hanrm ve
.prens sdzctiklerniizle
revirmek karmagrk bir soruna donbmekle-
dir. (Nin sozcrigri somnludtrr, eirnkii Siimer krihinde bir devre kadar
r
Ri^ne Eisler. Ij,e CJrdl,@ drd 8ldd. (New York Harper an.l Row. 1987), s
sii,64,66. Yazar, si\merld raRfrn.lan kull.nrl^n l.nn a rl8li anahrar sdz
ciklcnn -{ilici. saban. kauk- ashnda Snmerce olmdLklannr !!rgul^r \r
zanaa&arl^D belirtetr lerinler de -dokumacr, denci, rperci, denirci, du
qrcr \t ednlekci snme er bolgeye hakin oldugtr ,amrn onda btrlunan
|e r.nnsaya hp,nan halktan ahnm$ur Enki nin ne iere, rizellikle de zana
atlan sahip olnur, diii r^Rhndan hakin olunan ia da eril di5il igandenn
onenNiz oldlgu dkinlikler nzennde erileSemenligi kumann bir yolu ola
Fk golnhbilir Dislelin \trdrgi yeniden $lenor muin ana ornekleri Ki.br
Mukndder'e ailLn, ucak sirccin snneide de aynr oldugnnu one tiircr. r
85 89
46
ctRts
, kek !e kadln iqin aynr biqinde kullanLlnr5rrr. Daha sonra yalnzca

..rlnlar igin kullanrlmr5 -bundan dolayr, hanrm - ancak tannqa
rinnanrn leari NintlLbur gibierkek adlannda katmgrtr). Hem ee!i-
rr hem de yonur bir eifre yommbilimsel dirgirmde brkirlmekledir
\ozclLklerin Sumerler i!in ne anlama geldigini dgrennek isrjyoruz.
.!na kendi sozcuk dagarc,nz,n karmasrk rarihiyle )Lrl€Fmek duru-
nundayrz.L' Tarihin "gersekler"inclen ctaha tazlasrna ihrita9 varcirr.
Kencl zihnilet dilnyamrzdan eok uzak bir kuhtrden gelen merinleri
tckrar teknr okurken aragrrrmacr ralnnr stirdiLrmeye ihriyacrnrz !ar.
Erjdudaki raplnaga yerlepmi5 olan ranin,n ilk izi (lO yaklarrk
(1000), ancak dbn nletle karelik kueuk, kerpicren yaprlm4 bir binada
soriilmLrLsriir. 'Oren )erinde yaprlan kazrlarda, qok uzak bir derirde
bahk kurban edildigrnin kanru olan, "qok tazla rnikrarcla baLrk krlqr
i,)ta yogun biqLmde btrbirine kansnlis ... buyuk ktil yrglnlan bu
lundri.' qok daha sonrasrnda, 10 birinci b,ny,lda, Kral Sennache
,,b in Enkire "saf knrbanlaa' sundusu ka)dedildi. B1r 'gemi dolusrL
,rlun" il€ birlikle Sennacherib denize altrn bir balk ye ahrn bir kap
lunbaga ar ."
' Dilir roplunsal .nlanlann,n tbzden gecinlmesiyle ilgili ogrtri

'osyo-.iilbi
limdn: 5on }1llarda, lngiliz dili hnhi sosyo-dilbilnn yonrenleriylc y.niden
incelennitrir - itn . Dick Leiih, A seial fliilo' y of IngliJl (l.ndE: Rour led
ge and Kegan Paul. l98l) lngilizce kraliyer \t lord,-'hatrnn'stizcnkleri
bu aerdan dzellikle iLsinEir.
'' tridu Xl,t d". lk. Charles Burney, flre A cic r N.d, Edn (trhaca: CoLnell
UniIeEiIy PEs, i977), s.51.
i !. Dorglas Vatr Buren, "lish Ollerings in An.ienr Mesopotamia,' l,"q l0
lt (1948) l0l.
' .]g.y, s. l2O
47
SUMERLERIN KURNAZ TANRIsI EN(I
Bu eok erken derrin ince kerpia taplnagr ve balk kLrrban edilmesi

ile Sennacherib'n nesneler sL'nmasr arasrnda, Mezopohmya'nrn
^ltrn
ciliyazrsr edebr)arrnda bir karakter belirir. Enki, edebi anlatrlardn bi
ze o kadar zak, kadim !e )'abancr bir kar:rkrerdir ki, snnu sormamE
gerekir: Bo)le ),abancr bir !arhgr nasn anlamaya baglalabiliriz? Yine
(te son )rllarda edebi kuraLrcrlar re elegtirmenlerrn metinlen anlama
sorunlan)la Lrgratus, gorulmektedLr -)'ani,'lorunbilin" ve vorlun'

bilinsel son,larla- b.j]le )ibancr bir edebiyaun nle)dan okt}lrsLrnr
Bu kerpic taprnakl^rd^n Ie Loprakhn yapilnD utalanan tabletler

.ten gelen gliglir bir cagn, ayanrcr, kar5r konulanaz biqimde bilaile-
)icr bir !e) rardrr. Derinlere yerlesmif, Sunerlilerin Enki dDe
ad
landrrdrldan b,.r la[Lkia, biI zananlar oldugu Sibi hdla bir bi) iilevi
cilii( Yardrr.
George Sreincr bize Rabalanrn garip bir ursa)rmda bttlundttgttnu
anrmsalrr, btlna gore, sizcukl€rin "insana isyan edec€kl€n' bir gtn
gelecek. Anlamrn kileliginden sillaniP rrk.rcaklar' onlar'valnrzca
kendileri !e rgrzlanmEdaki olir laslar gibi olacaklai' ller dummda
erkekler re kadrnlar Babildeki Irkrnnl.fln astrlrgrndan !e debdebe
sinden sonsuzi degin azar edilmit olacaklir'" lrrrnrrn12 hirlikle Stei
ner merak eder, bunun ne )aran rrlicakrrr? Bu krtiP her eeliri derle
mesincte olduAu gibi, Rabil un!r!uldugund^ ugr.drgr akrbetle karitlas

mayacagr tr,rt'dL')la sunL'lm^ktadrr
48
r. (it.UM
I rhi ve Ninhursag:
\ met Cennet Miti
''Ilnki le Ninhursagr Slirner Cennet Miri,'r Sumer

reperruarndaki
, r lginq, karmaslk \€ yaralrcr mitlerden, ama aynr zarnanda en lnu
l:nki re Nnrhus^g htrri, oncelikte. Nippufd.n s,kantn$ \t

iindi Uni,
\risire Mn2esindc bnh,nor ol(llksa
ir korunmrr alt1 siiruntu rablere da_
yinmrkkdrrt bu tabler srephen t?ngdon uhtrndan kopyalanng re p8-s
r |dc (19t5) s;'n,,cfdtr I/. ofpnnlie, ttr IloDtl aw1 rhe FaLl oI i\jar a.iyla
)nyrhlann$rr O z^nnndan bu y.na, Hcnn de Gdnouiltac ra'af,ndar bilir
reyol birkaynakan gelen birparca TltS 62 de y.yhlandr, Iikar ieenginin
lhpH ilk kez l:rlwnd Chicn nmnndan saprann$r,r (bkz J 05 tir, 417).
prarnur o2enli. yan r bir kirsrlagr rmis y^hn zamanla(ta J DuraDd li F
lDdan KhDeit \trilmi!ir Cernyizr. eerid !e bir acrmlaniyr iceren metrin
btrbaskF yiz.r uhf,nd r 1945 yrhndrss ld^ yaynnann$rlr Kr.nrer ra
nfndan Fp an bir ee\ii I95O yrlurda A ,EI s 37 4l..ie y.InnanmFu
l96ltle Gadd \t Knnert Ufdaki kaalarda erkantan \t heriffteki qesnti
hoshrklan doklun.ya F,drmcr olan le bjrkae onemli deEisiklik $nrn hn
parlarnn bir e5iri yayNlirl,lar (bkz. UEI Vl, kBrm I , no. t !e ki hbrn gd-
sindeki ilgrh yoiunr) Mnin gitudikieeririsi k yournu br nedenle Knmefin
daha once y^plkl.nndan btr deFceye kadir iarkhdrr 1984
rlhnda.
l 970 lcrde Unntrsny of cenerrtla KnN fin 6gEncin olmls, p Afijngen
siirin yeni btr biskFur yiyhladr "Enkier Ninhurs.gi. ;t 74 (1984) 1 52

llu (ahgna cei li p.sajlann c$!i !e yon,nlinnhlanlta itg i biikae ilghs
ijnei $ti'nrekred'r, incak bunlatrn c6znjnlenmelcri, rannmahn re deger,
lendrnlmeleri oldukaa fa2la zaman re sah5m Aerekrftcekrir.
49
SLJMERLERIN KURNAZ TANRISI ENKI
amnalr ye diis krflklgrn^ gratanl^rdan birisidir' Ovkinirn sonlln-

clan anlarrldrBna gore -!e bir Siimer yaprtnda yazarrn ntetini arrga
lrran genellikle onun sonudur eseri dzgirn haliyl€ yazan sair'rahip
dncelikle tann lintagln nasrl Ye neden rnitteki ohylar dizisinin geeti
gi iilke olan 'Dilnun un l:tendisi oldulunu aqrktamakla ilgilenrnek-
teclir Yazanmrza gLire, En5ag, minneLtar Enki hrafrndan DilmunLrn
etendiliginrn !eriln1esiyle .'dlrllendirilnis!i. qirnku o, llnl(i ni! sekiz
ha,na organrnr i)ilenirmek rein ana tannea Ninhursagrn liiclKla ge-
rirdigi !e hepside ru ya da bu bieimd€ Enki tamfrndan krlsinLn$ se
kiz ranndan biriydi Bu sekiz oz€l tannnrn hasta Enki) i ililetLirnek

amaclyia I^mtrldtgr diiglrncesini yazanmrza esinlef en nedene Selince
- cok blrLyirk dneminin Lrldrtgmu sandrgr, yr:rze)sel bir dilbilim g0-
rLingrstrnti )orumlanasrydr brr: tanniardan her br'rnin adr lnkinin
hasra L'rganlxrrndan birinin adrna ksmen benztordu'
sekiz organ'
A) flcaFzanmrz, nasrl !e neden Enkinin oncelkle
nr1 hastalandrg,n, l)ildisrne d€ inanrvordu - Enki, NinhLrrsagrn'
on n tannga uuunun kasrgrndrn hFan ersuyundan lticuda getirdrgi
sekiz brrki)i )€mi5li, bu d.rl ranrl tanrrca)1 (i)le nnielendinnitti ki'
onrn irLslirne dlnm lanetrni salurdu re ancak Enki)i ha)a{a dond(r
mesi rcin ,!as tr(rin AnlLtrna-rannlann )al!anp )akarmalanndan sonra
likrini degii(irdi. trnkinin nered€yse t'lumtLne neden olin hnnca U!
g'jre
tu rle cinsel ilieklde b lunnusrna gelince, )az^nD dnlnncesin€
brrak-
bu. ilk olarak t^nrrea Ninrnu)!' dos lacak Ninhursas'r hamile
ugr bir drzi cinqel parlamanrn sonuncLsudurl bnnu rannca Ninkur
rayr ciogrlacak k€nc| krzr Ninmuyu hamile brrakrsr izierr arc[ndan
torunrL Ninkurrayr haLrile brrakrr' sonucta torununlln krzr
Uttu dd-
car
ka-
Bu n.denle. rniu€ki irlaylar dizisini yazar tantrndan anlatrldrgr
50
EN(I !I NINHUR5AC sIMER CINNET MITI
,l,,ryla, bir d€receye kadar adrm adm izley€biliriz. Ama dzellikle

,,L,rn,mah ve dus klnkhgrna ugraLcr birkae morit vardrr. Dolayrsry_
l,L l)ildigi bnriin bukiler i9inden yaarln 6ykusu iqin
neden bu sekiz
,lkD'jsecrigini bilmek ilging olrrdui veya neden birkile.jn boy ver
,i$inin Enki'nin baka bir lanncayta degil de, rannga Utruyta olan
l,fkisinin sonmunda olduguna karar ve.migrit ya da yazan, ramqa
lrllunun dogumMun ran qa Ninnu !e Ninklrrranrn dogumlanndan
!ifra oldugu dtrsiincesine ilen neydit yazann seqimleri iein nedenleri
,'ldugunu ursalmak manukl goninmekredir. ana girnitmuzde bllnta-
i saptamak, h3Lra tahnin €tmek olanaksEdrr. Bugin bilinen Sumer
Linnbilimsel inanq dizgesi ya da efsane yaratrcr rnretmelerin hicbirl
u sorulara aErkhk g€rirmez.
Mir, sozcirg(i sozcrigiine e€virisigdrec€ ikna edrcj, ancak asrl anla_
,ir !e dokundumnlan capragrk ve anlasrtnasr gue olan, iyi korun-
,tr$ bir giriF pasa}yla bailar. Dilmun u krLsal. saf v€ parlak blr iilke
,'lirak b€tnnleri huzrrnnu bozan hiqbir kusun otmadrg, bir itlke. kur
b^nla nna cullanan h irbir ni haylanrn olmadrgr, hasralk, yarl, trk
) aba
k)a (b€lki de) ilimn hn,.nayan bn r,lke. sairin deyiiiyte:
r
Keu kllsaldtr . Dilnu. ulkesikuEatdtr
5irmer kll*ldrr. .. Dilmuh iilkesi knrsldrr
DilmM iilke$ kurildtr. Dilnuh nlkq efir.

Dilfrun iilkesisafttr. Dilnnn nlkesi aydhllklr.
Bu dizele sonrakhde yeralan nokralar Siimerceden seftlemeyen frk ir.

dDLDs-en ic .D i 965!eriri bunlar en aandan yrlzeyrl otarak ucuncri
9ah6
zaNiri. trc \t hazr brlrnma, h? Iiilinin ikinci cog gahs emir k'pini g6,
terirgibidnkr, rak bugiin€ deEnr deyimin doyuru.u bir (e\ins !e bagta
ma iliskin yonmu )nprlam.n$or
5l
SUMERLERIN KURNM TANRI5I EN(I
O yalnp binsjyle Dilnuntla yatrklan sonn,

-Enki kansryl^ yatnktan sonii- yer.
O yalnr2 binsyle DilmMdalanklan sona.

Enki Ninsikilaylar yart,kran sonra- yer,
Dilmunda kuzgun gaklana seslen crkamaz,

dnr kun,.' Jnr'kusunun leryadrn crkamaz
Oglaklan kEknr* edenyabani kdpek bilinmez

Tahrl-yulan domuz bilinmez.
Dul k drn' qatrya cimlendirilmig arya *rer:

Y andaki kudaron! yemez
Gtrlercin boynnnu bukmez
Gjzlr agnyaD, "g6zin agnyoi demez

Basr agnyan. baerm agnyoi denez
B(mdr (Damgalnunna yerne) Ninsikrlladan Enkhrn knnn olirk si\2 edil

me5i oldukca g np le.nhtln^zdrr, qnnkn mernin ahrnda (31 dft) lnki
onnn babas olihk gosrerilmiitir.
Dar ku5u iein bk2. CAD n,l, iltidu,7,104
Bu dizedeki dul'Dilmunln bir sakiniolarak allme, oMdi oliurirn biliF
digisontcuna ranlmaldrr. Bllnunla bi.likre $ir' oEda duilann oldugun!
Iark emekrizih. keDdi zantnr \t ye.inde ona aeina ol.n ku9lar uratrndan
rahats2 edici bir harekeri btLrnliyor olabilir \t bu nedenle de cennerims
Dilmun dr bu liir seylet olmayabiln
52
ENK]W NINHURSAC 5UMER CENNET MIII
\.\iL kadn, Sen y.sh l)tr kadhlr" demer.

!r!lLerkek. Ben yagh bir erkegim denez.
(r, y&anmaz, akar sular kenri doldumrj

,'nogr gegen deme '
()Nn taFftnda aglayan donnp dumazi
5ad.o ag( )2knuzi
Kenlin yan,nda o hic yas rurma2
hrnu, Dilmrn'Lrn koruyucu ranneasl Nnsikillanrn bir soylevi iz,

.r. Enkinnr ona rerdigi Dilnun irikesinde rarl su ye ekin yuklu rar-
L !e gittliklerm olmadrgrndan yakrnrr.'$Enki,
Strnelrannsr Urunun
,,l,raktan erkardrfr bol s'ry]a Dilmunu kursayarak kar5rlk verrr
rdrnde l:nkihin lanurnln bdundtrgu klsrm krnkor, ana Enkinin
l.rrsamaslrda sijz lerdigi comen isin Utu kmfrndan yerin. geririlisi
,,n anlat,ld,g, araArdaki pasajdan Lamanlanabilir (51 64):
!
ULu. gdkynzhnde drkikn .
ropnBrn sryunt ak,ran agEdan

topnknn ona udr $ Serrdi
Geni5 umrclrnna r doldunr.ro
Bu \t bnnu izleyen jki dpedeki rmalaraerk degildir

Bu di:edcki nokral.r. dizenin yorumlannar rern can ald .nemi olan \€
anlall^nay^n siinlerce ri-NEyenDe konmu$rr.
llsilipasaj oldtrkla parcilann$tr. ancak izleyen dizde,den, lkla yarkn bir
kesinlikle anlan crkinlabilmekt€dr.
\okralar ok!nrm.ynn iki dize yerine konmusrur
.Sartuc
SumeRc GIR ,rfdr icin uysln bir uhLnnrdir
5t
sUMERLERIN KURNAZ TANRISI ENI(I
Onladan lNinsikillamnl kenribolsuiceri

Dilmun onladan la$n sulan irer.
onnn acr sn kiynagr raihsu kqna$dr iimdi.

Onrn ftnn ynklu rarl^lan !e qiftlikleri rahrl dbeklerine ddner.
Onun kenti iilkenin rtidirsimdi.
Lr
Dilmun (lkennr sndir
Simdi Ul! tiutrndan, bu B!in, tamdr btiyle olmt'trr

l
Mnin ana ola)lar dizisi rimdi Enkinrn cinsel parlamalaflnrn bir

anlatrmryla batl^r, bunlardan ilki iannca Ninhursagr dollenesi ve
Ninmu n!'n dogrmuyla ilgili olanrdrr (65-88):
YalM olan ki5i. knraz kiti, rrlkeninaMs Ninru nun 6nnnde.

I'nt,, kurn
'u
l r:, ulr,eni,, i r N,n,u nun onunde
eEuyuyla hendekkn dokluran p€nisi qr,

meni *liyle q2hgt doldtrnn ptn'si Mr,
kuca$ 6r1er soy[' dnuyn ytmp peni5irar.
^can
'Barakhkta kih* yirirmesin dedi yi,k*k sesle.
'Bahkhkk knnse ynNnesin dedi Enkl

An rn hryrr uzr e ytrnrn errL
l. noua soztr e.lilen Ur pa,eanhda Enklnin kurtminnrn cok dih! kaP-

qmlr bii trya imas ud!: iqeriEi, yazann DilmN u, iy eder"in ).qlldrgl,
ge4eklen de kadin dihyanrn bihnen riim nlkdednin mallano SenilerLe
gerirdikler, btrulke olahk bildiSini g6slerir G62 konlsu pasajrn bir eeririsi
ieinibk2 Kranrr, "Dilmun. Qrest tor Paradbe, A riqril-l17, lll 15)
Sinerce edebi bir kl$e olan bu dizenin brrinci y.nsnrn cerinsi pek kesin
deBildir
8u pas^jrnceli$i beiiEizliklerle dolLdur (bk s5 ldeki aennlana) BL'Fda
54
ENIII VE I"INHURSAC 9UI'{ER CENNET INTI
lJirikhktd yatala iit olan erslyu.
baukhkta yatau,
l,rl,ierruyrm bagh oldugtr Damgalnunna ya ydnehti,
.NrIunu dolyara$na rk,tn, lnki nin ersuyum,

crsryuntr NinhuNagin ddlyaFgrna rkn!
ditn gtrn oM ddn

^ydu,
yedi giin ona ycdi rydr,

rkiz gi,n ona sckiz aydtr.
dokuz glu oni doku ay.ht. Kad * Ay,d,r.
halis yaggibi, hilis yiAgibi kDn€rliyaggibi. '
runtrlan deg$ridlmi5 celinlcrin n&lenkn snmerolog ieinaetk ohcakur: val

np, gs d i l'.' rlgjMl dirg{ b.rt . ri r biciminde okunan dizenrn dii
,ehilmir ce$iy^zBrna d.y.nan kucakran yukandrki sollu gi|s,yi y'tt'p rt
frak iqin penisini harekete geeinf dizesi dDn.li lnkinin baukhklada
kinse ynNmeyecek yenininrn nna erdklenne gehnce, cin*l bnleghelennl
kimfDin gbzeLkneyecegi konusunda NinhtrF^g\ ikn. etmck isted'g'ni
go-en)o ol,r,.r "e L.\l!, b,, b.,rde onu .,rr'nt a,
p
stinerce rd- ldllg l?l icin onerilen ydndui" bagl.ma (layanan labnin
den ore bir sey degildirr bu dre, biranlahda, Enkintu, k^n! Dahgdntrnn^
iein y.zg .nin cFtyunr NinhuFagrn dolyrugrn. .krrnakl. on^ ih^ner ct
''HalNy.Esibi. halis )rA gibr, krluelli yag gibi ceifti,5r bieinde okunar
dizenin dizchi hni! bir ceriyarlsu. dayanu: i lrgir r i h g r Lhim k Sirl
55
5UMERLERIN (!JRN,IZ TANRISI ENKI
Ninru, nlkenin anan, halis yag gibi, hal$ Fggibi,

hlnedi yag gibi,
rd
Ninnu yu dogurdu
Enki Fimdi de, dokLz giLrlluk gebelikren sonra ranflcra Ninklrrra )1

dosumn NinmLlrn d.,ller (89-108)l
NinN ,m,gnr kryEra qk^. ;

s
lnh bahkl,g r dFudayolahr. yol^lrr
slrrrdi r llmud a 5dyle der
''Grlzelgen! krr i,peynn mi?
Cizel Ninrnuyu dpcynn nil'

JuJd?dl' knnud onr yanularl
''Cuzel golq krzr op.
GrizelNinn )u op
Kuhn icn ktr\ relli bir.irzeiresriFceAim
Klrlcrli bir riizgir esriEcegin.'
I iiiqin bkz A]nr$,1llr(lrrtiir. rrr rk/icin blc lH, s 90

" Bu ranncrnD admn qoLlyr2$rnur Nn!s., yoine NiD n! olr$unu nedeni
Ji Irn 47 notutrdi belinilmisriri bununli birlikre. kantr kesin deBlldn re
br durumda dogN okun. ri! sdr dr olabilir
: C,lei k 5rliy r Iirhn ,ii i iD c okiugn k.nFrna dayantn.kr.dr ( I pck
N Rahkl,g r.lNnd. yol^ltr qcririsi. Dur.nd\n. De CenouilLrc o p.rqîn.h

solle okunan bir dneyk yrptlgr ki$rlasrm,ayx davrnu 'rcn lr: [r, anDar rd
irD-rdgd-d. D-d.-I. e ic, cnnktr iDr rd l.ie dcrin mlannnn ,0, r. Sr.ldcvc
''kendi kcndiniu^tnali. kendi kendrni yaymak rb-benzei old!g!n!
dnnunek Drnukh goNnnekredir. \'ine de, itiFledildigi gibi, Enkr! b^
laktgnd$rnd. yol ahi bieiminde berimleyetr yazrnn zihninde ne oldrEn
aerk deArldir
56
ENI{I !t NINI]URsAC SUMERCENNET MITI
I nl( rek barna kryrAa ayak bisar

run- onu krru Lopraga q"ker. "'
l)rN ahr, oper om,

lilti eBnyunu dolyaLagura bosal,r
() euuyunu dolyaraghda rurar, Enkinin eBuyunr

lrirgtrn om bir^ydtr,
rl{igin on. ikiaydrr,
dokuz girn oda.tokuz aydtr. KadrnlkAyrd,r,
lhlisyrg 8ibi. h"lis )nggibi. k,)merh y.g Bibi.
\r - J,. ..,q8.1.. hr n ,aSg.L krtr at. )JBgrb,.
"
\,nln, m yr dogtrrl,,
\rmdi Enlii, dokuz giurliik gebelikren sonra rrnnra Ulru yrL dogtr
. ri NinkLura) I .tdllemqe kotrLlur (l0s 27):
N rkurn rmagrn kyFnae

^r.
llfkr barak|gh d,5nrda yolahr, yolal,.
Jddrdl r lsimud'r s.yle der
''Gitelsenc ktrr opeyinr nil
Gnzel Nmkrm), opeyrm mil'
Jrfti..li lsinMl onu yanrrlar:

''Gnzeleenq krzr ot.
Cirrei Ninkunr't op
Knl,m icin kur\trh br d,2sar esrircceAin.
Ku$crli bi, dtzg.r es0FccEih
'Ktrru ropnE lcririsi dDenin ikinci kompldksitin lrtsnDr nr ohnk du

zeltilnii okun! ra dalantr 8kz. Cla6 wilke, Dd5 hgdlbdMd.Br (wies
)aden:Ork) llarl$owirz. 1969). \ 202 rd.
57
SUMERLERIN @RNAZ TANRI5I ENKI
lnki rek basrni k.yrga.yak b^sar.

5onm onu kun topraga ceker.
Enkiersuyunu d 6lyar.Snr a bosalt r
O erslyrnr doly.taguda lltar,Inki nih e6ryunu.
dok{z girn ona doku aydn. Kadrnlrk Ayrdr.

HalB yag srbr, halis yag sibi, h)merli ,rg gibi,
Ninktrm halis yag sibi, hali' yag 8ibi, hynedi yag gibi,
sehletli kadrn UtlI yu doglrdu.':o
BiLyilk biryirlennesi ularmamq olsaydr, kuskusuz Ultu da, annesi
M!nr!NI-DrM1-a k.Erhk olank sehtlli kadrn, Nl DlMirn s.8ia benzer

biranlamt ol.lug kanBrna dayanan akla yakn bir tahmindir Loune paF
eae lRS 62 ye gd!, Ninkum nrn dogurdugu ilahh Uttu degil Ninimma
(onceden Ninsisolank okunan) oldngnm ijzellikle dikkat edjni aynndar
icin bkz. 55lnr 55. notll Dtrnnd)n IRJ 62 karg agnmsnm bir sontcu
olank, tindibi*4 lane drizehrlmii okurna olanakldrr, doliy6ryla 2 dire'
nin binnci yaN 5imdi lFr 'Nl-Dll4 s oLuk okun^bilir: bu dizenin ikinci
)nm h^la parcaldtr, an. rlk5i i$retininiSi deg si olank okundtgr taE^
}1lank, t'rrrnd fl l, ud, doEurd! bieim'nde dnzeltilebiliri 4. dizedeh ilk
sozel biein simdi irtr lo 8id'de olamk okunabilir (bkz. yukanda 18 nooi
lO. dize sindi hgdl D& i-irtr di'ig 3a+i i-nn-di'i8 ga rj olarak okunabihr (bu
nedenle. br metne 8drc'tirzgai sii2.(Btrntn tu i degilnn olduguna dikkat
edin)i 12. dizenrn ikinci yansr txr rn)l1 rrdo u-l'r'A,b olahk okunu.i I I di
2ede. ikinci yin ur ,.rm-a olank okuhur (55 I, 55 notla kab edildigi gibi
bir l8 isaEi yokntr)i lt. dizede, binnci kompleks, beklendrgi gibi, 'l Jd-
h.jdir (.1-hi-in degil)
58
ENKI \,I NINHURsAG: 5UMER CENNET MITI
Ninkuna bi} iikannesi Ninmunun yaplgr gibi rrmak krlrsrna 8i-

Ye
rlecek !e onlar gibi uekruuna dilFkirn Enki ranfndan gebe brrakrla-
.iku. Yaak ki ilgili pasajrn hemen ramam hasarhdr, ama sonra ge-
len pasajdan anlarldrgr knda yla Ninhursas ona eyinde kalmasrnr ve
l:nki ona armagan olank salah|k, elna ve rznm gelirmedikqe onun-
ln hiqbir iliFki krrrmamasrnr ogriller. Her durumda merin okunur hate
geldiginde, Enkiyi minneuar bir baher\.andan rtrunleri alma agama-
indabuhLnu (ls3-67):
lkinci bir defa stryla doldunnk,

Hendeklen suyln doldurdu,
Kanallan suyla doldurdu,
Ekilmemis ropnklan suyla doldurdu.
Kelflenen... bahcrlan
ontr ktr.aklar lona soyle derll
.Kimsin
sen bahcemi lsulayanl?"
Enki baherlanr yanrtlar:

''. lliDt di:d
l(?). lanndiki slaral*l^n retir bana l
t.. 'lanndaki elMlan gedrban..l
lC) Asmalanndaki ulmleri gdir bana. ] '
..I0) lanndaki $lahhklan sertrdi onal,

.l2nndaki dnalan seridi om,
(l) Asmalanndaki !?nmle.i gerirdi ona,
Hepsini kucr4na yqdr
Urrinlerielde eden Fnkibunlan armagan olarak, kendisini neseyle

kabul eden \€ ok9aIp icine girmesine izin veren UitLL'ya gotnrirr
59
SOMERLERIN KURNAZ TANRISI ENK
068,87):
Enki -yi\2tiniin rcngiarmr5- aeyr karndr,

Utttiya dogru yola koyuldu.
.Erinde
ihtiyael.n olanl?lrr Ae kapryrl
Ae kapryrl'
''Sen - kimsin *n?'
''Ben sana ddiilolank salatalk, elma \r iizlim rcrecek olan bahqvanm "
Eorin k^pFru acarken yirreF yerinden oynadr Utrunun
Enki Uuuya. iehlerli k..hnalll.

IFl la'lnddki salatalklan \trdi,
.. lanndaki eln^l.n reKli.
l?l asnalanndaki il^mleri !erdr.
seh\ttLi kadrn ll I Urlu ftaiJ rDi rutur.

ellennicrrpar."
Enki UtLntu kakl'rd'.
on! aldr. knc.g,na yart'.
cdrdesini dknd,. srazladr,:r
Al--nr (bkz. dl -,?u& !e nl

-ri, CdD n,,o"tu.4.281'85) bilegtk fiihe kar
ihoyacl^n olan yalnEca bi. tahnin lir.
'hkklllinrlan
''Vrrui karsrl€, u rtr sig g. olarak okunan liilin Durandin Fpngr lclsrlat
umasna dayanrr. BaEllmd^n harekdle, gddenin bir pare^snn gdstr
K,18
e gerhiLi getl .nlinr olan $l bnraya lyar Sibi gdNnnenekledir Sj

Iin 62 norL,ndaki ilade sordenin birparcasr olarak KAB rein bkz CT 15.
yer 14, dre 15- yrnlFLn: o di2e.L. kesin ol.r k sol anlanna Sehr yani
''solgoz, einkii srFki di:e i-l,i :i d.. :ig gdz ile basl^r "J! siSiein ellen
ni ( ?ar, bagl.Di dayanrlank yaptlan .kii yatkrn bir rahDrindir
60
INKI \'E NINHURSAC: 5UMER CFNNET MI]]
Onu aldr, ktrcigrna yatlr.

Kbrpenin icine isledi, dprn ohtr
Enki elsnyunu ddlyaragna bogaltu.
O eNuy(nu dolyahlrnda ru[u, Enki nin ersuyunu.

B^rlan erk^n.r kad,n Uil! der k': "Oh, Bile lbeDiml gorden .! '
der ki 'Oh.80e iqerde!
un. Den'- g'(.r 1dh'ndr:
NinhuRg eFuytru otrun gijrdesinden sildil?1."
Ninhursag rn bir bisimde vilcuda gerirdigi stLrgtrn veren sekiz brr-

kr. Enkinin bu ersuyundandr: agaq ot , bal-oru, yabani or, atdsar-
"OLqf kaE gr Drhndin liil ka$rla$rmasna dayamr !. r&rn1dt-td8-

lgel olank okNtrri s rr-rnrdgrig-gCnin str?zlaf bieihindeki ed'in5i
(dahi dnceki ed irilerindeki) dokunu."a yegdir
8u onemli dizcnin eclirisiDrnnd\n kars asnnnasna dayanr \t goyle oku,
ntri'rllrrrtr r,r?8rgad-lldiiB irtrinsd-lJdlnr d sd ry Dr, ir Ddi d+61e
d-l'nfm. d-s.-k, gibi. isim \t zamirlenn in hahnde oldugtr kabtrl edilnekte
dn Bununla birlik'e, Uuuirun o-bnLnr re ds DB haykngrmn. lnin-
na nrn lnisi lxk' EE kig.lln d r M \t a bo' ,r diye haykrrDm bir bleiiye
kad.rc.g$urdrgrna dikk.r edilmelidir (ozellikle bkz. P,IPS 124, s 30lC.e-
ki nirih 216 rc 218. di2deri) Mehimndeki dnn .nrn degi5ik btr yaz $
birimi oldrAu \aNallabilseydi. di2enin celiriri gyle olurdu Ulln, giizel
hatur, eyle der, Ah, uyllklann, der, AhdDmlAh, (rm, " bu d. bil bakr-
ma Enki nin eFuyunln UrIu yu h.na ertigini Bdsrerirdi !r dizerin qerinsi
\t anlimrn'n hliuiz olftasrn, krlsln, her duNmda, tjtrfnuD crghgnn,
sonraki dizelerde anlanldrgr gibi Ninhu6ag a Urtr\ n uyhklanndrki estr
Fnu sildirdrgnri dnsnnnek akla y^rkrndtr.
''srldi yalnrca bir lahmhdir: Iiilin okunNu belki de bd-d,r'r [d8-ldg-g.I ola-
6I
sOMERLERIN ruRNAz TANRISI TNI{I
otu, diken{1rr, kebere-orr, adr ok narnayan bi. ot ve dmhdni'otr.'6

Anu Fimdi Enki v€ su,?Iali lsim d bi. kez daha sahneye erkarlar.
CrinkirL Enki bu birkrlerin ya4lsrnr belirlem€ye karar verir, bu da on-
lan dncelikle yemesi gerekrigi anlamrna gelmektedir. Enkinin yazgr-
lan belirleme etlemi brtkilere f€laket getirir !e ironik bir bieimde
Enki nin kendisine de, eunku bu surer suasnda dlirmc0l hasia dilser.
sairin deyieiyle (196 216):
Enki bflraklqm dEnda yol alrr, yol al'r.

srftftdl\ lsimndn goyle der
''Yaz8rlannt lhennzlbelnl.medigim I?l bnk erden,)'
bu nedir nn l^r aklna ? Bn n€dit tannlar askha?'
Sririrall lsnnud on! yantlar:

.KnlN,.gac oludrr. deron^.
Onu Enki icin kese. O da yer
"Knlln, btr balordtrr, der ona
onu Etrki icin kopanl Odryer.

''Kmlrm, buyabmiorur, derona.
Onu Enkiiejn ke*r. O dryer.
.Kr.lm, b! dFsdr-orrdu,' der oM.
Onu Enkiiein kopanr O da yer.

''Knhm. bt diken otudur, der ona.
Onu Enki iein keRr O di yer.
'KnLm. bu keben'otudtrr," der ona.
sifrlr ot drr,mr icin bkz CAD eh.rlnta,t 2,45-46.

"Yazg arnr (heniz) belirlemed8m ee\ilisi. i$Etler i'r rar okuDuqunu
desrekleurese dc. fiilin li-)itr-ldr bieininde okundugu kan$lna dayanmak'
62
ENKI IJE NINHURSAG: SLJMER CENNFJ MITI
O' Enki irin kopanr Oda yer

"Kralrm. bn ..-otudur, derom.
olu Lnki icin ket L O da yel:

KnLrm, bu .Drh.n!oudur,- derona
O Enki iein kopanr. O dr yer.
sindi miueki olaylann sonrna geliyoruz. Ninhtrrsagin vircudr

ll.rirdigi sekiz birkiyi Enkinin tanfleayr oyle ofkelendirir ki,
I Lrki .jlene tuginoni "y4ramrn 'emesi
gdzil'yle bakmayacasnl solledigi bir
L,ner saturtlr r:rzerine. rnki'nin cok yakrnda dl€ceginden korkan !e
Ninhursng onadan kayboldugmdan eimdi ne iapacaklannr da bileme'
lliklerinden, Anunna'tan.rla. "yasa birLrirnilrler. Bunun nzerine tilki
rndada yerigir. Panleonun bagtannsL Enlil'in dniinde, Ninhrrsagr tan
,,lrra geri ddndurmenin )oirmu bildigini iddia €derek eekinmeden
l<,nLrqur. ama bunu yapmak iein bir odul ister. Enlil ona odirl sdzir
veril" ve riiki Ninhursagr Anunna'tanfllara getirmeyi becerir,)u !in-
(1i ranrrcanrn tikrini deAi$irm€slne neden olacak bieimde giysilerine
,rkrca yaprqmrplar le buna benzer baska seyler de yaprnrelardLr''o

(..tinkn onu, hasla Enki)'i luhasrnrn icin€ oLunmuil !e neresinin
,crdrgrn, sorrrken buluruz. Enki agnyan sekiz organrnr teker rek€r
" llgilidize (225) royle okur ri Kemimde greenr dik(egrn snin i!in. geF
cekren s.nin adLn sdylenecek (ond^)." MatgaEr Whrney cEen (degerli,
kapqn bir karkr olan Edd! da),3is'rdr\n,iis,ratru agao otdtrgunu one
) llgili pa$j krkLrr\t tiLk rin Ninh(N$ rannlin gcn gerinEyi n61l bc.et
digi aerk .legildir .
llsiliFsaj khkrr\€ Nithtrsagm fiknni deBiedme nedenleri eimdilik I^h
Dizenin sdzcngu sozctrEtrne anlamma 86re bdyledir.
63
ILILIERLLRIN KL]RNIV IANRISI ENXI
sayar !e Ninhrrsag karerlk gelen brr sagahrcr r^nn dosurmaya

Siri_
:ir. Sonunda, Enki, olasrhkla onu hayara dondurditgu icin Njnhur,
sag'a minnerLarlrk duydugundan, henuz dogmL$ sekiz Lanflyr kursar,
lnsag adh enunctr rannya ,.Dilmunlln etendisi.' olmayr nasip e.ter.
lste iap tn ikikapanrs pasajjr Ninhursag,Enki diyalogLr ve Enkj,nin
sagaltrcr lannlan kursamasr (250,7S):x
Ninhtr&g Enkiyi rlhasrna orunh
'Kardca, neren
^8nyor?'
''Abuyu doguxlum sennr isin '
''Kar.le5, n.rn agr rIorl'
''Nin Uair dogurdunseDin icin'
''Karder, Dern aBlyorr"

.Dbin '
^gnyor
''Nin l!yn dog\rdun *nin icin "
''Kardes, neren agnyorl"
a8?rm,,gnyu,
''Nink,si yi dogudum *nin iein'
''Ka,det, nenn agnyor?'
"Nui yidogurlrm rnin rejn'
'Kades, ner.n iinyorl'
Bu rki pasajrn qcljrisi \r yorumu icin, bkz.55lde 250

ma!\t UEIVIg'd9i. kFm I, no L
64
ENKI \t N INHUR5AG STJMER CENNET MITI
AziNuayr dogurdum *nin iein.'

Kirdeg, nerti rgnyorl'
Ninrit dogn rn knir iein."
Xakk5. nertn agnyor|
''l,Nagr doiudm senin icin.
l),rgurdu$n ktretkler icin...

bi&iknn knh okun.
^b!
Niltdla Maganin elendisi olstrn.
Ninnu Ninlzn yli elknsin
Nmkasi aEuyu doyunn olsun
Nr2i Nind.nyla olensin
Azimta Ningiszida yla erlensin.
Ninri aylann kml'eesi olstrn.
lintag Dilnn{r!n etendisr olsrn
Ey lnkiBaba $n. suktrler olsuni
z, BOLdM
Enhi ye Ninmah:
Ircantn Yaratth5r.
.hnki !e Nr.mah:
lnsanrn Yarxrllrrr, anlanr re yommu mLran
malt, qapra5rk olan brr diger tarnrrcr re umrLr ktrrcr nilrir. Bu on.e
likle m€Iindeki sa,lislz krnk ve boslugun yanr srra Lrzr anahLar soz
ciik ve detimlerin bellrsizliguden de kaynaklanmaluadrr. Mernm bi
ri9 bdlilnrncleki or\rz drzenn krnk olusu ozellkLe dtrs l(lnklgrna tLg
raucr re cesarer krncrdrr: yazann elsanerr q.kiler Iararma.laki nrler
ve amacLnr anl.mamrzr !€ kalrrmamrzr engeller Elimiz.le blluD.n
parEah nlerLnder srkafllablldrgr kadan,vla, ),azar oncelikle I:nkjnjn !e
kenti Eridu nun tannca Ninmah !e kenri Kis uzeflndekt egemenlrgni
, .l,lJ, .l \€Ee.",l .re | {r.,r,,"..g,te ,)o,,1, \r,.rt,.: D, I.
limde bu, Enkr tarahndan yararllmE olan ye Ninmnh rn ontrn rlin trr'
gar IoplLunda u] gLLn brr is bLrlamadrAr kotiiriim, aciz nrrrrl\r da: iceri,
M'rd bir ladigr, binsi 5r d'ltlirdlojrsi5 Il0 ]Tile yei 1erdi

'eerikldin,n
gnn Unn.rsne Mu2esi dige| Lourr'dr btrhnan. iki kblere d.yinmakradlr
1969di. Crrlos LJenno lrennsl\'ain^ Unners{esi Dotu n5lnnal.o loli
mii nde tezrdyryrmladr Uc (iner rkidilli, ek.olamk d. r^bler re par.yr
dayinan Ic, taprun delerli bir baskumr ieenr (5 l0 /6) M n buRdi nts
rul.n esjis \t yorunu oncelikle Bo onun eal$nannr dayenr, Iakar
oneklei.ldn birkrcr Bflnrdnunkih rden .lemli bicinde aynhr. Bu larkl rk
Lann nedenle,, norhrd^ g.srerilecekuL
Lrr rr Ur kamra5,k yazFnnn benmzananha1 ik kaFrlinna! gerekri{i
66
I:NK Vt NINNTAH INTANIN \AMTILISI
, ,,1,1 l,nkinin Ninmah uerinde egemenl,k kurmak iqin y^zann el

, 'r!drgr
u"1rl gibi sefil bir yararrgr yararnanrn, Enki sibi oylesi,
" l)rlrc !e lutulkar bir tannnrn yapacagr manrrkh bir ir olduguna

'.,iflrnak his d€ kola! de8ildir Bu nedenle )azar, rannlann Lir :f
1, nrasrnda btrayla ge!9ediklen" sonra rki tann arasrnda qrkan
, .rnior )arLtniasrna baglar bunu Oldukqa rronik bir bicimde, in-
,rlI isin sok fecisonuqlar doguran bu ziyaler, Enki ra.ahndan lan
vi)ecekleri isin emek harcamaktan kunarmak rqrtr insanrn yara-
'
rrir ktrrlamak rizere duzenlemniiti, bncelkle Enkil'i, annesi NaLn-
' , \ r re gucenlk, kavgacr Ninmahl iceren karmaslk bir baiarr lnsa
' , \arauhsr mirin aiaglda
yerilen giris bdllrmund. anlatrlnFtrr (l-
,i.De eRrek Dlrern 1ok !asl1bt adafr anlam n ilk ijnercn Tho Lld
I
qrbs. n d IBrhimoidr Pengrin. 19491. s 177) l976tla
r (rlsfo,. lh ilosopJry
I rr D Krlnrer. spc.llatiotrs on Und. The l_i6l Bnbyile, unuhn cok
!.\1, bi, ad n .legil. te6im. yenidogmus bebek oldugu frknnr ortayr aur
\. r,r'm-lrr. l,enim lblnml gnnum hEikurl breinmd. lerrilmehydi Krd
r.r nrrhr&r'y |d!Dr. erl Ba,ry I Eichle, (NNkirchen Vluyn: Neukirche
,,., vedag. 1976). r 265'71 Bununh bnlikLe. r*DtuUl.i,n bu rki kiFrlgr
, r linkr onun y^rdrnln. grlmeden drntrken, Ninhu&grn kcntinin \e ra-
l)mig no yrknn,yla ilgrl gibigorunen mnrn sonucunu ac*hga kaegftrrma
r., pek yMdrmcr olnlz Aync^ a Dni Ufun, yrkm geuren \ty. onun sonr'
, u olan tru y^mnsr bernnleyen,'saldnan llnna' ya da sl.hrg.n frrnan'
,,l.nk edilebrlecek bir tedn olan !{DnLdrT olank okrnabile.cgine dik

Iur edrn. fakrt bucew de ilgh pasallardakr syrsr behFzhk\t aNprurkhgr
ekhyanumakr.dtr \€ lrndilik urdl okunugunu koruyup, e.rmed€n br
rikm.k.krlhci olacak gibr gbrunnekle.lir.
61
STJMERLERIN KURNAZ TANRISI ENI(I
gi)k ile yer lbirbinn.len dynlm$rl,r
gdk ile yer lkaste ixlil,
yazg ar beln{endih.n son€ki rllarda.

AnutrMllarl doAmll9m,
unnral^r erlilikle bi e$ni9ti,
hnncalara gitk ile yerden Paylan \trilmirti,
tannsrlar.. dollen{likren enra l?1.1
dogum yapuhr,
hnnlaL.. yiyecekleri.. kendi yemek odalarnd^
. yapmik zo(trda kaldrkraD sonra,r
Sene tannlar*Pet tartrd
k i hdmli leini
'agarlar,;
1 Dizenin ikinciyanenn eelinsi oldlkqi sel olan nr lasavrma dayanmak_
mdni br izleyen di4deki sdzelbieim yaklasrk olank gdyle d[zdtilebilir' l,r

an'ddl)a.1 du'a-bo\rb. atala-5lr r" d'bo (bk2. dm sii,trd lliloloiit s l95
' Nokhlar oklDimay.n iki isaEtin yerine konmuttur.

KAdl h in'c Frmel ,r'am,n. drkkir edrn - )anr'
karinnaya y^ da acIE^ ntcbur edilmislerdii nokt^l2r
nnlaln.s gnr ( ig.relin yerine konmtrslu
" Ru.li2c.leki (re Benr(o nun bisksrnda mitin 12, 17 !e 48 dizelennde), her
_rannl.nn lEpsi_ bisintule
zin^nki Sibi celrilebilecek d rgr'er sd' isin
.yic l.Drlar" k^!s rgt biLaz snnlw[r, a.cak lenitonun belirttiBi gibi
/irrgr rur.o'a biritnesi ncdeniyle n^nokL g6trhmekkdir'
' DizroD bifttci)aNnntr okun!9ure(eli$i pek kesin degrldir hdrlrli anl^
68
ENK W NINMAH: INSANIN TARATILIsI
hay lar rdan iikayri ederler:

O gnnlede. kunraz k^rEyEL biri.
urol.n bnrh tannlan bieimleyen.
Enki.i de.h d.lg.lann kabar.figr denizde
o as'na bakmaya knnsen cesarr edemediBi-

yatag'.d.'eNbelhk eder,
uykudan kalkmayacak.
nnnlar h.y lamr h el tdylenulerlkenl.
yaragndan kalkmay..ak olana.ro
l'r. ur buuk rlnnlir dog,,r ,b olJn.

gozyNslarnL oglLrM getidi:
'.nrlann
*tr, uyuyan,
sen, uykNundan k.lkmayacak ol^n:)
u.fllar-lFnitu elimdenerkatrlar-.. imdbrnyorl.r.rr
nn kuskulu, belisiz bn sdz.nkr[r

'Llh-ftsr'deki liilicin gerksiz goriinen La geeiglidir.
llu dizedeki ikinci isarel AI4BARdrr (KU degil): bk, .m.551.73 di2e
Ki nanmafthnd.n gelen isaFr olas rkla ddir(,r degil).
lltrdizenin ee\'irisi, iki sdzel bicimdeki -.D si aynmrnn yam sn okunama-
yan ilk i$Ed de gdz ardr emektedir.
llr dizenin cclirisi oldukea akla yatkrn bicimde oMnlan \t gyle okunan
{lizeye d.yanrri I! ftu :u (!i ftlr L! :u da olabilir) tu url !{i: bk2. ditin 14
5r dirn diD nrd! izleyen iiare r dueltilnig hali Mt fdur (ZU degl)i lannlar
6S
5UMERLERIN (URNAZ TANRISI ENXI
Xalkoglun, yaragmdan,
r{
g6$er hnnenni zekice.
Tannlar ieirr hizmerkarlarlllrs lam.
Sepedenni bir kenara a6mlar "
6
Andrnrn s62rryle yatagmdan kalhL Enki.
7
Tann, smimi5 krrsal bir ogla$ gozrlen gegirdi . ,
kumaz (re) karEy6l' olan.
ahy^nlara krlaruzluk edeh.
Fylerc bisim leEn hnnerli kisi,

r'g
sig.trs8.l! lan lneydina Serirdi,
Enkiyanrna drkr onlan, dikkatle bakn onlara.
Nannt nun elinden crkmadr: dizenin sonundaki nokklar,

Enki'nin degil
ola$LklaruNlmas tdnntqu raEnsiMn bir ilade olan giivdenin bir pa4a
em gdsreren bir sozcnAnn yenne konmustur.
"Zekice" i l,i ,r .l-la-.!1d }1 ka$rlamaya calErr
Bir kez gdrllnen iitr ri icin "hiznetkarlal akla yatkm bir rahmindt dolayr-
$yla bn di kullan'ln$"nr.
'ennel.er dogrulanman$ gibi gorLlnneklediri liil geeislidn, bkz.
'rblhi-h."tleki
.Seminnis kurelbir oglak

eevirisi d6dnnct igaFtingu{ (ft.btu, nigin degil)
okundugunu rarsyar!e ijnce gelen nrds-hr'yu degr$inr dizenin sonunda_
kinokula.Inki ranlhdan y.prlan tahnin edilnesi gne bir hareketin yeri
ne konmusrur - okunanamtiltr
Srrmercedeki ilgrli bdlnm ksmen
Gestug !e g::nl in sdzcngn ercngirne bilgelik" ve anlay$ anl.nnna geldi
gine dikkat edin. A6y.nlan krlaruzlukeden' .r rd' ftlvlyr k6$ ar (hus-
, okunngu akla yarkm bicimde kesindir rablerin toroghfi icin bkz Siirtr
Mrdloiisi, s. ll5)iyalnrz.a br milte gdrt en eok 6nem1i rigetrsed! nun anli
70
ENK \t NINMAH: IN9ANIN IAIATILI5I
hki. ;ekilleyici. onlarn kafalannaakrl koyduktan sonra.

r'
Msr Nanmr'ya r6yle dedil

'Ana. adrm koydqun ),"rat* -qredildi.
Tannlann ansarlalan ona )arklendr.':o
AiJrll'nun iize nde bulunan kilin oz nnden yogruldu.
5U. !ig.l! hrbu kilden kopaBcaklar

Sen ona bicim rer
Ninnah knin ya(lh.n ohm
lh dizenh selidsi doBruye, dzne ogesi 'r.n-hi yi degil {rd4&ri'n i izlenel!

(ltri sitzel bicimnr -d'ge degil -+gn ile sona emesi b€klenebilir.
l)ogru birimd€ qernldiy*. bu dize. anasnh adnr "koydugu'iNn henuz
bicimlennedig olmakla birlik€, inenn 2aren \2r edildigi \t angaryanrn
onaliikkndigi konu$rnda Enkinin onu ikna edebildi8ini anlarmak isriyot
ohbilir lvt'gdr m iein, binnin rnsan Mn,gnda 8e1i9iy1e ilgili ohnk soylenor,
bkz.5I,l, i I ltie alrnt'lanan pN}n 3 dizesi Kerda aDrl?l bilimrnde oku
nan sn koNpleks bir emir kipi olarak eerrilnenigur, lnnku kisiye angaF
yil yukleyen NrmnN deEil, Ninmah .Itr (bkz. mnin 47 dizesi)
Lhre birdn eki dizede sdzn edilen ilahlarla ilgili olank sunlan dikkat
idin: Ninimma (onceden NinsD,'Enki\t Ninhu$g'm Loulre uyarlamae-
nagore Enki \t Ninkurra-dnn dogma hnnq.dtr (bkz 2. b6l.rn. 20. nor)
'11
JUMNN ERIN XURNAZ TANRI5I EN(I
rn brciNled,gin gibi sana hiznrr ctsinler

AMnr. onrn )rzssh, behrle
\ ',".'h .'1 .. ',,.r g. r.l'n,', r., ) 1, ..
Bunu izlqen, yalnrzc.r "irNan !e "dogui gibi brkal anlam|
sozcirgllll (rkaflhbildigi lok krrrkll altr dizeden scrnra, sair Lanrllafln
zi),aferine g€eei. tnlii(NLrdimnud adr Yerilen) !e onun bilg€ce i5leri-
ne br.utLn tdnnl.r tarafrndan u){mlu ijvgiLlerl€ resetle ba5lar zi}atel,
ama kusurh insanlann uuucn bir koleksiyonunun yar.Lrlnasrlla feci
bir lralde sona erer (18 109. dEeler)
Enkr onlain $[Lnre hosgoriiylc bakr.r] YnEklei sdinde conu

r\
Ausr Nammu !e Ninnah iein brr zinter dizenledi
Nrnn&'r !,yh igdrrSd! larn ondeiyrPll,
ckNek olinlt g rr8 )tdileri)'
srziadna, Illile yat nlanm rlxhilenn no risndr riPorgr orul.n lnhl\n

.ldD bdD-ddsrhr N N.dare \rnb.r hakknnla iz g) bih Drckredrr \in
n!g. Enki !e lluny. Dilzeni nm '105 lo
dr2elelne goi0 nuden i5!i|e!
r.nns^nthr Mtrs okuu$
giba (adrn kein degrldn).t NnSunnr hakk'n
da b,! 5c) bihnntrnelndtr. Ayrrci. Ninbrn idr Lrblerte vurrlenmis gLbr go
r mrekredi, \c yirdflnctin b1L )aznn hataendan kx),nlklandrgrnr d!9n
nen llenuo hakh olibihr, yire de bu gbriinundki yinelemtDh bir rI rceL
N5i de mnNkurdtrr. sLndilik b! konrda birbilgtrlizyok
:) llosgdn,yld b.kn, id =jrtiir,nr tahmininden r.ni_i,ldyr kaFrldnay. c^lr
tr(bkz. a-nDnDftrlh r.8.51925)i onlann .iden dizedeki ikinci bile
,i.qin hrrlL,Ad h,grd {ld lhl okurdlguntr !i6ay.r,fakar virtlencn l,gL'ri
lcm tihnrinde bullnD,ik SiLstirr (belki k.mnnk gibi btr ulamr rardn )
rr Dizenin ikinq yxnnnr balen sitzcukoL.n|kl^ nrl,rrr trd dn,rd'ri n 3drit.
t1
sigorqdr'yu iccnn bu cok ondnh dizenh eelirb \t yonun! ol.hks^ be
lisrdir, btrnhr BoiironuDkilerden lazlasryh larkhdlrlar, ozellikle rnkive i-
7Z
IIN(I !L NINI\IAH INSININ \'Afu\TILI5I
Arr'rt linlilicin. elendi Nudinmud ku&loglaklar kdanu
h(i,n bnynk rannlirordi onu:r"

'l,) dernr k.uiyFm dendisr:knn kalny$rn kim* de yoktuf
liy llnki. ynce soyh scni[ yaphgrn, krm* yapannz!
!n -blbac r bir b!b. gibr
2t
btu!n ulkcletrn ni. rplcnni koLuyrp kollayanen
rrki re Nrnnnh bolbiu rcriler, Nreklencosru.

NinDrah Lnkiye so,vL. dedri
L! anil otucsi d.rratrm. konN!tr.la: rynca $urhh drkkar edn':

grbr
!r !9, ai 5ig;.lrr rn n. h.inin b.lndaki S komplek'innr "inrde, den

l\k. brranl.nr olabilir sijriik nkrinlenndetr larll, oh.ik ilSiliedebi me
onlelnc. bil.hilnn kid lyla ondd s.zcugri 4N kull.n namrsrr. Nkn, tu,
rr) n hi, ron nl eln iyo (Nant.fn
r olabilir nedetr sig.rrgdrnun onderi
.lilugrnu irlamik gulrft) 5.,2.ri811 sozcngtrDe oh$l&h ilk kamElii
rnlannnr gclen 8r-r(t. Benirohun belinLigi eibi biden farla aDl.M sahip
.hbiln kihncr. s 26t-70. si , dr sir: r?r rrn. Akadca Ardjrnide benze.
Itr, rol oymFn re
.na dolyar.kl^n (\'9a kisilesrnlui5 anae.kiuik)
.urlamrna gelen Aka(lca 5.s !r! ya e$t girrdiigii bi. okuma odtrir
,l,r uleyen e drlbjlgisd icdan gercksizdir
ru di2cdeh onuin 17 driesrnde de oldugu gibi) dingr nD sdr id iiir .
'r..
(gcr "bLirLln bu)nk lannlai' ceunn dogruysa (bkz 6 noO sereeklenrsiglc
ln, in hililtoNplek$du
n, drze, akla )irhn brermde onceki drzennr'kin rrin yip'rklinnla bd)
rl.ugebihi cinlesinden i,nce gelfti gcrcketr slar cnNrnden lsarernr yar
,lmlcognriiceir gibig.nu r Brnlnla birhkte, dEenrn carnsinir -kop-
vrfn leni h^lde kaqllasrmray. ihtyacr w.lr- gnc okluanna dikkal din.
l) run nlkele,,n den $nmkL sozcngun. gozd,ci g,bi bi, sozLtrAdn Sn
n,crcc kaigrlAr oln^sr beklenebilir. ama di2cnin mdtut kopy^sna b^krldr
lrnlli bu mtrmknn gorunrrenektedir.
13
IUMERLERIN KURNNZ TANR]SI INKI
'Brrurs.nnr bi(nni usriine, iyryada k0tn,

iyrya da k{rr! btr yazg belirhyecegin.
crn nn istedigig,bi '
EnkiN nnah y^ kaErhk \e i

r'
''Iy':" ya rfi ktirlrL. samgelen yazgrya kn,5r koyaca6-
Ninmihdb:!y! k.playan kild aldr
llk ol.r.k. uarrgr zafrrn kaskiul?lellenni bnk.meven btrerkek v'pn
UzarnF,annn krsloo ellerili bukemeyen b( rlk ^daN s'rtn Ltrkr'

otrun yaz8Bnn belirledr, kFln hnnetki.Lr$n. onu'r
^hdr
lkrnci olank korolmrn. kar5rn gorebilen btr..latu vaPU.'r
Kbr oln^sna k.rltr gotbilen br ad m Soren lnki

onnn yazg$rnr beltrledr erkr en^rrnr lddr ona.
hrlrn.!un.le Ltr,Dgdl liiil brsln,uzrsvenligine]" madr onu
'lI .liul Lrn 5nncrc. kr$rhgnnn ccu}lzsr (sds' 8dl rrrn B'trro brsln
nnd. ka,ir i'linflsl'r

r' Ka'5, koyacagun si\ne(e gd dDr !-ib_ldnnr ce\irisrdir. Enkr esr kurre'le
ler5r koyabilecrgin, !e b.Ile.t Nnrmahrn vaPtl$ her scr, ry va d' tdn'
erksr hald g.tjEbilccegmi one slntr
r0 _uz^hn (iI bltz cnD ndr l{ltlt 8 27l 84i nrnr
5d sd d.li karsil^l'ar
iciD kNk^t, k.Frh8l )hl zcibnuhmindir
I Ilerhaktd. ellen rzanu bi|iey ilam^yicak k^(hrsikar olan bir'dan'nE-
Ein. kr^l,n h.ziresindehirf,er clntk icrn idealohunrr
" x,rr olmsnm karen gdiebihD bir idani olasrhld^. Strmer topltNrndr
knsku$E nlirbir lignr olan (Isrin gelcn ErSi repki leremenesnre ka6nr
biris rsrgr srhiP okhgu dusuntilen kbr ozant Rnnnlanaktadrr' ko' $i

_Nga
nlLr gi, Si, GozciiSi sozciignne snrnr doner" anl^nnni gelebilec'k)
icin.kla yarknr bir l^hmindir
74
IJNI{ \T NINIIAH INsANIN]A&{IILEI
I (,s{tr olank lntn^yan ayaktnn h tiroaonr yoptr "

L,rmiyaniyaklin .hbuad.mr gorenlnh,
gibr, nrlorinrerdi r'
11Lmu5 ona
l )! r dlncri olar k e $uyu dam layrp dtrFn br erkek yapn
LnLyr daml^,vrp.lumn btr admrgoren [nki,

h
rryu sulann<la yrka<h onu
lli !rnci oli$k dogurganjrg, olma)an bir kadn yipu
I ), )illu llanllgr olDr)"n br ka(|nr goren lnkr.

, r v.zgNtrr bd cdi..nabirhirtmyaprr'
vL asydrl dred.ki ilk i$Ftin ii:N delil) N,lR olauk drEehrldr$nr r.r
r,'krrl.r, ol$rhl(li aFkla aki br s^karfigr berin eyetr, anhsrlamayan 3tra
,,knrur bu s.krt kisl icin yfl r.l, bir is btrldugunu ankrnnsr goekor bu di-
!ir anl.mr.crk degrldrri rokular onafllnin g,ie trtrkac kuk isarerir yen
kornn,srur Aync.. olas,hkl.r av^kli rutmayin id^Dli rlgrli dizeler ilin
'tr
r'rn Cde (CI42. no 28). \iiMhNr btr bndal^ (h,l) brcimlediA' !c En
'
l.r rin on{ kdlh hizmerk.n herhnlde sxril soyransr ol.Rk al.drgr btr
, irskcsr olduguDa clikkar edin (Benno. btrdah piqrnrn s.kd clli rda
,rr b(inlenmesi paa}lm bu.leAiikesi oklugutu !aBr)'dr bk:. Nnnr
, rrn c.Ism.smd^ki 59 n.ru)
\:.trin ,ltind yarlntl^ okur nayd ycre nokh konntErur

\rnrihhnr n)$,n 2 N r yrr.tnalyh ilgrli pasaj boyun.i gccct or.
1. Ll), onln (.l6ill \€'orun cil) c$inhinin (nirin 58 78 (lizelc!), 61.
1r \. 74 {ayn.a bk, 71. 75 rc 76 dizelerde !, h \t } bd) dizelere balnl-
lL$nda asludi "onun (clnsiyetsiz) bicinjnde olmN geFktignre dikkat
, (lin. sair, Ni rah rimhndan bieimleRn kilden elkl.n, h. eikela re rtu-
75
SUTiERLIRIN KURNAZ TAI'RISI LNKI
Akn.' olahlt. gdldcnnd. penEi y. di ruhsrolhayan bi.5ey)ap!
Cijrdesinde penisr ya da ehd dlnryan bn seyigijrn Enk(

Koca yeryrl^rrdeki adryla $slendiAi Enlil e-rr
-kml^- hiu Net erneyl y.zgrladr on.
Enkr Rrangal ycn yrkn,

Fena hrkle hrlckrrlk eur
!
Yiice ekndilnkr Nrnm.ha 9.jy1e dedi

''B(Nledrklennn her bin i(in. yiz$ brh e.iin.
nJ kid,n ol^rik ranrmliq brle, cinsrz olankele.hr buni kaFnr lnsrlizce

celnide iuun knrDrrsiz) okurayr hanrallastmakt.dr \e brlglamr gorc
B! re once gelcD dLzrDir (errriJi \t

ed nyrzE {lhnuo baskrnnd. 77 78. dr
zeler) oklukca l$kuludu,i ikidiuenin nr:ci,gu mzogune reririri 5.ylc.lLr
''Enlilin koca y. D,iizinrdcki rdlyh {naxligine. k,ihn onundr dtrnnr ya2
gFNrbeli.hdi. (Enki). na diha hnnEelene dikkate.lin lirl geqitlL b '
liilir ii2ncsi olL! . rlk konl t)leks jo\'le okurnrldr r ' dr lil /. Oklukca u hr I r
gonr li sdl ld . koNpleksi ko$ yeryuznndeki rle krrs,lannrya cih5rl-

m$rritablet usrinde dor Far.uen hrc brn r,;rk degil(irrre br ndcnie ha-
rah okrnmus ohLrilrr) Ctlekidegjsl<de'rrnlil+i Sdl-id r ye.iic adlitrhma
Dizenh +rriti oldukca 5rr pheidirt gdyle oldug{ r.NyrlnFt.A Dreltrinde-

ki'b i,i-hr, C m{nindeki '"irLr rtr ayc yegdirt mane.hyeEyrkn manrk
h gortrnmektedr r, .ma Etrkiinn icrsrndin goriinnsLe 5i.idd isercn bu eyle
mi b.gl.n icnrde icrkhnrilt \€ hirekere gecinnd< B et[L (rnsanm yarruhs
surecinde kullinrlx! bir aler olanlt daha onc. m.lrLzd^n soz edilmedrg re
dikk.r ednr) ltni hal.le hileL,irhl{ e(i, l,l-ds l,i ,tr, !r gdr\n ce{6 .la
nk rkl. y^tlqnd,r (c.le dc boyleilii Atlaki lul ds i ,i 8i olaMk okunan de
si5kenin de bcEer bir.nlim, ol^cag dtisnnrlebrhr)
76
ENKI\ININMAH II"SANIN \AMTII J9I
,, i1)., rnnr tcin birr^ne y.pacagrm -re s.r

r' ! do!^n!r )nzgFm belirleyeceksinr"l0
lrr hrsr onasrndallibtr agzrl?l olan birsektlyaprr Enki.{
Kidrnrn ddlyiragrna akan ertryuDu yapan penis

,,l(idnn dolylagin& do{trrganlrk reLdi. lr
fr,nDih .. otrtrn dolnnnnda hazrrbrlLrndu r'

r) l,idnr, onun o as aFlll br agrz onaya crkardr."
llnro ol.hk bir u,rlrpn llnkjl kalasr hshhkhydr

re . yert hrsralkhydr,l6
lr{ilklydr gtjzleri, hasLlhkhydr boynu,
'rrn il dua et dt ben *nin icin lbr lanel yapayrm," c'deki daha yeglenii
,li.Aiskenrn ee\nisidir. q.hki, dizedeki ilk ih konpleks sijyle oklDur rke
h, dizenin celnsi oldrksa kltkuldtrr re anlam blirnnnyle beliEjzdiri

lrlkide Enkinir bn bebeArn ilkdrneAini bieinlemerini anlarmakrad[ oku-
nNayan re krnren okunan r( isaEon ydine nokk konmrsrur
'iffer<e !1! Nrn kallrh4 doAurgatr bu durumdr 'sebe kalma drye se!,
Nl)lilalai. onaLninn gnc olduEu iie kNk $arerin yerine konmu5rn.

r,, re izle)rn drze imsrndi (Benno brskshrla 87-88 dizeler), C de degig
ln'nler belnrilneyen, oldrke. korn d ,nnia bir dize rartrr 'hiD

^nlndi
,&hl ile baslar re ri irrle sonaercr
(liay, erk.rdr' Cdeki liri r"l atr d d.giskcsini kal5 ari olduke. t zl. et1
,lil,i oklnabilen re okunim.yan rgaRtin yerine dokLa konmn5lur
Noktrlar EslR'i cagnrtmn bir i9arfln yerine konmn5tur.
77
sIJMERLERIN KURN,{Z TANRISI EN(I
solL'gu tiikenmisd, k brgalar $llamyordu, halal,klydr rkcigerlen,

hasrahkhyd, yitreEi, hasrahklydr ie orSinlan
Boyru! destekleyenl?lel aE ha €khegi koyanadr.
parcilanm$ll1 omnrgasr acr icindeydi,
1r
omrzlan drierlyor, ayaklan mnyordu, rarlayal?lilNyenezdi{ll
Enki Ninmaha rdyle dedi

Ha b. hled 8.ain )Jz8br rbrhJrdrm.
sindi de *n benim bicimLedrgmrn yizgBmr bdirle
Ninnah !trlrl\ g.rdtgn zanan onadbndr,.

Yaklastr lrrrli13, ona sordu ama o konugamryordu
Ona yemesi icin ek'nek gctidi,
Ay.g^ kald,dr,.'!,Bmryordu.
uzanamryordu,
e! insa edeniyordu,
ekhek )ryeniyordu '
Ninmah Enkiie kaien& lerdil

Yaplrgu ne canhdr ne dlu.
Hiebir pyi kaLdnmryor. '
''Tarlaya yu yemezdi{?l, can cek$.n lrrlu betmledigr zaman elknligr

a2altan bir ilade, d gdr D Dlryu karg anaya !2hrrr {. gd'\n irdrndan se
selmedigine drkk^r edrn).

Nokt.lar mu 93 dizelnin neredeyr ramanrnn yerin€ konmugrrri oku
nusu re eeline bntinriyle kulkuludnr.
78
ENKI\tNINMAH IN5AN IN IAIATILISI
Enki Ninmhy yantrladr:

''Biikllmez elli adahh yazgErN hlirledihben,
ona eknek \trdim.

kdradamrn y zgshr beli edim ben,
ona eknek rerdin:
sakat ayakl, adxnrn yaz$srm belirledim ben.
ona ekmek lerdim:
eEuyu danl.yrp dumn attnnnr yazgsN belirledLm ben,
ona ekmek rerdim:
dogursrnlgr olNayan kadrnh yazgs,n, bdirledin b€n,
ona ekmek \rrdimt
penisi F da !ul1an olmayanrn )uzgFrnL belirledin ben,
ona eknek \trdimi
Karderim, lsimdidesen uDmlun rzgrsnr belirh.
ona ekmek ler t!
Enkinin konusmasrnrn iki dizesi daha vadrr. ancak bmlann ne
redetse tanamr harap olmusrur. Ninmahln Enki'ye verdigi srtem do
lu. suqlayrcr yanrt onaltr dizeden olusmaktadr ve bunun yalnEca son
iltr dizesioldukca iyi durumdadrr, ama bunlarda bile revirilerini !e
rorumlannr kurkulr hale geuren pek eok dilbilgisel ve sozlilksel zor
hLk vardrr. 5imdilik ieeriklerinden anladrgrmr kadantla, Ninmah,
llnkiye, (olas|kla gok ve yerden uzak Ab,u.la yasadrgr iein) iilke
,le (yani, Sirmelde) nelerolup biuigiyle ilgilenmediAi ifrirasrnr a!ar
!e kenri, olas,|kla Enlilin emriyle, sald,nya uAradrsr, raprnagr yrkll-
{1,s,, oglu (kral) esir al,ndrgr zaman yar.t,m,na gelmemekle ve hata
(helki de) ihanet eimekle suclar onu, rum bunlann sonucunda Enlil in
' Bu dizenin rcstorayonu akla ya&rn bieimde baglahdan erkanlm,ttrr
79
SI]ME RLERIN KU RNAZ IANRI5ILNI(I
Ekur'undan kaqmq !e nirlleci olmuglLtr Ve biiliin bunlar yetnezml

gibi sllndi de Enki ona desporsa hirknetmeye qal\maktadrr lsie l'-
sajm geeici bir gevirjsi ( 123 28. djzelet:
Bak, rn gdkylrziinde orlnnadh.

yeryuznnde orrmadrn,
'y v
rlmisyuztirn llkeye Sdimtdin
Yerynznnde orumad'n.
sbzlein bcnin iqin yaprlan erde duyulmadr.'l
'feryirzlu e yisamadrn
b !n r! r
'
,1.1.'n I a.. rh.,ner e,r.- LJn., )
'' Bu dize, seliritini kusla r haledilbilgirl gnclrk on^ya okanr

gtriFn rkr
(l) lL6, orL,nnak. See4sD bir tiil okitElnd.n, otum^dmrn strnerccdd
,iru c ll6de8,1. m rru nd.n brenniftle okunm!! beklenebilir (2) zn re
hiyr izleyqr i'Drin <le hrliD gotteren birsonek buhnnudakl.dn (tiiiin ir
Dni?-kl.r yazrldrgrna \r bnnun elL,.ue nr,r,I di, olank oktnabilecegde
dikkat edin re yaktlannad,n" kilslirgr he. iki dilbjl8irl Siiehgtr de ona_
dan kaldmbilecek bir serin(ltr, ama baglamia il$kisi)oktrd) Orraya crk'
nadn' qeririsi liilin (meun A da oldtgu gibi) n!-r-. degil, (merin cilc ol
dlgd gibi) nr e oldrgrnu \"rsyar
'' au dizede "onrnnadrn yerine nelnin beklenen Dr ta-al bi(imiN s^hiP ol_
dtrAuna dikkar cdn, amr yine de ,ri den sonE 8€lmesi bekleren isnin de
hali ekni arl^r. benin iciny^prlad e!, .,trld {r kompleksi adt. rr ola
nk okunuyouu5 gibr eerdlmisLn
" or tlizede'ya5or"a<ln yerne meriin bekhnen rl_ri .r (J&.n degrl) bici
mine sahip oktuAun^ dikkar edin. ama yine de lrtlen sonri Selm$r bekle_
nen isnrin {le h^lr ekini dlar: ih^ner erLin bana D N lti bd ri 8c or icin
yal zca bir IihNindi! lenhl (in yaPl^n kentre, hlrrtu rl! d komplekst,
UU .h-d"ir Dl^rik okun!.vomN Srbi eerrilmittrr
80
ENK VI: NINMAII INsANIN]AMTILISJ
kenrim sldrr)r rEndr,

Aim y{le bir edildi,
oglLm csiralndr 'r
5nndi bumda birD(iheoyh.

lknfdan kicnnt biri "
5ihdi kendmrscnin ehnden kn inmryon,m "
BrLnu. llnrl un larlgrfrn bir rol oynar grbi gorirnd[gr lnirin biri!
lliltrmn izler, ancak Eok (ineml olar pek qok sozcuk ve de).im )a kr
,,k )a da anlannan belirsiz oldugundan pasal,n tonunn !e anlam,
L, nut krncr biqrmde kesin olnakun uzak ve
Eapragrkrrr Enki, Nin
Lrtrh\n glicenikllgrnr yaosurma qabasryla konugmasna baglar, onun
$rctrnil !€ yerkesini ) ucelrir, kendininkrni atealrrr, selil unlut,u kuca
rr,,rclan kaldrrmasrnr !e iki
sey daha )apnasrnr on€rir (ama blrnlafln
r oldugu anla5rlernamqrrr) ( 129 33. dizeler:
Lnki N,nmrhr y nrla.l,:
Btr di?eh 0nun 126 dE.si). rdr D !.hr s.nm gelcn irrcL giilr (i tri de
g'l). njzunLl erigi kenrnr Kis oldngunl kn5ku yokrLr (is rantnne re rap,
nxgmr k.psaNibirbakF rern hk2 (iene CnAe, lir. s 1t7 it4t btrmd^ be
hnrlen Kir ile ilsili dikkar (.kicibiry.Ur rcrn bkz Kmn,er, Kes.nd i6fi
re, (;rar: CDII@ ADDiv.,wy VohDE. s 167 7l
Du d,ze KFnr frhlmrinda Nrppuiun pahag, ok[,gur! i,na cder grb r,
rn.rlt bugiine degnr brtru do!ruI^ya.^k btrnernFelk nrcrknuDisul
'Krnanmryorum, sozcrlgi, sb:cigine _eli iqain,Ionur" intan ra gekn !,
ld jJd ,. . icir akli
y^rkrn bjr rahmindir YnE de, lka.lci l,ni"btr, biar er
nek, ilee9 birbilesrk fiil, e ., oldrgun. drkkar cdirt bkz BNt r)8196 nri
l9 drs' u2dnne yonnnum, Orlhsk)' fenshilr iqin Krnmer r.raindan
haz annn! bir NiDlnus.g i,r'r msr
8l
SIJMERLERIN (URN,\Z IANRIsI ENKI
'AEzNlan crkrn s6zci,gii - kin deAitrirebilir ki?

UDtrrl, koriliNPl {yar^t& (?)l
kal<lrr onu kuca6ndan.s6
.. elbere hosnurlukh bakar*nin itine.

o bana kusurlu brelrcrdi lll-
Knn ona kanr crkbilirkil'7
onlnlrl rnr lllicin bennn imi al,

$
eliniontrn ag,rni koy.
lzley€n dize (lla) sLrzci€u sozclig|Lne soyle eerrilebilir, simdi

benim penisin coFkuyla selamlansrn, 'bilgelik-bahieden olsun Ru
baglan rcinde dizenin onenini!e ne kasrertigini lam olarak anlamak
giLelur. lzl€yen ikr dizeyle bir bitimde iliskili oiabr|r (135'16 dize-
ler); r ,.lr (1e) nin,.Lrnl . i yLrcelrsinler"''"

krrrktrri iq€riklerinden an-
Bnndan srrnra gelen rq dize de oldrksa
la.Lgrm kadan)l^, Enki, kard€sin diye seslendigi Nnmah. iallinr
!e soyle d€r (ll7-39 dizeler):
{ Yamrk l-l!-dil!l'd (in tahnini btr ee$rdir, f^kar sonr $!rc i igaretn izle-
nnin u yi gnnredigrne drkkar edin. yani r !l,-.iib_Dd deErl
'; Dizenin bagrndiki Dokral^r ol.s rkla bir ilahrn adnrm yerine konmu5tur,
belki de'Li&rldu, buna kargm Snmere llendu!$gga denen laDn
lsllnrrn, Ninnrh !e Enh gibi yn e ratrnlann iscililinion vl.r bir kon\mda
olmasr mirmknn gbrnnfremekEdir
'i Dizennr ilk y.n$nrn ok(nu$ t celin$ olduksa kusk{lud uri onun igzi'
\r&yar (du8r gd degil)
SnDrercesinin Ld l)i oknndtrgunu
"' E hrDr\e dr noidin Lnkiyle ba8lantrl ol.rak ikq.5oz cdilhlsrir. rncak
y.p,lan re $lerle.i bihnnemtkrcdir: bkz Gcltrud F^rber l:lugge Do
Mvlhor "hd m! tniri. s. ll'12.
82
ENKI !'IJ NIN[tr,\H: IN5ANIN }AIrATII,ISI
''ly kadesnn, kahnnanca kuntlrmj l6!e. misinl:60

9rk ar .Isoylermlsinl?6
Onlan igitecek rannlar...
6')
Brrakrn urulbenim erimi1apsn,
Sair oykilsinn Fu dizelerle biririr (140,41. diz.ler): "Ninnah yire

.icndi Enklyie rekaber edemedi. Ey Inki Baba. senin ijlsun rarlLdtr.,
Ijr dizenin renonsyonu brglam iende akla yarkn birkhmindir.

Ji, den sonra gelen buih igarctlerya lamamen i? da kFmen krnkrlr: soy-
ler mEin .kh yatkrn bir tahnn ir
l}! di2enin baglan$onda (mnrn 139. dksi), elberk onlan dlyan rann'
(lannlaa dedil) olaEk ce$lebilecek drar sis (s ru,ll d bi degil) okunur,
'tlnni o ttprn_daki o, lrruldan cok bu rannyr
Sbsredyor olabilt fiilin
rrr ift lpl olrhk ol,undue,'nr diktJl edrn,r'e..1 deA.l,
83
l. B6LUM
Enhi ye Inanna:
Y eDti.tzitiin y e Ki;ikiirel Si)r eel erirun Dnzenlenme si
''tnki !e lnanni:Yeryiizunnn !e Kirhirrel 5ureelerinin l)ilzenlen-

mesi'1 Sumerce repertuanndaki en uzun ve en iyi ko.trnnur mirler
den biridir. 467 dizesinin biryiLk bollimii iyi durumdadrr ve bunlann
qog!, en azrndan sozciigii sozcugilne ve yiizeysel bir du:efde, akla
yatktn bir kesinlikle gevrilebilir. Bu yapura orlaya erkan Enki poftre-
si, Enki ve Ninhursag: S|Lmer Cenne! da Enki !e Nlnnah:
Mili ya
lnsanrn YaraulFi gibi mitlerde rizilenden onemli bieimde farkhlk
gosrerir. Bu miue tanncalan pes pese gebe brrakan uekur dugkilmi !e
I Knner bu niriD icer igini ilk kez 5rnrr Mrlololisr, s. 114 l19.la elealdr: bu
Iaslak o z.m.n yipna an oldrgu s^pr.nrn$ sekiz tabler !e Freaya day r
yoiil l959ih lntz Behharilr !e Kraner. ce5irli pa(nlann \e ozdlikle .le
.Jerail^ki !liedrich-schiller llDi\r6itesi\xleki alt, siLNnh buyiik bir parci-
1,n .p rn -{.yl n r ,, {, D.rk r'' yr'y, |.tr l, .rn/, .,1' I .. . ,' 1 ,
te M.rz.sl ndckr benzer btryikhikt€ki bir pareayl. gc(ekren de birlciiyor
du \t bu iki parcanrn bdc5mesryle olurrwulan ubler heN r blRin y^pur
ieedyorre ona rn oldngu bilinen bi i,n diEer pareala,,n dol-:ru yerlerc kon"
masrnr ohniklr lule geririyordu O z^mandan bu yua falkens'enr. 5ti\berg
re Cilrl nuhndan ondon ek pire. sapmnm$ ye 1969 yrtnd^ C^rlos Beni
ro tarafindan l,cnEyhania Unilesnesi Dogu An$rmlan lld[inlfnde te2
olarrk yenr \t cok dah^ b{rnnlnkh btr baskn hazrlanmr5 r. Muin 5iNdiki
eeli$i it yorum{, yenrden birlesrinlmig netntu Benno biskFrm dayln
I:N(I VE INANNA \ERYUZU\iJN VE KULTIJREL 5'RFCLERININ DIJZENLENMISI
r s,,k brtkileri itzerine iilum lanetini cekecek kadar buctala bir

liyrp
,,1,, degiLdir. Ne de, arkadaer olan lanfllann yardrmrna gidip
onlan
.,h erl irlerden kurranp raharlarmak iqin annesrnin u'.kudan kaldr
f.rrgereken, rembel re uyuguk -kmrdu ve sakarlarn ielake! geriren
\,r,rtrlr5lanyla sona eren bir yarlsmaya kendini kaprracak kadrr bu
,l,lr bir tanndrr Mirimizde, uygarhk iein elzem olan kuhitrel srires-
l, onaya grkaran re idare eden erkin, verimli bjr drizenleyici olarak
,r,run.rr !e brnlan qok yarancr, becenkli bir biqimde gereekteslirir.
llo)"leyken brle, en azrndanbir rane homurdanmatr azam kartan-
,.Llt zorunda kalr !e bunu yapan lnanna ve Enki: Me,lerin Eridu,dan
rrrka Akhnlrgi mirine gore gLr\'€nilir, evrensel huktmler olan de
,t ,[ ru'leri neredeyse tnkinll1 burnunun dibinden ealan Lutkulu, sat
l,r{rn tannea lnannadan baskae degildtr. Bu da bizr, yazann b! .iy
,vu )ararmadaki niyeli !€ amacrna gdtli.irr Mernjn yaklagrk donre
Liou kaplamasr nedeniyte sanriacag' gibi, bar|ca amae Enkili !€
r{L\ Lrk basanlannr 0 365. dizeler). Te6ine, )apr,
ytcelimek degrldtr
, , !,n bolumLiniin de orraya ko)dugu gibi (366-son dizeLer), r-azann
u,rrnrnda geqerl olan ranrrbrlmsel fomi,lterde tnanna,ya artediten
, r]lieyicr brr gte ye ay.rcaLklar dizisini dogrular ve gererli hale geri
, krsacasr, mrLolqik rurehelerin ayflcallkh irrrunden baska bir
1 degrldrr bu bolilnden once gel.nlerin hepsi, yaln,zca bir
Bu son
,lir plandr.i lnannanrn, Enkinin euerinde acr eekriginr gormezden
,t,lnresine iliskur srkayerleri;'le ba5layan sahney€ girig kabrhnden bir
Llrne arkasrclr !e Enkinin, rannqanrn yerki v. nuiuzLrnu hrqbir kui-
L 'er ern're.el br..nd. :r 'a .r\rsrzr,',r," ,r r.-..' )Jr.) fl.

, lrer|gryla sona erer
2
\'.ak kr b! kursDr.larn ya2rl oklugu mernrn henen Lamann hrsarldrr
85
SUMTRLERIN KURNAZ TANRJSI ENK
Sair oykii-siiin€ 59 dizelik, degirik dvr:lcii bir pasajla bailar, bunun

ilk 16 dizesinde ner-agacrna ve gizemli hrrffgr yakndan incel€mesi-
ne ozel yurgu yaprtan Enki yucehilir (l-16. diz€ler):
Gokylr2rinde !. yery,:rziude 5oyhlukh ytirtyen, kimseye ihtiyacr olmayan

Efendi
Bir bogadan dogan,

b^bai eh$ bn boBa olanr Enki baba,
Enlil in ddnllendirdi$, Xoca Kur,

Xutel An\n *!di$,
Abzr'da trrr-asacrnl on.ya crkaran kEl,
Onu b rnb rilkelete diken,
onu Eridu ya diken-

gdlgesi goAe E yertnzirne Frhr-
ne) e agael$ nlkede alab digrne uzamr,6
AnunM tannla!1n sahipoldu$ hegaiin elendisi, Enki,

lkuiun kudrrlisi Ntdinmud,
Af re Uasn ktr$etlisit
''Bog. re lahsi boga An rn sIallandr'

Ma aAacl icin bkz. CAD vl,tEs, l0/2.3l-34. frkai
melatsi voktLrr' rla
.lesinin dogNlatrmadr$na dikkar edin Alnca bkz Sol Cohen Enmeikar
and Lord oI Anna, rez. Onental DePanmenr of the Uni\t6irv oI Penns
yh6nia. 1973, s 109-10
UsuDBol, "ejderln, Enki nin \e drger rannlann eok bilinen bir srtandrr
Br !e once gelen dize Eridr'yla degil, lEs_agacryla ilgilidir
llegdl eelnlmeden brnk acak benze6iz sumerce kalnmdla bereket. g'i
nenc, bolluk, comtrcopia lbolluk simgesi boynuz, {n l 'b likirlenni icenr
86
ENKIVE ININNA I"ER\TIZI]NUN W KOLTURIL S II RECLERIN I N D'ZENLTNMESI
Ekur\rn k Frlisi. Ntrdimmud,

nn kunrdisi,
Anunna
Abzu da kurlin eylu eli
gdkyn?( \'e yeryuznnnn hasndtrl
tek g62[nu kildrmakla lllf u temelnrden saEan Enki.e

bi,onlann dogduE!,
g.yiklerin dogdugu,
ynu"ni t oyunr"nn aogaulu,
seyiklenn dogdugu tft !rul,
re Jr!6dgn yriregndc eukurlar.ro

ycgillik. de.
gimeye kimrenin cesaret edefredi$ yere.
ohy2 gd2knni2i bir fidlhdl-kanntrLr dbi dikeuiniz
Az eok okunabilir dizelerinde Enkiyi insan ropluluklanna'' keha
lazen'yef olank ee$len Urs,Anln kan$nrn adldr

"Hasr" Iapnaklar icin ska kullamlan bir rfatrf; bkz IH. s 63
Krr, dag,' 'nlke," "dlnler diyan" anlamlanM g€lebLlen reya yeFllrndaki
kozmik rrrlkla ilgili bir s6z.0ktrr !e celrilmeden bmk acaktr.
!u dizenin ee\insi oldukea kugkuludtrt. eelnLmeden brrak an ,rurrds.
esanlaml$dr), dag s6l rb anlamm, da selebiliri
''dag" (dolayEryla /a"'un
!osunl.,l,lJ''da p \.ne,n dog,'cnnJal"r d,Bbn so.renr
ci-lhl'hal-i.inh anlam' bilinnemektedir re dnceki dizderde sdzn edilen
ye en Enki nnr y.hndan inceledigini sdyler gibi gornnen bu dizenin .nlamr
Claus wilcke rarafindan s0, konNu paeln dzenli bir karrrlanrrmae y^prl-
mqrr, Al,lnndlur8 dgl5d.hrir.h.AftddeD e d.r wise shatdr Band 65, kf
in4, s.9 10, tikar qogu yerin anlamr h.le oldrkea kugknhdur.
87
SOMERLERIN KURNAZ TANRISI ENKI
net turiLnden kararlar bildiren bir tann olamk ranrhn dldtrkea bolirk
porstik bir pasajdan sonra sair, Enkinin neyve veren, canlandrran
sozleri iein k$a bir o!gi] sarklsryla delam eder (27 l5 dizeler):
l5enin kk sdziinlel-ylksek lah obeklei yrgLltr. istiflenir.rr

tulke.lel - y^g olsun,
siir ol5un-
ahdar !e agrlla.onu iire'ir
leobanlonun ihidD ru-earkrshr rall rkla sdyler

I'
llne!. b.nrlonrny'nrndr)iyrgrnrr.'lLJh)'r?l srnusecrn.
Yenekleri yayiErn {lnMe gerektigi gibi-

r.nnl?nn /erel,..,lonldIndd
q"1r.U1rr
A,r!.rt.eiyr,rArB,ltendmpt r\ | on"8u."n.r
Kal,n boynuzlr biroknz gibi kana boyar.
^rluyu
senrn sijzlu: gene kadrn bir yem ola6kon! akl'na yerlegrirtr
Yerlesik kenrlerindeki insanla, sens kadrna haymnl&la b.karl.r
lki krnk, anlasrlmalan dizeden sonra, metrn sainn Enkiyi, ozel

likle de insaniann gtilenligini saglamadaki ozeni nedeniyle yuceltme
siyle delam eder (38-51 dizeler:
Elendilenn re hitkiimda.lann
yiireklenni tnremek, onlan nei€lendinnek ici![?l
lnlil, (oca Kr', sanayetki vedL.
Bu !e izleyen dr2elerin omnmlan makulbieimde iknaedicLdtr

ftldnn(, l?Igr ealkarken bir eoban taratrndan sbylenen bir garkr tiirlrnt
belnren doAal sesLen yanrtarak yaprlan bir s.zcnkdir.
ENKIVE INANNA YER\TIZIINIJN !'E KULTUREL SLIRECLERININ DUZENLENME'
Enki, legdl in etendisi,

bilgeligin elendisi,
Anln rr8ih elendisi, Endu nun sisu.
emirlen \i kanrlan leren.
ydg,yr belirlemekre usra olan
sen gnnle kiLitledin,

!
Ay, otrun e! ine sokrun.
sen gijkynz(nnn yrldplannr asaF irdirdin,

6
say annr hesapladn
*n insanlan yasamik icin bir yer rerdin.

*n onlarla ilg endin,
rr
eobanl^rNn petinden gimelerinisensElad,n
r"
.. Rn el^hhn $Ler\ne ged eeviftlin
en inqnlan dterinde gnren ieinde ruIlun
ronurdd r r Jlkev,. {, 1havunla' vp,r, al, , .p',r l. ndk !"-

rdigi irln Enkiy€ bir duayla girieini sona erdrrir (52'60. dizeler)l
Enki baba, rohunr ekilen nlkeye yaklasrr:
''E\t soknlan'ay, ayrn uygunzam.nda baglangrcr iein egftrileheli bi. ilade

diribkz. Gudei Silindrn B, nr, 5 7 Y gur, ayl.nn sonu gddi, )di bir trl
seldL, Iyenil ay erine si.di.'
sumerce rcstoE edilen karrrllgl Dnildur
Bu nokklaraLhnrn iki dizeyi gosrenr
Ianj, kulhnrlN.drklan zan.n srlahlar nerde s.klanryoBa o'aya, k rltanna.
krnlanna gen ko)mak anlamh.drr.
89
SI]MEILERIN KURNAZ IANRISI ENX!
sall*lr rohum \sm€silli egla. I'
Nndimnud. g€bel?lko}!na )akl.slr

saglkl kuzn doAllnnnshr eAlar.
DdllenDrit im8. Fkla$r

sigl&l bir bt'za$ dogrmd,nr sglar.
Gll€ lll kecir yakla$r:

sagl'kh bir o&k dogumdn, sglar.
S€n ekili krlaya yaklaehca,
Iilizlenen l?l tarlalar,':o
ynk*k bozkrrlarda
ycrks€k lnhrlobekl€d ),1g rr. isriflenir.
Katruhn yerlere yakla$nc.
Bunu, EnkitanhDdan Anunna tanllann huzurundfl sdylenen, l(en,

dini dldugii iki ilahiden birincisi izl€r. An !e Enlilin onu el .Etiinde
lulmalannrn bir betimlem€sDl€ bqslar, tannlar arasrndaki i$nnliik-
leri, ttraleri ve h(rnerleriyle bobirrlenmesiyle devarn eder !e bagladrgr
gibi, k€ndisiri An te Enlil in gozdesi olarak betimleyerek, dahasr tin-
Bu pakjrn celiisi Falkenstein nrnkini izler, ZA 56, s.56, fakar ii D. icnl

"geb." karr rg baglatu diy"n ahk bizim tarafmrzdaD y.prlm,5 bir tahmin-
dir
Bn dizede arnd icin 9.b." ycnne "filizlcnen" kars rtrnrn kullamld'g'na dik-
Bu noktalar kayrp [c dizel g6srenr, baglamdan yola crkarak bunlardan ilki

sdyle bir rey olabilir "onhr )rgl caFdah dondirler."
90
ENXIW INANNA \ER\IJZUNUN VE KULTORIL slRE CLERIN I N DD2TNLENMESI
rl(n Ninhursag:n darz omr bagnna basogmr eklq€rek biririr (61€0.

,l'z€ler:
tnki, Abru nun krah -hakkr olduF nzere-

k ndi aznmetini ilan €d.r-
.Babam,
I'kinnrn !e aiagrmn hnknmdan,'zl
nilelikknmi y kanya \r .sagryA sacr.
-Yric. .gabeyim. bnrun llk€l.dn hnkumdan,
bnrnn r'l€ri bir aBF ropl.dt,
bennn dkrime koydu rrehn
Enlilin eri, Ekurdan.

Abz!ma, Endnya, laedm guzel*narlan re zanaarlan.r"
"Ben 8e4ek dbliim, yabani dkurden firlayan.
Den An rn yol sdeeren oBluyum
Ben Aragrdaki B(yrrk"un tsrnnde kopan buyok frrnnayrm:
Bu r. izleFn Enkinin bobnrlencn kendini 6![sa brni, Enki nin

pasajdaki
leya d.ha cok tridunnn nhipLn \r gaidennin, Enki nin gr'lconn r? orori-
iesinidogn dmakle onaylam.k icin zo ayrcr bir ihtiyac duyduklan sonu-
cuna gdtumusltllrt bkz Knmer. Enki and Hir lnleriodty Complq{, O,:
l9:103 10.
Bu paejdaki 'y0ce agab€y' (elirisi srmerce p.r1 yr krr5rlari asagdaki. 80. di-
ze, yol sdsreEn ogrl Si,nterce du,a, v8 n celirisidir (senelllkle ilk doBan
ogul' diye eelriliD. c.'nkr An\n ilk dogan oElu mhminen Enlil dir Bun unli
btrlikrc, rtE{ .dildiSi gibi. bu oc hnnnm se..Esiyle ftili olft'kea tdl. be-
Itrsirlik lad,ri bkz. Ake Sjoberg in Uei.l.lber8er 9!d,or .!'n Alor O .trl de-
kit.rtrema', s. 212-18;aynca bkz Endu 4. b6liim (\'e yrkandaki I bd-
ldm. nor 28).
''Gtlzel snarlar \'€ zananlai ,rnlg.ldDti knqrlar.
9t
sUMERLERIN (URN,1Z TANRISI ENK
Ben iilkenin iinnndeki ynce elendiyirn )r
''Ben hriknrnd^rlar amshda birinciyrm.
Ben biirnn nlkelein babasryrm.

Ben ranr rlann agabeyryim.
hdgdl benim icinde ramantandr
'Ben yuk.(h fe a{grda nnhr.r elinde franrm

Ben trlkehde krnuz !e bitgeyih
''Ben kFlAnh yanLnda. Anin kiiEusr:rnde.

adalergerirenin
Ben lzlr'a gdziintr dikenin,
Enlilin yannda ya2gllan bet'rleyeniml
G.rncsin dog.lugu )rrder"
rn,grlan behrlener ellerime o koydu
''len Ninr nun ge.eekren Ebze(igiyin:

B.r Ninhus.gn iyibirad lerd'gilm 17
''!en ,^ntrnn. radnlnnn onde.iyin.

Betr Atrin dogusran yolSdsreren ogluyun.
Bu rrmrrrakh iddialardan eLkilenen Anunna unr ar, Fairimize gd

re, Enki')e saygrlarnr smadar (8]-85. dizeter):
Suherces $yle decerrnebilir "Ben biiynk yedn iisrunde crkrn b.rytrk qii
.Crinern
dogduAt )er, doAnd. btr yerde blhMn Siimer Olinpotudu r
Nin \e Ninhtr&g ana ranncatrn rki adrd( Enki.nin. onun rarahndan
aziz trr(ld{g! \r
adrnn onun rarallndan kondugu yotrndaki dirnmesi
nin, kendishionda! aragrda hise(igini gosrrdjgur dikka( edin
92
ENKI VE INANNiI \ER\UZUNUN VF KILTUREL sURECLERININ IJI]IENLENMESI
lllendi y[cdik]enni ilan enikkn sonh,

trlu prens kendini nerheuihen sonn,
An{nna r.nnlar dua yakanrlaayaga kalk lar:
'e
''ciizel sanadan !e zanmtlin kolhyanefendi,
kahr lermede !sta, cok *Iilen
-Ey Enkr, s nrler olsm ena "
Bu alkrqlanma !e gosrerilen saysdan tazlasryla memnun otan En-

.r birincisinden sok daha LlzLrn, kendini bvduBil ikinci bir llahi so)
l, r iindi llahi, kendisoziinn !e sdziinrin giiglerini (5liing€nlikle yLts
,r baslar, taplnagrnrn !e kay,g,n,n, Ab,u nun Dagkeejsi nrn
'mekle
, storal bir resinlenesi)le delan eder ve Stmer'e !e k.mstr tillele-
,, )olculuk yapma karan,r b,ldrrmesiyle sona erer (85,112. dizeler):
lkrncr kez. n.deniyle.

^ldro,erk
lirki, bztr'nu ltnl,. kendi a.aDre'iniilaneder-
hakk, old !u i\zor:
''Elendiyih ben. So2u ebdi olan
R.nnn enrnntle ah'rl^r kuruldn,
yukanyi yanait,A,anan.
I.gdl yÂm(ru yukitrdan bosaldr
Aeagry^ yan.sl'B',a'naD,
ytrkvk biL srzamrhn, oldtr.)e
\.8-b'-J.-.-.\nn "dliimir,z olaDk cernlnctiicir bkz PAP5.c I24,s 109

'sazan rulani icnbkz A.J. f€rrau, slirdin Pofil, 5dr.s M.lor 2,s l5l 97
{)B di2eh(le s.rztr edilen her ikibalk da sazan tnfudnr
s3
IIIMERLERIN KURNAZ TANRIsI ENK
Yesil urlalara yanatug' zanun,

to
rahrlobekkn \t yqhlan isriflendi sdztmle
Erimi, kurel.lam inra dtin slbiryerde,
iyi br ad \trdin ona.
Abznmu, kursal.lanringarunn,..de,rl
iyi bir yazgr b€lnkdnn om.
Elim sdLsesi yrl.n baraklr$mnlll nzende yay tr.r:

Elin - oFda srlu,rktbahklan, bil otlannn aashda
ekillarm dals.landnr,rr
gd bahklan benim iein kuyruklann' sallart?l
kncnk Sr.rkantgl^nnr! aritnda,l'
ku9 strirleri ltr?lannda d 9trr....r5
Kucal sarkrlar \t briynlerAbzumu doldurur.
'Sozunlq getksiz gorinnnekIedrr

Noklalar sdg-dtliki .nlam, belirsiz sng icindir.
Srgiwtun kirr rF kutkuludur Bkz Ttl. s 76
sr,u',trdt, keei b.hgr, icin bkz Anus Salonen, Die Fi{ld"i inr Ake[ i\l.so
irrdDridtr, s. 225. ancak bEim metnimizden

yola erkrldrgnda bu mutlalil
mitolojik btr rane degil, geEek bir brhk, btr sa2an tuNdiir "llal oRi irin
bkz A A AlFon^di. Enkisioumey to Nippur. Lez Depdrment ol Orien
ul Strdiei, Ullnersny otPennsyh2nia, 1966. s 14l
'r Bu dize isin. bkz. "Enkinin !nd(i! Yolcugulu nun 79 diz6i. kendini
onun isin stsle.li ona 86!t di€drilmittir' Gla bahgl da bir saan lrrmdtrr'
1i
Bu noktalar, ola$lkh Enki nin .b8dl (bkz cADs]dphnllu l.2. 171 7l) rc
dtlaft Bibi hpmaklanndaki 9.I$snlann eelilli din*l krft ltlenledni anlaran
alfi krnk di:enir )trine konmusrn.
94
ENKI\,'E INANNA \ER\UZIJNIN VE K'LTDREL sIJRECLERININ DUZENLFNME'
I4ng!r,kay{,.} nc,17 ,4b2n nun Dagkecisi.
b[ynk2erkle beni onun onasrna gedrdi:

muazzam batakhBrn rrzerinde. secdBin yerde,
kollann sllar benim iein,

ra
boynunu uzafir Ili benim icin
K!$tstrz kr,rekeiler l?lr! k[rklen eekel

-lar[
9ad(]a, er, nma& *rindirn
'ijyle
Ning,ui6.40 rrdguFk yrgm crsisi
AIrn aey, tuhr bennn icin.
Kaqqrn, vond,,'' -Alzr'nun U/Eke.r InF ben bnl,,..rn
Ben +tetrdi gideceAin.
nlkcme yanata.ig,m t']
l\4agan \t Drlmunlr lilkel.nl
Md8n,kayrk icin bkz. CAD si, ru'rfla, l0/1. l4l'42

''Tac"1 dizeyle bmnn olauk iliskrlendrmek gncrir. fakar snmerce 56zcnk
llu di2e !rkinin genisinin batrkhkn d ostnndeki yrntGak ryrinineca

zi ol^mk berihler gibidi;
Snhcrcc KAi"{{. iein kiirekcilef yaluca bir r.hmhdir.
d,'bI nl' r',n''"rr."J
i, r.'nI l,il,Lr
''Y0ner'a Snmrce a{91. yolgiis'emek." "gd.er rb.. kaFrLar.
h noktalar Ltrkhin Strn1er pey2aj,n,n ce5itli dzdlikleini rncelene k^ran
ilm.!nr beunliyor ol.bile.ck, alr, krrkdizenin ye,nE konmrnur
Dilmu, Mag r re MelLrhh.nrtr ycn bilim adamlatrnca i,ksa krnsrlnFur
bkz RqJ geog,.l,s l13, l2l, 157 t8. Knner birkae yerde Ma8an \r Me-
hrhhayr MFr \t Habe$san la, Dilmu\ ie lndN Vadi$ UygaflrgL bdlse
siyle i,zdesleru]nirrir (bkz bm., dnti.iuli\,17, s lll lt) Bnna karsn, ya-
95
sUMERLER]N KURNAZ IANRISI ENK
beni - Enkiyi gosirnler

Dilnarn\n k.yklan keresteylelll yuklii olsml?1. "
Magan ln kayrklau g.kynznne kad,rdol'un
N{eluhha nm rrdSih,'r kayrklan,r5
alln re girm{s r.slqn,

Bnnhr Nippda giNin,
16
nlkek,nr linh lnlrl(in
di olm^yaD
ri
M.n ya - atuagan olauk srgtr lerdim.
Enki nin, bundan yererince etkilenen Anunna-mnnlaa rkinci sot

leri b.r)lece sona erer, ona brr kez daha, ozellikle de nelerden so-
km yrllarli Faldk. Nd^lDda siin 6rAma qrkanl2n knabdeF rir buhn['lar

drh. onccki Dilnutr sprrnratn, 8eccN2 krlargibnlir
a;ii i,. o-di, icn1 .. kfltneyle ynkln olsu lQFrl,E, yalnuc. btr Lrhnindtri
l.-.L .l,r.e plr'','.-\r- ev.'1.r1'nn
' ll, i''r". .u .g..
rnlgdll cignsrn (bkz RcP.8.o8r., s 158). bu d. siiyle cdilebihr, Dil-
nnNun gonileine (ontrn icin) (onhfln) ftrrundrn ktresre ynklendi" (bun
dan dol.yr, d 5! rd mr dlki ee\ innin, s 108 n,D 6. buna goE deEilrnrl
Nsi gerckrigrnc dikkar edin)iaynca bk, Gudea 5nr D. i! lotlaki ifadeler'
rra gor ,re'lrfi hnN', gl l''r'[r '.liLnuri si sit rrrd 3.l ld-arr
Mdgirrn ka}lgr re trdgih/D ganimerine Sondemeler iqn bkz Jefol.l Co.
lxr, Ih. Relir of l\'irtrld lo Ni4ntr {Romar Pontilical lnstrlute, 1978) s
t4a
Bu \? y^pur^kr bu!^ ben,er ry1s'z di2eye goE. Enki Enhle naat emeYi
.Annagan olank',8rrstrndum yerine "amaEan ol^rak sgrr sunac^ghi ol
96
]:N(I VE INANNA \ERTUZUNLIN VE XULTUREI, SI]RECLERININ DIIILNLENTiEII
,rrnh, lann olank sa).s,lainr sunarlar ( 133 39. diz€ler):
lllkesine dogru yolalan brryirk prense,

Anunna r.nnlai selgiyle konu5urlar
saf r.len yonercn!N elendi,

ydce n(len,
siyB,, rD.yikollayan.
yukatrda !c asagrdi heryerde ondr gelen.r')
rn drg€,liycde.
!,i
soyh rDclerir ahndr$ verde
b Enh, yukrnnm !d asagrnrn efendFi, t nrlcrolsun sDal'
5indi, gislei !e ryncalklafl, ozellikle de mc olarrk bilinen de-

sLrtirilelnez, girlenilir, e!rensel yasalarla ilgili olanla , Anunnalan
rlar laraindan iki kez ilan edilmis olan Enki, 5ilmer re kom5u iilke
lcrine )'apacagr IolculLlguna koyulur. Bununla birlikre, sairimize s.j
r., once raprnagrnrn krilL gorellileritaprnagrnrn aflndrnlmasr iqm ge
rekli olan ) rkayrp, iemizleme a)rnlerini yerine gerirmek zorLrDclaldr
ir. A)nca, ka|gr Abzu nun Dagkecrsinin baglanacagr En.lLinun Su
rcl, soylu Lskelesine giderl bjr mercly€n inla ermeleri !e o ka)rgrna
lrnerken dulannr sunabilecekleribir Hga-krLrsal alanl kurFralan s€
''lvc leli yonerer" ,t r'ldrin Brrne rya8,n, kot^n it^delcl rcin bkz cd1
rud li
bq.IhrgCe, Jrudid /dJri 10. s. 144.45
Onde gelen 5dg DU n iqn mrkrl bir hbnindiL.
Bu dizede Fh szedenbrrdr nr olm.drgrna drkk^r edin. dizenh ikinciyi

Fnrn sozolk bol(mi Li Jrdi hal ld .s Dr. ,kr,rlLrl{/ihr (Li.ldl-Ldl-ld dr Dtr
n.h !i n ( degrl)i bkz '!ndu s 176
97
SUMERLERIN (URNAZ TANRI5I ENK
rekiyordu (140 5a. dizeler):
Ulkerinibarhn baga gecen yuce pcns icin,

burnn elendiler. brrin hiikiimdarlar,
Eridu nun bnun gananlal,
Slimein keren giyenlel i.5l
Abzu nun yrkayrp, €mizleme ayinlerini Bmamlarlar.
kalkrp klrtsal yerlere bak^rlar,

Enki Eaba icin I?1 dege.li yerlee,
prcnsin bnynk etini remizlerler,
''dumklairna ad \rride(s']
soylu kntsal alan AbzuF remElerler,
ortsrna uznn ardr! raglrlar.
salbirkiyi,
Enki Baba mn eylu su yollannr

Endr'nun nerdnenini rsrahkla gii2elirkeleye in5a edo.ler,
.
Abzu nutr D.gk<isiiri grizel iskeleye, soylu iskeleye,
baglarlar l|,',
kucal urgd-^hnu, kuBrl.r,
51
on^ dua nsti\ne dM okur lar oradr .
.Keten \r \rrilen ad, icin

6yenler, mabede kabul ediLmis belli .ahip kieilerc
bkz. CAD flb gdl.idlir, 5, 8.
.Dunklai icnr (Stimerce id'$rb) bkz C.AD n,b Dm'l:dir, l0/1, 233 14
.Ballamak
irtr ntljb-dlr-e{e isin bil Iahmindir
Noktalarmnin 177-88. dizelenndeki pa.lah bir p6ajh yerine konmugturi
bu psajdaki daha iyi korunmug baz, dizelenn eelirisi iein bkz izleyen ddn
98
ENKI VE INANNA: I€R\''ZONIIN VE KOLT'IEL sIRECLERININ DOZENLENME5I
Bunq Enki'nin kayrgrna, Abzuhun Dagkecisi'ne binisinin anlaul-

rllgr knk re oldukea qapn:rk bir pasaj izler:55 kamularrn arasrndan
l),rirklann kuyruklannr onun iein sallam6r gibi piroresk bir ravnn
r1liginde, sancak,$ direk. srrrk ve asair gibi kayrgrn reehizarrylas$ il-
Mirin 159. dizesinin omnlm$ halinin royle okunabilecegine dikkar edin:

'dLi?i-/ie{ N',ro-8!rs rrd t!ir!gul7, lnki naglr-ka}Una ayak aul"
" '. '-'rdn-
llsili pael (166'70. dizeler) $yle okunur:
Abzu dan uzan.n sancak,
Bir gitlgdik ohrrunn,
Gdlgcsi tom yerylznne yay an,
lonunl halkrna hayar \tren,
usag, y an batakl,$Ml?l drk mir direk.
bnr[n oLkek.in nsrnnde ytkselerek,
etendi, Abzu nu ytrce 06isi
Abzu'nun Dagkeeci nde emrcder.
Bu paej, pek acrk olmayrn ingelerle, Abzu nun adsE }!ce e,Ni sinin so,
n'mlulugu altrnda olan snaEm ve Enki nin kayrk dircginin bnilln sncleri-
ni lxtimler 6bi gitrthnr. si'gd iein lranan" ce{nsinin bir rahmin \r lrdg\n
inlrmrnrn bnrunuylc brlinr"z oiduguna dil kar edrn.
''' llgili 185 85. dizeler goyle oknntrr "Ningi$it, Dragrr-ka}lgn odsi, ku,el
encag elnde lutru.'
'r llgili pakj (171-74 di?eler) s6yle okunur:
M.$agacr, Abz! dalll suzellerri,

lridu di, krrelyer,
En krymetli yer,
soylu DB lerin kabul edildigi yer,
Ktfun eyh ,rr.!ll'd, snda,
Enlilin oglu.
Kutsal kay,k !n$ elinde rutru.
I
SUMTRLIRIN KURNAz TANRIsI ENK
gilenmek i(in ilerl€)en cesirli onemsiz tanntar onu izler, bu srradi

lafiand denilen elli denaz t'aralrg re&atle Enki konu9ur !e kur€k
ciler ona sarkr soylerler Boylece, gdkyuzit ve'.eyerytzrrnde hegdlin
onun iqin FyrldrBrndan emin olan Enki tilkesi Srtmele vanr !e onu
bol bol kuBar ya da eanin de).i$i)'te (188-2os dizeter):
Enki l].b! r'lktF ranr
Irice prcns ttlkcsine \tdr$ idn.

Yrkarda re iiagda h.gdlyay8nlierr
[nki onun yizgs'n' belirlcr
y iftli \€ aeagdi olinn nr.{iosr,+)

$ns{z 6'8' kusaDin.
h.ll<r nstrlrde Drd kn kuran
g(n dosnnNndan girnbatlmrna.
nl.-letu yi(r. .ririlDrez d hrdir,
yri'tgin esn r bir libirtn ir'.
y^snD rertn dolyiriErn,
C$innin, son dizedeki kayrk rtrginm ilk dizedeki 1ll's-agacinr kars idr
rasrydrgrni dikkatedin (yatri. kiyrk srnSrnn .$kerrsresinden yaprl-
grnr
drAr raNy rn'$rr): ryn.i Abzu-drl?l ar.urdyr l.aDrlam.)h eal,tmlnrr rr
ki}lk sn$nr lLrhn hnn adsEdr \t imdilik
saphoimamDur.
Snmd in /iu, -gol olûk tanrmlannai (a1nan zaman lnlilin de l ,-g.lol^
hk cdn) oldukci ganprlr: rr.ld, "tdke." icin bkz
adlandrnkhArna dikkar
CADr,bnrx,. l0/l-414 21. f.kar _Sdkyrizri rt yeryMi nlke5i' ildesinin
oktukc^m(AlikoldnEunadikkaredin.
'm.enisinin
100
INKI VE IN1NNA \ER\!Z(INON VE X[JLTTJRTL sURECLTRININ DI]2JNLENIIE'
lannlinD do8urdq{ yerd

cenner Sibi dokrnulmardrr
Silltkli hnkumdirlk tacN taqryan knllar dog!rur o
l)rsa tac koyan ynk*k nhipl.r dogunu o.
*nin etendin. kNlo etendi, Knl An la bidikt€ oluru(

Anln k(lsnsi,nd€.
''Senin k6hn, Koca Kur,
EnlilBalh.
irlkelerin babal,
..y kap.ufr yesil bir a84 dbi
Anuooa unnhr. yncc tannlar.

\cnin onam mesken {ulouslardrr,
yiyeceklenni grg ddan ellarlar
6l
enderlll bulunnr alaclanmn aasrnda
kunrlan ahtrlanntn uyts ana,

ineklerin eogala.
c-elrilcn .Arllanmn saylsl an4
koyrnlinn eogala.
a8!M Sokyunne erite,

'r
'Yilam !ern, pck cok ta*rn srlan olan ri(d) icin bir hhnindr dogrlr'
nl.k xl!€tkctro acni knrsll.rr bu dizenin (am anlam \t iq€riAinin okhk'
ci beliFiz oldugt'm dikkat edin.
Noktalar, anldnr bilinneyen Duc-dlsrse nin yenne konmltLtr
s(leru.riN <likilen kntsalbn yaB re Akadcida taPrnak k! esi icin krlla'
nrlan riiel bir id olan SiSurrd bk. C,4D n'lr gi8unu, 5. 67_70 'Ender
'cin
nAic,'8ir dlards iein bir lahmindir.
t0t
SI]MERLERIN I<URNAZ TANRISI ENKI
kalrcr ktrrsal alanu elini soge uz4a!"
Sonra Enki, bu yaprrm ilk yaz,ldrgr zamanda olasr|kla S.Lmer'in

ba€kenti olan, gairin refah iqinde, sulak, agae golSeli, 0z gitr'enlibir
kenr, saglam yaprl boga, "bir das kadar yiice" olarak tanrnladrgL,
Ur'a doner Ye me'lerinin elkin idaresini !e "8ok-kadar ytlksek"e qrka'
ran bir yaz$yL ona bag$lar (209-r8. diz€ler):
O kutsal alana, Ula geeer,
Enki, Ab2u nun knh, on{n yazglsmr b€lirler:

''Her s.yin ona layrk oldu8u kenr, suyla yrkanmD,o'
sglan YaPn, bir boga,
_drler
luldaki bolhk ku6[str, alabildi8ine acrk,"
bir daE kadar ytrce,a

genig golgeli tur5li,kon ugud5
kendi bile$ne gitr enir,
qnrn (rn r.'r.mlaDn tkl.ryl, )ondebrhHn
'plpri
Enlil. Koca Klr,', yukald. \t asagda *nin ynce ad,tubildirn.
-
Yazg6m Enkinin belirledigi kent,
Kutsilalan Ur, Sdge krdar't .ell"
Enki Uldan Meluhhaya gerer ve dolayl olarrk fiora !e faunasr
"soylaFkannE, sozclgn s62cngn!€'suda yrkanan' anlamma Eelebilecek
''Di,ler alabildigine aek' (drg ldd-Dlr, yani "uzun admlarla vnihek ila
desinin anlamr, burtrnolankdire baglamrnda pek ae* degildir: di,enin ilk
yaNnn larkl bir eetirisi Sol Cohen tanfindan $yle dn€nhilrir (EDtr ftar
d (t ke L\t.|oJ *aua, s Za8-a9): Dagr a5an boiluk knrst6u ' fakat btr 9ai
nn kasretigr pek \tmemektedir

^nlam n
HdruLko lugu rcin, Fni, sdl agacr korusu, bkz a,'lD sub hdt 6. 147
102
IJNKI VE IN]{NN,! \ER\IJZIJNUN VE K]JLTLIREL SIJRECLERININ DIJZENLENMEsI
L'l(krnda hie de aznsanmayacak bilgj sunan, oldukra srra dlsr bir

i,nsama bag$lar ona (219-35. dizeler):
Kr Meluhha ya geeer o.
[nki, Ab2unun kah, onun yazgBhr belirle.:
KaE h!, , agaslann iri aBaelar olacak,

l un r"{ konrluplar. ol.(rk onl?r.-
onlûn hhtlan nuhterem sanylan kurul^cak."'
KamElann iri kan$l.r olacak,

h'\ur kaNslan ola.ak onlarl
eqr ueydanlannda kahnmanlar onlardan yil)lm$ silahlar
kullanacak.
Bogaliun in lFgalar olacak,

Llfun bogalan olacak onlari
krlkreyigleri itu,'u botAlannrn kukqiri olacak.
Tannlarn )!ce neleri rlnn iein bmamlana.ak.
Kdundor k\slannn6r hepsi akik rasmdan ekallar ltakarli

kuslann h.r j,.-kuglan olacakt6!
*sleri n hreiem snylan dolduncak.
'KL 'rn ,krkorultrklan ola onla.' diye okunan dizenh ikinci ydrr, ns
oyle ol.c.gr asrk olNanikla birlikte, agaelann idliklenni lurSulamak is€r
gibi gdrnntr gcrckli deg5ikliklenu }lprlmE olduguna dikk^r edn, izleyen
birkac dize icin de ayu gecerlidir.
''onlann, rahrliriein fieip sBlayan 'koca agaelan' kats anaktadrr
Dar'ku5u isnr bkz. CAD s1,) iuidu, 7, 304 \r l. biiliimde 'Kenr kuFaldtr di
)€ barlayrn prsajrn lZ. dizesi.
t03
S'MERLERIN (URNAZ TANRISI ENI{I
Giimiisiin altn olacak.To

Bakrutr tunc'kalay olacak.
Krr, ehip oldugun her |ey lanacakl.T
insanlann lcoBalacakl,
erkekle r bir boga gibi hem.indennin peginden gidecek./r
Parcal, anlarrlmayan iki dizenin rrdrndan,'r Enkinin DilmunL

aflndLrdrgrnr goruruzi lagunl€rini ve hurma agaehklaflnr aylnp, ran
nqa Nrnsikil'i orndan sorunltl krlar (218-49. dizeler):
O LlLDiLmunl tenizledi re anndrdr.

Ninsikilliy ondau soEmlu tuuu
L^g(,nleri71 pnNleR yanrr. kursal alanlan bdldtr

Dilmnn onun bahgN yer
Hunna rgacl.nn' \rnmli LarlaLnna aydr.
Dilmun onlann humalannr yer.
Daha sonr:r Slmeain ezeli d.lsmanlarl olan Elam \'e Marha:iy€

doner ve onlan Siimelin elierinde harap eden bir yenilgiyle lanerlerl
.. El^n \r Ma msi
ro
Bu !e bi. ilrftliki dize. brlki de Mehhha nrn gtn.rsrlnnn alfln kada r .le
gerli \t baknnrn tue rrelnekk ktrllamlan kalay kidar deBe i oLmd se
rehigi anlamh. gehrekredir.
3u dizelein sonundaki Esronsyonlar akla )arkn uhminlerdir
Bu di?enin eeriisi rim olaak sdzctrgo sdzclrgonediri anlann eapmgrklrr.
8n iki dizedn icerik \t b.glanEal iligkisinde akla yatkrn bir khminde b!-
lunmak gnedr, ikincisi belkide soyl. eelnlebiLir, O... btr gn\rrcin gibi inle
di.'
.hAiftlei Fstonsyotru (snmerce drrDdr veyi n,g) yalnfta birlahmindir
104
ENI(I VE INANNA IR\'OZON'JN VE (TJLTTJRELsURECLERININ DI],:tNLENMESI
her reyi yllup yok edenler,
llnlilin gi\ \trdigi knl

onlann ellerine saldkdr, du\arlanna saldtdt:
Bumutleini, laciltn raelannr, Irel ambarlannL

Burnn nlkelerin kmlr Enlil iein Nippda gerudr.
eu olMyan.
Maadya - ann.Ban oLnk egrr iedi !nki.
Enki'nin, iLlkelerin !e halklann kadederini tayin edigi, sairin zih

,,nde canlandrrdrgr kadanyla bumda sona eri)or. Bundan sonra En-
Ir'nin, insanlann dirimsel yiyecek, barLnma ve giysi gereksinimleri)
l( ilgilennesi gelir. lqmek ve sLrlama yapmak ilin tatl, taze slU'la
[,r5layarak, Enki, egretilem€]i, imge ] tiklu Fiirsel bir pasajda diqlin
Irdiyesi \'erirmiscesine Dicle re Frrafr nei€ igind€ ersryuyla doldu
rLrken beiimlenir ve rrmaklann denetimini kanal mtrlettisi Enbilu
Itr nun sorunhllLrguna yerir (250. 73. dizeler:
Go,ledm o nokradan aylrdrklan $nn,r5

Enki B^b. F,nl^ yoneldiklen sonn,
saldrnn bn bogr gibi sehletle dogruldu.
penisini kaldlrdr. f,tk'no
Dicle yL kabinn suyla doldurdu
Yabani bir inek otlakla!daki ya'rusuna bitgnrtryor.

:krt,lerrrd, 1l'rn
Dicle saklun bir boEa gibi onun yan'na y^natl'.

o lxtrisinihldrrdr, dirgnn anlaganN Seridi-
' O noktadan" herhalde Maninun ohrdugu bolseyi gdstennekledir
105
5UI\IERLERI\ XURNAZ TANRISI ENI(I
Kocaman yabanibtr bogagibi Dicle nin yriregrni rirrerli.
dogun yaparken lhaztr btrlundrl
Onun gerirdigi $ kabahn sudur,

.sanpl rarldn
Ontrn g.riidigi tahrl guu rrh rdtr.rd
h.lk bunu y.r.
Ekuir, Enlilinerini ka.lar e5yayla doldurdu

Êzrna
Nipptrrcostu
llendi dirn htknmdarlk racnn rakll,

k,ihn ebedi rakBnn koyd!.
onun $lund. yntudi\:
Topr.kratr onu icin lrgdl l$k ,
Sag elinde bi1 .s^ rL,rin.'

Drcle r 1:rniu birlikIe ye.relerini saglayan,
s.rzciklen cosku[rl]l bir agrlalrl sityleyen.r'
inylardan refahr yag gibiceken
Ya,g an belrleyenelendi.
Enki. Abzu\un knh,
Enbihln. kaDallann nriife!risnre,
Gdr nhrh ieln bkz Amas Salonen. .1gr'iddfu d MrJdt,ldrt.n. 5 2ll-15

!n !. i2leven di2elerin. on.rkiqd imenlei.e !aEay,ld,g, gibi lnkiyle degil,
lDbiluh ile ilsilioldugun. dikkal edin \r "saBehnde biras
lam^rn. k^r9rn bu, gonirqre btr brkrmi EnkiDrn s.gIamIIa yere basmi'
C$ni dizenin ilk yanrnnr ha-gri: rol-t. okundrgNN raFalar
t06
I NIi] VE 1NANNN \ER\TJZUN'N !E KULTUREL 5URECLER1NIN D'ZENLENME5I
I rkibuDlarn sorunnuluslnu \rrdi
lrnki, Dicle re Frral'tan lagiinlerin \'€ sulak batakLklann bol oldu-

rt , suney srimer'e diiner, bunlan balk ve kusla doldumr re bunlann
, ,rnlLrlugunn balrk seven bir tann),^ (adr okunamamaktadrr) rerir
srlJr! r |i \t sru bahgtlla doldu dtr onr 7'
olgun krnnslir\e ltsilkamrslarla doldurlu onu..

i"
,{g,ndN lilbn brhgu krrtul^n.d,8,.

ru,.guddr h(bir. ku.tul nadrgr,*
K.p nndan hicbtr ku n kudtrlahi.ltg',
Nrb.hkl.nn
se\diginc,
l:nki btrnlrnn sorunruluiltnu rddr
5imdi llnki, Anunna trnrrlann )aklagma)'a cesareL edemedigi d€h

, L !eren, labirent sibr bir knsal alan in5a euigi deniz sulanna din€r
\. 1!'m engnliginden sonunlu olarak deniz L^nncasr Ninge)i .!ar
rrdr,rhlre lrriiahgr iciD bkz. Annis silondr, Di. h$hr!,. i 197 \e216
2l
lJu nokrihrrki kay,t dize re birknkl, dizc ydiN konmrttu
lJr noknhr. galiba tre kus ne (le bahk olin, bn hDnnn rlrzigNl.n kaca
nrayatr birfnnl,g r idNn )trtredir.

l)izenirr bNrnd.ki noklahr birkac knk isarernr yerift kornnusrrr: jondrkr
rokrils rlNsrlimr)'^n EzaNr -a )crif,edr
)oklaldb! ranrnri oktnamaFt adrntn ycrirc konm 5'trr
l07
sUMERLERIN I(URN.{Z IANRISI ENK
Yazrk ki
bu gbrece uzun, aydrnlarrcr pasaj k6men krnkur ve birFik
bolumil oklrnamamrkhdrri agagrda verilen gecici eeliri okura iqerigi
ne iliskin kabaca da olsa taklarrk bir tikir verecekrir (285 309. djze
1".),
Bir kutsalalan insa eniEnki

kuielbir alandr o, l^birenr gibidiriei.
de.izin icinde l?lkntsalbtraLn in5a eni:s
kuNal biralandrr o,labirenr gibidir (ii
ici b nlni,5birip olln birk salalzn,
insinrn bilmedig bir 9ey,
alt I?l dtrLa$ biiki\lcn lll ill! rak,myrldE olan bil k sal alatr,$s
ir$ llldtrRsr imb.cr rakrmyrldEnm doBru ilibildigine yarl.nltl
kuG.lbirilin.
calkantll bi1 ['lan drlgxs .
rrld)n dehser reric i ?lri

AnunM'tin,,lar, biiynk r.nnlar yan.5maya ces.rer edcmez
saFy lserinc \tren (?)l
d!
Aslrndi buh.la "ieinde" yokrlr (Snme rcesi sijyle okunur.a ahba, a dbb.hn
degil): brndrn dolayr bu re idcyen dizelerde kasredilen kuGal alan denizin
s5
Bnre sonnki dDenhanlahl oldukca eaprasrkrrr
"6 ZoL rrelcn kmamr iqir bkz C D !r, DrldDunr, I0/2.9.12. 5dzciigrin paF
laklk !e tlogaiisrir. deheer saean prr rr'dan (ilahlrr \e kallarla baglannl)
'iyi saglgn \rltrsirr ka&L bir nnlamlar dizisi urdn. lnnin, hannn" gibibir
rnl.Dn ohbilecck birelattrr. Bkz TH. s. 94 95
t08
IJNK1!I INANNA \ER\TIZDNIN VE XULT'REL 5 U RFCLERIN I N DTJI€NLENMEsI
Anrnni unnlardu^ !e yakansla onun huzunrnda dunlr

llnki ietu lDenrz-eli {l)lnde ynce Slbirku6tr krFrlar,
r-ku5u.3i
Iikulu. Enlilin elini aA2nn kadar etyayla doldurdu

ti il Enkirle *!indi.
Nipptrrcost!'
kutsal nlanrn icindel?1,

. rugneye ikna eden iD rie,
dorizir kocam^n tagkn dalgarn^.
calkamrh rulan daleasrna,l
... denizin rulanrn.l?1,
deniz kopug.nii onaya crk.Fnal?ls!
Denizin bntun enSinliginin
Ur kurt rciD bkz Ams Salonen, \/d8.1 ,'ti t'og.l/dr3. s. 277'78. lantrea
Nd$e ih brglamN jqin bkz Nanre rnd the Birdt (Miguel Ci\il yaprl0. r'
ktr9rrr NaDgeinn ayaklinnd. dutrtr bieimde b€'nnle.. aynca bk, a9^Bda
l2l nor
'' Denize.erltr, cir*l bir inlamda binei olank da eelrilebilecek ,ra n j
karglgdrr(bkz. AH,v$ilJ r"J..bu)t^ynca izleye! dizede onun *itneyi o.
Iaya e&d"n br lannqa olaEk tanrmlaod'gha dikkÎ edin
'' Ddnr2 kopngri":, trd-{g icin tahminden dte bir sey de$ldir: l!! pasaj.laki
Nanr'nin hnliyle omn Sinn mpnngr ienr rlahide buhnan ftrsnd. ben-
zedrkler old\guna dikkar cdin (bkz 1li,s.ll).
109
SLJMERLERIN ruRNAZ TANRI5I ENKI
soNnl!lugunu \rrdi Enki.
Enki suyla ilgili yaratrcr islerini gogun sulan' yagmun "seslen-

mek"le sona erdirir, onlan y0zen bulullar olarak Lrlka )ollar ve bun-
lann sorumlu[rgunu yagmrr-tannsr lskrr'r alar (]08-16. dizeler):
yuk.ndaki $ an,
ylzen buLutLi olank yerlegtirdi onlan,
Iyasam(?)l soluklan ufl<aSonderdi,{
Iepeciklen kunzL bugday {yelie€n (l)lladalan selirdi,e
Bnynk hnrnalara bjnen,
snngekten sorumlu olan,

kursalkilirle Sdgnn ieiri kpayan.
Ar:'Airn !e yenn kanal mnfelritine,

boilugunl?l ad.mr lskuia,!:
Atr Ln ogluna.
Enki bunun sorunlulugunu !erdi.
Yagmur sL,)unrln yanr srra sulama suyunun da saglandrg, yeryilzti,

limdi iaflm yapmak !e yiyecek 0retmek rcin hazrrdr. Enki, saban
stLrmek ve rohun1 ekmekle bu stireci bailalrr (lL7-24 dizeler):
Enki sb^rr, boyundurugu \t cilt hai an hkrm' oAetti,
''Ya$mh sohgrl a yi izleyen krngrn r.rLti-id olank oMnld$ vaEayar

.Krmfl bu8day yeiren tarlalan ikinci yapm,n ga,r-zi trrd 4 se olarak oku-
na.ak bicinde onanldrgrnr raFayar
''Bolluk Sumerce,rlr'mn eevirisidi., bu da onun hi,fi&tun dan hirre \e h.-
sal'den he yiklFrladr$ !^rsayrmrna dayant.
I t0
ENKI VE INANNA: 'i ERIUZUN'N VE (TIL'IUREL SI]RECLERININ DTIZENLENMESI
ylce prens Enki... dknzler \tdi onlaB.qr

kutsal k"ngn aAznr aerr,
ekili rarlada uhrh b0y!xn.
Taekn goznnn aytrmayan elendi,

yriLs.k olamn stun,
Enlil\n sificGi.
bendek \r kitrallann adamr Enkihduya,
Enki bunl.nn sonmlulugunu \rrdi.
Bundansonn Enki, farkLr tarkh rahn ve baklasiller ekili urlalar

rAlamakla yryecek iirerme erkinligini surdurilr (325-31 dizeler):
Tohum ekili larlaya *slendi etendi.
8!D! arpaeyla doldurdu onu:

nohutla. mercimekle, .. Le doldurdu onu Enki,!5
irurhd-aAa$nib repeleme y{d\
" NokmlarSlr'ir rleyen \t d'dr'$'lldan 6nce gelen okrnamayan 56zc[kle-

in yerine konnllllr.
lsras. siiz.i,gn _ku$rsuz
''Aler sdzcnguDe isleyen kol anlamrna gelebile-
cek dir-dr7)'u ka$rlariyine de Ag.de nh lnnetlenmes nin 93. dizesh.le.
bu eelidnin rygnn gbriitrmedigi, d ru duTnun deg\kesnE dikkir edin
(bkz.ZA83,s.55). Alet lstan, sonnkidizede"nd
sozri geeen Enlililr cifteisi'
llnkimdu yu goslerir gibidt.
Nokklrr okuMnayan sa !i s6zctg|Lniin yerine konmusrur.
l*estfl, \t r itrtrll{ arpa tahrUan bilinmemekredir: bkz CAD s"b drr,tplat,
r/2.307"4.
llt
SIJMERLERIN (URNAZ IANRIsI ENI<I
rahrl .rbekle.i \t yrgrnlannr qolaht Enki:

Enlilile btlikre nlkeye lrsal yaydr
Bas' re toldesi benekliolaM.

yuziuden bal damlayana.
cinrl birleimeyi,
Ilkenin dineligni.
Kin Kalalairn hayarn rerene,
A5nan a, gnzel ehnege,
biiLnn di\n)amn ekmegine,

Enki bunun sotuhlulug!nu rcrdi.
Enki dikkatini yiyecek rire(mekten insanlara barnak saglamay. 9e

\1rir ye bunrL ik, aramada gerqekl€tririr. Once kazrna ve rugla kalbr-
nln qalDna duzenini belirler ve bunlardan tugla tanrFr Kullayl so-
nlmlLr krlar. Saglam leneller nzernle brn€k bir ey rnqa ettikten sonra
Enlilin usra insaatersr Mu5dammaya bunlanD sonmhLlugunu yerir
(33+-47 . dizelet)
Kazn.nn nsnine btr rp koydn yuce prens,

trgla kahbrna yol gosredi,
sanki degerli bir yiBm6 gibi bpnk ananh isine irlerd onu
5ilri uelir kazmar ceset-yutan bir y an olana,
ki.,
sagl^mca kutulhli rugla kahhbir... olana,
' ki. ti dri2drir.
Kdla ya. nlkenin ktrdntlil?lur8lacsrna,
!' lrn fl. hanrm gibi biratrlina gelebihcek bir slaltlri bkz TH,s 9495
]12
IIi(IVE INANNA \tR\UZIINUN VE KULTOREL SDRECLERININ DUZENLENVEII
lrkiblnlann sorumh trnum verdi

() rpkri yerlenirdi, krklan eaktr,
uedisin yan,n. bir e! in5a erd,
q*
yrkayrp remizleme ayinlenne yol gosredi
liice Drcns kazrklan yerlegtirdr
tugla $letui onlann u2enne koyd!.
Kazrklar bir kez konun . bel remeyene,

{rnsuzelibir kez illsaedilince edkmeyene,
..,r kp*"fl q"kyuzunun onsrra br gokL,usag, srb, .'z.n"n '
linlilin )rce ineireF Mugdamma ya,
llnki bunlann sonmlulugunu rerdi.
Kenilerdeki )a8m iein elzem olan temeller atnuk, erler insa et-
Li.l(en ir bolgelere, yirk€k bozkrrlara doner Enki ve bLrralarr zengn
l,rl(i onrisii) le k.playrp halan sirrtilerinl rogahrktan sonm h!r-
rt rn kraL Sumugani bnnla.dan sorumlu k,lar (348-56 dizel€.):
qr
Yn..lrTkrm rxkin,$ r.rn krrrvlracr rerdr
Yiiksek bozk lacilen hend^n sakil bagladr,
^
uzcine l.ci\!n ra5,ndan birsalhtrar tic' tako
Verioli birki orusirnlr tyr roprag. bolboldagrtu o'

'fi,krk bo2krnn srrrnle i eogaltu,
'" tlu ranrnlamadrn hareketle, erle Esmibir binanrn klsredikligi dngtunlebi

_mecl$nr
liri yine de, irinf edildigi gibi, )annu bir e! in5a erti dizesi oldnkea
r!hil !e bulmacrnEr gdrnnmekredir.
_Kur'al r^c.- lacnrn msrndan las re lacilen h5rndan rnrbin' bozkun
yeril bnki rinusn ilin siir*l ingehrdir.
'""Bolbol .. s.Al^di $rxdlJlr.lur')r kals ar.
113
5UMERI I]RIN KURN,{Z IANRIsI ENK
olnral r sercken irrlere koydr onlan

Crynla a kochr !e yibani koclan cog^l(Il,
onlatr yar,ulaur
Yiikrk bozkrn racr olan kahFmana,
bozknn kuhna, ytrkn,k bork,nn yiice.slamna.

Enlilin.
giichi. ytrce.lnre,
hUflgnr kuh suNugrni.
Enki bunla,rn sorunrlulugunu rdr
Ili|i re aglllar kurar, t.nnlann
ie bilgelerde olan Enki ahrrlar
)emek sikrnhn iein bunhfl silt re )agla dol(tumr \e gdzetirnlerilli
An rn dosru, lnanna nln kocasr D(nuzi) e \ erir (357 66 dizeler)
onlar r Lenrizlernresnri enrFtli
otrlar en iyisindcn yag re snrle dolduElu

hnnlann )tNrk saionlalm bolluk yrA.h.
Ye5il l)ozk hcs.ldag,'l,

^ra
r,arm nr) yoru1tr1ik brhn.z b.locNr.

An\r (lostun^,
yigit Siliir rrgih dinmdm
kuLsal ln^nra1u kocrsn.
r"
brnun y!(e rr'lerin kr.hcesi
ir
tlr re urLrki drze Dunrryi degil, lnannÎ gdstctir
n4
LNK1 fD INANNA \ER\IJZUNUN VE IOLIJRELsURECLERININ DI]ZI]N],I!NMEN
Ktllabitr genit celdeleinde cift letmtyi te'\ik eden

gogun !6!r,Sdl, Drnui)t, Lo')
Anin dostuM.
!:nki bdnl.N sonnnlulugutru !erdi
iki dizede rajr, bir ttr nakarat olarak (367 68. dizelen)
lzle)'en
l, rltae kez yineler "EkrLau, Enlil in evini, agzrna kadar esya)la dol-
,l,L.du. Enlil Enkjyle selindi, Nipplrr costrl- Enkinin, daha genel
li.,slana L'tdurnranrn !e onunla ilDkilendimenin SLre oldus oldrkea
i ,Lnmmal,birkae halekerte daba blrlundugunu sorrruz. Bunlar, olasF
L,kla iilkeler !e kenrler arasrndaki s,n,rlarn belirlennesini, Anunna
i.'nfllar iErn ozel nekanlar kurulnasrnr ve tiim elrenin gozeriminin
lrrnes tannsr Utu)a leriLn€sini icerir (169-79. dizeler)l
Srr an kin,hsltrdr.
onla1, ci2dr.
Anunn^ ranrl rcir,

kenrin )^n rda Lir r"
yr 'r yiilsehti Enkr.
ra xlai re nlrhklcrkurdu goz alabildigine
K.hrdn.n. hdirt annanrdan trrliyxn bog.,r01
"': trvr Stri nn nn

(\'e ann mrnlgdl-d rm) Dunru2i nin lnlu bir sfitrdtr sbz
ciigii s.zcugnne "Sdkyuzuniin yite ejderha5i anlamn. geljr

"'Ki{d rd(inbkz c'lD$rb,ioae,l, 198-99 Sozctrk bir kaide reva ieneli
gd(eir Bkz.ltr. s 54!e Krameiin Tdih siirtr4'd. Sdtldr kirablndaki NiP-
purha.ua$ (Kabal.r Yayrneri, lshnbul 1999). t 442
"'' Uru biiyis rnn 95 dizesinde Utliya ail olduglr soylenen ,.rtdnr \t }u'
hdn,r G CArcllino t^raltndan Ori.Di ArliqtnJda )a}1mlannqur, 8 s l'571
ayro bkz. a,, Jr !/ rr r? dtr e. 4ft-e olarik okunan Utrinun eapla9rk
unNr(cla s wilcke d.n rlnulanmDur, Da! Llgdlbd ngl05 s 82) AFca.
l15
sIMITLERIN KJRN,TZ TANRISI ENI(I
bir allan gibi kukrcyen,

yigi' uruF, eglam bot ya
'hp'l! gnnula siishyene,
g(tclenni
ynce kenrin b6basr.
ginerin dogd!'gu ye., rot
kursalAn\n btrynkulagrna,
l.nnl.r icin kanr reren hakime.
hcnen las an skal baglayana,
ulkun oresinde.
ktrts.l gdkle ates sa(ana.
NnBaloghr Urdy^,
Enki bnrlnriyle elrenin sorunlulugun! lerdi
Son olarak Enki insanlain giysi gereksininliyle ilgilenir. "Kadrn

sanarr" olan dokumayr ogrerir ve bunun sorumhrlugnnu giysj
sr Uttu)la \,erir (180-85. dizel€r):
Mug gryscini doktrdu,rft

roT
lc yr gdsrerdi,
kadrn rinarnr kurursrelasrrrdr Enki.

Enkr lc'n hilk ..., ...-8tysr.
o"
Sarayrn krynerlisi,
-Grls.mD \r \'.syanl.r llkesi nde (lrkz. Jcs l. l-46) Ulrntrn l&'s'on!

J&.ldan (i rl!1i-ld ilc ozder) son'mlu okluguna dikk.r ednr.
rot
Glrnesin <logdug\ yer" icin bkr. 26. not| 016 rkla bu, srEryli L!Fl! ri lr
olabil€ck, ltu/-Lo r il€ ozdetlcatinkbili. (bkz. oncekinoO
rsMrg'gi)
isiiein bkz. CAD n,lJ Dr r{i, l0/2, 187-88, dtlsuk kalitelilrir ynn.
'ot tlotutna sor-iyt" rtglitti.e2ctk olan t. nin anlanr bilinmcmekledir
lc Xrlrerli ks i karsrlari bk z. cAD sub bosnt, z, 142-44.
ll6
I \III1,'E INANN: TTNI'ZUNIJN W KULTOREL SIJRECLERININ DTJTENLENVEsI
kmlh edeplhi. s
{drk. *ssiz kadn U(u}a,
lltrki bunlinn sorumluhguntr rerdi.
l:nki rimdi, ozel iSlemlerden sorumlu tannlann aianmasr da da-

Lrl. rnsanLgrn gerekinimlerini karsrlama kon$undaki karmarrk iqi-
L r,trDamlam$ gibigorilnmektedir. Bununla birlikte. rairimize gitre,
'
ld(lisinin ihmal edildigini !€ a'nmcrhga ugrad'grnr hiss€den bir
-htrslr r'e saldugan lnanna- rardr. Bundan doia)l lnanna teF
.rrrrtqa
\.u. figan )akn'rlarla Enkiy€ Beldi: karderleri olan tannCalardan h€-

.,u (Aruru-Nintu, Ninisinna, Ninmug, Nidaba, NanFe) insanlarla il-
,1lr olallarda belli haklar ve yerkiler !€rilnieken ona Inanna)a- ne
1{r *(jre! ne de isle! lerilmigti. Bu otrE}adi dize uzunlugondaki ola-
,1, rLrsr ve aydrnlatrcl pasaj soyledir (386-422 direler)l
$nm rek bir Ebrer \'€rilmemis olan.

.-kldm{?1. sene lnarna.
lek bir gdR! terilmeni5 olan.
l'anna. Enki nin. b.basrnh.
r\ irre gndi,
goz )h$ d.rkrti,
bir yakurma koyurerdilll:rro
'AnunMl.nn ytrce lannlann- yazrEnr
llnlil*nin dind. kcsh olahkft:n asrdr.
Drn., k.drna. nilt tarkh darnndrnl

Iten, kulsal lrrlnna: beninr Sderlenn nerede)"'
[depli,- tr]gun rc]" y.kFn" anlnmm rel€n Dr'Ir ,!1 knE li,
i)l'ta iein yikrmu- yahuca bir lahmrndn.
I t7
5UMERLFRIN KURNAZ TANRISI ENXI
lniil in kE kardeti Arun',
dogum kraliresi Ninut,

r 2
kurel dogum rugla$n, I?l alan.
dr.llg iein,
!e g.b€k kordonu nerlenni kazanan,
innon tasrm.rrr
prnsalan,
r'alan.
yesilims hcn€lt hgrndan nidgart kabrm
re lakdF edilnig kursaldld'kabrnr kaanan,LF
ulkenin ebesidir 9imdr.
oiin dogumu onun eline ohr'
Soylu kadesim, kulnl Ninnisinna,

slbd mncerheirni kkan.rr"
Anin *\ srlisidii simdi,
' ''lger" nrr:n rr ka.srlar.

r2
sigl rugla isaretikFnen krnkui
r!'lnnran-rr9 iein bkz cAD n0 i,Dlrirl.hu, 7 127'281 prrcalarla birlikte b
rar eo k dogurlan ebe tûhr.lan bir bieimde kulla lmE olnaldr'

L'silogarr, plo*rrrnn icine kondngu bir kap, icm bkz Jacobsen, or 42'
290-91.
' ' so..tig,, ,o..i gnn" tnll.it renlmig olln anlamrna Eelen d'ig'vak'rt'
hk rerilen \^kdisedilrnit icin bkz .nceki nona atm annrs lan
sayialarda
hiebtr biltumemekle
J^cobsetrrn ydruNr;ge4ekte .tl._kabr hakkNda sey
dir
L'
tlini'innann rrkllgr sr,ba mucs he ri rein bkz TH no 28rcs l12de Sjo
berg nr yoNnu. srh?, lnanna \t Dlrmuzi ile baglanxlrdr lsin dernndeki

Dnmui knltnnde NinisnMNn dnemlibirrolu mrdr'
118
INKI VE INANNA: 'i ERII]ZUNUN VEXIJLTUREI SURECLIRININ
DIJIENLINMESI
k An'n y.nhd^ J?ldrrur, I

ynregin azulatrnr kEkrn^nk.r "
soylu kard€lin. kllglNinmug.r !
gn'n$ cekicil?1.
c.khakrrnndan bnyuk b4aE,,
onrosrrrirnri,o kazanan,
u lkenin mehl/.gac &isidnginldi
DoBan krNla ebedi silranai racnr r.knak,
dogan dlin bisrn. ho koymak,
onun ehnden ohr.
soylu kade5nn, ktrGalN ab., ,r

ijlcn degnegirn clde eden,
\t kolhnnn qcrrcsine olci sicrmhi baglayan.
bur$ yrice rr'h,i brldiri,.r,:
s,n'r crzg'ldiiri cE.r,
Ilkenin yrznanrdtr gimdi
Y.krn kesn.legil.lir, karilladrsr sonek -edir.

''\'nEgin .zular i
Sr/-dn &r'-. yr ka$rtir bkz rH, s 92,91.
'
'' llazen
NiilNsagrn yan, rm sozu <liten bir hnnc. otan N nNS icin bk2
:ilin SrDrirnr A$tr iologr.dl -srurJics A?ertcd lo F. R K,"!r "Lisir, t.he whre
pin8 Coddess, Knne., 12 nor. (Leiden: Rritt, 1982). s. tll_44
",\r-td !r.rdlrn anlan kuskulLkluri bkz CnDlrbdrt.,ru, t/2. I46
lantrc. Nirlaba icin bk2 D D Reisnnn rn O,,unal Depalrnrnr oi rtre Utri-
\trsiry oi Pennsyl\rniatla hazn{adr$ rezinde mnnc.y. ilahi, (t969). s. t0t,
.t6
' llupasajrnredncereson
selenduelerteitisksinirant.hricrk.tegrt.tir
ltq
S!MERLERIN KUR!..]^z T^NRI5I EXK
Tannl.n beslemek onun ellerirE brnhLmrsnr
Nanse, soylr Dir/€n, I

ayaklannda kutel !-kr9rLzr dumn,
denuin gtufik mtI€rrGidir rimdi
lyi balrgr, lezzerli kurlar.r:'
Nippuida babr! Enlile \ erir
B^na.ledha. trit hrkh d^rFndnr

Ben. kurel ln n. bflnn gordlenn ne,eder"
Inanna nrn.rcr Iakrnrslan srndilik bu kadardrr " t,nkl'nln Ion'r'

yaprtlll geri kalan klsmrnrn hepsini, yaklairk krrkiie dize, kapsar. Ya
zrk ki pasajrr nrn yansrnLn hemen hepsr hamp olntttetur !e ilk )ar,
bile yalnr?ca kFmen anlasrlabilmektedir. Enki, lnanna nn sergFizligi
!e hornutslrzlLrg na sairgrnr arrga !trrur grbig.jriinen keder doltr bir
sorgulama)li barlar, sunkti ona gore lnanna'dan esrrgenmi! bir 5e)
)oktur. Vet? Fainn cle)'isiyle (421-26. dizel€r):
lnki ku n. ktrrql lnannr'ya karsrltkredr
''Ben *nden nr esrgediml
hir, ben rnden ne esr8ednnl
IN r. khlilc !edr, tkndi den olugNri gibi gbri,nen bu komPleks icin

bkz.lH. s 108 8. Ni,r flr!. (EN) n. Nangchu sr.ndlr' lfaud,r
')' U, kusu re N rs.ylc rl$kisr isin bl? 87 trot.

:'8{ okuna. wikkcrin. Kolldtondileki ok(masu s lo. n,D Z.418 Ple,.
tak. ii bi|k te lezzerlikutlai aasnda btrk^y,P olfrad'g n liEalxr
''n rnltihin be! rannendo" trlnrzca NNr'ye isleller yukledignE dikkat dn
Digerdordir gnclerini Enki den ihlan dard,r\e lmmannr. suclana.ak tck
kisioym!sgrbr [nkiye yakrnnasr oltukei nFnr,kv, gorurnekredir (bk,
r20
N(IVE INANNA \ER'IUZUNUN VE I{'LTUREL 5IIRECLERININ DTJITNLENME5I
Sana daha lazli ne katibilir.liklrrr
t dr! lmnM, bcn sendcn ne esirEednnl

Sana daha fazla ne katabihdik?
sonra Enkr, :rcrkca bildigi iizere, lnanna nrn gergekte zaten ryglla
,l it, gtq !e gorellerin bazrlannr birer birer salar (427'43. dizelet:
inin ic bir gibisi,5lenDri5
'''ftnc erkegin kn\1€ri Biysisnr *n oaya koya6n. I'

(ictre erkegn sozlennr,
njylenen sdzlen sen iigEtiFin
'Cob.! degneBnrnr,
qobalhk aq{nn sorumlultrAu ena \tnldi

(;d4ln^nm. ben rnden ne esr8edimr
S.ni drlu f.zl^ nc k.r^bih,.lik?
salas re garp$r.l^nngEli keh,ndknnir"tn yorun a6r)

r<uzgnn degrlsu,
ri
' Ilr !e sonra gelen dizedeki biz"in kihden so2 eltigi .qk deg dir belki bu
,rda Enki, lninn^ y^ An \t lnhl raEfindah \tdlnig gnqlen \t $lerl.n rceF
mekredir(bk2 B Hrrska l^rahndan hazrrlanan son ikidilhlcr, ,1rl 'Otdr
r.litr 17.471521)
" llu !e nrnhki drze oia$hkh 5uner kral,ndan s.z .der, anc.kgercek artann
ve kasttdilen lltliNizdir.
'' Gizli kehdretler" si\nErce i(nnr, gdt r"tr kaFrlam^)a cl6u, bkz ClD n,b
rglr,7, 14.
"nrd-bl iqin kuzsun tar!1181. btrnun Akadca okb! Genellikk su kusti d!
l2l
5UMERLERIN I(LIRNAZ IANRI5I ENI{I
.m^ onh.n orrasnda kdrii kehanerre btrhunn sduler erfedcErn

$n dtz iphAi dtEnn edeFrn onda
Genc hunni, sen dngiimln jpliAi dizehnsin oMda.rl
''Sen olada iisriine bn giyii geqirdin,

*n orada ketenler kusandrn.
*! omd. r ,3 giysGi dokldun,

str orada kimende ynn egudh.
Senn .dc colt renkli . idiklerboyadh
''lnanna. sen k.fal.tr roz gibi y,gdn.
sen k.I^lan rohmi gibi er,ala srr!rdun.rI
ye ee! kn) $2rdgnnden bn 5ozciik oldugunu r.B^

odlrneleme Sr:ureRc
yar !e b! ardh z nrnzinun.,.br
(coSulukla snmerce ugnrlee5 rurul.n)
.kuzgun'ile
k^nlrmlm$llr B! geeri r^hNin, bas^ gelecek khhsiz olaylann
habocisjnin oLelkla ku,etrn Gt kusu degrl) oldugu sereegnre dalkn,r.
nit',, \c n,?lninn! aynnuh birrnc.lemesi iein bkz salonen. vogelurd \/o.q.I
.Idrrg. s 121- lOi IH. s. 144 \t CAD nrirardrr, l/2. 209 re inbu.
yl 165 67.
4A 25. 65"7t.1e cnil hnfrndan hazdanan Enlil \ah2nxm oykiisiinde
lnhlln kendnn trtr ku,gtrna (,gd) sevi.digine de drkkar edin re Prs x +.
no. 5tle St.phen Lin8don ta,nhndan h^z anan NrpBriun onannr iein
soyhnen ilahi Iunlndel(iduada!nlilbird," bu ohnk rimlendinlnjnrL
ir
Bu t sonnkr rlizedeki omda" sArg !e c.ry$naldn o ar"nr lol5rliri bu
diz.le e tanmlanin h^ftkerler baglamsalolank nn,gl^klr sarar re c.l']ls
nalarla, cn dftlanEo niiite. hiebir iliskilei yok grbjdir.
|': Br .li2cnnr
lei lsi wilcke in kulhnnnMsnra d^yirtr (Koll.liorer e. tO n,D
Z.419)i.yn.. bkz AEadeirin Lanetlennesi nnr 189 dizesi, soyl. okunur
sagl?1i,. dri, sd.qrrrr,r i rr 1,. db-gdr. bi.bak,na farldr btrokuyls icin bkz
.krrcld s cool)ef,n Ii,. Cr,seofrlgnde (BalumoF john Hopkins Urile5iLy
PEs, l98l), s 179
t1)
r!(l!L l\^f.\,\ IER\UIUNUN\EXULTURIjI 9UREaLERINlrl DUTFNLENMEjI
ln m^, $ mahredrlemeyeri nuhlerrin.

sen akrl str emeyenilll karird,nl?l.ri
5dr leryatlann !.DiiNlen drLrtyrl kaldKl,n.rlr

(n{c ln.nna. scn lig re (ddr'l
'erkrrne geri gonderdnr' r!
5im.ti Enki, lnannamn etkileyici Sirrleri !e illerini betinrlemek'

,r. " ozellikle de krallarm yetkrsi !e zulmiin idaresl, k€der lerici
.,!.5lerla ils,l, olanlarian, ona sayrsrz kuLsama armagan' !ern'le
rtL
(er. lnanna nn serseml€tici gariinlilsii Ye uralel ruhuna iligkn gLr-
rrrr ok5a,vrcr s,rzlerle ba51ar ve Enlil in trlkeye brr kez daha nerhanet
!rlrgi re onu eslti .lurumun.r getirdigr n€sel haberi)le delam eder
L l4.t 49. dizeler):
" N,g tu si hih. rtrr .ifikrFrlayxn rD^krl5r ennerdri kAlndtrl rlnrz'i
'' l'eD'itl nr vn !tr(lor. onnnirD kaldNlnu!. herhakle Sdld raFf'n

birds\|.
{lan soylenen tr.D,tr,d aA,rL.rl ol^rak okunugtd{r (bkz M.rk Cohen, 5 rd
,id rnnr r:lirc ii5dnrm (CnfinnaD H€bew Union College Annu^l strpp
lenent' !o 2. 1981) re Kraner "BM 29616: The Fashbnrng ol the g'ld'
,\d.5rrtr"iogt& I (1981) I ll
'' Tig \r d,ldbl sleriN goigondermek. lnannannvrkrn geriED eyhmlen-
nin sonrctrn.la, bu ntscli ilahi yaPrtlannn anrk soylenmeydcegini dol'vh

brr bilimde ifadd dmekre.ld
'ilDannantrr, colu oldukcr ztlnnct. nahre{lcr' Ielaker Seritn nnelikldkr
guelen \t y.tuklinmn dal* rPun bir lFresi isin ozdlilh bkz Sioberg
tah
trndln hazrrlanin irlnrrrd guri" ilahisi. z\ 65. 161 253 \t 127 notla
.irnnl^nan ikr drlli. brn^ gdrc Ar\ inlil \t Enki lnanDaya ozel krrs'
or
Dr.l^r rlF^tr cderi mitini2deki nernrn ban ktnklarhrn onafllmasrna yardtm
edebilecek Enkiirin kutsdnrnnm vazrh oldug! y'zrk ki btrluarnaml9ur'
l2l
5UMERI.ERIN KURN/\Z TAI'RISI INKI
-AsrkLln gLizledni$andrmayin:1n.
Genc ln.nnn, uzak kuyrlaR halarlir baglamakrin
ri
habersiz olan sen.
5 ndi Enlilin yireAi kryrlinnd.nislr,

onu eskr yerinc koyrr. !l
hsnoAlu icin lllyuEk kryrl1nnr aenr.r}r
llunu hnnsayr kuGimalar izler. Yazlk ki, ilgili onl.edi dizelik p^-
saj, Somerce "rneli-mal'" \'€ o . Iapabilrr m/ onlar ... senin i{in Ho
saizcirLklenDin kargrhgrnr olLr5turan birkac sozcrkle batlamasr d$rnda
okunmaz haldedtr. Yap[ olasr]rkla 5tr diz€lerle sona
'amamr,vla
'ty enki 1"b", 5L,kurler olsun sana
"rer,'''
ir:
Kuyullrli iliskili dlank'h.lirlann h^1Alann6i icrn bkz. "Crlgam.s and At-
ga'5 7 ve 2l-21. dialer. AJA 53, l-18, buhdaki itade brl drismana bo,
yun egdrmtyr kisteder gibidir
r'"
Bu rt onraki<lize icin hk Enlilin Drle nin strlann, 146.a ffrimesinr $f,
kflli t)tr har"ker ohrak goneEn Crdea Silindii Anrn 5 6 \trleri (bkz
Knmer. Ilc Srdc/ ivl.r,kK Rik lllooningron: lndiana Lrni\tBlly nrsi,
l96sl. s 26 \. not 8)
'"'Wrlcke in tcllrrhsr,nrasn,r gort ((olldriordril, Z 447) slmcrcede sd &Ji,
gr {Dr hlrrJl|, oklnur, lik^r b! !c kleyen kr klr dizenin !eun! okluk-
c. kutknkhr ilnkr lnannanrn. Enlilin hrulklr h.rckerine zanr \tpbile,
Gk bir*y yipuraktan $kunasrnr isrerSibidir.
'o Hdir!/r. yr -,n o i eki kld
\JrI.l4.n ctrr ':dl nx
124
lnunna ve Enhi:
I typarhh Sanatlanntn Eidu'dan lJ nth'a Ahtanl6t'
lh mir u)garhk rarih(ileri icin bti) i1k dn€m rasrr !e kirlri.trel an-
" l',loii iqin ise rnrmi s()k drha fazlad'r. AnrroFrloiiL aqrdan "ayfl,
'
Llil bir mjr -bir 5iiner kenLinln itrbannln !e nnderliginin, gi!
Lreiuin ve mLrllLrlugtrnuu geri !erilitini a!rklnmnla !e gcqerli hale
,t, rrnnere cabsrn Lannsnl bir ii)ku- olnrak nirelenebilr. AnrroBrL!
L l)nlirr arrsrndan eok dnha dnemli olnn, faklasrk lO 2000lerde !n
,1 , (ok daha once )asan\ ol^biiecek anoninr )azar tam|ndan inc€len-
,l,qr te g.rzden Beeirildigr kndanllx Srimer k€nr ulgarbgrnrn dokRnr-
,rr nrleligi !e (jzelliginif a)nnllnfl) l^ lek rek kaldec|lmesid'r
(;itece basir nl^D nnin konusu, €sinini o zamar Surneide )'a)grn
L,n rki tannbrImse1 ogretiden alnrakradr. llunlardan ilki ,amanrn
l,.,fllngrcrndan iribaren, kozmos re onun unsurlan, tannlar ve rnsan'
lhr nntnr ic,.ri8r llk kez 19.t.1ytlnxla Xrmer 5ntrdr l!1iolo,,! Nl(
'amfirdan
,.lc ihnm$n, s 122 ll0 !$illi p.rcaLir r)1nl.nDrF
O 2anrand.tr bu yana
\r qprinin$r re l97l Jrhnda Gennd Frrber l:Irgr,e. Dd ilhdtrr 'l,k nu
rr.l frLi " rrtd Jrronddt' lidrl.Lsi.lri(us dd bn. ,.' ]\ l[ ( 5rdi , a,],1 I 0)
l)iilrg il i nlirirdcgeni brrhastrsnnyiynnl^nrisrr lJiznn rc\inniz onuI
(ilsrrjhi d.)rnn, likir deneynnh qrriyrzFr iznunhnn r inliyabilec(Ai
nc(knlerlc hi .l( yeh frrkldrr s,rtsp krnk ned€niylc. F.rltr l'liffle nnrn
drzetunni ardrsrk olank lnln.hlandrnninnerri k sdyirlam r.pr
^bnrdikr
Lxn sitrdemrclcr, gondemie y.prlln p $il.n brlma konustrnd. okun yir.
t2a
rftiFEI iRIN KJRNA7TANRIN ENKI
lar, kenrler !e illk€ler !e Lrygar )agamrn cesiili asam.larDla Ilgili,

nr':olarak bilinen, girtlerin !€ g.ire\'lerin. normlnfln ve standartla
nn. kurallar re diizenlenelerin remel, deEistirilenez kaPsanl srnl{
landrrmas,nln rnftndrgtna clu)ulan inanch lkinci olarak, en aendrn
bazr r:rnnbilincilerde, btr 111el€rin iki birrinrrsr
^slnda ParteonLn
nrn. An !e Enlilin ellelinde ohalarrna karln daha sonra bunlarl Sti
merlerin repe.len rrrnaga bilge deniz tanrlsr l:nki)€ leslim €tril<leri
onun da bunlin sLrlu laprMgr, Lridudaki Abzutia korudus kanrsr
hakimdi. Sonucra, Sumer ulgarlgrnrn merkezi olarak iLst[nluk !e
)liceligr ele geqirme Ia da rekmr elde etne arayrFroda olan blr Stmer
k€nti, i)i )a bir yoldan bu rreleri Enkiden almak
da k(iLu herhangi
zonur.la)dr Ve bizim lntnna !e Enki mittrnizin konusunu nn da
bu ,rlusLuur: Urrk'tln korLq ucu tannsasr lnanna, ne leri strrhor lln-
kinin elinden alrr re btrnlan, kenrin eski btrLyiiklugune karulmasnr
kutl^)an kmlhn, tiiksek rahipleri !e yurttagla krahndan cLrsklL) li
karsrlan( gr U rka kaerrrr.'
Mir ]iklilrk alLLir! dizelik brr gtri$ P.rsajrvli bxslar !e btr boltrLrr
salrr saLrr qe!rilemetecek kaclar qok hrnkur. Btrnlrnh birlikte oktrni
b,len !e anlarrtabrlen yerleruden, sLrgrrrc, bozkrrrn Lacr. bili
'live
nen rnrbanr ba5n:r rrkan lnrnn^nrn, l)trlnLrzi olna olisrhgr ,\'iikselt
qobanr zi)arer ehek \€ agrlrnda.nL'n]x cinsel iliskide bululnak igin
bozkrrr gittlgi a!rktrr. Or^di, helllilde.otrus d lergd rcin, egrlirken'
''g(iril e,ve degel ruhasr .jtle holuna gider ki. aniden liendrni !t!
duslr bir sir)temeye baFlar, Enki nin gerefrne l:ridtr'ctaki Abzu,vi
sarkr
Anlasrln.q gtrc birkalLam olxn bu koDrpleksrn :Inm r trir in'elemesi ieirl
bkz onceki nonr bah$dilen eal'9'u

Ozelliklc bkz. l]l I'arbcrFlnggetlcn oldukei firkh )o mladrg'm'z n"in
126
1Nr\NNA\E ENIiI U\6,{RLIKSANATLARININ A(TARILI5I
l(r l8).
)rmdi hikiye 'o gilnl€rde," sozleriyle baslar. o
sunlerde," diye
,r rLrr yazar, lnanna tek basrna, a.llmlannr Eridn'daki Abztia seyir,
, Ncredetse larmak lzerryken, her geyi bilen Enki. silndir mtr

,, Lrrd€ rkr yiizliiJanus gibigosrerilen sd?,rdh lstrnuda, ranncayr yi,
,,, rI ve iqecekle kar;rlamasrnrle ona candan bir don gibidalranma
L, enrreder G. l8 20):
r) grtrleNlc. grnC hanni

l:rki\inLn.LutlakiAbztr nr
, ,mn ar': kuril lnmna bir b4,n^
o $ rleldc. ynce bilge olan-

sotun re ye tr nrleri brlcn,
Lanrlinn yi,ck_inioLuyan-
l{rG^l lmnn.lnn [ridudakr rapNaga larnasrn.
brn NerEden az k^1.,
Abninun knh !nki,
bunlan bilen,
{,hl4h lsinldieag dr,
9u r.hnrarlarr rerdi ona

\,nyagd. nrrtulin
Diyeceltleini di!k
ltniildrrl dllr di:4,ii, }wiih iriiirnii i.ntx l
o. gen! dlin, hridr'ya,
t)T
SIJMERLERIN KURNAZ TANRISI EN(I 1
Abzula girmek rrzeE.{
Abzu ya girmek tzere.
o, getrc olan, lridnla,

Abzura ginne,
Abzu ya ginne,
yemesi icin rereyagh cdrck iknm el ona,
onlar5 onu! icin y0regi sennletn
soguk sular d6kstnler.
lcmesi icin aslanm on6rnda6 lie $n om,

ona bir arkadas gibi damn. bir m€slektaen damMcagr gibi
k l9l lnanna iein k^rt ama hazula."
tsim,rd tnkinin talm.rrlrflnr slzLug,r sdzcug!ne )e'rne Seririr:
onunla bu 5ekilde konuilugu zaman,
Bu r€ izleyen dizede Ab^ \'e Endu oun yan yam konduBuna dikkar edin.
Bu dizedeki 'onlar," netinde aqkea belinilm€mi5 olsa da olas kla Ab-

zu daki hizme&arlan gostemektedir
OlN kla bu. Eridu dan erkanlan \€ simdi lEk Miizesi'nde olan aslanla ilgili_
dt bunonla birlikte, bu dize "6lanm kaqsnda" olamk da cegrilebilidi \3
bu da bin l.?brnn bieini.i Sdienrdi
lsimM icin "Anln sofEs\" 'AD rn kif$" v€ An'm Tadr Adl sfan, n6tl !t
nicini acrk olmamakla bnlikte, bunlann hepsi An'a Abzu da tap dgn gon
renrBibidir
128
INANNA !E ENK! TryGARLI( sANA'IL4RININ AKTARILISI
lihlal lsimld knlnm s6zlenni can kula$yla dinledi.
O, gene olan, Endu F,

AbzuF girer,
Abzu lE giEr.
Abzr'ya ginnce,
TeEyaAI corek yar.
Onlar onun icin }!rcgi *rintetn sogDk sular dokerler.
lqmesi icin aslanm orra$nda bin inar ona,

oru bi. arkadar Sibi darEu, bir m€sleka$n dalBnacagr gibi
darramroni.
An rn sofGrnda.
KuBal lMnna iqin kargrlama hazdar.
Bundan sonra Enki ve Inanna, pek rok iEkidolu lung kabn ieinde-
liileri bitirnek iein birbirler4le yar'jarak, uun sur€n bir ieki ieme
)ir$masna girisirier. Sarho! olan Enki giderek daha da comertlesir
!e elinde rutlugu degerli meleri gruplar halinde kla lnanna'ya arma-
A.ln edeceBini bildirir (s. 20-22 ve 97 -II5)l
ikisi bir likr l?1,$
Abz!'da biF iserler,

sampl. keyrflenirler,
" "lkBi birlikre" anL6 amayan &etr-bi-ln mn eok geeici bir celirisi.lir.
t29
5UMERLERIN (URNAZ TANR]SI ENKI
t!,nclan.8d rrslannr' agzrna krd.r doln ruurlar,

yere gijge meydan okur unclan.L0
ft iliDddraslannr. kusl rkgrr,kayrklannl

irip biririrler yarasca (?)l rl
lBinlar ieildikren sonra,

sarapla keyillendikten sonnl,
Ilnki $rftft.ll lsimrd a stjy]e derl,
Diyeceklerini drnle.
kErma \treceoim arnlan-

re buM ka$ gelinmeyecek:
Agd-kabr b€lki de lac bieiNhde bir kapnr.

Bu dnenh.nlaN \r kast.dilen belistdir.
Bu \t i2leyen .li2e. Enkinin Nippur'a Yolcnhgu nun lll-14 dizelerin
den.kla (bkz A. A Al Fo!^dinh doktor^
yarlan bir kerinlikle onanlmrsflr
Lezi. Uuirersity ot Penn5yhanir, 1969). r,hrrdd, ,ugu.kayr8lnrn hil.l-ben
2eri bicinindc birkapn[ bk2 d.g',., e 157-15a Lleyen iki dizenin reno
rsyonu brglini diyanm gecici birtahmindir
E r, slunelde en ynkrk nhiplik gorei, iein bkz. J. Renger, Z4 58, t 15 \ d i
hakkrnda eok a2 9cy bilincn yrik*k ahiplik gdrei lagdl iein bkz. CAD e,b
]]0
INANNA !'[ EN(l L\G,{RLIK SANA]LARININ AKTARILIsI
Kurel lnanna il,.onlan.
l.urmr \erecegrmiunlar-
!c btrna ka.5i seLlnmeyecekl
degnek re pruu halan,
KulMl Inanna altr onlan.
krz,ma \erecegLm sunlan-

rt bun k l5l gelinmeyecekl
esi:i lik
nirLrilsiFlik,
jri, lik,
I0rrllrik,
Jd8.rt,9.l7i hnnhk 6lnmlii birknla ilahlg ih$n eden guele Bli olabi'
lir,{m.- nlkenineobau Drmuzlnin eslenigi (bk2 Khher. PAP5 107,
605 6da Ni 9602hnr 23. djresr) yi da genelde lannsl khlllk lerhnnyla
ilgiliolabilir Ite, ikid!rumdad, kuhyel n$anlanyl. rlgili Eleyen iki rrile il-
Du gnpuki be9 middc rr ya di bn bieinde khlhkla ilgili.lir
131
SLJVERLERIN KURN,{Z TANRISI ENK
Knkllnrnn. ahr onlan
kaha \eEcegim $nlan-

re bun. kargr Belinneyecek
DogNluk,
t,
t,
Oliiler Diyanna lni5.
ohler Diy^nndan qk6,
Kutsl hnN. onlan.

^hr
kzma rePcegim 5unlan
'' !n Bnrpra *yrlan begmaddenh hep5irahiplik gotrlerini goslerir. l{akknr

.la cok sey brlinen.gi:iiq'n bkz CAD su,iSin/l!,7. +3 \'e i3 7. 45: yik
^z
*k mhibe nin.li'rgrr iein bkz CADn,bdrtl,4, I727l: isi}, hrrL.h \t Erh
icrtr bkz j. Renser,.:i159, l22 rd
r5 "DoENhk,'etik
birkirnm, ile bu altL nudde, gdNnnste buFda yedzdir
lzleyen iki madde okunahanrglrr "Oli er Diyanna lni5 ve olirld Diy
nndan Crkrs. nnlii kiilL Iigiirn htry""dnn(bkz CADe,huAdll1l, 8. 557
59) bi. d oyn^drgr "ln.nnann lnr-si mirinde betnnknrig olduN Sibr
ae'kca lninn.\nn nr^cer.lanna sttndemede bultnur
ti)
INANNA \'[ ENK LA'GIRI]K SANAITARININ AKTARILIsI
!e buna ktulr gelinneyecek
haneer re break,
cnsedekr (ecl^nn) slr\tnlmes\

enre.leki (eelann) roplanm^sr. "
Kulsallnanna ahronlan.
'Kudrerim ad'nal
krznna \tkcegim sunlaF

rc buni kaqr SelhnEyecek:
lb!r".irt?i )sdj me ollM'rd rhtodtl '
Kurellnanna r\r onl^n
kmm. rcrccegin gunlan-
' IJ! gupm 5ayrlan.hr mad.le de olasrhkl^,9u ya dabr biermde lnanna klrl
niyh ilsilidir h.ncer \t krlrr Lu,g.n" !e olas rkla lnanna knltrinde de bir
oloynay^n &i,ql]rvg(bkz CAD sul) drsj'nu. I/2, 341'42), tagrvo u Sonnki
.idlt n.dde de bir bicnnde I kirlLiinden soze dei rncak
sin.Lilik bunl^r.l.n yalnrzca bt knesi, "alaca a)5r,' lmnna'vla ilgrli olarak
bilinnekte.lir (bkz. Ada Surrologitu lde Knnrcr tamhndan haztl'n^n
hdinr\n ll drzet []9811,I 11)
131
STJMERLERIN (URNAZ TANRISI ENK
rc bun. kary selinm€ytcek:
Penisin "itlflr€.i,-
penisin dprllmesi.
kursrl lnanna ,hr onlan.
kEna \tRceg'm sunlan-

!e buna karrr gdinmeyccek:
dogru s62 soYleme sanar.

if{im erm. enau,
strsln ez soyleme sinau.
?.
knh fah!9rliai,
krrsal meyhane
-!r
Kttlel lnanm alrr o .n
B{ grupra eFlan ciB ikle ilg ic maddeden vola ckarak, y'tzevde dylc
d€ lmnna kitlNnnn bazr ae anyla il'
Sdrrnmenekle biitikc. drger fE0nnn
Bli oldugu doerniilebilir.
B$ trupra .ynnteyla yaz mq nc soz eyleme tnrn dzel oliBk lnanna
ya
't_
f€dilmis ol.bilir, ctnk0 ozllikle koh fahi*lqr \c kulgl l.\tma (bkz CAD
n,b dsr.r'ru)n. v2.471) lnanna ile ilirhlidir.
t34
INANN,A !T TNK: L\ GARLIK 5AI'IA'ILARINIii .\KT'QII ISI
kEuna \tK.$m 5unlan-

\e bNa ka$ telinmeyecek:
ktrtsal r3ilSdr_alant
cmlnYan nzik atell.ri
Kntsal ln^nnaillonldn.
ki?rna leEcegin $nlan-

\t buna kal5l gelinmeYecek:
hnnn^yla ilSisiz Sijrunen yr5l rk" dqnda btr SruPIaki

bir$r diger mad-
lnan_
aa* olasrlkla hnne.vr !e ktlhnntr g6$enr' N8iDgdr_kur$l alanr
sinrn t Drn.A oliFk trnlfldur (bk2 SJdbeE ril < a2 tll Anrn
'sr$'
.r.t" *g" **, {kcd r'nkn b r jl^rrrr' l'nrlLtl 'rnril
"o*"e" lninni '"inntli
klLhtrnde Senit rcl ovnsvot(lu
,e -t.iN(ak
135
STIMERLERIN (URN.{Z TANRISI ENKI
ken .in yagmalanmasr,

agrtlann ynLrlmesi,
:o
yiiregin *!nrci.
Kucal lmnn. iltronlu
kPrna \tE.eAim sulan

te buna karlr gehnmeyecek
gurtnl orLrma yel. ']l
Ku6alln.rDa onl^n
^Lr
kErma \tEceAm 9!nlan-

\t buna kargr eelinmeyecek:
Bu gnplaki bnr0n maddeler, ynzeyde genel insan dalran[knnr berimliyor

gibi gorunhekle bi.likre pekil. lnannayla ilg,li ol.bilirler (ijzellikle bkz
Sjdberg LÊtrndan haarlann$ lnanna ilahisi, a4 65, l6l !d ).
Onceki notkki yorum bu gmpta s.yrlan maddeleriein de geserlidr
136
INANNA W ENK] L\6ART& SANA1LARINN AKTARILISI
yaz'nanlrk zanaal,
demircilik 2anaa!.
den issiliAi zanâr.
e!PrcrLk zana^rL,
du\"rcrhk,indan.
kamE i5ciligi anen. ':'/
Ku6al lnanna ahr onlau.
kPrma rerccedim sunlan-

re buna karer gehnmeyecek:
Jrnlayr5hlkllak,
drkk.r lgrrcrrl,
ag,
Strneiin riim dnemli zanaatla.N aynnuianyla sayan bn grup, en azNdan

ynzeyde , lninna re onun klihnyle 64llikle iliskili gibigdriinmez Buna kaF
sn, 4naal i.nns Enki ile yak'ndan baglannl'dtrlar.
Bu grupk *yrlan doknznadde nitelik bakm,ndan eesitlidir !t lnanna ile
ilsiliolabileceklen gibi olmaynbilirler de:ilk ikisi kalnnaya aI ozellikledir.
son ien duygu*l nnehklerdiri kalan ddrdlnri sn andrrmak gnctnr, fakar
137
SIJMERLERIN (URNAZ TANRI5I EN(I
Kursal lnanna ihronlan
krrma roEeAim gunlan-

\r buna kaigr selinneyecek
are5in lutngnasr,
aresnr $ndarmlmesi,
- ag,,
birlennilmi5 rih.
Kutsal lnanna ihr onlan.
kErma reecedin $nlan-

re buna karsr geltumeyecek:
eekirmenin alerlenmesi,
''kulsalannrM ryinleri \t lrcak k.m[ry'$nlnd^n william K Hallo !e J. J

A. Vrn DUk nmhndan hurrlanan ilahinin 136. di2csihde ln.nm ile baglatr-
nl olar"k sdz edrlnisln, TJte Exdilaior of I'm'ra (New rhlen: Yîe UnntF
B! grupra say,lan maddeleri srnrflandrmak gi,crirr, Iakar br bieimde lMn

na ile ilsiii o labilirler
138
INANNA \E TNKI: LIYGARLIK 5ANAIL{RININ AXTARILI5I
2alerr!inci,
itgnr reme,
ynEg yat'9rm^.
hrikirn leme
kamrahna.""
Krrsilhanna.h onlan.':6
Yrklarrk ).irmib€r dizelik bir boslukran sonra, l,elki de Abzuda

I rnna'nrn davraNelanndan kuskulanan birinin onu sorgulamasr anla-
t hnaktadrr, tanrrqayr doksanddn m. yi teker teker sayarken ve bunia,
, kendisine verenin Enki oldugunu one surerken buluruz. Ama Ab,
.1,ilan me'lerle aynlmasrnda yine de engellerle karsrlasmF olabilir,
,.LUrkil yaklagrk lirLni dizelik bir bosluktan sonra acrkga hala aresli bir
[]r hali irin.te alan Enkihin trft,?dh lsinud u cagrrdrgrnr re tannqa
,ln Uruka sag salim ulasugrndan enin olnasr yolunda ralimat lerdi
t,rigdririrz (s. 26):
[nki !,lrxrl lsihudh grylc der

''SulJrdl\n lsintrd. -r.(l An Adm! '
.Kmlm Fnki. hi2mttine anadeyim
Soyle brna, tre isterenl'
.Urik Kullab. gitniek ijLzere ayulann,
llu grupu say .D bnlun nuddeler old *la lnannayla ilgilidir, nzellikle de
sjdberg tar.fiud^n hazr anan ilahinin ll4. rd. dizeleinde kamkrenze edi
lir bicimiyle, Zd 65, 16l rd.
Bu grubnn a*ê.daD gelen bir gNp daha nr gibidir (bkz F^rber Flngge
motrognlisinde s. zlun ahr re s. 24 iu usd), fakat meinin bqqk bdlnmi
krnkorre iqerigine il\kin bir sey sjylenemez.
139
5!]MERLEfuN KURNAZ TANRISI ENK
si\nesm lpa adr& (?)l yere gihek 02ere aynlaun-

oraya sag shn ulasrrgndan emn ol,
ayn' eheuigin gibi. '
Sair eoyle delarn eder:
KuGal lnanna bttunl'l9 leri lopladr,

Anln kaFgna rrkledi onlan.
lskeleden Anin kayrAlnr rrcrek ac dr.)7
Br srrada, biranrn erkisigeqmrye barlar ve Abztrsuna g0z atan En

ki lnr'lerin ka)rp oldrguntr tark eder. Bmun uzerine lsimudl eagrrrr
ve 8n'p grupi onlann n€rede oldusunu osrenm€k ,srer, aldrs, Lek ya
nLt onlarl Inannaya lermis oklrgudur:
Binyla safto9 olandan.

birayla srhos olandan.
.krp guriAr zman bn",
binyl. sihog olan Enki Dabadan,
akrp SiItLgi zaman bna,
Yirce efendi EDki kulsal lDeniz E{ne (?)l baktr dikka'le
Gozlenni Abzu ya kalddr,
Knl Enki Erduya bakr dikkalle (?)
Srllidll lsimnd r soyle dedr Enk:

''s!iii.dlrn, T.Ih An Adiml'
.K6In, Enki, hizmetine amadeyih.

Sayle brna, ne isteEir!'
'7; Bunda ilk kez s.izii edileo An\n KayrBinLn Abzu da nasil onayi crkugrndan
mern e sdz edilmemekredir.
t40
INANNA !t ENK TA'GARLIK 5ANA]TA
"er]ik,
lagdl hk,
soyh. sonsuz rae,
.knlhk rahtr - nercde bunlarl'
KmIm onlan hzna \trdi.
Melinde her 111z grubu icin Enki'nin sorl an !e lsimudun yantLla-

, bu bieimde yineleni. ve Enkr elindeki bultrn ncleri lermis oldu-
rt,uu anlar. Bu rahatsrz edici habere verdigi, kEgrnlk ve diis kr.rktt-
rlr olabilecek lepkinin ntteligini b emiyoruz, qunkii m€iinde bunalan
rnra gelen yaklasrk ellibes dizelik boltLmun tamamr kayrp ya da faz-
l$rlla harap dtrrumda ve sill1dilik iceriklerini akla yaikLn bir bicim
(lc restore eLnek olanaksrz.')s Metin yeniden okunur hale seldiginde,
l nki'nin, An\n Xayrgr ve yrikti olan ne leri Eriduya gerirme yolun
,liki ahr girigiminden ilkini geraekleglirdigjni gorn,voruz:
PEns nrftrlr lsimud a 5byle det.

TatI An Adrna hnap ederEnki
.suhftnlim lsnnud. Tarh AnAdml'
.Kslm Enki, lizmeline imadeyin.

5oyle de bileyim ne sreEin.'
'An\n Kryr$ lercye lanl1l'
'' iskelesine \trdr"
'* ar pav.In konu.an birkae diasi, bir kurbagann drcmli btr

folklonstik birmotil ie.drSibidir.
l4l
5UMERLSRIN K]RN,\Z'I'ANRI5I EI'KI
''Cirl lDjrrilar Atr\tr (iyrgr'nr yakalasrnt r"r,

lsimud Inanmy, btr nokrada l€ririrro !e o.a, Enkinin kalrgr Eri
duya geri getirmesini emreftigini haber verir, ama lnanna Uruka gr,
debilecektir. Tanflca Enkinin hrlekar ravnna ofkelenir ve znlzl1m,lar
kayrs, )akalana),a seldiklerinde sadrk srift ftrli NinrLrbuitrrr calrrrri
Ninsubur aqrklanna)an bir bicimde kayrgr rnhrrllardan kurtannayr
bec€r,r. Lliyalog ag,rlkl b pasaj so)ledir G. i2 34):
srhldlknnud kur*l lnannayi soyle der:

''Kraleem, betri ina bab.n Sdnderdi.
lnanna, beni sana baban gon.lcrdi
Sdvledikle.i yuce olin - bab r,
Soylediklen yirce olan - Inki,
Onun yn.e so?len boz rnaz '

KuGal hhnna vjyle krrg rk lenr
'Baban -o s.na ne soyledil
5enr n€yle gorellendidrl
Onrn bo2nlanayln yuce sd2lcn nclerdtrl'
.Khlrh b.m nu dedi,
Enki beni EdFrlendirdr
t ir! D lar hakknda. bir tnr raprnak humerkarlatr olmal^n drghda. bir ley
Asl! bu meunde $ylcnnrDisrn.

^
MeIinde Nrnsrbtr, dan ill( kez bunda s.zrdilirrc br r^nnnnr sNhneye nasl
c,k'tgr acrl< degildiL. Han eilhcm de disilola6k hsa\ani edilen btr iyilikse
\r, il^hn dogai fe igleliEnr bkz. Chnsrophc. walker E Kramer rarain-
dan ha2!'lanan Binnrng T.bler baskN. Binning 3, Cuneilonn lablets nr rhe
Colkcron oI Lo
Dinnrng l'dq 44 (1982) 71 86
t4)
INANNA \I ENKI LA'GARLIK SAN1ITARNIN ,{KTARILISI
lJ rik lnanna Utuka gitsin

sen Anh KiyrAnn [nduia geri dijrdnr"'
Xut*llnanna nrhl&l hihMa 9oy1e det

''llab^n na$l olN da bana \trdiAi sozden donel
N6lohrdi ban. c{rgi yenini bozai
Naslollrdr yucc ao2le re lekesurcl
Ilabin bennnh diizenbaz.a konuglu,
Ban^ duzenbazhk etti
Duzenbazca Kudrcrnn adrn!l

Ab2u'm admj dedi
Dnzenbazhkli seni bana Sbnderdi.'
l an br sozciikler aAzn an dokl,lmii5rr ki,

d n0ilarAnin Kayigr'nr de geeidi.
Kursl ln ua !,ftJrdl\ Nin$b{ia 5oyle der:

''Gcl. Einn n r rdrketrhdll,
grnn $zlii n,hftdlim,
doEn, sitzh r"8dldm,'
rnu elir $r)" degmez.

senur.yaB,n slya degnezl 'r
llk glrisiminde b.sansrzlga usrayan Enki isinud u ikincr kez

A,r'r (s. la):
R.gara (Ak.dci rdlrirtdin odlnclede Slrnerce bir sozcuk) Esmi h.bercr
!u muglak. formnlnnsi, dize br bakrma Ningubufun kav$ orltut laftl.n

kunafra basarF,yh i18ilidtr, takat $ an bu iliskimn mrehgine diir manukh
bir,rreLnedebnl nan'yoruz.
143
SUMERLEfuN (IIJRNAZ TANRIsI ENK
lnanna ya baBrilanao Dr'ler

,!e Anin Kat1gt- iahrenldi,
prens, lr.ftdMsimM a ikinci kez Fyle der,
Anin Tath Adlna *slenir Enki:
'sli.halln lsimud, Tath An Adml-
"KFhn Ehki. hizmerine amadeyin.
Sityle de bileyin, ne istdtin "
''An Kay,4 neEyerardr?

'n
.Kul$l ..ie qrdr.'
'Gnllndu'nm dellerirr
<ll$i-
Anin Ki\ g -ryik l8rnl
S ft,?dl lnannala ikinci kez yetisir ve metinde lsimud ile rannea

arasndaki diyalog sorcugu sdzcrigiine yinelenir, Eriduntln elli d€vr
kayrgr ele geerdiginde lnanna yardrm ermesi irin yine Nineubrr'Lr qa-
g,r'r.
Enki, kayrgr Eriduya geri getirmek iein d0 kez daha ugrasrr:
elli idhamd-canarann,n yardm,ylaj5 sonra koca ba-
dnce denizin
hklnidaha sonra UrLrk'un nobetqilerinjn" ye son olarak da ka)lgrn
UnLk'a lannasrndan oncekison dumk olan hturungal Kanal,'nln mu
r1 Eridtr Nn rlelled" diBer merinlerde geenez. Bir ols & .bgdl reya mllolo
jik bilgelerle ilgili olabilirler. Bkz. CAD sub \t 7. !e 8 bd-
aLt&l][, l/2, 17 I'73
l'rmlerde Ad^pn ra(r5rna5r
' Denizin rdhdrm.ani\*la'ndrut bi*ac mandqr b,l,nmekredr. krln,k
e. reLranslan isin bkz FafterFliigge monognh, s 12
144
INANNA \E ENKI: L'YGARTIX SANA LARININ AKIARIrI5I
lr rlLzlannrnri yardrrnryla (s. 36-48).

ln'nu bnyiik boluntr okunamayan, onyedj dizetik
bir pasal izler,
N,,itrburirn hanmrna soyledigr kucuk bir yakanyr ie€rir. Sonra
,i,nna, NineubLrr'a ru sozlerle seslenir (s. 50-52):
Uruk Kullabln Nigulla kapHndan lgidigilsnn,r,

bmk yokrek sular lcaddeleril silip strp[rsr:rn,
brbk yirkrk sular lparikilanl yalayrp secsin,
lBrhkl ihriyar erkekler yallstllan ldaArlsrnl,

''urcklen
lbrnkl ihiyar kadnlar n sihar ldag sml,
lbrmkl delftanhlar lrilahlannl,orlamasryla Iyanesrnl,
lbrnkl kiiciik rocnklar nes.li yirreklerle loyn,enl,
lb'nklUNk lKullab baymm etsinl
l.idr l .1i.. hrtxrl

lBrFkl lAnrn KayrElnnl nhrma y.nasmas rarh sr Isansinl,
Ibrhkl ,{n\n Kayrg en uhfh(lan r.rhyla lkars ansnl,
yt'.e dnalar leylesihl o.
brnk hrl dknder kessi.,
Ibrrk ko\unu (o8^lrinl
bmk kiseden bim ddksrrn
Gardryanlaf sdzcngr baglaM .layanan gecici bir rahmin lii.

;,;;;r., 0","j," .,,..*rom bagrama dayanan orduksa yalkm
^kra
rahminterrlir
145
5UMERLERIN KURNAZ TANRI9I ENI(
Brnk darullar \t refler ennasn,
brnk rjg,-nnzigi -{ok r I-ealmen,rl

brhk burnD filke soylu sdmr sylesin,
brnk halkrfr b^na duahr etsin."
Brnr, lnanna re kayrgrn,n Nigulla kaprsrna, ondan da son dunk-

lan olan tnnnranrn degerli nlc'leri boFalttrgr "Ak Rrhtrm a larEinr
anlatan bir pasaj izler. Yolda, aslnda bir "ambar'" ama daha da onem-
lisi "kuBal ellitik bereke! ayinin yeri (ve ayindeki insan eglelin
ortrrma )eri) olan giidr kaplsrna yanasrr. kifdr iein bkz c D $D g-
I,aru, 5, 83 84).
Uruk lrlLb,,' \rq'rlh kJp-,trJJn l8,,JiArl 8r'r'

ytksk srlar.dddeleri silip snPiidt,
{ynkseksrL P, rikalan yalayr p gecril.
cenc kEn $ ine ul.rn,lemelil?1 ,

sat kayllaEa ly.ni5tri,
otrnn bas kaynag'na,
lnann. y! bag$l.nan rr.ler
!e An n KaY'g'
grlIr kapsma hadrl,
EnuD krpsrna girtli.r'
ri llgr, bir mr12& n .(h \t ilahi karegonsi, isii hk7 H''1trddl iv'siL s
^leti
207 r.l.
n lnun (ya da rnunna = t rrtrrr. PreDsin E!i) Uruk\aki lqkiye adantnN
btr ku6al ahtr ohbilir (E,idutlaki bir lnun irin bkz' CI42 nin 5 di2e$'
no l3)r E.NUN.NAud .rg !r ola6k da okuo^bil'cegine dikkat ednr
(bkz. cAD n,bdgdrlow, Vr, i48)
146
INANNA W FNxl LryGARUK sANATL4RININ AXTARILI5I
(uGal lnanni .celeylelrl s

Ann Kiy,ginrn yennel?l
,nki bir kez daha Isimud'u eaghr ve kayrgrn .Ak Rrhum,a yanai-
rt,,,r ogrenir (s. 52):
llcns suftklr lsimud a yjyle der,

''illdlrm himud. Tath AD Adrm!'
Krahm Etrki. hizmetine amadeyiml

Soyle bileyim, ne isleBin "
'Anrn KayrAr neft,r urdr?"

'Ak tuhrm a yanaslr.
'Giri..."
lsimud:r verilen klsa ralimarlarla. olasrLkla iki dizeden fazla de-

l,dir, sonraki bee dize kayrptrr.{ Merin yeniden okunur hale geldi
rtrnrle lnannanrn, cn-Lk ,1e'siy1e baslayrp karar verne mc'sryle son;t
',.n doksandon,re)i (s. 54,60) teker reker bogahrrgrDr goriiriiz.rl
lLnu, birynk bilrmu anligrlaLnayan, Uruktaki bazr yerlere, k Rrh-
rr da dahil, bir "kadrn" tnrnfrndan isim !erilisini bertrnleyen yakla-
I lt Iirmr dizelik bir pasaj izler (s. 60). N..tir, son ue dizesi dqrnda bu
"' Bu oldtrkca onenli dizennranlimr belirsizdir.

Relki de tilinarlar lnanna n Ak Rfinmda ne yaprrgnrn gtj2lenmesini ie+
lnl dokenddr nnddenin pegjnden (yine de, br. 26. nod melne onahr y€ni
Nadde eklenir, brnlardan be5i cin*l cekicilikle, beri ntzik alerlegle ilgrli
.labilir, b€s rrnesi dtr Dd -'An'n - ih biren d$nda oknninamr5rrr rc so
trMcu5u binyla ilgilidir.
l+7
KURNAZ TANRIsI ENK
'UMERTERIN
yuk bblirmir krnk oladr Enki'nin sdyleviyle sona ere., b dizeler su

birimde .estor€ edilebilmigtir (s. 62):
''senin slrr k.prnda letrl

Igrrnlenm aler senli$ iqindd teei6in,r{
Uruk\n ogullan,
o6da lyiirek se\inciylel yaearn.
kennn gercekren liridt ntrn bir mtltlefiki olmu5lrr ..
e<ki m.ltii iade edilecektir

i
B!, lDahnay^ iaprnmayla ilgili 9trli ayinled, herhalde kuh mhibelerinde!

bni ranihdan onun adria tdranrn yanlanmfl dadahil, ayinleLi ieenr 8i
!u dizelenn ienonsyonlan bailaha dayrl oldukea akla yalknr hhninler
148
\, ROLI]M
I 'nhi ve Endu:
'i 1 - t annjJnLn N ipryr' a Yolculugt
''Fnki ve Eridu: Su-hnnsrnrn Nippur'a Yolculugu"L Sillller reper-

r L,rflndaki en klsa ye en iyi korunmus mirlerden biridir - mernln 129
, r,esi neredeyse tamanlann$trr. Bu amacr apaerk olan ayncahkh brr
,rlrtir: Enkinin Erid dakiAbzu ya da Deniz Evi olarak bilinen rapr,
,i,grnn yucelrrlmesi\€ Nippulda toplanan burtn rannlann hrzurun,
,h Enlil'€ gtkredilmesi. Yapr ae$ndan bakrldrgrnda, iki ana boliim-
lL n ol$;: bi.incisi (dize l-71) kprnagrn yuceltilmesine aynlmrFrrri
' Knmer bu mnin icedgini ilk kez I94,i y rnda srndr Mir.iojin'nde ele aldr, s.
Llg-lzzi bu taslak onskiz tablet !e paryadan yeniden ohturulan metne
dayamyordu. 1969'da eski dgrencisr A A Ai,FoMdi nirin dikkatle haztr-
lanm$, kapsamh bir baskBrm ya}lnladr, EnkisJoumeyto Nippur:TheJo
umey of rhe Gods"i bu yapn, Krameiden sonn UniveFne Miize$ labler
kolekiyonun banu geeen Ake sjobeGin denetimi ahrnda gereeklelrinlmig
bir doktora reziydi Bu biskr, cogu 1944 }1lnda bihnmeyen elhye yakh
kbler !e parcadan yeniden ol$ rulmut bi. merne dayarnyordu. Bumda
sun{linmelnin ceririsi \t yorumr nitin Al'FoMdi bark,s,na dayann^kra
dr,Iakar bazr .Crlardan AlFouadi ninkileden l^rkl'drr Yukardaki gibi,
Inkire Erid!yLiieeren mrtlerle ilgili eokyardrm.t dlacak \r y.url bir 9al$
nanrn 1975 yrhnda Maryarer whitney 6reen lanfindrn Ori€nr^l Innntrle
of fte Unnr6ny oI chicagoda btr dokroh re,i ola6k haarl^ndrgrna
.da
dikkar edin: Eridu in Sunerian Lirehrrre, b! kirapra Eridu olank kFl-
t49
SUMENLERIN (URNAZ TANRJST ENK
rl.Ir.E|drz( 72-r2 ,) tnk|rn rrppru.r to.,,l'rg.rnr. re .,r"Ir r,. r
srndan sonn geqen olayla.r b€unler.

!e lacilen tasrndan insa edilmrg, bol altrnla str-slen
Yazar, girLmis
mis, ay.trn|k, nege saqan tapnagr )aratlcr, giirs€l bir biqimde resmec
mekt€ baelari tLrglalan erkileyici !e ses veren, et.alrnr qevreleyen ka,
n{lann boga gibi krikr€digi bir taprnaktlr bLr (1 17. dizeler)l
Ogunle e,
yizsrl.r belirlendiBi zam^n,

g{tk'doAumln h.gol rlz -
yeryiiznn'i b.5tan basa qidaurkr.h,r
birki ve orla.gibibu'nn nlkeye yay'ld,ktan $nm.
Khl Eiki.
Abzn nun ctendsi,
Enki.
y^zgl.n ltltleyen elendi,
' Egerbu dEenin cerinsi doAtuy$, dnl c.zne ogcsirin i7l.m.si bekl{'n.bi
lirdr.
I letruiuu bison b^,s! othlti
hi-./d'in gentllikle beklenen cdrinsini izhr
(bibhyogmtjk ginrdennelcr icrn bkz Al-Fo{adi, s 110)i ka adr, \isrnnii
onrtr rb. c$ iileri de brr[n(yle olanakez deEildtr - Fni. d g] da oldugu
gibi ftr dg. srizcLign sd2.n$ne, yerynziint dkmek, :ernek anlamrnr ka
zanmFnr \qr 81i'lc, ezctgrl sdzcirgune, les erkannak,' konugh.k anla-
mrnr k.?an,nrsr,r lkioEenin herbirinin sd2hik cok birlctmele-
^nlinhilad
dnjn sonrcuda ilide eiliklei bir anlafr gelinidikleri biktik fiiUedn b!
rtutletr $ytsr2 onregi lardn B6ylece lli dar"onmek \t)t krpl.mak gibr
bii drlah kazinrbilir. He, .ltrumdi, Sirmerlein, insnl.nn yinr su hay
ranhun d. )rnh,n.i. yrhtldrgnr r sonn ropnklan crklrklanrr di\si,n-
dnkld irn qsaynrak oldLrkq. ganptn 5on olarak ilk konrpleksir olisrllda
hr'..lei cok ldldn!! okundrgum drkkrr ednr
150
ENKI !T ERIDU 5LI-TANR15ININ NIPPUR'AIOLCULUCI]
8uNtr9\t l.cilell tarr kanammd.nelini kurdr

onnn gnmns re laciren la5r, ttn kadaraydmlk,l
lnlcalilan ne5e sacr Ab2u'ya.
lliircrlidle onaya dk^nlan n4 irr,'

bzn nu! elinden knfltkh'.
ekndi Nudnin d i baskr yaptt
On.la giifrtt ci kurdu,

lici\r'rt usryl^ domur om.
alrul. nrsle(h heryanrnr
Eri.hnh kryryi kudu ei."

[rglalir konurur oDun. y.nkrl.n crnl,r
Kanni citltribn boga gibi knkier.r
Enkiirnr eli, *s !enr,
cecek,i d krihnr du.l^r eder.
hrl ratll soyler.s
sair iimd, Enkinin sadrk srrl?ftdl'r (\ezir), Janu gibr iki )uzlt lsi-
rrud\r ortqa crli.lrrr Ie lrnkinin tapnagrna o!8iil€r dilzdugir, onun
''Cnn kdar ald,nlk olm.k, dilbilsisel rijziimlencsi guq bn koml-

Êdan
lek\ ohtr r! l,irln?rk/r'r qelnne Slitinidir
B:rglamdatr fol. oki,rl(. Drt hr canh bi. timuk ol.n|d!. rnra olleyst de.
mt!c!r hicbr! metindc geonemekkdir.
" _K,yr'Abainnr drtl \ND kor^nn, Sostenyor ol.bilir. aynntrh bir lI'Enra
rcln bls Ii,nh, s 180\d
' l s.,dnkiiD,)r,szSijninmehedn, ciifki, b hda bir b Nis liildegll brr
onl olmr bcklcntL
" "(ic(clc),irilc ltisrdilen icLk degrldir. r^r[ urlr ii))'ld' .h rb] nn, rD gd
I5l
sUMERLERIN KURNAZ TANRISI EN(I
agzrndan soylenen bir garkrdan, raprnagrn mrmarisiv€ {belki d€) sts,

lemesinin yanl srra, iqinde yankrlanan z€ngin, karmaiLk enslrlLmantal
ve s€sh mitzik hakknda da dah^ rok bilgi sahibi olfttrz. Once "mi
marisi" ile pasaj (18 48. dizeler):
'lgili
5!fttrdl kihud knlEnkiye
muhabberle seslenir,
erde dikilir,
*siilenleakur.!
tugla i5inde dikilir.
''Clrhri5 \r lacnen hrnrdan inga Edilen,

kneli Abruia dikilmis e!.ro
Prentin Abzu nun d$ha yrgdrF hrzin..Lr
yuksek Dicle re hn.,. korku saldrBt:
''5en [nki\ir AbzusuDa nege salaEur
5nrgrrn, kork! leretr btr soylu haylandrr,r)
! Bu dizedekr Sk irr.Dai. cnrn sdzciign sdzcuArlne eeli.isi ..ssi ihnye akr

tr, althdakidizede & iDlnd- nr ru, ses!edr, ile paulelolusuyta dogru
'o ,{,;u-n,s-gn,su, Abzuya dik mrg eelinsi pek kern degitdi.. eiinkn si
8d n'n geDel anlamr "doldtrruidur

L Abzn nun d$na dbi! rdy,kars ari td, { ieiq brr hala dcAiL€. btrndakL
anlamr aerk degildir
i': .,aslan,'
Urrml icln ryhr hanan- ee\irisi, so2cngi esantamlB frigden.
ay'll crmeyi.machr ts! \r izleyen drelede kprnagneeguli ktsrniannn ra
mmhnm6r dznnde me.azidir, takar bazrlan geqek silslemeler \t dekoras
t5)
ENKl VE ERIDU: 5I],TANRIsININ NIPPURA YOLd]LU6U
!ar, kinsin, Cdgnn Bo86idtr.

bir 4-Ju nun kurMzca de\sirdigi,ir
lacnrn urindin haenn,
qarl kingi iein siittrtr,
I
rouozun, ).!kan kalkrk boynu,lanyla bir bogadr,
kapln, insDr kapan soylLr bn hayvan drr,
5
erLgin, ns.mn karsEh.erkan bi.slandtr-
Abz!, safyer, aderld€ !ygrn.r6
Denz Eli knlln ayaBrnr sana doEru nz.ur '
snin teNlini ikik La5r)'la siisledi,

onurlatrdrdr rni kursal biiyule e.i
"klhdri rutu5nu"n Enkinin Eli,r'l
yonla rlgili olabiltr
Hannn earkirigi iein birsos olhdryla neyin kasredikligi acrk degildir Bel-
L dr hinr q^n kinsr arêndan talanda gbnne Lr ya da yapr br rdil
bolgede bng n hela yapilnraktadtr. o lar.k can Ia ndrn lnngsa. h^!rean knisle
inn genis kaplam6mr snn8eliyor olabiln.
lridunun kap6Lndaki aslinl.r retu bkz Endu," s.216 17
" ,ra"rt"* uygun. .ot"tig,i soz.ngur "uygun, yahgan anlamha gelen rr.
Ay.g,n, sana dogru trzatli JrLi'n trr I nLSrD\n sozctrgn sozcugtrne serin-
sidn (dolqlsyla i', degil).
" 'onurl.ndrdi Di.lur'yu kdllari kllsal buyrler' 116 r,,6:d-8rn Mhn ol
dukea kuskulu brr cerrdsidtr
't l,rdr rn, lalgdfrn degiiik bir t€laliuzu oldugu raEayrmrm day FBk, se\ i
risi prototip, model olabilirre olasrl&la Abzu'da korunan y'gr luglasi
t5l
SUMERLERIN KURNAZ TANRIsI ENKI
knlm srkrca sanl^n boga,
k.snnlhkle kukreyi5kn,
.henkle tekur reknry.nk an^n.':o
Enki'nin ethtrDr kam$ qirlerle sm$kr ceirdigi Deniz lti,
onasn.lin yfice knuntrnn ynkseldEi sn.)
egrgir gokel r!/r Lr'nun kohrdur,r)
beltrle rgi if)er.
Abzn. ya,grl^ntr
diizenbazetendi. k6l [trki,
Nudi;rmrrl. Erid!\utr.lendisi,
-kimserin asla bakimadrgr 'yabrni kocin on.sndlr
dbSdhnN s^llannr arkasrna salrrcrir ':{
lsrnud un sarkrsr simdi taprnaktan ,\'ankrlanan tarkl mrizik sesle-
rinin berimlenresi)le silrer (49'71 dizeled:

.Fnki iin *rgrlisi liidu,
:g?,m ltadrr ircSnlle doh Dent E!',
ulkenrn canr Abzu.
Enki niD e\Eilhi,
kryya krnrlan Er.r'
ileijzde5olabiliI bkz. Knmeijn yorumt. h"{, ]6.91'94

''K.sniillnkle. ni'Di-tyi, doA^srnr utgun olar.k ka$rlari rhenkle rd_bi
$yik^r5 ar(bkz. Akldca CAD er1) irl.trr, 7, 279 8l).
'Onis,ndan ycriN onNnd. olnas beklenebilir
'cokrl rtr,sJxinN kohi ceriis! oldrkca kutkuhduLleger dogdrys^, nut
hlinm cinlr biryrr nk oklLrg! kan'tm desrekleyebilir(bkz 5 noo
''\^b^ni koc Abzuinrn rccizi binfart ol^n 3g"tin s.):cii!ii sdzcrlglr
Absille onttr, srcl^nnr rLn Lrid olamk txrmrlPfiFi rn bkz

^rk^nn^
c,1Diu,opldllt. l/2, l7l 71.
154
ENXI \T ERIDU SU TANRISININ NIPPURAYOLCULUCIJ
zanaar relenne lygnndur,

golgesi denizin onasna diisen Erjdr.
dalgal, esiz deniz.
korku sae.n, laskrn rmak.
irLlkeye deh4t ulaL,r6
Deni? F!i, gnel(i,
e8l.rn yaprl,
Abzn\un ora yerinde biraslin,

ulkeye brlgelik Fgdrmn Enki'nin soylu [ri:
.ynkrlen lasku
rmaga b.n,eyen p.nnrn,)r
kmllnki iein miizik yapir,
onun kuGal erinde rarlllkla ealar,':8
lir.
.Kryda drgn
rya Abzui(n kryFrm gosredyor olabiln i bkz. nor 6
''Dehfl s^lî !, ii.iyi, sitzcrgn soz.ngiine "erikrkhnr, kaErlar
''Parni di?J.il i ltal5rlar; bkz. C D e,l'ift,lilh,7,57 59: bumda .lashkla lap!
nak etkinliklcrinnr Iuy-hnyun! gbsrerir
''latlhklac.l^ronu du,ort sd yr ki4,lar; l.kz. nor S
'Dnnrs.
Bnre sonhki ilpedeki (62-61) mizik aleLlennir respni, lir (Strhere id riii
bkz Bnrish Mukum 1980 Y?d'booft\nda Domi que Collon \e Anne
Dhffl.orn Krlnrer rir.ihdan y^)nnlanan onak bi, makile ohn thc I nre
nr Ancicnr ivcsopounhinn 20 noru) \e rrp drirndi (siinrerc. dldg. bkz
C/D n,b Jrld&gr, 2, 18.19), old(l(r kuskrld r. 62 di2d.ki :(!Dr'd.i
155
SOMERLENIN KURNAz TANRIsI ENK
eli doldlnr.
Iath ses, dudakl,n azar eden arp.r0
her biri kendi dnygulatrnagoE ohd^ ernlar,rr

Inkinin kul' olgdri onun iqin qalar 5erkle,r')
Yedi dgi orada ses lerir.rl
''Fnki nin emrinden ddnnlmez,
sonulnd., bn dr2enih okunusunda NN nernindeki degirke renel alnmLg

ur (bkz. Al'ljou^di,s 95)resu gehlde bdlnnebilir: dl-gdrbolaS!'dl garjr h,
.ld (in -.ld anla5rlanun$rLr)r dlgd, !e dlgd/ed(,d)1nn yam !n lu rdr, idbi
ndr (sabu ya dzSu bir salg, \'e D rrun (Man ye ozgri bir calg0 olasrlkla ya/r
ealSrla.dr. ozeuikle bkz Asnes sryket, lornrl 16 SdvdnIl (1972) l8l 8li
.ynca bkz aAD nrb l'arhnni, 6, l00intr u, l0l2. l08i \t rdhru . 15, + 6l
dpedekL Evr dol.l rui (snnerce e r gd) ikr dizede sozn ediltn huik aleL-
lennce nEnhn mnzikle ilgrli eibidi.
'Drdaklan azar eden ar p. , a,&1! r h Lre didg gd nn geei.i bn eerinsidir
''Kendi duygulanna gdE \d,n-l,nlidyr karsrlar
'selkle nirn }1, kendiliginden, kars ar
Bu dizede sozn ediLen lig olaelkla tannlin dlen rigi-ilahilendiri melcur lrgr
yap'rlannln bir listetiiein bkz. Claus wilcke,,,15 20,290 9i SrlgiAnhSt
dizesinde de yeditigden soz edrlmekrediri bkz. jacob Klein, Srlgi ftr.
HynN (Brr ihn Unrt6uy, 1981),s 167'217. Yedi nkalryla neyin kasre
dildigi bilnmeneklediri belki de sksa sdzn edilen "yd$lan bdirleyen yedi
tann ya taprnmayla ilgili yazrlm$ ti8r'lerdrr (bkz. Adan I'alkensrein, A.t i6.
ll0), bunlann icinde pan€onundon basranisrnrn, n. Enlil. Enki ve NiF
hu&8. bullndnEun& kusku yokrur. Kilmer ligi Tnin heplonik muzik'
anlamrna gekligini one 5iircr
156
ENXIVE ERIDU sU.TANRISININ NIPPUR A \OLCUI UdU
lonunl sdzii s,mikr koksln$llr boylece "11
lBu nedenlel tugla iginde lsimud rsrerdi.r'

Deniz !inde hrldrkla sarkr soyledi.
Sindj taprnagr nNa e.lilen Enki'nin Nippula )apacagr )oiculuga

l){ilamak irin hazr. du9u, yaprrm ikincr yarrsrnrn remasrn olusturur
lLrrde kqlann yura yaptrgr !e ba|klann oynastrgr, cok hos, melae
,l,nu bir b.heeyle eelrili hprnagrn, sulann LrLstirnde, lablrentrmsi bir
,lrg gibi yirzirstrnLin ddisel bir beLim]emesryle baslayan sair, Enkiyi,
rinlanndaki dalgalann irstlindeki balklarla sular.tan ]ukselil birim
(le resneder - gdrenlen hayrerl€r icinde brnkan bir manzaradtr br,
(,trnq Rrzgan ofl<esinr estirerek Deniz Eline ne9e, denize ve Frra!
rrmagrna dehse{ sacal (72 84 dizeler):
on! kndukr.n sonn.

onu kurduktan sonra.
Enki [ridu yu yilkrluikren sonh,
kbftnomsi dÂ $,lann iinrnde yuzdn'16
nn"ladn krbann $r hElôdl
kan s barakltklaflnd.t"
' llk kompieksin irirnhn.i,,l olaak resroEsyontr akla )atkrn bir lahmrndtri
btr.tiede bnnris liil biqiNirin olhrdrgrna dikk e.lur \t bundan dolavr r
leyen diztye degil dn.tkine lyu
" nu u"rlcnle rcsrorasyon! dizenin ir?hdl ile dcgil lhkr I'rl ile ba5ladrErnr
'" libiremimsi tyi labiEnr," genellikle usral*lt }1 k.!5'layan bu sozciik

olan sdl.D lmd' (in akla yarkh bn hhhindili k^ynakea tlennslan iein
bkz. IH. s 122.
'r Bu dizenin celirisi Siimercetinin gityle okundnEnnu varsaF( zd gd d-:dl
r57
SIIMERIERIN I{URN,17 TANRISI IN(l
mq\t (totu ho5 bihcetcrinde

kurlar kuluckaya yaur,!
{JM lrhgro4h,(in rrsrvh {(nyrt) o)nidr
bir.drann,n insrnd.,.
g.l-b^lBr onun icnr kryni$ntr sallad r,
k,c[k gj:i-k.rmrglan ararndi

Enki ) rkeklig,.nrin. bilklal d.lSalann iflnnde onun icin ynk*ldr.l'
Abzu da dikild i, goEnlerc reir:
haydnlk
Deniz ll|ine nesr geridi,r"
denp icine kork! snldr.rr
raskrn mrakradehrd scr."
fluin ucriftlc Guney Rn2gitrnr dlkeylc enidi

sair bnndin sonri Enki)i, kalrgrn palanurlannr !o3np, iki hnlalr
rurup, srnk ohmk knqtrk brr }rlan !e kurekl€n ohr.rk da kucrrk kr-
rnrflrrb s,,.ar.r i(, ,-len re,ur<rter. L'r snda rrcrrk brr ll'z"grnrn
'
-iyi bir ineAinki gibi seslerl€ onr )ankrlar. son[n, arrkca tannlirrn
zila(eri srmsnrdn almr-\'r umduAu kulsamnlan diqiin€r.k. pek qok
.qrs 8i n I'd an/ll)i dire, EIdLr ccwsinin ropgmfrk birozdliAirri tanrnrlar 8r-
\" 8u \r Dleycn rki dianin aynnoh biriocclemcsi lcin bkz. Al-Foudi, s 136-
42irytrca bk?. L b.rlnnrn ll'34. notlan.
1'r
"D.lgalann r'Ln(lxle i.i sikaFrlir.
,o -O"nt.
t,i t,t, ur"rnina"ti (,rnAl m deB\kcstu dayanrr: bkz. Al Fou.di.
' D$izin rciie d'nb Dd ld d.SiskesnE d^ya rl. bk2 Al'Fotridi s 99

'r "taskn umnkra ld nrafi a degskesinc d.yanrri bk, Al.fou.dr, s 99i delt-
rr scri sfar-ri yi kirsrlir: bkz. not 26.
l5a
FN(I VIi ERIDU 5U.TANRISININ NIPPURATOLCULUdU
,k{E !e ko}un k.s€r \e bunlan dld te ub muzik aletlerinrn tanr srra

N rppur'daki gigrrn(')a g€tirrr (86-97. dizeletl
\trrar {nun rru) rinn\ rrr
ktrEkl€n -kicik kamrslnndt-

elken Enki tugnl le doklurur']'
^can 'stnevi
cekrne halaonr hertsle urrrr r'
o l:fth .lah erdcn uzaklattrken.

mlik knh icn yinkrl.trt.
*sibir buagrrn rndir.
iF birine8i s.sidir.+
Enkiokiu kescr,
koyuntr qogih'r.
lt* dtd olmayan ycrt. bn ,onc gtirndri

H( i' ' m D
'n
)crt rtr rine iJtrnr
NrPptri' bir htnm gider
' 'r^1t/Sicir bkz. clD $rb I l/2 259 lenn kiiclk }1lm de-
'?hr, ^dd^dcr
" Bkz. yipuN 2 (lnesi

'' "lleleslc I'ilJ.r'yr, 'kenditgnrden,' k1t! ar: bkz nd'12
'ri brz,llNn annesine
" 8u !c btr dnctki dizede krncdilon olas'hkla rmrÊn bir
bo8!m1e{n, rn.lnin b "- e Lntivr )inkrlamistdrr
Mi,rik aleri dld i(m bkz GID ei' du C. vl. 177-7a: ul, icin
bkz Antie
'
Dnflkom Kilmct. [$o)5 drr Ih. A'r.icnr 'drfnnirrMano'v of hcob Jotl
Fit
ftdlsrdir, s. ll2 l3i ayrca bkz. Bi\4 296l6nrn 23 dizesi' A'l. Surrrd"lo8tcd l
(1981), I'll ds yayrmlanin Kr melrn'The ljishionins of the gol4 bash'
grn' \€rdigi mctin.
l59
STIMERLERIN (URNAZ TANRI5I ENK
giglD. ya. Nippuaun ktrrsalalanrna

gornrir onlan yamnda.
Gtgund ya vannca, Enki keyifli bir ziyafer igin gerekli olan iekile
ri ve eorekleri hazrrlamaya koyulur. Once genit iunq kaplara bim ve
Sarap koyar. Sonra hrrdrru-kabrnda en iyi biranln k€pek lapasn ka-
ng rrr !e agzrndan hurma rurubundan esir mikrarda doker. Son ola
rak da kepek lapasrnr haya! leren bai ekneginin ieinde pisirir \,€ bu
nu Nippur krtsal alanrnda yemesi icin Enki'ye verir (98,105. dize,
Enki bihlan almaya giru,
ranplan alnaF g ri,

garabr genii tunclau kordu,
krmrr buEd.y biFnnr damurr aym zamandr.
,tu,{ftlkabrndakepeklapasr kansLrrdF
en jyi trira iein o-
agz rdan egir Driktaida huma5urubu dokru,
rt bu kepek lapasrm hayar lercn balekmegrnde pisirdi.
Enki Nipptkrtsal alannrda

babai Enlil e eknek rerdiyesin diye.
Hazrrhklar rananlanmEtrr ve ziyafet baglanak frzeredir Bunun]a

birlikte, oncelikle oturma dilzeninde lan.lsal prolokol gozelilnelidir:
An, yannda Enlil olmak iizere "yril6ek" yere, Nimu bir bagkoseye \'e
!u pejn eeurisi olduksa gnc !e soinnludur !r

bunda sunulan ceriri Al
Fonadininkinden bir deeceye kadar farkldrr, fakat deneyinli eniyazlsr
urnnalrn farkhhkl.nn nedenlenni anlamakta B'relnk eekmeye.eklerdir.
&dltu a'kabr iein bkz. CADsub hu*u,ru,8,56164
160
ENK VE ERIDU SU TINRISININ NIPPUR',{\'OLCULUdU
.reki lannlar, Anunna, yan yana orunul{nuglardrr. Bdylece hepsi kap

lirn ieindekileri buirene dek yere gog€ neydan okuiaak iserler, bi-
, in n.5a'aor- radrn. qrkarrrla' \ 06 tl drzelerl
Ani yiikrk yo€ orunrr

An)n ylnma Inirli ouruu
Nrntrtu bir barkdreye or!rnru.s
.{nunna rannlar teker tekeryerlenni ald ar.
Bunlar binlan ictiler,
$npla nes.lendiler.
tuncran dg. kaplann a8ztuladardolu ruuular,'l
tuelarla gdge !e yere bile meydan okudular,
k sal rrdgrr-kalklann sui! cekildi y.!ag yaras.
lckilerin sonu gdruniince:Enlil'in keytine diyecek olmaz ve bekle-

|en kursamalafl bildirir, oncelikle de Enkinin raprnagr ululanll (114,
Bin i{rldLkren sonra,'r

sarapla keyrfl endikten sonia,
binnrn tonuoir erden anldrkran sonra,
'Ba5kijse, sijzcrrgii sozciiEune muazzam taFl, kenar, snd !b. anlanrna

gelen .d g.l\ k.s ar \t bund.n oldukca kesin olan bagkdre anlahrnrn
nasrl crkrEr ac* deg dtr (kaymk{a releranslan icin bkz. Al-FoMdi. s 155-
56)
Bu \r izleyetr dize iqin bkz. 5 bolnm,6 ll norlar
''leildikten sonF" ka6rlg, liilin ba-du r deEil i,{,r8 okundugun. dayanan
''r "Birann ronu$, dizedeki ikinci konpleksin Ar-ri-d degil, gir-,.as-d oldugu
l6l
SDMERLERIN (URNAZ TANRI5I EN(I
Enlil Nipptidi legeyle doldu
Anunna-lannlara gyle dedi Enlill

''Bura<la haft buiunan siz b'jyiik tannlar,
mecli* onderlik eden sizAntrnM tannlar:
oglum bire! krrdu knlEnki

Erdu y! bir daE gibi topLakt.tr yrksehti.
eriguzelbiryede kudu,
knnrnin gimqr ce$ftt &lemdigr,'r
elyer Eidu.
8trnu9retr y^Plan e!,
kenirl.r lacneft Llsryla sndu.
yedi-rigi Din yol gdsrerdigi.
biiyl,lerin yap drgr e!,
kucalgark anD \r rdededn
L1th bir yerc d,rndugn cll
ku&l alan Abzu. Enkinin gnzels.!atLno^.
zanaarlann rtsine yaragr. '
Sair yapur 9u dizelerle brrrrLr (128 29. dizeiel):

"Eridu, kutsal ev,
kuruidu Enki Baba, eiLkhrler olsun sanal"
qFayrmrna d.yanan birlihmini bir cerindir !e gir, egi"in (= ddrotuDr, ar-

kada. aian. bitdegiskesi olabilir
'1 Bu re Enki nrn e'ine d^ha eok ov8ller dnzen izleyen dbn dizenin hiebinn-
de bitmig fiii bicnni yoktq bu nedenle Enlil rarahndan ge4ek bf kutsama
yaprlMdrgrna, illnlzca onun buynklLrgtrn,:rn biLsisi\t onayr olduguna dik
162
/I. BOLUM
N4tLammalt Enhi
Enkinin bagkarikLer ta d^ ilgi odagr oldugu ba9ilc. Siimer mrrte

rrre ek olarak, Enkiye Drk rutan daha k6i parealar da gunirrnuze
rh;nr5or. Bunlann icinde mirler, ilahiler ha!!a bir yazmanr tamtrn
,lll1 kerdisine gdnderilmig bir nekrup bile bulunmakradr. Konuiarr,
\irar F o)kitsrinden, Enkinin savaqan kahranan gibialErlmam$ bir
ol ilstlendigi ii)kulere kadar !a)1lan parealar birbi.lerinden otdukea
lukldrrlar. Brmda bir araya geririlen dDkrz riirden yedisi, gerlekren
!rlrilmesi olanalcr sirmer kavr^nla yla, evrenin kurah otdrstr du
I,urirlen anahtrr sozcirl(ler" \'e "o rtinr !iler. ' ,r1l ye grs-irr, tlgitidir. 4.
r,,liimde gordiigllmirLz me ler, yalnrzca Enki nin i)etigtnde degiklir,
liotlnla birlikre yara cr (!e I'ok e.lici) s.,zu )alnrz.a kaosun oldtrgu
\.,e diizen g€Lirebilen (\'e uyunun oldugu yerde kan5rktrk qrkaran)
, Lnnnrn oz vad,s,na yakrndrrlar. Bu parlalar Enki kulLune dlas,l,kla
L:un mitlerden claha yakrndrrlar. Kusk!6uz ihhil€r ve dualar insanla
,, oykulerde oldugundan daha dolaysrz bir biqimde ieerirler ye drr,
.r'nbaz tanrrnrn ugurs[z gue]eri hakkrnda daha tazia soru orra]a arar
.Lr. Enki iyilikseyer bir rann iken, keder ve endige iqinde lukselen
,rsan sesleri, onun kurnz yonitnde huzursuzluk yarakn nrrelikterinj
I nhi 1te Olrun SiXn: Dalgalarrn Si\,aisine Bir Sarht

Bu k$a parqala.dan biri olan 'Enki !€ Onun Sozr: Dalgalann Sr-
163
r'.1,r' lrr .L,l\. lrhirn ,rel€r uz€rindeki gtcu ve Enki'niI
r, rLrL,r rir,,h rrlL ArrrnliAr, ryi kotir, sonuelan acrsLndan iasrrl,l(r
L,
\, ,lr :. l. rl, rrtrL,L rArrrrcr gondermelerle doludur. Bu ruhaf ve kamn

,l lt rrnsini on bolumiin her biri uzerine bir aqrm]ama )r
t,.1,,,.[r rL
,l.r Jlirrr11r r:lLr (Metnin eelriyazlsr ve Siimerce ilslirne aqrmlamalar

rr n lrrL h,lrLnrun norlarrna bakrnrz.)r
I lllun,n bn parcaem olrgturdr8u daha genrg bn.xl$na icn bkz. samld

Noih knhr$. 8II86515: A Large Extract oIa DrreFitied R.ldg-codposi
rion, ]lrirdll.nrd EablioDi.d (P.nsr Edirions Recherche sur les cn ilimions.
1985). tl5-15. Asagd^h e$ryazrlan ldl.8'yapur i\{nne bi.almlama izle
81. d- ilinn il ld
8Z si'-'hD dn hi ga i rl i.
83. si,.li-rturnJ.ir gd i ill4
84. 5ir -ii-nrrkln{rbrLld . illd
JddDr
85. si' g(l-tr!ll-llo .i-jl'id
86. e,rriJ",-1,Jri d-il ld
87. !'rlrrrh',&n il ld
88 srrrd,?{ d il l.
89 a il l. rr .ln riD!l.rld-,i,r'
90. hi gd DB {i. irr l!hu-nrrr
5ir''rdr'ar
91. sirlir !nlJ:!Jd t-dd d ltli, nrr
Dr
92. rir+linl ur Lir gnlll nre-do drLlLJo iD
91 sirrldnrlgdLrn,rd nr d. dn rrh!-a r
94 sir.rdi.Lii-iir Ds-dd d lu[t iiDr
95 rrrr .ru ridrE zld,iDr tulu nnr
96 rir ldr.a l.-dd dDltuhu atrr
97. nDrtuh{nr atr! fih nDr
98 db3 drnnirdan &hl nDr
16,+
99 !,!-aC-.1,r'-:a-bd arrr LnDr
100 d,.rg1d?r-hdaDltuhri'n
101 alra!-irdn J rd irr ," rd dn lrh, arr
102 rd-gird !5 d-i1l-da
"rtrh
r.ni{trLki
lol d't,i . rrd-.r?.
l0+ d gr,. lLr n, { S!d-gD, 5njr!,n-d! -du;
105 a-grrgdl-gdl-e d sd8 rEn $[ sd Dr r{ tri-iir-gljl
106 id-dzkli.l4nlnn .lti8 ge
107.,d-daid,tr !. hagdli,tr r/nig 8e
108 Drs tab-ro-id-br,?DU {dltr jr.Srilirn dniS gc
109 id-dlgkl-dirlrgii nD dirig gd aDr
110 ld{b.:f dnigsi in dtig g.-arDr
II L na'ilrLlt lk dirig si irn dirig gd nrr

112. a i.nL -.r rintu ,n,M es
o,rd r-ri-
I13. l-d trdrLri r ir ri es
114 idufu-.b:urti'i-.r
L15 !.ndtrtsr inr tu rs
116 D(1il'ld nr krlfld rd db rr
l17 D,c r{r hi,rrr u l.irgnbd Mndnr -rlkdr
i 18., nL M Dr hi lL, nrallftrlD! ttl
l19 'hn.r Jrirrlui lnr.dltu rD Dkl
l?0 dlr ,flr Drc Drrit l !lLL.dlrlDrDr.l
l2l dlsrgd rd trr lu s.l l&a,lhD.l
122 d.rh . ir. rnfl,i-d ldlfu rD' Diel
hltu-gi 50 lldrr rl
12) db.t gdba bi i'a ab!.t lgdbd-bi ti .)
i24 d):!i ru ndg.lld-bi fi-dl
125 ttli zc ebtt :.ba Kbo-bt l'latl
)26 r-ag,nt. ho Sib.-bi lti-dl
165
KUINAZ TANRISI [NI(I
'OMERLERIN
127 . tb$ntrrat-K dfi t d.la gaba-bt tt.n

l28. e! nur r-e s dl-ei.d
l29. "arr dn-Li-,rsr e dl-si.rn
130. i lu sa8,rd-$i lak lld-dr-.la-Du
I3l. i! nu uHrd-ltkirld i i,la{tr .k-DU
ll2. nd d FSrli?irt h-to ktrEi. nn,t-l.l
133. u Du rtr sd-gl'da l rrs.nn si li
134. t nnru{b:u i4-gi.i.dd hk rtnn.si-l.i
ld4\rgi-51-ln t
"to
135 cjr.dn-rki-Di{ Ain-gi, i,i,ruLIrdrnd-ddnr
136 i'.-.n!'hr'Lo +i-Sdd 8i.d gii
I 17 . nr ;rlrdd l*dl rxl.,lo a-Ai d-Jn
138 d D.-irLirrn, ,,r ni):r-hda-gt.d.8ii

139. i gd ar i-s.{r u'gf+'r,ru-tc{
140. urrtalnri. it-r. :L.aFnt
141.. arrrrali irsr:-pii8-9. hi'14 n
I da
'r.
142. &r. .nrndrri d-3ii .r.81., ri rnfuo{@ ddrr
h{-gi5:-}aDrr
14J /
..{/ ts"rdrn ..r," d.A.. r.n rE.nluM DU.DU.
)44. eal i ttdtudr-hrrt a-gtt, r\ n-n
145. . m irl'ddnlgdlinrrno -ha d-g,t, t turana
146. d M eDLr,tr! rtr ohlr-ftd d.gt |llt-|to.rc
147. ni 3 srDd -13 su-Imlrlll]J! -l.l!-jr-rdl

'
148.
'il,,l!{,r1...
I'i rLglri-5j'k n udl
149. r ,trl'lr d.lDtul,-td.scl .d-e !lJi-.ri td-lLv'dl)-sljnd oll
150. id-niiSld lr-,ru-ur{Dar It ruJu-,ln-stl
l: l. ri-KU-ergr Pm l'rlll. hf llio-s.l
152. nryn.dirJnn.nr rrft]! llrd-sil
'"
166
153 !'iSinrl!-sar eh,i-es-nr lFid
Ita. "!rr,,r-l!'r. ''in!-strr iu sd
155. gi D'a'nD.n,,!rtrts1!6i !i srjn!.lr{.
I 56 "'r'li.rri+rr 'ntshd-sa ld{ i-}i.:! {. re d,(b-si- r!-dl
fti nryi-5{.id'jlDr.r
157 nrmrn i3i-3 U-lr{{trn,Do rulu..hDu !n-dd-b.l-e
158. id idigldrii{M un-(lr.riigi'$ Lllrldrl!rrd
I 59 ntrr J.lirhKr .r d'r-m ru?id-dn{e
160 turd..|n-n-r,.',jr.r rtrl\id-d.-5.

161. &uni?i,-d lli olrrdrr pid-dd{l tru ,rdn ,ruHirarldll-rnfe
,.i-r!-3i-55{o Lnr
162 . .1-lr' gdtr-g. ird 8€r-r€ 4ta ellu s.n's,nro
163 d ga-!d-(tr.r s.r|llllr
r.dDtsgnl-rt rk',ler "n-.n1.i,[
164. se{Itl-lr rm-dr-tri'
l6t. t-nnf Dnr n-iii
'r{rfld{rr-ar'rt
166 l?ldl'di dDtsnd-dr'dn nl'di
167 ,r l! sll!,nkrtn dl?lrd'.l){i
l6a. r&h shrrnne-.'i. dr-t4 trr bi3i
169. dr Sd Drc ri:r aljd rr bi ir
170 Lb-bnlnn-al-ld drga nE bl-:it
l7l do'.rnd-.1-ld .tr'j.r rl. lt-:r
ltnrEi.56J&ninlj
172 . d,'h irrr!-rD srn-8urrd dl-l!rl|.ld
l7l. i.i-iditLl ri-nurrr-.rbv ln'Burr
I74. irrr rlr-nn, .'.,r!rm-ol-lai
L7t. id-i.ii8ld il,ll,-r,r-ll]$ lednl' drri-hj.
176. d d.rlli-ld durrriri-ld
177. db:!'trinlsi-5d-.1'nn-saal-hrnld{
htnl'8i., i.harurd
167
5UTIFRLERIN KURN,lZ TANRIsI ENIQ
178 n ,r u D! uDr l.lirrrr m utrtst.

179 t Dr rn rl.i-gui r" rd rtrr! !5
180 n m,rn. ne aDHkr rn m darr
Dru
l8l id idtlatiirn!{r dbn n

la2 t Kll.rgu+a njr! Lr tr!,Dlle
l8l. rDlsn-dar+lr ir t [r-u u rDr td
'"
184 ,'d-g!ri gibilM-8i1,dlld Dr ULDU
185 lb8u gilil M-g!,, !l n !r-Bna-d
186 lrr.r,r DrA $4," rd Dtri{orrj
187 l.Dr u r.. rd arFDrn,n Dd ,k .ldrr
hi nr8li-j€ [dD Dd
188 n,r,rdd ? rlclt urrfdd
l? /iS u
189 lGu Dr lr-dnPlru uD dd dD bl
T
l90.cadlL,gdlrnehgdl
tgl nl-idi8ldr, nr r dlr:r ehrgdl
192. , KU drsihn ahgdl
t9l. rtrryD d'r k'.i,,-rd.irig.le a i lrgdl
lr n Ei-t9JdD nr
,nnri hirlgti (81 122. drelet 82 dizeden yola c&aiak. Enkinrn sarkr
r-kaldrkolLl, KaldrKolu'nun ( k1lkm$ kol olank da estilcbih.ek d-
il-lo) adrnd., Ab2uda roylenmis Enki'mn (\t ailesiyle eerresind.n eejnli
ilahhnn) sarkBnn bal,gr oldugu soDucun. ranlabili, (bkz. 8l 101): oy-
le)€, erkNn icengr brlinnemekredir. 98. di2ed. (iynca bkz 124 dre).
''prensrn grl.n qAinsi dognys. d rrir rdnrr pe:inden [d\u gelecegi
bekleDebilirt bundaD dolayl belki de goyk ol ald,r prenr )nkri[
c$ii
grre. l0l. du e, birin.i komplekecki son r.yr acrklamak gncri t2T
rdr rein de .)n$ eeq€rlnli.. tikd t77 di
.lizedeki birincikofrplesin son
zede s.den once kotrmadrgui dikklr edrn t02 re ddahrdizde.de. d-gi6
baglanragorc rlalga v$?'azgrn dilga olarike$I]nNrir. 105 di2e. biriNi
komdeksi rzleren .nherl.mayan .nnr biryazun hara! oldu!tr qBayrhrna
t68
dnyanaEk qe\ nlhisrir I08 di2ede. F,Farn ikizi ,nughk' ibu Dicle nr.
!trrn yr da tiraala kaFrlaitnlabile.ek genis birkanaln nta! olabili.
I 12 I 5. dirdein .elnsi re yonrmhnmas .ncel&le DdD ii Di nr n. .s firl
lenl,lcke nedeniyle ar!e kuskrhdur:cerin -.5den i,nce gelen ,,.niD i
l,ilkoki,yle tciulcu 9ah1s o2ne oAesinin bir bilerinini tcnsil dtili raBxy!
nnn. dayanrr ozLre lnkidiri,(rir izlcyen ii- ,. i-.iin 6ekini.llr,izle
}tn ri d d)nn ekni alui !e son s, dnc€ki dizede M{D h-l!;yi baka
Fk. eoAul usnncu shs r halidir !e bunlann hrcbin kesiD degildir 118
I 9 dizektu ce\ i.isi ,ri nin. onun (enl) izleyen Dr ile anlag drgm r.rsayar
(bkz 120 di2e) !c ftLlL r oncekr dl trr lrr Dr rle anlasrlm$u (bkz 121
22 dizeler). 121 22. Drelerdc bidrci kompleks'ek, rr beklenen ,iinin
doEndanmdns bir deXrskesi sibr soruni,r .ynca, nuit ,run l2 l. dizede ,[
i!i, fakar 122 duede ,h yarnd,grna dikkal edrn. 118 22 dizelerin celnsi
iciD bk: aI42. stle yayrmlanan bdidx\n 6 l0 dEelei. rer. i,i oktrnr5L1
ri. h,-hiiDr k, trt o ,r.l

'r.r hl Dri dr Dr. h IlLi rtril Dr {dlnra D fl.1
dlf! !D. Drc ir Dn, lh'.l.lrr ,rr Dtrl
l!9, gd Dr D,. nni hi (dln!(r)-fu i r'.1
ddlr ldl rrr rr. Dri ni (.l r htrr,rrl
bu da 5oyle rcvtrlcbrlir (p.nnrczler atlanank)
Benim rLuln tuh ttrm o Eyegozdikmesin.

Ben, Enki. Lr.niD rnrlu rurld rn.m o r'ye 8oz dikmesin.
Onlin goz dikmesin o, rrruh illgye gor dikmegn,
lenrm emNn: r,k rt.y€ go, drkmesin
B.mm oeudnm Druh, ,.ye sd2.liknesrn.
llirri h.ag (l2l'14 direler). I lri{gn (30 dize) eelirir kuskuhdrr: L

ftinuD dahr sdrclinl.mr icnr bkz -iitu - CAD erl) qljrr. l3 291-92 N.i
dDLAI-Jd dr i!trr bkz., Ciil\n (ArftJ?ir, s 160) n.rDrn. yi. haylanlar."
t69
SU!lERLERIX XURNAZ'I'AIRIsJ F\(I
e5it $ydrgr reJ.cobknin (/81 1000, s 515) knciik do ryakl ai diye

kaGrladrgr, Iakirr.,D! rdr yh, ha$ml efll sayrlabilecek ruln r.bl.rhh
zon! rrg-gilirni Belh de, bu ncdenle, t32 dizede Enki nin bahgn yenr ota
mk h"srnr lzanLAr r sonra yakal^mik icin \zun a! , an,g, sorlenmekre
iciirr.r Itra, (l15 42 di2ele.) 139 40. dueler. I40 direnin sonnndakr
-Drc den yol^ crk^rrk. tr)inrukr:rn anlio tisatrnrn o alnda Enklrt bn.
hit^p olar.k oniyi lrkar: benzer brr ishrp oyuntr icin bku dindnncn ililr
8l (BL il,idrzqrin fukauda s.rzrl edilcn D.ldg,! 28 29 dnele nde oby n.
bulunduguDi drkkar edil 29 dizedcki ilk iirer K.t degil, ktrskunrz
Lr5 I dur ) I4 I d Dede, u ir rlcycn isai?rle. rolci PlRl6-d,1ih r (ci/i a;\
.tegl),ranDn/iJl:i,u.8, 189'92 !e nllllida,7. ll9 41. D,dr. nr.kun.n.
dizenin anlnmma cok dxh. rygun olan Akadca lu$ r$ :r.tdqi/ad i
odunekne olmas d$rnd. yc 6iz EriNnnektedi, 140 dizonn sonundakr
mor bryazrn hara$yh, ll9-41 di:elein seynisi 5oyle olabrln:
DoBru olanlarli dogndur o,

Dogn olnay.Dlarla dogru ddtildir o
o krnrn $,tr] iN.nog[Dun kaisrrnda dikilen dserek yr]anrnlr asisdrr.
Onun s.zu nuuoglrnun hyihgi] rein on.ya srkn^yan

.{il^nrn ag$1dr
T!frl15-42 pasijl bundan dolay, trt8rn bninhunxla olacakr,r Rnna

k sm, ll9 4L dielenn58H6\t 4lt, no. 2.le yklennesyle nrtrur gnh
rek l(irnlsrklarr. (bkz direDinAkadca serinsinin brznn ll9 dEunize l'
gunol.llrgtrC r)!,bi?lD!\rrrrir !.bizirn 140 dtonnr ltrNrLk lclcir di-
zenin $nun(i. Drdr )okk.n \t budan dolayr l4l (lizcnnze k lhli Selcn
izlcyd dn.nn g.rcck br b.nren.lrL. bunun llkinn kendrsi r.mlnxhn
sdykndili !aEÎlm,5r )
Dit.l D.i hin,gll (l4l-48 direk.) 147 di2e.lcki renorastonlar okll,tcr
kurh,hdur. senin ko,knn beninr gbr.lentk diyc hiykrhn,n ,tr,h okltrE!
da frhnzc. bir uhmindir
170
Brtirtrl hin,.9, (150 156 dizehr) 150 diz(k (iynci 158, j7l. 1i5
Itil. l9l di:.k,dcr Ink Dd. inn.XL ilc .z.lejl.sr|llDinrr l5l. dr?(k
lafn(i lu2. 192dizek,)r KrrnuD l)ilLl(i olirk cc\rilnre! brgLrNa g.re
rrlrn'! en.'d bi, scv dcliLdl l5l. dtredc (.yrtr. lslrc l9l drzeler) lars
ivcrsryh b^!l.nrl1 olahk dag ereii)le knsredilen.crk deILkla 151 dizde.
"&-lr: a r 'us ilrrhk q{r'iLN baEl na da}rn^n bi, khnrndir di D. .r
(l55 dizo bkz C\D !,irftftirl. l0/2.7ll Jdn,, !n inl^nn bihnme
ri,)ricjn
Drekredn. Lk.r ballNn in yolr c rklnk bir cr ileri (belki se DN mrkinesi)
ohbi|r 156 d,a.le. i l),':riy{ jzleycn ynm ya2nn harN ol.llgtrna kusld,
,\lrrrr lrrLgL (1t7 6l di2clcr) Mrrh ik ran,nnn klslan. b.Lkl.n. eu,

lenri hiltkmir konrranm [nkinnr ,\,iizii okltrgu k1nN oldnkc. r.
'nhrl
.!irerkir grbigclnrel{redir frk.r lrl rcin ba5kr br.)2nc vokr$ llelki dc
cipns,k iI hr r'Drd ncdzulrncsi(157.158 dr:ehr)br gu k.Dutu
^y
ltJrtri[irr81, (162-71 {li2eLr) 162 dizc.95 dizcde _e\in eLndGi ol.

rik rdlandlrlin ranr olibikc.k !rkire hn^lEr r$rc hrykrtrd.nnd^n
rb&clru (l6t drefin rkino yi|!nn s.zcuk bolunm.sinrn. .tnci rnhn!
nrn hikul! ol.hguni dikk.r edrn). 166 dued.. ilk lt.rrin lkuruiu \.
dDrrrdr./ddlliru n nrkesiridclildir. l6t. dr2dc. r'yi i2hvrn ai,trir
okurtrru kcsr (legrklir i)rrl)i.imdc drndl.l n. drdi kinnLli dr l'l$ku
l(drr Kompl.l(slernr {nimnn lrd ik gecici r -gd Di. iJ,rl cerntarsr
(168. lo9. l70. l7l dizekr) beliNizdir (BehsE flr g. Dk ri-:L. dLSd D(
Idri :u olank da okrn.bilk, Iakar br anlaml ac'kl'ga k \s'urmitukri.ir).
170 !c 17l dizelerde, koge(lekr ftdtr], y.nd^ki nedtrr', Ddng.lllD
!a n r e\t gerl, digi r trtr'N! kh'ln gone riyor olabilir
s.hi:irtri Lrnr.q (172 77. dizeler) 5. -Burra re dl-lLrnrddnrn (172 \e
177. dizelcr) anlanr bilnnnenlckledir. fakar 174- 175 !. 177 di2dehn so'
(
nundaki saden s! olisrlrkh lT6 dizenin nnundan dr inlall.bilir) liiir-
&nnur bir yeriNleki harekerin bir fnli oklugn dnsiinnlebili.i belki bir gnn
caphsrk.l h, rr .li konuyr bn rgrk [uac.kur
t7l
5UMERLER]N (URN,\Z TANRIS] ENK
Bura.la e1e al!nan bu mezmur ya da 9arkr, setirli rannlara adanmrr

akmrrtan lazla linrgr'dan olusan uzun bir ]ala.g yapurnrn pargasrdrr
Balag bir nilzik aleti)di, asirnda bi. arp, ama daha sonra bir !urnalr
9algrta, belkj de dalula donlstr]. Sozcnk aytrca baldg esligrnde soyle
nen btiytlk bir olasrhkla nersi)e olan earkD r da niteler (.AD eri, ba
Iag8 , 2, 38 39) Bugune .legin, )ap,un bo[Nlerinin yM,l, olduslL
bL,
sadece iki tabl€I sapianm$or (1) Nippur'claki kazrlarda qrkarrlan,

ijin. Untrersire N4uzesirde olan !e HA\J Llde )alrmlanan eok krnk-
L bir pirra; bu )alnEca irkasl korunniut ahr sntunlLr brr LableLin par-
qaedr ve lannea NinErnrrala ad.nm\ yaprlrn 46 48 him.4, parsisnl
iqenrt (2) BntEh Muserur'da bulnnan, yalrmlanmamL5. olclukca rri
durumcla olan altr sirrunh rabier (BM 86535) kFmen ).r .li rainaner
ondokuz itinrgr iqenr: 46-49 Nrnisrnn.ya, 50-t9 Lnkl)e, 606+
Enki mezLrurlarrndan oltran on ,timg' mernlnrn oldukta i,vi ctu'

mmda olnasrna karsrn, SiLmer edebi merrnlerinde bolca karsrlaqrlan
s.,zluksel ye dilbilgis€l zorluklar bir ]'ana, sairin ye.izeli, mnannaL,
gondernelive anla5rlmaz l6lL,bL, nedenille ireriginikarramak re yo
Dojir:r D. r l.Dllli (178-87 .lkekr) Ru h,!8 n!tr gBrlek .rlinr krsk!

ludur Enkinin Du&r'kay,E,yla neyc yaklagnadrgr \€
184 re 185 dizcleR
Liak,l,6x,&.8,r k.yr$yla xqhrkor nes.:h.lmisun ki,5,n sdlLediAi sozfn in
srnoAluntrn lthue nn yoksi nn oiduBu as,k delild lBi di2ed.
^hyhiN
ambadatr snz edilN.sr oldukra tuhat, qunkn tsnkiiubx $nnLjyodu: beliti
!|e'''|.''''1mlol'']'11'lbb'.l'l"|
tu dI btrg.sm$zanan krpi olank aldrgDu dikkat edin {drlbrl.qFel olaFk,
Onrna,1. ,A, (188-91 .lizcler) Dizehrin cd nisi re anl^nn a!,k!a kn5k!

hdur Kn,g n r kaknr iiddtt delin saprannr.nns btr kraliycr eynri icer.n
kesnr ohniyan bi.g i5in \elinr haykr$lantrdin rb.ntu
177
rumlanak fazlasryla gLierLr Bundan dolayr, bu.ida sunulan qeliri !€
rornLr lakrn bir gelecekre ,vaprlacak daha derin !e daha girlenilir gi
r\rmler iein )olu arma)x,vardrmcr olacak incti bir iaba olarak ele
rlrnmahdrr.
linkr meznurlarrnr olLrstLrran on lilnrgLr, en azndan ytizrysel ola
rllk bakrldrgrnda, arn, ilsisrz seyler gLbi gorunuri anlaflndaki bag
helki de Enkinin insanlLkla ord dm-h-h6, h, !e ozellikle Emeeal leh
eesurcleki nnrhr) hic de beklenebilecegr kadar lLLtufkar bieimde orlaya
lllnayu iligkNinde bultrnabilir Atagrda bu hrugtllafln her l)jIi Ltre
rLne deneme nneliginde bjr ozer lenlnistrrl

Birinci hinr.qr ()'aputa 50.,?n11gu) rainn, c ctl3lrr-rd drte de bili
nen, AbzLida lalnrzcn Enkr icrn degil, ama onrn allesinln Lrleleri olan
cesrrli tannlar iein de soyl€nnii, kolun kaldrnlmasinr iqeren bir
srrkr hakknda coekuyla 1(endi kendio€ konuemasryla baslar. Bundan
sc,nra iair, clalgalara brnen !e dkiizlernr, kol'Lrniann ve insanlann
uremelefin. neden olan l-,rat lrmaglntn ikiz'i olank dogn'dan En
ki)e seslenir (102 11. dizeler). lnsanlklan soz eiiikren sonra, mtA
lakhgr ve qaprasrkLAr acrklanan Silmer tannbilinl te Lnlloloiisine hic
de azrmsanmayacak bir k.tkr.la bulunan hrkaye turunden bjr pasqla
deram eder. 5imdilik )-otuniadrgrmrz kadanyla, eair. insanlann qo
galmasrndan sonra Enkinln onlar rrin ev ini ve iqlnde olan,n.leri
,rrtaya erkardrgrnr, ama sonradan "yagamrn ,rld si'ni "eY den alp go-
rLrrduEiinl, ye ozellikle arx)rp buldL,gu diger D,clen g.gstne bagladL
s,n, on. siirer ll.has, bun.hn sonra ,nsandglr.rnun

( rh,) l)'e 1€Ie rsla
gijz dikmemesi emrini r.flr Il l2 22. dLzelet.
Bnna karsln ikincr kin8rUa (faprrn 51. fti/Lgu), insanlkhn hir
sbz edilnez. BiL)Lik bir olasnrkle Abztr')tl ve c en3r| ralr selamla
mak irin Laprnanlara seslenen keder dolLr brr yakatrtla baFlar !e En-
t73
suu {]iRtN r{LrRN,\z rA\"Rlsl ENtlt
kif i basanI bir ba|ksr olarak berrnileyen hikriye turunden bir pasil
la d€Mm eder: aslannr arir ve bir biD,u )apar (?) !e b,rntar bat,klil
geti.ir (l 23'14. dizeler).
Ur(rncu ilrlr.qL'da ()ap[la 52. irin8r) daha sok xle].hinr otacak bj
qrnde insanhkran (hDs(jz €drlir BrL krrxglr, i.sana sakLl^n bjr enge
rek )rlannn re rnsan, telce grara! bir adanLn (!. da akrebin) zehiri
clnrak unmladLgl, llnkinrn deh$er !eren sijz nr sunar ( lt)-,+2. dize
ler)
DLirduncu lim.gl ()aprua 5l kirLi&) Enkinin korlnnq srizterinr
berimiem€)r snrdiiruri s.zu insanhgr (ftD suriiklelip gorLiren bir ra9-
k,n dilgns,d,r !e insan goldesini 0]1!ih, korku),la doktu(,r tat 4s
Be5ncr lnrgrida (1'aprLra 54. ft'rr.E/). belki de Enki'nn dibmanca

tarn)1a telakeLe siLriiklenen $ r, ).uz,rLnt nnrh nrn e!ine, kaprsrna,
si:rgirsrlne, d.gjrmen tasma, sezdan kalbudanna !€ girrgine dirnmesi
,cin on. \'akanr (149 56 dizeler).
Anlisrlan llnlii dua)a i)ilikle karsrhk verjr (lnnkrl alLmcr hDl
gLr')a gore (l.p ra 55. Lirrg!), sarr
tnkive sesleniiinde olasrhkla,1r
hinrD evine ce!irdiAiitzunun renflnrn i( ilan ye balklarr krdir qok
rd !erilnlir olinrn kadrr, saglam inia edilmis LaprnaklrrL re henrlen
kadar 9ok xd rerllmis olanrn d:r harrnna hi)l,t konLLsrrLgLrntr si) ler
(l57-61. dizele,
Belkide Enki'nrn lutu[(,r ka.rrLgma reFkkiir r)lalak, )edinci Jii
n!gL' nrn batlangrcrna giire (yaprLta 56. linrgx) ,nrh{, Fnkinin e9i
Damgalnunna)a kcrcrsr Lqin tahrl geririr. Bununla birlikre, J?DIAU'la,
nn kalan kLsmr tamamrlta korunmug olmatarna kargrn, bazr anahrar
de)islerin mMmmaL oluelan nedenivle anla5rlamamaktadrr. Ancak
nirludan dadrnrn. urrnrdd'nrn (belki de Damgalnunnanrn brr srtar,)
174
ll, rri .lold rurken bir kez daha so, €dilir, ana \,ine de ellerine ne
{1ltrgrl aerk deglldlr ( 152 71. dizeleI) .
sek izinc i hirlig1l da () aprua 57 ,riruSu) mullidan ) rne soz edilmek

,, ,r, ancak baglamr arrk degjldiri rairin ,trh'nlur ra.hkL eline gel-
)L \ (l) iqin, onun erinin !e oAluntrn ottlrdugu er, dogft' sozrn me
,rI olen Abzu, tnki) I72 77 dizeler).

e drla etmesinl ieerir gjbidrr (
nrnunla birlikr€, dokuzuncu lti,lrgrja gore ()eprn 58 hi)Lgll),
L,rlti )ent ntdsuFki,!rgr, )ent arabasrynr5 gib ldgur ka)rltr\'la rnr('
l,LhLl{ !e nege,vle denrze acrlan Enkr sozunLi 'kibul erLinne)r" siirdil
, ,r r€ eline )anasmnz (177-87. d,zeler).

onuncu !e son kirLA!Ja gelnc€ ()aprua 59. ftir1l,9l), krsa icengin
l,rr anlagrldrgr kidanll. brrrsr !nki',vle konu5makLr !e lite, kralilet
\l de) iriniiinelemekredir (188'sl. dizelet.
lnki !r Or n -sdiiij Dalgalann Siiv.insrnc BrrJdrd
Birinci Kirugu (50)

K^l.i,. koh Krld,L koh!
Enkiirin 5arkri: kaldtr kolu!
Krrsal elerdi,rin rarku,: kald,, kohl
Abninun ekndisnrh i.rkEr: kaldr kolul
ilin\:altuum. hh 9arktsr kaldrL kolul l85l
As lL,hnn sirkF: kaldr kohl
lamnnitrun s^rkN kaldtr kolu!
AFe nin 9ftksr k^ldrr kolLrL
Kald 'kolul O nered€ soylendil
Enkinn i.rkEr o nerede soylendil l90l
.{bnin{n elendisnnn 9irk6r o nerede sdykndrl
Kurnl ekndiiinsalkB: onerde sdyldndil
175
SOMERLERIN XURNAZ TANRISI ENK
Dangalnunna nm sarkH o neEde eylendi?

Aerluhi'ninsarh o n€rede sylendil
Namnuhunsarh o nercde sdylendi? I951
Arae nin sarh* o nerede sdylendi?
Sdylendil sdylendil
Prensin goc'r
Abzu ala sdylendi:
Gtlzel
Endu'da soylendi.
e-agur-rd da saylendii lr00l
dorist sozlerin durdugu
Abzr'da s6ylendi.
Efendl, sen az$o dalgalah bindigin zman,

Enh, *n ugm dalsalara bindig; ralran,
kricuk dalgalar senin icin saLdnr
okuler 8ibi,
birtdk dalgalar *nin iein stnya gecer
tannmE sae gibi Ir05l
lrmak, lrmak legdi le dolar.

lmak, soyLu rmak, h€gdlle dolar.
Fllalm ikizi lsgni le dolar.
tnnak bol oklzle dolduruldu,

lruk boi kolunla dolduruldu,
lruk bol i.enla doldtrrddu. Irr0l
onlan €ide onla. iein oruya c*ardr
Elendi - rnelerini.
Onlar ilin onaln c&ard!
tl6
MUAMMALI ENI(
Abzu'nun etendisi - De'lenni,

onlaricin €vde onaya c*ardr II I5I
Yaram rEsini evden ahp gdtnrdn.
rru'lerin pedenne dn$n,

onlan g6gson0n cevrcsine batladl
Sarlsrz rre'nin elendisidir o:
rrrh onun nre lenni dzlemesin.
Dul! onun rr'l€nd dzlemesin.

rnllu bzlemesin- ontrn rr'lerini.
orl€nesin Ir20l
Onun emrl Mrtu onlan dzlemesin.'
onun btrFqtr: "Mri! onlan ozlemesin.'
Ellimi,?i'1rgr.
lkinci Kitugu (51)

S€lam Abztrl Selam Abzul
selam gnzel Endo, 11251
selam.-eta j?,
selam Abzu,
dnrn$ so2lerin duduBu!
ABlan aur Enki.

llk boldyi sdyler llll
onunla bqlrklar fflir. Jr301
t77
SUMERLERIN IORNAZ TANRISI ENK
Efendinin s6yledigi:
onunla bal'klar selir
Topraktan crkrp baLLga giden kuctk hananlaB uzandr o.
uzun agr bahga aur Efendi.

Uzun agr balgr attl Abrlr'nun Efendisi.
Ellibirinci ftiru8r.
U$ncn Ki gu (52)
onun ezn az$n dalgadr,

korku doguran az$n bir dalga. Ir35l
Enki nin sozn az$n dalgadt,
a"$n bir dal8a.
DamgaLnutrna Nn s6ru azgrn dalgadu,
azsm bir dalsa.
Abz! nun Efendisini! s6z! argrn datgadrr.

asrn bir dalSa
Dogru olanlarla dogruun sen.

dogru olmayanlarla dogru degilsin ,en.
lNnn kar'lsnda dikiLen enser€k rllanmn zehinsin sen. Ir40l
Onun ezu insanlrgn hannM d6knlneyen

birasL n zehiridi..
Onun sbzn azsrn dalga.hr.
Korktr dogurao azgm bir dalga.
Elliikinci ,.hllgu.
178
MU MMAU ENXI
Ddrdnrud Kirugu (51)

onnn, insam snruklelp gdrtrren a2gm bir dalga doguran eizolal.
tnklnin azgm bir dalga doBumn sdzt,
Damglnunna Nn az8n bir dalga doguan s6zn, { 1451
Abzu nun Efendisinin azgn bir dilsa dotuhn sdzn:
''G6rdemde snin korkun,

lgitdemde *ninl korkun,
llulu - IgdYdende seninl korkrm.-
EIGndil...
Ellineirnci hnlr3a.
Eesinci Kirugu (54)
ffendi, yuznnn l,uh'nrn eline ce\ir.

DicLe lrmag\
Abzfnun Etendisi-n hlnun eline, 1r501
denizin bsl*cH I?l - Dulu nutr aine,
daE ere$nin kus alcd - 'rulu nun elinel
trul! dun sn.Alstue,

Duldnun deBimen t4lM,
rul nm lae agd'grnil?1,
rruiu nun sazdan kalburum,
D&ldnutr kr 'una, lr55l
Elliddrdnnc0 ldrrgr.
179
S'MERLERIN (URNAZ TANRI5I ENKI
Alt,nc! KiruSu (55)

Efendi. senih Ll lJi-ar!r'. ynz[n,
ft,h yla konusr.
Dicle lmaF,
Abzunun ElendisL, *nin Ll'lt 4Dr nrd yiiznn.
bahklannn re kuglannh hannna-
ne kadanM ad renldiyse o kadarcok-
5aglam r binalanmn hatmna-
'rpk^dama
ne ad lenldiyse o kadareok 1r601
saglad yap r kendennin hannna-

ne k.danna ad \tnldiye o kdarcok-
rnrlu yla kontt{r.
lllibegnd hi r3ti
Yedinci Kirusu (56)

Heyl eih! gel, 8el! 8el, 8el!
elhlgel. gell
Heyl Knliq.,nilu nun hhrhm getidi.

Damgalnunha Duhinln lihrln Seriidi
Dd .ir8d,tu rn dr e{inde, lL65l

I?1al'.ii dnr rr-dr'.la dldi
rrl! dadr I'lll nin elknni doldurdr,
rtuiu, d.dnnn eiledni dlgd r(lrir.
.!8. Ds bL:L dr g. rrebi-rr.
Kd5edeki nedn ergd nr bil, Ir701

Yandaki nedir dr-8d tt lri|]ll
180
Ellialtrncr lanr8!i
sekizinci Kirugu (57)
Heyl.llul Efendi, sr'8ura
Dicle Im.gr,
Abzu nun Elendisi, y '8urm.
Eletrdim, dege ile.itr sine,
Dicle lmagr
Abzu nun elendisi. lhazine-evilne, I1751
dnriisr sdziin durdugu Abzuta,
Elliyedinci ,rituj,
Dokuzuncu Kirugu (58)
elendi yaklatmadr.
lfendi nrdgu.krylgyla ae dr,
efendintu sitznnn yayank. ll8ol
Dicle lmag!,
Abzu nun elendsi, yaklasmadr
Denizin bal&eHl?1,
dag ereBrnin kus arc$r,
tat
sUIIERLIRIN KURNIZ TANRIsI ENKI
Yeni mg kiyrgndalmsq.slh*rinegerirdi
Yeni irabasnrhimDsaNa nese sefl. 11851
Eteudi Dms!/r -kayrgryl, acrldr,

dendirin sdziinu yayank
Elli*kizinci hiDg!
onuncu Kiru8u (59)
t? ,,1G efendiyle.
?'lGl ekndiyle
lll,\Getendiyle l?1.
kon!9r'ontrnh
lleyl lylKnhtr di! Heyll:)'l Kmhn eril lr90l

Djcle ln!ai,.
Ab?n nln eLrdill Khlh dii
Denrzir b.hk(Fr l? ll Khhn eri!
Dr!.r.g!rin ]($ cril (nln 6.il
Ilcyl [y K6hn e!i!
lilIdokuzuDcn Lt 1,91r
Eni?i11in Kur'ld Mtrcadclesi

''Lnkinin Kr/la Nftlcr.lelesi," Enkiti sayager olarak berimleyen
sr.a drir o)kLilerden biridir. Aynca sok dahi sonralan Batr'.la ya)grn
hale Selen €jder ijld('rme notiirnin en eski u)arlamalanndan biridir.
5iimerlerclen giln[mii:e b rnrden ne olkar ulasmrsrrr. !nki )alnlzca
iklrr,rc.grmrz r)'liLrde brikrrakLerdrr.
Merinde, I:nkl ile cxnalar, Krr, ar:rslndah mircadelenrn sonucu
t82
MUAMMAIjENKI
rerilmedrgi igin ijyki )anm kalmakhdrr Oykrr "Grlgamr!, Enkidu

re O]i'ter Di)an nda (bkz. Kraner, larii Snmerde Bdildr lKabalcr ya-
)rneli, l99Sl s 211-13) kahraman GrlgamD ile ilgili bir njrin gjrigi
,'larak anlaulmDrrr. Anlancr Enki nin canara.la miicadelesrni aErktrga
Iulugtrrniadan ana iiyki) ir keser. Yrne de, kazananrn tnki otdugnna
lugku yokrur.
S[merce hU sozcugrl yorumlanmar gns bir kalramdrr. Asrl an-
limlanndan biri "da!"drr !e bundan ftLir'un yabancr Lrlke anlamr da
riremi5Lrr, cr:inklrL Silmeir qerreleyen daglk ilkeler SLinerliler iqin
\iirekli bir Lehdn olusrLrrryordu. Sozctrk aynca genelolarak ulke an
l:rlnrna da geli)ordu. An1a, bu riirle yakrndan ilgili olarak, ftu/, irlgdl
F da "Aragrdaki Biryuk' ile ijzdesleslirilm4 kozmik bir kavraLrdrr.

l)olalsryla ftrr "oluler diyafl anlannna da gehr Kr/, Ier kabuEu ile
rlksel deniz arasrndaki bo5 alan oiamk drigiinitlLnnrse, bu qkirde ran-
nra Ereskigalr )akala)'rp iltiler di)'anna gorLrren canalar, Kur, Lilun
Lrlkesrnin ugursuz guelerini singele.
Bu pas.jda, olasrhkla tanns. Er€skigalin zorla kaerrrlmasrnrn
ocirnrl.lmak iejn Krla karsr erkan rnkiye, her rurden hrla saldrn
l,r K,r,, rnslann lan, s,ra ilksel sulan da k',llxnarak, onden ye
^rka
(lan Enkinrn kalrsrna htrcum eder
lnizi'rur Klrr'ld Muccdrles'
o cok LEak giinlerde.
o cok rzak secelerde,
o cok uz^k yrllard^,
183
SUMERLIRIN KURI!1Z TANRISI gNKl
rum geEkli seylenn o ayi crkanldrg zamanlarda-
r'd SeEkli seylere deger bisildigi zamanlarda:

iilkenin kuGal .lanlannda ekNgn rad drF zaminlar.la,
ulkenin fi uDlannda ekmek pidnkligi zananlarda,
sogun yerden u,aklaeflgr zananlarda,
yenn gokten aynldrg, zamanlarda.
insan'n ad,n,n kondugu zamanLa.da,
An\n gdgn ele gecidigi zimanla(h,
tnlilin yed de gecidiBi z nanlardi.
Ererkrgalrnotrlardan brram.gan olank
K 'a Ieda edildrgi zamanlarda,
{q bib^ K ayelken aen,
krala kucuk (ailararldr,

Enkiye koc. k^yal.r auldr.
Onun kueuk taglan el btrynklugunde lasla.,

onun koca taslaa rehyan kanElann kay,lan,
Enkiirin gemisinin omurg6r
saldtran kaplumbaBalaL gibi earesiz kaldr
Khk ka61. genirin krenindeki sular.
hkiie kal5. geminin a rndaki $,1d,
184
N inur ta\il1 Kibri \' e Cezdl andtimast
no 2, bagr ye sonunrn, neycut parealann t)ncesini ve son
UET 6,
rrsrnr teeren tabletlerde yazrl oldugu kesrn olan bir Ninurta miti
Liretninm brr krsmrnr kapsar.r Bunun irerigi soyle ozetlenebilir:
Amar Anzu nm Nnuna')a sbylevinin bir parqasnr olurruran ilk dort
rtrzede, Amar'Anzu, "emri alundaki (Ninuna'nln) siddetli saldrrl5rna
rA.rdrgrndan meleri, 8rt-h r, "kader tableti"ni elinden diigurdugiiml
haber rerrr re dolayrsryla bunlar Abztrya seri sorl,rulmuFl€rdir (1-4
Bu luberle salsrlan Ninurtn lerin ve onlarla giden g|Leierin kat'

'ne
bLnrn yasrnr tnrar; Ab:udaki Inkiye malum olan acr br laknmadrr
' Buceqnnn metni re daha onceki bir ryariamas len bkz. s.nuel Noih
Knnre.. Ninunann Krbri \t CezaLandLnlms, nLrld Oti.'rtdlt 2 (Sarcelo
m, I98l) 2ll 237 Simdiye ddAin btr netnin yal zca iki kopyae saptan'
m$Irr sLTN 4l de yayrmlanan (bk2 RA 60, r 92) cok knelik bi, Nippn.
palqrs re cok kitciik bir Ur parean (Aarcn Shafier ra.ahndan UII 6. k,em
lde yayrmlatrmEtr) r btrnlann da sok az yamn olmunur: 5dyle oktrnurl
OntlE,l e 2 n.n!.. Lghhurmu 4 dnb'nah{ar'n lmul... t
ur sg-'nin{na . 6 me'ren ki gr e 7 giehu bi mc .. . Arka }!z, l
ene 2 a'nam lursasl . l. sas-kal balll'ab... 4. ussal.. t us-
tur. ICBS8319, C8515007\t C8515085 yakiagrk 100 dize uzunluguuda
olmas gereken rnn miti iceren trs $ilunlu birtabletin parealandtr. Yaa atrn
derecede kueuk re yuzey cok korn durumdadtr, kkat oku^bilen birkac
dizeden An2r ku$, rtrhr !e kader tablerlen yaP{ boyunci ba5l(a .oh
oynrn$ gibr soNri,r M cn{i.
i lnki) Nnru,ra F
8u drzelerden anh5nd,Aha gorc, bir tann (ya Entil ya da
Amar Anzuia sakLrma emnni lemrstir Bn tfrrin nedeninrn Ama.-An'
zun n Abzu dan trr'len c.lmas, oldugua kulku )okLur. mercrt Ur lable
rinden.nceki lablerlerden binrde anlat m$ olm!! geEken bireptrol
t85
SUNIERLERIN KURNAZ TANRIsI ENKI
bLr (5-9. dizeler).'Sonra, oldukca

iarrrrrcr bir bisimde, AmaFAn,
zunun kendrne saldrran Ninunayr ellnden tLrrup Abzu)a g{5riLrdiigi:r
nti girilrilz (lO-I2. dizelet.' Orada Enki onLr ne5eyle kar5rlar ve
''kuglar'ln farihj, adr hak euigi birimde onurlandrfllacak essi: bir
kahraman olnrak kuLsa. (I 3 2a. d ize let.
Bununla birlikte, lnkiye karrl gizli, dusnanca planlar lapan trrrs
h tanfl, bu ku$nmad^n tatmrn olmaz (25 10. dizel€r)." Nr rnainn
kendisrne crddr zarar remrye ni)erlendigini lark eden t:nki, onu Ab
zudan koymasr iqin srlftdli lsimud u gonderir. Ancak Ninurta a)fl]-
ma)r kabul etmedigi gibi ona gereekren el kaldrnr (32'35. dizeler).
Bunun LrLzerine redirgin olan Enki Abzunun kilinden bir kaplrmbagi
bi(iml€r. Kaplumbaga Ninun.)'a saldrrrr ye k€ndini savunan Ninurta
da kar5r saldrn;a geqer (36 'll. dizeler). O zaman h.nki kaplL,mbasaya
''koLucirl bir eLrkur krzdr rIe kaplLrmbaga),la birlikte Ninurta)'r bu-
nun ieine arar (42 '1'1 dizele,
Bundan sonra ona, bir eukurdan srkama)an, ana line de onu 0l'
dnnn.)i d irsLinne) e c€s.ret eden daglatryrkan dr) erek nircadelele de
vam eden Ninu alla alal e.t.rek iyice agagrlir Ama simcli NiNnen
8 dn.nnr DRlerden yoksun olun, iiade euiti d!5uillebilir, Nlnuni\nn.

Enkinin esin olma umrd! kalma)acakn.. takar DHr, !f a/U)rn 8.9Dris
z^man tril Lrrnnrnn okunug \t anlamr kesin degildir !t dizdrin anl^m ka
Fnhkrr 9. drreye gehnce, Nnrmanni kederli 5ikayetiri dnynas uzcnnc
Enkinin \inuiranrn h,Eh planlan ncdeniyle iernde buhudugu rehlilieyi
larkerNesrnr .nlftryor olabilir re bnudio dolayl ika2da btrlunur
Bu dizelfl NNutinrn Abzud^ drha once btrlundugun! soylergrbidif bel
ki de Anar Anzunun kaordr$ r'kn bulmak isin Enkinin rccr nsrirDe
gelninir
Nrnurranrn planrn,n ne oldug nttinde anl.t nramrs(tr, Iak^t 49 dizeye
bakrhF asl,ndi Fnkiyi okli,meyi planlanrttr.
186
MUA[IMALIENKI
ni, )aniNinhunj^g, oglunun )ardrmna gelmigrir. Enki').e, bi!kFtr-

)ici )e, brr keresinde onun hayaunr ku.rardrgrnr anmsaiamk, Ninur,
ri) r irLzuLcir dLrrun!rndan qrkanp, halannr kunarmakla mrnneturlrgrnr
S.stermesini isrer k€sin bir bjeimde.r
Mn td nln Kll''i !r Ceidlandrnlndes

''Onun erundeyken *nin silahrn fen. rurdu benr
Mernim'zrn sotr.1.n dizesnin Nrnmen. ydn Nin hrr*S- Larli ndrn oglu
nutr hiyahn, ku lnki)r rhanrnNl Si.it bdliDii oldlg! k.
annas icir
nH, 60. dizeyc dayahan ikl^ yflkrn bt rahnNlir \t rdyle ce rbilniz
''merhaNtsrolliN setr, *nion.lan kih kae r] (rn!,n{bhrnuns.2ctr,
!n so2cngnne _iDa onu km gertrdi ya di lam rcBine sendar onu kjn
kactrdl olahk da ce$hbileceEme dikkir ednr, bkz oh , Ddr lrgdlbd d..
poirn 88-89 di2elei) |Dki\t NinhuRg: Sumd Cennd Miri mlai (l
bdlinn) bilnrdrgi grbi, NnrlN6ag gereekren de. Enkini[ eFulundan nnn
e.nm reydda gerirdt8i seki2 bitkiyi ),edikten sonn histahnrn skiz orgi-
n1n' iyiler'nen pkiz tannyr dogumakla onln hayrunr ku annDu Bu. 57
dnede hrnean,n Enkiyirrn,Ja,, buki yiyrci olank adl.ndrmasnr icrkla.
,rhlrniyu rzleyen nlariu .crklam.k ,ordl0
(ynre de. kabnl edil.tigi gibj.
''Benid birki-)'i)I.ih iladesi oldtrkca gariptn. alnc.. bu nuluiun gFn.
''ag.e rey. !dns, Em.sal) olabileccgind dikkar edin. fakar bn anlamlnnn
herrkisr de b.ghNr uynuz 58 59 duelee gelince, eeliride en azhdan kE-
nen olunun kisilesunlNesinh btr r^nnnnn isedi$ \"6.y n$ff (h nud
ktrllan,m1na dikkltedin. pesinde! blDin -in hrlinde kullannnr gelir) Enes.l
renelde r.ntre^ kuhtnde kr lan an, dolalsryla, renndcn yoh erkrmk br.
katlNdrli ol.rkeld.hnrbilecekSumer.enin birlchc.si.lir
" Me rnir kar5rhsumasr re cernisi Ja-5 2'r. 120 r.l tin Be nd r Alsrei raFhndan
(Iho*il.l iac.bsenin yird,nrrla. bk2 28 \c 59 di2elerdeki
)?p,lm6r,r
kd i ac,klandan) Diam qeliri \t ro(mum!, cpdyce larkhl'k gosre .
eogu yerdekr degiskliklernr nedenr olyazFr uznranlnrnca koh),cr inlisrla
cakuri dnn,mnnd^ no'l.rda asrklayrcr bir yorunr buhn^brlir
^nl.!hDae
187
SIJMFRI FRIN ruRNNZ TANREI FNIl
8en rr'leri ellerinden b,Ekl*en.

ontrn fl.leri Ab2trya 8ed dijndn'r
Bdn 8rr ltur! ellcnnden b'nknken,
onrn $J ir!' u Ab2u ya gdi d,itrdi,.
Ionun kader r^bleril Abzu'yr gen ddndr:r.
ro
Ben n. leri dusndiim
IAmar'Anlzuntrn Isozlcnl karesftla, kahnman Ninuna alalladr,

I I51
INinnennal brr agn koyu\rrdr

-Pek ya benl Onun Dr'letr beDim elnne dusmedi.
Abzun(n en ligrne l,ctr serinlmeyecegim
lkuGaiilanl Abzudaki binsibi

I
rr
Abzu d.ki Enki Babr lsbylenenl sdzn biLirdi
Amar Anz! k^lnaman Nnr(ta nn elinden ltrr!. ' I 101
Onunla birlikre lnkinin yen.e. Abzuya yanaiu,
!u \t Abruyu go5temekredi.
izleyen iki dizedeki onun"
Alstelin yapun ?!1, mrr r.,-r!nnr resronsyonu t. noua sozu edilen Ur
paieaslnrn On. 4 rle iimdr dogrulanm$trr M.. grehrr !e drl, ,uDr r.r ,{nu
yazar ranhndan esanlmrh olank eie alDdrgina dikkit edin
lirinci kompleksin hnnr{ndr-dllllr-rc okunacak bieinde restore edildlg-
ne \'e b! ismin 'in halinde bilesik bnsdzcnk oldrgundan eden once dn
gelmesinin beklenebile.egine dikkar cdini"Afallad\" lul-dtsanin eelirisrdir.
$:l/ ddan once A-e gelmesi gerekiyor Sibidir.
Bu dtenin eelnsi dogruysa, 'ln-ld,ia iein'dr fti yazmak bi. hatad,r !e so
zel bieimdekr dd anl.slanrmrsr,t
17 dizedeki kui AniFan2u ile.zde9 olmadlkea, 17 di2edekiyLe burada
ki ikdeyi uzlaslrmak gnettrr.
188
MUA\IMALI ENI(I
Ve bdylece lrdrlr lll AmaFAnzu yla Abzuk Aeri dijndii

5
Elendi kihnnandan memnun kaldr
Enki Baba k.hhman.lan nemnun kaldr.
Efendi Nudimmud lserlCiyle konust!r onunla: It 51
''Yigir! lseninl kirdes rannlannn ansrnda brn! kim* yapamadr

Kudretli silahrnn kanadannr keniEiklrs gdince
Sonsva degini6 onun boymna lkoya.akenj
^ydklannr
Yrice tannl.r Isenm kihnmanc.l ku\rerinin hakknn le6inler.
Baban Enhl em Erriginl ?l her *yi yeine Sdnsin. l20t
Ninmenn. rnn gibcrni yamfrdh
5eniD eldrArn rirrden brr dehreti kjnseye remesin
senin onilnd. Dnu ldehgeti (l)l ll(an kimse olnrasrn
kucilrhn Abzutla strrtkli ola

Adrn sercfko*sinde anllen '
K.hraman - onun yiiegi bu kursamayla yeinden oynamadr.rr {2 5l
8.{i huldaki 5i dncekr komplekneki rdrnn(rzeusrbidir.

a;lRi izleyor,sutlaki kopya\t b! benim qekrEin hblet lotodhhyla dog-
rulanmDr[ yinc de. brntrn zU ydlne bir ydhr hitas oldugnna kuskr
25-30 dizelerdeki Senel^nlannnlr acrk olmsrna kaFrn -y.ni. En

pasajru
kinin oldukc. sndan takdjsnden mrmin olm.yan hr6h Nrnuna Enki ye

k rgr Bizlice koln niyedl plad.r hlzrlar icerdigi $ysr drlbrlgirl re sozhk
slgtlelLik Celidsrni sorunlLr birhile gerimrektedir 25. 27 \t
30. dizeld e
5a bi deki biirin.nl^mr b.ylediri biznn cewmr bunun soz kotr!{ old!
gu dlNmhrd. (dli) niq yarnnurda hata yap,ld,8rn, uEylr. bn d. e6 intr
daha di kuskuh hale sdinnehedn. (oie yandan, Alster, s.-bir1 sizlics'
189
SIJMERLERIN KJRN,1z T,TNRISI EN(I
Durdugr yeKle. ylLzl] nailda kanrdr,

Rengi nanl da aftl
Yoreginde bnytrk igle r ee! inr.
o.. onun.. degil,
IGhhn.n Ninuna h1kEl^nnr bn{un €rRnde gezdrrir.
yi,Egr .. de8iLdi. ll0l

Yt'ce etendi Etrkj, ytrrginin ieinde,
Plr'n.n.'nlaD,nr ki!Dd,
(ursalalim Abzuda kocaman dalgalan y.rinden oynanr i

Elin yanrndr srl&ailsnnud o kisiy€ sitzdagr redi lll i'
Kihnman Ni lna Eknhyr Edder ,
lt5l
olarak eeyirir,.nlam b.knnndan kusuFuzdur, lakaL, ,arla .n ,inin. bilin

digi kdanyla bir isme degil brr s,fata baglanmas ger.krignden, dilbilsiel
aerdan dogrulanmamlslri KA-dd-)i, bdrli \t igi rieeririlerine gelince yalnu-
ca kuJkuh hhminlerdir). 26 diz.de, ld-grr,bdrt ile Lt gi6 SrFgd arasnda
dgD' ig' dkrnur. 28. dizcde. basraki kompleksin okuusu \t anlamr ol-
dukca beliFizdiribunun, dizenin ikhci yansndaki ,rll,i ile bir bieimde pa
hlelolmasr bekhnebilir. l0 dizede, lh d nE u rb dr81 iei[ kimr.yle ko
n!$nadi kars rgr.kli yarkrn gbinnnekEdir )ine de. drlbilgisd aqdan. sii-
ne,.esinin lurr r r" nr rnr'rd-dr8{ okunmas b€klenebilir.
I irtr n,h1{[1!n pesinden.IoroAala b^hltr* olanhkh birsiliNne raKlLr
Ci, ra-& ieii gitz dagr \€rdi bir r^hniNli[ t! Abz! kursal .l.nDn gosre.
drgibidir
ls0
Ona kar$ birkaplumbaga bicimledi Enki
Abztr nun kilinden.'7o
Ona ka$ kapl(nbaBayi girise koydu,
Ab,u\Nn kapEha
Salar meydanLnda ontrnla konurmrr sirrdird.r.)

kaphnbigann durdugu yert dogru snftnk onn.
Pencelerjyle onu arkasrndan yakaladr kaplumbaga l40l

Kxhnman Ninuna onun ayaklar'lnn 6nnne di,srri srfl irsrri.':)
Enki, garm$ gibi, soyle dedi, Bu da nesil"':r
Ona pebceleriyle yeri kizdrdr.

"Iena birs&trrk.?drrdr
Kahumrn Ninunayt onnnla birlikk ieine frrlaiu.
.. tden (?)l n.srlerkacaFnr bilmiyordr kahraman,':{ t451

kaplunbaga Ipcnselerliyle Jayalklannr ezmeyi sirdrrrdil.':<
)iice etetrdiEnkionr 5dyle dedi:

'' den ben Fl Lodadmlll...,.
''Kilden nr'-dl:!-d-yr. sdzcugn sdzciignne ola$hkl. Abzu kilinde, ka$rlal

aynr bieimde rzleyendiredekr ld.b& d sozctrgu sozcignne Abzr kapEnr
B! dizennr ceririsi\r.nhm oldtrkca kurkuhdtrr.

NiNnulln s.\nu ilin katll saldnya geeigini lanmlar gibi g6rnnen br di-
zenin cclirisi okhk(a ktrgl hdrr
Birin.i konpleks ol^shkla 'Ldr fti-lldrl bicininde okunrnahdlr
Noklalar, olasllkla Ninuiianln CrkaMdrBr bn etknn, b€rinley r bA
kompleksin yerine konmNrur
.Ezneyi
snrdrlrdtr' ird dniu sd icin bir tahmindir
t9l
SUMERLERIN IORNIZ TANRISI ENK
Beni oldrrmcyi aklha koyan Fn.']6

Bnlark rddralarda buhrnatr palarlF.rl
Ben 0ldiurrarn.
Ben dinldlim. l5ol
Zihninde baM k^lrl tasarladrgn hergeyil
Geemiginden ne dels erkardrn.
onun .. nedi. gerc.ktenl'zT
Kr\1etin nekye kayboldu?

Kahnmanhgn neEde?
Simdi niye crkamryosnnl'
Ninmenna bu durumu oArehdi.)s I5 5l

Giirdesindeki giysileri p caladr,
"Sana gelince, bnki-yiyicim.

seni ondan kim krnardr?r
basr korkuyla rnEmeyetr sen,
ki.. ,
rni ondan kim krnad,l
''!eni dldumeyi" sdg-8is ru rJu karg ari sozcugti 56zcugnne benim ol

'"
Bu dizenin anlamr. ozellikle de belEiz hlgr-bd nedeniyle acrk deg dtr.
Edrid nn-laddaki /d ile kasredilen aynm aerk degildn.
Di2cnin knkolan ikinci y.nsrnm okunu$ teanlamr kesn degildiriher du-
rumda izleyen korusmay. giri5 ohshncak bir liili i.cirr Abr gornnmemek-
Bu pasaila iligiliolank bkz, 7 not.
t9)
Enki, o seFn adr yok,
yani bunun adr'.. dii'knlmeyen gnn.'
Sen, mefiameEiz dlum,
seni ond.n kim kunardr? 1601
l) Yaraul! Oyhnsn
Bir t^ratrlq iilkilsilnde yer ahn Kus ile B:rhk Arasrnda Tan$ma
lrrslki yaput:l, Enkr, Dicle ve Irrrar rrnaklalnrn sulanna yerlerine
litme emn lererek diinyann su]annr bir arata gerirerl, "irhrrlar ve
.,.rrllar'sonra dr "kenrler ve ltoyler" kumn bir lann olarak gosteril,
ri$n. Daha sonm saz balakhklannr incelemeie koyth. Ku5 ye ba-
hldafl koznosdaki yerlerine lerlesririr ve gitlll/lannr, yani kozno-
\trn drnntirlerini, ,re'ler gibi -yani. onlarin y.inerin ilkeleri- onlanD
Bir )'drdlrhs Orhlisli
lO gunledel ry' ynekli bir yargr belirlendigi aman,

ht An ile Enliu ontrn gi5{d'unu ilan e iBinde,
INud'mmrd, soyh prensl.

$yleri hilebazikli karnnanrn efendisr
Iyazgrl.n b€lirleyen khl lnkii.
onl.ru rierincristr,
hnm ilkenh $rlatrnrl bir amya gerirdi,

onlan yerleine yerlettndi l5t
Bereker li eFlyun. kaynaklk eden y.ramrtren {lan
Cerii Miguel Ci{lranfindah hazrlanan mdnin eernyaasM dayanmakra-

drr. Resronsyonlarakla yakrn tahminlerdir
I93
suuFR[]ltlN ruRN \z liNRrsrtNkl
elb t Lhgladr.
tanliflndan ak,tn.
otrlarn bmnn rilk.leon sulaflnr klttr.
\r lili(1rk k.nallin reNizledi,

snl^na ifthn hazrrlidr omda
lnki llah ih"tll1 \t agrlhn al.rbildi$ne )"ydr.

(.b^nhrre rAuth.chr s^gladr onlari
Ken erre kuci,k koyler kurd! y.ryin1rdc,

Karr Xrlrlin c,)lakn. 0l
''onlauD cob rIgin. bir kril Sertdi.
'rn a n PFnsli$ iein oi! yuceh'i.
!r khlm. s(iRkl bit rs'k olamt
bn(r$ rill(clcR Snntsirri siglad!.
Ilnkibahkllltlnn yiydr biNr biltr.

olgun kinndar\€ korPc kinDl.ryeti$ndi onhftli
lB^nkhkhnl !t su etrkurlinur.
lagnnkri bdhk !c kutla doldu|du
Y0ksk bozkrlin onlari(in yiyecckols(n diye sohrkilan
)ar rktarh doldrtrdu. ll5l
ritrnliLrn h.3.1 l$imsrnrl klrdu
Nudimn d, s'ryh preN.
lqlc.i hrleb.rllkla k^rRnrann cfcndisi,
... brcimledikctr $trn,
lq4
MUAi\lV l.lINKl
$?hk\€ b{.khklitr bal'kre knrl. doldtrrdtr.

onl.ir gdE efiri kaFrlasord r. l20l
gij?le[ 6nnne kendi g,rhr"lannr rrdr
lirtiiiI Nam-iub'r1
NdIr-iub bii)'tlil gticil olan brr s(jzdiir. S0z konusrr olan olduk.-a
\')gun bir orkii bicNindedir. [fsineli Akrn (:aA Sibi bir rq insan-
lifln doEadr !e kendiirnlannda bnrq icinde )nsadrklxfl b'r qng- th-
l,rl (Lrlesinrn br u)'irlalnasna benzer bigrmde dtkrde birbirjne bag-
hnmrsLrr. llilinen diinyanrn hepsi a,!nr dili kon$uor, kLdr€Lli En-
hle taprlordu. ram olarrk agrkhnmayan nedenl€rle. rnsinrn diline
fekisne" kqan |e Alun Cagr sotui erdiren Enki'dir "Cekijmeci
llnki dykiide Enlilin bti' rik nkibidir.
Otkii. S.rnerlerin dirnva gdrlslerin€ iliskin bir ipocr sunar. (l
l0 dizelerden rnlqrld'gr kadafl)la, sair elrenidort ana roprak parga-
olarak dii!.Lniir. Kendi ulkesi Silmer, gilne) srnrnnr bicinler !e la'
'
l,rcn l)icle re Irrar rnnaklafl bblgeden meldana gelir. sir-
^nsrndaki
nr€r'rn kuze,vindc, olasrlkla iki rrmak arasrndaki bilgq"i ollsrtnm
Jaha sonra Akad !e Asrr iilkesi Urt lirdr stimer !e
olacak olan
Un nin dogusunda, kuikr$uz barr lnn\n bir)(k bolilm[ntl iqine alan
:ub{FIlamazi buhrnu)ordu Siimer'in batr re Stine) b Frnda, I'rr:rt
lnnatr ile Akdeniz nrnsrnda, Arabisr^n da dahil eogunltlgu riilden olr'
!in geni$ brr alan olnn Manu !ar(1. Ozerle, Siimer Fiirinnr krtaslnda-
ki dirn)a, krEe)de [rmenistan\n daglk bolS€l€rinden gi]Lneyde Am-
bistan Korlezine. dogrdi Akdenize kadar uzan')ordu
Na'r-rrii,,'Enmerkar !e Am(i Beyi" deshrrnrn 136-55. dizelerin'
de yer alan. qkr iqinde bir qkiidur. Destanda, Uruk kenFdellerinrn
hnktmdan Enmerkrr, simdi lranda olan. zengin maden yataklannur
195
KURN,\Z TANRISI ENK
'I)MERIfRIN
hrlundugtr Ar.Lt. rilkesini kendisrne baglama)a karar lerir. Ona bu
)'irlir sozle bir ulak g.)ndernesini soylqerek Enmerkafa PlannrdN

yardm eden Enkidrr. Deshnrn sonunn anlamak guftnr, ama gereek
ren de Aralta halkl Enmerkar\n kenti Uruka akrn, gtrmiie ve lacilen
tasr gerirmi: gibi gdriinmekedir.
Enti)iin Nam Fubri

Bir zarnanlar ne yrhn
ne de rkrep lamti
rc de idanqmE.
ne y.bani k6pek
ne de kunramE,
ne de dehter !aml't:
lnenrn rakibr yohlot. l5l
Bir ztunanlar, S burllamazi iilkel.rinde,

cok dilli Snner,
efeElilik D.e ile yilceldig ,rlkede,
Uri.
her ecyin bulundngu rrlkede,
gnlenle dinlenen
Manu irlkesinde,
h.lklar riiclt gibi-

rek ILOI
Enlile lek birdilde rsknnLtuig
5oDh cekirmecitre yapu - o'
196
MUAMMAl-IENKI
eckigneci elendi
eekigme.i - kml
sozlednde )hn m.yan, li 5l

kurna,lrgrn e,ii,
ulkennr acrkgdzir,
ranrl.nn bilgesi,
d$inrm€de yetcnckli.
Ed{linff dii.
onhun iAElinbd.ki s,izii degigri(li,
cekiihe koydu.
bn dlan rnsanN konNh.nna. I20i
LIt-Ni11u a'ys Ediletl Bil Duayla Erhijte ahi

l,5agrda, krsmen lannnrn srtatlannrn bir lisresi, klsn1en de ylice
rrnfllar An Ie Enlil in Enki).i iizel gieler r€ atncahklarla donaurkla-
n dykirlerin yeniden anlatldrgr bir Enki ilahisi yardrr. Yaprr, Ur-Ni
r".fl. iJl, trrl. edilen brr d',.qh."nrerer Lr.Nrnu r. Ui,,rr', L-
I lanedanlginrn rokiisiindensonra ikridara g€len lsin lJanedanlglnrn
l,eslncj hirkirmdaflydr. Bu hanednnlk srrasrnda lsin Sumelin baskemi
,,ldu. ltahinin son krsmrnr (r1u9ru.an birkae dizede Stmer kralnrn go-
rerleri ve tannlada oldugr dirgnnirlen yakrn iliskisi iglenir. Eserur
(lili iiz€nne bir iErmlama iein noLlara bakrnrz "
'' nu ilnhi, a. rnlk"n.r"i', r","frndir hcr?ananki usrihk \r yerencgr,vle )r\!

197
n. luarhnDniur. c7 49 (1930) I I 17: bkz. EiOJ I I (1954) 174 nrl22 dL
Knmdin yor nru Krdn.rld,t l6ih (l9T4l nkrni ki.r,la5nnnrs \c bir (lr
,idi,zekne yipDnrrr. f^lkerslein ihhiyi hinrl^.llgrdi lnurlar rrcrcnr d.
grldr
L 5. dDclo l diz(lc. dlr-Lig.r tu okunu, (,iDul {d, k d.grl)i dia

trnr ikno yitrnnda. )n,ek biln in orNsnri.hr 2 drz(le i.rgdl bn lirl oli
,. l .\'' , r",1,.l.rl l.r'l . l-,1, ",'
'!ok b,loi rnl. n,ni gelii grbi Sorincn g l dD :r/ 'lu k.NlNnuJi !.lLstr:",'.bj
2nn itrt! Dtr riLd )'r ccinnemr:.5i8dnur br cdiLg.n omc olnm ser.rginr
datif,r .l (liz(lc, ijlt konlPl(ks fl fd rl.ilr (]i Jr ,r degrl) llLl koDplck!,i
okun(nrre c.tsi (n bkz Akc S]$erg '11J. s 62 \d 5 di2(lelti bu
ltn lnrelenrn:i)i l\lNla,
6 l2 dirclo 6 rlrcdr, burtrn yi,rclendr i rcad, Iiil bi.imlerini kii5,h,
9 dizcde bnri,n yinelcncn.Lsd, rkarsrl i ^lt,r )r!fn!lir b.5.hnra rtfe
leror rrxikir\rhr l0 dizedcki linDhnnk y^hr2ca bi.rrlrnrn{in II di
zenrr olarNs! r. ccvjrLsi rcri llt2 rn('l6il. KLimcair lu$rlinrMn
ll 20 dD.l.r. ll (lp<ic !1.t konpleld idg ,l| Sdlin rrl rrnr rihtriiri
.lNck gu.ur 14. dEde. c$' i g.nl) goriin,islu rllt reRrl dil(knc rhnxl
(Talt.r usrir(lc gnriinnrnesinc kirsn. belki {1. bu rilD. i:nln b!{: J,"1
16(h (rm.r'i r5fttr lql:nl^srnDri, ozel|klc 20. norI ln dr:c!l.l(i hr
rdn !ind.nfr l.r ilin'thr lT drzcdc.Lr,,rij,L.in r'.rrr l(rLrLrlrk.irf dc
grldii rlt{z stiJhcr.q. lll r rr2 vl) ltj dEde ,lt l(nfpl,lt\in cd,,r.ub,
Itrg r ,1, bdr n olic.lun \e linkr degrl l:nlil(l.n s.? cnn.ln0d,,. l,u dlu (1.1,
1lc. rle,"rf di:.dekr iDlld []is lirlinin ftnnL lrrsl.r l\, d,i(l!Li.l.itrltcl
nnrql.l( ,,u i$ .u lnnr \e l(isrc1!gr k.5iD d.itil.li, (lilli\ir jx,, icn, bli: / \o-\
105 19851 ll5-l9il,,J v !)ijL\nr h,8dlklrrik rbl Di,ldlhr \cfrd.n
goz{ktr gecirt,, kmrner itr urcdrnrei ) ()l.lugu gibr h rrl(l r sx gi,i.,h n,n
nifl k$llrlu(l!l: brsLndiki !ni.r h.rtkerlc, rrl. b.l](i d. b,L ,lih$in
ijvlcnfresi,,c cs,llt der lirih rellen),1c rl$1i brr sey !labihr
2l dDc Olluk.r c^l)rink rir lcln sn ikh ) l.n b,L r.lD,ndL,. li,,-
Itirir krBifrn nrtrl.urrla Ur NrntrLr^nncidc.d.c.rr sin rn (ogilfhni
198
! gLl)i1]oiiren soniiki iakibiolDasui rlebrb dercce)t kfular dogrtrtô-
,n,,1,'adn (l'illtensrcrrnr iiqiorci kompleksin ccrr.v^njrdikt nd dikka,
r.,,lnnn.nnsrtr (runc, ir /'"./ 16d^ki kaNlin D^srdi isnEr slnninn )
lr,, dueyr i,lcyer dkiL,g! grbi bhk,lan S,sgnl icin kisrlgr okltrkca
^nriloni
,crndir, hkar r.lt bi.rn. .XelerinlD lirrE!isrik coztrmhmesi heliNrdir.
22.10 dizdcr ,10 Li d.d Di-li}in lrzcuAi sor.ugune cd.nisi olin -sok
)u:! rc ydlunnd.llk {D ln[dLrn ile kasr.drletr oldLrkca betnsizdir 2]
\t cstris rnr bkz. /,n.r l6il^ Knneih lQF,lasnmusr.
rLe.Din ohrDtr5r{
24 dLzrnD urun{liki nol(lihr bir ili kay,p isiFllD yernd,, 25 di:d..
nnnlNf (loftltrDcu isircr (;Ul grbi Boninhrc mckredi ri IiN de. dizdrin tlnn
.ry.nnndil(i "ilkrshuni !$ irisi ol.hrkci l€siffhr. 26 dizd€ (a)ir.. 27 rt
28 diz.hr) n)z.l bLcn ler secnis :.n u gosrcrcn ilnrrlsihrsr (l.lkctrsrr-
m,r\ sr)drlr gibL u(trrrn 5ilns delil) \t o2nc rnkilir a)klukcr.nenrlj
ohn 29 {li2<1. lt,trLdilcn hrhNrhL [rs[!i lrilei rc (lehs(h ,[]dDr,rli
lrrhnri l:kr,,r.o,,riirrfDrn r6rlc ,^n \c t,nlilc ser.c.ktn dc (lrhtr
ncl,grnr so\l.L grh.llr (li,,lil,f \rppfi(L.kr ripiDnlr IknrrLn b r(h h.nr
,\nn hm dc lfhlrn r.prtrrt, olarlt rdlind,,,l(Il!rn. drhli cdBi. ciinki,
l)u,lihirnnl.uLkhilr ninlfu{r^tr.s(lc| l:nlile gecDrF. isldr!!llnnnshir
rrnr)(LL,o2.Mn{hrbtr) r^r d,l,i zanrin zrtrrn Enlllin bihslkrdr.1.
rilt ktrlhrrhrr5l,, hsunh birlrkl.. br il^hiuD )12 hm iki hfnyr Iirkh bi
,cflo .lirlt .lc ,ndrern. drklar tdin: bkz 6 12 \e ll 20 tlDderl C^1)'a:,-
! u:nrinlNr rerr rcrk ohh i,cdcnlcrlc. KmDer 29 \e l0 dLlrlrn J,alkrsrc
nihf b , l. th r0innisrjj
ll J0 di:chr ll \c l2 dizelerf d"$n^ dNelsir(c gftn L.lll bn cxlgr
fnr l!,Lhnsr)'li rlgrh ohbile.ek v,9,1./d bcnzcri.5o.qdr," )n (Likk.r tdin ll-
34 dtrelcfln drlu n,rbcsr brLcoi,isi njylc ol^cikrn: Ly linft u^ba. *n faz.
$ h.ltrh!.n lursnn. ortrr[retrf :am r. ldilin {ref r]rsf ctlrgi kn] Ur
. ..tr.L {r.\'
(.knn. KNi Xrl.lN rn ordrri o ol\un l5 ll:llizelenf {1.h. *rlln bir .c,
\ms s,tk oh.rk',,: (!^ll,gnr rslinr (yNri, UL \il! r) u N!lL, )r5idr!f
{m.c d.s(li[r h.r $r kutsi] dc|rrn prlHrr rlun,ln, lt 40 dizclrr
llllilrf llikrtl.n rrnirn okhrguu i i (ler gibnln kml yirkrek rr rl(.nt rlc
t99
sUMERLERIN KURNAZ TANRI5I EN(I
Ur-Nt rtd'rd Edilrn 8ir D.i aJla Enl?i yc llahi
Emreden gtjzinr etendisi,
yeryrizunde or!rnn,
uzakl.r edsrD y[ rtgi her ryi bilen,
engir hilgelik )ny.n Enki,

Anunn.lnn soylu 6nderi,
gdnhnr knnd.rdin iyrrnayan.
8.rn dogrm ndan sirnbflrnlMdAr:u \tFn krlarM,
Bntnn ddg emirlerin e tendisi Enki:

san. edrlnesi gerehiArbieimdr dm elnrek istilomn l5l
bit'iin dnunl^n harl eden elendi.
yeryiiz{re bnrinr halklan yerlesrnen, 16I
gokre re yerde ,r( leri senin k
niz.usnd.kr bdlsekrin rgtr amr.ginN llnlilt {nmak zonurdadrr. onun

(rnlilir) kutsrNisrnr ilm^k rcir Enki onu kabuleder. 18 drzedekr, 'hepsi'
ynrelenen hil knkunt k.$rlar
41 41. duel.r 4l dEedeki b(ynln soz du I Ss drb-ldyr kaFrlar (bkz
C. C^srellino, li'o 5!lgr flvrur l1972l. s. l14rd 43 dizetrin KDnre, eeliri
sinin nedenleri (F.klensreininknrden tarkhdtr) eniyazg lzinanlar icnr
icrkrr. Br Enkinir btr trgisidir" dpcshdekr rigi s6z.ngn.nn .nlann hila
rin$ni.|dr( Knn.r buntr link y ni. ln etligindc sylenen bir sa.kr- oli
rak celrme eBilimindc.llr.
200
IIUAN1VAI-IENKI
kni onl.nu pFnsligiDt y[k$[en-
Diclere Fn"r lmaklannn klrsil^gzlannr acrp.

onlin *lincle doldumak icin,
h.sdlin srlannr Fy,n yogun bulutlaryrptp.

b[trin r.dalarn nstnne salooi.ldr boiahmaladnt qglannk iqin,
Aleklerin nninde Arnanln baghr yukan kaldrnp.

bozkrrhn or !e bitkilerle ltaplinuk icir,
meyle agachfl re balre $rp bahceled dikiP,
oola! onM argibr rlabrldiEiE yailnak icin-
tannlann khh An, eni ydkilikrldl lr2j
Eniil, onnn soyh J.tg{rg.rlidr,

bnyiik dehtcle bunn i, ll]l
scn h$ sryi onay.crkann efendhi'l,

krierik Eolil
Grsgiitr \r yeryiztunn tek raDnsrn'n,

ki\eilk klftletisib.
\'*atrd.ki \t iiagdaki birrlnyazgrl.n rnnt dnne l)elitledi,

ayrronu gibi.
Senir agandin crkrn dogru iriiknm

l
yn.cdirlll.
lhk(:rmlen 4rk|g^ kallittrran Lann ih,

lu, un.n dibindc son$Ea degin yagayin nF^nlar ictu bile,
201
SI]NIERLERIN I{URNAZ TANRISI LNKI
yivecck \t icc.rldcrini *n SozeriFn,

rn onhnn gelctk babNsn.
Ey Llendi, t.ntrl^tr dlank senin soyh.dnra du ederter.

yaPnil.n Serekrigi grbi.
lh birrdjrddnilrr
Ey NudiNNd. kn6alsorhl snzinrle UFNinuni)l
Du onnn girAgolidir. l2U

Yn " r" R r. B,'k\'r'. re .ery'1.0r.,c rlk +, y,'r td., L
a(hna $rk sacr,dn. l22l
!y ltrkr, btrttn fukn birrnti gcrnllin.

onli', Abzu ya yerlenirdin
5enin rrritih kul{l otumra yeLi,
sor_h klrsilal.n..,
oDtrnft kini Ddleun.nde gelcnleri hallne gerulnl
ontrn 8is lEr.!uN.rlk$latru.
Golgdsinin biitnn iilkeleri kaplamash sglndn

gnn dogrmnndrn Snnbrrrnrn..
hlsu \t Dd. nltrh kltrllgige ensnesnri srgladD,

iirr bir bul gibi,
Ekritr dehserle doldurdtrn,
An re Lnlilin lmnl orumn yerini.
202
Oit^rmda bir n$ ledlmis
rlm ynce rannlarla ilgiliolan ru'lerc
uyg!n olank,
sayFE . rohurl?1yamlun,
raerl.dn re invna h.)m redin. ll0l
Ey Enh B.ba. *nyenni.k[grn zrnnn
yizgr belnkyen kr1$unde
lu bir sdSdn{ dtr 3|
tnlilin seretrhsrn eurgi hrl l-r Nrnutta,
rn mnkenrmelhnne ed ropladrgn l?l bilgelik elini
^caciks,n
Kih Kal^hrn .lderi olsun.
fatrnhga yan5^n deh*r Inilhin isl^d ohtr
degdili her 5ryi pirl rt.

nr$nlar yr5adrkca
yrik*k denizir igrarmaganr sunuldukr^n sonm,

^lqikre
r , \i,,",'i
'.
t) r.r li.rc. r.^ rr ., Ll',, . gor
',1
p1
Enlilour.
serrcliSiiznyk biksn,
h.yruniyi gnrlcriln re nc5elilrllarnrcoAaftrn

h.rkutr boyunca. l.t0l
^drgr
l) l:rlki lJrbr. yrice husuya bii rmds.
*-nin b ytrli sozrlnde l.lll
)43
5OMERLERIN KURNAZ TANRI5I ENKI
tanrel tardeslenn AnunMI.r, seninle *rir$in
Ey An rn $yh karderi,
stu ukl.r nlgnyii kabul eden:
rnin drin gnzekhr
lnl Enkinin birri8sidir.
Bir Er ?i llahisirrill Krnft Parcasr

Bu pasajrn neLni, rshnda )aklaerk ahniD dizeyi ieeren bir tabletin
ilk ) irnrsekiz dizesinden ibareuir. Melcut dizelerde Enkinjn adr gea-
mez, ancak bu parcada betnnienen adla., sltatlar, ozellikler !e nitelik
ler igin rek u)gnn adat Enkidr Notlarda ilahinin diline ilirkin bir
1rcenellikle usu yada et€n(Li oiarak
aclmlama lardrr eelrilen en
Merin. l:61. 4048tlc Ake Sj.berg tanfrn.lar haz,rlanNrr,r. Btr ccrili s.

l.rL...1.\n r.L,'h.tJb.qrnkrnkrhrtl L q,^',-
I d izede. .gdl.nnn . 87 88 (^yncr
.nlann isin bk2 .]rD n,b ndlit, 0/iL 1
bk2 12 \t 20. dreler) 2 dizedc, Antrnnilan ilakri turin $"sriritr

kaFrlam.ya cill9r. Iakat dogruys bile .nlamr atrlarrlalrmakr.dr I dize
de,.i 8dliizieycn liilbi(inli yal zca ksntn koNnnt,sfurte Enkinn] tdr
h \dhkki h ilgih harel€riri! dogann, Lahmin dmek gticriir 1 diztde.
'1anfl !N yehre (annhk kuuan,m oklukca rirlrf Sa,riinmekrcdir: duc
nrn ik rci yiN ok nailamrgtlr. 5 dizedeki .logru_ sbzci'At1so2.uEune 5n
herce:inin krNh$dr(aytr(. bkz.8.9, Il,20 dirde,): erz.irArrn.y nla
n nireledigisdzct(ge goft degi9tr 6 dPedeki sotrsuz. eaprNsrk bar-UD.lll
iein yalfl2ci biL rahmindtr 8. dizede, capngrk sdgp gdll( yenne nokri
konmusru.9. dizede. onlann soyh adrm bildnii lerl elind ahP, Iacr ri
k^n knlhna q ! olabihr. 10. duede. g.1kyn2[ yeDrizunrin yanurdi.' \t
_gdkytzn 1e raroldngu siircce demdnn bir brgka b(imi ol^bilir
ll 'trlrrziknrk olin ikincikrsmnnn yenne nokra konnrLtsrur
dizcdt. ducnin l2
204
rrimi old kalran ile Enki adr ansrndaki baglanirlr
kqa alqrlmamr5
rosrermek iqin oldugu gil)i brrakrlmrgor. 1lahi karnatrk c karranr
rqn gergeken de ranrnlallcr l,rr aqrklamadrr
Bir En,l lldhiin r Krnh Pa4alt

h',
'lrnnlar icnr kaR! remt.le kuna2,
dizennr eeinsisi)zcngn sozc(gnne yap n$urre btr ncdcn[ bir12Sadp ge-

lebiln ll dizede. eatnnk arn-r 5i8iji8, yonre nokml.r konnnDtNt gi
zenrli drarg..d,lti k.l5rlar; bkz Ur Ninuni ya Edtlen bir Dua ile Lnki yc
llahinnr 41. dtresin r yonnnu 14 duedeki eieek aErhn qrpngrk t. t.r
rlir rcnr$deftbir mhmindir j5. dizedeki "uennry.tr, ir nDr}lrl.FD
kompleksir rlgih onrkler nedeniyle nu i.6 ! b(jnirde okunm.sr gerektigr
nant,kll laaaylnnna dayamr. bkz SKIZ. s 65.209 not 16 .li:ede. igiji
izleyen eapra5rk i9idrledn y.rine nokta kdnn!9t!r l7'18 di2ekrin cdfi'
si s.2cr\gir s.r(g[nedir (Sjobergin oldukea *rllst ee\irjsi dilbilgRl aeL
dan dogmlann.rn$rr)i oDlia ll .lire<leki .lirmsuz prnslei ile ilgili ola
bilir L9 dizede. iieiincn kompleksin ilk fusiolisl,kl. bi.h:r^d,r 20 dize
nin eeri.isi. son konpleknleki Jdg KrsD?\'yr izlty.h I4I nin biryizm hata!
old{gunu !^FaI^r 2l dizede. h.kinriyd lrniyu k{5rlar. bkz tlendle-
yen' olamk serildr8 I diz€. Bu sozcngtn say6E omeEi \t rcerdigi beltrsiz
likle.icinbkz s.loberg, 1ll, r 62 \rl 22 duede, o'Dun oncekr drzedeki
.hakimiyel ile ilgili .ldrg $trrlnrakridl( nokralar ricrinctr kompleksdekr
gtridqr ijnce gekn okrnam.yan igarern yerine konmusrur. 23 drzede.
Iuc-Diirin IU(;\l yeinc nokr^ kotrnnrstrri TiJG\ur !Dr6, neden, olauk
okrn^bilrceginr dikk^r cdnr. fak.r bu anlam traglim^ fek nynramaktad,r
.Donei yahnzc^ bir tihmiDdn 24 dizele. ye.lc5ik halkliin (etnisi ,D
g.r dr m-Lidekibi nin bn yarm hat^sr oklugrnr \"Nyar.25 drede, n!
,i-li d n qerins goe erneyenl.rin, bu konrpleksirr onceki di2ennr !r.
gi/-gd,," yl prlalel oldug lasaynmna day. 26. drzede, sen onlarl.
rn^ bib.l^n gibi konultun binz garip gelmekredir
205
S'MERLERIN (URN'Z TANRIsI ENKI
yukanda," irrgda onlafl d.nerleyen,
onl.an ya2s anm belirl€yen,

Aaunna lan sadrk hlan,
kendiliginden birdn d0nyann rm leLine gre $eren,

canl an... yne 4r.
onlaru rdnhgr olarak ates saaan *n,
emideri ne oluM olsun dogru cicek olan *n,

g6k !e yenn Dr'lerini deBirme? k an,
so6uz 8is lur'u yoneten *n,

onlan iyi biien etr,
yaJam rohumlanm scan ar

onlann iyi ya,gLlamr y.1zan,
y0riimelei geEken yolu soyieyen,
onlann muazan ayinledni ynpatr

ki...
bir bnki gilti boy \erir,
kratiyerasalan dagLtan.
dogru taclan kaarla5onr,

onhnn muhtetem adlanm soyler,
gekek tlzak gnnlerde onlann rannLftlanm emEden

g6ky0zu !e yerynzunun ,annda,
etrlein ensuza dek sormerini sglayan,
206
yrtz[ntr ... koyan,
kumazca d$nnmeye yak$an en,
gnzet anlanu.
uzak gornslnLirte.
mesaleli bilseliAe,
ooun her reyi gizemlidir,
k€ndisi nlntlama geIiEn !,r.

ona sifah bilkiler gibi eicek .crmn,
ynegi uzaklnrda olan en,

s6,cnkle.den asla h6anmalEnl,
bilgin alabildigine yallan, I151
u$a, hflkomdnr, g6zn... ctr,
Fregi bryrk,
her s.yi bilen,
s€n onlan knnhr icin btryturrsun,

sen onlan Anunndar iein y0k5€hilsin.
senin nr'lerin onlann Dr'lennd€n ildir,

orel olank seeilmig,
kuma, olan her eein Dreleri,

str onlan koru)Ecak dogru ki5isin, {201
s€nin hakimiyetin kdrga gibi b6tnr onlan,
Giuey Rirzgin gibi emalar onlan.
onu batllmu biri gibi onlar ich ayrhn,
207
sU\{ERI ER1N XURN,V EN(l
'ANRI5I
. grbi onl.u rlsrine tespn ennr onu,
Senir lzak bir d.g Brbi oknazimcrnr

{)trn . fna d.ner oftd..
setr. c,r, brb^sFnr onlatrn.
{nlar iqir ) iyccek iRy.n lob^nsn rn I 2 5 l
sen onlaLla ana b.b.l^n gjbikon!5tu!.

nu nrr yi€cek. ieecek igl.dB
diha eok bil8ehk ikradrn.

sen kunrizca it YaPanrn
Dhsinrceyi yerleniRn.
bilgelik katan din' ictrn
lT.rUiri,r gd i h.ldr .Jir nidyn.rli dnrrtk[t]r, I
E1thl\1h T a|tnag, h iduil&n E enSur-ratrnd lidlti

snnerl€r hnnlara sd)lenen ilihilete ek olarik, tannlann )erlei
rikleri dlisiinnlen kuE.rlyerler iqin de Ihhiler l.znnglardr AFgrdakr
ilahi, E rnglr'rd olarak bilinen Eri.lLidaki taprnak, Deniz Eli ieindir
siirin diline ilifkin brr asrmlima notlard.n brllunabilirrr
_Deniz hlz
Bt . crg!' r.yi. I:!i. ilahr Ake sidberg raRfindan anft'rtrt.
IH. s 17 l8; buFd. $nnlan seirr btr deEceye krdar on(nktuden ta.kl,_
dtrre daha,jnemli olan hikhhklir bn aelnn^nada b€li ilecektir S^y'str
qal,rsrk rc mlllak dizd.r iceren ilahi iki bolime aynlobilir' (l) e o'gt
r.r'n,r1srflrgryli Lurh bi[iyafdr nl.nu, gtin rrr$nrn (ish) gnnedigi linnli'
208
rn toplanL1 saLnru ohlik rcshedilnEii (2) . drlrr ,"n r tjnkr raralndan
l'ndu s! krhca$ re k,iBtrsilnc oruracagr yer olarak *eilmesr, c|!ku
.nr genls finnr I.nn*l yemekler icn] ekmek pi5irrn e$D sillkh bne\ii re
ltokyuzrue engen birziggrnr ile rielanm$u
l.lized., g.)l< !e yerle birlikr. bicrnlldndi nln anhN aerl{ ddlildi, 2 di
rdc. sîrrlpnmk ren.nnr ol.rk sua.o,kz .1, 5. 8, l7
bir ?iya fer salonu
\. l9 dneler) Ad.pa nirinde Edduh, firmcrl^d^n {,, edil.ligrne drkkar
(hn (8 bo[m) "ltrhr'{snmerce !n. ], 12.20 dizeler) Enhiinn nki
hrlhnrl.tr hi. ilar,du 4 du&leki ikmci i5 tr l,'Ni.rdur, ryrlr srl{nu.
(i)tr" deArl): buhdi Knmciin esln bn ogrD(isl olan Jin snt KiD re Dhl)
5ic (:olhgeddr SolColdl inonen\i esns.hnmrsl 5 dLzcnin lerinti biiyrk
olcii.le 4 dize)le |nikllLXine dayan,r 7 diz{lc. n.4 erkrli Srihcr ihh,l.
,ni'r iyib'lndr bir in,fdr. ol.eLkla esilt xlc soylcni,le,. rielerurkrdri'
liL
(ltl rsr pek ac Lk degikliri bclki de bunlatrn Did ler rrni ndan idarc .dilen ku
,rll.ii Sorr rcm rdrklikle .nlamra gchnckredir 8 dEede. ayif.r kal)lin'
.eursi )?nL r..r rl r(lxr.laj/N degil) = D nr r(linir, jrnsupKinrinhi.
orcnitr. diyrrlr 9 di2de. \ophnu )en gdi (ur akh y krn bir hh
nlDdir 10 di2ftrh ce\insinde ilk h irn !l*i[
'g,D
Diecls. iktrrci hniin i{ FN
(ydri !D, yrc.) ycrnc bn hari oltugn \nNtrlnnerr, A iLeki dcAiskcllc
giinflrldigi grin. gnn rsrgnnn
^sla
girmedigi d€.vi5iokh,kci l sh,ludrri bel
k, de b! rrih lrz edrldrA sibr Annun brMhr1e.ali ,,
I I dizcnnr ccriisi gi\erlri cernide :d ftdddirn !r8 hsddyla. muhrfrz
lil- enunluluk, I)^mlele brr rnlinr oldugu !^Lnyrlnr !ntr \ e J,r.r, sanrk tn
rstu sihrpur l2 l4 (lizekr merinde oldnlca grip du:enlenmjt
^nhnnu
llr: i2 dDtycin.lan liiltuhndi ll dEeyle baflir, oysa Il dLrcnrtr l{ilin,
l+ drcfin brsl rgrcru (trir 12/ll di2edelii yiE bcliFiz Dtrtr\, (.yr(i
bkz 2l drc) ltx\rhr lll14 dizrnin an lnN,. .nc.likl. .^fmsrlt .d ye lrs
lr! ned. rtlc. oi.luk.i k skr!tr 1c ntrglakr,, l4 l9 drze er. rlihi n soDuc
di2clcinde hli,rililiAi Sibi(22-2:l djzd.r). EnIiNr nrkinrohr"k d r]rglr
idyrsdone$ icrn Seriflan !e zcmin hâLl.dar L6 di2ennr anlaN \e kasre
dilen behsndir. baghnna oldukca iliskFjz gorunnrkredir. l7 drede, tiG
gurn ilinin stjzcnglL njzciignne lelnsklir 'sapl^)ntr fikrN cagn5rnr gjbi-
209
SUMSRI,ERIN (URN,\Z IANRI5I ENKI
Err?ini,i Tdj,rndF, E,iiirirun F engtrFratum lldhi
Er.
8dk re ye e birlikrc bicinlcndi,
gdns zryater salonu.

Endt'
Ab2u. lleDs (n kurrlin kusilalan,

e\'. has yiyeccgir yendigi kut*l ziy.tct srlont,
suyun PEniin el kanaLndan isikliAi, I5t
& dag, teniz bir )tr, $bnnla oralatrnns.
Abzu: *!in rigr 5arkrlitrn mlcrirkidrr.
sNn genir 2ryafer kaplann !ygun b(Nlidir,
& tannl^nn o(1,.dtrlt ropl^nr yeinF
senur gcnis \c ) t1ce Ncclissilontrn., grtel)crc
dild Dir rtrIgc'Dr]: ll0l
& Er. rnitr gortrir esri2 nnrkur
ynce h d$. remelire kurnl bir ric L nmskr yc dc5r dj

Endu.
trch snslornris. dnin {iliz !e iAr,
trnyiik.rl'u ynksldigi.
rnran Ft,
dir Ziggtrnr ile ilgili herikisi de Lnkinin taptrra$n(la baslc^ rollcr

18. dize,
den birnli oynfi gibi gorlrren trnnla ilg i olan 17 !e 19 diuelcrin ir^lndi
oldrkea )rFrzdi.. 21. drede.l. er' icrn rnekin, heskcn gibr l)ir l{Êrlllt
.lah^ kesnr rc lysur ol.bilidi, erinkn 0{r81d r? iyi. c!. iccrmektcdir
210
l.urrlilan Abzu, scnir )t.in,
!1 n )4r ..yqiL {t 5l
{ni'r Urdya seslendigin yerl

rk$nr yemegnr€ ekftlt.doBlnn irnnh orad.drr.
612igllunru ond.drL.
gijge eristn ylkc krErl.t.n,
& zryrld salonu. ukrp olin koci t rnn or.drdtr-
scnin lltnsin.
(;i\giin rc \trn ltdnsi. s62lei deg(nnlemeycn. l20l
vanrrcr. hilcl hkin lin. zorgin.
kun,. Ily I d,g rd *nn, kDclitnn uzernre er"hi,

&liendisinr setrin kti6i re otrnlnr
)d:rrdn 5i,t-s.1,|!h'ddrl Er ?i]c Mefttu|''

Son olank, Sn srmtrh adI brr y.rzann elnden crkma, tnkj,\'e ti-
ilmrs hir !aprLa yer lernreh ,rernde olacakur Yaprrurcla )'azn1in Fn
it /Nudimmnd r drn eder !e rannya. hizmerkennrn l:nki kitLlrrl hizme
rLnde her se;i rUgun bicimde yerne getirdignri anrmsnrrr. Yln. de,
NanLar geldi !e uzrktaki hilekirlg'n yerine gLniird! onu. BulLrn-
,l,,l]u koLu dun,nida kimse om ytrKlrmcr olmaz. Yazninrn sutlandrgr
K(abr \4ukiddcircki fisn.nhkmcanr rtrtrdatr biriyle lQFr!asl,rl.bihcck

bu k$r )npron bisLs icir bk2 w w Lrallo. JnO5 88 8l 88. ttiznn (rrtri.
nn2Ilrll(ttrlr dct idnci,s^b$,na d.yanm^kradI ancak, norlNld. bclir.
rikliAr grh. !lillotrm ce\irisitrdcn birderce)e kadft tu*hd . Ayrc.. bu di.
zc nrhtrn$ di llalldNn cd'iiriNien col( celn yazFnnn esrs.hndriha
2|
SI]MFRI FXIN I(URN,IZ TANRISI ENKI
lum "giinahlaC r "di$manca bir tanrr" ortaya atnrgrrr. AFagrda, belkr

de biitun gairlerin paylasrgr dehsetle sona eren korkunq yaramll]lri
canl bir anla mr y€r almakadrr:
Ben, pekeok icy bilen bn yazar, apmlhk ertim.
Elim yaanayl keni.

Agamd. lafrirkendi
Elberre, Enkinin ona )ardrmcr oimatnr, Enkinin selgili karsr

Damgalnunna !e oglu Asarluhinin kendisi icin amcrlk etmelerini it
Ben senin gnnihlan .fieden kiPrnda yasanak istiyo n

Enkinin gltcn !e merhameri konusunda, srrayla, insanlara kanrr
san^ bir mektup Ya?dnn

Merhaner er bana.
Ydt|rd Snlrdrr ,ir'u D tid Nkftrll,u

EnkiYe.
gokyrlzlr re yerynzi\ndek' yuce die
ubiau'd egsiz olana.
seyled derinlemesine ki\ratltn Pentine.

An\tr y^nnda Yazg an belirl€Yene,
y.'nleLi degittnilemez-
16 inn k^s ar
'TabRr," olduke^ karma5rk \t belirsiz mnr-,rrr 'nin rm
212
MUAMMALI EN(I
Anrnna lan dogru Dr. lerj geeirene-

soylu bilge
gtrn dolnmmdin gnnbanmrna gdzetlemekren
a5h sen dumar"n, I5l
derinligin elendisi.
beniMr ed.n tanr,
/rre UFNtr ... ollu)d: rD si't rd urlfn r,
hi:rudeitrtro, rdtk.lijrki:
beni bi. insana lclvndiginl gtnden beri]r- ll0l

adrm anmaktan bn an olsun geri kalmadrn.
Bir baba gibi lkorktumlrs *nden
sadakarle slLdurdi,B0m kurban baynniannda

asla hrsEtk etmedim.re
Simdi ne yapm4 olusm olrym,

Blnahrmrn hnkmnnnn asla sonu gelniyor.
uaklaki hilekarhArnye nea' g6t[rdrrben|
''Benibirinkna eelird€i' n.rn-l!{rlu-ui rrru-trd{hr,'re etrli kars amaF cah

rr (fiilin resrcnsyonu akla yarktn bir rahmlndir)i kadim )aananlar bir bak!
ma cagdae hum^ni$lenn ka€rlklanyd ar.
"Korkum kayrp bir liil icin akla yatkrn bir tahmindir '
Bu ilade his rnulmadrk bicimde baynnlarsmsrnda kurel sunulardat eal'
nanrn pek de al$rlmdrk bn olnadrBrn' ina eder gibidir.
Nanriar 6l0m .i 'ey
diri hilekarlBn trn oliller Diyan ile ilSili olabilir, ama ,5y-
213
\I]JMERI,ERIN IORNAZ IANRI5I ENITI
Fliebir hosgeldin isaretiyok benim ienr
Dnimanca btrrann Brnahlanmr bam mu$llar erri,

Onlann sonM! Sdiremedinr.rr It5j
An ernnin rner'ni z.prerigignn,
eEik b.sla kaFEurd. d! um,
giinahrz olmama k.s r.
KdrF bir.. gibi

elin Sn boekh.r':
^y
Yold. boyunduNgr knlmG birydk arabd gibi.
hPltlry^m.dan kaldnn yol.la
''AblVrhl" derilen yaraEi uzatrdrm

I20l
Zarifqehrem boynundan yee serildi
.. in kruag. gollrdldn
seklin *nrlir deA$t'.
lce.eleril'r lyuy mryorum,

gn.um kuradnn kalm.dr.
.^nrmcekiliyor.
ley*, "hrlek. rk m anlann htkthdtrr.

' Bu dizenin ikhci y.nsnrn anlamr oldukq. kugkuhdtrr.
': valuzcr krsmen korunmr$ ol^n bu sdzcnk iein akla yatkrn bir tahninde
bulunNak griernri 22. dizedeki 'benim i i2leyen sozciik rcin de 8e
Î16t
!r "cecelen akla yitkn bn Fstonsyondur
)14
MTIAMMALI ENN
Aydr.hkgiu krm gir. ol(hr benin iein.

Kendi mezinma dtq[yorum ]ala5qa
Uen, pek eok sey bilen biLy^zlr. bir^prallrk erim r{ lz5l
!e gonlgnm bul.mkkgr.
Unrrnm elindetr kolulnN9 bir kahin qomeziBibi

heryerde illmy. uBndnnlll.
5! da$n yan'ha yanirmtyor,

tek so2 soyleniyor ban .
A*adas,n bana hie o$'r emiyor

ne de ylreEini 130]
ûruyor.
HakiFrle doh adam benimle alay erti."
Yazgnn b€tri lirk[ bir kigiLiEe bnrijLdii.
Tannm, $Da gii\tnirim:

l.qn olnak ne nene birseyl
Ben, delikanh. hilekirlBn yen"nin sular Sibi turnme saldrmanna
I n{ \iNyar drt'_flr rE dr
ee ndizerinlerri yazr$nn soyh okrnduBtnu
,i rtr,-:r d nd gd dli{e lraJn,,r?{n
' Alay em. nLhnD Ddf. karsLhk Selnektedirr bkz Knmer. JANE5 5, 251
55 59. dizelerin yonrm!.
215
SIJMERLERIN KURNAZ TANRISI TN(I
E!in, eElarn krulmus yura-

zensinligi su\tn reinde degjl artrkl?l-
rugli i9{iligi stisln degil anrk ll5l

Murdar bir yerc dikilni5nlacrk rdir hdanlan gibi,
hie nty\t urn,yorum
Kanal boyunda bihris korpe huma agaclan gibi,16
dallann budanlnryor
Gen.im ben. daha ladem dolmidr.

Renibtiyle kaprp golnmelerine izin \tme
Ioza topng" bulanmama izin \rme
s€n beni in. babamtroiftadrAr yerde

smskr tutMlanna zin \trince,
bennn dumr san^ kim tdccekl
sen beni aknbalatrmrn loplanmadr8ryeR atrnca,
beqim sutrtlann! sanr kim g€ti't.ekl t401
D.ngaln!nna. rrgili kann,

anam gibr onu'7una ralr r,
kederlenmr sana gorii6nn.
Asarltrh\ Abzu nun oglu,

baban gibi btrnu sana ta9$rn,
''Kanal boyu iknci komplekin dogru okunusunun gu'r'8/ oldugunu

larsayar (okuytrs A \t C degiekelenni birh$inti 8! rr. gi.l kanal boyu'
ieu bkz. Jerrold cooper, tllg Ctn sc oJ Agddc, 264 . 266, 273 !e 275. dteler.
.Onu"
40. dizenN sunu'sutla ilsilidir
2t6
MUAIIMALIENKI
kederlerimi sinr gdrntsnn l45l
Ben bugno sm gnnahlanmr genrdim.
At drgrm yerden a,qgrya bak
Bana merhrmel er.

Kihnltk yerlerimi 8nn $rgna cerir.
Senin ginahlan affeden kaprnda yaramak isiyorun,

*nin ihgannnr dillendimek siyonm
glnahlanm ienr ah emek sti]onm, ne k dar y.rce oklrguu
soylemek snyoNn. 1r0l
sade.t *trh etlkatine l?1 dua etmek istyorun. "

Fehkdh agzrdan kud.rbeni, t
Bunu inenlan yayacaFm,
rrlkede herkes bilecek.
Tatrnm, rek stnden korkann.
Sana bir mekrup yazdm

Bana merhamet et.
Tanrmm y!lt$: onu bana gen \t."
'" 56zel bieinden once selen kEmen koNnmus konpkks iein ikla yatkrn bir
rihminde bulunrnak gnetdr.
.seflql flrrigi iein akla yatkn bir lahnindir
Olsrhkla di2enin ilk )"n$mn anlanrna panlel olan ikinci yan okun.m.
)t7
7. BOLUM
Yiice BiryLicLt
it jle orulntlttilr ki, bunla

Mezopolinr)r'da din, bir) n re trp iill€
rL birbirnrden r),rmak rileden e,lianc,, belki de M5una bit ugraltr
l)iLnfinrn ilk ilac ft,rmirllrrikrtnbrnrn 1O nqiincu binyrl^ arL tek !rh

bi m€un Sirmer qj!i]azrsunli fazrldrgr!e bu metnin tannl.r. )r.h
cinlere rek bir gijndermede bLrlrnmidrgr dogndt'r. Ynre de blr merir,
bir isrisnadrr. 1€rsine, btr de!irclen gilni:rmtrze ulasan !'zerlerine biilLr

yazrlmrs yaklagrk ahrrr5 trbleL vatdtr.
Mezopotantadaki biryu !e cin
srkarma ayinlerinrn anrcr diger
kLlhiirlerdeki,lle iynrldr: liorulugu bagka nesnelere akrrrmakla kisile
ri kotLr etkilerden anndrrnak; dliimani zarar vemek re saldtnlar
sa\\$tLrnnak A. Leo OpPenherm bir)'u kullanmtnda MezopoLan,valr
azgn brr 5e)'.lmadrgrnL (jne srLrer, .rncak kijrLilnge karsr k.'ru,tLtctt
ilinler !e bLl) Li.ill{ikle brlikrt gen$ kehaner i'azrnrnrn da kanrtiadrAr
glbi bir)iUe du)r'lnn ilSi kesinljkle gtrelLitdn opPenhcrnl, rrbbi u)-
gula)Lcrlann bilimsel hekimlikte PresrU ka)l)etriklen lO ikinci brn-
)rldan birinci binyrla kadar olan donende iizerinne d'rrulan noka(h
dnenli brr degrtiklik oldus m dikkat leker BLr dummda 'bihr ada-
mr,'yine de, kehanet tr,pltryan !e bizin bityn olarnk degerlendrrebile
..g n.,, '13rlrr..l..rr €P(erh:rrr"r l'i. ,nLr r" q" rrlrPlrr:\'
KFDter. krih -stnne,ik tsd5ldr ( Kabalc, Yivnrei, kLanbul 1999). s 86 90

7 A lf,o opporb.inr. nr.i.rrr Maoirr.nDid (Chic^go Unnersttv rrcs, 196'l)
s I80 295 96
218
\UcLBUr'U.U
,,IL$a olsLtn, Metropotam)^da bir)iiden lagdar rrp l)ilimrne dogrLr bir

I+ i5 )oktu kufkusuz.
AnLropologlar !e rarihriler brD'u !€ .lin arasrnda keskin a) flmlar
\rpnre, harh clini b(lytden rurerme)e ealsnia egrli'nindeclirler. Kui
.L$trZ Yunan ye Romr ro plLunla nndrki buy r€ buyircirlLikle ilgili e)
l, nleri, onlann larsalllarl ussallk lan lehine, Iads,yanaIlz. \hhu
tlrlrk !e Ilrrlsll)anlk da, Qumrandaki Nag llanma(L Kuriphane-
,de. Kll,r'1l N4. ,id.le. rn YUwH rl, rn r,rpr lrnr,.'r.n, du
"
lDpillerliginde !e ijzellikle YLnan Buy(r Papiriislerinde aqrkea kanr{-
lDdrgr grbr, brndan b.grnsrz .legiidi.r(Hatla, lO ikrncr )rizlrldan lS
rsinci ) irzyrla rerihlenen Yunen Bii)ii Papiriislerj l:reskignl dire l)i
,rrmektedir - fini, sirmerli Ireskigal )'Meroporamyada bii,lii re di
,r alrnrak biryure Lrbbr ayrmaktan qok dahr guqrur. Eger bu)u.
( ,eorg I uck\n tanl eLtigr gibr. insan ruhuncla !e bizim di5rmrzd.l(i
rrende yer ecten guqlere lnanc ustnne tem€llenen brr yrinLen, drrygLr'
kullanrnakla doga )a da insenlar usLrinde rnsan rtenc,nr ]<^
'.,lgiller
l,Lrl euirmeli amallal.r bir )ontem" rse, dLn i1e bii)t arasrnda bir
x\nn )apmak olanak| hale gelebilir' Onceki boltrmde el. al.t,gm,z
5ur't^nuh\rn llnki)e mektubundaki rica bjr reydiri dogru lormilu
hrllanarak tanrrlarr !e crnleri birinin soyledigini )apmay^ zorlamak
,,ldukea baska bir seydir. BunLrnln birlikre I:nkiyi iceren b|Lti]ltr ne
rrnlenn boylesr keskin bjr a)flm yapma)a izin !emedigini gorece-
Hins l)ietL Beu. el Tfi. Grtuh ivldgicd I Pnt,J, i i,r L? rldliot (C|rcago: UnL
re6uy PEss, 1986). I 315
l. ll4
A.g.y .
GcoB ltrck. lr..rr i\tnri.,Vng,.. d rir o@lr Ilr (;rkl dtri inr]tdl
wD''l.L lBa[i1noR JLrlN t lopkrns Uni|eEity P,css 1985), s ]
2t9
5IJIILRLIRIN (URNAz IANRISI €NK
bi\yil arasrndaki iliskide don farkh konumun

Cieorg Luck, clin ile
ele aln.Lgrna !$rer eder. Bt),tr (1) din haline geliri (2) din ile omk
bir kdkti lxrdr: (l) dinrn yozlaimu bir bieimidir ve (a) basnsrz
olur ye kisisel giiglerle ulasma" qabasrtla )er degiitiril" Bu k
nLrmlar Mezoplram_\'i tarihi bo)unca bltylrniur 6rarla (lelam etnesi'
nin n€deninr r!rklamakt.n u:iktLrlar lhorkild Jacdbsen Mezopotam
)a djninin iie eni elrele alnl^bilec.gini di5(inmekteclir:
10 doi(lunci binyrln €nErl erLigr !e dolal glleleF re ekononrili

ncrdrn ya5am rudnnnek iein elzem ol^n oteki Bbrungtrlde upu
n1^ya odaltl.mn erk.n bi, ele olen lann, berek.r t bollugnn
gu01. ripk br irg!rdnr.
Iakli5lk ohuk rlanncn brnyrlla remsil drlen hlkimdlr kartam,
nrn \e dr,ihanhR k^rs surn umrdtn n eklendrgi daha sonnki
erE Bn d rnin Ii pik fignr len Nippn. hedhun yuce ydndici ran
kNiltdilen bu err rardtr. b! errt

son olahk, lO rkrnci brnyrlla
de rophunsal ckonorn re girretrlige nldp ol.M degin bi.eyin tali
lrr.rr."r'.rr-_ l, rrrrp,l ir8,,k r'lrnrJ'.
J^cobsen, Lnki)i, Nipptrr\rn kursal kenLrnde bLrhrn.n merinlerd€n

eok i)ibd ren rlqirncii bin,!rIn panreomrnun bire)-sel figrr]eri llmde
ele alr "htkrmdar olarrk' rannlar.* Mezopohm)a tanhurin daha
sonraki derirlerinde, ikinci binyrLn son Iansr !e binnci bLnyLlda,
bu)i, !e bu)icullge ).rp,lin lursuda bir degisiklik okltlgunu saptar
A.gi. s 4
Ihorkilil J.c.bsen. thr lkns/i"5 d D(rhr.$ (New H^\or: \'al. Unntrny
tucu uu\ucu
( )Lr^ gore. sLrnr^ki delirler "kurku !e ilnirsizlik ile kaplanmrglrr

rnn dir!iincesi giderek kabalagnni !e b.rbarca bir hal alnrilrr Cin,
lrr ye kori ruhlar "durmachn halarr rehdir ecLyorlardr. ' Biryule clu
\rLlxn gereksininr Mezoplim)n dinini I'eni ko5ultara u)dum. olartrk
t).1a)a crktr. Irger Enlinin rennli snlann tlln.s re e!renin h[kNr-
(Lan gibi nirelikleri Sum€r kenL dellerleri g€nledigi ,.nnn (inelnnr
rrLrrnis olsa,rdL, bir)utle fakrn ili5krsi MezoporamF dinindeki sag,
lim )erni l<uekusuz kcrrrLr.tL,
Enkinin hiin€ri bask. hiEbu Ierde br:\,rlde oldnsundan dah. i) j
-lannlrnn
r{ade edilmemr;tir srrlannr !e otekr dun)a)a gid€n )ollin
hilen, 5a5rr!rcr olma,un bisim(le, ruhlan konrrol erInek iqin s(izcLrkle
r re a)inlerj bilen tanndrr "G€lenek rrmagr"nda korLrnniui merinle
rr. bul trk boltrmii biilLi nierinleridjr ye gelenekre (Jnr crkal ErkiilLr.
ll)iha (jnce sri:ir edilen melinler !e yazarhr liaLal.,gund. sozi edilen
lk lu^r l:adrr \e ljsreirin ilk nrerni, hepsi rnmNi di brlik bolNu
hn) iilerden oluirn, "Ri\'iiciiniin Kiillilatidrr.)
!
Metinler Srlrner&dir, iruntrnla birlikre eoAtr sa!ll ir]sLnda Akrd.a

!r!inler !.r.lrr Bu)ir ttirlerinden biri ozellikl€ ilginqLrr. !rnku bir
liil(i)e iqerir !e lirki/l:i tarafindan sii) lenmis snzctklere d,inirstir lli
cmde fazlasr\'l^.legisiklil,ler olmakl:r brrlkte €debi tarz ol.lrl(qa clLr-
irgrndrr. siimer l)Li) irlerinnr dri.t ana tir.Lrnder A.lam l'alkensrein rn
''MardLrVEa trdrnr lerdigi rur, {)kii, konufma !e briir giiciinrnr ki
nrrnr ol.lLlgun.lan edebi !allsmi asl,rndan kesmlikle onemlidirr so
Dncra ona)a grk.n eogunlukla gireltr, saglan klrrtrlmuF ye garip bi
.\..qt'.. s. 21.
wc l.aNl,en. A (.^ralot:ueol I.xts.ndltrrhots. JaJ16(1962)69
AdaD t'alkellndn, D'i ll,tr,pttypdrdd 5!Ddisdkr 8sdtr'{r!tr.q l-ncrnr$h
U,rrdrdir (lxpEis Alsusr Pncs. 1931). s 267
))t
sUMERLERIN I{URN,IZ TANRI51 ENKI
cimde giizel jiilsel bir }apiLttr N'larduk/!^" bu)iileri din, b!I,!!i !(

esletik arasrnda Lj),le butrinlnkltr ieLenlikre bir bag sergilerler ki, bjri
ridigerinden al rrm.)a cilqmak biuununti )rk^r (ve b[vu) L]L b!rzar).
Aiagrdaki siir "Marduk/E.r" biryLrsiintin ecLebi biqnnrni gosrerir.
''ALeiler" iqindeki bir Ea nrn oglu, genellLkle Asarluhr (lDe tanr
^dam
nnn Mrrdukirn ILlzurlrrl erkar Mardtrk adamrn derdine carc olama:.
b(nLrn tizerine adarn l)abasrnrn, l:rirn huzuruura crlar. (;ins temisrnr
rleren btiyude birine mL'srllat ol^n hasra|klar !e cinlerin idlan .nli
ulrr !e E. rarxIndrn !erilen (1q l).iliirnlii l)ir karsrlLk !cr alrr]
K.rIt EirrisirlnrSrw
oglun, setr lhcrscrl bilisrr

sennrbihned,gini-bdrsr!^rMsl k^tibllniml
Butnn brldigrn !nin bildiklcnndn.
kid$ birkEnr rnnendin kes.
''hrce nunn bi,
tl.y.r suyun! o rn cliNn rinuN dinrh l5l

sigelindcr!.ksn gn$n
5ol elinnt istturc d.nliin
's.zdan agDlr ljdcfta
rr
o rlzr nriih!irleY&rktuL
(lini tenrasLndan s.nra Mardulrl:i" btr)risu JunlirL rrerir: (lr

MardulJL:a krrLNilLi. bmrlnLr Mardnl('un lia.lan )irdL.r rsLemcsr \.
Lrhnr. "OgltLml Senn bilmediiini ben senin bjlgine nisrl ekle)ebi
liriml Senh bilme.|gini nasrl arrLrrabilrriml llenim l)ilcligiLnr sen
de bihlorsur. Gr, oglunrl birnninde yanrL vermesinden olusnr BtL
'] Cerii E.i.h [brhng i e$5 i]h1srrt. Tod rrd llDar(llc r:w.her dc Grrvrtr,
l9ll). l, 170 7l no '16
22)
jtr)unrlD m€rl(e:i !e en basnrkilp pnrqrsrdrr, birviilii gnc/l)ilginin
,,,l,adan oguli c(kliverle gesi$i. (2) lkirlci krsmr Ea nrn (Mxrd'rLn/ ra-
Ibe) hrngr hareketleru )iprlacagrnr anlartlgr :r)in oh$rllLr. (l)
I ( iln.ii krnm, btr) nniLn !rsrn ve hastrltl?cur Lizerin.l€ki et1{isinjn {ri-
r'.J
I dilek kipihicnnleri,ll€ gdsterildigj bnig terusrdrr L. Aunirl
re jLnrn searle rnI nnciLliik .uigi sagdas dilbilrrnci tilozofl.r Cercrli
'' MuIr \c biytr nuinlein(le lnkinir pet cok komsm^nDrtr dilck kitr dtri
\iyk lDae,nrc\i(h. Irlur bicunleniAk^dc^ lu) lilin gcncIac,H narn,n b!
dunrnlir orlir(ir trilrliii olmNsr {crckrignri d!isinrdiirrrckrrdir Inr l ]\li
rr. onr.gi,r. 5r did D Jrd,dr P,oruiJidc (Gpcnha8cn hi(lcnisk I'Li(
,
l^g. lr)t5) d,l.l kifnrin ennr kipldrn,n bir 8,rbun(i^ oldtr!!i! rluntrrtrr \.
dilek r+r'3rvrlcnri, ohnk nitcle, (;r(ck.trdc diL.k klll hiLytr.rl
{N lrigl,\nl^,, db alti hcr dlNnkli kulhtrrl^brln (rltdir hrsiliz.(l0lii
rfr'v. ycDii, n,:.ulddr ,li2Ln dn$uriLcbrli, h,nlint zorlny,c, siL!
\.krurrcScrckl. inl.nn_l.fl yol(ut \htcNnar_ \c Anran litr,itu'{1b1
(leyrslcr bL^z !,c.,.d,, yinc de. toniNtr hu)uk 8uci, oldt,iu di\$hnklt
giu(l. r rnnr r FrilNn rc lanrnnn g.ldcr'De gontleme yiPrldr!fti.r
burlrrr drhi o,iccki krll.rnnii ihincr etrikler r. gotdcinrdc,it
^crktt
:rlcn bnyi,l grcrr rfldn. l)ur dilinin. litutlefln rc ydnnrlenr gi.lcrk zi-
rnrnrs, o,k (nc rtr.trnt nl^k, nlih{l bir gftihNe}l izler. ErzN Lrt 'ii,
dilknn cagdNJ klllinln,n.la bnLrnnrylc yrritrhginE ty kesin olan'k Vrr
dulvl,.l)uyrisfuri,r l(trnt,\I^ cih$rgdr sm.litr snric,tt \c Akr.k^ ko
tr$Nadi drl.l{ hipi,rir scnd gncrl ne oluFa olnn -pck nk rasthtnuyin
sr.L(. 1)rr dilcl- D,r re buyu Drtirlerndeki baAl.rnr Enki nnr kNlsnr.hrr
rr ', r "1,..r!,.1, . 1''r'l ,lr" 'l 5t
Deyim$lr. b.lig ieyM lennlni eylenrle.iahe d.i{ lul(li ilgi| bir trr
.sna Lcil bl(z Mrld C,,uhhrtrl. .\, r,ir,oil0.ri{u rr' lrrs1or,,! /1,rlv\ii
(Ln trt lLLll. lliLl()w. I\rr\ l.ngMns. lgtT). \ I L-29 I'arlt. dilbiliDr cih5
nIliriirh oz.lL]ltlc kflrs1rN (.)zur lcNele, inrlc. .oli ! irr.r oli,ik lan,'
))7
sUMERLERII! ruRNAZ TANRISI ENR1
lik hakk,nda ilade talzi (ya da oneri) dedikleri iladeler -brr sey hali
krnda bir 9q s.r)leme- ol$turan sbzler iLe bir sei' sollerken Iaprhrr
e)lemd€ki 'itadc larzr drir" soz eylemleri arasrnda bir aynn )ap.rr
lar llade Larzr dDr sdz e]lemleri s(jz !enne)i, eLlnr lenneIi, ddrr
erme) i, sorgLLhnrnyr, teiekkur etneyi, ogtLr !ern€) i ie nyannatr it(
rirler. Bu)Lrnrin sontrndakr Enkinrr sbzlenne gelince, Sicln rlnde tnr
zr drrr emirler ne olacagni.lan sok nasrl oldt€untr anl^hakhdrr llir
barka de)irle -llrm da billtlniin iizir ohn- s.z !e e)lem brrdir'
"Mardtrk/r:a" alinlerinde hastaLVcinl€rin yok e(lilmediklerinr
dikkar edin Ce5rlli srnrtlardan cinler irin kullanrlan so:cLllder dizisr
nrn hepsi r)i ;a da "kotu" olarak nitelenebilirler' Srk srk "k(jtLr"
tanrllardan bile soz edilmekredir. se)tansr, korktne birtrnlere Siren
!e d€hser rerici z.rarlara Deden olanrn kendiba;rna i,!i -va.la "koril'
olnadrgr a9rkttr. \'i !e kortr gnller arasrnda, kimi YahLt]r, Htrisri
Ian, 7-ed(isr \e Cnostik lahi) m€LinleIi;rde gorulel)ilecegr rlir.len bir
kozn]ik salo I,rktur. l)i !e kotif insanlar Listiinde belkr )alnrzci
bire),Ler lisrLunle erkilerini tanrmlal gibidirler: i,Yr bir cin Iir kigi)'
i)'ilik (,rgIk, du)s$al DruLlL,ltrk d.hil) Seririr, k.jrii bir crn zillin ki
nsrklgr re cesr(I1 liziksel !e du)gRsal hasrahklar getrnl. B nlar, btl
ki d€, YahRdi llrnsLl)an Seleregindeki, .rrnegrn !e,!rani grrgierden g€
cen kotu etki anlamrnda daha rli kalnnsallaiLrrrl'nqlardrr

Dilikxr edilm€si gereken bir diger nokta, bizim anlayLlrnlrza grire
ij]kinin biLirilmed€n brrakrlmrs olu:udrlr. O,YkLinun .srk brr sonn
'aleiin adanr terk ettigine !e Diletiigine dair hisbrr ifade tokttLr
Bqle bir ilade Sereksrz - re belkid€ anlarrnrn gircirLnir vrkrcr oltrr'lu
Tarihte, a)in bieiminde ele ahnm19 Ea Ye MardtLk hakknda brr o)kti
nLrn mt )oka (j,vkt bieiminde ele alnmrs buy[]ii bir anlatrnln mr da'
ha once geldigi bilinmemektedir. Eger belli kidlm Snrner merinlen
.IUCE
D[J\IJCIJ
, ,riLlebilseydi, en eski nerinlerin edebi gelenekre hangrsinin once

rl L.liBini bize sbyleyebileceklerini durrinmek akla yarkrndrr. Bumnla
{rlikt€, bizi nerede)se yazrnrn icadrna gorurecek bir rarrDma olasr
lila sorunu qonneyecektir, rirnku kuskusuz daha eski bir sijzel gele
rBin en derinlenne gomiilmtig olanr vardrr. Bir sey kesindrl "Mar
, L,k?Ea" buydsir ie€rildigi oykir raralmdan ya,rya akranlmamlsttr ya
. Lrlar metne bir bykn sonu koymazlar.
Bu ornek g(irece basiuir. Ogula!erilen ogrir (4-7. dizelet kamri,
rrkEiyle ilgildrr. OglLl ince uzun brr kamli birkisi ni ahr !e onu
,,rasrndan ikl)e k€ser. Kamrrrn suyu, ")agayan su ya cia ya5am sl
r Lr, hasta, bir cinin yakaladrgr kisinin ellennin irsrune akurlrr )'a dx
L.LDlarlrr son iki dizede sozu geEen Gr-iri-5 rdba) ag lle rlgrlr
'ri.l, i?irerlprde l,rrnri.rn r.Lr"r o. eCrl r. .g" ) rr'..nr s.

,r .r<.
, . kam\" igareli kompleksin ilk isareudr Onun srlahr olarak blr
Li ile "elderha, k\iyi yakalayan ieylani gucrin "agzrnr baglayacak

r " onceden oldugu gibi, "ejderha nrn, L,lrmgdl, cinlerle ilsili olabi
l,lcgine dikkat edin, ancak bLrrada oldtrgu gibi tanrEal bir srfarlr a)
Bir diger dtrzgiLn MardtrVEa buyustrnde cinlerin listesi )'aprlmrg'

r ' nLiytinun ba5langrg formirlirLnde cinler birini yakalaLrrslar, acr
.l'lirmekre, tisrtne saldrmakta, Cevresini sanp onu kavurrmkta, ru-
,rmr hrrpalamxl<Ia ve koca dalgalar gibi havalar. atmaktadrrlar onu.
,rrrap ieindeki adam Marduk a doner, o da hasta adam rqin tikarar.k
,,kinin evine girer. UdLig a kargr biiytiye (ini??l-iniln-md) parqanrn
Lr
,da cn c nr ni bnyusu de denirl
Ceu lilkesnreifrnknn ess alr, H.uplryp. , s. 89 91. DDe sayFnrh

llenry frederick LlLlzunkr ees ahnmElrr, 5.1(kd srrtrrjd, dr.lE.byloDrn
lerb {Phrladelphra Unireuiry Musun, 1919).s l5-40
)15
SIMERLERN KURNAZ TANRI5I ENK
I
Dafllun Efenaisi
Enki ogluM
Fnr verdi:
.Ogul, senin bilnedigin nedir?
Ben ona !e katabilirim ki?
Senin bilmedigin nedir?

Ben ona ne katabilirin ki? Iii.51
Gir, ogLum,
"Yoce dtl<anlkflhndan su al: lii.10l
lkm ie nrdglahal bitkisini
nu adamm nstiine ser! onu.

Buhurdanl& \e metalel fir.i5l
''Adamtn go\desindeki trdDlL1r
akB bir 5€y gibi
"Gdgnn kahnmannm Iii.20l
dehs.t lrrici krik.eyili

*sinin erdiEi yerdeki kdtl] olan her eeyi silip srpnrirr:
226
llCE BDyT:JCD
Ii.25l
deh5.r verici padakl8yla:

bmk destk olsun sanal iii.30l
''Gaddar cin ve gaddar saspcr: liii.ll
Kbrn ruh ve kbtn basbelasi
C*girl
Gaddar lann ve sinsice dola5an k6rt kiri: Iiii. 5l
DeIol!
Kolooll agE ve fesal& bicimleFn nkoruk:
Gee gitl
Yok oll tiii.r0l
dagdn! Iiii. r5l
cekin gidin!'
udu8'a kar$ bir bnyrudur bu.
Dizelerin gucu emir kipinin lsrarh kullammrndan ve dalgalanma
227
5UMERLERIN KURNAZ lANRISI ENKI
!e iee nullrz €tme berim]emesinden gelir Ea oglLr Asarllrhiye (Mrr

duk) su, tiilsir !e atef krllannasrnr ve cinlerin gnclinu krrmak iein srr
gibiyirce maden dn:an'kabrnn orta srna yerleglirilni,s olan brtkile
rin yanr srra koca davula \nrmasrnr ogriller. (Bir Kassit-delri mehi
nin r in nr rs ubbi bitkisini Enki'nn bir slmgesi olarak o:deglestir
digrne dikkar edD. ")
Kurbanrn ieine iglemi! ve govdesLni ele SeCirmD olan ndn ldr
(bazen yazsi anlamrna gele,l bir sozcuk, ama burada hastaLvcin an
lamrndadn) "akrcr bir sey sibi" erkrp Sidecek, sonra da dalulun
''ses"iyle dagrlp, silip supirLrulecektir. "Gogun kahramanLntn ' davulLt
7
"dehqet verici parlaklgr, esrarl giictr nedeniyle oliilmr;rlrur.
Ndrr-ldr'rn yanr srra cinlerin listesr de Sumer'd€ bildiktir. Sair 8e-

nellikle lisrenrn basrnda selen rlriug ve asllnda brr polis nemulu re
ikinci olarak cln olan gai' id dan ilk sekizi irl,
korti olrrak nnelenen
bir cifller ktrnesine serer.'" oii :'a"tl aing t-t ul yu da kotu tann va
drkkat edin ) Bu durumda cinler o kadar da kokten korLi' degildirler'
ama "haylr9ztLrlar. Enkinin kudretli sozleri cinleri yok ermez m-
cak u)gun br biqrnde onlan uzaklasrrnL Ve cinlerin krsrleltirildik
leri hasnhklarchn ayrrr edilmesi rok gucrur' HastaLrklar genelde te'
rnel hasra|k srnrflandrrmalan |e akrl ve beden arasrndalir ili!krIe
benzer koiullarda orra)a erkarlar. Cinler fiziksel belirrilerde kendile
flnr so,r",lel -1' l,.tgL'rl "r llarrda 'd.eler"- LJ neqrn d
Id hrl, kotu baAlayrcr. (en azrndar son metnlerde), bireyibii!iLn|Lv
Srephor linsdon, Babylonian Cuh s)mbols, sltt,idtr Lh!8.i.r d d
tudlDr (Phil^delphia: UniveFity Museum, 19l9), s 16

Bkz Elena Cassin. Le rdendelr dilirr (The Haguer Mouron, 1968)i re CAI)
Bkz AHsflbut Jru, 1445i c_AD lrlgdlh,5, l8
228
YUCE [U\TIC[J
.luran cinlere.jzg! sekilsiz ve ozelllkiz bir gi:rc oLarak hnrmlanan

k;rsel bir ilaqla teda!i deneyimi ile ilgili.lir.'
J V. Kinnier Wilson, amacr hasra insanlan iyilegrirn€k olan, 5r1r,
t,r diye bilinen ayin netinleri derlemesini nelrozlu ve psikopar du-
,u,nlarn en eski ledavisi olarak €le abr.':o Bltyulerden Lrqu Marduk€a
rtrerinleridir Birisi ozellikle onemlidir, qunkl ayinlerin gereek qgu-
amasr ilin anahtar gorevi gorrnekredir.: BaslangrE lornLrltLnde,
bir
(rl la cini gibi kotir brr beia birine musallar oimusrur: zarar| bir
{trl tutulmasl re qagkrnllk'a trsramrlnr adam Tannsr onr terk er
listir Annesi ashnda, d,rd'rlndnndsr, "lnanm-anas, lgLair ya da
Linncasr- onu terk etmirtir. lqmde buhrndugu dLrflm adamr "brr pe
lcrin gibi sarar ve bunalLrr:
Ye/r.intu FJen(lis|
Enki oslu Asarluhrie k.isrhk \trdi

''Ogul, *nrn LrilNedrgrne ben ne katabilidn ki? 119/3Ol
Asa uhi. *nin bilmedignE ben ne karabilirim hl
Ben ne biliyoE n. sen de biliyo$un
134/t5l
'Saf ytkanm^ rvirr Sitliironu
Bkz J V KrnDier wllson, An lntrodndion to b.bylonrn l'sy.hnlry, ,\$

Iiologic.l 51rdi6 (Chicigo) 16 (1965) 289 98
A.t v. s 291
Celinde Enci Reftinrki ees alnrmEur, surlai. A Colle.t,or ol5!0tr"ntr dnd
nj*dd@ lrr.rratiotrs {Osnabnickr &blio Verl.g. 1970), s l0 ll. Avnca
bkz i\4aier, I hnslarns Archaic Lrtemrrre," B.rbcl 29 ( 1983) 76-82
DS
5LIMERLERIN KURNAZ TANRISI ENN
G.rrdesnr srliin kdrrlliigii de- 140/4 rl

eSer o babashh lderiyse
ecer o ina'nrn lanetiy*
eger o ib$hrn lan€Iiyse
yr da kallnr doktrigu rannnadlg, bidnin lineriyr-
Enkiltu bi,ynsnnn s.ylemekle, yeminin I50/5 rl
sogan srbi kabusn soyulurl
hnrni gibr kibugu soytrlurl 15+/551
hasr inglsn Srbi soknllin
'Yemin gokyiEnrnn lanetledrErl

\eryiiztrnutr luerledigi!_
Biryrl "bir gal-ld cinigibi kotir bir lanef rle baglaN -lanrr rrzisr
iqin lemin'edilmesiyle sona erer. Br buyiintLn yer aldlgr Tabler V
Vl'nn tamamr btl lehlikeli yenin e ayrtlnritrr' li ica lieiner' soz((
gutl (fldDr c,i"r/,rumihD )remin" anlanrna geldrgr )orunun(la, 5!r
pida rerinin k.ri bir anlamr oldugLrnu one sur€r. Simsele.rn )anr
s,ra bir lemine e5litr eden srrngesel haretetlerle de ilgili oldlLgunu
durrrnmekredir. Brrkez basvurulan yerel ranrr brr sLhi[le ka'lrlxsani
degin bagnnsrz dolalr.']: Kinnier wilson yeninin, belli hir€)lemr
I
) apma ta da )apnama necbu4eri ol.luguntr du5Lrn!'r
siir, bigimi geleneksel gdrnnse de, zengin. i)r duzenlenmii brr
pareadrr. Krsx, ancak inceliklr dokunuslar igeri' lsim bildrren krta
(29-ll) (in€k !erjlebiLr: biI dizede ogllrm denirken ikurcde Asar
luhic,lilulu belinilir !e kalan drzeler alnen yin.lenir. \enrini boz'
__
lternd,5lrtrr , )) \b
':r Wilson, lnrroduction, s 295
230
YUCEBUYUCU
rn)le baglayrp onun bozulmasryla ciimle (18 57)

ii \1eri91i bir tarzda krLrulmugtur. Sorunun bntun onemli kaynaklarr
,r rcermeye bzen gosteren sair, babann lanerini, ananm lanerini, ag"
r)rn lanetini. haua tanrmadan kanrnr dbkrugu"nrn lanerini bile la-
rrLn kurbanrna sayar. Lxte donenin bieimsel birligini artlrrrr.
Aynr bieinde gair donemin nq etkin brcimsel benzelmesini gelisli
I r'
Yemin bir soAar gibi, hLrrmi gibisoyulur ve olulmirr bir ha
,,rr sijkulmesigibibozulur )a da Cozulirr.

La'nrn yanllr ripik bir "M.rduk/Ea" btryiisudur Bailangre iormu
, ,(len sonr^, Marduvta tormnlu (27135) babndan oglLla bil8i ye si,e
,linrrr. A)in krsmr (35-19) fa:lasrtla krsadrr !e kilairk bjr farkla brtir
r, raslna baglanrr (38 59) llginq bir bisimde, lirrinrzi Tablel V
!l(ta, bLrrada sapknan benzerlikleri ifleyen bir dizi blrtu (cn) izler
irgan soyulur re atese atrlrr. IJurma soyulur ve arese atrlrr Hasr br
I rsokLrlirM )iin yumasr, kesi krl, krrmrzr y!in, un re nrnraki bLrL
\Lrlerdeki ipler gibi alevlerce yutulur Iablet V-Vl lki bu)-iryle sona
r.r; biri dogrudan bir afltma rahibince, "Enkinin temiz rahlbi,'
Nlarduk un bir ulag,, soylenmisti4 digen ise 'ofl(eli Girrula lan,,
rr]nizlelen atesin kendisi hrtaben soylenmir bir bu,\ildtr Reiner,
.san, hurmr so)ma !e hasrr tjrgiryu sokne esliginde raP,lan ketaret
,!jninin, lemnuz i)rnda meldana gelenbir gune5 turirlnasr lehlike
.,ni sarusturan b,r kraln dunLmunda oldt'gu 8ibi, ba5ka lerlerde de
\,rprl.Lgrna iiarer aun" krrtln. bnradaki t€hlike aqrkg.
"d".."
''Erkin resbitl rcnr bkz Delben R llilleE, The ElL.ure Sinile in Bibliol Lr
rcr^nrE, JiOJ 101(1981) 18l-86
211
5UMERLERIN I<URNAZ TANRIsI EN(I
Dahasr, 5L,4,L, nun AIn Tableti, Table! I, bizim snrimizi o nl)

letle ana hallan cizilen isl€nl€re baglal Biiyu orada adtyla anrlmakri
dr (1. arka, ii. i2). AGrk lalmatlar tabletin dige. yerlerinde !erilnrr
nr (l 16) Sr/tiL, ayrniniterine getirm€k icin rahip brr mangaL kurrr
nangaln usr.ln€ budanmrr kamrslarr saPrazlanasrna koyar ve bunrL

bq'[]ti bir un qenb.ri isine aLI BLLndan son[a biLyuyi ezbere okur
"Birgdl*la cinigrbi kottl bir lanef bolnmtrLne geldigrnde, rahip bafr
derue olan ki!iyi r€nizler !e malzenel€ri (sogan. hurna, hasrr orgu)
onun eline koyar. O zaman hasra soganr soylLp atese alar, hunnannt
kabtrgtrnu soyar ve hasrr ijrgtiylrLsoker Hepsi ateFe arrlrr'
Tablet V'Vlde Mardrk/Ea birylimnzLrn ve talnzca blr diger parra-
nrn (kraca anlarrlan br buyiD ikidrlli Sumer/Akad netinleri olusLr
dikkate deger. Tabletin kalanr yalnrzca Akadca yazrlmDttr'

Jrul,Lr brr drger Mardukca biL)'usu daha ieeriri bu I
rolotik bir giriii !e buyude sagrllan tannlarLn etkileyici bir d(ikinnn
nir iq.rmesi bakrmrnclan ilgincti..:"
MrLdloiik gin5re, solun ue !arolui duzienlrnden crkar' Abzudrn
dnnit{'hnsla|gr gelrr. "Yemin (nan-crit/mdl1t-rtl) yukandan tneL
Y€ryLrziinden. t('pr.gr "yabani ot gibi parsalailP qrkan .iriu cin(Lr
(dl,hd8). Ller rey, atet gibi kalurarak dunyanrn dod bL'cagrna va-
yrlrriar. lsrrrap, gerrekren de buttin dunyatr kaPlal'rrak ia)llrr' Ken!

ler, kasabahr !e ulke virrn olur. thtiyarr Senci acl icind€ )as rLrLar
Gens erkek ve gene krz aynl timrlsizlik irindedir llaslr|k \'eba, se
ra, u) Llz !e mazr halkr periran eder "Tanrrsrnrn ondan €l eektrgr insa
nrn karsrsrna erkLrlar ve t nu bir Pelerin gibl sardrlar,/ dogruca usLune
etrllandrlar !e z.hrrle dol.ltrrdular onu." sr\'llar onu rlrahleder: olsii
r"
CerrLiReincr'a dryanmakradrl, d.g1., s 36-18
)i2
YUCT BU\UCU
rrLh.balgan, tLikuruk, salya ve dua" !e "yenln 'Dil tutrlmasr !e zi,

lrLnkar$rklgr irstirne coreklenir. Acr acr leryal ederek "gec€ ve giin
,lLrz ona|kta avare dolanrr. Adamn derdine lare olamayan Mar
,lukiin goztine iligen !e Iilregine dokunan bLr acrmasrz re korkung
Enkr ogLu Asirltrhiye k.$rlk redi l4r1461

''ogul. rnnr bihnc.ligi'* - ber ne kalabilirim k'l
Aerluhi. rnin bilmedilnre -ben ne kahbilinn ki? 149/501
Ben ne b iyoF n, sen de biliyoErn
ElennEmis rlrndan yiprlm^yedr somun al ls+/5 5l

lun(an brrlite gecir onhn
Krmnzr akikre! bodctrk geeir usrleme.
l.nnsnrn oglu, biiyi,y. yak?l^nm't

Itnizhnen pFhgin n5tline [60/a r]
'uktrsun
Ii.id! mnTrlnn nr !r llnlue
Duzh,k silbirye,t clk.Lon!
Dikenli calhnn drbnt koy
onu cle georen h.(ahir goldcsirdor dkar
'''\'{anin ini O\n re larla trm llilLLnnm reL
Nnrkihnr.
lli)\anl^.n dr'i, aAtr lusrahgr
lopngn ktclk hxy\^nlanna ssltcek (69/701
sUMERLERIN XURNAZ IANRIsI ENKI
bnyuk sihirbiz. onnn ienr jyi kehanetlerde bulunicak!
Nrndinugga.
ellen soglk olitr ku'ialana.
Oltyn Dnhen llalun
saf cll€hmn okgay$ryla on!
yat$tm. l7 vi 5l
Merhamelin er'i, arllryir diritmeyi seren,

sal. ha],.r rern buylnle onu baglannda! kuflar
''Bradan, hnr$rnnr oglu. elttr, remizdir, Erldar! 180/811

Tlshn bi.kar gibi yrkaylp lenizle onul
Yag k.br gibr oralayrp rennzle on!!
Ur!iy^. r.nnhinr on.letue kelim et onul
$ntriinn onden, lanria,,n nygnn dkrinc

hrrale edecek'ir orul
Pirsantn, kozLnikten dirnyevi)e, dtiD)anrn niLtusun.lan(e9i(lj insan

riplerin€ sarmal brr bieimde inen mlLazzam mrtolojrk a(rl\r, bir€)e
sakLrran tinsel, du)snsal |e tizlklel hastahklann bileiimrne geltr da'
)an,r. 5rtrin sonunda bunun tersi bir dnrum onata Erkar (bu a)'n, z-
manda,su4,Linun yedincr rablerinin sonrdur): hasta|k cinleri dogel'
ye Nsan arrnrrken, yeryiizrh, oliiler dqarr Ie goksel
)erlerine dijner
dirnla bir k€z daha br;uiinlerir Bund.n dolayr yiice lannlann a.llan,
Mardtrk !e sanai (Utu), pareanrn en sonunda anlhr
5iinn ortasrndaki, kiiiyi ele gerir€n'hasrahgr grivdesinden !rkar"
emir krpldir. A)in elennemis lindan somtln bigiminde yilecek, rlnc
2J4
YUC€ BU'iUCU
r,rlngal) !e tai (krrnrr akikten boncuk) gerekririr. Hasn aCamrn ye

rrrre geeecek nesnelle adamr silme gorevi ogL'la leriljrken, ayinde ci,
rr n girt deden crkarnrp uzaklaslrllmasrna ozen gosteriLiri hasm adam
r'sne)'e trikiirdirgt zamin o iqerden crkar. Bundan sonra nesne rssrz,
rlilari, uygun re dikkat edin, sal )ere, cinlerin ve )'eraltl dLln)a'
,r vararrklannrn yerine goriirirltrri Orada bir lur akaslinrn dibrn€
(,ntrr. Bu brtki onenlidrr, eiLnktL yalnzca )akacak olarak degil, ayn
, i buhirla dezenlekte ehek iqur rlaq laprmrnda ve af irnerde de kulla
BLr nokmda iller, yabani (eain, Akadca yrLr) ve ekili (:agz.1nratu)

.rhnlar arasrnda aracrlk eden bir tigrir olan ovan,n re 'larlan,n HatL,
Lruna, kutsal bir figirrlrn ellerine hayale edilmektedir. Seslenilen di
ierleri gibi o da iltiler diyantla iliskili bir ligiirdiLr.
sonra yemin' re adan, yuce t:lnn, gtlneg, Uilâmaga teslim
r(liljr Listede adr gecen tannlar 4Lnde en gileliL olanr UlLldur. )alnrz
( r gdksel giiriinnsunde degrl, KL,tsal Ya[grr !e Dogmnun Komtuctr
.u, yazgr rannsr da olan brr ranrrdrr o }r Seslenilen dig€r rannlar e.il
r disil olamk i)nhr. Birlikte dluler diyannl, berekelile fteki dirn
\,r alanlannr kusatrrlar !€ sonunch yLlce trnnF, tannlarrn "bae"t ya
,li "ondei',ne brglanrrlar.
Kinni€r Wilson, erlten Babil psikiFtflsi n.le bLrtLrcti kadLnlann
{liha lehlikel, psikoziL' bir unsurh ngrrsuklannr d'liLrnL'r Genellik
' Bunun FA
^lt,nda
Bsf,lk (cdir/reni) icin bk2 rla)m 1'awrl izazel rhc
Pnnce otrl1e sreep.:A Compamrir 5trdy. zrirs.hItt Jin di. Alltndnrdr'
li.h. wi$orad/r 9z (980) 4l-t9
anD n,baigu, I/2,408.410-l I
lkz Knur Leonad rallqlist, dhlddfdts Gi'r.crefirh?ld (llildsheim Georg
Oln Verhg. 1974), s.456 58
235
SOMERLERIN KURNM TANRIsI ENI(I
le, sann ve fiziksel hasralLk gibi rahaBrzlklann blrnlardan muzdarip

olaniann drnda brr kaynakian geldiginin dt\siintildrigri bir aldanm
,)gesivardrr.{ MarduvEa bryulerinden birisi ,jzeilikle bi. bilyicu
kadrnla ilgilidir !e dttrl'mr cadrnLn lehine ceviren Babil psikiyatrisi
nin temei iglemlerinden birini" ilerir.rl
Digerleri gibi, bqyu kurban,n rektisi eziyederin anlanLdrgr bir
dyki$e barlar ve bundan sorumlu olan gilelerin adlannr sayar. Kor
kune lLrtma, "ken goz Ye umacr kurbana musailar olmusrur. Zehir
le salyayla kirsilklere blrlaerr. Cok geqmeden bunun ardlnda bir baryii
oldugu aerga e,kar. Birisi "Abzu dan getirilmit' kil !e sar yunagl
aL.. Kil re sasla kurbamn bir sureri (aldm) yaprlrr. Surer yerahrna
saklanrr, sonra birytLcri kidn tirkirrirgti adanrn yiyecegiyle kar$!rIrr
!e ieecegine zehir karar. Sonus Eirrapl bir hasralkirr:
Cadtlt Yi'l Gen Etnell
Etrki oglu Asrlnhiye kaFrhk lerdi:

''OEul, rnin bilmedigine - beD ne katabiLirim ki?
Ben ne biliyoFam, rn de biliyo6un. lijn Z0l

ve rn - ten ne biliyoMn, ben de biliyorum.
"Gn, oglum Aerluhi
"Bi. sd,rdFrestisini hendekten *f suyla doldur
gene huma bukikn.

!lhi'kan$.
r0
Kinnierwllson. lntroduclion.'s 291 94.
rr
A.8.1, s. 293. CAiri Adam Falkensteina dayanmaktadtr, Srmerishe Besc-
nwol,ngen au. 8og1?l,oy :i a5 /loto) 8 41
236
\'ocE BoYticu
l25l
akik,t gozlakigi,
'kulsalsu h.ruzuna ar hepsini
''Onnn dugnntr e.znlecekL hrtJ ll

Zehn \t salyas klrnk ]h!ru ha]a anlar gibi ola.akl
Brnk gen$ ag bogsun o bnyiicunun bedenini!

Bhk yi1regi y an rann gibi zayrf durs,tnl
Brnk kend' buFsn yrkrn o biiyncnyi
Cenq bir rkrebin yap0gr gibil I5t
Brnk bu bnyuctr kendi rcndonlannr kopaBh
Silri bir kdrgh yapabilecegi gbiL
Yapogr bnyl kendine karsr d.nsunl
''Cogstin kendi ellenyb yamcak,

kendi pamaldanm peynimis gibi yiye.ek
It 0l
''Ner8al, asagrdaki dnnyanm ynce elendci ol
bu adam icinl
Nrnuna, dlkeli sa$iq, onder ol,
bu adam rcinl
Utu, tannlann llce F.grcr, liman ol,
bu adam ieinl
Ningigzida. r:,lkeoin tahr ta5rFcrsr ol
237
SUMERLERIN KI-]RNAZ TANRIsI ENKI
btr adam icin Flr
Gibillll ll5l
16 19 th, l
tannsrnm ogh, efnr. renEdir. Erldarl

Ian.n bn k^r Sibiyrkayrp lenizle onul
YaE kabr gibi o\alayrp lemizle oDui
Urdyi, r^nrla,ur ondehne resliin et on!l
lannlann ,iinderi, Iannhnn uygun ellenne

br\ale eddceknr orul'
5iirin en sarprcr ozelligi, biryiicu olarak niklenen bir drFive karsr

yoneltilen, korulugtin koLnlirgu edene dondilgu canll, korkunr dem!
)onLn, bir srralananrn yaP,ldts, (rrka I l0) krsrmdrr. onun ktrrbanr
bagladrAr birlulli dugLrm cijzulecekrlr Bairna gelenler daha kor
kuncrltr. Burirlh suqLe doiu zehri ve salyasi guqten duiuriilecekLir'
Muazzam bir silah, bir ag onu samcaktrr; zayrl dtLFiiP, ebkecekrir' Bu
gogstinir Prrcalayacaktrr
),tr ree .toner: kendi kndonlanm koparacak,
Kendi parmaklannr yilecekrrl. Ilastairgrn icine irlediginrn bir isaretr
olarak agzr krn,)acaktu. Dizeler bilyuk bir siddelle karrtrlul
Bu krsmn canll olLrqunda kullannan benzetmeler obeginin onemi
hiq de iadsrnamrz. Cadrnrn zehri ve salyasr "ufak yavru havvanlar si
bi Yuregi Nirah gibi (yllan tann) zalrf duseceklir "
kucLrlecektir.
cenr bir akrep," tendonlan kopanan sn'ri uclu bir kazrk ve peynir
gibi" yenen parmaklar btLyi !e giirin bir oLdugu, zekice \t carprcl de
yiflerln buyirlu etki yarattrgt brr dummLr ilarer ederler. Dizelel SiL
merce ve Akadcadrr. bunrrnla birlikte cevrrinin her zanan birinci dil-
2t8
\.uc[ Burucu
. ozdee olnadrgr
(orn., arkada 3, 4, 5 ve 7) r,e nernin asLnrn su,
,,erce oidL,gunu soylen€kre fayda vardrr.
TanrLlann lisresi (arka, ll-19) Lamamlannam$ur, ana ilk birkaqr

Acreekren guqlit rannlardrr. Brr zamanlar goksel bir rann olan Ner
qrl, EreikiSal in e9i olduktan sonra oluler diyannrn kral otmNlur
(\ukanda oldugu sibi) Ningiszida genelde bir oluler diyarr rannsr-
,1,r, ancak ad,n sadece Giszida olarak yazrldrg, "Adapa da gokel diin-
\rnrn koftryuculanndan biri olduguna dikkat edilmelidir. NinNh da
hir onc€so.ulen aynr salase, ve ejder,otdnrendir. Siirin sonLnun he
rren onc€sinde ele alrnan btyriyle aynr oktu8una dikkar e.tin. i<esin
likle gelenekel olmalanna karrrn, srtarlann, derrii insanr oluler diya
nndan (yani, onun hasralgrndan) air oldugu rrrgrn dunyaslna (iyiles
me) dosru grden bir yol boyunca ta9rdrkian gorirlur.
Briyucuye karsr biryunun gidderli guclrnd€n sonraki pareanzln sa
kin, pastoral dtinyasna geeis, tazlasr)la gelenekel bienn ilinde
mirlnkun olan etkiler dirrsinin Earprcr kanurdrr. 511., kotultrgun bir
koyun (dr) uerinden br kraln govdesine )oneldisr ve bir oslaBrn
rnds) kortrligu Qunah, hasrahk, cin) aArldan ve su rqne yerrnden
uzaklasnrdrAr bir biryridir:
En krGal agrln eelrsinde geziniyord!,

Yuce .D Enki kucalagrh grnyordu,
kuzusunu yaladrEr,
^nhnrn
kecinin oglaErnr sardlgl, \r
Enkr oglu Asarluhi ye I5l
239
SIJMERLERIN I(]]RNA7 TANRISI ENK
'Cit. oglun Aeiluhi
RihalsE edrlmemg ott^n beslenm$
nh.rsu edilmenig sudan iemg koyun

cobanrnrn gotindngt koytn liol
Asant nin yaplrgr bnyqle,
IemizLeyen buynyle,
Nin8fimid {ryryla,
rn kral, bi. ke2 lenEleyince,
t.nnemn oBlunu. uYSnn bicinde.
o ranan Nannr \t Asigi.

kralrn bedenine giEnlen, lt 5l
koyun rg,l,na gdrnrecek,

oAlak onlan y^lagrna tas'yacak!'
r:
Bu knl rein c*anln\ bi. koynn birytlshdur
Yapr hos brr bisimde dengelidir I

l-4, 8-9, 12'13 !e 16-17 d!
2,
ze rifrleri bakq,k olarak dengelidir orneAin, l-2. dizelerde ogelerin
yinelenmesiyle (en, e{endi,' 'usta, sahid ve dnds, agn) ve digerle
rinin degistirilmesiyle Qcl, yiice" ve oznenin ayrr ayri soylennesi
cn = Enki) paralellik klrrtrlnugrur 1ki dize, tek bir zrthkla, hemen
hemen a)nr se)i so)ler: Enk,, ag,l,n "celresinde sezinir" !e $nra
''sirer" d'ye beumlenmiitir AErk zrLLk, drgarda/iqerde, kotulugun
' eeurij ran Dllk e dayannlaktadtr. vAT 8382: Eine ,weispnchrge Kbnigs'
nrual, H.nirlD.3d Slrri.D rln,llten Oi.nr (wiesbaden Otto Haftsso
wiiz, 1967), s 8'41.
z4a
Ytrc[ Bti\ucu
(agrl jernde) ve oglak tantrndan (su ieme

'vtrn tara|ndan te.inde)
, ,,kla5rrnldrAr riirin son diz€lerinde (16,17), giire bir "zarf ya da
.\ releyen omnlti kalarak lersine doner
r'
L)lger denge ornekleri, aglldaki haylanlan annesel lelkar aqrsrn-
, ,n ko)un !e ku:u, kec, \'e oAlak olarak aymn :l 4 dizelerdr ra.d,rl
,, bakDrek )erine eganlanir degirik fiitler kLlllanrlmrfrrr 8-9. dize-
, rle ha1'ar reren ogeter yryecek !e iqecege a)nlm\ur, sxkinlgrn
iL (insan a)ag, basmamF anlamrnda rahatsrz edilmemis) !e sak,n
Merin korirlngi nasrl hril eder? cordugnmiiz diger ijrneklerden

,lttukqa larkl liiqim.{e, lok az ranm vardr. Namrar ve csrg (asal-
hi)' tehlikelidirler, anclk hiebir biqimde ranrmlanmamrelardrr A-srg,
M neden oldugu hastalk- hasralklar lisresrnde bulunur, ama
,lnr meLrnlerde
)er almaz ve cjnrn rnsanr ele geeinnesini anlarmak
' , I , "1 b, 'r n e Lenzer aah; 1n,.

ll..n l.,n .,
Siire iltkin a|5rlmamF bir (5zellik, tum riirin Enkinin konusna,
L t)hriudur A)rr bir giri! remasr
)okrur. BLtnda korrilnkren konus-
i r iernde s.z edilrr. Parca, Marduk,ta b yisr] L)lmasrna kar;rn, sran-
,l,rr a)in tjplerine ulmaz. Van Dijk kaba.. ('n bohme alnlan bir
,r n netnr bulmr5Lur: kral yaghnr4 yrkanlr; keLen gi\si giydiriliri
.rL5ak kLr5andrrrlrr ve pabuE giydirilir. Sonra ozel bir Lac
I'apmak iein
L rn h^ztrlanrr Belirli cinleri def etme dualan okunur. Kral ipre sal-
l. frri bir diger cin srkanna !e taprnma siiri okunLrr. Burdan sonra
5tuner5in'ininb! dpik 5o?diznnrl re anlams.l rhgkan|klan tzeinre ayncn

s cooper, TJ,e Rerurr./Nin!'ra ro Nitui (Ronra: Ponulical
hkz. Jc,.rnd
hbln.llnnnue. 1978). 5 l5-l8i \t Adde 8e in. lD&rrf dM F nrldrs
,nrDd (Philidclphiar Uni\t6iLy Mn*um, 1979), s. 1l 22
a-AD!i}dr.hltu I/2,126
)41
5OMERLERIN (URNAZ TANRISI ENI(
€sascin (rkarna u)sulamasna gecilir ve kral kendi yerine bir h'zu

sunar. Asnrluhiyi iCeren bir lakdis roreni uygulanll. Bunu bir diger
cin crkarma duast izl€r. Bizim mernimiz sekizinci a$amada ayine uyn
bilir. van Dijk, srra dtsr ayinin ara srra, olasrl,kla bir kra|n beklen.
medik ziyareti ya da umulmadrk bir bela karsErnda utgulanan bir or
nek oldugu sonucuna lanr.
Buraya kadar ele alnan buyirler diizgrin !e aerk sbzlu MarduuEi
metinlend'r. Daha sonra B€len rlulklt lernnuri, "Korl Cinter" adr yeri
lendiziden iki dilli bir nietin, biqimin Akad destanlarL !e muolojik
Srrrlerj )oniinde genirletilebilmesinin )'olunu gosrerir. Ann€ Drafi
korn Kilmer, Kinti Cinler"in 16 lablerindeki uzun birynnlrn, ay (Lr
tulmasrnln mrtLrL)iik biragrklamisr oldugunu duFiumekredir.r'
Girit temasr goklere saklrran }'edi cinin, "kdtir tannlarln canlr
bir betimlenesidir. onlar "Los rLrran trrtrnalar"drr, birisi ejderha, di
g€rleri ofkeli pars, gune) ruzSan, kabamn tufan dalgrsr, 1rlan, aslarr
!e frrtrni rLtzgnndr Hep blrlik{e ortalgr klnp geqirirler: kentler kr
mnr, roz fidrnal^n, sel !e kansrklk diz botu olttr. Blt canl, )ine dt
basmakahp imgelere, Fair, ne yaprlmasr g€rektiginr dirtunen ) riksek
knnlar meclisD,le ilgili biLiyku ekle.. Enlil onderdil. onun )anr sr
ra tannlar meclisinde Ea, Sin (a)), Samas (8unet !e le'ar (Venns 8e
zegeni) gdze carpar. Sarr ) rkrmn anlat masryla tannlann korkus nrr
s'rayla kullanrr.
Metnin birkFmrA. Kilm€rraBlindan "A Nore on the Babylonian Mytholo

grcal lxplanarn)n of rhe Lunar Edrpr'de eelnlmilir, Cuitty Azdrpayln
'
172 7{.
_The
Eclip* DFSon on atr Arabic Fronlispie.cminiarue, J 05 gtl
(1978) 163 74 Cerinnin kalan R crmpbdl Thompson. 11. Dd' 5 .ftI
5t,r1! d Ral'yldrld (New York:AMs, 1976 ll90ll). l,88-109 re wollSanll
Hein |xl kntrndin y.prl^n onenlcre d.yan'r
)42
I,tJcE Bljfticu
Sonunda, a! rutuldugrnda, Fnlit yeziri Ntlsku aricrtrgD.la

Fa,),a
*:"01,: Nusku, s,,ra. icindeki dipsiz clerinrigindeki
ra.;a
lll:-*"1
,'resajr .vineler Ea nllr habere repkisjne dikkar edin. Dizelerin
qeurisr_
,r Krlmer )apm$rrr
Ve(dlkeyle)drdaArnr Ftr.h, ddknt.tu igzrldan,.er1.ahlarots!nt,.

lLlol
Ea ogl! Mr.dukir$grdr. merteyi acoona.
'C'r. N.l^rd(k, oglumr
frensrn oBlu \annrr Sihe, gdkyunnde kdrucit kamnlkh
Grjkhi(lcki rur!tD^sr acrkci goNhyor

\edi5j. orhr. koni r.hntar, korklsu2.hrm
*q(rtir. otrtnr ll40l
'tedisi, oular, kijrr tannhr,
dl)rh lKoci ti,IaDlgrbiter
Iukelp irlke]i ka,p k.rnndar,
Ulke.rn lisr.,;de. hnrna
sibi esener.
Nrntra,.sih iu {rnnnc
8op. \.ih5Kc. hqnen
ku${rLti.lonul
KihEnran sih6 (\e) yrAtr .hd !a,c5rz li50j
l1
N4rrinde. Kilmer,in, Marduk,una),r kunadrgrnr
. cL$rtndngii bi. kF
,rkran sonra, Mard|lvEil biD,lllerinjn a),in bolumrinctekrlere tazlasrrh
'-r'zel<rr'rl, n.rr',,r reairr. tsu u krid:i
rneun ,,k,rnn1).r,t h,rl.tc; r.
.,na q'n cok rcnkli brr jp )a da
s,).sj, et degmem,s bir krzunun Irr-
riLi, tahra bir sopa \r "Eridu nLu
Biytisu,, pargasrnrn okunmasrnr ge
rckrirlr gibi giiftrnmekedj.l
IridrlNn RLiyrinan! ),al

12051
Bir bdrud.nlft gclrrona,
243
sLJMERLERIN I(URNAZ TANRI5I ENKI
bir mesale
En rl suyla y*. onu.
1r remirleyip anndrr kral,
ollunu.
'"nn$nrn
Metin, kotir cinler€ karrr basannrn anlaumryla degil, ama Mir
dul/Ea biq iisnnfrn tanrdrk biriris rernasryla sona erer. Udug ile basli
yrp "kotir gdlll ile sona eren cin adlan yine satrlrr ve bunlar sdzcnk
ler aracrLgryla clef€dilirler:
Cdklen inen btryok frnrn.lar,

onl.r koru knrlnrdrd
m€kanhnn. don.rler!
KdLii !.rl,tu !e ki,lu dli - yeryuzline inin I 1280 L
Korn (rcnn"! \'e kotn goll' -k€nri lerk edin!

Y!.e tnnnlann .ncihtryli cinlerden ku uldrn! 1285|
E\in i(ine Eiltmet(eklcrl
Cui krup seseneyeccklcr
Sahyln.erreirc yaklasamayacaklar....
G.giu ancrhgtyla cinlerden kunuldul Yerin aracrhgryla cinleden
Mardul<,Ga tarzr, Ea briyulerinin en kEast olmasr Bereken a5agtcln

ki iinlil min)atlrde de birz degirtirilnislir." Genellikle "Ku(ruk r.
Dii agisr" adDla biliniri
'' Bkz. T,r Lt'iL. 205-9. di2eler.

" C-elrriI, Thulei!-Dangini ees ahr,'T.blcltes Hrrriks Prcrenalr de Matr,
R 36 (1919) l:iyna bk2. E. A.speis.r, /NaT, s i00 l0l.
244
fuc! Butlcu
I )rt Agnnnd Kdr'l &iln

,\ntr gdgrr yararukran sona.
rmikla. kanallan yanru,

kanauar barakftg Faru, t5t
b.lakllk ktrnr{gu yaraur,
k!flcuk aAlayar"k 5amae m huzuruna crkr,
s0,ya9lan caglayaEk Ea nm huzuruna crkrl:
'Bana yiyecegin olank n krcckint

EmNek iein bana ne !eEceksin?' ll0l
-OlgLm
incir renyorum $u
!e d'i'rdrurelmasr"
''Ol$n incir \t drndrru elmasr
bunLr benim ne i5ime yahr?

Yukin kald'r beni brrak da dis jle dis€rl€.inin
re di!.rlerinin k6kDn0 kemireceAim. ' It5l

Igneyial ve onu ayaEmdan yakala,
''Cnnkn bunu s6/edin y!, kudcuk.
Ea yunrugunun girciyle *ni y€re*rec.kt"

Anu nun gog0 )ararmasndan aeagrdakikurda kadarolan mnotojik
!irigten sonra, tjir bir Marduk/Ea btiyusunden qok lnanna,nrn nrc ler-
,len daha 9ok pay ralep erligi siire benzer. Ama
Selen€ksel ayin merjn-
li,rinin lormirliinii izl€yen ayin ve biriF remasrnrn fazlasryla krsatrrldr-
)45
SUN1ERLERIN KLINNAZ TANRISI ENI{I
grna dikkat edin, sonunda bile kurdun kasrlnasr .sr.,ne yostrnlasll.

Eanrn bhyusu]'le mucadele etm€kte zavall kurtluAlrn pek iansr yok
gibi gairilnmektedir.
Esoterih Ognt
lnki srrlafln tanrBrdrr. Onun ogddnnn ogr€necek ve kullanacak
kiiikrrnaz rann konuglugu zaman dikkade dinleneye haztrlann\ oi-
nahdrr Ozeilikle, Mezopolanya anlay$rn.ia zaten ra.€siz .iehiet y€ri
olan olr,rler diin)asna, a.ragr dunyaya girD ve erkq yolunu tnki bilrr
Ollrmden sonm insanctan brr parqa yeralunda )'a$anrala delam eder.
En gLizel iiltmde ogulliflnrn onun ruhu]la ilgilendigi !e oliler dl-
)'aflnda gonltLnir pek ho! rtrrLugu bir adaLnrn oLimrndc- bile dre dun
yanrn murlulugu)la blr diinyadaki acrlarclan kaqrnak i!in )anrf ttrtutan
Hr$tivan .rzlemine benzer bir;ey rsla yoktLtr. Yine d€, insanlann
re tannlann- bu korkune )olculuga qkacaklan zaman gelrrdi!e yoltr
Enki bilirdi
Oluler diyannrn nrlanna eeeneden once. tannlann yagamr $nu
ldn. ana sansrnr )itiren adam Adapa'nm o)kilsiine bakmikta fa)da
lardr Adap. ilin bunu ta planlar. o)kunln ba9lnda, Adapa buyuk
bir strr isle( balk turarken Gt:iney Rrzgan ntn kanadrnr krar. Ea be-
ljrir ve Lrna Anu\'a sLreunrL bagrilatmasr isrn .gulLe btrlunur. Adapa
goblrzrne zorlu bir tolclrluk yapmah ve Anu)u yatr;LlrmaLdrr.
Ddha ryibi, )25d tin Ild:'rh,ilar

Burrda lt 5l
Y*andakr $yleri bilen Ea dokundu ona,
daguk saer r.ko r Ad^pala.

k i br gi6i giydidi,
)16
YUCE BU\I)CI]
Vt su planr aokladr ona:
.Boyhcd,
Adapa. knlAnr'n\n hu^nlna qrk l20l
Anu nM kapBlna yakla5',$nda.

Antrnn! kxpFrnda Dunn,zi!e GMida tannlar dikiliyor olacak
senigonince, soracaklar 1251
'lnsan, kimin i!in bu hrle geldinl
Adap.. kinin icd ktrh giy er giyindin?'

'Ulkenrden rki lann yok oldu
Ben de b! hale seldrn.'
'Ulkeden yok.lan ikrlann kindirl lt0l
'Dumnzi ve Giszid^ tannl.r'
Onlarb$inne grjz aup kahkihayla giilecekkr
Anu y. ho5 bi, s.2.liy€cekhr.

Ve Anunun merhameth InzuDu gbnn.E izrn lotcekler
Anr'n,n.Jntrndc duNken, ll5l
Sana olum ekmrgirli shduklanndi yemenelisrn onu
sana blum a,yun! $hduklannd., (nemdsrn onu
sana bir giysi rundrklannda, giy onu
sana yaA $,ndrklannda. snnin onu
snn. aqrkladrg,n plana har{iyen uy. I+01
sana soylediginr sdzkn shca lurl

s
eelrn S. A Picchioninin ceft yazFmr izler,ll Podtdrd di rvdfd
K.s2uh.z ILTE sokszorosirolLzenbeben. l98l). r 116'18

I(ondron\n yaprgndan larkh bolnnur, Dis Il Anaru-Ltel', {lripzig J
C. Hhri.h$he, I9l5),1,96566,no 156 Biree'in icin bk2 E
,dNIl, s l0l.
247
5UMERLERIN (I]RNAZ TANRI5I ENK
Ea talimarlannr ya da plan\ (tem ) sevgili insanr Adapayx verir.

ogut iki asama|dtr. Once Ea, Adapaya yas kryafelini, hdrrLr, )rrrrk
prrtLk )a da kirli gi)si, giymesini ve dagLnlk saernr (ndlu) Lakmasrnr
soyler. Adapa giik yoltr\u koyulur. KapLdaki muhahzlar genellikle
oluler.tllafl)la iliFkilendirilen iki tanndrr. Birincisi, Dumuzj ()'a .t^
Temnuz), rannla lnanna (lstao ile olan trronah afk naceralafl nede-
niyle edebiyaua daha tazla tanlnrr.r' Ikincisi riiuler diyannrn bir trgn-
rli olan Gigzida drr. Adapr'nrn insan olugu muhatrz tanrrLann (Lkkali
ni eekecekrir, ennkirLbir rnsanrn tannlann 1agadrlr yere yakla;rmsr
tLrhatur. Eanrn rigiLdi onlala kencli lLkrini kabtl ettirrnek rsin bir
parea psikoloiik hilekarhk icerir lkL lanrr yeryuzLinden ka)boldugtr
iqin kendini o hale ge(irdiginisofleiecekrir Adapa Muhahz tannlarrn
''ho5 soz uyle Adapa Anu nun hnzuruna crkanlacakttr.
Eanln iiAiidnn[n ikinci krsnr, ,Anu konukseverlik g.stedrginde

Adapa nrn nasrl da|nnacag,yla ilgilidir Ekmek ve su Lkram ertiginde
ne yemeli ne de ismelidir Buna karsrn, sunulan g|'siyi ve gijldesine
surmesi iern lerilen yagl alacakor. ranrn planrnrn nasrl da hllelj ol
duguntr yalnlzca olaylarrn gelitimi g(isterecektir'
Ea, Adapa'ya rsrarla soyledigi sozleri \utnusrnl sovler' Yine cle,
plan asirnda ba5anyla tryguLandrgrnda, Adapa oLumsuzlirk snnsrnr el-

den kaqrnr. Ea nrn Adapa'tr "ijlum ekmeAi nr )ememee (dkdld ra 'rL
li) ve dlim su)tr ntr (me Drlti) iqmemesi yoLunda tryardrgr v€rde, An(
on, bunlann )erine hayat ekmegini !e hayat suytnu rklam etmi!r'r'
(Yoksa, vag !e gr,lsi,vle il8rl, oArite uyglrn biqinde Lrvulnuetur ) Cok
geEme.Len Antr ona guldtrg zaman Adapa hatasrnr ,lapar (ge(ekten
btr dil hilesi)
Dum t \" j. la
'f ur? bk l."lq i. 5 l8q 40o zoo
244
|UCE DUTUCU
Buradaki Fanrn konLr5masrnrn alndrgr "Adapa nrn Orra Babil

uyarlamasrnrn sonu, )ine giLnnmrize ulagm15 olan Neo-Asu. (yarla
inasryla a,vnr)sa di Ea nrn o irlu ogilclunun sonuclan iyi ve korn aer
ardan larkldrr Antr giller ve Adapa''r yeryuziLne geri gdlderir.

(AnL nun Adapa) L kandrrmaya gahgmasr olasrdrr). Hata! suiunu rq
mii ye hayat ekneginilemD olsaydr, Adapa kendisi ve btirlrLn insan,

Lk iein iiLirrnstizlilgir ele geqirmii olurdu.r0 Ama Adapinrn harasryla
dliimsrLzlLrk tansr )iririlir Bununla birlikte insan, Anunun nerha
nelli )iiz r:lnii gormierLrr ve Neo Asur merni Adapa ya bag[lanan
. k,, ' ' , ,!an.,..rrer /ner. ug,- L'lr,l.'- B tJ. z n'.rn" I
derken AdaptBir bakl' hrlarr, onm korktrnelugumr gordu. 'r Ada
para lenlen bu g(irne gtrcuncle rnsanlan ve rannlarr ayrran uqurum
Aosterilrni9lir Aclapanrn, Eanrn kurnaz sozlenni anlamadaki basan-
sL:hgr zaten o larka iraret elmektedir.
Neo Asur u)'^rlamaslna giire, Adapr r!in acrlan gogtn gorulmesr-
nin yanr srra baska sonuqlar da vardrr Anu Adapala bir geli zorla
ItabnL ertirnLitiri {akat Adapanln ona hizmer errlgi Ea nrn kenri ljri
(lu)a dzel blr srati leritm$ !e rahipligine yrrce bir kader bisilmisur
())kirnun s.rn dizel€ri baflangrca doner Yaprrn balrnda Adapa Anrl'yu
sucendi.nri !e gornniiFe bakrhrsa, Eanrn Adapa nm olumsLELestrrri-
,nesi.Jg(lu Anu rlin dogru hale gelmistir. Sonunda, Adapanrn sl'eu'
run sonuelan onun insanLrga geurdigr "tenalkIa - re insanlann
rixdesine getirdigi hastallkta belnilll1irtir. Son olarak metin, hsta
lB..t"r a-1, 'r I.L rrr.1*rnrlal,rrnrladoner
Bu sue !e eski h^lin iadesi, olumsuzliLsun sl,ntrldugu ve yirrrildigi
Bkz Safrtrd Noah (mrcr.

Mythology oI 5umer and Akkrd, MyrholoAs
D/dr Ar.i?rr wo,l.l(carden Ciry. Nev rork:Doubleday, 1961), s 126.
/\NEl, s 102
SUMERLERIN KURNAZ TANRI5I EN(l
oykunihn Adapasr kimcttl? Adapa "insano$u" anlamrna gelebilrr')

Adal sozcligri "bi1ge' denekrir' lO rierincli yLizyrlda, dnha 6nce soz
euigimiz Babilli rahip Berossus, w. G Lanberte gore Adapa'dan b4-
kas, oiamayacak bell, brr "Oannes ya da ""'rmd-dn-rc hakkrnda laz-
llk Flda. Babile komtr hr yerde tirirre Denizfnd'n oannes adh bir
yamrk peyda oldu B.rtritr gdldesi bir balgLtrki gibiydi, ama balgrn ba-
grnrn ilrndrn bir insinb^5t !e bahErn kuyNgrnd^n avnr bremde insn
ayaklan crkd$t Aync. nrsan sesne ehipu Bu yamnk gilnlenni in

sanla a gecirdi. imi yiyecek yeNdi lnsanlan harllerin, bilimierin !e
zanadtlarn her riirdcn bilgisinLlerdi Kenrlein aNrL knrulacagrnr' r'Pt
naklann ns.tn, DgFrti. yelan oa.va okrrdr re nlkenin enulann'
cizdr Onhn d mlan te mq tl€in ioPlanmau' d' gijqddr re in
sanli,a uygar ya3mla ilSili her 5eyi o \Erdi Lru vadogrn zananrndan
snndaha ileri hiebi.ry kesiedrlmedi Ana Siinei baurB zanran v^F-
ilk Oannes denize ged d.nerve gecelen derinliklerde Scaindi lun
kri hem rda hem karrda yasayabilirdl'
(Aeag,.t^ ele al,nan milhi'r baskrlara bakrnrz ) Bir vazarlar

'lindil
!e yaprrlal lisresinde bir )azar olank so? ed!]en rek lanrr olan
(metrn
Ea ile baslal) Eadan stxra Adapa'nrn adr gelir'" Adapa tulandanonce
ki deYr€ ai! tek bilgedir'
1r s I01:c.\D lrrdi.ln.l/1, 102

,\NEr.
I lnnberl. AcikloB(e. 64 71-74isranley Mayer tru6tnr ljrd Edbrloti'
.o"ol8dn5!u (Malibu:Undena, 1978) s Ll 14 Bunurla bulikLe knlliAe
bk2
kars qrkrlnr5m Adipa U^nna degil Uruabzrr reva LJruabbi ol^bihri
He
Rykle Borger. Dt Be4rlrwij nS$ene 8i Mddr und die Hinnnelhhn
nochs JNlsll (1974) 186 i92
" Lrmben, caulog e. s 7l'74
250
.iIJCg
BUIU'[J
l)aha sonrakr "Adapa meLrnlerinden biri (A) Adapa,ya Fa rantrn

1hn t
ilgelik" !enldigini, alna ebedr ],a9amrn yerilmedigini belrrrir
l,ndulLr brlse" ram da insanhlrn .modelidrr. Ea onu "merhem ra,
hrpLrglne ve a)jn gnzernenligiile a!ar. tronik bir biqimde, Ada
t)ihln baslca iaaljyerleri t:ridudakr raprnma rEin ekmek re su sagla
,i,ikor Ekmekrjlerl€ ekmek pisrnr, ekmek ve str sagtar, sota).r ka
ye
rrr soirayr lemizler. A)rca Lridunun brr balkqrsrdrr (nerrn D).
Yine de, Anunun Adapa l" eknek ve sudan olusan deserli arma-
rrnlannr sLrnnasrnrn nedenini aerkliyan bir diger merin (B) daha yar-
.lrr. A.lapa onunde belirince, AnLr luzaga dirlmiE
Sibi gorrLnrir. Anu,
lrinrn gogun !e yerin planl'nr nedenAdapaia asrrSrnr sorar. Sonuq
ri Adapa, a,nihrrd ]a /Jdn'td, "degersiz btr insan dan ba5ka bir sey de
Iildir. Aclapa, gogun korkune gorunlrnne, pian a sahip olmus olabi
lirdi Anu Fanrn slnavr Anunun cevabnr zaren ongcirmiitriir. ceF
(ekten de, olagantlsrLL brr degis lokLl9 vardrrt ama brr kez daha tilozot
Ileideggeiin insanoglunun olilftre-) onelmislik ' diye adlandfdLgr re]
,r'nrn hilebazl,s,) la dognrlanmakladrr
Grlgd rrin garip Xll
iablefi d][i€r diyaflna nasrl gLrilecegi rlsrl
)e osiu iqerlr.'r mcak ijgur Ea hmhndan .legll, Crlgamrg tlrlatn.tan
rrrilmigrrr Grlganriln arkada5r Fnkidu, Grlgan\in inig !e ginenli
l)lr donirr iein r€rdigi ogirclun her pargasrnr LLrhadrgrndan olLiler di
)arnda luzaga du5mriFtiir Enk tr tLEaga dugunce Grlgam5 Eatlan
la. Enkidtr)Lr oluler dunydndan kurrarmaz. Otasrhk,
rardrm ister.
li, insan blr kez ollrler diyanna clnFunce hayara donlrs yokrlrr. Ama
!€ bo)lece Enkrdunun iuh"u 0rr ?lu) olitler diya
lra brr yol bnllir
,Lndaki bir "deliklen (ta rdkl,u) kalabilir. Bundan sonra Fnkidunun
' !rl3dr,.tr ' 251 17
25t
SUMENLERIN KURNAZ TANRIsI LNXI
ruhu ijliller diin)asrnda kalan farkl kisilerin giderek acrlasan dykustl-
Oliiler Drnydsnd,i/ K.rn
Ea Baba hosNr krldr onu

Saits(ry.. ku\attli Neryil e soyle dedi:
'Dinle. Nergrl. $\'.5a,. knhBnun!

Olnlerdiya na birdelik l\c 5indi
Bbylece Enkidu nrD nrhn olnl.r diyanndan erkacak
rd
Ve dlitler diya,N basrndan enuna k^rde9i G 8 mr5h.nhucak.
lnanna nrn ini$inin bir Akad uyarlanasr vardrri bumda tanrrca (h-
tar) k€n.liniLjltiler dirnyasrnda tuzaga d[9r]mlmnr bulur ye onu haya'
la diindtrrnrenin )otuntr )alnBca Ea bulabilir. Kardesi, .lirm tnndqasr
Ereskigalin hiiknm surdrigii iilk€de lrLar olnr. Ea, "donugu olmayan
ulke")'e yeni, garip bir yirargr sokmanrn bir yolunu bullLr. Yaratrk
Ereskigrl ieglendirecek \'€ tannea dntinmeden verdigi bir s6zle o}'u
na gelirilecektir. Yaratrk, Atswunamir, sulan litar'r krnaracak olan
"ha)'at sLryu torbasl n! isteyecektir
Ea nrn dgidn Siiner rryarlanasrndaki paralel olku kadar aynnulr
deg'ldir, ana ohil€r di):rnyla ilgili ernirlerine aqrkLk getirir:
Bi Tanneata K\rtamqh lcin Bicinlene^ \'arahh

Dtuenb.z ynrcgn e br figor yarxr ta
Giigdnrd. s. 261. Grid R Gmpb€ll Thompronln celnyd anm izler, T,rs
Epic .y' cilgirriJr; Isfl. 1,mrlird"riotr, 4nd Noles (Oxford, 1930)r ve Aaron
shaffer, 'suDEnan sources of Tablet XU of the Epic oI Gil8am6, tez, Uni
\'eBity of PenNyh ania, 1963 Ayn.a bkz. E A. SpeEr,,4NET, s 98
252
IIJCT BUIUCU
Ve pirdomimci mhrp Arsugunamiii yi.aRr
''Yukan, Ar$$rnamir, yitLzlni ddnniii otn]ayan utkenin
k1plstn.ce!tr
Djnnid olNilan rilketrin yedikrpsr
rnin ijnrrxle icllacak
Eretkigal 5enj tdEcek \ e mercrdiyerinden zelk atacak! II 5l
Yiireli yun(l'1drAr. ketli yenn g€ldigi aman.
Yijce hnnlaun yenrnrini crdr ona
Basm kaldrr\r su r[ltrmunu gosrer
''Hayr, Hantnnm. lxna s( rulummu \eE,nter
5uyu ondin isecegrmt,rr
Ea rarafrndan belli bir amae iein bicimlenen yarank oldLrkca .lik,

kat cekicidir. lsmi "geliti goz atrcrdrr" antamrna gelebjlir. Rotrrn ve_
nldigi rahip, r'dsstr'ft, lsrir\n hjzndindeki bir raprnma fahisesi
Bibi
goriinmektedir: daha da dnemlisi dsinlrLr bir pan(tomiNci_rahip
^nra
re parkrcrydr'" Yarfllgr I iui. adrnr leren bir degDke, sogunhkta
hrrgdrft rle ilitkilendirilen rahibin bir akror, tirar'rD raprnak
$h5an_
lannrn dans ye mitLzik icra eden bir n).€si oldugunn asrkhga kalu5ru_
rur. Cinsellik ve Farkr sdyleme (sene ikte aguht btl raprnma tigrtr_
lerinin en dnemli irleyleri,le ilgili olabilir: dluler dj)rnna inis te
5limer mulerinde srk(a goritldiigu gibi, El rannea tsrafa derinden
Ce$n Theo Bi{.lin mernini izlcr. ,ur?(dsltr rflexidr. (Ro,ra: ponrific.l

Biblicil lnsril!re. l95l), 1,52.
CADnD.strnr.1/2.341
Bkz. Kramer. 'dM 29616,Thr rashioninr of fie gnta,. A.rd Ju Erolog,.d .l
098t) r rI
253
sUMERLERIN (IJRNAZ TANRISI ENITI
baglLdrr. Oyku, onun klLhLinde rok sdze carpan bir ligurun bieimlen-
mesiyle ilgili olarak anlatLlm\ olabilir. Br durlrnda da, Ea nln dgti-
dri tanneaya hayat vermede basanlL olur. Yine de, talihsiz dsinnt nun
payrna, ru6agnr kaybeden tannra Ereskigal hrafndan kolkunq bir
lanetl€ lanetlenmek driier.
Son olarak, olum ranrreasnr iceren bir diger oykude d6nusir ol
mayan rilkey€ bir tolculuk yaprp sonra da kacmak isteyen bir tannya
ogut lerir Ea. Sbz konustl tanfl Nergal'dir:
Olti./ Uil?esi'r f NdsllDdlran manah

Ve ona d8nr rennek icinrslendi:
'Yolcn,.. mii5tiyocMl
Sana bildirecegnn kehanederi yirEine nak5er:
''Senin $in bir lahr gerirdikLeri Mkn-

t40l
Eger finnc, sana eknek gednr* - gidiP de eknegni yemel
Eger kasap sim er gedrnse - gidip de erni yeme!
Eger biracr sana bin geonEe - gidip de biks icNl
Eger btrisi ayaklannr yrkamak iein su Sednrse - gidip de
ayaklannr yrkam^l
Eger o (kadb) banyoya gide6e l+5l

... gilsisini gtyer
\r gdrderini sna iqaEa-

kendi iyiligin isin, bire.kcgin bir kadrnaltkrrgr
s0
bieimde gozlerini ona kaldrrma!
Ceriri O R. Gtrney in celfyaz$rm uler, The SultanlePe Table6 {DMn).
254
wcE Btôcu
Banyoya girip, ozel bir giysi gitip, grizelligini Nergale sergil€)e

cek olan kadrn ' EreekLgal'den baskasr degildir. (onun, glzel liiari n
kardesioldugunu anrmsayrn.) Eanrn bildrrdigi kehaneder Qenu) krsa
!e ozlil komudarda aerklanm$t,r. Yukandaki diyarlar icin nornal
olan, dluler diyannda yasaklanm4rrr. Eger Nergal uzm ya$amayr
uoruyolsa, iyi bir ev sahibi krafndan sunulan her seyi -taht, ekmek,
et, bira, hatta yrkanma suyunu- reddehelidir. Nergal, ololer diyan'
nrn armaganlanndan uzak durmasr konusunda uyanlmlsrrr !e Er'nln
dgiitl€rini tular - sonuncusu d$rnda. Ere$kigal in govdesinin gosreri'
lieinin derin bir gizemi, kesinlikle derin ba eekiciligi vardrr. Nergal
icin en zor lest Eregkigai'in kendisidir!e ondan uzak durmayL becere-
mez. Ne.gal sonsuza degin oliller dunyasrna kapanhr.
Eanrn dglidii Nergal ve Ereekigal"in bir Neo-Asur ryarlamasnda
da ge9€rlidir. Daha eski bir orta Babil uyarlamasrnda, Ea Nergale
ondon hastaltk cinini de bemberinde goturmesini dnerir ve onlann
yardrmryla Nergal, Er€skigal in sanyrna saldrrmayr ve bnyuk bir tid-
det uygulayank, onu kendisine oliLler diyarnrn etendiligini sunma
nokrasrna getirmeyi becerir. Burada, Nergal tanneanrn onurunu kLr
mrqirr re brLnu telafi etnelidlr. onun cazibesine yenik dLqtrnce, asrk'
lar bjr hafia bo) tLnca kucaklaqrrlar. Nergal yukandaki dtnyaya doner,
rna bu yalruzca gesici bir sirreliginedir. Onda huhnrr !e oltLler di
yanna geri dondirru[ir. Fregk€a]'i hemen gormez, ama yine kucakla
irdar (brr hafta boyunca) ve N€rsal in yazgFr sonsua degin betirle-
nir.
Ardlolion Sru.lks l0 (1960) 112'14. Ainca bkz. ANEI, s. 509. Daha dnceki
bir uyarlama icin bkz KnMtzon, 1, 968-75, no 357 ve L A. Speiser, ANET.
s. 103.
5UIIERLER1N KI]RNAI TANRI9I FNIiI
suretler re Danlgalar
Mezop.namla dinive biryrslrn.te imgeler iinemh bir rtler goriir
ler. A. Leo Oppenheim Mezopolam)a dini dzerine iinemli bir makale
de 'MezopotaIn)a Dini Neden YazrimamaLl alt barhgrnl rqmritrr
Bundan sonra Mez.rporamf:r'daki Laprnmada !e kisisel laprnDuda
''lllerkez olxrak neyi aldrsrnr Mezopotam)a dininrn gersek nlerkezi
rarrr5mayr surdirrmi\rnr.i CogLrnlukla insan brqiml olan rauns.l
imgenrn bxkrmr !e beslenmesi rahiplerin baslca gor€Yi)di, eN*u
rannnrn mgede hazrr bul(n.Ugu dilgtiniilurdLi. lmgelel kurban etkin-
liklerrnin odagr oldu ve rorenlere, ayinlere tairn.Llar. onlari )emek-
ler ikran €drldr. Razr aYinler.te ,mgelerin aS,zlan arrldl re I rktn
dl (s. 184 86).
B€nzer bieimde, mgeler bir)ilde de dnemh)di. lanrr DLrmLsi)i
(Temmuz) rensil eden tignrler, ornegin, brcimlenmi5 !e sorra l)uhu
)2 da )erine getme ayinlennde ateire)ok edrlmislerdi Cict.tr br'
eimde hasti la da tehlike icrnde btrlunan brr ki5r bundan dolal'r kor'
\rn1 ,e", d, r - ,gr.rn e hn )t L) n.n
rilirse krLr(Lrlabilirdi."YLrkafl.laki YemininEtendisi rlinrnde, En
ki'njn Lenrzbirrahibi rarahndan sogan, hurru1 !e )iin arese.trrhrsa
korkru! Jemin in a)'nr breimde boz labilecegrnr gLtmNtlik BiroF
nekte b! Lann sureli ates t.rafundan )utulmustur. Bir drgerin.te lizik
Iok eclilmisrir. Her iki d irrmda.la berEerlikler g{rrnlur'
sel nesneler
Hasu bir baknna ilen rinn Dtroltlzi gibi.lrr. Yenin, Yem!.rn
^d.rm
Flendisi mernjnin ine surdtLEll gibi, bi. bakLma so;ulabiltceh. ka
A L.r Oppenhe,m. ,1Mici( l\l6olDtdnii (Chrcxgo UnntFrry Pr€ss. I96_l)

s l7l 8l l8l-98
S !l llooke, Sdl)vlo n d .lAstrn'r Rdlisron (Nonnrn: LntrtLsiry .f l)kli-
-hmnuz
hona l'E$. L96l), $unrlan ornekler 'trcrtrss on da,5 29-+0
)56
.,
rJaL BUl,tca
Iul( gibi crkarrhbilecek |e d. sijkLLlebitec.k bir derrLir.

O halde, rannl.ln, curlerrn re krLsal nesnelerin gorsel remsilteri
rirn bu)rrlii okiuklannrn dii5intilmes gasrrLrcr degilctir tanntann
ilirsel remsilleri r€ r.nn1,ir1^ ilgrti o).k,iler hakkrnda bil.tikle.imjzin
(ti!'r, Lnal{ krl uzcnnd€ Irtrr.tinrn Ia da basrlan rll5 siiin.lir lniih[r
l.tulen gelnrekre(|r. Silin(lir miihrtrler iizerine basrlclktan nretjn sihl
rrLn l(irDLgrnj gosrerir. tju mallll sxhibinln betjr]eDmesr .lun)eri rs
l0rinin )i.r srra, mithirrler !e ninhilr d.mgahfl- rrLrska otrr:rk kul
Sili.d I nluhurler ye baski miihitrleri lO birinci binl.LLr arkilt(

,le\irlerndrn rbr.en kullanmr girmirrir. Mirolojrtr sahneter, rok
tr)priler hale gel(liklen Agide de!rinden (lO ). 2 t35-2 1 55) ijnce mir_
lrrLrlerde gLirLrnmezler.'r BLr derirde Mezoporany^ trika).e anlanni sa
rar'ni )eniogeler, bir rarrnrrn digerini !itdrlrmesi gibi mrrototik !e
,lcstansr remalar grrer "
Sxhfeler soguntukta sasrrrcr .imataflna kxl
\ir1, sahnerln eclebi irnl.rrhrla karsrlagrrnlnasrrla ba,r srhnet€rin
).o
rtrlrlhnmasrfl qalrirllnrirrr llir l.lnnnrn bir.Lgeri rrratrn.l.n oldnrut,
nesi, (jrnegin fnrrrr rl'rtle (8. bolume bakrnrz) Kingunun irklnriil
,resini r€msil edi\'Ljr olabilir. prerre AmieLe gLire. muhurlerde sim
gelenen tanrrlar genelde bire) degil r,prirler (s 40,41). dohyrs,t.li
rrnhirlerdekr mirrnL\jik sahnel€ri edebifarLan bitinen be i mirterle
llcnrice l_cLssrer . iD.id Nrd, ldslir nr.D lL ,Vd, a,Bti rjdt(

Cvlrdfl Sr.k
r'.'. 1 1.,) l r.e\rv,,t ,,.,, Pre.\. .'/4,. \.r1
Pie,rc Anier. The M)'rlological Repcrrory n Cy]iDdeL Scals ot rhc Agade
Itriod (y 2lll5 2155)," An.(trr lfl nr5.dk. rdnh pom.la. e.l (prnceron
Pnnccron UurcBiry Prss. 1980), s 15.
Ann lrerhns, "Narnrion ii Babyldlan An, ,1Dr.,i.nn /ourklr/ tr.hdrlo.q!
61 { I957) 58 59
)57
5U\IERLTRIN KL]RNTZ T^NRI5I ENKI
iligkilendirmek lirzlasDla gileLdr. Amiet, S(tmer !e Akad\n fLrce rrr

rlanndaD An. Enlil re Enkinin lalnzca sonuncusuDun Agade deln
nin srlndir mirhurlerinde saptanabilir bir imge olduguna isarer ed.r
(s. a0)
Dirduncr brntrldan rtibaren, Mezoporam).a gorsel s^narlannda l\

rarla kullanrlan l)ir mdit'rrmakl, rano drr (bkz Sekil 1,1). c;enrl
likle oturan bir rnnnln. ruuugu brr vazodan ya da omLLzlanndan srr
lann akr,g, stntrlur. Br rnaklarda qogunlukla balklar ) i,zer. s{ L,
brnr isli br..rlurlLi degil. drima bjr tann )a da )in-tann rasrr'lr
n€l durrnce ]eterince a9!k gibidir: tann susuz bir t()priga berekrll
rslaklgr armasan eder."'6 Netse ki. rrmakl rann iln linrmagrk tarl
hinin rzr l:. Drargl.ts Van Brren raralnd.n sririrlmir:rrrr. Fignr, erk0,
Llam (bugLrnkir lrnn), sun1er \ e Akad da grjn,lui diha sonra Babil w
Asur'clan gerip Kapadokyal'a (cdai l-urkr)e), llabur bijlgesure !.
Srrri)enin cliger b.lgelerine )'af'lnr5or. lh figirrii tek bir M€zopo
tam)a tannsr)l^ baAlanrlandrrmak r€hlikelidir, rink!i rrmrkL !.nn
)erel bir panr€ondrkr birLanlllrtenEil edi!or olabilir. A)nca tigi!.
adrnr brlmedigimi: bir mnnlr temsil ecLyor da olabrlir. Brnunln bI
likre, Lrzun rarihLnin bn)irk bolnmnnde -miblojik meunl.rle pa)lai
ugr tarih- Lrmak| tanrf'nrn linki'ile bagd.$nnldrErna kugku )rl(
E. l)drelas vin hurn, TJ,c flowirg |drr.,ft lJi( ai.l rirll sr,.drB (Be i,,
ll.ns sch€rz. l9l:)). s. l
'lnrikl rinf nu yaygrnlgt cagdas Tiirkiycde de go,ileb,lir Bk2 Ni'n.r
ozgu(. -scalr nri-s.dl l,nttusi,Ds d r.ri il, /D0r KrrDr K.ifhh lAnkiri
Ttr,k Irrih (u({trtr Basdcri. 1968), ozellikle Eski Babrl\t [sk 5uriye mtr
hi en.nind^. \" 11r.^mrohon G,aupoJC)h e' l.dt ttr]),lslons ronr L,,l
rc]Jl (Ankira lirk'lirih KLuurnu EisrmAr, 1965). dzelhklc Ea, UsnN (lsi
758
I.UCE BUIUCU
linki ile rlgjti melcur mnolgik edebiyar yotLryta

a),n sahnete.i
\, { I unlamak .lrmakL
Bercekren 8il(riir. Van Brr€n,in ranrr., qalsma
. r a biuln bir b(jldmri
kaplayan kui_actamrn eok poprLler olan
sin
,t'si, bilinen Ninurrannr Kibri ve Cezalandntmast, (bkz.
mirini 6.
h'lum) sirndigok daha anlamh krtabilir.
Tanrsal ne,teri Enkiden 9a_
'," Anzu kllr,-. I-nkinin \ardrmr]lr
asr ku$u ]enebrlen !p d.ra].srytJ
,' \,1).r renr.len du_zen
Serirebrten kahraman \rn,.na l,nIlndrn Ln_
I nin hozun'na crkanlrr. yine de silindir
m(rhnrterdeki pek qok sah_
rt aqrklanamamakradrr.
Bunlrnla birlikre, silindir mithririerde gdrrtlen
,l rnde morifler jkonografi,
)'eterince duzenlidirler !e sogu sapranabitir Bunlann \'anr sr
'' nruskrla'. hrILrn I nkr ,m8ete,r drzr$ne drkkd,
!ekRr \ bnr u k.,
ln\inn
l.enclj.. :.)k.tennde cnen,r Lrn..1n hat,
"rr.
\r:iri 'i,,
lsmud, hiznt(rkarhr, kuFtar, brlktar, canalarlar.
kavrktar !e
1,.'Ix l)enrz L\'r
Ann Perkins in, Babrl hika),e sanarrnrn bir oykit
.IrJlimsedigi a|latmacta iki yolu
)olundakigozlemi, diger rurlii renksiz !e srkrcr, lllrfrl
,rrr bir sahn€ gibi glrrttebilecek, oruran Enki,nin
onrindeki figurlerin
.LrrrLrmuna rgrk rutabitir. perkins,
bir anlarrm y(inreminjn, "aogunluk-
Ir .rcrk bir srnrrlama olmaksrzrn
)nn 1.ana konulnLls" bjr ovkrnnn
rUlrnni rzlercn eprzortarrnr *rgrlemek ,,ldr€un
sosrprir (. ss)
" ,el hrkiyp ,n1. mrn.n drha trzta.errten yotu don,B., .rk. s.,h.
,rr')'di. Doruga erkan sahnede tigurle.in bjr grubu,
zamanrn b,r an,n,
,l.r -Senellikle bir djzj epjzorun
zinesjnde_ brrun olkirniin
l.€rine ge,
,..eeklerdir. O)kli anlarmnnrn her iki bicimide
remelde simgesek r.$
mLd), crplak k^hrmana. bo!. adan. bat,k,adam.6tan

barr b.1hk. tecr -ba
l,k\t k$,adam resimkn ansrnda. s 60,72.
Perkins ikiyonremr antamak icin benzertikten
krltanrr A*i irkayr gctcn
259
1
SL,[ltRLERl:! (URN,\z T,1riRl5l ENKI
rrnsrl eLnrenin simges.l nireligr, sahne)e, mlskinrn iserdigr diigir

nulen bii\uiu bir gus !erebilr'
Sck I Krs A.l ntrr Ii!grlarrma{ (lli\l l0lll7) lla|sh \4!i'unirtr iznivle
CrlntLmuze ulairn Iiizlerce silrndir mtihurden birk'qrndr Lnki) le
ilgili itniteler (li:is1 go[1lebilir'

British Museumcx RIr 10lll7 (sek l) olarak nLrmaralandrnlmts
siliD(lir miihriif rsqrligi Agxde de!ri icin Lrplkrir Dirngi vaD Bu'
r.r'in -KLq A.l.rnrn Yirgrlanmasi adrni !t'digr srhne)i resneder
lan.rlir ust'1rrde bit titr l)o) nuz olnrr diz besLklarl^ e'nirrurler' sa(
hn nli bir k'llrtLk lralin.l. )rLkrfl knlkm$rrr Llirl(ic d(r cizgi srkalr
gosterir Koll^r soPi glbi,lir''" (lijzl€r kociln ndrr' Yi'ksekqe bi' )cr
.pizorl^,n krll^n,nn Ronr. Katohk lvgllNna' 'liki rl^crn Durkl ul

bcnzer.ysa lunr .yki\ bdIurrc^ d$rm dd'r bi' tigi\rirn kullanrlDai
runl
r(tltu itykr,$n( r. omtr lsairtr knrban dilntsinde nsrnogll$r Nhr

genNcirylc b.lluun nr crri.rill mn. h^q iisrude lsa FsniN bei2cr
'' V r Bnrn. \'.6r, s 'll
260
(1. oturxn,sol rarala bakan lann rnnnkh l.lnndrr. VLrlinh bir (tbbe
gL)miitir. Omuzlanndan rruaklar akar ve iinlne, arkisrna dokirliir-
lcr. Ond€k, ,rrnagrn hemen dErnda iki brlk ,luzer Sekiz kdseli bir
) ildrz a!rlira gijriiliir.
lmr^kh t.nn kildrdrgr sag eli)1. bir mahknm. Iol g(jsreren ran,
n;a ,r'aklasmasrrrr isrret eder. Trnn bir eliyle Iinki).i sehnrlarken.
(1iger eli)le mnhknmr rLuiln ipiqeher. Mahk.rm sakalhdrr Kornpozis-
ronda btrlunrn diserlerin(ien lrrkh oi.rrak bas, ac,kt,r. lnsan r\:ellik,
lerinin l(trs ijzelliklerllle buhritLlgu nol{Lada uc katl bir kusak r.k-
nrsLir ku)rnl( ril\'ler !e kanarlrr, uzun krls bacakhn pencele e so
r,i erer. KtLs-.(l:tLl, herr selanlaun trnn henr de ont bilel(lcrirden
ruunus olan arkrsrndahi rrn
Lirifindin eekilririlmeinrdir (s. +l 12)
lrger bLr. rdebi)rhn bil.ligimrz lnki te AnzLi-l(liu tr\kisun(ler bir
.pirot ise {6. boium), domga qrkan sahnesinde klLsil mi lerir c.|n
rras |r dr Lrnnsrl Sri!ler erisrrd.kj sr\.s sahnesinin olmirnisr
.neNlidir leiaine lnr diLzenjn )eniden sagla|masr inKlrr 'lrfrsal
,nr'ler ulgun lerterin. g.i.LinnriniLr. Sopald asr| olanLn ohsrIk
i Aru !-ln\{nu r cil(lLgr 5ey- brr dal 1a da birkilerin qiceklenDresrlle
sr rgelencligine (likk.t .clin.
A(l.ll 5llilldri (8,\l 891 15, 5eli 2i idrnr, mtihriUr rlstilne tLdr k.zLn'
Ln s ohn srhrbinder rlmrsfrl fa:lasryla dikkir ceklnlstir Vi. llurdn,
I'r:r ,':clllklerirrrn li:lisi!l;r srr,r drsr .klrtqunlr, gitrenilirligi k(,nt

'L!rxh knskrL L'!ir(lrrdLg fr (iiL!iirrrnekredir (ierelljkle orrnn irnikll
1.riln r)rl{lidrr. lJir bir lu).lnrn iisrirre kofmtrnnr S.li b^k
^!;rgLnr
Lrrl{, r Iler lrnlxnlii (.1cLnr, kurs^l ol.ltrgurtr gitstercn bornn:lin
lrkm rrr. OrlrLL:lurfd.rn oklnr ikitrlirnlrd,t bahlthr Iilzer sis i)igr
rLn alLrnrla bir diskeqls! \ardr. A.kisnd:t. eclebi)rrra lsLmud (li)r hr-
,',d, 1,.'. l, r ,, 1,,, .,1.,.,,,
16t
5IJIIIERLERIN KURN'ZTANRISI ENI{I
5ek 2 Adda 5ilindin" (BM 89115) BriLish Mlrum rn iznDle.
Sahne oneml figirrlerle doludnr !e btr burLin sahne) i torumlama

)'l guqlegtirmekledir. Solda bir aslan ve buyiik brr okla )a) Iutan bir
tanfl !ardr.. Eger solLrndaki trnnsata eglik ediyr)rsa, bu tann lnan-
namn hizmetkan Nrng bur olabllir. B'r .Iag' dag'n ListirLnde dumn
tannea konik, boynuzlLr brr basllk ve lolinl bir elbise giymislir
Esas tigLrrlerin arasrnda ve sahnenin ortasrnclx, gijrlrLnuie bakrlrrsa
daglann rrrsrndin yLrkselen, onuzlanndan erkan Drnlarla bir rann
Sorulirr. Digli bir palayr )ukan dogru kal.Lrm$t1r. orta):r dLrgrrL,
agagr hiLcum eder gibi gortlnen kocaman )'rnrcr ku9 re bir dagm Ls
ttindeki agac dikkate deger aynntrl^rdr..

Van Buren, [nkinin one dogru uanan sagelinin hareketinde ijgirr
verne gort'r (s. 28). Sahnenin Anzu kufu byknsLinir anlattrgrna inan-
inaktaclLr. Eser bLr dogruysa, kus agaca saldrrmaya hazrrlanmakLadr
!e odu savtnmak irin bir tann onaya erkar. Van Buren e gore bu tan
n (genellikle omuzlarndan crkan $rnlarla belimlenen) girneg lanosr
Utu degil selecek boliunde soreceBiniz- Anzuya metdan okulan
IUCE BU\ IJCIJ
lrrrnan tigurlerden brn olan Adaddtr Tann daha eok, Enkjnin

. frpqonu, rilLrler diyaflnrn figirrtr Ninurraya benzeLrekredir (6. Bo
L nde ele aldrgrmrz Ninurra nrn Kibri r€ Cezalandrntmasi,n.ta En
,r'nrn hukmune kargr neldan okunaya ral$an Ninurh)
l)ger yandan, Pierre Amier sahneyi farkl bigimde yorunlar.i0 O
l.r rrmakh Lanrrnrn durusrnun az rasrlandlglna dlkkar seker. Bunu, Ia
h taln isind€ olan bir rann olarak alrr lrnakl hnn morili rdnne
r,,nLmLLncla Van Buren, Endudaki tnki gibr, soAu verimlihk hgrini
, u
kent dellerlerinin erken Siirner rannlanndan. daha sorraki de
rflenn saragqr-tannlanna yaprlin !urgulamaiarda bir d€gi5rklk ol
r rLitrnu zaLen gozlemErir. Mezoporamya e.tebiyarrnda Enki'nrn saras
,,1 olarak resmedilnesi, gordugtimirz gibi, qok enderdir
Anriet, Adda Silindiriirdeki riq ana figuriin yLikselir dlrrumda ol-
rlrrn ,l'r' ,r. ll', li l.r "n.r.. )'l,riprB,,^
rrrk| Lanndrr oLe )andan, dige. ikr e5lkqr oldnkqa sakindrr. Yalnrz-
,i kart.l alralmakradr. Aniet bunn, balunn bagrnda doganrn muaz
:im tezahllLrtinLlL gormemrz olarak alrr. G€n! bir giin€9 rannn, buki
!)rtiLstiniln simgesi olan bir agas yirkeldigi srada dagdaf a) nlrr (s.
15).
Van BLrren, tnkihin silindir ntihirr damgala.da srmgelenmig pk

q.k nueirginr gorlr Enki, "brlgelik eli'nin derinliklerinde sulu de,
,inligin efendisi, gizli, srrnna €rilm€z bilginin elendisi dir. AIflca
rannlafln baqbtr)'ircirsir, yrice cin crkancrdlr. Onun aflndrflcr su) u biF
\ illerde !e bLli ti a)inlerinde kullanllrdr. Yerahl dilnyasr sularrnrn htr
kumdan, derelerin re Eaytann etendisi Enki, topragrn diger zengin
lrkleriyle de, madenler re degerli nrlar, iliskiii olan rannydr Maden
' Ankr. nepenory. s +l +4.
).63
sONIERI ERIN KIJRN,\Z TNNRISI INKI
irriliginin !€ genel ohrak zanaarlafln hamisi)dj Tenellerin hamisil

d i -tulan .l kiistinde g.jrecegirniz gibi- ingi edilecek binalarrn talna
nnr o \.erirdi. Abzr'nun bir imgesi olan kursal su hanrzu, Enkiirm

onuiuna taprnaklann ieine kurulnusrLr. Ve ktrtsalagn! t:ridu kemjnd.
) etigririlniiri. Krtsal simgeleri anrilop, brLk !e l(xph'rnbiga)dI Ke
qi-bal,gr lirki)le iliskili bir.iiger figiirdilr. Kec'-bihg, [nk,ye o kr,
dar yakurdrr ki, Enkinin kendisini remsil eder hale gelnisrir.
Enkinin niLelikleri !e raprnma nesnele.inur cognnLrn rnnakl lnn-
n]la baglanrI mi'hilrlerde brl nusu 6nemlidir. lll. Ur de!niden brr
miihtr (lO ). 2ll2-2004), irrnegin, Iinki)te rakrndrn iliskili bir
grup iig[ri] bir ir^yr Beririr (B^,, 101212, sek 3). Trhlli orLrr:lr En-
kinin a)aklanlnn dibindeki k€qlbihgrdrr. lbader ede| birisi ellerini
ka!uitrrmre olarak aFkLa dunlrkradrr. lki aslan raslik halinde !i:il-
mistir re ilLs{lerinde biit tik bir hilal goze sarpir. lki rnn^k. t^nnnrn
omlzlinndan degil, l:nkiirn rurugL, uzodnu aknr
sek l Tahtli ortrm rirki (8,\l l012:12) lnnish Mrseuniin i:nr)le
\U(L IIUYU'I
Ilski Bibil de!ri len kalma l,ir kil zarl iisriine basrhnrs Lrluhnr
{lltrmmurabi rriranrLrnrn yinnldokuzuncrl )rhna, ),ani to t76l.c
rrrihlenen) basrinnlir l:nki !e l)anlgalnunninrn l]dhflnr bile !erjr
((rs t27l) tiski llabil delrinde ieinden su rkan y.z. lionusunu igte,
l(n tek sanar eserleri si|ndir mrihirrlerdi"r Oruran l:nt(i, a.L ).anrna
krzrnmr5trr, sola bakar re [zanmrg e]it,l€ bir razo rur.r. Trnnqa
l)umgalnunna\rur omuzlannr dijLtilen ruun saglan !.rdrr. O dr, lan-
risxl konrillluntr g(isLeren bo),rNzltr bar|k rakmr5rrr. Her iki
).anrnda
l)r€r bLit iik irktlz lrr alr. Sahne erdak btr k.hramnnL, kesi rasr!.n
ILr Laprnanr re onu kabul eden bir ranntr da icerir Resim.leki bir di-
scr tannea, brr diger hprnnn !e bir djger crplak kahmnnn g.LcliLkle
'cqiiel)ilnekre(lLr. Crplak kahramin her iki ehnde sulann ft,krtlclugil
l)rer lnzo trL.r. Vin lluren, lniihrLrn. Ilnkiirin sn .l{an !az.su olnalr
'r:r1r da resN€d,lebildiijni gijsreid,gine dikkar leker
(s 8s). \'inurli
olan k€!r-ba|gr tinn\r
lespit e0nek iein )ererh(tir. \'ipr, doflrAa (.1-
IuLr sahneden cok bir o]'k(lnirn birbirinr izle]en et)iz.rlannr K-ererr brr
rnliLrm riru rnr nkh gerrir.
Vnn llur(ne gire, lO rkircj birurld^n r!ih^ren Mrzoporam\ada
bLt;Ltnun onemigrderek anmrs re s.nnr!| Lnkrhirr ber rllenm.sjn.le.
iolu )'ice bu) ricu olarak \rrgrlanmala bislarrLgur Enki)l€ bLrLkre
rnrsiled,len lisurler aris,nda !e:iri lsimr(i, crplik kahrimrnl^r. bo
gr-adamlrr. eltlerhalar. asl^n l,isll hahklar \e zlen g(rnnLlr oklLrlu-
rftLzkus'adarn\c liesil)ahgr gelir Ilrrnci bintrl(li sur mihLirlenn
Llc yalgrn olan bjr nditozrllikle ilgi qekici ,)lin )rfl rnsrr yan ba'
rk, melez hlr ;'ar, rkLrr ":
S]JNILRLERIN I{URNAZ TANRIsI ENI{I
Bnytrk lskender',n zamanrnda bir lvlarduk rahibiolan Berossus, e!

renin, her re)in karanhk r€ su olduglr erken bir aeimasrnda, birlul
f.'1f . l' 1,. l, lrl 1..!edrgr.1r ,'ne.1,-er
'lr!.nrnhr)
Cnnku nrunlariki klD.rhre bazrl^n d.n kanarh \t ikr yuzln dognus
lfudrtbunl^ n rek goldesi\r rkj basrlardr \t hen enlhon de dinldiler
!e ehl\t d$rl cinsl organhn ladr Uaskr rnsrnlar da dogDnrsnr, k n'
leri kcq,
^yakh
rc boyiullrydr, kinil.hnnr de Nii lMn ayakl.u ar
BuDlar ursan bish rt lncnnindeydiler
^y.grydr.
lnsan barl, bogilar. arke Laraninr in bilrk kuyNAn qrk^n dort
gord€likopekkr, knpek brsh adar, ba5l^r \e girldeki ar !e kuymkh-
n bahk olln insaDl^rre b.5l<^wl,kk.!e he.ruden hr}lrn brqirurde
6l
basl{a yanhlJar doA.ll
Yaraoklar, bir bakrma, Fnki ve Ninmah: Lnsanrn YaraolFf'nda

Enki ile Ninmxh arasrndaki larrimada biqrmlenen |ar|klan !e "lnan
na !e Enki: Uygarlk San^tlannln EridLr'dan Uruka AkLarrlsi'ncla
Enkinin, lnannanrn kaylgrna saldrnnak ,qn kullandrgr canararlan
qagrqLrrrr. Yrne de, Berossus, yaratrklar lisLesrne, melez yaratrklann
.omorka adh k.d,n,' Aran, d,lind€ Tidldrh, Yunanca
eelirisi i hdlds
sa (yani, Deniz) tarahndan yonerildjkleri yommuyla deram eder."'
Bundan, Berossusun ana kavnagrnrn Enu,nd Ilit oldugu anlaglrr. 8.
Bdlirmde gdrecesimiz blr )ap(ta, ynce ranrrea Tiamat (= lldldtl) gtrq
lii biDuyle htrkNr sir.er le Marduk'a karsr bir ordu oluFtunnak iein
bir canalarlar toplulugu Franr.
Yine de, br qogu ilkel fantlklardan en ilginci herlialde balk-
56nley Maltr 8!Ftein. nr. "&rbllonid.?" oi 8fllssu5 (Mnlibu:

1978), s 14.
As.!, s. I l.l
\]JC[ DIJ\UCU
,l,r|dll. Bekxsusun Oannes adrnl verdrgi, iDsanlara rol gijneren

r Lrlrk:
llk }1lda, Dabile komlLr biryedr Eft,t Denui.nden lot.s,hkli Basra

Korle2jlo lrs a(lh birhx)1an peyda oldu B nn gdrdesi bir batrAh-
kigibrydi. ana bahgD basnnalrlrdan bn in$n bae, ,r bahgrn kuyn!
gundan aynr bicimde rnen aliklatr qftnDrr A),nc^ insan rsihe sah\nr.
Bir resnr bugun hila korunhikradr. . IB!l lra) rn qnnle.ni inenlir
la g.(r.li. ama yiyecek yemedr lnsanlan harllerin. bilimlenh re zana.r
l^nn hernnder bilSGnri \trdr. KenLlenn nasrl klrulacaglm. r.prnakh-
nn niann, oBr(li, y.nlan o ayi erkadr !e nlkenin shnlinnr ei2di
Otrlari \t he)'lelerin ropl^nmenr d^ gone.di rc innnlan
'ohunlan
u)Ba, ya5aDl^ ilgili herscyi o red. nu hanan,n z.nMDnd soDn.la,
h^ ilerihid,n ry 1l l4l
kesledil,nedi Is.
BerossulrLn ba|k adann Oann€s'in, Fnki'Iie baglanlsr gelecek bd-

LNde ele r11nan bilge Adapait oldugu dtigiinulmu5rur
Biflncr binl rl mthLir dam,talan gersekLen de bahk,adamrn resim
[.inr korLrmuirur (CBJ 7294 !e,9r\.1 ll99i8). Brr ornekre, ba]rt< adam
k:rhplanmq lrzgili bir eerceyede ylrLzer. Her iki elinde brr
uzo rurar.
Vrzodan, omrplarnrn nstrinde bir kalis yaprp ahrndakr razolara akan
|q akrntrqrkar Bxlk-adannn bagrnln yanlanndx iki bahk )iizer Kal
\.duan taqrndin blr l(oli risrrne basrlan rkinci mtLhirr orneginde, sah-
,rede ikisi de sag. bakan iki bahk adam yrtzer ^6 cokyuzllnde blr hilal
rard,r. Ytrkafldakllazolardan sular akar re bahk-adantardan birinin
rLurLrgrl yazoru doldurur. D\afldaki akrnu ikinci bahk adinrn vazo-
sunr su\'la d.ldLrn,r
'' ,1S]. s 141.

''' Oppenheim. Ird.l,tdrt., s. 42
267
5UMEIiI ERIN KURN,{Z TANRIII IiNKI
Mezoporanl.rfikideri ku:elde Kapadok)a)i !e brLrda, Mlsrr cl

kisi)le kar$rlrsrklarl Srnyete Flrlmqtrr. Irmakh lann, girne) Me
zopolam)adan daha fazla y^gD alan biigelerde oradaki kadar one$lr
olnaia da, "surD e-Knpadokj i sanmrnda lrmikl tinnnrn pek qolr
n1lhtr baskEr !^rdrr. Bunlar]n en eskisi ll. Ur de!.ind€n kalnad
htnla.dan brn, kizrdrgr lignrlenn i)neminr anlamant5, yerel bir sr
nar!rnrn isi gibl g(irirLniir (c]s 7126)."' Zemin, rrnukl Lann)h ilis
kili tnnl(hk, tinrnidrk tigtirlerle doldLrrulmrl9Lur.
Enki, elbe(e, bir iskenlede oLLrrmus hakle oracladtr. Duz bir bri
Ik v€ bir silt bd)nuz lakrnrg{rr. Inkinin (inilne kizrnmrs, brr pru\1r.
) r andrrln !e k!L$i, itle!, girren li€qtsba|k ayal{lannrn nhrnci,r L,:.n,r
Ilirhililye ba)lu bolurca uzanmr5 brr kesi oldugLr secilebilir linkL
birka( figtlrir kabul ecler sibi giirrinur. lJurldfln rnsrndi lsrnrud vir
drr. Van Buren e gdre. lsimud un su akan v:rzo lulmasrnrn melcuL teli
.irnegibudtrr (s. l2aJ. onun yan,n.{i Sur4e'KaFdokra Bnteonundan
bir tann bu['nur. Tanrrnn basurrn rrkasrnda k(irk bir sac orgis
lardrr !e bil)uk ho)nuz[r bir baslk lakmNur. ee!resinde hir ,!Lldr:
ve baska bir ra:o rarclrr. Arkasrnda dua eden brr tanaca buluntLr ve
brr hplnan onu izlerl
Bol nd^r. utr1ul. n re siirnlc.in ronnhliqni s^lhdrAntlin iisrnli,,tr

yis.trr ic[.i.
(lzdn l]i.li,neui ki. btr ninerleri r.Nn l:.inu b! l(i
drrgenrs bn bolg(k rc buka.lar tr2trtr dsrrlcrb.yut.a nl),c oitr u
dhkllnn inLiDr.l{ koliId,, onla,i trlid<li yir rr rlF r c(letk }i di
onhr bliyiilcnlL^ ltnr l[!un grrderuden lnnulink. hd )tni)1. in
etr[g r kfah] iq r cillldr'"
"' A.g.y., s 124

d"
A.s,v .s 143
2a$
\U'F 3[J\U(:U
llnki nin gt(ii gelecek barlirm(tn tonrlsudur. FDkihin rdrnrn reril

,lrli !€ Kadim YikrndogLr sxnaundaki'rrmakL !:rnrt'nrn y.r)g,nhEnia
t)lalel bir rol olnadlgl rdebDat. Uqlincti bin)rld:rn brnnci bin).rlx,
,tLrne) Mezopdamyaclan l<uzey re l)arrya, Suri)e 1e ilrriL kenrlerine
l:dar j irce bnlrlcruiin sanau \€ edebDatl geni5 brr brqinrde ya).rlmr5,
r,r Br anlamd. Inki, Irakrn en gtine)indekl barakhklann ekolojik
ilflne !€ ekonomLsine rok )akrndan baglanLnDtr. Mezopotam,la u!
qrrhgr karrr konnlmaz bi!imde trrkh ekolojik bi. korul igindeki kLr,
rrre kx)drgrnda, Inkinin rolu btr bak,na azakl, ye daha ijnc€ poluik
\e ekonomik merkez olan lriclu brmu )erine kLusnl bir kenr. bir hac
1h'rrgrh.rline g€ldi. Kuze) lrak\n !e.imli radilerj, Asurlulann !ari-
u, ekinleri !e oLlaklarl isin )eterli )aB$ alDord!. tsugrin bile orada
,rahsul. guneltn atun.onlL, oyalanndan at,nand.n daha tazlad,r.''
MezopoLam)r u)grrhgurn harekeLrnde azrlmalan 5e) biillL)e dLr
\ (lin giilendi. (ierqekten. ikinci

\e birinci brn)rllarda biirii gidereh
r rha da rinenli hile g€lmD gibidir. Bunun rnlanr. tipnrma keDti lN
lrlik onemini ) itirdlkten cok sonra dl esoterjk Enkinir rolinun de-
OppenhdN, Il.lrlrldrri.i, s. 4l
269
8. B6LUM
Enhi Gelene gini'n Giicii
Kronos bn ruy.da llFouhn.i^ gij,undrl re Daisios.Inm onbe5in.r

glinii c nrsanoglunun brr rnf^nl^ yok edrl.cegun ioklid, BundaD
dolal, Llisourhroia, Gnnes Ke,rri. Sippafdaki b i,n yazLann bagLnr.
S.rnlnresnn .nntui 5onF. bir g n ins^ enndi !t

akribalannr re yikrn dostlannr bindrmeliydr Gemiye yiye.ek !e Lce
cek konulm rydr Aynca krnarlt !e don ay^kh yalatrklan da )arkleyrp,

denre iolmxrr hazrhah seumeiiy.li Nereye ydken sonrlur
^crcaBr
e, goyle ce!^p lemehydi lnsanl^ri il teyler saglamlk iqin Gnnlara
dui etmeye Onun sozunu dille)ip. bes olcme obnlu !zunhgunda
!e ikriilcme lubug! gdnsligrnde birBemL ins erri onun tn€rrrgr he,
seliro ad, \t k^n!u, cocuklann, !e yrkrn dosrlann, Stmiyr brndtrdi
h'e ranfl yolLryl. bildirilen n:ylei.lerhal yenne scrir.lil
Karakterler!e pek tok a)nnu olmasa da,.iykn tanLdrktrr Tanrr.

Ki'ab, M'lkaddeslek, Yehdlr,tlohin desil. Kronoslnr ve insanhgrrr
bir krsmrnrk rtaran insan Nuh degil, Jlisouthroslrlr. Olknde adr ge
een Giinee Kenli. Sippar, kadmi MezopLrtan)aila brr kentrir' Ttrfanrrr
l)u anlallsL, daha (ince lS birinci yilz) rlda .iose phus !e Conl€lius Ale
xander Pc,ll hisr,rr ve ls ,kinci rll4rlda Ab)denus oldusu
'aral,ndan
gibi, lS.l.r.luncti )Lrzvrl.La Caesareah Eus€blos taratrndan k.'runmus
Sranlel Ma)rr DuFren, l'jrd 'Bdbrrloud.n" d 8on$!s

1978), s 20
)74
Ei\J(I (iELEXE6ININ (;UCU
, tnrnunla brrlikre bu rufan ii).kilsu yahudi ya .ta Hrrisllan .legil,

L ld J'aklarrk 281de lann Belrn (Marduk), Babrl kenrinh barlann-
iLn bir rahlbi LaEfrndan 'arrn derecede )erersiz yLrnancalla lazrl
,,.'1,1, aegi5hea" Rahibin adr, daha 6nce siiz ernsimiz gibi, Beros
l)iger )€rlerde itrtln.Lr krsr agzrndan duz bir anlaun larken b lr-
iLruhal konu5na parraslnrn korunnl$ oldugLrna dikkar edln. N€re
r, )elken a(acagr somlursa, 9cl)le cevap yermeLldi, tnsantara ili
r, ) Ler siglainak ierr tannlara dua ermeye " Krhbr Mnkaddes\eki Lu
lL , oykLrsurde brLlLrnnayan bu moril(Tekvrn 6:13; 7:5), Mezopotam,
\.r rulan o)kL,lerinde bildik bir morifrir. BrLrada Hisoulhros adr ven
,,, b,lse (sLnnerc€deki a.| ZitrSudrll nln ardrn.la.), rufrnrn seidisine
, ,r bir lahil xlnrsu.. ama gijriinitlie b.krLrsa, sonurra f€l.keue retel
,l,r.ak lrtandasl.rna ne.lemesi gerekrrgi konusrnda l(a) grlan !ardrr
l,nanca metnrn ee!imenleri )anur muglak bnlmuslaiilrr' S.r)tene
r r dilbilgisel b€lirsizligrni gliz iinnne almadan bile,' Kronostrn bil
,tL'ye ogLidundekr zalLn irLrnDi gLir€biliriz lnsanoglu, elbe[e, r[taDr
,sicak bir gemi inga e.Llmesiyle k rranlnllrlr Berossushn ofkulu
,1t,! s 9
lorl (aFr. cs Die Ch!trl,r,Irsl',6 wdn, kFrn 5 (LciFig J a Hinnchs.
l9l l), s l0. n toi ltlix lacobl. Dtr f,?gD(trre do (;rl..lriJ.l.n Hlnor rhrr
{L.iden E .l Bill. (1958), k$h I c. s 379 sbzclk oyuntr \c aoklam^
Akadcada ko.unnusru Bkz. ua!_a A Holtner. Jr., Enkis Conmand Lo
Arnhasis. K"nH dn i\t,r.,y \/ohdp. Barry L trchler. ed {Nduki.chen
Vhyn Neukr rchrner Ve r1.9. 1976) s.241 47
lganr'lannla,r dua ermek \tF lrnnhr rrn, dualar soylenrk drl.turtra
gelehhr
)7)
sUrl[(lIRIN tlL RN'\Z lr\NRl!l INKl
nnlartr oncelikl. tul.nrn Sinderilisnre iliskin l)ir neden l'elflrr! '

Kentnr siliinlen kL.rrlctil gilnllhkirlar degildir. okLrr' Lulanr atlil brr r'.
r)larak gtflnez. llirll€ce, bilgenin lar nclnslnrrna utdurdugtr ktietili \'r
hnta rutanrn dehseti Irzihrlmamr!, artrnlmrltrr'
Tipik YL'uinca nslupri lnnnnln adr Kilrnos unlii fllco8Drrni(lil'r
IlesiodosrlI trizenbu' Krunos rnodeli irzerine kLrrulmr\ "Kr"
novsar(rnr tipi bir r:rnnllan q(rk, ozgiln idrn )erine ktxan Yrtmr''
brr karyr|krr " l\r o)kirrtrn tann Kron()s tr. [nkinur )a da Kadirrr \i
krndog'kh Strr erce olnralan merrnlerrle bilindigi breimi)le lir\lrrr
Bizim bt'r.drki rmrcrr r iqrsrndin beliFi:lige bri kidar (likkrr

cekmek Ieter. llir Parqr belirsizlik, llerossus\n rLrtin
o)krlsLrn'lcltr
lllnfl ln Llrmasrnrn rel{ rcmsilidir' A)rrcn konLlilnannr dol')'I1 bir rr

rrrla sunultlrrgunr dikkl t(lin Krsa !e dola,lh dn ols' tarrrr kon'L:
mrsrnr biklinn b(r kiiqrrk irntk cok eski bir edebi motrf ol'nk
llr
risli)rnll84 ka(lir kon'nmusrur' hn nzrndxn lO i\rrncti brn)rla degiri
uzanan Mezopotinl,va rLrl^n o)kirlerinde tanrrla'rn s( zleri
iistiirl(le brr
dnceki br)lLnnl€rde Sttntr
)irk bir,loAunl.smi okft'Au Siirirhrr Daha
o)ku anlirnrn tekniginin o)kt\ i daha ileri)? gtniirnek iqnl karnkrer
(i€rqel(ten ko'
lerin konL\m^lanna ne l(idrr bagh oldugmrr gordiil(
nusmalar anlntrl^nn en Sijze earprn ijzelliSidir' EeRrssus\rn
siiz konu
str tutan $krri. dogn'dnn kdn\m^nrn nnkline bagl' olan gelenekvl

bLr kasrth bir leIsire ce!irme de
)apr)a rnmr rnmrna zrtLrr' Olasrltkla
gildir. BerossLN bt ij)ki)ii ozetl€misiir belki dei )a da baskx birisi
t\erossts\r k(iqnk degitikhklerle nk(armrsrr' Yin€ de d)ktr' MezoFr
(\ ljn^r'. lJ,c!'Sor\ 'IrJFnnlI'h' 'l'l '_V_rrll

l95l), s 5l
)12
I:\I(I CELENICININ CUCT]
"
,\,, r tin.r,lkrilerinde cok goz€ (arpan ranl [nki larahndnn so).I€
|,L klmrcr s.zlerin bir krsmrnr komr.
kl ti(tlncr1 brntrldrn birinci binyrhn sonlann. degin delarn eden
,,,tr,rkI ranrinrn remsrl edikliga silindir miihrr gelen€gi gibi,
cili-
\ Fr )iznritr ogreren )lumaD okLrllannrn llrristi)anlk cnArnda kl
'.
t'.'rirsru degin bir edebiyat geleneAi Enki)i cinL tLrlnustur l)aha
rrkihiilirNde sunlllan br\'[ m€rinleri re j:nkinrn esorerik iigi ler
,,(lilia o)kuler Enki geleneginin srirdigiine ilirkin bir irareri :men
, rnektetlir. &r boltrnrclr diger Akid edebi ese erinde llnkinin rohr
, 1, nfrekte re girnumrize ulaixn kiiqiik llhii (j\ kli klilli'.atlnd;r rann-
,,,,, b'r krrnkrer olirxk g.rrindtqii bolirmlerden bir ecme)k sonn er,
I hlEa |c ILtJnn
l:nki kl'drelli siizllr (annsrdrr. kurnaz !e )nrailcrdrr. Br ltq, iknr
r rr blnnci brnrrlAknd re IlitiL esprlennde a:nlmamrsLrr. llLrna kar
I Lrrlir, giirirl.lrlgri i\) killerdc -l)iri dErnda- nna flgrlr .i..qllir arrrk
L,,Scrleri)le birlikr€ hrrel{er eder !e rj}kilerde (\na cogunhrkln Borece
,l(1'k l)ir rlrl iinhnrsrrr Rir iinrekte, En, oEh MrrdLlk\l kendjnrn
'tLr olar k kabul eder lia nrn roltrn(rn, bir,:) l(ilnirn rek bir epizotrur-
,
L, bir ke: beirrmele lndrrgenmesi srkc. gLj ilen br dunundur. Ea

,.r!:i, lokanncr MezotxnrmF geleneSinde hilerirri'rin reFsnxleki irg
, L,,ndxn biri olalak kibLrl edilD\ydu. Mezopolllnl)n Lr)$rIArnrn ken-
Nr icrnltrsL:ci l(rE€)e irilir !.
killriir Tirrl{D'e, SLrrDe !e bir (terecete
.(lar Mrsria dognr )a)rltrken. grinq M€zoporxm)'a kenri.lletlen
hrik !e ekononrik Arlclernri,ririritorladt. (lelecek boluttlerde,
fltilrin dahi sonrrki (lebi)arh bir derec€F k:rdrr rolln|Ln nzilmasF
'r
n ne(lenleri rizerin(l€ duracigrz. KenL de!letlerinin c,jk(\irniin bn
273
SUMERLERIN KURNAZ TANRISI I]NN
nunla bir ilgisi olsa gerekrir. Enkinin. Siimer ekolojik nisine -tarl,11
flora re faunalnnyla baraklklar, kanallarr re binalarr- srkr srkryr
ozellikl€ri daha sonnki eserlerd€ oldugr g'bi kabul edilmj5 yi (1,,
daha 'a karirn eski bir kem hrline gel
cok, Eridu hala ku6al olnasrna
digi zaman unurulmuslardrr.
Yine de, Enkinin bir oykude Eorirmilu hemen her zaman o1'kirLnurr
donum noktacr olacakrr. BilLtlLn cjreki taktikler basansrzlrgr ugra(lr
grnda, lanrllar kendilerlni betadan kurtarmasr ya da ikilemi eozmesr
iqin kurnaz Lannyr eagrrrrlar. O son Care tannsldr ve tirkenmez bI
dgirt ka,lnagrdrr. Ea nadiren Snmer otkiileinden b,ldigimiz biqimd.
dalranrr. Heybetli toren alaylannrn uzerinclen cok sular akmrsrr
Cinsel serulenlerin tizerinden qok s{lar akmrsur. Siimer (j)knlerind.
bile az rastlanan sarai loktur. Ea nadiren ha.eket eder. lh|)ar brl)
nrn bilg€ligi kendi taprm rnerkezinde aranmaktadrr.
Enk/Eanrn rolilndeki degisim en qok sozl€ri (6tnnd€ anan lur
guda kendinigosterir. Ynpmasr beklenen konugmaktrr, etkinlik sahN
srnda koru5turnrrr degil. Konr\san Enki tstirndeki bu rurguda b'1..
ana konrrimacr !e oy ncu oldugu Sumer iykulerindekileKlen farkl,
hklar rardn. Akad €debi)atmda Eanrn konusmalar Snmer edebr)r
rrnda oldugundan ortalama olnnk daha k6adrr -re Flrur konu5mahtr
daha da krsadrr. Her sey azaltllmF, srkrsunlmrs, klsa !e ozllrdiir
Ea'mn bykildekibliimi Senellikle agrk ve her zaman onemlidir: an
konuFmanrn kendisi kLrnrazhk ve ironiyle capraflklatabilir
Enki/Eanrn rufandaki roln rpac,k bir ornek oh$urnrakad'r.
Akadcadaki rutan oykr$Liniin iki am u,varl.masr glLnirmuz€ ul^r
mrlrr. Arrd.fidsr{'le t frn, merlez' br et'rirdrtr: urtgdrinsra. rrrlirr
' Gririler w6 l-1mlkn \t A R Mrllardr rzler. Ar"Jrdss. Tl. &liu'lo w,
274
ENK 6ELENECININ CUCU
z merkezdedir, ancak yine de onemli bir ,,ranrllar srrrl,,.1jr" rp

,l,rlla
'.'hranrn Crtgr.rlrsrn Be.isrmrrde donum notra,.drr,rrrz_h,rsirde,
rxnnlar, y[ce knntann oturma
).erteri olan kenrlerj kunnakta harca_
frnk zorLrnda kaldrklafl emeken yakrnlrlar
ta bi. cijzirn irnerjr: arn
r.rnnsa ranfllafln i$lenni
),apmak icin ),eni bir \?rhk ).ara!srn. yeni
)rnuk rnsirndtr. Insan bir kez biqimlenince loAalmaya traslar ve "gu
lrtiller"i tan.rlar icin ).eni bir erun ynrarrr. Otkeli
hnn Enlit insa
roglun! iinc€ leba sonra dn knlkla yok e.me gr.igrminde
bulunur.
l'r her selerinde Enlit in planrrr boznr. UeLtncu
grn$rm Lrtan gainder,
rrrek olacaktrr \" insanlgr dtn)" rufanmdan kunarmak icin La,nrn
,,rel btr hilebazl,k g€ljsrjrmesi gerekecektir.
E. bjr larlk, insan, ).amrma fikrini orrala a(rgrnda. ana
ran_
rl(a (Mami
'.eni ya da NinrL0 kendisinin bunu yapmasmrn
mitmkirn dlma_
rltgrnr soyler hemen. Brnu
8€rgekle$inne becerisi Ea,.la lardrr. Cin
l{ri Ea "her teyr remizl€me
}e mukredirdir, yenr }.araUgr bisimlemek
\in ana hn ea).a kili lerebilir. Ea ayrn farkl grinlerinde tannlarr
.rnndrrmak igin remrzlenne ayinleri dnzenler;
ve ranntardan birinjn
lixnr dLikLilLir boylece rannnrn kanr kille karrsrr..,
Storr o/ lna flood (Oxford: CtiEndoD. 1969) E{s

meon Ku A}a ..th bir
'klrenk yizmanin clinden
crkma, nc rablertik, 1245 dizehk bir nreundir.
$kizsnrLrnhrk rrblcrkr Eskr txbrl de$inde Sippar
kenrin(tc yertmrsl.dr
\?rmalann cogtr bll derirdendir. fakar Ona Babit,
Neo,Asm \r Neo cec
Brbrl de$lenn.lp nkitnr ).rzmrlir Jr $,drr
dil8dD.sl di, oniki kble en l.abte. Xlill bnyi,k tr6tun0nu
rutan ohrtu
rur bkz John cardrtdkjohn Maier. CilgoDErh (N.wyolki
Knopl, 1984),
s 226 52.
C.riri (ilk rableten nib.€n) lrmben r.c Mi ar.lt i2ter. Arrd)msis. s. 7_59.
275
JIJMIRI-IRIN ruRNAZ T.\NRI5! TNKI
ldnn !c lnrdrr KdrrsDnr
Ve yrice lnnnhn konns[r lz05l
"Aym yedliude rt onlEsinde
Temizlenmek isnr yrknnnayr b.dlovo m.
'Bn hnn - ktrrbrn (dalsnr

boylece rnnnlir on(li yrkinrp rnn^c.k
J2r0l
86ylre rinn rc nran k $acik_

kilde birlike YD8rulllc'k'
Cen kalin 2inlinda bnliik d.rLrlu duvncattz!
"O lrnnn r.rnft hir n r\i([r: l2r5l
onnn isrNrlcn ya$.yirnidi icrAi ctlr^"k

b.rylece b( ndrun r.(rlduEt {ntrtrlmay'c'kl_
Yeni )rritrk l)ir kez biqimlenince' zamanrn geri k^lanrnda taprnm^

dilultr (!Il,t) ifirilecek. t-annlann darrrlu duvacaklan )ohrndiki ru-
Ktlsktr'
haf ita.le bir b.rkrnn insrnrn koznt)staki rolirnu m!i simg€lerl
irr5'rnhr re
srz, qogLr tiPrnma eylen\inin bir Pnrcasr ohn d'r!trl ealna'
olnadt'
linnlar arasrndaki iliskryi ternsil edebilir' lnsanlarrn errencle
gr rol ranrrlan hoinur krlmak icrn ):€rine gcrrrilir' Yine
(le d'!ul cal-
m.rlla ilgili dizenin konulmffr. bulmrk de,lisin insin|grn 8aflp

bi
rerimi hrkkrnd. .ldLrArtnu ikln geriri)or: kil rinrrlnrrn !e
et
'rl'rmlir
kanr)li birlesririlmi!!ir' lll)lnr gibl Ninrrinun tarnrrgr nrhl^ crnldln'
cakrrr.-taunnlll etin(leki ruh (ct('rnu) canltla(l ortrm
"i$rtl"i (illrr)
olirak bilinecel(,\a (l.r "ilan edilec€ktir" dlLUnlL t' olirmsiizun insan'
276
ENK G€LEN€GININ G!C.l
,l,rl{i ralrnrcr knngrmr yaraugrn biqimlenh )ohryla lanrrl^rdan biri'

rrn kurbin edilmesi- d,rha da karmalrk hale Setirilmirlir'
D:rhn sonra Inlil )eni ]rraugrn I'knrdrgr '8iirliltnden (igmu) m'
lrirsrz dldugunda. Ea kurlarmak i(in bir insaru, bilSe Arrnha-
btl tuhal yanrgrnr \"ba !e kttltktan kunarma-
iia krllana€akrrr. fa ''asamr
llrn bir )olunu buhll. Frkat Ltfan eok daha ciddi bir tehdir olusrura'
{ikur - r'e l:^ klzgrn knnnrn planlann' €nSellediginden Enlilin Cazn-
brnr ziten irLsrlrne qekmistir. t:fl insaooglu)la dogtudan iletitim ktrF
,,ram.r )eminirle baA|drr.
Btrntr )npar, rNll dola)l olarik )apar. Atrahas'se bir 'kamE du'
vtrr' a':,crLAD la seslenir, l)ilge yerine dulam kon$ur:
Kdr14 Duldra Ogirl
Enki.gzrnr id' url
'''Ben ne .uyoLun? dosin
Dikkatini rcdigindcn emi! oli

l20l
KnmF du\nr. her sdnint k(lak \tr.
''Bneli yrk - brgerni insa eI.
Mal nnlk miir onlard.n n€frer er.
I liyin ktrn.r.
Yaprgn gcmi- 125l
(eni) esir olsN (boyun.).
''Onun Nrnnn dln, Sibr kipliF

bdyl€& gnn6 icini gbcm€Yccek ll0l
)77
SUM€RIERIN (URN,\7 IANRISI TN{I
llalar hkrnnarN saglam !"p

Zilti - giielendimek icin enhgrn onu.
Senin i$rnne yagmnr.

stNyle kns, bi.sepet bahk yagducagrml
ro ll5l
Ea'mn ogudunir izlenek gLiqrnr, cirnkir bash yalnrzca bir geni in-
Fa edllnesi d€grl, ama bir ya:am bilimi emrediliyormu! gibi go -
niir. Don yanm dizede krsa ve ozlu olarak ilade edilnig dort emir
rardrr: 5nnu yrk, bunu yrpt bn "ev" brr "gerninin karsLsrna konul-
maktadrr. Ogudiln ikinci dizesi sozdizimini tersine qeririr. Mulki-
yeuen nefr.i ermek l€ "ha)-ata rutunnak" birbiflyle gerilim icindedir.
Bir )anda ) rkmalt !e nelret, drger yanda )apmak !e kommak rardtr:
krsa, srnsrkr dokunmui de)r:tte, En bir etik sisreminrn ten€llerrnr
bildirir
Krlabr Mrkaddeslekr rLrfan o)ktisiin!L bilenler iqrn bu qok daha es
kr degirkenin a)nnulan ilgrnc gelecekur. 1n9a edilen geminrn Ea')la
bagla.ulan.lrran ilgi tekici bir ozelliSi vardrr lanrn sualtr nekanr
gLbr ilacakrrr kJ^ )ani. Abzu) ye onm kadar karinl,k, bo)lece
i!i.de gines g.nrnmeyecektir Ea nrn kamri dulara LjgLrduniin son dr-
zelerinin Kiiabr Mukiddesreki anlatrda aerk kartrLgr ;ot<tur Son dr
zeler zili'nce rtunrklir. su,vun aluidan !e ustttrden gelen biirirn i)'r
se)ler Iradan !rlirr. Yalnrzca Fa'nn gond€recegilalmur !e bol kus
!e ba|k baSlamr. bize, harap ed€n tulana ilifkin bilgilerir
Grlgd,nr:h gijrirlenlerle .legiskedeki benzerliklerin ne kadat yrktn
oldugrnr dikkat edrn. once, yrkmak ve vapmrk, relk etnek ve ala
nak. rnirlkr)eLten nelret edip ha)^ta lutunmak rqin lecize rLfiinden
oiiid'ille, k.lnLi.lLrlara sq lev:
r" (-drn s9
[leuncii hblcrtd] nrbiren) lnmben !e Mill^rdi,zler, .\rm Jidrir.
)74
ENKi CEI,ENEEININ C'C'
K.rn6l}!drd Jii.ler
!a Drhrh eo2li-onlan yemin rerdi
Onlann sozhnri k.nD dulah yinekdi: l20l

.Kan$ duMr, kin$ dulirl Drlar, duar
KamF drrar dinlel D!!ai. krlak \er

SunrppakiDrdinn, Ubaratutrin,n oglu.
BrL dr ytk Birgcmi yaf
ZenSinhkl.n terk et ll.yin l25L
^n
Malinnlk Dnl Onlirdan nelrel er
lliyan knnar.
Hcr.anlhn r{na ntrntr gehitc yiikle

Senin yapr,g,n gcnrinnr-
Ol!usunr olrrJunc lydtrr.
Eni boytrna er oliu
Uzqini dt4i gibi kapla.'
Btr ijgiLt (line a)rr gemi mia erme betimlemesnj kullanan ahlaki
emirlerle g€mL-Iipftra irLslrne talimntlarla birlesen), a;rlgdnnlra U!na-
pLsLrn denLlen\e Suruppak kenrrnin ,d.nl r€ UbaraturunLrn oghr
olarak tanmlanan Atmhasis€ renlmrrrr. Ahlakr Lrgnr Lir dere.€le
kadar genrsleLrlmi5Lrr. ALra konugna ,\lrdrrdriJdekr d€gi9ke)le r) nr
biqinr rairr. llunrLnla birlkte, Lxnrn Ilrd hdsrsdekr sof ikj dizesi
lil.qdrrrr degDk€srnde qrkrnlm$rrr.rr lronik dizeler zekicedir, lunkii
hrLnlar kenr saliinlerlni olxcak korkune olaylardan haberleri olmaks,-
:rn gemi).prmDa lirdm €rnleleri Lein rkna eder. La'nn ogudir )41
C$in aj,lgdDtrdilizk.. s 226'27

Bkz. Crlsorrdideki yoNnlar. s. 228 30 re 291-100
)79
SOMERLERIN I(URNAZ TANRIsI ENKI
B'.gdat sdgdnd$
Ed aganr actr. soyle diyerek.

Bana, hianetk^nM. sbyle diyerek,
''Sen, en otrlan sutr! siyle:

EnlilnetreI eder benden - benden!
Sizin kentini2de y4{yim.nben I40l

ne de Enlilh ol^n ropmAa lelirebilirim yn2rimtr.
B€n d])5 ya inecegiN. elcndim Ea yh y4amak iein.
O siztu nsrr:uiize lllih y.smr yagdrncak-
snruyle kus, en nadir btlonan bahkl.r.
Zengin hasr rerecek size
r
gece. buBday {g^ni$ bosaltacak trst(ntrze.
Grlgdnrita, tutnn bir neden giisterilneksizin S6nderilmisrir ,'\tl?

hdsis de oldugu gibi, ranilan rnhatsE eden "gilLriiltn'den (\'e Anre
Dnffkorn Kilmer t:rrafrndan dn€ sirrirlen qok ikm edici yorumdaki
gibi bu hlzll niitus artFrnr remsil ediyor olabilir)!{ hie soz edilmez
Daha eski melirlerd€ Ea kurnazlgryla insanrn rohumunu korur ve
sonra ianfllann ijnirnde roliryle bobtrrlenir' Tutan, Atrahasis in ailesi
d$rndaki her insanr )'ok etmistir. Ana tanrrg^ ellatlannm ka)'brna
agr yakar ve ianrtlar meclisnlde ofkeli brr bdbtrrlenmeyle konuran
Ea'drr. Ea ile Enlil araslndakieekirme, Enlil Eaya ynt$nrrcr bir jest
Ce!iri a;ilgnrrt5ir'i izLet. s. 227

-lhe
Anne DmflkoN Kiln.r, M€sopohmian cdncePr oI olerpoPularion
.nd ils $lurion as Reflcctcd in thc Mythology. oL 4l (1972) 160 77
280
€NK 6ELENECININ GIJCO
)aprnca halledilir.
lronik bir biqimde, (tandan sonra insanrn yeniden eogalnas,nda,
Ea,-[r€ne gircir olma)an- dinsel nedenlerle evl€nnelen bir grup be-
kar !e bir cin, locuklafl kaerran Unacr nrehek iein ana ranneryla
birlegir. (Pasaj, 2. bolLrmde el€ ihnan, Sumerdeki kajrliriimlerin l.ara-
ulmasrnr anlahn Enki re Ninmah: lnsarun Yaratll$lnr eagflgrrnd.
lnsanlgrn mrdusuna dair bu renelle -tanrrlarr qa|Fmakran kunar,
mak irin- basla)an ij)'kil )ara gr leba, krtlk ye rulanla yok elme gi-
risimlerine odaklanr ve nirlusr di{Lik tutmak irin bir dtzenle sona
erer, k nnz Enki Larafrndan tasarlanmr5 bir plandrr bu.
\e ljnlil aynr istek !e niyer )angmasr
Crlgdmrr o) arlamisrndi, Ea
isindedirl€r |e sonunda uzlafrrlar. Tufandan sag erkan bilge, Enlil ra-
rat,ndan krtsanrr. (Sag kalanrn kutsanmasr gelecek bdliimde ele aln-
mDt,r). Ancak iki uyarlama bazr bakmlardan farkhhk gosterir. Tnn-
.rnrn tufanr orta)a crkarma karaflna iligkin bir neden gosrerilmemis-
tir. Ustelik, Enlil in insanhgr lufanla yok etme ofkeli emrinin man-
oksrzhgr, Eanrn dykideki son sdzlerinde daha da dikkat eekici hale
gelmektedir:
nrfrinl,r ,{rtldDu
E^ kdrqmak ieio atsr acu. sa\Ee Etrlilt r6yle dedi
"Sen. Lannlantr bilge olant, $!.|5qr.
konrsup gor$meden -.asrl tapabiliBin- rttan g6ndeftrck de
Suc hleyeni .e?al^ndu: gunahkin c.zll^ndrr

11801
Ontrnla rCne da cezasE kalr$crni
281
SUMFRLERIN KURNAZ TANRI5I [\K
onu eek .ldr k.ybolup ynmeln

.Tltan silnak yeune: bmk isldar
sogalin !e inqnl. n sayln azrlsn
rnlau s^hnlk )rnn€r brnk kunlar
cogalsm \t rnsanlar a,als,n
Tulan salm.k y*iner brnk ktlrk
!lkeyr slip snpu6u.
Tllan slNak yenne: btr.k lebi
yayrlsn re nenlan yerle btr ersin II I5l
''Ben.l,rD yucc mnnl.nn srnn! acLgalumadnn
Bilgeler bilg.ri brnne bir dns\ahydildL

r^Dnhrn nnnn ignri '
l-nlj1 i. minrrksrzhgr icjn I:a nrn sri) leyjnde, en Liz bicjmj_\'le ilade
edilmis bir drEer ihlaki norm )er almxktadr: Konuml) gdrrLsmeden
nasrl )apabilirsm tulan gdndennek de netin nesil" Yanrrr beklen
meyen som,vu bir €mir Lrkrp ed€r, Sus itlr),eni cezalandr; giinxh'
karr ceualandrr sadecel" " tsir dize.te Ea, insanoghnr o ak sorunl(-
luk ),Likrnden sL,nsrLza .legin kurtaran br k'ral ko)ar (KnabL Mukad
desleki biirun insanlrgr bir tulan iracrlrgrlla asla Iok eoneme sozri
niln kaGrhgr gibr gorulebilrr )
Buna karsrr, baska bir birjmde, be
'\frdJusisdekjne
dan cok daha zal|n korl<rLns brr gereegi i(rklar La Ashn, kun, k,tl,k
-haua \€b.rann Erra- insxnlgl roptxn fok ermek iein tllandan dalu
il rr Ea bir trlr rkolotik denge iinerir gibi gdriinmekredir Her dn
' Cerri(j,iS(D,61,,zlei s 240

" Bk2 (lllgd sh iiikr ) otr$r lir. s 2J0 .14
)a)
EN(IGELENEEININ CUCU
rumda, rufanrn )erjne bir yrrLrcr halran, otrlm ge[.en bir f€laker,
sayrir agaglda rlLlacakrrr. Siirde errk haya n ve adalerin kuratiaflnr
koyan Ea, haiar !e olnmu bir llrr dengede rrran kurallan da harekere
gegirir. Insan ha)aonr dehiere celiren dogal ielakerleriortala
Erkanr
''lnsanlar" \'e grndi kulsal Erra tarairndan salnmrg yrrrrcr ha)ranlarla
La$rr edilen !e )oksunltrgun damgasrnr vtrrdugu doga aruk brrbirin
Tulanrn en ili bilinen Kuabr Mukad.les d),kirlerDden t iri okltrg!

na kugkLr yokrur !e
kadrm dirnyaclakine ben,erlikten cok lazh.Lr
Mezopotamla edebi]'aa bagka hiqbir yerde kihbr Mukaddese rutanrn
alnnlrlannda oldugu kadar yaklasmaz , ozellikte de crl.qdDnr L,),arla-
masrnrn aynnulannda.rr vine de, Ku.rbr MLrkaddes anlarFrnda itLe ran
nnrn rolii r€k bir ranesiiCinde, Yehola,,Elohin de erimigrir. Otle),se,
bir anlanda Yehlrla, Enlilin, ana ranrrqanrn !e Fa nrn rolunu Iirklen-
nii5 olmahdrr. Eski rutan qktsrtr{e, iqii jqjnde en erkn role sahjp
ol.n ladrr lnsanr tasarla)an, yenr \arangr k.nrlan re ontr r!'fandan
kunaran odLrr. Llerossus da, daha once gordiLgumLE grbr. o).kii rsin
ra nrn konu5rnasrnrn kudrerli, belirsrz ye onemli oldugtnr brli!ordu.
Tdan u)'arlanalannrn birbirinden farkh olmffrna hrsrn, Mezopo-
tamya g€lenssinde insanoglLmun gizemini kar..lafnr.n lurulkir
EaUrr: lannnlll eti !e kilrn kansrnr olan insa., )alnrzca rannlann is-
lerini )apma)a )iugLldnn)15, du5men !e (i1.1itucu olin do:tal bir (lun-
Bkz wc LiDrben. A New Look ar rhe lhbylonian Brckground ol atcne

sis. Ihr Sibie xi rrs Lit.rd,r ConkD})or"rr f$dlr. JohD Marer !r Vin-
.enr lolkE. eds Cnnd Rrpi.ls: ^,filituErdnans, 1979), s 285,98
Tnf.nrn Kir.
br Mukaddes uyarl.masn,n bir okunu5u rcn bkz Isaac M. (rkaivada re
Anhur Qr rn, 84o'. .\l,l"hdDr wdirn 4. bohnn, (Naslnille Abnrgdon.
l98t), s 8l'107 Aynca bkz. (;ilsdDrsdldaki yorumhr , s l29rd
281
5! Ml:lll Hrlr! (lJlu!v ll,\\Rl!l F\l{l
!.r)rr )erleiriril igLir.
CchisDicci EIhi
Srmer EDkr rnitleriniu rna temalaflndan brn, tukar(la gdnniis
-lannlar.rasrdaki
oldrBrmLlz, gekislnedir. t.rnrimalar lungi tanrrbr'
lirnsel re sLrsyo-polirik sLrrunlan maskelenis ohrrsa olsun, b qekii
meler o)ku serrLliliAi geliitirilebilecek bir e€r!ere sxglnrlar. lutin.lx
Linrn l:nlille LrrLr!Lnisr ii,vkirntin renrelidir. Enltlrn aceleci. iin<eli
!e dirstinmedetr lureker ermesi-kudretli Fnlil in bjr tirr betimlenisi
l:anrn sxkin, kumiz anla)$r !e biryiLsnyle keskln bir z |k olus(u-
Crliiimeler daha qok Fa ile sLr )a da bLr Lanrrsa arasrndadrr re bun

lar dahr usLalhh re kannasrktrr 'lia !e 5alrL'," Agusa). ll^hisi ol:\'
ril( di bjlinir.'dahr.rce g(idtigirmtrz SuNer $iirlerinin dokusuni
lazlasDta )ik1n l:sl'i brr llabil iiirjdir. llentrmin li. lirneir gdre,
Meu ollnnrn) n Aeleneg rdekr bnrrln tigirrler iqind€, Ea, sellerin )or
''
damrna ili.skin bir brlgr birligine !e bunlann nasrl ktLllxtr,labil(likleri-

e
ne en i) i ornegr olqlllran figirrdiir. iiirde unn ile ) tlce tan
Fosrer
rrra lsrrr ansnd:r zekice !e eglendirici bir ) iizlestinne Lrultlr. lnanm
ye Enki: Ulgirhk Sanarlainln Lridudan Ur kn Aknrrlr5iirdiki (4
hiilurn) grbi 5irr tannlnia l5Lar. lnannahrn Akadca kaQrhgrdrr bir
Meth llrigute (iRnebe€ r baskrya ha2 atrnns(n. Un'e,{dt r

"hhda'
getr zun hylrnisch?is.hcn Dialekr der ihbabylotrischen lirenrGdtn Tex
Le, rez. Minsrer (wcnfalchc'wilhelnF tj,rncsiri0. 1971 lzlqtn P.s.rll^r
(col .z degisikliltlel Rcntrnnn R |onei.latrdtr, Lr and saku._ rira vs on /ir.
Anirr NLz, li,rr i| I,i.D,o,v d/J I r'lDirdndtrd., cd Mai. dc iong Ellis,
(llinr|d,. (inr,.:Archon. 1977). s 9'84
IN(ICELENECINlN CT]CU
({giiyle baslar !e llahrn )ansoncr bir konusmnsrvla sona erer. Ara

da'!uhafbirkarikLetin,5alru.nLrn1'ararrlmasq,1aya
lstarin sildrrg^nl1gr Iiavr sinirlendirir ye Lannlnnn ijnrind€. rrr,
raklannrn lsindeki kir.ten, sal.l$ delsi l5r.ir )ansuan re onunla ala;
eden griqlil bir ligiir )irarnmla karar rerir. salru)i lerdrgi r.lnaLlar
onLrn rrllesini!e krskan!.|grnr kr5krnmaya yonelikrir (A. ri. 1749)
lrninn lstiirn bir diger rdrdrr:
Soylcdiklcihr kul^k rcr
Sina nc deNnr. yipr
bnrL$ .rekilr cn daha Ytrckli,

biyukhrgn hcpntrin tini\nde
lsleLi Lrhil re h,Lnizcid,r.
kibi bii. \mg.lin km
onu krctrk (lustrnnch iqirr.

EilgeliAi'ndcl(i
yiilllikre k rcri
kri| bici$itrc bol.i kiu,nr
SI]IIIERLERIN KURNM TANRIsI ENK
m lis bir gdrkene bturrnniis olmalsn.

Ona soyle hirflp er: Heysent'
sana dogru donecekrir.

Seninle konusncak
\e rbyle diyec€ktir, Bal.{na, kadrn,
darnnrs,nr aoklal'
AM *n, o k'2s da.
ona sayg' Sostnne
Ne eyleE sdylesin.
ona rek bir k lsrhkreme
.Sendetr
ne Lyda elde edrbilirkil
9n benim grcnnr bagh biryaraflksn.
''Dilinde olau gururla sryle.

re len azl br o kadar da onun dnnndel"
Son.a Ea, biiyiik lFlairn on[nde elbeue )enilecegini scjyleyerek

onunln alay eder. Bunun iizerine 5alru ofkeden goztl donnirF bir halde
Istarin perinden gider. nn tavnnrn arkasrnda yalan nedeni, ancak
Ea
giirin sontnda bgreniriz: Ashnda o. vahgi ve karga arkarmak iein
yaygara kopamn lstar'rn kaba bir karikaLr:triinn yaratm4tr. Manzam
tanneayr oyle igrendirdi ki, snrekli sava,s qrglklafl armakran vazgee-
tir bdyle bir darranE gereek bir giis garcti degildi. ''o ta bunda basa,
nh olur ve lgur\n drygulan yatrlnfllrr. Onun onuruna bir genlik
duzenler Ea. Yrlda bir k€z insanlar vahiice dans edecek !e Israr'rn gu'
rultuci yanrnr qagnrtrran bir iamata koparacaklardrr. Agrgaya, tani-
carun a9k ye salasr birlesLiren savaSel yanrdr.
'd a.g.v.. s. a+.
246
ENId GELENECININ CUCTI
lelar, ardrndan da Ea konusur (B, !ii, I 22):
"Ona bnynkliik \trdin,

Sahu qglqn
BMk deligine ddnsun.'
!a konrsr( \t a.qgrdaki gibi ka4rhk\erdi:

Agutayaia, Gnnlanu kahhm^nnra tdyle dedil
'Agzddan erktgr anda.
bu yerine Setinlmisrir !e k.sindr
5en b.ni elindi.din
bu yapngnh beni metntrun dtin.
Bunun yap $ nedenini
\r 5.lru ntrn yant $inr
birimyanmlzsml?l
gelecek ginledn insanlan bilebilir
d6neiek d.ns edilsin
lurtn insnLara bakl

Sokaklarda dins ersinler
Onlann hayhr rtlanm dinlel

Yaprklan zekrce seyleri kendiS62nnle 8dr
onlanu mantgrt?l seninki olsun
Ea ite lelar arasrndaki eekigme goze carPar bleimde Ea ve sal-

tf'ntln merkezindeyken, dger zrrlarnalar o kadar aqrk d€gildir, rtn-
ki, bunlar ya daha genie, karmaLk bir oykunLin parqasrdrr ya da me
rinler buttinuyle eksiksiz olarak grlnunuze ulafmanqirr' 'Babil YaIa-
)87
IU[1]lt]IRIN KURN^Z TANRISI LNXI
uI9 Destanr" olarrk .la bilinen rnund Iit! kirnngrk ri)ktnirn bir or
negini iserir.
''Babjl Yaratr|s DesLanr, oyku e.k fazh rrnsel ve belki de rrketrp
itrirnriller irerdiginden qok dikkat q€kmistir. Once tannlarrn onaya
grkrqrnrn, daha sonra Lanfllafln klall !e elrenin usti l.ieki hukirmdar
oldrgu lddix edil€n senc tann Mar.luk tarafrndin l)ir kozmosun d,'-
zenliolugNnunun o)kusirnir anlior. CxJrrhrclan I^ d. hart^ bir iz
Lkt^n-.nce gijgirn !e )erin bil€ adr konmadrgr zaminlar di )'alnrzcn
ilksel brr eift, 1lpsu !e liamat re MLrmmu adl bir irqiincn hgnr !ar-
-llilnat
dr. Apsu !. dan trrnlrr Fratrlm$tLr YnrarLlls o) ktrsn qogLrn'
lRkla bir dog. alegorisi .hrak dtitrinilmtiglirr, ciinkti Apstr Y. Tixrnrr
her $)in orra)i qrkllgr illiselslrlin temsi] edel gibiS.runurler. llisl
re €ril, ikr lih rrnn !.r e.tilir: lihmu !e lnhimtr. Aniar !e Klsar.
Runlafl giclu, her biri en a:rndan suretinde bicimlendigi babrsrnr
eiit, bir eril dizrsi rzler: Anu, hr (Sunerct xdr Nrrdimrnud) !e MiF
onceki phnlannranrs l(L$^k d(5nemrnd. hukmedenler en )a5lt tdrr'

ilar-liamar !e ApsuUur.-lranMr ilksel rnadrr !e APsu onun errl esl
dir. O)krindn bir atamasLnda, btitLir ha):\rrn jlinden crktrgr kabÎan
sulan simgelerler: TianaL derliz sulannr !e APsLr (Siimer nolojisi
nin ,{bzu'su) ralI Ierihr sLrl,tnnr. D.ha gens txnnlxnn grrLrultulcri
Apsu) i d.!anllnnz geljr, tiinktr onlarrn haykrrrtlarr ) i:Linclerr kalisF
nr blr rrlrlii dinle)€me: lirmlt Apsuju sakinle5rinne). el|5rr, ken
dilerinrn !ir crrhlerise)'leri )ok etne)i isten)ernektedir clnkir. ALnr
Apsu genslerr karsr hareliere gcgmekre rsrarl(lrr. o !e Munmt' brr
e)lem planr Seli!ririrler, lik iisrlin ka\ r.) Lir olii lla enlrikali
keileder !e Apsu ile Mtrnrn Ju bozgnna ugnrrr
UrLnrnh birlilrre llllr/r1,r llls in ana odrgr Llabil rn kenL tinflsr M^r
F\(l CEt ENrdlNtN CLraa
,lul{ iizerin.ledir. Apsullun

)enjhneslnm ardrndar't.iamar genc lnnr!
.rr iizennde drh. dn bn)irk bir rehd[ oluirLrrn]ila b.slar. yalnEcx
N4ardtlkbir)rk ana tiamafr )enebilir. Onnn g(,\des n(ten Mai(luk .]u,
reili du|)x)rbreimler -trnnlar rrnsrndan tramifr \enecek ces.reue
I' r krhran]an bLrlnx siirecinde MardLrk, hnfltann trra| k(uLrniLrnr
\(Lliselril[resi konusrlnda rsrar eder Kral oktLrSn irin de elrenr
].rn-
rr Siir, l(rrl olarirk hukmirnit testinr eden srtirtafln, .,e i artrn ciddi
fclurde silrlrnisr) 1. sona erer.
Lli o) kilde one crkan bir krrat(erdjr, anc.k ogtrL Mrrd,rk un .h ]l_
(h ol(lLrgtr|dan, oykiide onun biituntri MaftluMti.rnir niicadeiesnin
.krigi bii)itk ilgDicel(rnez. \jne de, iiirde Ua. eski dnuenj ukan bir
rtrup lenc ranr(lxn l)iri, ccs(r bir llgiirdiir lhrrl,ar hba Apsu.vu len
rirde l:rhLn LilrramaiIgr aqrl rr'' Diger hrl(.leler.le de Sijriit.[igii
rtrl)i, "giirihrl'
bu kez genc Larnhfln giirrLlrLlsn ApsuJ.u raha8rz
eLler re onu harekeLe gegnre)e zorlrr. A. Leo oppenhenn, .ij
^nahLar
:rleri {r. 6l-65), ,{lxuntln kendisine kirsr krltlannls o]d,r!Lr sihirli
L,\ [l.hrn zekice Apslr'ya karir se!idigi brr bu! rfrtcadetesj
'ltu.u\1r
,'lrrak \onLLulir l,i Apsu).u rild'ir(ir, ihrr!ar brbtrnrn tirr rh ahDer
l( fl ni crl.lr \e.\psuirtrn Drd.r"nnusLrnLr, errenin hLikumdannrn torku
\rcrn rjrnrrr rlrr Bnbisnrn bedeni LNrune rxprnagxl, t:rnlLrhLtn Ap,

.(surrLr in5a eder l:.r.
Ur re Apsu cprzortrnurr bi(nnn N4aftIlk \e tirmrarn dahr LpLr.
rpLzoLrLnr .r.celer O)'l(n Se!5ek biglanrrlL bir q.kr5meler dizisi brci
A I.&r ol)p.nlrim. Menrpohhian Myrhotogy t. or.n s. t6 (19i4) 2lO

rd Ayrq bk2 'rho*ild J.cobs€n. n. l,tis,rs ot D.,[nss (\cw H^\.n
.,1.. Lr!.,tr.1, t.7,r to.a .ru2,,,L..un.,, .i !4.n)rr.r.r
)l K sandos. l,odrN 4 / rddlcl dkl I l.rl .t4ori AD.icrr ilr.rpordD trd (lt.[im.-
r |c.{rin. 197l), \. ll-tl2
2lt9
sUMliltl. iRIN KURN,\z tANRlSl l\l,ll
minde degil. usr llsr gelef olallarla gelDir

En !e eer Danklninrn ogtrllan birLliik Mad'lk lPnlda dog.r
Dehser sarar !e rannlarla qitte eiirlik'eide ede.. Derasa, qok zeki te
etkindir, d.lgalxn oI!.rF qrkan. !e Tiamatr .ahitsrz eder. Eli 1l)
suya yardrm ermedigi suelamasDti canr srkrlan Tiamat aiftelenir vr
tannlafl t.rplanu)n tagrnr. Genq ranrrlarla srlarmak i9ln bir grttP
n,1var-silah -varaLrr !e tannlaldan birrne, Kingtr)a, e9i!e ord nLrn ktr
mandanr olml .nnrnnu lerir. Mardlrk, Ea nrn ,igit.liqle, er gec l-ir
m:rf L l enecekrir, ama ana)a neldan okunair once I:r'F klsmer LrlLrr'
Bu me) dan olar) Lrsl^ basansrzdlr. Bii) iLsii rlltr tannca) r )enme)e ) eLe
cek gtirre degrklrr
oppenheim Ln belirLLi8i gibi,I ra oykus( temel.le MiIdtrk olklr-
siLnirn esi, diha geni! ola) rqln bir riir giriglir LPizot Lnuhtesen brr
'laprnigrn drstnda, gnneg tannsrnr Ye dii'rlanm
5enlikle sona erer
g€lecek htrkirmdrnnrhasrl eden.grrbash bir birlesme!le I€nl dttn)'r
cagr rorenle brtlii (s. 214). Eanrn APsu)tr lrrPrsnasrnr MaduLL'rr
Tianar'la sa!^sr)1. birleitiren .rzellikl.r.len biri bn)Lrntin bir sihll
olarak kLrllanrlmasdrr. la, Apstlhun planrnrgdrlrnce, iJna karsr hep
sini ieine alan bu)uln brr dair.,vrip!r" {l 6l). Bii}trk h nerle bLr btL}ir
hazrladr re bunu sLllinn iLsrine okudu, ba)lece tr)tL)arna]an Al
suirun uJkustr ironik bir l)icinde "bairndan aiagr doktrldlL c-J :amarl
Ea ih!r)arbabr)'r oldurtrl Kendi rarafrnda Marduk. )LizilnlrL ha)'at-tair
)an k,nnrzr) la bo) ll) rp, lanrna guzel kokulu brr hirki alaral( I ramaL
ile savnsa hazlrlanrr MardLrka erlik eden )edr rilzgar cini fianar'rn
jcini aqrr !e Marduk bir.kla ana)r .rldurme)e becerir.
linrn lann Ansaii liamafrn kudrerrni !e genc tannlan bozgunr
l rlpp"nnerr. Mltlltog] s 214
290
LNKI CEI,ENECININ CIJ'U
uirarma plannr anlarugt zaman, siirdeki en heyecanhndtrrcr anlardan

rri gelir Btr, Fr'nrn hikale anlauernrn nadir bir orn€gidir. Ea, Tia
rnafrn sahip oldugu yararrna !e oglu./agrgrnr akrantannln isriurde brr
nelkire gelinne gircnnn anlarrr (lt. 9 48):I
Knglrhlln )ilceiril'nei
llab^$ re e(kla gdircni Atr$i r huzruna crkhgr z n^n.
Tiamrrn bii[m kor[ niydlenni oDa reknrlidr: ltO]
b J,r. . ..1111 1 . 'rt d ,.r ..rc .r. r,iud"r. rdr, n+. .
Medii toplad, \e gijzi brseygdmriyor

8!111h rantrlar onun ctriInda roph5ll
rnn b.bal& cuiklerin bih omn y.fnrda
Topl.ndrlarle Tiamarin y.nLnrla yerald,lar lltl
Olkeyle. gece giinduz dinlennrden tlan knNyorlir,
hoNud^nrnk, krBhllkla $Mia haztrlanryorlal
Sa\r5a haallannrak icin bifkon*y ollnudllar
Hnbrr Ana burnD seyle, i seliille ndiRn
nkr|xr sil^hhrckliyor.
crnrrd yrl.nl^r m.ydana s,k^n)'.r. l20l
disler keskn. penceleri anannz
Cerji Stephen L^ngdotri,n, Thr dbyloDidtr 4,i. ol C,rdljor (OxIord: Cli

Fndon. l92l)tl' Aronnrs DoNln. EnLDd dij (Roma: Potrtifical Bjblical
lNtitnte, 1916) ccrLiya2rl,,rina re wc Lrmben srmon I Parkd r^Lafin-
dan hazrrlanitr hctne d.yinrr, 8 ,otrd llis (Oxford Clarendon. 1966) Afn
ca bkz E A Sri*iin,lNl:T, s oltlekr \t Thorkild Ja.obrn nr h?d(,6,
s l7l T4dekicernilen Psijn d.ha ayn m,l bir incclenesi icnr bkz Marer.
''IsIianar Rcall), Motkrth'burl bl.rd,y Onondnks Slkli.s 9 (I982) 9l
0
)9r
S!!1FR] ERIN KrlrNlZ TANRlsl ENKI
Knn ycrinc zdrine dok[ iLr go elerini.
Ddrsr! kus$drtrh knkFltn cidcllel?,

ko*unc p.rlikhkl. snsledi onlan, rannlara benzdeEk
kin BdM o!hn dehsrretr donak.lrri t25l

g.rdeledni k.khmnlaryli - kinNe o, dr yriz 8ed edemevecektir
''&,yhu2l( yrl^hl nrcydani Serirdi.

ciderh.Yr \t
{yrlanr i
cin .slan!,
e,l$r koFgi \t
aktP Ndim'i
\.h5i lnrry'.
bilk'id.nn re
bizon!,
',ilrlrlan oNrzliyan, srrana korkun'z lt0l

^.rmirz.i
Agrdn onun lcm trl. -anliDxk zordur '
llcd<es onl.L gibi dtrbir tane yinlrr$nr sovler.
'(,trs^lelhrlal icn en -Mcclrti ol$runrl.L

KiDguyu yiksdlnrsln. onlitnr in$da 3.fligc Setnil)
Od hrtr i\nddigini\e
Mecliii11id.rc5iii, I:l5l
C^rpr$na iciD sil^hlirr co8^lttlm.sun.

drrcideldl!n ile, kmesini.
sa\ isri b.sktrnrindanlgr-
brnh,, onun rllerim b'hktr

!"f\ryde d,, ntr,,rurkorr
)9)
ENI(IGLLINFdININ
'UCU
'5eri'r briyl srcinN,

'ein
linnhr Mcclisi\de seui y(ic.lltl?k.
'larrlitrn hcpsnre nAiir rcnnem icin senigiele doldurduh l40l
sen cn yicesinlSen bennn biricik *\Bitimsirl
5enn sdilerin bnrln Anukki t$e g.]ip gelir!
''Kader 'libklk n Di rc kli ona.

g.)gsrrrc b.gl^<h onlan
'_soyletligii :rrur, dnri degi$i lchtez!

s.,:iin son$z. dck snEceltj'
"Knrgu yr'.ehilir yncekihnc2.
Anu n!n netrcbesne eirri. I+51

mDnl^,. onun.gull.fl, icln yazg .tr beli .diler:
'''5nzin rlcsi snkinlestlir.
&h n. rodan,,ken. siiclilye boyutr egdnir. "
hnrnso)le\i dikkarle )n:rlnns bir siirdir. Uc an^ hdlirne a),rts

lrr. llirincisi (ll. ll-19) ilhsel anayr rannlar mecljsi olusr|rurken an
hlrr. lkincisi (ll. l9-32) onun'ersjz silahliarnr, hepsi onbir rine
,,lin dogrftfugrL cirnilarlin betilnler. UeiinciKLr tll. 3:l 4ul Kingunoll
riiksetlilmcsinr inliLir. hr b(ilim onun n1€clise Fpn$r l)it) iilit ko-
fusma) r, kendi rrincle irE krsnri n)nlan bir biq uvt iqerir.
Ilaflangrq (izenli hlkr
metin in )a da riridsDnf llll bir ornegi o]i
,ik dikliare deAer. Benzer de) imlenn :i(izdiziNsel iiA€len ansrndiki
:rLltk iliJkishi kLrllanmak olarak da tanunlanan chi.rsri onsekizinci
) iiz) rl lngiliz siirleri ansrnda yalgurrir, antdsmith in 'dLrramrlacah
lQdar korkrnLr5 re gkleme)ecek kadir dr zalrf ctmlesinde oklLrgtl sL
bi. Drha )akrn :.manlarcla, srizlii gelenek !e lodim meL,n, ozellikle
KiLabr Mukiddes incelemeleri, bir merkeri dize ).a da relenns [okrasr
)93
sUNIERLERIX ruR]!/U T^NRISI FN IiI
r .,r'-.. b, .',.,, . r"l,:rrrme "g.l.mi

^ldus r..r, .rn,hal I
ler. Ciceroncu periyodik ciimleler gibi, oykirler merkezi .lize fr

her iki ).nrnda rema !e (le)imlerin incelikli dengelerinin kuruldugll
ch'.irlik blr nrinrLr sergilerler. Br metin.hid'nlrlun b(i)le bir bieimr
nin ol.lLrkqa IaLn bir .megini sun.rr.
i I I a bir medG kurdui safa5a haz(lanmak icin

l5 ropland ftre Iiamatla yltriyorlar
lii 19 btr meclis kurdu: wxsa hrdenmak (h
Akadl, $air lok diizgiur bu srrayla olanakh olan her )erde degrrik
l,k yapnm)a eahJrr Senrarik olarak pasaj id)le gorinritr (d,zeled€ki
ince degrsimlerin zengitr hir Sdsterimi,vle):
ti 'lian . can,d2, sk'p dusn

\z
1l C rrnnh.onrn icin ropland,
l.l onun yundi tygun yndidtrlcr
^(hDr
l5 t roplNhlar \e onttrl^yuNyorlar
16 D' kijrlL niyerli phn yipnl.r
I7 C' siri$ haarlandllir
18 B' bn koNey oh$rurdnlar
A hfl icyi y.nnn llubtr na
AnanrngiEintin lia'nu agzrndan boyle etkin bir bicinde sergrle-

ni$i, kugkusu elrnde trtlLrgtr dehserig.stennekredir. lia ortl )enmek-
.AnzuMili nin ()a d^ Ztr) An'r Lr)arlanasr Akad !e Hrrrl mnleri

nin alsrlmrs Easrna, bararrl bir danrsman, kendisi klhramenci ol-
nla]an bir tigis. bir derecele ludar yakrndr. ADzu Miti )rka..la
EN(ICELE:!LCININ CUCU
:tL)dtlgLrmriz (6. briliim) Sinerce Ninurra nrn (ibri !e Cezalandrnl

frsihrn baslxngrcrnr brrimlenig olabilecek bir anlaudrr. Izlqen see-
Li{de, Fr, nnlursuz bir dLrnNda kendisinden )a.dnn isremeye gelen
L L.\, r\l.r ....".r\l'l\r-'uri,.r..E'r \err
l)unrm i.)'lediri kdru A.zu kusu Enllld€n Lannsal ,rc'le.r qal
,rLs:r!e l:nlr11n errenin Lizermdeki kralhgrnr ele gecirmiirir s.nuq
l osa eeri drinnsrir l)uzenl yenrden saglan.k iein linfilar rslerinder
,\nztr ] la siyisicali birini ararlar.
lki rann ) aklasrr, rmr Anzu ) la Lar
llNrmrzlar (i)le Sorlrnrir ki, En, r,rnn Ninurtd'da ()a da hski llrbil
().dam.srnda Ningirsu) umLrt !erici brr cozlrn bulur
Ila jle lramar arasrnd^ki mircadele'Bxbil Yaritrl\ Desranr"nd. ol
r llgu gibidogrndan clegrldir Dahi cok, bir bxkrma )illxzca iki r.nn
Ltr.ahnd^n Ninuni)a lerilen ijgiidtin karsrlagu ln^sl lolull. g.sre
rrlebrlecek bjcrmde, dolallldrr a)nce ana ranrL!a Ninrlnala ognt !e-
tir. rma ogiidii onu l,atiflsr:llgr ugr rr. Bundan hemen sonrll Eaj.
l)rs!trrutr|ir. onM agiidii de ana tnnrrranrnki)le (Mam1 Ia d.
l)lIclR \4All) ilnr birimdr ba5hr, takat sonr.srnda Anzu-kusunn )€n
Dek rci. bisan| bLr Laktik rinerir (ll. l0l 2.1)l
llskr ljibil fr(rinle lciD trkz. ll lr:r fl /nd?xrr

lltrsk., Dd nlvl|otrrlld
r xl \ tr n.ih, rS ilrj ,\lrdi i\ rdoBndrldr ( Bud.pest (cs!trh .2 L,L I L Sohszo'
Nsr.nnzrDr bcbcn, l97t), s 158 60. linskairtr kurbr virccnr S.h.ilul
''F,rgmen's de li l.ascndc dn Drcu Zn." R.\ l5 (lgl8) l6i Je r Nolgiy
rolrn, NnrgiFu VantlLreicr de Zn. R.1 46 (1952) 90 \e E A Spei*r'rn.
nNlll. s I I I drhn onceki calL5nr^larn^da),anr. ,{srra uynrlanranm cerinsi
Efth llllingi.{s ih. Elne Neue Talei des Akkadi{hen Zri Myfios. R4
.16 (1952) 16 l8 AyIG bkz. A K. Gnisonln ccrinsi, n 'ET, lik, s 516.
A),nca bkz lhoD^5I'ish. lhe Zn Bid, Brllirltr ol llr! J.Jn RyldrdJ lir,?n1
l l ( 948) 162-7 1 \ c Maier. Threc Voi.es ol Enki: Sr^tegics in rhc Thnt
1
larion ot ArclMic I iLerltr. airtd,"rik CrnkisD 6(1984) l0l- 17
)95
5UMLRLERI\ ruRN,\z TANRI'l ENkl
Arl.U-Kl4urr )iDrc,. f.ifl tsir Pldn

!.-r5rluh gijzlii- ollunun scsnri duydrgu ,inrn.
Ada.lr q.gnrh re onn mhnrarlar\tdi:
''Talint.rl.rDr rckri on.. eIendiDei
^
5.n. soyledrgi helrrixc oM
''Din nste yorulnii: gn.i$i1kinuh 1j0sl

Ona boytrn egdir (i!rrq rnzginn,n.lirbtlenyld
l$n lILnn riryl.ri d sccekrirl
K nN okhrrnr . (lfdin lill,, silih,n, al
Kanir hyk,ini ltca onun.soh $gr s\ ur
Kanfu l.,!nn giurgirli gon!{. dili dolisacik:
'Klnil kNn.d.l (hye h^yllricik Soli yrldrnnisri
lri0l
\^ynn cel rc nkl.rnr dogNc^ otrtrtr goAsue sonder
'l.rylerr. kanarlar kanh Jtyler gibi danr e.lecckl
']n)Ainnr yir ADzuy! trz.ga dNit!.

Rii:!;lrlr r k^rrthrr r sizli bir ycn' $runcik-
Ekrr'i dogu. b.bin lnlllt! ll lil
D.glaru o,riitrdi tL,l^n rc ka{.sir
KorL, Anz!)n(r bo!.znn ke\
'Knlhk llllLr'i !irtcckl
Nrr'l.rbibi)i. .Ntrr b.bi|k yrf r. donerL
Kurrl ihnlrr !riyi crl{i, - rnrr dilirleri lr20
l),ir brolui hlnnha r(nenlelnriI
'r
'lilnnma)c .r in Fle'i!iRcekl'
-linilaru htrrrrtrndi krdErli idur nnrlnrsenr olnrl
296
IN(] GELENITININ CU'Li
NinurhJ rl(i\rii Anzu laqLrnn karsr ginideren eirprsrnn, tru dnrunr

di, Minri ile lir irisrndaki bir l)rtvit\e karsr bu).u \insr.trr
M.rnlnin rerdigi $)le! (tt. t 27), ljinLr btrrirdik siiyleli gibj.
rl{i)e a!nIr. ller iki s(i) le!in ikjnci p.rcahn (izdesrrr bjrtnci parca
ikismi a) rnr. N4imiirin ogudii. kinrt Anzu n n donUklugrui k;rrn Ni
rrufLa go: ihcr pirlahlgrnr !urgnlar !e Nintrrr.j.i bir sis gibt
'rI ).rL
z(nti btrlurlandfmasrn!, b.)l€ce Anzrl nrD onu ranrmin.agrnr nrrr,
ra parhklrgr) la k(iril) it zanrsrz hale geLirmesnli sdyler.
Manrinin.g dti i9e )amnaz. Ninu.La Anzu'ri bir ok trrtarrr, nr
.\nzu'nun sijzlerlnin bt)risri oku rExga diisrinir Eanrn .gitdLi An
:u.nLrn biryLrsiin'i hilen lntrn^z bir rrlzakrrr. Anzu trapT,a,srnrn -haner-
hnnrn- srga *,h sarnrldrLgunu gitftluSu zamnn Nhtrna onun sLjzrnrir
(-alacnkrrr. KdrLsLtruonda. drha.ncc Ninrna).r !€nmekLe i(ulindrgr
sihirli sLjzleri. ir rik bir pirodisiniha)larrr "Kanar l= okuLr rii\leril
liu5rara gerr ckrn l.slrndi sektikleri ).crel, denrek
).rrrnc. ken.ti Jrdp
fdsrnr )rrirmen,n sisltlnIAr r(in(ie lidt)t, {/rld li(U,.r, ltrn Lanl(Ia,,
rll\e hi!krnrl N nuna anrncla ol(lan sirnseli Bibi lrrlirrr
lix nrn oitrl.lilnLrn birinci krsmr korliunq. inri garip btcimde gii:ct
br (|z.rle sofi erer, htrler re kanatlar krnlr ,rellrr gibi drns ecle,
rrlil'
EairN siiiie\inin ikr krslni ;r)'rrlnasr (s.\'is-:uterl burLn ohnt
t ide bir doriisii Iansurr !e ikinci krsmr, birrnn ohrxl( desLanrn de
rin de!inLnnin Iansrmisr olan, kaosLan dtzene bir derinin1, iki b.
Iume irnlrr. Birjnci alL br;ltrmde (l l3-17), An:LrhrLn bogrzr kesitme-
lidii kanatlnn gizlj bi. Iere' t Llmalrdr. AnzunrLn errende nedeu
oldllgu krosi u)Snn olank, rulin ye kargaiiilin siiz editir " tufin
!c kirgrsa diglinn r.n1L,rrasrna g(jnrlerilir. lkinci .[ bijliunde ( I l l]
ll). Ieos !e re:alaidrnni diizene )ol .qar. tannsal rir.rlerden biri
297
olan k,ill,k !e r.nnsrl bL,)rnklar (tar4!) dogn, Ierlerin€ iade edilir
laprn|lklar !e raprnma )erleri !ar edilir, inia €clilir, )'erle:tirilir la
prnmr)e.leri dLinlanrn do.tbLrcagrndaorhtr qrkacrk \e Ekuh, En-
lil in raplnagrm girecekler'dir lra nrn emrrleri. Lr)'gm bir bi!nn.le,
kahmmanrn krLdrerL ad rnr tllnfllann {intrnde ) iikselnnekle sona
lrren renilenrnrs; iht$afn !e lxplnak geri dijnm[s !e kahr.man
erer.
) uceltrlNi5tlr.
Baira rc Ogul
M.rrdLrVI:a bu;usunLu bicimi o) le ili ktlrulr LNrnr kr (7 bolun)
mrLaz:rm l,rrrnr lllis pekala ondan (jrDek alrnnrr r,laLrlir.r' Rrr hrkr
nra bLr, Ak^d ed.bi\aund. beLrli hrr clitnemde lranrn k)nL'rlrrLrn'n bir
clerecc;'e kadrr rlLismesrlle )i da en azrndxn clegr5mesqte- alnL :a
mana denk gelrr ve bunun S.steHesrdir C.gtr M.rdtrk/Ea bliltisiind.
grq [annxl1r, hrr€kete gesrrm€li jein oglufa ikri.rlrr. Asxrluhi bn
garip bri)''l !e f)kii bjlesjninin lQhnman r degil.Lri nerliez giicln
srizdLtr re bu soz kum.z ranndrr. llski Babil lmPamLtrlugtl delrinden
Lribrren llnbrlrn iineni)te !e Erid nLrn bii)iik brr liencdelle
^rhn
rinden brrlnc !erlne donnp onemini kaybeLmesr;le- kemrn, Babrlin
l(em rannsr \4rrdukla, )Lice ranr lnki'nin og1tr Asrrltrhinjn kimlr
Srn(Le deneklenNesib.lkide kaqrnrlmazdr Mnrduk.
Lmr rd llisde un
I' hL r,flxrkr Cliiir t,ek cdl( orelligiu prylastr$ ljSdi " n.nlhn.s.r1l. drhr
l,i2ir l)LL k.)nik bul.l luntr )adrmrk n.nnrr gclDez llk2 J \rN l)iilt
cd I tr(i,\l- lrl) i\li: l:\i\I Nll (;ll- (llnldr: li J 8nll. l98l), l 9 l9
l)i
M lluurr ititr telcncliirnr d rnDdin A,laik Stne eR ktulNr girmcsl
oliniltlrdrri blc . nh . nttitr r40 (vA 1 12575) Anrd l)er.rl, Di. ri6dtl/
ri r, rilrd.c 2 (lruzrg I C. llirichi{he lntrhhrndlrs l92l) r l7
.t0
29t3
E\KI CEI LNI]'L]]IN CU'U
,,lann kahra,rran krah konuLnL,n^ crkanldrgrnda. b.banln ijn€m,.i

sltlgele)en -en i:,ndan tlxlril kenLi icln .guldu r'
lnL rm ilhsleln )aprsnl arrirnrille(len bjri Lam da bun , Had.n Mar-
rluk'a guc aknnmrnr icrrir. Siirin nlnolojik grnii. Yukafl(lakl Soge
ad lerilnedigi :an,an, lianrr !e ApsLr'nun h^kin oldugu ogelerin
l)r rilr daha eski kaorik sisrem rin olugurnnu Lekrnr xniaran Mrr
dulvl:a bii) usLr)run gtri5 tennsrtrdan eok da la.l(h (legildir. ccrceklen.
eski epizorlar, Ljzellikl€ d€ drha o.ce sijzu edrl€n, Tlimafrn nrvund^n
gelenlerln )nrnracugr tehhkeleri anl^rmak iein Ea\rrl babasma basrur,
d'rgL', daha cok cinlenn idlannrn s.),lnas,na \e dehter
'akrndrklan
!erici Ir\ ra dxr.nan senrsletilmi's bir hiki_ledir.
Siir giderek artin bicnnde kahraman Ma(lLrk\u hukmu aluna gi
rer, qirnkti Tiamfl r !e onun canaer Iarr$Lnru venme isini )iiklen,
menin kllrsrligrfda llrnnlarLn krallsrnr )rni bir si)rsj diizen- ralep
tden MardukrLrL. Iia ihtr;ar Apsuyrr yendLkten sonr. lrrllgr silikle-
.sir. Rununlx blrlLl(Le Mard(k/tia Lnuiilunu. sonucnnda, [i gii( ri o!
lrlni geqrnr \e alnt r:nr llu n.l(adar rtibiren Jtrndnd i,ls\. l:r rnl
nrzca iLc ker korustrr re s(rzlerj krs. !e o:l'(l'lr Yine dr bu irq lk rlj-
iranrn iizerinde !lrLrma)a .leger, !illlkri MiKirLIt un ) nlselm.srnin rq
,rremli rdlNna inrret ederler.
llkrnde. lla re eir l)inrkin.. oEul. ljamifr Ie.dikten n)nl" Mir-
Srbilin kdn lanns l,,l.dLrkrnr yrrksehsnrn kr !l^nr i(rn bkz w G. l-^nr

ben, srLdres ir !I.(lLrk. 8!ll.dr o/ rr sddi o/ o,id dl .0,1 Ari.dr 5rrrdi6
]7 (1984) I 9 Ianbci. lruDd l:hiin dnceden dninniildngiiinlcn dxhr
sonm )rrldrg ra hann. I Nalnrkidnczrir ddrn c Vixluliun Rsnr
ytrt{ltihnBiylc nruslantu rh.bdligir\ br nNllr. degs,nin hnn-
ola,alt
biliDseldogdhnn j olarak rin di br hnkin.ladrk ndendi ya21ltru ol.!
bil ' (s.4) )ani,l(ly l12+1101
299
sU\1Eltl LRIN ruRN,\Z IANRI5L LNkl
drkiu,reni konnmun! brrlikre rlan ederleri
,\rnc Bdlu Kr(lOS,i, lldn tilcrl(,.
yn( r rillan. k.lnsltat kni aAElirnr ac'rl.r.

1prfl\e
'Esknhn Mrtrhk bizitr strdilnnD ogul.ltr
sirndi szil lrhnrzd! o- i.|nr rl redirl lII0|
llirdrhi lorusrnlir. bi rkrcsn)ltdiycrk:
_
Diif)nnn Usrnndekr!t AINI^kl l.nnlirrn Knl,
onrn idr: ontn nilun. yeNin erhri'
onhr M. L,l{h l,rillk \. rkleir zrn n.
rilih \e,riNr buyNiirii biklidild'
''5u rndan irib. Rn scn Laprniklar nr:n konryucurru n II 1 5 l
Ne.nkdtBdr. rrinc grtinc.giz r'
l:a\eDanrkjni ns griqlti tornrl biklirir. llltr Mardtrkiin kral ol-

d gunLr ilin eder. ll{incisj ) iice bir S!imer adrnr bildirir, 'Ylrkand^lti
ye atigr(lxl(i (nfnlrnn kl.rh. Ucuncl bikliri MardLlk\L
'aPmak]xnrr
korrq uc su L,lirrk ri) Ln .d€r !e ttirn L.nnlarrn hesl|grnr resPrt ed€r
V liblrLren ( l07' l6 dr.leD ! rrlilii r qAirisirlnr d.yandiil cerDrz'-

id i.in bllz lultdda 27. roL V 'lil)let icin bk, I lnndsberger rc I V
KiNio wilnnr. lhe l:rlih T.blcr oI /irrk i:lir, /N/r5 Z0 t196l) 151 79
l)i!.r ntrinlcKl.ki lonun rin l:r r. Dinkini 1lc sSil (lihi csi(i bir c1lr.
Inhnu r. l^h^rfr ile il{i| oldnltrni dikkrr ditri bu nrcrinlcr k^hrinrinLh
lirkh bir nxhn q.kliqini f.ibtrl cdct (lrtnr nnnt A$trrrn kihmilNf 'l
.ltrriu) Aitr selcnctlitrr Dl.rle,. b! \1.trhktrn lr \t ll nkimnin rberevni
oldrgtrtrr (nr. n, dLrgir ll^bil gdetclrdir.
100
[:!1(L GELENFdININ CI]'I
lrir) (r (rnIr-trtn',nd{t? leli ir.rnirndi.i4r) l{azanq !e}a iiiklarnql) ra-

h \e b.5in !e)a ill]ar" (e9n.') niy.z sder. Son rernnin )orumu
I ' , r.r .l:r f.r...r"l."rrrL.r I' nL 4,L,..l,ri .1 .
sirrle!, bir bLilnn olarak .lestrnda onemli bir Lrokta.la Selir. Kxh
, urmnca h.r€k.linin karrrLgr olarik krallrgr rilep e[r!i zanun Mar
,luk un ilk tahra qrkr5r gelir. Simdi Mardlrk, l iamarl yenlni$ !e onun
rlndesinin drsrn(l^ br elren dnzenlemiiLir, Ira rayiI edilen N'l.lld lali
Llrcekr]re grrF Lam anlanr;la bir kml gibi konugur. llk tahra srk$(tl
r ,nrlir Mrfttuku riuhe nrsanr rerjr, onLr srhhlaldrnr \e s^\ asa giirl
rlcrirler 1nnfllar gil\en islnde olLn^k iqrn M.rrduka itnxt ederler, tan-
Lr iisrturdeki rrhdr kalkrnca terag.lt €dilecek geeici bir duioft. T^n-
r hnn Nlardrlau ,jnderlefi olarak ral in ermelerinin rlrndi l aran flrr-
rill gnlenlik !e iraar"lir Bll l(ez dunrnr l,lmalnL]ln de*i5n)isrir. lia-
rill nll(lirr. -Lnfnlir iciD inrk rehdir yol(rrr Yeni I,rnu!'l Yirarl;rr
\r ira tir r* N1t\ftlLrliun rannlarrn l(rah olarnl( lanrnnrt$r ginnl rrnrr'
\il )rrneunrin yrrarhnrr ekle eLnek irrndir: )'eni, i)L drlz€nlrnnlis
bir kozrios M.rlnk Larahndan )oneriljr. Knl, l{nlr)er ltrknmuD bir
,rr. isikrrni inla etnrekle krrirlLl( lerecektir: Brbil (Apsu)a kiEr zi
Ir kazandrkLan sonrr I]a nrn lirtrtu Laprnagnl in$i ruiginl hatl.lu) In).
\"r'r,r,! r,1 ,.1.,.' rl.''1rrr'r an"er
(xklrf. llLrndar l)iil,le insrn rannlar^ hjzmet edecek ve tannlar dlllle-
Dxha ince rufnn ql(irsii,vle g(irdtrgirmnz gibi. trnnhn r.harl.ttna
!(iinn ()$(fti
^k,,?1,1.r
Ea ona kar!l,l \rdr. oM bLr $zsoyleyo?k.
} )inl,nr Jacobrn c iirii,. Ir(6r/c. s 17680, 181 86.
l0t
5U[lERl[RlNruRN,\Z1'\\RI1lj:N(l
raiila,r srkrnld^n ktrrr^nnak icin ona bir plan \eErek:
''5&lece kideslflindcn binni reslir osider:

b( kilr,v.lnrz olsln
boyh.e rn$nh r breiNlenebrli rl
Ihytrlt r^D n h r Nrhikk.k bu Rda ropl.nsunar: II5I
'S .hL l.sliin cililsin kr
b.yhce hnkum red)ihnnerl

il
[xhLn lerdiii (jEuL fazl$rlla krsa !e ozdrlr. birisi leslinr

Yalnrzca
edilecekhr (rld
rulecel,tir). \'alnrzc?r suelu relel .dilnelidir. BuI r
Lrl$rrlrLrlin ptan (rcruo. her )erde adalerin .rnegidir.
Dahasr plan, nnfll.nn srkrnrrdan ku ulmalin)la llgill bir pla-
na isarer eder. Son.lizeler biiyirk rannlan sirekli toplanuda olarak
canlandrflr liaNaln ogLrllanndin biri olan K,nsu)1,,rergr !e ordtr
lannrn krrmandanr mertebesine erkardrgrn harrrla,vrn. 5imdi o bag
lanmrirrr re sogsule biglanLrns olan Kader Tabletleri ecjztrlmntrnr

(lelenekren LLrlral brr sapmada, Iannlarr rahaLa er.Lirmek iein rnsanog
Itrnu )xntm. ljkrini orta). aLan -Ea d€gil- Mardukttr. Bu stitlerde
L:r planr biraz .leglgririr Yalnrzca birinin -suqlLr Kingu dldurillm€sr-
niLrnercn La dri !e KjngLidan )eni)amuk, insan, biritTrlenecektn
ra Kingu )r sn!LrnLL zorla kabnl etLrir re tannlar KingtrnLtn k:ttu'
Kinguiun kanrndan irbanr biqtrile
nr Yeq ilLzilLnc rkru.lar. O zrmrn.
ren ve rrsanlarr rannlnnn hlzmetinr yLrkleter gercekLen .le Ladrr
vl l.hleren(lI l6 dreleD. Crr inin diy^ndrAr qerr4lzrlir icin bk, 27

not: ilncr ltenc hbar. id tottr bn}vlo iet.ld id.idrio (Pans: Iibmte
dinenque. l9lt)
re wollnnr ron Soden, Neue B, chrtrck. zur sech
ndr und siebcnLed-klel des welt(h.pfungset)os llNna elis, :,t 47
(19421 1 15:y.sDeiscin cd insi.,INEI. s 68
102
ENKI CELENEdININ GIJ':U
l,rnnlann Ia:Srlannr knrarlasurmakla Marduk bunu izler. (llx\.hr

,lrzisi lalurzca, bir zamanlar sadece Eanrn ohn igle\terin b.,lunne
\ nde kantrr Ciinkii, as|rda la suchr Krngli)u Frgrla.Lgr !e )eni
\rnngl bieinledigi zaman, insanLrAlunu olurrurucagnr ilk so)leren
Marctularur, meun etkili l)ir no! ekler: la insinhgr )aratlr, rnri zekr
re likri Mardular^n alnns .
huun drrrnda, bu uznn dizi, bir ayinin MardnMra .riilnirsiurir iz-

Ir.. Eklenmi5 ol.n, Eanur ogiLdunrin olku)e ee!rili5idrr'" Mardulr
lurkula ter brr.km.z bicrmde destanrn kahrananrdrr. 1ek vakrn ra
liibi egui anlamrnda baba, lradrr Marduk, Fanrn iislesinden gele
nre. grnr -TiamNlr yenmek- \,apmaya mukredirdir !e doia)rsDli Er
bir lol gdsLencr konumuna indirgenmisLir, ancak Fiir, salasaD, Ap
su) Lr sr!urup Apsuhur goldesi iistune nprnagrnr kunn bir ha sun
DLasD'la Akrd eserleri arllsrnda rektir. (silasrn, temel.le bLi,vtiler.ten
b,ri r,lmaslna krryrn.) ogltrn tam.larak rtrcelilmes, desu[n r|ce
$nlaflnda, E.r $n kez konNtugu ?am.n, gelir.
sirrdeki olallar dizisi sonun.ta dinsel bir ilahDe. lv'lardtrkiur ellj
rdrna rol rcar Iil]l id|k |steden Lince, MardLrk gerqekten de bululer
Oppetrhcm. Nlesopotanrian Myrhology I. r 210. Mal(hllaun Imtul.

lia,5, go{fdigi tilhraDanca cesaren Er'nn Apniyr kat9 cylcmun yrluci
bir"e5i" olank.leAil. hk.r desrandr biba rle ogul a8sullaki gi2li birRka
bea ol^rrk d. ele alu OppenheiD, !.nm mtrhili2akat, y^s.lan rrâr
dcn r. s.krnNl triumryla \4aduki,ngozir kik peN.szh$ rF5 xl^ brl
nrlk sdnrr ']nnrhrn Ekabdi siir boynnca sirer J^cobrtr, 1.os,,6. s
186 90, desrandiki iki,rci yapBal di2e olank kendi ana babis rr rjkliiDey,
g.nir Tantrlann diha dnceki kusikl^nnh APm re Trmrr. ljhnu ,t l-a
h^nrn. Ansrr!r Kisar gibi cifrler olduguM dikkar elin Afrr daha sonn Ar
$r An{yu re Anr Eayr kcndj nrcrleritrde yrnlrrlar M^ lk.fr diDrgrsr)h
.rr, rr\.)d..1.,\eD,.rl,rn,I,tidirCrlr.,r,ff.,r, /
ERIN (IRXlv1I\NR]5I ENKl
'I]TITRI
de 1:nkiirin osl11nilerilmii idla, Asiduhi\'1e inrhr. lhhl -elI l(rrsil

adrn kamloglF i)le (anh grden brr serltr'en iqin garip bir biriris )'o[,
gibi grl.bilir bi:e; ama N'lirduVLla birt'risiindel(i biriri5 rernasr orirl
l(rstine rL)g{ndur. Mifttrk a l-ek, (;iLner'rn Oghr, KozmosLrn Krulr.
Kunancr, lla\.1 re n) nca Kral Olilm. I/cg.rl (BollLrlo, )araLr
cr ni:, ljrr0na, l)Ltn)i\rn Et nd!sr rcllan \erili.. Flli^lLinrnir
adhk il.hinil
sonufr geldjgin(le. [a deshnl n na edrrir:
irn nin KcnJrDr K!rkr rsr
lgisi &l (l.garc,(,nr ri'tcriXindc

\c lr. idl^,, (1tr)dngutrd.. ruhr ziler s^rhosh,gryla
siji. $rkr n)Il.di Eabil nnr.dliinr gijkleE qlta ,g,-
o (li bcnirnlc iytrdrrl l:iill otru.(1r
biiliin heprini.
Ilep'ini rclt Lck n].r dler rett kLsrdir ol
t
lliiriin kehntrelkrnni rekbanniyerirr gerniro
Itrde ltlsa, tirkar olatanustii deginilerle dolu.lrr. 5arr "bulirn ).r

di bLtnnliLk )rrine [c srizciil( kullanrr. llki, l:i)li ozellikle ilgrli
ohn nr.qJ)Li Ierinridir NlrgJ'u genelde yerrltL styLr" )a da derin
lihlrr lrgrlzcerle oklugLr gibi, bLr re)in derinlisine inmek )a dr is-
irnr anhmal(, ).lni tlerin bir iel in remeline LrlafmakLrr, ba) l.ce lsL
gr-rannlar Mar<lLrkirn srl.rLlaflnrn hqhetli lrst€sinrn (lerinliklerinc
"hrtin )erire kLrllanrlar ire rerimden birinclsi llr'Ix (izellikl. )i

hndri iliincrsi Al{ad edebil'.nDdr srksa krllnnllmr]'rrri re [c.rnctr.
I vtl lil,ler (l 17.42 dizelfr).
10,1
r:NK Ct:t.ltriLdl]]tN (;acu
' rlsrirsel bll sizcukrrn Ndghhun )anr srra5air t 4t. djzede atrsrl,
Irs /rahi1.LL re bunLL izle)en dizde girnnil.r kLLltanrr Woltram ron
\1{len, Ak.d sririnde ktrllanrlan iizel 5iirset srr\tenrin n (itahiepita
r) r (jmegL olar,rh sor r€rrle, grnrni\.a diktut ccker.r:
l:li ol,rrak, feunde rikrlifiisr gilr ol.n
lrds bir so:.nk ol.rLrn
\.rftLr Airbaslr crnrs !e ozel dilte (le.klegrLiLtmls birkac .lize(le. eD
,trL:el nrzciik o)unn l:n r.h irsri'ne
)aprlan bir qrn(tLLr. Knrsal iilrl
brr-iurL. olri dilleftlekibu rrtrden krdrLlr nrerinlerte ugr$[kdr
",rlenis
Itklenebilecesi .ribi. rndrnn. konunr olmuirur. A. trlrrronen. orne
-rn. ,1 Phrldog.ildnd J_ilcrlrn l''?.rtirr on rh! Ol.l tcnlrlrrl /)n rr Nd
,rri.le r(-brr tr!rr sunar, (irnk( kursil a.lrf l:.)ta Yeho!i bLcrnrleri
rrrsrndlr olasi her ilifkili kesip a)rrmr)r qot{ lsrctit(trr. lirtr:r reti!
rL:d.n i)k eLimoloii {isriUle kunLlmu5tur "
M. liol)ens. ll.hrn rdlnrn sargon drcesl Akadlira krdar grden
J. J.
t nrrLnnnr rL,pLrmrsrrr.' lir d !e,drd ol.rati t.zrturs \e Robe s ruri_
rndi)
'\r'(\l.r bi(ilr1inde ce!rjya:rsr )ip!|nrs r!nn
jc r(r,r-\e sahit) gi
,r.riinLti lller birinci lonen 'hdil.n Lrirelrlnisse \e srnr SiNi {li-
l)r
in(lersr, 'h-r\ k(iltrL oDellnekre(lir t1|inrol(,lLsr bir .hsrIli Jrr1,
wollrnr \.n Sodcn. "l)er h)Dnsd,-c|ische DL.tckr d* Akk.di\cttn :n

+l( t0l l). 165
llelsirl. Jfu r,Lr(di Kr"liis,o.ldi. 1052. s 6.t trr!{t tuhn kiq brin,,
\ 1lwll. lxh. \rg lhrnn.(ll rnn Gtronik nrdnrleitrdc \c inonti .,indr di
ha qn,ml. b )! ndinl.rnde, gcccn erlrr ita bututrmur rin,r ..lr
\nodin rc)" lAO, crkilonnis bir bicim gibr Sonrnmckre(hr t w [ Nn!
lldDrrli l-il,mr. jrnes ),4 Robnrson. ed lNdv lortt. t.ecr ind R.\.
1977)s 192 r. ljr. ailtrl illr8a, ilrplri Tr(rldlnD. rns l)r.rr,r urrz.
'D
cd. (Chicisl,: a:hi.ir. UntreEiry Pr$. 1986). s ll5
Jj \4 R$r,rs. lh. /idrii.n ldn i. Pdflld' (tJ.Iirn.k J.hns opt,tfs
l-ntrd\il) |lr$. 1972).s l92l!cs80.r. lt7
t05
SU[IERLIRIN KURN,\Z TANRI5I ENXI
'yatanak tll. A]nca ltoberts terimin, prnar-kaynagr re)a ak:n su trn

lamrndaki lia-yv(rnr, "canh, diri, srfalyla iliFkili ol.bi]ecegini irlr(
sirer. Bu srmsrJla Fa ve '1nd-dg-l,unrM in daha sonnki respnille uyu
s{r.r5 Elber!€, sairin burada 137. dizede kullandrgr "kaynak leya pF
nar" vrya )'eralu suyu. aynr nag-Du dur.
Eski Akrdllardan yenr Eabillilerin zamanlanna degin gec€n siire
de zaman !e yere gire telitluzun d€grFebileceguri dtrginsek de, siirin
bu k6a iiirin gize rirpan i$ yerinde Eanxr telaflnztr lrLstiine siizctlli
o,lunu )apLrgr k€sjn gibidir tlepri de birinci TahF zanrin !e zamir(
.liL son t.kr, idri !e-id, ieerir. Ilenzefden nzdes e siden bir de)if
olan O benim Sibi bunLr agrk re secik olarak ilade eder: rLra Lr-Dr{r
i...rli md (140. dize). )'nr dizenin hemen sonnsrncln s()tlenen islli)
iudur: 'Lc-d hr'u srm er, 'tadrr onun adr!" Alrl dize, onrdaki crnaslr
sozcnkierle, l)iiLaki !e sondrkj'\nnrD" zamiri)l€ ch'drn gelisllnnq€
bile eheristidir.
Son ikidize sozclik qarnLrnu sirdirur Ir,,si-'d ()ani, benLnr
,'relerim. tannsal hirkirmle.) !e lc-ri-c-l''aa (benrm keh,uerlerim). nri
rin. zekice de oka, sidece dilin siislir kullnnrnrndan zelk almak icin
pasairn anl^mrndan rlzakli5trArnr sdylemek deAildir br'. fiillerin !e
siizcuk o)unlinnin dilek kipi biciml€rini kLrllanmakla iair en giicli
bicinde Ea !e Marduk u tan'mlar. Ea kendini digerinrD i(rne boialur.
siir, Eanrn rannbilinD'l€. yeraltr sulu, acllar ve act verme, duima
|e garkr soyleme !e elbeue Di? lerle ltrklidur. Ilepsinin can| merke3i
bt,\nlar si)zdtr. tam olarak Eanrn ranrnr.
Nic leri-!e kendlni- Mnrduka al(tarmakli lia, rnrde l)ab:, ile oAul
irasrnda orra)a crkabilecek her Lur rekabeti (i\:er !e arrNik cift ,^txLr
" ct z+, t+,+a
106
uNxt cELrNtclNtN Cocti
!e l iamaL ile batlatan bafrann otutumLrnu ramamlar.

MardLrktrn ellr
unvanr. "Lanrrlarrn kraltnrn ne antama geldigjni
marj<teter hatinrte be,
lrrir. Ea nrn son siizii Mardukin it(Lincri !e son kez rahra qrkanlmasr
gibi bir ie)dir. BLrndan bajyle Maftlrk, Ea,nrn yar.jrmr]ta, kur.t,rg,r
bir koznosLu en tisL men€besinde sitllanar strrecektir
Ve kdkeni asr
trnnnrn suqlu kanr re )..zgrsr rannlan mhar euirmek
iqjn gatr5mak.ta
.lsa, insanrn ) eri gLr!enlidir.
lia nrn bo$lmasr),la oflaya ogol crkar !e ogullln ikridin
soz|Ldrir.
Hitit E(lebtt.ttnda Ea
Tek orer I.rinden )irmibini askrn kil rablerin butrudLrg[ !€ iire_
Lim siirecinin binlerc€
Irllk oktLrgu S!:,mer !e Akacl ;aznlarrnctan ol,
duk(a farkir bi(imde, Hirir yazulan gaj.€ce az !e zlman
ac$rnctan sr,
nrrlldrr. Bir kirikrer drrak Ea ile edebi)ar itr.ren yeni Kralhk, yal,
Drzcn lO ondijrdtincii !e dniicrincu )..rz)lllan uzanrr MerinlerdekiMe_
).anr sri Mezopoumyn rinrrlarrna I.aprlan

zoporftn)a erk$i, iishrbun
giindennelerden de olduk(n aqrkur. Si\),leuerin Lr:unltgu
kabaca bir
saret olrrak alnmcak olrr$. tir matremesi rririr merinternxle Snmer
re Akad llrerinjerinden dah:r srnr.I olma egitimindedir. (Akad
s(j).te!-
l€ri de, onalami olarak. Sitmer Enki soll€\tenn.ien (laha krsa.lrr )
lhrirsedeki oniki Ea sorlelinjn bii),r1k krsmr,
)aprtt..rn ii?erlerine )a
:Lldrgr hblerlerin dunrnu nedeni),le tazlasD,la par(ahdrr. yrne
de, ba
:rlan ili koflrnnrrqrur !e djkkar eek€cek bicimde ar^rkrrr. Bunlar.laki
)aprtlar HitI edebi)arr ile Yunan mnotojisi arrsrndakj olasr biglanr,_
larli ilgilenen bilim adamlarmr rasrnmrfrrr. (Bir sonrnki brJlrmcte en
qok tirLrirlan iirnekler ele aljnmlFrrr, ozellikte de Kumarbi
lniri !e
llesrodosim lll(,gonid sD.h Xaaim Vakrndogu ile Barr lnitoh)iisinin
'" tt, onleBin, llins crsrar Gur.ibock. ,Iiune My!hoto$/...5 nuct Noih
iol
tuLiIN FRlr KUR)],\Z T,\\RItl Fr!k
in^ eserleri ansrn.la iairrrcr bir edebi bxghntr bulLrnnusL olxsLlil

dLsrnd., Ea)a krsaca giz artrgNrzdir da, onun Me:opotaDr) a'nrn tilr
srne uzanrn rrnernine iliskin kanrtlar btLlLtloruz.
l:'.\,r..,rhr . r!'1 "'d".r .zrnhrrI le { r '.', 1'r"n' {
,itkiil!,ri hic de 1)asrr degildrr. GokLekiKralIk'id! Prrtrdn, Kumar
bi, rxnnlann brbisr," ba.skarakLerdir. KLrmarbi (SL r€rlilerrn Anrr.
.^k.dlann Anns )la zaten t:lnrdrltrmrz), Ant'nrLn.glu !e Alaln i.llr
l)ir ranrrrrn Lonurudur. ()Ikt], (bir ana Lanrrcadan s(jz elmeksizin) un
rlann Liq kLrsngr)la bislat Antr tLn{12 )rl hibrsr Altlltl}a hizmeL er'
rrri.s sonn bab,ryl. sa\ai.rrk onLr "kara krPmk a snnntisrLrr' lltwhf
sonri Ann. on. tLrknz )rl hi:mer eden KLrmarl)i\e )enl( d'Lser. Ku
nrarbi, Lubarrrn 11!zl€i\ni (Iani. iircme orgenlarLnr) rsrrrr !e )utar
KrLrnarbi p€k se\ inir \ e gLrler, rm. Anu ogluni ddler \ t onu. lrrtu1rt
-lesLrb
Lnnnsina (olasrhlila llrrrr trnnsr olaralt anlafrlm.sr serel(rr)
gebe luldr[r yolundr Ktrnrarb,i i r5rgrlayank u)anr ,^nu gijk] u:un€
celiiiir !e l{en.lini gizler

l:ib o)l(tide ilk ltez, oglunun n,rsrl i)i t€r"de dogibrl€ceAi ko
nusunch Kuftxrl)ile ogut !erjrken S.rrLrnitr (rj 55-70). Fi\r!n (lolile
kr Krnl|kla orra)n crktrgr diger iki )e. {azlffr)h lasirl(lir (lr. 67'
KrnNefnrcd I rv'lxtryi.s oi rj,d 7\,tridr wold (6i(1cf Cir). N\:l)drble-

(h\. l95ll s 160 72
1 .,tr!, r',,1(u,'l: r'Li "'k_ rr'l+1 r" " r" i"r'l
bock. llirrrl. lV)'lhol(ril). s. I5t 72\e wolfgilgR)lligr.l nitrd^hi)ahtr
zlrr.nlir.li fi)nnlin.n ,\ldrl,rdlnzlr liro(lrrrdril. ll hiLi{ht l-i'r i
Lrf (Wcsl,ideD Aki(lctrNdre Ven.gsgcsell{halt Arho ion l9ts)
s
2ll5l Ay,,dbk.llantA IlolfN,.JL, Ihrnc Vyrhrlognnl cxrs:A sur

rc)'. .d llans(io(|ck€ te J i. M ltoboc. Urril! dill i)irdrir]ilc (ll^ki o
rcrJohns l lqkins Utrncrs y PEss. 1975)s I1645
l0E
ENl{I GELENFCININ CUCU
t2 ye l!. 6-i6) !e roftrnrlalnasr gLretn. T:rrfinx tannsr, An!,ra, eril

,lrasrnr krrsrn Kum.rbinin kendisini dognrdLrgrLnu h.rLrtarrri
A ]lLilan KLuI^rbirj ijld r,mesinr isler. AnrL oneriden ho5tanmamr5 gL
lrij'(inirr re onun reflne lia nrn kml I,aprlmasrnr reklil erler
l)L
l:flLn:r tannsr bLrnr kulak asnra)ncakrrr. [a)r t:,nerter t]^ trnrre

.Ilcrle lilirlLii rerir N1€Lind€ki b I boslukrrn s.nra, doqnnr, ij\liu-
nun ana ils, .(lai, olur. lanrrcr Kl ()eDuzu) dolunr )rp.r r t:l
of'Ln dogunn,tsrnr \x
!ncr olur. huxhn nrnra uc ol(l(su l)ilinmi-
)1,r ,\llrr€chr (;{)erze sorrndr hrLrna ranrsinrn Kumirbi}.i }endrgrnr
re gob i':ilnd€ l(ril oldrgunu !ine surer, akla l.rlln bir r.hmLn. c|L|
lei hnrna lannsr 'lesdb hen I lLrfl rler h€m d€ lljruleriD en ) uce Linn
KLrnarbi dongusiinrin soz(le K I -rf:de, qLukri bi.<hr

mernl.de
rikt€r lAM^ )a dr (^l- ohral adlanclrnlmr5trr. ar1.t i(l n anlokunustr
bilinmemekr€(lrr I:i ijncmli bir ki.akrerdir Ancik merin ).ine \er
ler fen.r hal.:le krnkrr. !e liahrn rolt ram.nr)la acrk.legrldir ()!kLL
-q.ruinLi.se bakrlLrsa, Ia re Kunrad)i tar.hndi. l{ril .lirrk xni|-
b r KAl Ln l(lrl ,\luiLllru re ulkede rs)rn rrknn trsrnL .lrlarrr l:a drg.r
tunnlara Kî rle nasrl h.si rrkrltrLagL )r'lLrn(la .guL]
.h asi ee:alandnrlrr .\sj. llruna r.nnsrnr €r Sec elendi olarrk krhrLl
.,1. \"1., ..t,\p . t1h.,. .t trr . rr.rr r
L.rtnn l'ot.rdr
Ei Kum biye korusNr)a basl (;d '
lraldi gen di)ncllnl &, gijkreki KAL kNlr

br )aprklvc o i!.ldL,Aun.lan.
'* Ilkz ALbrcchr c.'.rzc, s 12t rc crrcrbdck, MyrholoSy. s l6l
5U[{ERLERIN KURNAZ TANRISI ENI(I
nlkelelde isyan crkadr.

mlt kimsd ratrnlar. ekm.k yr dr reki $umuyori'
Rizgerlar Ea)a, KAl.1n tarrrllann )'azgrsrnr belirledigi, onlara hic

ekmek !ermedigi !e gell9 gr(lis yollannr kararlnirrrdrgr haberini geti
.rr lronik bir biqimde Ea !e Kumarbinin o meykiye getirdigr bu
kralrn kendjsi bir asidir !e biirun iilke.le isyan baslatmEtrr. Srmdr
tannlar iskiden !e gelenekleri olan somun'dan yoksun kaln$lardr.
ollelilanrtrndan hemen sonra, lla, Ilitn melinierinde Apzuwa de
nilen )erin€ sder Oradan KAL'e, oldukea hasar| dummda olan, bir
nesat ginderir (iii 19 29)\'e kardesi Nara Napgaraja da baska btr
mesriSon.lerir. Rurada Fa, [rrtrna tanrFrna KAL'i cezalandrnnasr ieln
eLrl( Lrnenli bir igir
yennis gibr gorirntir.r! Mesajlan, Sum.r o)klile
nni sagrr5nnr hicimde sadrk !eriri aracrIgr)la )olladrgrnx dikkat
edin. illLit lrrerinlerinde adr lzzLrmmi olarak geser
KAr'r Td,rll.rn h.lurncsi lcin la:L. Dliys
!a lzzumDiylt. cl(isryle konu5m^ya batl^dl
''Karnhk yeryMtrne in
\t snr sdykyecdgin sozu, grt \t Nan l35l
Nap5rnya. kidesnne. $yle Konltnahr dinle
rc s.zlenDre knlak\er KAL b.ni krd,d',
boylece ontr Eokyn2tr knlltgr hhr,ndan indiryora'-
Gokynziiunn lnil' ydpr'grm'z o KAL:
Ceyin He in ich onen e d^yanr r, i lyrtn von, K n. r l,i; N.rc ri?r.qrr.D

(;ork lt
(BednlrAktulemie Verl^g. 1950) 5 12 tc P Mdiggr. I Mni di KunurPi ll
_
(o1osCtrnic. nrhdrdd r. ns 'll (1951) 142 Aynca bkz Gnrerbock.
'VytlNlogy, . l6l
3to
ENKI GEI,ENgCININ C[ICI]
aynr kendi gibi -isi nlkden de l40l

a$ yrpll Ve r.ntrl.nekmekyi da reki nularrnr
anrk kimy ltmiyor.sindi, Nih. kardesin,
dinle re yeryuztrnli biirnn ha) ?nl.nn, tryiDdut
'yi.e
lll Nasalma dasr lll
l?l r onun bi!nilll
lr1"
llk tanrn asi KAI-i tahrran rndirdigl yolMdaki lurucu rd-

krsrm,
diasqta sona erer. lkinci klsrm E.n,n, planrnda knllanrlmak izere
)eryilzLrnLrn h^)\anl^rmr (tdhDas Jiuitar hunla ) ha.ekere gecirme enr
rDle sLrna erer gibidir. I:tmek !e ieki sunulan)ta rlgili ifadedeki lor
mule dikka! edir. Stmer edebDaunda bolca rdtlanan kesm lineleme
ler iliritlerde olduk{a srradl5rdrr.'o
Gijrirntige bakrlrrsa Eanrn.jgLidLr i5e yarar. KAL yakilatrtr ye ce2a
landrnlrr. Bir kez dxha, Ea bir Hitit oykisnnde anahLar rol oyrrar.
-lahta qrkaran
anra bundan dolayr esenn kahnmanr olmaz. re tahurn
indirendil srrarejr ohr5Luran, tanrrlarrn 50rurnlannr qozen re tanrrla
nn )i)ecek !e iekisunulaflndan pallannr alnahn)la )akrndrn ilgile'
nen kiridir Apzulvada oLumr !e elrisr lzztrmrni onula beraberdir
lylemleri sozlerdiri kendisi h.rekete 8ecme, Meclisieki rannlar icrn
endr5e duyar, ana planlarln gerceklesririlmesnri digerlerine brraktr.
Ullikumminin $arkrsr" olarak brlinen b.i-
Ktrmarbi .trrngtlstrnun
lumunde Fahrn soylerlerlnden biri kaybolmuirur, ama dardri gLuri
r'
J a. Ma.qken. thc Hnritrs. d thar ConreD,tD,aiies i,r AJi./ MnDr (Borlrl.r.
Colo. westiew ?Fs, 1975), s 115 Macqueen,lti edebiyarrnm$zlu 5i
iri dondrmn br edebiyat *rgilernddigine inan( aksiN ushp sadece
Mezopotany. r.knigrntu edebi cagnsrnlarnl aklageririr G. 144).
lll
5.\{IiRI.IRIN KLRNNZ TINRISI INKi
L1riizeulalNrstLr. Ullikunlninin 5ark6i sairin Kun]arbr icin n)lc

digi "zihninde b,lsece dusrrncele. oirn !e onlnfl zihnirde rasarla)in'
sarkFr)la baglar. Oykrnull temelini ohrgruran "bilgece diiilrLnce,' irL)-
nik bir brcimde. k.,Ltlcill bir varlk r iqeren "lelaker" dtisrtnces ir
Kumarl)i, l.lnnl^nn dtzenini, itzellikle de trnrnr knnslnn hakimr)r
rini)rkmak iqrn bir ).rark o[$runnalr kanrlistUI l]rrndrn dolil
bir "kocr k.)a )la silLlesir re onu gebe brrallr. BirlesmenLn nnun.
Ullikrllnl1Ii, Jr rJrrnrr.i, tisnr.
Oyku Kumarbihur basal)h saklana rabasrnr anhtanl{ sirLrer,
rasr
bollece briyirmesi i(in gereken sire i!inde Iok edilnrel'ecektir. Bun

dan sonra, denizde, rana Ubelluririn omuzlirL iistLrnd€ b11)Lr),en l(oF
kunq )a.arArn \ir|grndan er geq haberdar olan Lannlar. tayr bozgrnr
ugrrLlnak rcir orenrsiz itinriLrlerde buhrnurlar. lsLar (Sau5gr) Lrsr
-l-esLrliurr
ba5Lan crkanrrla uiriirr. ima br5araniaz. YeLmrf t.nn"
lanrnda sava5rr. amr deras. t.sr )enenezler. Yrrdrn\ )xlnr:c. lenflhr
Iia l'a drnr5trklannda gelir. Er Enlil'le konLqur. am. gitrutise l).kr
)arimaz SLmrx t.!1n omzunrrn llLsrilLnde bilirdiigtr t.nrr)i

lrrsa bu iie
gider. Ubelluri di (itel(iler k^dar cahil re caresiz gijr(rniir, bnnunla
birlikte L:ahrn lasr )enned€ bir lol olarak gelittrrecegL brr rFrctL !e
n. ona. llailrn ).rrdrnr)li cinryann di.encini krrmikicin lcsubtrne
u9a karrr sarasrr re bu kez baian| oltrl
Ve Ea
ond r soDn Ubclhri canl,indan (|lekre buLLrnd!

'''1.s.. Ultliu,i. kd.nlk yeitr nsriiNle - gogutr \c )cru ucrndL
krruldr$l'
Irr libdluillc konunu vine Rilnirn,funN. ll0 l
lt2
t:NK CEIU\ECtNtN 6uCU
U&lhnil (lnb. \[ rek njzenncdr nI]

oN r.nhnyor nNnu1. a\agLDr Lez rantr, Ktrmirbi
oru hDnla,n kiNryfudu. Ve o KuDt.rbi
ftruf. r.trneni k rr oliinr planta, \e ona ka6,
bi.isi yihllr. ]ruldrr::i. stryun icn e Il5 l
biiyu)dr -onu rinmrlor mr6lDt Ve: birnnur gibj
yol(h drl{jliy.r Vc {ok)n3(nu, unititrn k rnt IerleDDr.
IJebfl rkcn.litle k.pladr! Kar rht< yrrynziinden
bu kr.l^! !2rk oldtrgun iciD mi, Ubcthri.
bu ayrgnn ttz rrnnyr nnuryorsuni'l
Asi a)agrni rez L^nrlillr (mirk rld-) !e bir si rln. t)enzelilj.. cr

nalar rr)le tr!rn(lLrr l{. gijk)Ltzunu re Lannlaru kuLsal )e.terini.,rrn-
ni rannsr lesuh\rn kansr ltebar'r bile g.lge(tr brrakrp kapiur. \,ine
.le Ubellun onLr hir bil ,)\rrdur. .linrnadrgrnL !e rsta bitnredigiDi
Lsnrl:r rLrgrllidrgr srkrn l! bir Fnll !erir.
Ubell'rri L:n)a, gdkliizri \€ IeqiiztL onun 6rirne l(rruldugn :i!
Dan.lxn olal hakkmda hrchrr sev bilmedigrni sljiler. Cok)ii:ii !e
)etiizunun bjr "l{esicl)le i!rLidrlr zamanr da krgrrnrsrrr Bit.ligi
sc). sag omzrllrd. belli bclirsiz du)dogu l,jr icdr.. Ubeltnr'nin
'ek
ornztua bikrpasi ft|nirl ui.inin onun omzund. l)ir l(hq gibi d F
dugrnu kesleder l:adrr. ll. sidece lasrn )erini ogrenmet{le kaliri,,
bnnun linr sm ahmak Ul)ellrrinin iladesinden Linnlann r;\ c;rnalan
)ennrelerini sagla)acak rnahrarr qrkanr. Criztim crnayann iyali,
laarnr kesmek iqin bir rirLr aleL kullanmakrrr. Planrnr kadim -rstti'
I Ceritr Il^DsCLLrtit CLncrlDck^d.yantr. llr5d.{{l/llll!4nirRd,nll krl

dlrhc i hrirc l/d Ji,D dl
"
Hlr,rnr lfirl (Ne* Lrarcn,t 15otr. 952) s
1
.r.1 47.
ayrca bkz Coerc./\NE7. s 125.
lt3
SL]VFRI FRIN KI]RN\Z TANR]SI FNKJ
-i-dnnldr
EsIi !c Ldd Sd:lcr
Eayine eski latrtrlan konNnaya basladr: 5ozle ni

dideyin. eskr r.nrl.r. esl(i sirzlen
bileDkrl onlatr yenrden aot. ka(lim. bab.c r.
I50l
niuhIr erlcrjni! vc tskr bibalarn nri,hnrleriu ger]rsinler
rc.funla ycti.l.n nrnhn cyecekler Ve eski oyiriohr
onld orra)a c,lti$rnl.r. gokyri2trnden yerlii2tntr
orunla xYBrnlrrl
Ve Uuikunnni nnr ayakhr nn onh da oys rl^r
h Jtr::r'tattrr
r:
KnD,iftiinn unnhh k^l9l hn isi olank onay^ lrkddr$nr l_ t55l
Ea\rm si)le\ inrn biDiilir erkisioldugu dtisuniilsLul )a da dir5iurL

Lnesin )a d^ kulhnrlan aler bu)nli, bir silah olsLrn )2 da olnrsrrr
Fanln si\zleri. Lrnnnrn kurnrzhgrnrn bir Fnsrm.sr olarak karriLlr
r'
bir aA onrnlllLsir Lqin€ girzel bir breinrde ottl[u]muttrtr
Coin Gi,le,bock. d.fantr. LrllrllDD,i. s 46 47 Ayn.a bk? Cideue. ANJ l

s 125 ve \,hu,ice Vre-vn. 1.r rlliEdr d! l'in.hr'arri.rr d!.rtr.lr. (fxrs ! ili
hie Aflhene l:.)aln cr lid nnE Denoel l9T0). s 5+ Avnc^ bkz Mrd
''Th!cc volces ol Erki Sr nregies the 1 nnst.trofs ol rchric I itt rar ur
'
E S Shrllc,.ed Cnrfdr/rnc C|ri.isrr6 (1984) ll2ll
Arirl.rre 54iieki fnh.. I!. biqnek. (ercn lrurnk ovunuM ek olxrak n
Id , miihi cnek. !e ririDi (\!y^rildii ). rann, re eski
\qa k^dim (k/
n,ili) sitzft,klen,vle .le o)'nonn,trlL Tanrrl n hrraP crokkrr "ski tinrr
laa dtr (.18:49 di ldtu il vd\ sir r.r t ir.nrilotr ! n.i !€ son dizeil' srdecc '
unat MlihnL crhri ni Gilordi lxdkD aq^nhr !e eski n hru Gildldr) cr
lt4
ENI{I t;LLENEdININ 6]:]CU
[a eski )a da kadim rannlara (ftd,rili ) kon'riLrr !e .nlara bar

1., rgreh gok)(rzii !e
)eDuziinin )'rnlmasr olayrnr harrrlaur. Eski z
Irrnlarrn ambarlannda -asl,nda miihLlr-e!leri Giyd,rndr td'nd,
\kaclla.rn lit l? r,ri?fsi, muhLirlenmig rmbar. gibi)-11 ardntd, gokvir,
rL,Iu !e !eD rizi]Lnii birbinnden a)'rnnal((a k llinrlin nler b!ludabilir
!a da runrtan olan bn kesicj rlerin )aprsr rim olarxk bilinnre
It.,krr
,l€ktedir. Celiride Ialnlzc. k6men g(irrLlen pasatdaki bitLlin s.zcik
'ILrnlanyla, (nriihtrrleme, kesjci agrz, eski, babrcan gibi), rjnce kesj,
t L denjlen alerin silin.lir rnuhrli otmada kullanrlan bir o).ma aleri ol-
,lLrgLr dtl5Llnrllebilrr. '' Ea leni bir !arLk yararmasa da, drddld aleri ka
on yentrlen erkarmak ne-
,lnn giLnlerin o)le d€rinl€nne barmrlrrr ki,
r.de)se yenid€n )aralma)a qrir. Fa, eski rannlann onun sozlerine
,Lrkkat ermeleflni rrarla rnrgnlar llski rannlar "eskr sdzler"j bilen,
,rdir lihrn dige. srD lerled.in pek qogunda oklugu grbi, bu, oknru
L):cilkler lrLsLirnde kurnazLkla ovnamrya hazrrlar !e muhLirlenen'
'):ler bol,le br o)un siglar

(-inavarla ilgrll blr dizr baF^nsrz giririmif ardrndan Ea'nrn .*du
l,rlLr Frrtrna tannsr l)ile onLr salasla )'enn€yi denemis !e basansrz
k.nnlar onlidr Sotrhdrn amba,lan (j.ydr.h) yne onlar mnhtrrlo S.'2-

..,klerh dokuusu pasqr srkrlaslnr \t gizelletthr. 50ilc trnnl^r 'ka-
(lm r.rD&ll.r reBn1c. b^balir, Lnn,h yo\ nro5 ohMlan gibi. ikr ke2 ldLi
lilridr '(tski \tyr "cskr z^manr air"). Tinnlar "cski sii( iikhi i q^gnnl
nrl \t lsla kestre rleri kullindar ve ski zamanhi, doDu5. lnuhur
crini eski, b.b.c.n re d(h gibr, dDrdild audll.r hlrdr.rlld. eok ho5 b| br
cinde beutr eyen btr dey$h wguldntr.
L,\/) n,Dlitltr tlti, S. t48i bkz ryflcr bkz Haq A llollner Jr., ,1l Er8
hJlr H,tlitacio$d, v (Pansr Libmrne C Khncksieck, 1967), s. t0.78
Ak^(lc. iiplxrrl grbr, r lslan kesme alcri (nliB. 1048) Bk2 alernr "kesici,'
l{rril. olamL gccrili lll iii 42'
I5
\UNIltltRli! XL Ri\,\l,rl\Rlll It!(l
olLnugrur Kunrrrl)ihin crnrvir oglLr Ialnrz(i Iirrrn ogudu)le ). iLl

rnishr. (lijk) iizu !e )el.1 iiztinrtn barl^ngre!^hi a)nlmasr, bir lnr gL l
.loriiilc, Ullik nrnlinin tcmelinden xlnlmasLnr saAlar' Ea, tanrrhrrLi
rehd rni, rsresmden gelindisi bighngrc gLtrrlerine geri Setirir
Yine de, genellikle okltrgu gibi, li Uilikunmi)'e krrsr )aPllan r\
lemj )enne gernrez (bun:r lurtrn ,irnhL,nr:.i rasrnln ondx krik sil(l
. '. I
j.. r... 'ilr. l.l , ,r r'' ,Pl-r",".1
!e ilnr Nrnunr'nrn An:Lr)aL )enebiIncsr grl)i, cirpLtirlldr UIhLir
nri)i gerqekten )encn frnrna rrnnsr .hcrkrrr llunrtla l)iriikre. lrir
(liser Lli b,r )xnsmr)li,nesilukl'1r. KrrnazlLgL phDr ilk rl
^nlinrdi,
de )rineLcn bI ine, Kumr.bile karl dolrtLdan L,ir nrev(lir okNn rrl
Knmarhj, kilisrLldr bilgece Ilkirlen diisiinnP (rl{ir.f r.l)unhn l)'ir
cult Srbr (liz€n" hrridir. ()nun )^r.trgr, Lrr ca' !.r. nrn qrrPtma r(r i
ha:rrlarrrrlarken irnrna tannsrlr. bir hntareL sa\ ur: bilgece dLrlinr' '
'!
lennr lnci grbi djzl Kunurbile kirir l:anrn drh. g€njs b'gl'mri(lr
,r'rn5r k:rzanrn l:r'nrn kuflizlEdLr.
Inr son qnrl)rsmn(lxn henren (jnct, Lllliltrmurlnin sirltrsr"ndr I '
'r lr r...r,1,', lrr.r. 1..,. \'. ' r"ir I
lrr
Nl.rjr{rrx1 rr Irlildn
[i yi,rc lasnbu yi koDNnrti l).s]î "ll'!r )iP.
oglLN l onuNl{' {likiliP duni l.indt nhn n l0
kihnhL !cr)ria xfull.lL,lcri ltcrdr g.2l€rnrl. $rNrEc! onli'
vc btrrdr . elntrx dol^sryorlir
Ei ynrc l iln isu y^ korusnafr biilir: Onccbe \urdunroni
r rril i;lr r\ra,rNr\ (lral
Llllamrnrivc. hdrlnrfu:.ila!rm 5indi S re otrtrnla.loriis

hdj irr:r ri5 birkrlrc gibi(lilr ln:li dl,linrmiy.c^tt rr'
' i.\imL\i, 1lrlner trDnsr, l esrb'un lia.deii.' tlil(ilnrel{tdrl' rc tli
l .L r rr" .rr' r. ',1.' I rrr lll', ,,.
lrlrr ktsci alerrrrn srl,rr br kin l(rlllln nDla ilgil! Sibld ltrsinu!L
, ,rr hc\ ccrnLr i!j\ lerl\'le hrLnen cesareLlefir !c gtIes r rnsr lns .n
,.r \n l\ir)L sLSrr SibL b,jgrrre| (lLger rirrrLirra hi!krnr 5^\is .L

,srr,r rL rrhen ,louLsrnc\e (in iurrr Irtrni Lanflsr da grln,Le grlrr
i rLI solle\i nr\rih 1)Lr lnJnr{5rrrx (ligrldir buf.r karsri rrr (l:r
\.,r(llrlJl:,r lnr\ul€rLfdcl{i ctl( li so\le\(len bir rc\leri (-iSnsIribilir-
r r r gIclurlur r t rnr:rch sonuc !fl ii. Krn]i ribleLLeki c.rpLs,ur sxh ..si
l.L\ rtilr, ,rrc,rli l,rL ke: hnnh.rn Ktrmirbl ve uri lirn,r k,r'sr bairrr r
lla ilr(i
Kunrirl)j .l.ngusir)le birglrnrrlr hrrrh brr cser olan ve
..l.nrLru rlilr bil ntn brr orliude:l,rrLlLir "'ihlitL xurrrbi r u-
(r\|i (inlcrb.Llan di\rnnrnld rr. LllhhrnrnrL. s +6+l]: NyrL.r blc rn\1
(i!l. D(k V\lhology. s l6i.il

(frtrLrM(lx. lirnt. dnm^'ikiri|li gibi b| s.). !lc:,)}n nrr nt nLlLrr.
( .rj .rl(Llrn.l I LrrI {L0nin sinir(lckiL,)rnrul[r(lil!.r]i l)rrnn.l .LlLnujur
|.L bij;nnr iir .s bi, d,llc j,r rlnr $ur: lir'lN inLl'r ln)rj$hi\i bi\[],
I v(\c,llb qriFILr nllcnrnf t)clt c.{rnu okdnnnrr IL({nc(':tr,r lnLl
,rnl,ri, hfrrui i.l.n!l,rn,rdr8r l,rDnller rr(. cnrcsirff r.rr.L rll.. \,1( \.i I
I rriLolii(iis,urrn L,)nigrtr r rutlu oklug! ll on.ht{l,rh Ail)l r.rlrl (lr
,til) \onucun \.mul,, rlk? _rhe \4erE ol rhc l lirur. li)i(.,1ft x.li,D 5ir llr
!, ll(1.)6ll217'12 l(: Vic{luccn. KuD,xrbi d,irsrsi,n(L(kr .l.ri fil)bl
,,ri{ikrolctr. h biLol(t.lc il{Gi\tr,.qniu delisr {)di liqr{,; h...l.iI
hL,hfrluil!) irlrihl(lN Mcz.plrnryidtu crkrrirrr dirinni\i (r l.r5)
l, !i\icld.\,'. \l)i'L ,\ nrrJrdr 0 kl l l(l.nr Drr-I l!rhrr (wicsll(l.n () lhfr\
r
lt7
sU[IERLERIN KURN.\Z TANRISI EN(I
trndan !iL.uda g€Ljril€n bir diger.lehset verici,varaugr irerir, arrn rs
rahl bir ejde.hadr brL. T.nn9a lgLairn koca tasr barlan qrkarinaF (r
l$ngr "Ullikumninin Sarklsl nda oldustr sibi, Hedanmu'da da lr
rar eekiciligini ejderhaya karsr krllamr - bu kez basanl, ol.iug ie,lr
(orunniq iki sqle!in ikincisinde, bilseligin krall denilen l:N.

Iledammr tehlil{esinin insanlgrn )ok edilmesni gosterdigini so)tc
)erek KNrarbinin nIe insanlara k^rsr kbtnlik planlad'grnr sorar
''lnsanlar tah,llan )'rgmr)r)rlar mi' re bunlan Kunarbi)e sl,nmu)o
lar mrl, di),e sorar ti
KonLrsmanrn sonu okunamal'acnk kadar krnl(
nr, am.r Kumarbinnr "bilgelik"i bir yana brrakugr ye bLrntln sont(u
ntrn kin !e insanoglunurr goz )arr seli olacagr in]a edihnekredir.
F^nrn, eg€r \nrsa, roliinun ne okhrgu bilinmemektedi. Yine de, llc

damLnu n un 6. bolum iudekr ilk kon usmast Aka.l !e I liln ed€bi) arrn'
daki Enki/la (rhlni
)akrndan ergnsunr. Bumda insanhk isin €ndiie
dtryukluAu !e l:a nrn onu ) ok edecek bir plan. kirtr slktrgr 8liriilebr-
lir. Dahasr, mecliste ranrLhra yaprlan kontEmada, insanlga du)trlan
merhrmet ile rannlarn ekonomisin.le insanlann roltl arasrndaki bagr
girrLirii::
Ea. bilg€liBin elendisi. r.n,,l^, ort.srnd. konnsN .,
konusnayi brslidr: l$anli.r yok cnlek niyel
{Nirz. l97l ). \ u2-84.
ENKI cELENEdlr_lN cr:icU
I annl^nn $ur uhn ni onl.r \rnn iyor nN \t sizl$ icin sedir .gacr yiknn\o I
Ego ininl^ronuD icinyok edil*leKli, raDnlar

c.l$mkun baslannr kaldrhndl.dr.
\t kinse size elanel< re icki\tDn.zdr anrk.
soyleg eNe innm Iatrisr,
Xtrnn1iyitul k!(1rcrli kLaI, $batrr
kdrli $lncekl ve b.yle gi.lrrsc
l5tar rt Hcbat
deginneni kendiled cd itc€kleri_{
An^ ftkri belirttnek icrn ne nLrhtegen bir inge: HitiL panteonunru

rn inemli iiq rannsr saban siirnrek !e d€gjnnenl qevrrmek zonrnda
,anLrk, rannlxr iein rasarlanmrt kozmosun sonridan akta geten iigesi

- ) ok ed ilmezse he p birlilrte acr cekecekterd ir.
'! eerd Sieselo\r'ya day r', s6 (8-15. dueler). s 46
)lL)
9. BOLLiM
Kagalt Tannntn l71ei
''Sen YunarllsLn. llenlliriljln lbslDoder. sair Charles ()lson (l

rirnen Clurles l)orixvr l)ir l(eresinde bo)le sehmlanrtll Ols.rr
lrrkl brr gruI postrnodern )rzrr eelresin.le sairrtrcr brcimcie popLtlL
hrle gelen birdLr(rmu orr.r;a ko,vmllgru.' () klasil( l(nhu.le ciddi l)L
cinde kurrLrlnlr bitlI gelenegin, silndi diha eski ve trrklt etkiler,
ac,ld,s,na,nan,)or.l'1:
( hnrk\l)(!ii. Ir{rxl Okon. rrd rhe (:lnssirit Li^diuon, lDi dov 2I

(l971/1974) ll4
1l l)rrr)n 5Ailnda lrlti\ikrndogtr nirololNrll. rlgilqrmis ,\no'ikih )'^2rr
l fritrd. ((,gunlukl. sim.li gelrnd<*l ol.nk l,.u Yrnar \t Rofri nrrL,,
l(lrsirnr rersiyonin €) [rlSandds,Johr C.(lner. Rhodi I enn r. hhma(]
Reed. rho.r$ I'yndur. \ I l-oftF. Amrnd S.hwftftr. I)eni* l-e\e,k\
\e ,\ lt A$nnn1s y^prlh! \ emnsleEli. Rlc Maicrrc l'aNrn Ch^srnri. _r'$r
nuldnny E$r. .lli/, /ornal d (:oDt]lnllnr Porrr.r 1
lhc Ancicnt Near
^nd
(198+) 77-98 I l^Lri\ lrn.wirz Ed(i \akridogtr nirhnnr ($iEn birs'id,
-.rtr . J.rnc R)rhcnbitiii () i.qrnj Cr(ft ]'ctu /r?tr rh. ,\kidrr A'l(|
rr,rdr&ni {1976) rc li.lidilSd dcBisi k r ccririlcr liPinLnrr Ann^n,l
idNvoncLctritiri sii cril bilimsel bi| biskN nrr riPrrrlil' bicirnirN sihi|.
incriftieki boslukhr re bilEilcndnici norlarl. rrnMNlurrr 5iirl0r y.2Ns1rr
(-hincs OLon\ur ondcrligi,rlc po\rn1od. fl] sl(le kidirn Rilrl olNafrn n,L
roloji!in kulhnrlDa' p,()icsiintr 1)kz. Miler. a.hi,le\Ohon xl rhc Poc',
U*sol ).,1c$,Iranrian SddiNhip, lAoJ l0l(1981)227 l-1,.1. M. Sasn
rrnfrndrn MNicil Sertitrgs l.r CrnBif.rnn I irtm!Lt: A Di{ogrnPhf bo
lnrtri ekl.nmis(lr. s. 2'l l '15
l2rl
lnanryorun ki 20 yrzy,l,n bu noklasndr, yab.ncrlasmaya son lemek
rnsinhk ienr nimkun dlibili.. en sok da bunlnla nnlr ol.n rlelaklei
toiln lO 500de soylediAi gibi emkn biitiin bn ogEndiklenm, rn
samn lO Fkl^frk 500leidr bi. rlr ltirdr8 re incak 15 Fkl.rrk
la0 . 1,' , . r !h .1,1" rr',8. *d ,m,8.. c ..mel,redf
Olson en eok Simer mirolojisine turkundlr, ana bunun yanr srra

Akad re llirit edebi)annr da srkca okur, kullanlr ve bunlara basyurur-
.lu "Nedensel Mitoloji" bagLkh bir konferansta Olson, Ildxtmr don
SrFtrn.len "Aslride the Caboh Fault adrnr v€rdigr bir siiri okudu.
L)inlevicilerden biri Olson\n Masachuseus, Gloucester'dekr eunin
i,nuncleki obanusla ilgili bir siirin nD'e su dizeleri rrerdigini aerkla-
Imaklan yuksrlmek isin. Diyo Tag

!
5ol Omuz din likiiltir
Ols.n. dizelenn tlirirce UlLkunminrn 5arkEiir.tan brhserigini
iqrklamaktan murluldu. 1lu eserde, olson'a gore, Ullikumni, DD1,flt
lar, kendr rlkesinr gelrgtirmisti !e kimsenin onu durduramadrgl !e
re kadar buylyebilecegini kimsenin kestiremedigi anlamda yaratrLga
klrrr rrkmrrtl Ctrnki Dryorir Tafr k€ndi buyrne iikesi,vle tannl.rra
sald,fl)ordu ve rehlikeliydi, )ok edilmesi gereki)ord!. Gordusunu
i
Charles Olson. Iha 5F.idl vidw oJ Hinort, ed Ann Chalters, (Berkeley l
Oyez, 1970), s 15
Charles olson. Cdrvl M)lirolo&r' (san I'rancrro: Four se'sons, 1969), s l
4 5iir Ih. Mdnrnd loonjde yenide! yaFmlanmrsrr, c I, ed charles Boe.
\€ Gorge F Btrrtcrick, {New Yorkr Grosman, 1975), s 37
t2t
SL\ILRI-]]RII (UR:!r\Z I{NR 5l L:!KI
glbi, Enkinin )'ardrmr)la, yok edikli.'

olson un kendi siirini aelklama cabasr o kadar basanL gelmel.bl
lir, eti.nkii IeryiiziLntn brlryiimesinin bir ilkesi olarak Ullikummi, rr
irde larihsel !e .n!ropolojik nedenlerm bir reFidr gibi gornnn.. Yirr
de, olson un eserleri, en kadim !e en uzak mi(nojik eserlerin m,i
dern repostm,'dern lazarlara mei.lan okuma giicirnrr hili ellerinilr
turLrkla.rnrn r)'i bir giisrergesidir
Beslendiklen tr)'sarlklann sonr geldiginde fikirlerin de muLlahr
dlnesi gerekmez Iridu girlten dnstn re SLln€r.€, )irz)'rllar slrnra lh
hdaki Latince gil)i, ]alnrz.a egrtmlj. okur )azar bir setkrnler srnrlrn
ca ).sauldL Akad, Asur re haua Babrlin btl)'L'k lmparat(rrluklan
Astrr lO ledm.i )uzIr|n s(Dunda, Babrl bir rtL,Irldrn daha a: ba :r
rnansonra- ;erle bLr olrtu. lranlrtar, Makedon)alrlar, seleftil€r, Ar
sak|lar, sasaniler, Lneli !e Abbasi hal,teleri \e daha sL)nlaki hrf.
danlkhr Mezopotamyacla hLiktn1 stlrduler Yahnclilik. HLristi)anl lt
re lslam Yakrndogr'da derin kokler saldr re qogunhrkla oncellerirr'
meldan okumadrlar Enki, hepren degilse de, ienj kisleler. )enr .(l
lar ahinda rarlgrnr siirdirrdiL
Edessa, Drlrx turop$ !e ozelllkle Iskenderi)e gibi llelen nerlte:
lerr bul,uk bir kiihrirler !e .linler kar$rmrnr icerdiler Bu)uk lsken
deiden sonn gelen delir l)ogtr !e Ban mit !e kiiltlerLnin drNel ka)
naqmasrna darngasrnr rr u. Bljlle bir ka)nalma moriflefln sat bi
cimlenlle izlerini sunne)r gnclesrLrmekredir drnegrn. Te!rxt\rhr

ilahiad, Mrsrr'.likr Nag llammrdi'de )rrnrnciInz)rlda ortara crkan
lan gnostrk belgelerde Ya\e. Yao (lô) !e YildrbaLrLh gitri larklr br
cmlerde biliniloldu Zeus !e Zoe)u da bilDorlardr re topladrklar
t ol$n. cdr (i i lrrlmiogy, s l0-ll
322
I{ACAKTANRININ IZLERI
, r5hca Yahudi re llrrisrirrn belgeleri icinde I'laron un Delleliftien .le

l,Lr parqa bulun[rakLryc| flelerisrjk drinemde bile, .rIodoks !e here"
,\l,,ks {arkl,l,klan azrlma)a ILtz rurmus'u !e l)trndrn sonr;, gelen
r Lr4 rllarda heterodoks likirler kusuk mezhepler, hizipler !e yerahrn
hkr esoterik geleneklerce kortrnmustlr GLiclir brr esoterik bu) ii gel€

trginin son )rllrrda Ieniden kesfedilmesi sirrecin bir !irnegrdir."
Enki!e ontrn k€nr devleti hepten kaybolnu5sa da, edebi gelenek-
ir re dinsel krvnasma onlardan bazr parqalan canl iurnuitur. Batr
L,igirhgrnLn remelini bi{irnle)en iki gelenek, Yunan !e Kihbr M*ad
,les gelen€gi d^ha qoi{ ortulii olarak Enki o)kulerui biiir grbi gorii
rnr Ceiirli nedenlerle, b( geieneklenn oflodoks !e resmi akrnlan
,hi eLkrleribilnezlkten gelir )a da inkar ederlcr. Crnkir az bir is
rLsnalla- SLrmer adlafl gdriilmez, burada surirlen izlerin eogu zorLrnllr
,,lirak ktrrsusakl,.. llir bizler tam da rygarl,s,n erken, yanr
^nlamda
'.urner bisimlerinin yarisleriyizi ama brr drAer tnlarnda bu kadar eski
h,rslan kabul etniektr herr zo.lanacagrz.
',inrct EAebltdtt |e Kitab| MuhadAes

sLimer edebr)aunrn brqin !e temi qok daha
ilrrdigi bjrkac ed€bi
Krtabr Mrlkaddesle bultrnmustLtr Gunnmuze ul'san )imr ka-
')nm
,lar mrtin )anr srra (btr noktada mir'1, i(inde rannlarn en cineLnli
olleri oynad,s, o)kxler olarak srnrr| anlamryla alrrsalo Siimer ed€
I)Datrn.lan bize bazr desLanlar, pek eok ilahi ve agrr, larih-)'azrmr

gibi bilge
rierleri ve deremele., atlinalar, talimatlar ve atasozleri
Bltz Warbug and Coudauld lnstnries yalnlan - oh., Fr.nces llle5in

eeden. Go,ddno 8nnm dnd rh. HoDaic l,ndition (chkaSo UntrtFity PEs.
1964) grLri OrraCaA\e Rotresantdlki esoteik Edenek entelekheller y.
/. l.'r ".Jrur. lJ ,,nInd/r l,n.nd" r d ,ru| ru
"run
123
5UNiERI-ERIN KURNAZ lANRIS! ENI(I
lik' belgeleri kalmerrr.r Ihha sonnki Kirabr lvlukaddes yazrlan grl'r

Srimer tineleme'e !e paralellikler kurrna)a. egrerileme re lB,
riiri
zeLmeye, kor,. re nakarata dliskirndlir. Ve Kriabr Mukaddes temilirl
da shmer edebilatryla pek coh paralellikler b lrnmakladrr.
En cok gar:e crrpan t€malar elrenin yantrlF'nr. insanrn )ar.trlrrr
nr, yaratma tnntemlerini (iki)olla, sdzle !e "yapmak ya da bi{rri
l€mek le), cenneli, "Habil-Kabil" molitini, 'Babil Kulesi motitrrr.
teryirzir\eonun drizenlenmesini. ki$rsel bir tanrl't, tannv) ceza ".
dogal felaketi, lebr)'l, "E\ p rndilini, cilum !e ijliiler di]anDr i(crrr
re ynsa, etik !e rhlakla ilsilenirler " HePsinm ic,rlde en lazia dil{l(ir
qeken, Kitabr Mukaddcsle en lrkrn rlrtkisi olan oyku rutan i,vkusrr
dur. Drha $nr^ ele alnicak ttlan tufan oykirsirnde bazr desisikhkh I
lirdrr Brna ge(nreden rince, llarr d(rn)^srndakr en dnennr iazr der1.
mesini etkilenrii, ilk olarik Siimer edebiyatrnd^n bildigimiz gelen.g
brzr bakrmlirdan aerklamik yararh .lacikrrr'
KLdirsun )rkrmr iizenne ) irLrek Parfala)-an agrtlan)la Krrabr l4rr
kaddesreki MersDeler Knnbinrn, Stimer kentlerinin, iizelLkle de bii
kenti Ur !e krtsil kenti NiPPuiun Ierle bir ediliiine feryar <len \'r
nrer (enL Agrtlafln.ia Surrerce ltnzeri rardrr' Psikoloiik acrdan k"
nLLiulduAundn, lhrani ve stimerlerde (re kiihrirel mirasqrlan BahillL
lede) agrt rrruniin q.'k ):ygrn olll5rr, ami kadrm dtnFnrn digtr
Kuner, sllnrri^n Lirenrllr! rd rlE Bible, TlE Eiltk irr irs Liretr r ]\filiflr'
John Mai.r rc Vincent l-. Tolleu ed.

(Gnnd Rrptds: tddn^ns le79l '
271i'
Knnrr, dg v, s 277 8I mdc r M.zoPorinry^ cd'
Kiribr Mukaddeirekr
biyarM oklukcr Lrkh birbik$ ren bkz Th? Bibl! Lirsrdr! ltlilid/(lr
'rirs of C;ntn\'
w G. Lnmb([itr A N$v look rr rhe E.bylonian Bnckground
3)4
!iACAX T NRININ IZLLRI
l,.,lklnnnda olmal's' anla,nsrz degildir.

K(abr M addes\eki Mezmurlar K'rabr ile sum€r edebi eserteri
L,rsrnda ea.prcr bazr benzerlikler vardrr: Tannya duyutan aek ye Ln-
, rmada, Iann kork$u !e Tanflnn ytrce irlerine 5asmada, sofuca

I .ndiniadama !e arqli inancra nrrga srkugr kadanyla dinsel durnnce
\r duy8ularla ilsilj benzerlikler Kuab, Mukaddes'in mezmur yazadn-

,L gibi, Srirner'in sairleri de lannnrn sonsuz gticnnu re jhrisamrnr,
',Fin
\" eyren iqin Tannnrn babacan endig€srni. Tanrinrn adaler se!-
rtLini re kbtirLlirkren nefrer edjtini, erdemli kenri ve kuLsal raprnagr -
Lnnhrn )eryitzitndeki kutsal mekam- sdlienislerdii idenllegririlmis
.'rnrer kra|nr rlan edip )iceltiler, mukenmel olank se{ildigine !e
,rs.ndrgrna inandrlari hrlklannrn zalim bir diqmanrn eLnde eziler
rlnnrsine acrll agrthr yak lar !e umur ve kunului mirldeleri !erdi-
, I dindar Siimerlilerin Tanflya olan degi$mez bagLlklannr !e ran-
,,,,1 rirhga dr)tr|.n derin ozl€mi b€rimlef€n dualar re niyazlar ya:-
,1,1,[.
bir Enlil ilahEi, "1tN Tannla-

Son ) rllarda, uzun, iyi koftrnmug
,,,, llabisr,' "Gnk!n:n ve Yeryizlinun Etendisi !e "l-trm olkelerin
l,,.rl, ellid€n tazlx rablet Ye par(anrn birlesririlmesryle yeniclen olrrs,
rLrulntu5tur. llahi, Mezmurlar Krtablndakilerle karFrlaslnlabilecek
I' k {ok dinsel arzu !e du}gr iCerrnektedir. lnlil her $q i )oneren,
.r s€)i aranmn, dennden sa)'gr dululan bir ranrrdrr; mekanrnr err
,\ I', re en nLhani insani degerlerin bekrisi, kutsal kenrj Nippur'daki
.)k)Lrzir !e Y€qfLztnrin Kemigr" .dr rerilen raprnakra kurmulrur.
l,iS li\.i olarak da bilinen (aprnagrna etendiler !e pr.nsler k!.ban-
t,r re durcrlar getirirler ve btuun y^bancr illkeler agrr !ergj oderler
j NLz tr)gar
Fsimrn diigtLnulemeyeceAi bir rxnfldrr o olmas:r)dr
i, rrtltr. rhrrlar, krallnr !e barrahipler, rahiplik \'. d(n)cu nemuF
95
SUMERLERlN (UR\^z ] ANRI9I TNI{I
r.,'.,'l: n'\...,JrnrJr.bdl l' \'P Lr' l1 Pn r\P Lrlrrr ' rn'
!e ha)\'anrn rlremesi .le olmazdr' O, eylenleri denn srrla LirIul|L brr

unndrr ye d€gisririlemez, liitu{kar snzir insan|ga bolluk re refah g'
N4ezrnular K,l.lblndaki en )irarlcr !e tsinlendrrici bolLrmlerdcrr

biri ohn lO4. Meznrur, YehoM'nrn heyb€li !e ihLi5amrnln insanl'
re biilrin cin| )alatrklann lyiligi i!in elreni!e dogayrrluzenlemesrr
le kanrllan.Lrgrnr on. siirer' Bu mezmur, )ansryxn ko'zmik |killer \'
.lnrs€l dul'gtrlnrrn bazllan Enki !e lnanna: YeryiizLrntu ve Kiiltnrrl
5|Lreslerinin Dii2enlenmesi mnindekilere par'llPklir: L'nrl5al sozurr
gucni F.nkinin kutsrl alanrmn ihtisamr' errende geni: hakimi\erl' r
kur.rken kenclrsine bag|Lk }emrni elmrf deniz )'aratrklarr)la Lnm iL
kelerin !e halklann yazgrsrnt beltrlemek isin uzednde )olclrlulth
hayacleren sLrl'nr
tiptrgr "SoylLr ll.rinlik'i Dicle re frrafrn laze'
rloldrnLlmasr: barrkhklara re sazlklara balk ve her tiilden ltimE S'
ririlnesii "gogun sulan nln )irz€n buhlllala srkl5trnlmasri ki]Lqlili li
pelefln ekrli rarlalara qelrilmesi; tiiksek bozkrrlarn tesil Ye berek'r
li bitkilerle kiplanmasr.
Mezmurlar Kirablnda Tann sogunlukla iifkeli, glrrlel'en hrddetlr
Grailrn dirsLnaniinna ater frrlaran bir sxldrrgan olaral( resmedilmis
tir. Yehola grjbtz nu !e titrerir' glrleyen sesiyle se(lr
)erlnzlini:i
agaelannr )arar, de|iz canavarhnnrn hakkrndan gelir !e kbprlren (l'
nizi (lizginl€r. lanflnrn bu b€timleme ve Lanmlamalannrn hert' '
hepsi Snmer s:rirleri !e mit iazarlannca ktLllanllmisladrr Enlil
g"
gn titreten !e )eri sarsan otkeli bir ftrrrnadrrl sitzii kamr5l'n
lahr l'
e.ter, nd-agaclannr yarar, trrunii su altrnda brrakrl Ninuna S'irr'\

rlizgan, clli$nan iilkeleri gibr danMdagrn eder' arPa grbi biqrr
Lrn
claglan yok eder, .lirman irlke)e "valnrz bu)tr)en bir kamri

gibi b"
)26
GCAX IANRININ IZLERl
\!n egdirir, krldi parcrlnr re gogun kap6inrn surgirsirnii krrar.

. ' 'IL,pl in,. e r '.,,d..'l"r en herrr t"..rr.
\dlannr Lildrirrtr ve sul.n rurmak rsin orra)a )uksek b)r dag srkarrr,
Itr)tece ngrp )eDuznnLi hanp edenrezler anrh rrnna rannsr likrLr
lsam,lerde Adad),rln so)lenen bi
lahi onu tn,nira b,ner" halde
)erinl€r, ulke)r muhresem $rltrsr)la bir gDsi gibi onerek, kiikrelen
rLrzgarlarr ko5Lrm rakrmlannr lLrrur, habercisi dank rin$gj .nden
.r.nderip. 'soluntr s^grnr" !erle bir e igi asi trlkelerin isrine jrili
,Lltrkl dolu ligdrnr. Martu, giiq€b€ Bau Samilerine adrnr veren rann,
[]. sair nratrndan s.l dig"a k|Lrsrisiini kurin, \'edi rirgan snren !e
'ectigi l(r^li srldrrma)a cLtrer eden du5nuur ilsrune er )agdrran, bL'
l,rlklr sadrk col)anr.li.xli b€rimlennriirir. Kornligun !e jid(te( r kL;
httru lurutan. adrleti "(leArrnez krlan, lerinde hnkumler !eren bl
Adrlet, insinlefln )nrgrhnmasr, Mezmurlar Kirabirda da .ldtgu

rbL, Slimer il^hilerirn Ia]grn remasrdrr Onenli Siimer rin l:rnDrn
lnrner hepsi il.hilerde i)rlik !e rdaler. dogruluk !e dintsrlillt asrgr
\. kornliLl(. haksrlk !e zLLlmLrn dnsmanr olar^kL)!itlmu5lerdir. sr
rrrerlenn br5lca rdalet trDrlsl. "karan|gr aldrnlrga !e\ iren' !e )alnI
itezginl€rin )oldair gnnes rannsL UrLidur (Sanrilerde 5imi9). cncl.r

rtiLn za) rtr €zmesine Lzin \ennez Yeurnire)okstrlug.izerir!edul ti-
(lrnlann secimin, eglar ]rlLk ].argrlanmasr, srmer
lns,rnoglLn'rn
,leliminj knllanacak olu6^k )azgrlafln belirle[n1esj, Snmeiin krp,
unsal ricdanr olarak tanrmlanan tannca Nan;enin ellerinde,\cli. Bu
tnnqrlr rdanrn bir ilahqe g.rre. insanogltr onun ye sa)1srz ranrgrn
hu,rLnrndr herYeniYrl)argrlanrrdr; oian bueni dizlerj LinnndekL de
!.rli bir tnLlere alundan bir balmunr kal€mille ka)(leden )a:r ye
.uhasebe tann!asr Nrdaba onun vanrnda orurLrrdLr.
1)7
SUMERLERIN KLIRNM TANRISI ENKI
Peygxmberlerin bazrlanndan kulkulanrlmasura re krnanmalanna

karsrn, Mezmurlar Kitabr boyunca, lsraillilerin ha)atrnda lapnagrri
anlam re onemi teknr rekrar belirtrlmrslir. Iapnak, Yeholarun inl
nanlann dualannr dinledigi !e n€zmrr yazarlarLnrn onu kt16al ri\
renlennl sergjlle !e ozlemle soltedikleri yer, onun duye!i mekinr
!e alrnlen)le mpr
olarak dLigLinr:ilmLi5LLtr. Sumeide de, dinsel roren
nak insanlann hayaunda .inemli brr rol oynamrgtrr' qinku st(mer
inancrna gaire insanoglu Ialnrzca ve 1'alnrzca tanrrlara hizmeL etme rt
onlara I,)€cek ve l,annak saglama amacDla yaratrlnritr. 5imdi Idtr
redaherkesin gorebilmesi rlin cok hos bir bicLmde sergrl€nen rEe
rinde ka.lim dun)^nrn edebr klasigiolan tlzun !e olaganilsrLr brr ihhr
nn ) nzLl, olclL,gu
(ludea SLlindirleri ncle de asrkla ier aldr!1 grbr' bLr
raprnagrn rnsasr !e onarrinr eeFirli loreler !e savEz .)in eshginde
gereekleiryordr Kadnn brr taPrnagrn en canl bPtinne elernrden bjt
pastoral, ilahr benzeri "Enki !e !n.iLr: SLr lannsrnrn Nippur'a YoicLr-
lugtl nrrinde sau, Fnkinin taPrnagrna, I crsur tu.
bnlLurLrrr burada
''Deniz hiire airgiiler dtizer re ontrn alLrn, gllLmtLi re lacilert Lasrn
dan rrslemelenne, zernrnini, !a!anlnr, kaplsrnr !e eirgini kaPl')trrl
mitolojrk lesimlenne, ya)L !e !trrnah ealgrlar orkesLrasrnclan erkan
mLrzrge, kL$lann kuluqka)a yallrgr, balklann co9!trgu Lrie)le r'trkht
b.hselrrine sevgr)le sarkrlar so1'ler' SrLm€r !e AkadiLa en azrn'hrl
krrk tane bul'Lrk taprnak lardr ve Ake sioberg hPr Irrrnden krsa ilahi
ler al.lrgr duzinelelce rabler !e parlayr birl€stilerek Lrir !'ir taPrnak
mezmurlan kitabr. Lrun bir.lerleme hazrrlanrstrr

Meumrrrlar Kirabinda kralr. Tanrr'nrn "sen b€nin oglumslrn Ye
ben senin babanrm dedigi "lsrailin eobani'nr, ilen !e yLicehen sa,rr
srz krali,\et ilahisimrdrr Meznur yazarlarrnca o, dognsLan sovltr ar

maganlarla (lonauln{ !e rna .lollalaSrnda kutsanmrr olarak tanrmla
328
KA(-\KIANRI:!IN IZLERI
rlri grictrniin siLrgesi olarnk bir asr !erilnislrr; balrnr alLrn brr tas
r ,kar \r he)'ber ve ihlijam iernde.lr Adil !e diriisu[r, zrllmi ez.r !e
roksul re ganbin yardmrna kosar Lsrrilin dugmanlannl mahle.Lip.

rok eder ve halkrna bans !e nutlLrluk geri.ir. Uz n )asam, sonsrLz
iir salLanal, hi! rilmeyecek brr SljhreM adla kuGanmrlrrr.
TLtn bu nrelikler, erdemler !e baganlar, sok daha da fa,lasr, sir
rnerii mezmur )azrlannca, rok abanrll sozcuk segimi !e aFrn betim
.melerle (nup iLic€luiklen Snneiin kralna, tilkenin sadrk eoba
ri na arledllmistir. Ilahi )'azarlannrn gozlrLnde s|Lmeiin kral rleal tn-
\..dr, liziksel olarak kulletli !e mtikemmel goriuriLiln, enLelektnel
.,!rdan essiz, mhrni olarak dindadrk !e dognrluk Limsaliydi. TanrFal
,l,rgumla !e ana d.l)atagrnda ku$anml! o, hasmeL re rhsan, ceirer
\e,\'rgnljk doludtrr, ana k.rnrndtrn saraslr, dogd(gu gunden rllb:t'
.en kuclrerli bir idam, gLrmbrlrde)'en bir sel gibr Sirmerin (iLr5IInnla
nnL )ok edendirr ambarl.n dol(lwan bir tifiqi, ah,rlan re agrilalr
:€nginlenren bir lobandrr; onun taLL golgesinde gulenlik dnFn hal
kLnrn babasrclr. Rihrpler !e gairler salhnallnrn uzun .lmasr, r.th idr
nrn rruk grinlere degin surnies.i rsrn dua ederler
Mezrnudar Kuabr, daha kasverh bir noktada, Yrhudi halkrnn ktnu
rlLrnrmundan l akrnan cemaate ilirkin ag(lar !e biI kirrnin gekrigi ezl-
-lannlr
ler !e kederler ilstiine yas tLrtrtLgu ve yaRnm ve kuntrl$ iEUr
)akard,g, pismanhk mezmurlanyla doludur Melankoli edebr)aLrn'n

bu her ikr tLnriniin de Snm€r meznLr koleksDonunda kargllgr !ar
(lrr. aemaate ilitkin k.ikeniSumeide lO iiriincu bin)'rl kadar
^grrlann
gerDe gideri barkenri Ut !e dins€l merke?i NipPtrr'la birlkre Sir'
nrerin dLisman rarafindan hanp ediiip aragrlanmasrndan sonri ikrncr
hnyrln ilk yu:yrllannda rapnraklada toplu olank okunan dualann
bjr parcasr li.line gelmr1lerdtr. Izleyen Iuzyrllarcla. nater lolorosu
)29
SU|UEIILERIN I{URNAZ lANRIsI ENKI
motilli kederli.5efkatlr !e merhamerli agia)an rlrnnsa ingesnri l()

2000 kadar erken bir hnhte )antan Sumerli sarrler ve ozrnlanlr
agrt tLiru. Sumer re Rabilin hprnaklannda )algrn bf iyinsel illior
n€k olarak H,risri)anhgn bashngrclna d€grn delanr ederek gelisrj \r
Yahu.ti mezmu laz.rlafl da bLl r€nuya bir d€recete kadar rsina A,'
CogunlL,kla rratih l'azglsrndan )akt.an btr birerin solledisL dui

lar !e remenrrlen ire.en mezmurlara gelince, bunhfln da sLimerce([..
genellkle brr Linn )a da krala hi'ap eden rnekruplar Liein)lr(le, kirr
Iklin !xrdrr YaleUen sru):rzlsr Luninr Willranl Hall(intrn )a)rnr
hazrladrgr. .cr qekeD btr )azman Lrrrhndan FnkiIe lau Llm15 Srinrerc.
nekLrLp bLlnlara br ornekrri )azman mekrrLbrndi Lann)a ibaderirr
ihnnl ermedilr hrlcle nrhLrnun !e goldeslllin acllar r!in(l€ oklLrgundrr
takrnri canr eekilmektedir !e bir alagr eukrLrclidr: arl(adailtrn !e 1r
nrdrklt'n ondan uzak dLrmr r€ onunla ilal ederler, sonund. i(i)1.
hi) krnr, Tannn], sana girL\'enrrim: lnsan olmrk ne m€ne bir se) l '
(brk,n,z 6. bolum). Ya cla Nippu.'Itr b,r )azman rarahndan rdsrz bi,
krrla ed,len dLLtrlL ni)a1 rlallmi )azmrn kendini bosrLna )i)ecek ara
yrn bir konnla. bo)undumgun. datanamayan bir oknzle' brlzagrs,
ranrndrn koprnIp ahnniri bir i.ekle, )ulasr )agnalanmLr bir kusl.r,
rlcmirlenmenri.s. tuzgirla sLrLtuklenen bir krl rkla karitlrrttrdtl<arr
sonra, kederiD oDu Nippur sok,klain.la )r!rp brirdrgrnL sii!le)erelt
;rs rmrna| surdumr. Kenri!e evr ona dnrm.rn olnruitrLr facarralir

i(jndelii mnhhc bir kole gibr dolarrp duntr. DosLlarr, rrkadailart it
se\dikleri ona kucumsemeyle (la!ranlrlar. M€)!esi:, cnrir)en bir
agr!. hiq srlrgun !en e)en )enidikilnlir bir fulandtr. Ve sorlece bir'
ri| rirgr ulk.nN L$tunde a) gibi panlda-\'an, giines un sr Uttr gibL
adil hukiimler !eren, dll.l ed€nlere kulak !eren kral onu gdzersrn \e
(ACAK IA:!RINlN IZI-LRI
cski sukununa kl!ur!uIsun

Miserere baq|kl 5l
Mezmuinn, liski Ahrr'jn drnsel dnrnncesinin
rI derin iladelerinden biri oklrgLL evrrnsel kabul giirm|Lrrir. Grlnah
\c suqlrn.rnnrnnk iqin bir merhamer yak.nsrnri dogugLan gi'nahkerlr
!rn uintrnr !e bagrrlanma, .hlaki yenilenm€ !e kurrulus sevlrcine

. nnri, in r,' d.r'\r l;n' -r, ) \. ,r-I' e
" '.elrf.nr rl c i'
'Tanrrya sena ernell tolbekar bir
,virregin !e krnk brr mhLn rlrligi
Lcrn k|rbanl:rn r€ yakrlmi! suntrlan Lanflnrn reddelm€si inancnrt rqe
nr RL' dinsel dn)gulann h.men hepsi, 1962 )rl,nda, mn|afxzak.r biI

Kr;rbr i\4rkaddes bilginiolan [dward R a!flnllh re Lap
Daiglish irr
tinr| qa|9nasr /\dl f4r"o r Dr lirc l-ighr rtArr.icnl Nc.rr t.r(rrn P.r
r.nisrfde gr\srerilmli olan pDmrn|kla ilgiL SLuntF^kadca ni)iz \.
(lllllhnn biri ). da dig€n\l€ parrlel.lir. Stiner tannbilirni drisrnces!
rre parrlel olNayrn rek g{)?e carPan innn!, krrrbaniann Iernle krrLli
hlplerin )eAlenfresrdir. Ne sumerler, ne Rabilliler ne tte Altadlar s,if
bLr krlp !e rerLz ellerin, !iz€nli alurler rt riLrlil rLirlii kurbanl.rdan
ranen dahr anhmL okl',g1, )iiksek inanc,na hiqbir zi,ma| eriseDre
nislerdir
Sunerce.leki sundr)'€ (leAin ort^)a qrkanlin Piirnatrllkla ilgrli
rrezmurlara en i)i itnek, Kramelin 1955 )rhnda lns.n !e linnsi:
l,)!p MorilLnin snnerce qesLllemesi baslgr rhndi )aIrmla.llgr blr
sii.Llrr. Tannla hurmer e!me, (i!me ve )rLcehmenin rnsanoglt'nnn
!i) grn ) LikiimlrtlirSii old gr ,yolundakr krsa bir L\giitLin pes rnd€ n 9a i r,
Itederh bir agu !e )akanrla Tann)a sedenen, rirlihsizlik !e histrlg:r
)akalanmri, adsru, Tann korkusu olan btr kiiili tanltrr' BLrnn, )aPr
1rn ana bolimtint olulrLtr.n. acr eeken kisinin niyxzr izler. Yalnrzci
l,abrs !e hllekirlirca degil, lma esk, gtrlenilir arkadallarr re Iolcia:;-
linnc. .la onn l'.nehrl€n diism^nca da!nn$lrrrn a) nnrrI bir leLD
l3t
ST]MIRLLRIN KURXAZ TANRIN EIKI
lemesqle baelar ve annesj, krz kardelr !e kansrnln !e acr kaderine

agla)an una rarklcrnrn onun-lannsr onirnde aglr yakna)1 sitrdirnne
len yolunda ib2detkar, k€der dolu, reronk bir ricayla siirer Kunul,
masr icin )urek parqatayan brr vakannrn ardrndan bir sue iriratr)lx
sona erer, sunku, gLrnu ddia ede., hilbir cocuk anasrirdan gilnahslz
olamk dogmaz, rski.l€n b€n suesuz bir eoctrk lar olma.| Niheler
.mtrLltr
s,rn g€iir Acr rekenjn TanrEl onLln kanl goz)aslan ddktu
gunii dnyar !e adamln uztn uzadDa aglanasr !e agrt )akmasr)la \u
regi yumusidrkhn sdnn, yakansrnda isten oldrgurra inanrr, rsrrrabr
ni bir !erir. ,)nu zalim )rzgrdan kurliflr, kederini s€yince eeu-
son
nr !e ona seuml, kou)ncu [relekler verir
Sumercecle benzerr olan c..prcr brr dige. irnek de. Eski AhItr€ki
diger knaplrra benzemelen Sule)'man rn Neti.leler N€sidesidrr Bn
lbranilerin larihi)le ilgili degildir re ne acrga lumlan kehanetler ne
de esin !eren nasihatler jcerir As|nda, drxel, tannb!lnnsel. ahlaki
va da ogrerici brr duniiden yoksun dugusal ask sarkrlannrn hbaca
derlenmesmden barka brr re) degilmi! gibldir Eskr hahamlar rrasrn-
da, Kribr Mukaddes'in bir bLililmLinli ohfturan ieerigine iliskjn pek
gok ve ategli urtLirraya kontr oldugtrna kusku )Lrkrur. bununla birlik-
te bir kez ahfthklan sonrl Eslii AhiMki €n esinlendiricL kilap !ligel
mi5 gibi g.rnnnrkrcdir, qL'nkL' hem YahLrdi hem de lluisLiyen brigm
lerce €grerrlene )olu)la )oflLmlanmrrLr Birincilere gijre, rurk lu
r9rk1.r Yeho\a !e Ynhrdi hrlkrldri ikincilere s.rre ise, lsa re kilise.
Buna karin, sagdag brlim, eekicl !e esrn !€rici gelebiiecek bu sae
ma ie gerqek drsr alegoril( )otuLmlamal.n kabLrl ed€rnez. En uzrndan

kiLrptiki bazl rapsodik ask sarkrlafl krEkusLE knkeninde taprnma\la
ilgilidir !e bir lbrani kra| ile Siileyman grbi b( hLrknnldann bile ti
prp, h:,)ran.lacigr kadar bilge olan KenanLlann ask v€ dogLltgrnhk
B2
KACT\I{ TANRINJN IZLERI
rann!as' An.nehin bir nruidi arasrn.takj iicros

Sd os ).a da krrsat
.llilik a)inisrasurda sijylenr i5ierdi 0Kraltarlt:5) Ancak bazr bi
lim adamlannrn .ne surdugu gibi, bu Kenan rnr€sinin kendisi Mezo,
poramya kokenh.tj. !e, 5runer Drmuzr,lnanna raprnrmrnrn
Babrt kar_
lrlgr olan lemnuz lsrar taprnnnrna kadar geriye gicler Llem rirz
hem de ieerik bakrmrndan Nesideter,le aerk parateltikler giisr€ren ge
rnsbjr grup 5uLner aik 5iinnin bitinl diinl.asnda Lrlasrlabilrr hale
geidigi takrn zam.niara degjn geqe.tj rek ktrram buydu.
TLrlan (i)kLisunir hemen her yahtrdj, Hrrisri).an !e Misluman co

.uk brr birimde bilir. Me,oporamya €debirar gelenegi rle Kirabr Mtr
k..ldes ar.s,ndakirNd,)e degin bul nan en
rakjn bag,n reld,,n..teki
rufan (itk[sn ok]LLgu ise .laha az brtinrr Kur,an)n kikterj .te Kursal
KrLap gel€neAine da)andrgrna rivkule ni
Sore, kLrGat eserlerdeki rutan
cdebi)at elesrinnenlerinirr "merinlerarasrIk dedrkteri gulerek u:ayar
,rncre eklemcIliz Enki re Nrnhursag: Suner CrnneL l\4[r,. nlkn
nun k€n.Lsi I'i(eli brnlerce )rl olmaslna karirn
Sormiis lkhrgLrmLr gi
r.rb,rcr n D l,,l,. n at"r n.,.,,n.r.
t.n.l ^. -,ntr,, r,rt.,
irkiisLi, sok Inrkl.leyirler re dinler boyunca merinset blr snrekltik
gLinenr. hdebi eLki zincinndeki bir merin.tjger u)arlamalara karsr
cok srk olmamakla birlikre dtigmanca bir lau sergil€se bite si.ekli
tlu. elbdre, ed.bi gelenekler k.d.r crkin breiDde dlkrilcRle siird(rttmiis

sozln geloreklen yailsnik gelhez .Ayni oyknnun rki n)nrl^mn
^nlamma
oftaya crkfl$,aman, brlm adanr buntann auendr bag otahk soJi
sete
Degl gijnre eliliminddir Kldrn !. (rlii kuhurle, s.z konh, oldugutrd:,
ijzellkk de5riihn bicimleyen Kikbr Mrkaddes rti tennin e.tebL bir ..bL
lll
sIJMIRLTRIN KIJRN,\Z TANRI9I LNI{I
Sunerlerden gtinlnnttze kalan tek tLrtan oykiisii Lrldtrkra Parealdrr

Mezopohm)a rLrlxn ii) kulerinin en eskisi bilc olm.yabrlir.r0 ALna h'L
''Nuh rLn kansiu ln.grnusLLi {arihr olan bir ndil- eD eski gonder
ftrq'i ice.i)or olibilir. Surn€I o)kisunde, s'rn dizelerden brrrsr
Lulan
Nuh figtrri, ohn Kral ZjL,suclrr'hrn kansrndan siz eder gibrdLr 5irr
dekiokunabilen en son dize biz€ s(i-Yle der' t'/-Lust'dra vt ki sr
"denr
:rern bir iilkere )'erlegtiril.hler, dogud., l)ilmtlnda" Orada brr tan

fl grbi (ri .lingir Sitr) orniir sirrerler
lO ikmcr re hirincr bin) !ll.i(lan kalma ,{kad ii) kultIi, retrielde Le
sadliten.t€.lsr. egren stz ederlet.'' Alr.r
jldlr ir)kuleli Nuli figiiflr
cnn r .ntrn ozgnn Jni I Lrl.n - yani onutr vNsavan roPlLrlukrkr

konu
nN tl. iliskildnhmc-ve cil$^nk btnt gercekles(irtc g^vttlenne k^rsrn
sitlu Selenekl.rini btrluP crkannik cok zo'i[u Ci'itLN ne k'dar ba9'nlL
.l"Fr ol{N. btrn.l. urcekncn rinakun cok fa lr Klasik bihm{lamlarr
di s.r:lii sounu rislrtrldc kapsimh brci:n'lc dnNurlardtr 8kz
Sclenek 'r
bil'
ncgin. o,dl lrd.l,Idr .lo€isinde n ml.n sok larldr debtvar 'larladDdi
n.d^nnrnniD yrDrrE, eal$mrlar lulin bnb!'yl' ilrsikler Bosrenn cok la'll'
edebi nerinle, il1 bir d i2isnn $glt AF b.smaklanD kdsin ev&
re ct5di
bir nrzlii gclenekk tkc^ buliMn - horiiz guodefre g'lmetiiilil
r 5rner tlfan.'lliLstr Mrsuel ctril ra frndatr hazrrlaDNnrr' w G L'mbf n
reA R Millad.,!,n irdiis ((l!Iord (-latnd'n Prc$. 1969) s l l8 45l nor
h, s 167 72 Crrrl elintdeki rek NrNn ohshkla NrfPur kursxl
kenrin
den okh,sunr, fikar brnnci lsr hancd^nhgNr uundan onceve

d'vr!
m^d,E,n. inanr yani, lo L794len sonra Cnile gor! trtf^n Strnreie r
gddi' U'L
hzl^cr ilsisiN ceknenisri arrcrk lsin handdanhgtrth Populerhale
dtn,m.li,si,ncr {ya rrkn^ k'$ buvik rlgt ty rdir^n Akl'l edebi
^n.i
,vat,trdin dah. itrresne Lr'ihhnDeydrilir'
Cnil. d 8.I. \ 172. 144 45
r: hdllin hrkh nv^rlimilannda. s 91.
Ilkz.. {jm.. ,\rrd 129, lll Nrh frgnr
n tr dlesinir bir p^llat olar^k 5ozn edilen kann
(nc,{l{TrNRlNtN 17r_FRl
)ilgeler bilgesi" -dlrd-tds',i sij:crigunun anlanr da bu.iur_ .rsLirne

, aklanLr crlganrr en azrndan elimizdeki ikinci binfltrn onalann_
,lan k.rlmr ularhmada- onceki b.rtunde grjrm$ oldugun z Artu
hd
!r Selenegrnden (Tabler XI. I tr, bir rLrtan o)kirsi sunar. Tutanrn 6rl
1!rrt n)arirmasr Silmer utarlinl.slllrn rjne sitrer gibi glrrlrrdi]Lgn seli
rerk|ga ka!rqrurur: NLrh Iigiinintrn gers€kren de kansr yardrr Cemi
n!na\r arlarirkran re kLriu bir )er buldukran sonra, bagra LLrtana ne
,Len ol.n hnn Enlil sonunda qitrle baflnr. Grtgd,rriCra Nuh Jjg,1_
) Lice
rune rerilen rdla. Urnnprrrinl, Ent'lin jnsanLur
)ok erme ptanLnr
!,zmak rqin Enki ile birlikLe gairimrirrr. Enkihin !e ,,bilgeler bjtge_
'inrn krLrnazlLgr sa)esinde insanrn hayau kr rllmusLLll Entil planrna
.rsel olunmas,na baru ofkelenir
BunLrnla birlkre Crlgamri rn qkusitniin sonLrn.la. r:ntilin oftesl
lrnlinin g.nlLrni )apmasryla yarr5rr ve hrtgevle kansrnr coDren (lx!,
rrtrr 'O ahnlanmrza d(,hndu !e aramrzda riurarak brzleri krLrsa
I rS(.nra tulil. Urnapijun re karlsr .clonr5riler, bi: rannl.r gibt
,,l.itrlar" (liil"nr eder Crtti ,rtrm rmikl.rrn layni
Dast'na) drl.e rlan
!rnda tasama)a gon.leren odur (Xt. 194,96) , tiLrn rrLnaktinn ka!
,Lrgi cennet illke. Dilmuntttrr belki de. Her dLrmmda. sLr rannsr t:nki
( rn onemL bir ).er gibi gorufmekredir.
Grlgamrirn kahramanlk masallnda rulan .jtkusrrLniin ne isioldLrgrL
ln,l.)ci aerklana.ik bir n)ru degrldir. t Urnapiiri'n in hem "ki(tur.r
XI 189 92.John c^ ner!eJohn M er. ce! C,lgnDr.dr, irdDsldr.{lIrd,i rh.

siirLl.qi LnriDi v.,ji.tr (Ncw York KDopl 1984),s 240
Sorun iizerne bir h.rEmr iein bkz, Jeffrey H Tigay. d Flohrrron o/ ,k
ljilgdrrir Flr. iPhrl.delphia Untrtsiry of pennsyhania |Rss. 1982), s
218 40 o:enli bir eo2trhr kmede 'l igay. rLrfrn oykusunii redr grb, gdrun
meydr [ski BibilGrlgdrri, ile rufû rccftn olrr Uablt uyadimasr ijrsuxl.
l15
sUMEnl [RlN KiJRN^ZTANR|5l [N(l
Gi lr'r!) hem de zevt (ftrrhitD d,ye adlandrfllan €ei, nvkude in

si
sanogluntr trhndan kunarmada dnemli bir eqlikei olarxk belrrir hL
durum.t.r (;llgam$ o)kLisun.Le kadlna onemli bir Iolverilmi:tr' '
Grlgamrsa rulan o)kusLi anlarrkirktan hemen s"nra, brr hafta nlLr
na.lan dunrasr iqm mey(lan oktLnur bir lnr ilitms[zl!]Lk t'sti (lrl
-
gamr5 anrnda uvktla dalir Urnapilrimin karrr her Srin bir ekm'l'
p!errerek Ye !L)n)an kahnmanrn ianrndaki dular^ cenrik it'rak (irl
gaLrrsrn bir hatua btr)unca ulrdLrgunu g*teren r!rr'11'r ko)ir C I
grnr! bLr(n bu siire bo)ltnci il)anrk oldtrgunLr sirvle)erek karsr (r
kar, inra kan,tla IrLzlesrnce ba5:insrzLgrnr kabtrleLmek zomndd kxlrr

rrzeden ba) atr.togm ) e.iiekmek
GrlgdrnJ, Utn;lPi5tiulrn kxdrn rnrn brr diger I.lLn€ 'lahi )er
\r
rir. Crlgan$, u)uma dcnt)inden geqeme)rp $lnrzcx ins'n
oldugLl!r!L
gijsterince, UlniPislim onu kenLine g'nderme,ve h'zrtdrr Lltnaprr
tim in esi kocasrni. kontrklarrna hirbir doniii 'rmaganr rernediklttt

nr haurlatrgu i kahramin lokrrn genisi)le ^qrlmrerrr
Utn^p(trm l{.hnmanr kr)lttr cagrrrl re (Jntr "grzI brr 9q' tuhrL
ij)kisrrniLn ken.| gibi rtrnnlrrrn brr Bilgenin
'jnerrsi
bttltt
trz€rine Grlgalnri ha)ar leren ozel lhLr)'ar A'lum Cenelestcek'
yeNez
si r!rn dipsiz.l€nnlige (lilar. Grlsanr! bitiii)i heLneD Ancrl'
t-n r,.'l' lrl nrnbr"n, r' f "q'1 ' ll
Grlgam$ d)kusL'n.1e l(ahramanrn nliim softrnunx bir !:^re bulur
grl'r
giirlrn(liigtr bir andrr bu Ke nd i gereksinmle rintlen once drgerlenntr'

ya5llanrukinr harrrlamasrl'la krrllara varairr brermde rlarrantr'
farkhl&l.r *rgiler. rutanrn C gimF uyarl nsryl' Atn hlsis gelenclL

'nc€
ansrnd^kr farkhhklin d. so,r€rir
' Gardnerre N1licr, GilSdntrdr' s. 219-40
KACAXTANRININ IZLERI
Birdenbrre bir Inan bnkiyi crlgamqln elnden kapar, on goLri

u.ken de derisrni brrakrr Grlgamls, Urnapiirim ve kanslnrn verdrgi
.rnnagin r ka]belrigi irin hakh nedenierle o{kelenrr
Bu)uk lskender zamanrnda Yunanca konrgan kj;iler iErn Mezopr,
hNva dir!uncesiniepe]'ce cizerlemi! olan B.rossus, daha .xi.e de gir-
iLigLrmLrz gibr, .LAer u)arlamalarda bulL'nnayan bjrkaq al'nnrL !erir.
(,)hnun larkh ularlamalanna brkukea gider.k alrkhga ka!us.cagr
sLbi, bilg€nrn )anr srra -harrrlarsak Berossns ona, 5itmerce ZiusLrd,
rr'.lan sonra XisoLrLhros adrnr !ermiFri sozir edilen kirrler, her u).r
,rnanrn)orunr irlnbize (rnemli bir anahrar seglir Bcrossusun rn
l,L(ugrni giire, brlge kinsinr, gocuklarrnr re )rkrn .losrlannr" gemr,
Bu.. kxrsrn brlge, kuru bir ulke buldugund., lerilen Isre bir b.
lirma deAisir: Xiso rh.os kaflsr, klzr ve krlamzla" l)inikre karala Er
l.ir (;emiden inirce rannl.n kurl,anlar keserler ye rniden gizden
ri)bolurlar Cennde kalanlar rrkarlar !e kay,p ki5ileri :rra.l.rr. onlar
l,ulunamazlar, dr\'e aerklar Beross$, qlinkii
\in h,osin,k onl^n gornrrnu!odu. rmi goln gelenbirses onla-

n n)g,li ohnilnnnr emrerl Dindi.Ilrnd^n dohvr, r.nnlarl. brlikk ra-
lim.rli 8ihr,s',. linlfh krl.\\r2 daiyn, onnn p^ylasnnnr s.201
''DindarLk brlrada basirse t^nnlafl n isregrne alqakgonulhiliikle

D)un esis anlamrna g€lnez. A)nr ses ha)arri kalinlara Sippar ken
r ndekitrzm.l.,, kaz,p c,kanlalannr re onlan ,nsanlara dag,rmah-
r Llr" sd)ler Mezoporam)r brlgelerinrn bu sonuncusL'nun hllka !rdr
,li bilgi Lrsrune !ur3( )aprrak BeRrssus un ripik nrteljgi.Lr.
'shnhl Mi)rr BrFI€n. fi. "tsdtyiorid.d ol Bd,o$u' (\4!libu: Undena.

l978l. s 20
s.MERLER]N KURNAZ TANRIsI EN(I
Mezoporam)a tufan geleneginde, br durumda, erin bazen .jnenil

bazen .nemsiz blr rdlti lardrr. ancak daima kocasndan daha ,r.
onemlidir. Kocasrnrn Fnki)e ozgtL k rnazlgrnrn bilazrnr paylasn^\
on, verilen )ilce )azgr yoltryla beLrtilnisrir. 5asrrficr bir biqimd..
b gelenekte NLrhi'n ogtrllanna iliskin h.nen hiEbir se) yer almir
Tannlar "gibi" ).r da onlarla birlikre" yatana)-a giden er !e krza gc
lince, Krhbr Mukaddeslekitdan oykusiryl€ taban t^banr zrtttr
Tekvin Kuabr, Nuhun ogullan !e ogullafln etlelinin yan, s,r.,
(7:7, ll;8:i5, l8) Nuhi,n knsrndan da soz e.ler (6:12) Ama kad,
nrn oykirde roltr loktur. Oykudeki donnm noktasrndi tann Ntrh\r
haurlad'gl zanin (8:l), )alnEc. Nuhure gemide ontmla olan tirnr
ha)ranlan !e srgrrlan hatrrlar.'' Tannnrn dogurgatr olLrn !e logr
|n !e )erynzirnil doldtrrun enn !e Tanrr ile Nuh arasrnda ortaya et
kan $zlegn1e (9 l,u)sadece Nrha!e ogtrllanni hl(aPeder veNuh
!e Lrgullan lirn dirn)a nrn bolunmesinde on€mlidirler (9:18 t9l
Bagka Lrir defiile es, Krrabr Mtkrclcles\eki rtLlan olkiLsLinde lrmimr)l,r
gouden kalbolmu5tLrr
Telrafr. ne Nuh !. kansr tanrrlarrnkr grbi bir ha]'rt suNe)(
gdrdcrilir ne de kansrnrn dgiidtr konlr edilir lncrl, Lukanrn lsa sec
resrnde NLrha dikkrt cek€r (l-uka l:26). ,^) nci Nuh nan! !e rt.irLri
bir ornegi oLarak gorulmnsttLr, qrrLnktL Tann'nrn emrDle gerni] i ha
zrrlamrstrr (lbraniler l1:7) Kansrndan soz edilmez
Kuianda orta)'a !rkan durum daha da az umur !€ricidir' kuirntl,r
Nuha orEdan lazla g.ndermede bulunulmusrwr* Bir srrrenin lamamr
CArriI A. Spdseae Gcrsk(Gtden Ciry. N Y Doubled^y. 1964). s

îrrir.
49. 5pe i$ Mercporanryi hrk.)'eleiyle Krtabr Mukiddetildkr nrtin .yk!
$i benzerlikler !c zrrhkl.n d^ bdinni$ir'
^nnndrki lh.K'dr/rl
A l. Arbcrry r.rhndan cdilen nNkr ozdhkh oncmlidiL
138
I{ACiI( TANRININ IZLFRI
Nrh'r adanmqur (sure XXI). Oykitnrin en eksiksiz anlaoml Hnd

,,larak bilinen srrededir. Nuh\in kansrndan, Lufrm karFr, tiraytrnlin
ll]rllsr !e Meq'eni iceren blr kadrnlar lisresinde ironik bir bieimde
brr k€z sdz edilmigrir. Nrihun kar6r yalnrzca bir [ectenle ayrr rurul-
rnuFrur: Lufun kar6r gibi. durnsr bir hizmerkara ihaner eden kadnla-
rn bir ornegrdir.r"
lluna kaFrn, Orr.qagin poptiler edebiyalnda orraya qrkLrgr zaman,
Nuh\rn kansr uat€n Lyi tanlnlannrr girlirne bir knrakrerdir ce9 .na,
rig.la (lS onbesinci tuz)rl)
w.rkefreld Masrer' rarrfindan )M,lan
Nuh un Corpus ChrisU ollrnu bu riplemeye iyi bir orn€k oluirurur.
Nuha gemr yaprnasr emre.lildigi zaman, karlsrnrn ne drle.egi.i og
r.nmek iein eye korir. Zrten onunla kalga edeceklerinden endise er
frektedir, qiinkii kansr "disli' (aki) !e hrreln(Lrr.':o Cerqekten, o srde-
,e basi! bir knrfe (adam). dinclar !e ilaatk,rdrr, ama kansrnrn ne
l(edarhulsuz oldrgrnu lelerince bilmektedir.
Ona haberi lerotefe baslar batlamaz, kansr seyirciler arasrndakr
hi.t,nt^ra kocasndan yak,nrr Cok sa)gr| Lonlamatarla baslaian oyun
.,nrnda maskaralga doner. Krsa oiun isinde kan k.ca birkas kez bir
Zalalh Nuh hir gemi )apmak ilin lar 8ircii)'le Ealsrrken, kansr
gelen r€hlike)e in:rnDraz. Nuh iqte yakrnrr:
Al My b.k.Irmrv, willbnsrlThts is. sorynorel

llir is wondrr rh llan. sch in okldore,
rdrtr|lkl (New \brlt: Mi.Millan. 1955): 'l,ntil. Hn.l H!cur:ir. \t

'Nuh
D.ri.l Berugror, Ilcdic\dl Drnnm (Boston: Houghrotr Mif{li[. 1975) s 296
SIJMERLEfuN ICJRNAZ TANRIsI ENK
To begin sich a wark.
My bonys rr rc n.rk,
No wonder il r h^y mark,
lAh. belin krnlacak, eninimiBu acrbirhaberl

!u ihtiyar bunak halimle birmucizenin pegine takrlmam
Bdyle bir ir $n9mek

Kemiklehn kazrk gibi,
enlDmrlan bil. bir mucize,
GercekEn eok yashym eiinkn I
Nuh ail€nin geri kalanlnl Semiye brnmeye ikna eder, ama kansr
gea,De birec.grle zam.'n,.rr l,asdban n dPd,locl rrdryli 8e.,P ek ' I
ana kadar ayrkdirer. Ancak ytikselen sulardan kaeabileces! brr )er
kalmnlLnca semDe korar. Ana bundan sonra bile Nuh'Lrn mantrkl rl
calarrnr clikkare almaya yanapmaz:
Lord,l werc ar ese, and hcnely {ullhoylle,

Migltr I onys hare a nea!* of wedows coyll
-orihy.i'rll. q,rho'u kr \l(.ld l (le p ttnny oovlL
5o wold mo, no tE*. rhar lre on this sole
otwifys thar .r here.
lior the life rh.t theYleYd,

wold thare husbandys weR dede
Ior, at.!er ele 1bede.
:r A.gy., s 298
340
K{CAK TANRININ IZLERI
So wold loure si€ weE.rz
llannm, nhar\t yiircgin*!inc dolu oludum,

Eger bi.kez olsnn birdulun ralihine sahip olsaydm
Senir Nhrn isin nder\rmezdim
Digerlen de. btr *yircilenn isindekilerde alnn yapardr kuskusu,
Srrdiiklen yagin adda,

Koc.lan olsnn isrederdi.
ennko..knek tsriine yenin edeyim ki,

Biznn d imi2 de i,leydill
Gemide kalga edener !e kansr "bir neden olmaksrzn" geniden

br k zgLrn uqumaya kadar i9i la.drrrr. Dalid Belingron, Nuh ye k1-
,r rnr. rcrill"-rn n ide.e kaba L.r grildr.nr urmakr rn ,a. L.rn. 1.1-
,lLgrna rrarer eder. Onaeagda rekbi. olaydaki anlamrn tarkl duzeyle-
,rni gorm€ egilinine gore, "genr gerqek Kilise'yi !e kadrn gibi gemi-
\c binneyi redded€nler ise inarcl gLrnahkarlafl simgeler.r' ruzgun
,l)raldrr, qsa Nuh un gonderdigi giivercin yumurak bafl ve iraarkar,
Oyunun sontlnda, olasrhkla waketield Masretrn olmasr gerekri
'1,r.
,trne inandrgr gibi, asrl yerkili NLrhlur. Ellilikre kin n baskrn oldugu
n ucadelesi sonunda eozirlnirqriir. Mamrk (Nuh) i]€ rtrrku (Nuhun ka,
rNL) arasrndaki geleneksel hi)erarFik iliski lamir edilnifiir.
Mrsrr, Nag Hamnrdi'de Krpri dilinde yazLlmLr genir bir koleksi,
!mm bulundugu yakn zamanlara .legin, bu drrdrrcr, inarer, eidderti
l,Lr biqnlde rutkulu kadrn imgesi yirzyrllar boyunca s.rregelmis rek
,,rnekti Nag Hamnadi netrnleri Nuhun kansna o zamand^n o)le
13.v., s 302.
l.g).. s 290.
31t
sU[ltRLERlN K!RN,v TANnl9] !r*til
girelr:r brr zrt rmge y[k]emi:ledir ki, olLrmsu rmSenin tanhreki bir
senelde kadrnlann- tehlikeli bir
kadrnln brqimde sapkrn olarak
-!e
)ukseltrirgi di)e gdriilmit olmasr gereken bu imgeye kar;r c'rtodoks
brr tepki olnasr nirnkirndirr
Ihc N.€ Harlnnn.li Librdry'yi ollrilllran altnrgbir krnprrktan )al
nrzca birkae Lanesi itrtanl. ilSili.lir. Bu, di)elim ki. yaratrhe ;a da
A.left ye Ha!!i LiykirLsii tenasr kadar onemli degildir' liuku tlrtan
kotilirEtrrl kokeni {rykiLsiinu anlaLmaz Yine .te gnosuk rarih bakrsrn-
(ta rufnn bir qagr sona €rdirip daha aydrnlk bir eaAr orta)a rrkarrr
Ar-drnlann, (Gnosriklere gore baglangrct,n bef elde edil€bilir olan)
gnosis sahibi r,linlann, diger riirlii eok voz bir dirnyada yollanna de
lam ermeleri m€rinlerin ba!|ca klrn!$tmlL 01tlslur r' Pek sok kigi
belkide cogunluk- gerqegi edebl, Iarihsel \e iiziks€l birimlerde 3o'-
erili
me)r siir.lnrecekLir. Bir^z.laha aidrn bir Srup a)nr ol'r)lardaki
anlamr karrayacaktrr 'iine de, talnrzca bu g€t{ekten avdrn ohnlar
diuryn)r "tinsel brr bieimde anlayacaklardrr' Tins€l PaLrkati gi'lerr
dnaln
)olladan biri Krhbr Muktrcidesleki
tLrlan
'lkitsiinn )eniden
.A.leLn
in Vah)i (15 t birinci )a da ikinci )!iz)rl), Nuh
")krl$trntr
)' Merinler I he Nng tlornnrli Libtu:ideki eelrndc ns ctrlttrr' 8sn ed' Jinr'r
M Itobi.nm (Ne"u lolk llaqt! l9/7) Btr kncsi Mdchi2e(lel{'
Ador'.len Melchiz..iekc kidrrol^n inqnhnn listsinde Nuhnn 562 edcr
(s 401).lik.r rola! dyknslnu anlarnaz Bn digen. IheThought oI r"o
rei. z^Nin z.man Nuh tr kan$ oklugtr diistnulen Noranr' Ha\laint
k,z, erkisini rnlaNak (in.nenilidirG 404 5) (Brzen Llibrlir ltnne ge(ol
H.\r i rrn oglu Seniin k^nslkrzkidegdi| bazen de 5em in kanid'r) lli'g'
L
A P|{Fod Not.mn. Iahn.h €Innelerinde geccn(s bir kadr oliir

Niinutli'n Gnoeik btrny^rlamaj oldugunu d!5tr'ii' 404)
142
(ACAXTANRININ IZLERI
bir bakrma Tekvrn'den tarkh bir bieimde anlarrr. Haua Nuh rl yunan
kahramanr Deukalion ile ozdeplegririr.r' Adem, Ila!!a )la pa)tarogr
''olirrnsriz bilgi'nin kayburdan sommludur Bununla brrlikre, metek-
ler "bilginn !arlrgr"nr komyantara yardrm edec€klerj zaman, Adem
tutanr onceden bilir N|h\n kansrndan soz €dilir. ama cnosrlkleri
kurtarmadaki pa)r aerk degildrr "Ad€mjn Vah)i ne gore, dlmki
NLrh un olnadrsr rolle kargrlastrnlamaz
B€nzer biqimde, "Yuhnnnanrn Vahli nde, Nuh, r anrn planlandr
glndan iinceden brlme r5rgrnrn biituklugii ramhndan haberdar edil-
nliglir. Felaker geldrgr zanan Nuh !e
,ynca yerlerjk rrl(tan p€k
cogtL, parlak bjr bulurun iein€ gizlenirlerri Lser dalandrSr Tek!in
o)kirsirnii dikkare alnaz. Gerqekren, )eni yorum gelenekle earr5rrgm
di arrkea Musa)a mey.tan okur. Barbelo, Sophra !€ Itarla kimlik
leri)le en )tice tanrsal ilkenin kadrn ]oniinLi kursa)an bir eser.lir
Oykiigelenegin kLL(sal adlarnr 1'eniden yommlar, bollece Yare le
''hloim "Yaldabaorh"rtn dirrnst !e erdemsi? oguilanna ctoniLsirr. Yal
dabaoth a gelince, bir yantrcr. ania brldrgimiz diin_vanrn yararrcrrdrr.
(;nosrik dt\silncede lse, kotLr, cahil bir lar|k,
trkrcr gLrqle.in, ark
honlarin baerd,r ftken ortodokslugr tum me)dan okumalanna re
ktLlsal olananm .hrr jlkesrnr karsrn "Yrhan
)'eniden )'iicel!mesine
j 59 .kl.m Hal\'a icin du)'dugu \^rh aru tr

Nng Honrrodr l-ii,roy. s. 258
kendinr brrak{rgr ,.nah iinnlaRla edebi bilglmizn gricir" }1k nntll \t
Aden olnmnn r€rkesi .luDa sirdrArni biliyordr (s 257) krn DoEsr, Tle
5e,d Eoir{ of tlr Egyfrinr Grosli.r (ltochesrer. vr lnner fr.dnidF lnrer
narion^l 1986). s 41, Gnosrk n.rinkrde De!.hon ur Nnh ile dzdegle!i
nlnBr $br, kansr l,yrhin,n d^ Nnh ile ijz.leslesunldiginr bdrnir Norer
Serhin kanq olaEk Mlndiein NuRi$a ile ozdeglerrhlmr5ri., s li5
r"
Nn8H.rutrddi bbm,t,, s ll4.
)43
5.MERLERIN KURNAZ TANRIsI ENK1
na'nn vahyi tulan oykusunde Nuh un kansrna yer vermez "

Buna kaarn, Tfie Ndg lldmnddi Lilrrdry'de ortaya erkrgr zaman k.
rlsr Nuhran bile daha onemlidrr Ana merin "Arkhonlarn Esasf'drr.
Bu Tekvrn I
6 n,n )eniden yorumlanmasLdrr Temelde bir Yahudi ese
ridir, ancak yeniden yornmlamada bazr HrristDan ogeler yer ahr Is
trsrrncu )iiryrldan kalmri olabilir.']s Eserde Nuhun karrsrnrn adr No-
''Arkhonlann Esaslnda dusmanlan ayrrt etmek gorece kolaydrr

Bunlar htikrimdarlar, ikridarda olanlarctrr ve brr sef tarafindan, eserde
Sakla ("salak ) !e YaLdabxoth di)e de bilinen kor Samael taraf,ndan
Bu dualisr lahiyde l9rk giLelerinin ba5l Babadrri anak
Ruh, DilrLisrluk, Pistis Sophia, Disi Tinsel llke, Diri Yol giisteren ll
'onetiLirler.
ke ve Zoe grbr adlarla anllan etkin ilke digi olarak betNlenni\tir.
Arldonlann bairnrn klistahlkla royle ilan.tmesi)le k(irultLk .iitn)air
girer: Benim lannr lbendenl ba5kasr yok. ovkucle daha sonra tsr-
ynk M€lek Heleth, annda olumltr bir frgnr olan s.phia sa)esrnde
huktrmdarlarrn \ar edildigini aerklar: Sophia "eir olmaksrzrn, bir ba
grna bir Fry yara(mak istedi: y€ yarartrgr kutsal bir 5eldi" (s i56)
I'Be,uerbientrde, ofOur GRat Powe!, Ndg HdDDtrtrli Lib'n,v,

The concept
s 285'86, TerMr\n Tannqm, IuLn anohEryla imikan al.n, begeriydnr
bnba$ olamk Esneder Bqenydin bab6r N hin drndarh$n, !e 120 ld
dtrd!.lar eftguri.ama kinsenin onu dinlemcdiginr gou, Tulan Nuh re
ogullan'nr kunanr, {akrr be5eriydin sonnnu geririr"zihin*l uzun sii.e o
,aman b"5la. ncak Nuh unkansnh bir rol'u yoktrr
ri Nag Horrmdi /lbnry, s 152 60. Ayno bkz Dore$edtki tanFn!, 5.rtt
8o.,rs. s. 159 ito. DoESe yapur, lenaeus \€ Epiphaniutun sd2tnu ertig'
.Book
of Nor.r" nn bitbzdiolank ele alrr DoEs* Mrmcilik \t Mandê
nalar ar.enda ijyktin un .rkisrne drkk.r cdker, s. 164.
Kutsal, ama yozdur. Var edilen "c.lge' cismaniydi ve knsrahea ken
J ",n tunn oldLrCunu
",
.. n en ,r ,r Colge ydr.
Kdr ranfl ve arkontafln giirlerine karsr 'iuh-bahFedilmis Kadrn"
(Hana) \'e Norea dunnaktadr. Ilawa, Habilin yerine serh i dosur
duktan sonra, o da ktz, Norea)r dogurur. Norea insanllsn pek rok
kusagr ljrinl bir )ardrmcr" olacakdr. Noreayla birlikte insanoglu co
galmaya 've 6lah olmaya barlar (s. 156). Hnkumdarlann. asrkca
hrqbir neden olmaksrzrn, rum canllan yok edecek brr tufan gonder
rn€)e kara. !ermeleri tarihteki blr noktadadrf
Gtreierin hukirmdan, bir nedenle, hirk(lmdarlann karaflnr anlar ve
Nlezopotam)'a geleneginde tanflLann istegmi drgigrrrLneve ealsan In
kiye benzer biqrmde. onu bozmaya qal5rr. Guclenn bair Ntrha bir
semi yapmasrnr !e onL, saklamasrnr soyler "sen !e senin eocuklarln
!e haylanlar !e klreirkten biryuge gogin kuslan (s. 156) Norea ()a
da n1elnin br nLrktasrnda yazrldrgl bleimiyle Orea) gemiye blnnek is-
re)er€k, sahne)e erkar. o" (Nuh mLLl cuqlenn Hrtkumdan nrl) onu
icenye rlmaz Norea gemiye !e onu )'akrp kul etti '
'ifledi
\. IrrFm r\"\rtd ' n 1e-,n" rzrn f(rir
elrd,nn
Norea t:tln,zca iddiacr degil beceriklidir de. Tulandan hemen son-
ra oykiinuLn en he)ecanh yerigelr. lliLklrmdarlar, ayanmak ni)e!i)le,
kadrna yanagrrlar Liderlen Norea'ya, Annen Halva bize gekli' der
Norea kararsrzIk gostermez:
\oR. onl^ri donup soyLe dedi. Srler K.ranlg r Hiikllnrdarl,nln,zi

l.Derlennriisnnz Bennn anneDi de tanrm:zslM. onun yerinc krndi di'
5ikaFrhklannur tanEn,u ennkt ben siznt ronu{'nu2 dcAilifrr rk$ne
geldrgim yfl Yukandlki Dunya dri ls. 156-57
rllrkumdarlar onu zorla ele geEirmeye kalk{trklannda, Norea Knr-
3+5
5U\{ERLERIN ruRNM TANRISI ENll|
salOlana halklnr 8ii) iil( Melek Elellerh onu icin iner !. kitiPcrk
Elel.rhin dykiide daha drlce olanlin aqrklamasryla sona ercr. Norea
gerrekre, Gncl€nn kirletemedigi bir bakiredir. ''
Gnosriklerin hnki ) i iceren Teklin i l€nrd€n )onrmlamal.nn.la
ironinin zerres, bnlLrnmaz. lsrail deki Yeholacr Iektann seleneginde
Nrrliursag 1r dr lna[na grbi tinnealir !e eril rmgeli tannlar brr o1-
k|L anlarmrkra aflrk kullanrlam^zlar. Ttrian oykrtstlnde, tirnegrn, Me-
,opot^mta ed€biFt geleneg,nde lirklr tannlarca o,vnanan btrLun roller
Enlilin. Enki'nin. .,zellkle ana ranrrca ls(ar'rn rolleri Yehova fla
hine rerilmigrir. Gnostik mrrleri elrene ya)rlan dua|zmin her iki
)anrndaki rdlerin eokhrgnlla srkrnu leknemigtiI. Tufan olktsrrntLn
teniden anlaLrlmisrnd:r, gliqlerin hiikundarr, Yaldabaoth, rLrfanrn
ga-
rip bir d€gigliesini Iaratmak iein henr Enlilin derin nlantrksrz|grnr

hem de hnkil1rn miiilik endisesinj bag.lattrrm$(rr "Arkhonhnn
Esasl'nda rulanm rek hedeli maddi dtin)adakr t€k sal unsltr olan No
rea.l^n baekas rlegrldir
Sunier rc l'u,ldrr E lebiydir

Kirabr Mukaddes edel)i,\.tr gibi, Yumn €debi)atrnrn da Siurer'
Akad etkisinden pek eok izlel tarrdrgr daha da belrrgin hale g€llnigrir
Yunan nitolotrk notifleri)'le Mezo Potam) a .l unyas rnda ,\a) grn olanlaL
arasrnda, arrnegin elrenin yaratrl$r, rannlarrn dogumtr, kahmmanlk
kiilllini. et.lerha ilditrmel{, ilahl.r iraslnda lel. ihhlara karqt savar'
trlan ijyknleri, rannsal brr ceza olarak salSrn h.sta|klar ve gursuz
'o oo*o.,ngv.., 156 llihhkli dshgn bnem \t

Kirabr Nllkaddes Selene
ginde k.drnlarn yucelnlmesiyl€ ilgrli ohFk<izelhkle Ha\1'a te \oE^- bkz
Ehnle Pag€ls Ih. Grosrr C(rsltk (New \ork vnnage, 1979) ozdlikle I
boliin God rhe farher/alod rhe Mo'her'
)46
rnnagr!e kalkqrsrita kasretli, ic kararrrcr dliiler di)an gibr, Eok sa
yrda carprcr benzerlikier oklugu a.uk klasik edebi)nr uznanl^n !e
rarkiyarerl:rrca kxbLrl edilmekredir.
lryddd !e Odliscid grbi Yunan destanlaflna gelince, seekrn lngiliz
bilim adanr Munro Chadwick iL! cilLlik anrsal eseri Itu Groirth al Ij-
ldrdl Mezopotam)a'nln yazr| desranrn besigi gibi gririlnclngLrn!
".la,
)arN \Lrz)rl Ltnce belirlmi5ti Eunu )azdlgr srrada, edebiyat rarihcile-
rj )alnrzca Akxdca Grlg.i)rn! desnnlnr brl)ordu O zamanclan bu y.ana
)aklasrk (lokuz Sirner desrrnr girn frgrna qrkan]dr \e brL)nk boluru
coz ldt ve bLrnlar )alnrzca k.hr:,rnan Gngamltli deg,l oDLrn drcelle-
ri olan Enmerkar !e LLLgtrlba|da ile .le ilgihdl.. Gerlrkten, bu €ski
Nlezopotamyahlar ve Sune.lefln. eski YunanLlar !e N4ikenlerle ben
zer bisimde, kahramanIk desranlarrnrn karik'erisrik Lizelliklerinden
brnnr oluerrldLrgu bir kahranran|k sagr geqr(lLkleri 5lidi genel l(.r-
Diger )xndan, Yunanhl.flf, siimerlerin genjs re oldukca inceljkli

ilahi edebi)"lna benzer bir iel gelisunnedrklerine ku5ku yokr|r,
sinkiL taprnak !e toplLr yaprlan dualann Yrnan y.sanmda o)na(Lgr
d daha azdrr. ilolatFrita, sunerler, Babilliler re lbnnilerde Eok
giizde olxn mersjle turiinirn de Yunan.debr)atrnda karlrlgl )okiLrr.
Yunan razDe )'. d. agrrlannrn, gimdi luikin Muzesinde hulLrnan, il j
korLrnmrq bir tablete kazrnmrs yakrn z.minlar.ta !e!rilen iki SiimeI
f.prun(la bncelleri !ardrri burada srimerli brr 5air sergrl babasLnur
\e kans,, "gLizel halun, ha; rrsever hanrrn." .logursan ana'n,n (ilLr'
nrLrne rok abanrl bir dille aglar. szlar.
''Bilgetik edebilatr alanrnda, Ezop masaltartna paralei pek r(rk 5ii
merce €ser bnltrnmtrsttrr. Gerq€kren drkkat !€kicibir edebi)at paralel
ligi ornegr, bir liftlinin ogtLrna rigidiinden olnian Stunerce "eitrer
)47
su[n:uERlN K_ Rr"lz T^\Rr1r r\ rir
YnlLginrn llesbdoiun lilfr !e (;rrlerini v. VergiliN\'n Citrrilrr\n

!:a8r$nrLi.srctrr. ve Fimdi Nliguei Cnil. Piatonun diyaloglan grl,l
edebtar eaheserlerinde doruEa !n(rn Yunan komedt'asr ve di\ak,s
trrlennin erl(en miijdecri olabilecek yaklairk bir cluzine 5rurer dene
mesi, di)alogu, furgrnasr !e tarlrimasrnrn parsalanrr brr arn)n gerir
nekte ye cozmekLedrr
Sdtlln'ai11)bfu'
Knul Tallq!isl, Akadcr tann slatlan arastnnasrnd.. !rr a])!i, Ab
zu nun (Apsu) krtrl, in\anr icin p€k eok alntr y€nr Yalnrca bi. Lan
n)a, ta)i sar dt,r adr lenlni9ur.r0 E D.{rglas Van hrren, hanur sr
laLrnln popiiler llelen lanrlsr Sarapis in adrna neden olnasr thunaline
dikkaL lekmr!1i Saraprs in ruretilis !e)a k€rhnin (i)klsii antikiled.
oldrlkea D1 aclklxnmlt, ancak tannnrn kokenleri karanlkta kalmr5trr.
Mrsrr1l r,thrpler lacilusa, I holemaiosun disilne g(ikten genr bir
.dam"rn grrdigrnr \'t ona S.r,rpisin heykelinL arat.naslnr so)ledrgjnl
anlarmlslardr Ilelkel Sinopla bLrlundur Proserpinanrn ranr srra Ji]Lpi
ter Dis Lrlarak da taprnrldr Delpholdeki Apollotr rahipleri Mrsrrhlara
Saraprsjn he,lkelmi lskenderiyele goturmelerini. ama esinr orada br
rakmrlannr isurlediler lleykel lskenderi)eye g0ritrrldi ve M,s,rl,
1.lln i Osiris le dzdegl€grirdilderi kursal bir mekan inla edil
Salaprs
di.''-lann, kadm dunyada epe,vce etinolojik !e hrihsel spekulasJo-
na -volastr, amtr Sarxpis aqrklanalxn pek inandrncr degrldir Van Bu
.r rr8 ,/. l' .rl1r L{ r.n l,,rl.'n.'. g"l. ,r

'rr
Knrr ralkrlin ihlid,lis.ltr Golr.r.prrlrrd (Hrldeshfln Ce.W ol,ns Vedag
1974). s 2:12 33
Robe M Cr r(.l;ol5 o rh! Oni c"d (Philadelphia wenninnc!, 1986) s
t5 16
I{ACAX T,\NR NIN I7I IRI
ren rn sarapis in Ei .l.hrgn onerjsi, Sinop un germjne AsrLr deni:

ko
lonisi olclugu bjlgisine claranrr.'r
Ronal (Txcrrus), Yunan 0,lurarkhl,s) !e daha sonraki Ilrrisu).an
(Clement. Origen) diiirinrinenn. olasrtrkla, .,yunantrtar
!e Mrsrrtrlan
onak brr raprnmada blrletrirmek" iqjn Mrsria slrkulan bir SirneF
Akad hnnsrnrn kijkenleri ir(nne diirunmeleri,rr Llelenlsritt
cagda F
sanan dinselkaynasmanrn ha)rer rerici kanrttanndandlr. Sarapjs, bu
)(Lk knnancr ranfllai(lan hiri. bjr mucize emekcisi Ye srta y€ricr oti,
rrk yal'grn bisrmde seyili)orclu lerE Saraprs rnsantrgrn, iizeilikLe de
rkmeEini sudan qrk.mn denrzciten. vetinirn€ri).di }
Sarapis ile La arasrnda rarihsel bir bagtintl k,Lrnik iein s.gtarr
lunuhr orLara crksrn Ia cla srkmasrn, bLi)le bir kal.narm tskender.nl
tetihlerii le Lrn,r)tr crkan qlga damgrsrnr !uKtL(. OtanxklLclrll hd
)er
de Yunantrlar )erel ranrLhn liendi Lanntir).ta ii:.leslesrifttrt€r ),.rcI
trnn 1a da rannqa aynr trre giriyorsaF bagdastrrmakra ti:h grqtik
E Doughr Van tsrrr. Il,! I'ld,DS vis. drl rl1r (;rd ,{rlL jrcdrtr (ucrh
ll.ns Schoerz. t9ll), r i,r24l
.\.9t, s 71
Su.ce kkdldeiden oncc gdir. hk.r Heten doneninde yrDin er[Fnnn
8e
ni5 yayrhmr \e lskendenyirrn cok kuhn n enrclrkrncl m. rkez otxrak oLra.
)a crkl9l $rr.i biiynk olcri.lc hrlaMrm,sru. Drha ijncekr br onrek l(h.
Aesch)[Eun IJr. it,iidrrd. i:rnn hnnlir ele ihs]n^ b.rlnnrz I .isitc,
An.hyllF r.!iltrdar kullirrel aod^n Digcflen ol.nk kdnnNs ollnas,na
kaR r. \irn^Dlr o)trn !az^r r, ii mnnhr hi( de eglrik b,ciDd.
frzha
hl5hr ld.rh \i r.n nntrl.n gibdir re AcrhyhF ontrn \nr r r^nntrn_
n r rdl.rnr ki, lmrna, Irra.. 5unyeli 1N,crlu. An h 1c tas gitri rNnnci
linn gflris bolgehE ,r [^rkh ktrknrlq. )rlhm, pek cok remet nzethktetr
p.ylatnrahn $yesirde gerce klerni> olni|drr.
149
IUMERLERIN KURNM TANRI5I EN(]
qekilrniyordu. Mrrduk rahibi Berosstrsun Enki'ye Kronos dedigini

harrrla) rn. Tanrsr Bel i (Marduk) Zeusa eF tLrttr)ordu Tannea Tia
mafa omL)rka diyo(lLr, kLqkunu bLr urDna Hlr r (tiuber Ana) srtat!
nrn Helenleglirilnesi)dii Kildani" adr olan Thdlarh\n Yunanhlarca
i
Ilrdidssa (cleniz) olarrk !e!ril€brlecegini aqrl(llordtr Marduldze-
us\n dun'nuna gelince, girelti hnrrlar gon llilL oiarak birbLrlennr
ozimsemi5 olabilrrler, eirnkLr rn.r iglellerr palla54txlardr' Buna kar
irn Tiamafrn Yrnarl dininde aqrk bir paralel yoktu Ye BerossN se!i'
Enki mirlerinrn kadim Sirneiden cok uzak bolgelere yalrlabilne'

sinin bir yolu onceki klsrnda biraz acrklandr' Tufan ovkis[ rivle rlgi
rekici!e )ararl)'dr ki, Mezopolamya bicimi Pek cok cegillemele yol
actr. Hika)e planr basiL !€ esnektr:
gdkyuznnde titr'sNi
k 5r crkan btr rann
Ntrh lrgiini'1e ognt
getuklekihry\ i.r
lantrhrn hauLl.nr.$
* lur.r"it.'AuJrvl,u'ln.n. 14 i5 20 ltnrsnrs (lnnan" vazmi uv^namar

' \"
dls !h) irNanlanya d^ yan (annsal rklan helclle9{inne)e qilFmahlttrr'
N(h t(rgnrutc XFonrhrosd€mesi gibi(Sturerce Zn6u'ha) B€ro5srs E nnr
adlnr Aos olauk yazf, s.10.
350
(ACA( TNNRININ IZIIRI
kuglann eh€nlnesi
Iannh.a kurbrn renlnesr
yenieag
O)kirLniin deAiskeleribrr boliimii vurgularken, digenne onem yer,

nez.T tanin qrkrg nedenisij)'lenir ya da soyl€nnez, ussal'drr Ia da
.legjldir Oykiiniln gekli beklennedrk rurgular gdsrerebilir. qtnku
)rllar bo)uncn, Kuabr Mukaddes bilginleri, sdde Relgesel V?rsaun-
laia uFrak rekrindeki ij)ku,vil, Yeholacr ve Rrhipce anlanlmasrnr
gore iki degrskeve ayrrdrlrr." naha yakrn zamanlarda, o)krurun sekli
bilinsel dikkarle sizilmisrir. Tann nrn Nrlh\r hrLrrladrgr ornegn,
^n,
it) kiide )ilkselen bir harek€i (kabaran sel sulanna benzeten) ile bi.
kLrgr hareket (sel strlan cekilir gibj) ansrnda bL)lunmusrur.r$ OtkiL
nLin 5ekli Belgeset Varsairmlaia karsr tanlsmada bile kullanrhnrslll.
[ger ii) kii tok a)flnulandrn]nn9 bir esLetjk bilLrlinlirge sahipse, melni
Yehoracr ve Rahiplere an degirkelere a)rrnak zorlama gorirniir.r!
Gelenek bo)unca Nuh un kaflsndrnsa diger motifleri izlenek F
'' KusuFu it nek icin bkz. Nomitr 1 kb€l, Lil.r" r y Crni.ir dl rir. ol.l
Lrir
TaldDUDr (Phil.ddphi^ f:orIFs, 1971). s 29-42

'" ll W Andclnr1. l'bm Analysis ro StDrhesi5: Ihe ltrre rt)Err D olc.nesis
I I1," JBL 97(1978) 2l 29
"' lsmc M. Kikawfula rt AnlN Qrinn tirafindan geli$iilen mnl9n. btr.lu..
B4;r?,\l)rrldD iv.ts (Nisl ille Abingdon. 1985) ('rk rnr ile r,lanu Kirabr
\4ukr<ldes uyarl.nu$ .rasNhki bazr karelasim.lar rcin bk2 c.klncr rc
\4.Rr. C,kdDdnr, s.228 18.
l5l
sUMERLERIN IIURNAZ TANRI5! EN(l
rarl olacaknr tlelnen her otklide Nuh tigirrLrnnn cemanti)le bir bag-
(etinkn trfan srrn
lanrlsr olduguna girre -ister Grlgdmri\a Fptrgr gibl
n, saklan^k zo(rndad,a insanlara N'glak blr bisimde konuinast
ge
reksin, Eterse Kuianda oldugLt grbi onialrn rn'n! eksiklikleline

ne)dan oktstrn- motrln kuilanrhs biqrmr hlkilP i'lattcFrnrn lelsefr
,va da ranrrbilinsel gort\trne
rliikin iPLrcu !errr' Llazr Lrl'arlarralarda
Nuh ligLiruntrn ogull.n digerlerntlen d'ha iin€mlidir - !e gordLigtr'
tulam
muz gibi, NLrh trl karrsrn.lan tla daha.jnem|drrhr Kuiandakr
bnr
rliskin gondermclerde, Lirn€gin, inanc eksik|gi )uzLinden gemr\'€
ne-vi redde.ien re kayboltrn ogula rLrrgu )aPrlrr ln'ncrndan
dirDn\€
)en Nuh, ogl'rntrn oliuntrnin hrkllgrnr sorgular' ani'r gerqek ona

nralum otlugundr boy'ln €ger Merhum Aniil llunqtlun )azdrAr
(1940'1983) bir )-imrnc' )1r:ytl 5iiri derndtn €tkLle)rcidir' rrrnkLi
rl,lam da k.Ibolin oAlLrn acrsrnrlan bakar' NLrh un oglnlla
oztl
'am
bir Girrusme cie, zsi ogtrl trlkesinde htikiin1 sirrenl€rr kLL(umser'
NLrh trn ogltr kenrin gencleri,ile direnuken od)ekler" s€mr)'e kecar
Coc!klus!rrn E.ctlgi Yei1.i

!e uyq llEi hulrnnak iciD t.slir vrgar
Anrihrr l( iDnik
'cin
G€inrnin €lendrsi hrl'atrnr hunanrrk rcin ora sesltn'l'gi
z'mit
og(l hepten l(arir !rkar:
KaN dkin brkn orrn

(tdu btriD adlernna sildi)
Olumine di,cntriz
Ve irlneyen bf dagr
Înz
(onx hxlk derler)
TuJan\ b(i) le srra dIr, ironik bir bakq arrsrndan sunmakla Amal
DnnqulyalnEca i)i Kur'an bilgisin. degrl, al]l. hemen bririrn hikaye
oAel€rinin .lLrnu5rnrirlmesine. qok srk olmasa da, alt isr e.1i1m€sine
izin !er.n ttrlan rtyk|Llerinrn lazlasryla eski bir gelenegi.e de dikkal
lzl€meye des€r btr diger yol da rtrtanla o(ala erkan F,

prsrrlrr. Mezopotamyah duginirrler insanhk ra.lliini 'enisaArn
LLrlania iki)e
.\lrma egiiimrnde)dLler -lulandan ijncekl, Nuh tigrtrrtirle dizrnin so
nLrna gelrndigr bilgeler delriydi. Sonradan Me?oporam)a k.nr derl€r
lerini krallar ldnelli. Kilabr Mukaddes rufanr, kan d.rkilnesL)le ilgili
rtamk )eni bir ahlaki ilkenln ye Yehola ile insanoAlu arasrDda leni
bir sozlesmenrn orta)n sll( gn. tanrk oldlr ve ilrLnrrl.n izlemek bi
riz sns de olsi Nas llanm,trdi orkLileri, LLrlancla, salr 1izrksrl, rarihsel i
l hylic lmaddi, qn l) rannL\Lrn sdrunu ye Lnsinl,k ririhrn,n tl(h

s,ri' ve;a etik a5arnasrnrn baslangrcrnr somii !rbi.lir '
' ,^mal Dunqulim 5iiri, Anpq^datr A Spe.ial lnkniew wnh Noahs 5on oh
nk ceulm$. lrneb ioml (-oin|anllre L eFrure A$ocr^lonin Unil.cr-
lry oI s!$.xilckr bir toplant,nnda FarDa Mous^ Mihrnord rrrii,ndan
{unrlnNtrur. Agrsioi 1985 Anahkr Knfan nuelen Nuh Ltrfiil. Hr.
rii !e d2cllikld Htdth[
' Gnostisizninr baa brcimlennd. M$ih in ge1i9i zihinrl cig! sonr erdnm$
rc son .sanulr, mine\r" \tya n'lFni eaA', batlarm$rtr Valenrnrcr Gnosri
sizm e!.enin kendisinin !c onrolotrk dnzeye dirtnnu. hylic . zi
^ynldrgrnr
hinrl!e m rri Bkz. Elaine II P^gels. ]le Johdrrifu ajortrl ni c oni. trd
gdijr rjr'"ddrrr ainn,rDrd']y orlohr (Narhulle: Abrn8don. l97l). s 52
Llce.yrnna aytrzrmaDdi yoruDibrhn*lbir rlkedir Bx2,lan bi, eri rek dLr
:efde lorumlark.n, bir drgennde daha il.n dtrreyde yon,nlanabilir ainols
\Niolu+n rnans i duzeyihi bulankrca ohnNulmulr(r
l5l
TIIVFtrl IRIN XURNJ\Z TANRIY E\IiI
Enki mirlcrinrn yatrlnl)ildisi ikrnci bir,\'ol SariPis tiPinin l{i\un5

(lL
rrlNr arrcrlrgr)h.llnrlttLr' lllr iilerlll L.lnrr riPlerince f^)tairldlgr
\irniilnlditlu:te!.r mit*l mal:e eninb'r Pireasr brr ktrhtrden di$
rine :teqmis olabilir' Mit{)llriik nlerinler her z^min b'r kidrr
onenrlL
(lcgildir. vunan rinnsr KR\nostrrr belli ozellikleri sLirtci i!drnlarrr

-i\s!a)'1
IlesNd.s\rn ll,r).qo i.idnki K.onos ranr lim^snnl )cr I'r
(rzgr:t bir arkaPl.n oldulL' kesin olLnakh birlil(e Sumerlcrin lilrl(r
!c Ninhursis:strnrer Lcrrnet M ini bilff6r hrc mtlnkun Ariri'nnx
rnel(r(lir, (lohJ sr)li tLrfnn o)ktrsii bi(ijninde bir metins'l
geldtl
\j: konrNtr.lesil(lir. Anlr [nkinin rki iizellisi Kii\rn)sa. nrid:ln (lr
$rrrhcr bi:r )ollrrla llarr (lnerrnccsine ge(niit ')libilir'
lrr"ft-iscrJ (ir'\r'nrn dehset !eren'snrurn Co'rrkh n(lan llirrnr
\ir
rtror" resni (\' lirltl){ Itonu tannl tanrrsr S nnie hef:elrlen Kr)
n,xirn kmrasrk rarihinclekibir tr( cizgi'lir'" BLr kirnnIk irngelenl(lc
txhsi l)ir bicrrrrli strcltr, $ozi dnnn\(5 l)ir linnnrn :n) rf ersin insxl
benzeri l)ir ligiiriln etirli .lislerr)le par(ahrken gor!mirr Ktqlit$Lr:
btr. R r \trutrn(lnkid€nn d(l\erirr en sinir lrrz c(r gorrurrtltrindtrr
l)rn(lir. 1)iger \in(hn, intikite P lttonLrndrki' srlr
Kr{\nos/Sarirrn irLn,
Ninrrirn rtesin(lt esin !eren dtsrlree zekn !e reLekkrtrun
bir diirelr
Neol)hrdnctrl
ni sirlsele\en (rr ) iicc {igiir ol([rgu dirttrnirhrdtl
r
ohrak lrL
K&rnoir, tuLhrL sinrgele)en ZeusLrn hile i)resi'dclii lnhk
r't
rtltrnisleral." firrrLrcr hr(irnde. Ktunos llrrtoL'iisrnur en rlikkaL
okln: KnrnosLrrr babastttr
l(tn iltl xqrsr L[i gelenelil] dolui! 1r neden
hadrn erntsr re cocukhrrnt )tur'si (i{)r' lhtr'.1]'rxida Ile5r'nl')s r''
M.L(clllrer.lrr d rJr. in,rra ll.lir?(\'w\'rk l'ricgrr, 1966). J

184
ldlI|rwl Klih. Nb. lilvnr l'rtrolrk) \t l' 2 \a{. \rr tn drd ll.ldrhdh
(Lo d : lhonl^s N.ln)n, 196+),5 158 59
Klilxrrikl \d . i{,r! r .s I5:l
154
(,\(.n[],\\Rr\LN lzrLRr
nfrndrn inl o)kudeki lrhs(ll B(ird.r. otsi Ne,rplironcrlar !.lnn-

'hn
nLn buL(rftlendehtcre(l$ureno)kiilerinin bilc lneralizikscl )orL nla
lir Jcorr ,)l rlr (j1.rli{n d d l/r i'I lJrtrls acll|, Llaiinr$
Knorri.r{q(
i(lh birine arledilen l5 onbin'rcj !u:)'rl yiprll. 11r N.i.q HdDnn{li IjJ,-
rd'r'nin Arl(h( lifln Es.sfndi dikkat qekrigirniz (lnosLik ir)kiin!'n
neredersc alnrsrnr anlaur. Sijz konr$u vaprt|n kLnn l)rr ranfl giiksel
hir brl(irenin )nfthnrl)la me)dina gelen )'.l.luLsr izler kotri rann
llaliire rrfllLndirl henilz bicimlenln\ mikrLrkdzrn)su !e mikftrlezrno-
{ toketnele ko;rrltrr (Yeni )araulanlitr:l Adamanor$ re llarlaDorN
(lenir - ).lni, Adeln ve Ilaru). Krkuc tann ise Sarirar dr) e r(lhndr
rrlrr. (inorrrk nrernlerdr. gormris ol.luBUnnz gjbi. iigrir Yald.hiorh
Kr(rlr(rvsrlrirn ij) le gnrip hicinr(le iliskili o:elliklrri l)irlesrirdi kr.

rLrglnk kr.rliteri gnlereli dalri da hclrgir h:rl.- ..rekir. illlm R,rlna
lr,ls:r unnsr\dr !e
Kronos so)lemillin rogu, liomu|llfln l,tnflsr bll
li(: Kroln'sla i,z(lesles(irilince \.rrirn irn nnelikleri olarrk brlinlnrsri
l(rLnraz duzenb.z Krorks, Ilonrekrs ve Ilesxxlosa giire -(lnlnlere(i
,linrrrnan"dr " (), i)rlrr alio lbrska 5eylerin ;:rnr srra, !n.l Lannr hnn
\r. Altrn Callrn hirk{rmdrn, Kursannrr Adnlrr'rn eten(lisi \e rrfl$r,
kent laprla5masrnr onaya qrknrandr. llu ohrnr[r ijzelliklerin rrnr srra.
\rn. de, kisrrtli, Lih an rndirilmi$ re tek hatrra bir tigiir. "k.rri !e
,l{,nizin en sonnndx oturnn, iialrdaki tannlann bir hiikiimdin oli
rrli dr b€timl€nmisr.' Krono."6atirn (bir)rk u\lilnlrnirn Brbilli lle
' l){trcr*.sad iloo,rr. \ ll8-20.

'' Xlibrn\kl. r ll4 1iNrng rftksrei Nomin O. ln.wn rn. llcsid(\. thl
dg,r^ sidir( ndi^ndpolrt In b'Moril. l95l).s 5tl.
' KhMtr*f. \d - !rrx,r, \. llJ.
155
5UM€RLTRIN (I]RN,\Z TANRISI ENK
rossus\an YuDarlllara geetigi varsaytlan) kadin astroloii semasrna
girctigi zaman gezegenin ugtrcuz etkisinin baskrn oldtr8r duninirl

mugtlr Sattirnun giicli, ozellikle de melankoliye yarkrn olanlar ilsrltr1-
de, ZeuvJupirer'inkinden dal1ll buyirktu, eirnku eski koznolojide Sa
tiLrn tin yortingesi daha genisri ChaLrcer onLt solgun SatLLrnus'
sLr
"brlge
guvahrr z.nan maceralannrn nicelerinibilen, muazzarr vaer
iik"le es olarak brlirdi. OndordLrncir )'irzvrlda, Solal)enrn lliki)e
si n.le Chaucer, astroloiiumitoLoiik SaIun gelenegini ozerlerl
''My .leeF doghrer Venus, quod S^tume.
.My cotrrs, rhat hath,o wvd.lor td r!'me.
HaIh moot P.wcr th^! woor inv

'nad
Myn is tlt dtDchyingin the re so wan.
Myn is rhe Prcon rn rhe de.ke core:
Myn is rhd srringlyng an.lhanryng by rhe rhrore'
The munnurc an.i rhe.herles €bellvns,
Tlt groynnge. and the I D ee emPovsonvngi
I do \tnAeln.e and PIev! coneccioun

whill dwelle in rhe siSne olrh€ leoun'
Myn isdre Yne olthe hYe halles,
The liuytrSe olrhe ronres.nd olrhr wallee

Upon the mYnour or tlt .alpemer'
I slow s^nftuun, slEkYlse rhe Prler:
Atrd myne be IlE nal^dyescolde,

The derke k$8. and the casres oldei
My loohFg€ is rhe Iade.of Pesrilen"'

r*
I2+51 69. diz.lerl
1ts
rlr worhs oicsolitl' chdu'er' ed F N Robinson 2 baskr (Ro'ston
354)
K{C.{X TANRINJN IZLIRI
( 5ew i kE,n venos. dedis.rnm,

''Eennn yohmun, kr ddriilemeyecek kadar uzun biryotdur.
Herkesin bildig'nden tazlidtr gircir
Kapknra denirde bogulmakrr benim igrm:
Kar.nl* odada hapislikdr benrm isih.

Boymndan aehp bognlmakor benim irjm,
lgeiledn n rkB re isyan,.
lnildenrek re gizli.e 2chi eNkl

lnrikam re rim kar5rhgnubderih
^hnm
Aslanrn lsareu nde orrru.ken.
l
Kudrctli elonlann }1kmrdtr benim i5in,
Kulehrin \e dn\rrlann eokusi
i
Madencrnin ya da narangozuD risLme
5(runhn )t.inden oynann SahsoD\ ben oldurdtrm.
Vr sogrk illerlerdtrbenin i9im.
lcmnl& ih rerler 1€ eskr hildle..
Benm bir bakD,m salgn hisralklann babddtrl
Korkun! babanrn, nasll olup da ytrcehilmir manok tsrrL zekanln

L )rleusl ve NeoplaLonclr simgesi haline geldigi kFmen Salurn itLn ge
.1lcn olarak erkisi)te (le iliFkilidir. Orfeuscu d.rFuncede Kronos/Sa-
,Lrn, Kronos T:rrtarusdayken oglu Ze s'a ev.enin lemel ilkelerini ak
,,,u, drln)anrn niman, herkesin babas,ydr. Kronos u Chronos (za
,.!r) ile drdeslertirenler Orleusculardr." Kronos, NeoPlatoncu yazar
rl,lt(rbiusda, anlak olarak (nous, neno n,hun yolculugu o8reri,i)le
I Krcnos ruhu, cismanilise rniFinde srkrno, k€der Ie hi-
I
'rnr5m4tr.
r,, i l4itllin, 196l). s 41. i;i

lilLbani(y, rd.,5drrnr, s 155
)51
I
Eskikitaplarim.com Karagözii
IT]IlIItL ERIN KLRN,\: I,\NRIiI FNl\]
lekerhkh doldurarrk !e )iikseliiin{le cok larl{l hir l)r!in1(le, g(ler€li

dala frula telekkrue daiarrk eLkileyebilirdr.!
(:hiuceiif kiLr bibaSiliLrnii beLilnlenesirxlen bir )riz)r1.1^n d a
:ru l)ir:inr.n son.a, lldne!ans tik\zolu Nlarsilk, l'i.:ino. eskilerin (jner-

nrelerini bir ra)a geLirerek Smiun iLn erkisini coli drha olurnlu brr
r$rlar lLr(ln lila(rn ur rn.rftrk i$lu Lrnasrl rinner"j)le Siriinr'Lin er
hrsr altrnda h:lrsrlh mehnkolih io lekenlerln isl{'n(elcrinr o:.les
RLLI nr (. rrrr,ci, L' ,tIrdri.. k/ro \. Drdr.klusonr lu (l.l,m

lnc, riDrhtrr doir$rrlin r. hr elruyl. \cti sconrl. ya di ho iliLn)
lc.1$,n. iDrlgk,rio Vab \el,i (;r,cJe o)lc rI! nh olabrh h Suncs r i
5srir oz8ir crkihnn gc(ekren b,, anc, liilin. tel.brlir A)'ni b(iNl..
ii.. i dgrirrir rc i|tils tol!,tla yl da ,ldiDd?th Iol!)h flnur )n d.
her ikir)lc. bdli brL I.khr yoluyh rdri. drha dcgc!li r dihi filni .l.n
JrpircLi cigrstmbiln. i .gir.rrio \t)| spt,r6(lif drhr fizli JLlPi.

r.rd.n r. o ,n \drrrklcrnrddr ilrr lrynr n(hnl(., rg rrD!c ilJlri
nriun {lihr il(il{rlti 5eylo |e nun.rillddor{ hn,,sil .vtr.ncltle(i.n
drhi bnl lt pi)'rlnr.n grbD.sof.hNk. tiln,rci bizi,n $tr.] .lir.k
illl,l.d,ghLr(hnd.grl, rnri gcn.l(lc,nini il$lutrl,khntrzli inrtlt'l(li
$ni: yr (lx iolJid,kl nnrzd rdi lt.ndnr geri !.k.f \. rtr. hr\rr
!isrmdi lliirl.ic rIrliD 9.5r. tn rckkki,rni tD{ l(c !lint hcllL bri .l
culr 5itr,,r rl. oiri),i I()yir' e r bilri bn )d.nrl \r1 rr !)urLu
-l
d!i ( unln,lNciin gecc hrt\.tl,rnN k.rsi {lii!trnr.i. inri Su ,sLirr,

dirrku.l )lrradon.i{livmnin srbi.5i1u r d. rcrl,cr n,i{L r b,L
tisxnr sn,rn
y.!i biy.tr i srnl^ntr k^(las]lg,ndrr ltionilrnfr ltir$n
br.yilr .liistrcele i blrliatruyan irn {lu!Din(i,i (-1tn{1 o J P'l.r c
rFdan bi.hilil b(tns. rmr kcf(hsiisn mLin2cl! !c l. nsl bf hiyi'
l5t{
tuci(1.\\Rt\t\ tzLERt
rt,,nnnir zihinleri du)rdif cdnthis tnsdnij. b[.tej(clc t{r(1r,.

orun rlel)ajdl rc.ndr brr ijkidrs bntLr .r (nnlm 5arLrtriun [.D
drn (J,lironrn rcrsrh r nr),toritgirxtd. jrp .r m jr{hn hir !a
^ynr
snn sLilenlcr l(rtrir 4Dj trru ohLstL gibL, .h (89 kircklfrte
).rlrsetr
ruhlir r. D [ trr tnNn, dNiir!.t )a$mh,,,].rc.t (tr+
hi, J,,|ncftli,
srh \rli dir rhder otan ri jcn, er bifiit{ dusnrin.h Ne \dun nc (i.
lirf .r.nlIr 5arurniin rc$iy$is ot.rtut{ l{but dnrey(ck .ntin.t$
(unku otr1., ,rs.nl.tur s,r^daD a.rcrLcm \e xhtrkLa,,
'ckl.frcre..l(1ir.
n, boz.lx, l,,pire, bi:r. brr bakm in\in.gtunr vrbafcr \. u),ljrD ol
Dri)rn Snrii,niu r1l{Grf. tiljr. onc.tiktc do!,rt o?cthktciLrt.. .f(tir
nurdi. kush,sL2. br\leNcsirc itictrllh. ivr(r,n,jkh!,ugorrs,\1
lLl!fn.n IoiL,)li t ron.hirk, ftterlcr mend{tcr (rl,rDrt. re (t.!^t^r
.fr.n olan h. :r! r.ltrl l^ sihlrhf(t I Anr.r S ! u ur],,\ui .r I
rnd.r i(i.Ni \c.nrn )x,drir!r'.rerlti5tndeD h.st.n.nLr,. ).,tnr1r IL,
tnrci'.lici ili, (l.Iil. rhr ).rirltl.,rlc n,hlfurtti tnltrt.,,ni r rrLlrlrc
f.ltl(u,c orf 5lr,,,niLn ker.li i,,rcgnrte bi, rnurjt k .k. r(to,L..l
(|r \ u,r. i.n(rjntn$rhrtrrokh,gudrr)cr ),\rnr
[,rr.5zr 1]i,l(
sc r. olun,rL: rrur b,rgrslar ''
r)nilrrncr !c on\edrn.r !rt:)rl lrgitLz edrh vrrr rrrrscl rrgeterIr

l)Lr it. i.\rrnrn.len h:lisL\la erkLlefmjsrt ()rnegiD t:li:aherh (t{.ri s.
( it.rge (.hit)rn, r. \alilln
irn harcl{€r]erinrn er t( iniLti .trIrnr. li,Ii
L.r'ir ln(Ln e( rlisinr Ieniden )oruDli nak ion s,Iurn hikti n(trt\L brL
ilnnrsrl{ ljllrlere !e melankoli}.e (likler (-.lnnrsri !mnrB iI
L
) nrhjrnr" ddlL :irjri]l(le (lhapfri|, NeoptiroDcu (trtil.a rLrtrn) ti ij:(t.5
It lrdritti., l, lt.KlibiNlt\d.hnilnnhnnrn,r..!l!,|.r til 7t t'l

doo. gon,trusc hrnhrs,r rnonur )dor.ttIt(nLe r Sirretrtd. mcLrnt(,tLt
rkLL,khr )1i nfdrl gozlLrn, L['isari\,ri1l crti]\i rhrfdr) i\cot)t .,,r!
Lnrrsrl (Ltrnciirr yu.chilnrcsi imn {h. unrn (tihi (i,l,rtt bj, hL (tLtrti.
(rl(i baglinlrlnrrn rll kNrxlr ltlz Klibinslt\. f(l d.!i..\ 25()
SULiERLERIN (URNM I,{NRI5I'NKI
lesrirdigi .y r.lnncasr C)nlhii)a (ya da Arlemis/Drana) ovgii dtlz€l

Cynthia'nrn sallgr miu)ie saturn un oykt:isnnn brrleglirir:
Ve gbksel crnsel olganlar kesLldi
Sarnni!,n eliyh, keskin Harpeyle

Yalnrzcr trrcnsel Daddt.letr olusNgunu
trrr.c^k 8uc! olnadrgln, gostemek icin

Baska bir gok
Bu kesku guc rn,n rdrEclleine reril.iilinden,
Sdenn ,sreklerini kesiP irmxk iln re (iPid in es ri sondimek rqln

5']
teslnn delim bun.lan sonn ba!M h(bndeg$rklik Seltnqtcek
K6rcasr, B.Lr mnolol$i, sanau !e fels€lesi Kronos/Satirn'de "(nrr

nunhuzinlu dinsrnliAi ni, asagrdaki d nlann vrkrcr, ama bani r'
ren brr hiiklrmdarlin !e le.)trzunnn deh!€r sasan !e Dilik e'len hLr
ranr$rnr bnlnrlsrur Ctr!ekten Enkinin hemen bLrrun 'izelLklerinril
onal'a erkrrgr lapr Kron,'s/Sarurn du "
Krcn.rsrrn kirmasrk nirelikLeri ve srtallannrn in€sin'te, Kronos l I
Enki arasrndaki asrk baglanLr onlarrn tanrrlann kralntn bab'larr ol
malanydr. Gelenek LrmaginL dennd€n erkiLe)en nLlolqik eserl'r
.len ]"1l/lnd Flisre, daha iDce gordiLgumuz gibi baba ile ogul, ta \'
Mardtrk. araslndaki ili!kr .n€ rrkarrlmr!rr' llesiod'rs'un lheo.qonir 5i
th. A,cDsolCrltfi CJrdl,,trdr. td Ph,vllN B'linlert. (l-otrdn Orlod Ll rl

!.Niry Pftsr, l94l).20 29 dir€l.r
Ker.Vsntrtn u Mtzopohmyd tannn \nNra ya, ozelhkLeriirin cogtrri
hkrrceiir. b^ghyan bir g.le,rek rudtr Jacobsen (ledrrr, s I27 l4) i
mel& cenkci,viCir ol.rak S.rurken onnn finrna kltu erl"
r.'i trt.ll
knl yignN ntrus, \c tulin,n sncli Sibi ozelhkleirri vt rr ()m \cnhn 'rLl
lard r c,kdrlin Nintrrran,n (liAernndrklen isin bkz TallqrFt. C'ilt'i"lrirh'
ta.s +21-27.
XIC,AK IANRI\IN IZLERI
da bu)ilk tann Zer$ rn babalLglnlr ru.gu yaprlordu.5' Marduk\rn yir

ceftillrlesi Babil hrihinde grrrece geq yer almr5 bir ola,v olabilir, ancak
MardLrvta a) inlerinin popiilerligi -Marduk Lrn Enki'nin ogl'r olarak
kesrn brr bremcie panLeona gir$iyle arkaik SLimer edebiyatrna kadar
Br lp- r ),,l.r '1r'1"r.'Lar" g'n.

Ilesiodos a gdre, (;ok baba, Yeile birlesmesinden meyclana gelen
cocuklardan nelrer eui !e cJnlan glrn goreme)e.rklen brr yere
'9rgrnl
sakladr Crrk bu koru r9r )apmal(an zelL alcl " Yer, eelil.ten bir.rak
biqrmledr, ama gocuklannLn arasmla, otLun tlrhti plinlnr )erin€ geri-
recek cesaret yrlnEcr kurn hilebaz Koronosla rardr. (;ok se\ isrnek
iein Yer'e )an,srLAr zamanl
oslu pusu)i va(,$ frdcn sol !e ng elyle tlurugu ko.iNan .Flih

nzudr re onun kcskiu rgzryl^ kendr blbann r .l! ]l^rti kcni \e
omrzlannn usruntlen uzrkhrr trrlaur'"
'r Hesi.doi.ir :'-cuiun yaraucr enerisi dollemdc g{rsLd ilntistir Yuc .lc, co li
dahr ac,k bremde. Theog.trio rin.nrao ilk ila Gok\qr (Liunus) ogh Kro
notr geceFlt. 1 ihnlann b^5r. oud^n KronosLlr.gltr \t (lli.rll)s t.ntrhn
mn brfr ZflF\ur hnknn.larlllrndrki dork nokt^!fi kad s1€nin Lann
*lidarcsDn r.rihiri i?lonek d, (lir.ojcrry, s 7 8)
'' Hrnniy nlkmki 8.bi/OgrL Ldnbilimrnd gehsirnN bnndi yo.umhna)a
serk yokrLtr Arrknde babdu nnnbrlnn$l\e Llrli kiudlinyh ilgili
ohnk. eskr bicrn,n o2gni leyr "temd bieD oln,rk ,hlrl.brLtcegi rk
tud.kr. n uhn t.ldah^ .neRhdir s,nxli duNrhr hrl.iyla Frhnigr rt
)x krnnai,k bir \.laldLgnrd. brbaya takanL! Lnrehknicl gn.hrin Nc!ph
toncu hjyeEisis,. ytrkandrkr" rkrl \t nsrdr dahi trzgun rt rlk$l olit ik.
hrklatrn iklLgr b,crhl(ddr brnJir valcnrrnci Gnosrsi:in dennhk ren.
''.iipsi, dcrirhktef r'^ di Rabailan crk^n kel^nia d.g.rrcDisrir (lh8els.
JoliditrDD. ajdf.J s l L4 119)
'' tsrown, Th&aDy. s 58
16l
SUNILITLERlN KJRNAZ TANRISI tNK
Yine de, lien(li rocLrkhnnx sahif okhrALrnda bri!rrlt hilebrz llbr

srrclar (lnh. i!i (lrArldir. Thri,sonirinrn daha sonmki hirluulerinde,
KRrnos eri Rhrn nrn kutsrl dii\'itrgrn.Lrn qrkrn socirklarl )er:
onun rnr^cr. r,rnrldrr lnnl|gr p^)rsnin cok\ur ul( qund r b^sla

biLnrc gec$csl i engellcDehit \ti re yrl(lrh Cok .ni yazginrr k.ndr
, !1,',JIr'1.',, ), r 'l . l,l Arr','.) n'r.,',1,
lill)errc. ken(h oglLr "brlgelgrn etendisi !e lxnnhfln !e lnsrnla

nn brbrs Zeus tnntrn(hn )enikli gerlekren de.-1,)pral( Ana en l(
.LrhcocLrg nRkn ..nak Lcrn birhile)apm$r. Onun!erine kociman
bir ki)a k(\)mlls !e Krorx)s anrndr )urnrtrstu lirprakir l{um.:lrgt,
Kron.si r )nuuitu socul{lin ye orlani Ianr sLre kr1alr hunrsua
Kendi acrsrndin, Zer$ rLn hxrekelleri bir b.basrnu re rle'

^Dhm.la
(lesinirkllere be.zcr Yjne d€ li'l)nk Anrirn bir diger kuna: onerrsr
L^nnh le6 u riDfllirr l(r.rlr !e elendisi ihn tr!nel.rLnr olLllltL e'
si.lir. Sonri d. o "hrklxr !e r)n.alklari Lrnfllar irislll(li biilifsri
rur lnno.l. birlil{e, Z(rN, kerdi kral|grndin \izg€lureureli rcrn,
ler re (iijkLtf {rnerisille. Metis )i da Ililgelik i dogtrrrcagr \irsu!r-
hn kerrh k,:r ,\rhen.r'; i rrrmr;r liabrl erler Yrnr dc dalra sonri ;\thc
ni!r l(rrrdi k^lasnrd.f (logunrr - re lnvle irpLLgr rqrn etr lleirnrrr
danl,n.srni \e krskurnrasura reden olLtr.
lleskrl.s\rLr ll..gdrnisrnda letNLrn idalesj.i ortd)i qrlarnn rin

nlrr liL'slEr bircok bik rdin Irrrtxr alii in o1^rlir.ii;isini cigrr.srrfr.
Me:opolarn)^ \c Ylrnin ed€bi)io rr,Nrnda olisr bir baglinrr icln ljrr
g0[.r !e Ii]!,rrr l:lir en unrur reri(i ohnl^ftlr.'" lki uISarLl( irnsLn(li
l-ouis i.. ()rlr .,!tridll N(D /nirc|Jr l-iro./L/t, i l}l'lir,{rdr)h! d/ ()rn 1}0r
36)
lficr( r,\NRt\tfr lllrRl
lle(xsrliun Bdirrlon'.rro sr )a da Keldaniter, (Mezo]:,(nan),n nn iliine-

rnrden) \'e Asu.lula.rn slrlannr rqrga ruKlugruu lddir eden Neopla
r([ctr lilnb],ldfus gil)i en(ler baglanrr nokatan drsruitr, , birintn ctrge,
ri nstnndeki erlirsLni krn lanrik g(i!riir. HiLirlerin inr,.{!rupa e(t€bi
):ur, llabilhl€rin Mndulau )itcelLme qkitsit !e ltesrrxios,un llog)
nid sr .rrasrrdr cok olasr l)ir ar:rcr i!leri gornr.
IIirir edebi)alr, diha r\nce Sord'igiimitz gibj. II .ri r.nncr Kurrir
bi)le ilgilL I:a)'r (1. iceren brr o)kii),[ kapsar Krlmarbi ij].](t]sri.nn
billn adaNhn la:h qeken bijlirmli binnci biilnrnLi.tirr Iluri(tr.
en
lunnhnn l.ralirsr, bir Alaludin iLlrlu Strfrer Alii.t rrn|sL Ann,r1,
.\nuilar ogltr Krmnrbi)e re ondrrr da onrrn ogltr leJub,r ge(.cr','
(jriinrn, llesi(xk,s\i AlaIr'nrLn koruru o|lllldrgrndan birincr Lu-si\ is-
LNnasrIln I hc,).rjoinidakine benzerl
Anu. gak L rnn\, (ii\li

',rnNr
Xufu$i KR,nos
Tc$rb.lLn ra hn,,n 7.i,\
Cl. S.Kirk bcnzerliklerin irzerinde bnlrtk ozen \e incelikte dur
nusLur." trlrrir, /lr Alr(niitq ll d lii,.ti,Ds h fu.'dn und Oth,\ |:,lLtl
v0d/rdrr.r rlt Crrlilrri /irodri,.5 It lhi /\l.iorr lvrrt.l (Arr Anrjr

(:.hptrs PubldrcF 1969).bi, kalrrk.^{trr.r.s t07rl. how,, bcnr{rlk
hi elc ah.. thog,ur'. s l7 4s
hnr bl( h us. o,i rhr [.1$r, I ]{ ry' ritr l:.(yt)1i. s. ( rirdt,lidtrr rDi .\$!rj,D\. I ho
n[s-h]l(n. cs (l.ondu.Ile(hnr l).belL. ls95).s 20 2t
llins (ifur,bocli. "lli'ure l4yrhology de llu)loni.i ilc ttirir bcn:. Lkte,nrj
u r,srr, i h'rhr.si6 (t rJr. nr.iol lrdrld. d. santrrt No.nr KrN.r. ((nrd.n
(l'r). N I r)(\rlt.diy, lq6l).\ t6072
li S Ki*.j\lvr,r ih II(Di,i! @,1 l:i dDr il /1rridrr (r(l Orhd (L,lll .\ (lJcl
l(.lq (l.n,brnlsc Urj\'.rsiry l,ress. 1970).s 2ll 20
16l
SUNIERI.ERIN KURNAZ TANRI5I ENKI
rcsda, Kirk, cagdas mn kurarnlannr re dz€ll'kle Yunan mrrine d:gr

olanlarla kadim mrllerin karsrlastrrLnah bir yaklarrmrnr irdeler. KLr
marbi ile olkirniin Yunan uyarlamalan arasrndaki en )'akln benzerlik
leri asagrdaki biqimde s'ralar:
Goh. sureNL btr (iltlesmy'e (€ukl n

Anu soBe luqi$fi K h b h.fLnd$
Gok. Yerln Lqrndek KRrnos rx'itLndin hx
.\nu nun eA.k[k .Lgrnrn ]uan X{mxrb
.nd.n lelr kmndr cn'nl.. olur Xions jsn.n d,'Bin cdutlirn' tuhr.
S.l
Dunlid.!. (oldlkli) trr r rfrn(tin do
drnLlhls olrnlinn hrLlmnr rukufttr G.k rLn ,!6snd!n don lan \tai Hinfr
ld. Drller n lilelrn per cnnd 8cl* bnx

ktr,.rtetlik.r$ denE. dusr.. tfrod(
T(ub, Kum.rbi?kn ns dogdu8u konu- '
(Kumlrlr oAlun! Jtmsk Btr?)

Rl*a. Kronci' kt(uk 7.tu )tnft b!
lc5nb1t\r,"d do8nGrur
(Menndehsli Ll8rlL brr *t)) KrnEb qdrkh r qtrndm k$
Tesubhrkmc.hr (umr$itdldd olu. o..r cLknn h{ llll ordchprlr
iiM kend' tilmNun \t btr kqsm Ab hutmd.r. (ron s Trtun,s rc I r
uruN drn Ul'\mm,it hllinnik )tnr hnhrh )q degahnr. rtu\er. )tnr bll r
Fnrn llynagL. b( cc5 leh.|e Sore
(r.
nosunrohtrmroun (Hesiodosx 8oE 1rr
6'l
hnLau) urulu TtphfttB u doEur ur
Kirk un Llsta|kh !e ikna edici Citzirmlemesinin .)nntrlarr lirdr

gr srnue kadar ijnemli deAildir. Yrlkandaki tabloda 8(jsrerilen tLirdcn
benzerLkl€re karrrn, Hrut !e hnan iykirlerinde )aPrlan rtrgular ara
"' ri,t, n.gt., t 217. bu tahloda a.llar brRz degrslinhi$ir, Klrk Tetubd.n
yahrzci frnrna'tanns olank soz edd re Cdk\r Umrtis, \tii Cair \t Ctu
nr6u K()nos ile.zdeslcsnnr.
r64
(ACAX TANR]NIN IZI ERI
srnda pek {ok farkllklar vardrr. yunan m[j, "cinselijk ye dogum

alanrndaki aerrnrkhr re dosa drrr davran$lann diser y.Dter.teki der
geleyici !e engelleyici aarrhklara yol agrrgr alL mesajrnr ra$rr gibi
Bo,
rnn(r" (Kirk, Ihll. s. 218). Huu degirkesi y(nantrlafln d€nselelicj
Ye erkeklik organrnn yunanl,larch bulunma_
'emaliandan loksundurr
Ian bir brrimde lurgu yapar. Acrk sonuc ikisinin de bjrbirinden
irdun(leme )aprudrgr. ancak her ikisrnin de mirsel remalann karna-
5rk bir yaprsrnrn larkfi bll bi{rrni )a da pargasr otdugudur" (a.s y., s.
219).
Yunan !e Hrir o)kulerinin yanr srra Enu,na Uir'deki Lrnntar ktNa,
g,nr 8i,z onune xlm's olsldrk. cerrrleme !e tarkl !trrstrlar mrrrzn
ohrdu. Yrice ana Yer desil, gordrgumuz gib,, kozmik sulin simsete,
)en-l-ixmafrrr. ller ogulLrn babarrrn "imge sinde otdugu Anu. Ea !e
iVai(luk guclir efll rnnnlar srr.sr, Anu Kunrarbr-rerrb re),n (j(ik-KrG
nos Ze sa fizlas'rla benzer Ancak Enrnrd [tirl€kr onemL
litlrna eD
laih t,rnnlar ile genq rannlar, Anu,Ea Mrrcluk ile ilksel (ifr, TnnaL
!e ApsLriras,ndadrr Anu (iki degirkede) cok gibidir, nerede',se bu-
tirndtlc s:rhneden kalbolur. cen{ k$agrn dogumunu engelleme (aba-
sr ve t hatdogumlar En nra Elitre yokrur. Ama di\manr alr erme br-
qrmi diha az sidderli degildir. Apsu, Ea rarafrndan oldiirlilmiis !e
Eanrn Erjdr'daki taprn:k kentinin remeline konulmusruI Tiamar
Mardrk larafrndan jkile bdhrnmirr ve kozmosun remehni bilimle-
n1ekle kullanrim$lrr.
GonniiF oldugumLE gibi, h Krmarbi dykiil€rinde o a).a Erkar.
Bununli birlikre, m€rnin anahtar pa.ralan ka)rp oldqundrn rotii hir
de rqrk degildir retrbirn dognm una ,vard rmcr ohrrken gorunrir. Tan,
nlann kral olarak acllandrnlmrt olnbilir. Kril olarak bir tigitr, K^r.
onata (rkarml5 8il)i(lir !e KAr is_van €rrjAinde, Ea !e Xumarbi{lasr,
365
5L]M :iit t:R|\i (!RNrl r:\:!Rtst LNrit
' ll, .,., rr L r r" r" " ."n,

l:r'frn dr rcrli ohn Krnrarl)irrin r^nnlan l$r5
prrcasrnda .laha
enLIil(i (e!innesi Kurnirl)i dongrisundedir Kumirbj garjp )^rr1L{,
trnrL Uhelluriirur omrurda Suclenip bii)u)en ras Utikummr')i br-
clmLer l:r s.nrnLr i\iren nce !.zil irnn de bulur: llesjodos un Yer yt
(iLiktl n\rrin.rigL gihi, ki)r)r Sirc k.)n.grndin a)rnnali icir rler
oradaclLr lnr lerrne getiriklikten sonrir, TeiLrblrn sala9rll Ulikrur'
ni]e krrsr :iler kizinal)ildigr sonrL.una lnrlllltl{ n,rnlllJ, glrrurrncl.
llirir hrlkrsr. tnlnrzcx rnernin !.9r1 krnk okl(gLrndrn degLl rma,

l:,uDrd lrr iqin (trha ijnce sqlendigi gibi, ij)ki'(lel.i pek (.k rolin
lirl,lr inl.mI kiikLesi !rr gibi gijr{indL]LAil iqin karmasLkrrr t:ger lri
!i)l(r(lr bi. kanlit.r olarak l.ndisi .]nlasa)dr, pekala aiag Nlii orLu'
hrnk lllistle l:i = K Ll.rbr = ilrd.goiftid. Kror.s

[xrrLr] bir \er.le Krln.11)ite meldrn okunrik jcin.
bir drserjndd
lrrdfn .ri)a ginnesi
erllrel{ icitr !c kendisinin Kumarbi'drn hemer
sonra tannhnn hrr| olLrui olibrlecegi iki)rlululugn dr(nndn(r)fr
()\kunnn pir(alan rrrer,
Lemclde srhne arLasrncin bareket eden. ogLLL
lilru hlic.le lr.r'nln )ip!gr bisinrde ranrrlan r.lare .den bir Iig rn
brr inlgrni glt\Lerir. Ue )apLLra di r)kLunn )inrn aqrlttr kendi trr
fllrselrigrnn:dr hrngj rannnrn Marduk, leml) )i d. Zeus )rrn.tr
nri altrnda ya5ry orsak onun rcin hizrrlamn !in srhn€ler aflarIr Ilaha
lifln en ijnem[sr rlkr degil. tannlann krahnln babasrc]rr - )^ni. l:4.
(ituerbock, llrrtirc MlrlNlogf s l6l

((izi,mlonc ( urcir)clau i:lrr. IlLrhre V)ilNlog). \ l0l ;l
ifir
Li.tc^K 1.\NRlNtN t7l t:tr
KumarbL, KRnNi U( \?prlrn, ilL kez tjnkitle il(irirlrnn5 btf .ft].[i

olan ogl'rna )olrqnrak;orundi kilan kurniz h,tebiz,i benzer bll LL
gL giisrerdigrnr diiiirnnek ilgjn! bir !arsa),llndLr !e qrsa!rmd.n

ore hrr se\ .l.grklir
virsal,m,n (iogft hgu krnrL)ann15 olsald, bile -ornesin, dahi
(L]l{ Ilirir mernibu|tnmLrr olsi)dj- biz yrne de rutan gelenegrftle ol
(lnnu gibi, bir nerinsel gelenelle ugrair)Llr .l.crl{r ti. Ki.k'rut Ku,
Lrarbr\e Kronos r.celenesi. ashnda Mezopor.nrta rnrri rte Ylntrlr Lni
ri arasrndi llrund ir15 rl€ 1l.r,.gDu.r rqrn ditrtniilcbrl..egin(ten (trhi
li:la (irprcr benrerlili hrlundugLurLL gi:ier (iniLrr seNisrLr K rt,,nf
belrrtLiAr l)en:erli!in meInselgelcneklr coli r] \'e rfrrin rtund^ \ in
r,rprsal .riillllr)]. roli l.uli il!rsr virdrr Ve l)en:erlilt bir liez drha
In lii'\ r icerir.
K,rk, l1,.o3() r.inr. i[]ndr Fnn mesij old'rgufu drisilf(tusu
nesrjrrr. bu kiritni suncluluru: mjrler.len rllti) e, trnkr !r NDlrLll
sig: SLirn€r ( enrret Mrti rle lxzlisryla henzesllgrI keslerLU[trnrin
muLhis erkilendL. jl€riki irre cins€lairnlrklir ve (l!g.r)i i\ltr lr.L
r.ketler bir {l19.r r.n(lehi den8el.Irci isrnhkhn \ol ilar siir ei
NLr re II€siL olun n\kri\iinin g(i.unriire nercdcrse hr!.bir orlik ).1-
nr ) okrtrr \e -Kirk Lrn hrsbir )erde sLDlenedrgr bjr re)- t tes(rdosi{ l
Snnler siirini bildlgrni one srlnnek rernelsi: blr (1dja olLrftlu. Kirk'
nn, )er\e zamaf bahmrn(lan brrbinnden roli rlztrl(, goruritsL!' lnrklr
iki olkuniin rhrndr \ atan mesaia L'lx9mi f{irrrenri djkl{ire (lci:er "'
(1Ll(.rhdr.\ zLB llnlrire NirnrrNg snnrcr Ccnr.r Vli ndr o:iLlltl. \

9l llT.lealinmLntr Ki t kcndl c.ninlenrclnr. hdn S!r,e, mi(iun,, {lo
linui ilesoilcrl olirik {oRr lh.Llikl li(t,rnrn vonrcnrihrhn hon d(
ii),kil.rd.kr trLr,bicihli hnrl.r iNn aki ccki:frclci \r ihsinLen g.<c,-
trteklc y^krndin ilsilentn Kmrrer'h )onrennf.letr lailtl, Stjlir
sUIlERLERIN XURN' IANRIsI EN(I
Krrk, Srlmer i)'knsnntln bir tiir "yaplsal )_o[umu"nu slrnar ya.r'

"iizel konusu )erine aktarrlan iliskiler Listunde dtrrur' Enkinrn ol
dukea kamasrk re stkqa iasrrlan oykisunr:in biL)Lik onemi e5i Nirr
hursag re krzrnr, rtrununLr ve rorununLrn rorununu ilnsel olarak isrrs
mar elm€si- cinsel erkinligin sulana rsleriyle iliskllendirilmeslnderr
kaynaklanr r Cr nsel etkinlik ol kLicie old ukqa aq rktr r. Bir dizl ge ne nn
flea)r geb. brraknanrn, o kadar aqrk olnasa da Djlmtrn un sulanmi
srnrlaki ararnalarla iliikrlen.iirilmesr oidukea miinkundtrr Enki nrrl
dagrurAr so rrmaklala, kanal sisrelnlerine !e cole yakln ekilLremil
alanlann derinlrklerine akar. Sahne gerisinde, Ilesiodos'un Yer'i kadar
klun.z olan tannsa Ninh Fag !ardrr
NinhuE^gnr plim, k rdi leiimlilik bijlg$inr geni5lertuk rnn EnklD'n

lantrr cole d.g , d^hi d^ istnl.6 cekmekri Asmalart salakhkhnn
yensri$ otr^ bolgelerde Pl.n i5e yaradrlima colNcn ucunda Inkini'r
tohunuDu ekntk, bnkilen yeme Y. y z$l^nnr beLtrlemede Sosrerditi
acele.illkle Enkinnr kendGi LNmtrndan .ngellendi llu acelecillk vn

zrinden ropmk onu cezahnd,drre Enki hasnlanr sulanMvr zorla do
galleinn oreinc gorunneye e.l$minrn ve Enkinin Nnn sidderh reP-
kFnrnr bir$nn.d ol.Fk olas,Lkl. izallr\e vii.e rNrtrlann Etrilmrvk
dnrtlulecek biL kur.kl,k y.irnrr Enki dusunc€idrgr t dogrva ryktr1
dnrldkinhgi t zla,ldri gon\nnL\5rtrf tki, brrkivi vutLn^kl^ (bdkr de
bitmentsine kaDLn) ken.li doliinu yunusrur' alnr Krotroiun kendi
eooklanniyulnN gibire dah. di benrerohn. Kr'n's nitiDin Hu
yorun!trdi, KtrmaLbtnrn, b^bae gok lann! ArunrD erkeklik ory^nL
n, yrrerrk nl rya krcmsr grbi'"
Enki, byklide, crnselligin carPrk kullanrm! !e doga)r alkrrl

darmnmakran (orellikle (le ashnda kendr dinleri olanlan ,vemekle)
168
su9llr olan Lek kisi degil.lir. Utu nun dolyaragrn.lan Lohumu rLp ken
.lisininkiDe terlegliren Nrnhtrrsag da earprk cinsel ulgutama.tan sue
ludur "M rLsel
d Liz€t tl€ oykri, iizellikle Cnney Mezoporarryada vrlLk
taskrnlar ye sulama kanallan.,n bakrln, konnlaanda b$ uk endiie an-

lamLna gelen dogal !enmhlik ile insrn cinsel erkinligr .rasrnda sr1(l
bir rlskr irzerinde dumr.i'
''Enki !e Ninbursig: Siimer Cennet Miri ne g€rrrdigi
)orun1r sr
remak iqin, Kirk. Enkr re Ninmah: Insanrn YararrLsi da dahil
olruk nzere oLeki iir SiLmer mrtindeki doAai r!lilik ili;kjleri !e .o
.ut dogL'nlundrn sapnaiar'rn benzer omnrnlerinL rzler U! lnllr€ de
Knmer re Thorklld jacobsen jn )onremlennrn LeEini izler drha .,n
(€ her ikisini de elerrirmi5 olanlardan iarklL blr vercle durur tekrar
rekrar cnselcarp,klgrn sLrlanalla baslanr,l, .ldugun. gel,r Enkj !e
\ice tannlalann iki miu)le ilgrir olaak Kirk 9o;lc dnsrtnul
lki mi r .,ar asilklak, gibrdir yukrk bir rn r

rrli.r r.ul
Lk bu rru .lcn
ge4rkren cok g.jrc ol.n brr rrDns^ Gcya b,, di:iLinrr.xl
^strdrk)
cin*l le6,lis!,ala, drEr Sorece drlF 12 ononli olin ceerh ihhrrn
doAnnunr \€ dogrudan ya d. dohvl ohhk lnemli hr rl^lnn r.r.lr
duny^rni son.lcrilmesi,re (doh)liyli sLr sonucr rftl^bilir ki tnk^!i
dikr rennlik unmdr zaDr\rnci erkilereyolacrr. liu nedcnle rornni
l€n pefrne li2h disulnfri alnla gdtinnliiyor olabrh b.yle {rk.
rennsdik otrrculr yolalar ""
Kirk, Enki rr Nlnhnrsag: Srmer Cennet Miri nclen ).1i !rl(p

Knk..g!.98 Kirl( konuyu, Mezopouny. uygarhAnn. o dsi,de inn
edilmsgons okekh btr kNnal nnonicdrsinde ld do iincii Lriir)rld. g.
lisriginr dus(unekek
^hr.
Agl s 102 1 Krrk un lzerinde durduAu drgcr Strm.r mnl€i "Enlil \e \in
lil \e ln ua re suk^lhtlda drr, d s y , s 99 105
5U\II,RIFRlN (!RN.V IANRI!I I]NII
I)elli crnsel carl)lHrklann baskrn motiner oldugu resitl mirlerderr ge-

cerek !e bir gmP diger ()eraht dinl)'asr) mrti hrsi'^
inceledil(en son-
r^, onlinn rlun(li ).tin ij1'ku laprsrrrr onaya qrl(aK|grrrdan emin
ol
(luguntr hlssedtr snmel mitlerifrn )^prsrndi belli L€Lrel zLhin mes

gulileLleri bulLnur Krirneiin lrsresini (rkii(lLgr t rden bir i18il"r
gmbLrnLm lerrne Kr.kirn (ok lirkll brr !i(lrr Kr'trlcr icin'
lisLesi
Strnrr \c Akad rnilleri ijnceliklc e\renin )nratrlir \t dLizenlenmesi

!e e'lr-
rinnhnn dogunnt, onhnn asklarr ve nelreLleri kindrrltlJan
""' Kirl{
nkala.r, lurLrllarL. IeraLrcr re ;rkrcr hrrekerler!1le ilgili'11r
msirri \t ti
Lfln rersini hLSsetinekreclir' Lenrel :ihin n1etguli)etl'rj
!c
nnls^l \trimlrlil( ve onhr rnsrndrkr k'nnasrk rliih(lir: nlsrnrn
ralrr tlun;asurclall nihaL ;.rzgrsrrrrn phnlanmasr
!e )asaLr !e verinrlr'
Lkle ili5kisinde iiLLinliin (legerlendirilmesi; insanhnn lararrIsr' dtirr
)i(lnki islevlsn !e )erlerrrrir clLizenlennlesi "'

(;
AI(^.1 mirlernl(len birloql iizerin(le ) rpLrgr inceltnrede Kirk W
Ne5guli)c1lerln(lt
linrberL rn 11r(l!rlhn, 5Limtr nrrLoJ' rsinrn zihjrsel
.ncmli bir (lel]srklilt okl'rSLlnt SorLtr Snneri'nn
\trli ri rc rerrnrlr
lili iiz.rin(te (ln(lnir' \e nnnlxn (LLlAr\lx )akrrrdit ilislill gordulilcn
rerle. Akrdlr mrr r.rzrrlan t.plumsal dtizen r!jiretiLl rdil'r'
krrrllr
gLn )aprsr, )Licc bir ti.rr !e rek bir k€m

rltmrh tlirn)a[rn d{ftni rir
brr br-
hne clusLn rlislerdir' Kirlat g're rize s tinasr Enki inlaLl]h
qrmcte hilgtl lt L:rnrLsr I:i.llnllrttrr'
Mrlolo Kle 5t'Ntrilen.\ka.lr' KtrkLtrr dusiudust' tLmlen o;le cat
prcr br (lelrijm olmari15 ch olstr, Kirk
parcal^n bt')nk brr iizenlr
brnndtn col re
okur\L'sL r SuLlrd nrirl€rille ililili gozlemlerurrn
Krnlcr. Nrrirrt,Tu. i !5
170
rfi(.\K lr\t{N N tTt.LiRt
nnllisorruqlar c li.ribilir Kirt(, Siimer mirteriDin it(i korru).u van

\a
na ko)rmkla diik cel{rci bir birliAe !tas klanrr betir{tr. a)ugrtrl
olar.tlt birbiri)lc brsI rematann, sul.nla !e cnsel itiskrtertc itgrti
,'l,rrlarLrlti grbi,.ogtrrtut.h)enr hLr b ufl(liotns[rftl(ktrnnL (ti\ir
nrLr i!4ir ).nrnL u .ri(laf \.Irenrterini hrcbir rntinnh t r|r Lri
IrLstrr Jruru|l:r birljl{€ mertntrre cok }rhn(trn )itnn. !e sonn r
Indi \^rtu l)elli on]nr[leri kes{er rekre ernek y. \enN]i t)rr ri)frern
S.frL!.ri Ki { oldlgrl alana, yrnin llririnrn ne otctug

esrs giiclLt
li,,nusr'f.r dondiLgit rn nir, Yruxn {rerntt.te krtr.a.ri|l|t{) nirlern(tiL,j
'iar \,r)grn rernl,r.i. l)ir ljsrc:;iri
-)ri{laJrt( )illnrdirL nrid(l€liL hir
lrste \t !,zel.;rarlrsr u da rrLhrl renrt,r.'Ln (srti: ma(t(letik) l) I
liiliiL,S(nn .'lnlmi)r bayrnrsrrr : 5LirrerreYuni.,nrLlernir t ih
sclolirik \,rkLndrn lslilli oldukl:rnnr d[ii]nnrrtt i(iI tr r ie(tr r \oti
rur. ()zel, srri rlr.|l !,r.li rtrhri renr^tir"ru hcpsi \e Senel lisLr(lel{i
!irmrl(jn mrdd.riI ci)!u ohsr]rLh siLmer uirrnde LLrtu[rbi]i. Ltjtl
li de brurl:vrf !i)rn her l(rrlruriur h.lkbrlirrtndr buin|,rhrtir) onerfi
,,hn. lrlil lgnnrniur Snnrer \e \unanlLlar.ta folt srtr hefze trkLrr r,rs.
lla$irl
Whihr$ (iRcn, ornr[in. ),.tr1 bn ni mfNgrcsrtn nrr.nj r.
pdoqAnr.ld \nr (lcffcpr'r r rnrn lir l{r\ nr. SuD.r nrirl.riln.rtrir(t.r
)rL,!i drrmli hr .runt .khLFrnr a r iiir!r. C. (d t,rrb.r 1'tLrglrrrr
r),, r\rrs r,Lr r ilrrrh'i0 .l)$,D.L,d 8o,r|skhrtq,,,!,td Ii!, ,ln
,r' elh ! t, rrr.r ).u(hgL.lL\rii.l.. t\oJ gar ( 1976),t81 sa). (ttu. sr nf r LL.
,nr'lrirnfr\. l:,rl.i, Llg,filt \ ,irhrnrn l:ri.ltrdnn Un,ttr Atnrftir ,l,hr

)ol.ulL,t nr rld,ndc gnd.nrn b.rrkd rc (DsettrL trrnitirrnrtr .oi$otilnd,
dllln)c\, ,t,n.,lc il{iLrbrt\n'l\isrnr dc\rirlin bisLrci(nilh,j itr r,:t,rr
lLlirdr r l)dt.),Uh nrin crt{on,k bisl^ng(r a)r i.iamL( ionh,tr,
Kirli. rAr|. \ lt8.lJ[Nn.lhl,qDl s 4r45
l7t
{]MFRI FR]N K]RNAZTANRISI ENK
Kirk, Enki !e Ninhursag: Snmer Cennet Miti"n. baktrgrnda en
soze !arpan benzelligin yanr srra yani tannnrn kendi .lollinii vutma-
sr- anlanl bieimde fnkiyle iLiskili olan dige. ikr rane benzerlige d'-
ha dikkai q€ker Brrincisi Alhn eag kavramrdrr' Enki ve Ninhu6'8:
Sirmer Cenne! Miti"nin baslangrcrndaki Dihnlrn'daki vasam imgelemi
bu lemaya .teginen mnlerin en i)i bilinenidir' Bir digeri )'rlanln, ak
rebin. slnlanrn, lslanrn, vahri kopeAin kLrnun korkunun ta da deh-
setin olma{trAr btr zamanl^ baslayan "Enki nin Nampb
u'dur' Yas|Lk
!e hasulgrn kokeni bilgisi bir baskasrdrr' (KiIk in snzirnu ettigi yi'
ne, "Enki ve Ninhursng: Sunel Cenner Mrtf'di[, lLrnkir onLrn Er-
kinin Ie Ninhursagrn eylemlerinin son c oldtrgunu hisseder')
lki tema bizi sonunda yine K[onos'a SdtiLrirr' Ahrn eag sonuqta
Zeus un caAr d€Ail, bizim cagnnrzdrr. Hesiodos rannlann krallnrn
hLF
kun1 siirdirgi caglar hakkrnda kara6lzdr' Evrene duzen !e inrizam

ge-
liren ZeL's gibi gorirnse de, oflun relimi Demir Cagldrrr iruanlar ea-
balamak ve ac, eekmekten baElannr alamazlar, vrkrm her verdedrr'

lannlann insanosluna armaganla aglr denler acar' Ahrn Cag' Ilesi
odosa srJre, insanlarrn r^nrrlar gibi didinneksizin !e acr eekneksl-
zin' zaman olan Kronos reya Sat[In tLn qagrvdr' Alun
laladrklafl
da insanlar oliyor.lu, alna cabucak nlirvdrlardr !e llesio'tos un
Cag ct.t
rcrrlc.l.gr ,kr f\ t,br q ru,P, hr5r-hk \P - rrL )""r'r
"-
Fark| kiiltlirlerin ortak ifade etrikleri behrgin sorunlan varsa bn
ranesi dipsiz derinligin d^ha da derinlerme
qekilen, ama her nasrls'r
clan\maya eh'erirli o muglak fiettr olabilir gibi gdriinnektedir: ihtts

Iar Baba, k rnaz hilebaz Kronos va da
Enki Llangr bilSeligi sunal"
71 lhe Pd
Alnn Qag rn br yen olarak Dilnutr isin bkz' Michael ldce sddtth ior
r"diie Ln (l ondr. Longnan, 1985) s 261 rc 56 bolumi'r Rice'
gdNr, s ZT4
Juns\,n p.linden, Enki'yi Hilelraz oiank
l,72
KAO{I{ TANRININ IZLTRI
,
sa sunsun, sundugu mantrk degrl, b,lsinin brr runidlir: ranntafln srr-

lafl, pi.nlar, Snosrs.
Kjrk'un Sirmer nrtlerinde irz€rinde durdugu b[ uyan, mulerin
basitqe oyki\ olmadrklafl, ama btLyuk ozen !e dikkarle yazrlm$ ko
nulu Jlrrler" oldtrklandlr. Bu nirelik, AsrLrolog A. Leo Oppenheinln
Mezopotam). dinini aydrnlahada bunlann yardlmrna kuikucu brr
bieimde yaklarnnsr irin )ererhydi." 5on bolumde Siimer nrrolojisF
nin bu bo)uluna donnek isliyorLrm.
Kilk, [4_vth, s It 5 i Opp€nhein, ,,{'ri.drr l1.sop{rd rin,5. 177
f73
IO. 86LUM
Mit ve Eclebiyat:
Enh|nin Yeri
(liri$le, ![z l ,tnce Snmer]er hakkrnda hemen hilbir se) bilin

mediginden sijz edilmigli. Enki hakklrdnki Srmer edebr eserlennrn
)en(len bulunmasl cok r.b^ hxrcanmasrnr gerekriren birsirree ohui'
rLrr. L.rlrn ijnenrli brr figiir ol.LrgLr Akad !e llirit edebi)aLr i!rn de
a)nrsr gererlidir. Bnnd inceki bijlumcle, Lnlii riirlerj ile R2tidr
) z€rin(le 9ok (terinlemesine ea|9rhrL! iki gelenek .lan Kj
'Lzlrllurca
rabr lvlrLkad.les \e YrLnan arasrndxkL belli baglanlrhr i,rrr siLrLildLi Ki
(lirn sunieid€ kll.nlin rdebr)ar grl€nelinin Killrbr MnlQddes re \1r
nan edebr;atr urrrde en azrnda| doh)l bir erkisr oi.lL'grLru .lilsftr
nrek rmnLrlJLdrr. cLnku lt4ezol)ot,tn1yn ),azrrtrn .kulltrn erlief llrrjsrL
)inlk cnArna degrr de!tun err N/.zmurlir KrLrbr. N€s(l€1.r N$L(lrsi
r€ clig.r )rndNr, e!renin )'nraLr|5r, lLrhramrn ktrlLutu. rulin i)l(ulr.r
re kasrerli trluler di\arL gibi )trr) nrirol,)lisi rnorlll.fl. l() binn.i
bin)'rld^ Kndus \e .^Lniilaki la:manhr ye )r:arhnn bilmL'digr br
clmle(lc Mezoporam)a gcleneklenncc sekillennrlr,,hbilir Ilj:im dn!
sel!e mjL,nojik edebr;ar anlayr5rmrz bLq'Lik.lqiide K[abr Mtrkidd.s
!eYurrn Jteleneklennce bicimlendlAinden, llau dLiftLnccsinrn bn rru
rzzam bLqrnle)rci k.r)nihlan ile dahi erken Me:oporarn)^ ditrrncesr
ansn.l^ki, dogftklan F rla dolall, heI bxglinn) r g.z onlinde btrlut-
durmrkLr yarar rrnlLr. BL' t.srn heniiz baihmrirrr re ben s.dece in-
celemclerin ) ol alabil€cegi bx:r ) onlerc degindi$
)7+
U I'.LEDEBI\]\T INll|N]N \I:RL
l)insel !e mlloloirk llrn edebiyaLrrla benzerliklerine kar5 n, En-

k/lia edebi )aprrlifl blzirn isin hrili uzak !e rnlrrrlnisr giteLitr. ltl
rrr !at)nlafln nasrl )azrldrgrnr, i1k dtnlry.enlerr rr
l)eue, Lrncclilile bu
nlrndin nasrl ki!rildrHirnr aslnd., onlnrr geiq.kren.kuvrnlann
ItLnrler oldngunr'- biln.lt rsrerdik. Kthleri hili (lrcL l{rN. dilstrncr
br(imlerjne uzinan c'ag(hs edebj .rasrLrmtr (e brLititnl.rde eclel)i!,ll
olarak Kit.br M'Ll<^ddes rLzerinde giderel( arhn inceleneler). normal
(le ilk js ol.rilt €debi bir )'apru ozgnn" k.nurunda allaDi ri\runde
dururr I:dehr lit' nrn q.k ).grn nrn on ILlhrr, edebtyaL lnhknrla
i rndrg r hef,en h€r kab',ledilmjs tikre rnc)d.n ola nil.nni k.,rr
sLn, henn: edebi)it r;vihne du)ulan loEuf llsr)rsilenreJnLslei(l|. hr

lirtabrn illi bo[lLrle. bu)uk olcride, SLilner Akrd edeb]yaun(lir liuriLl-
rIus olabilecck l)elli lirklrlhalii bir gelenr!Ln r(lebrvar rinhi Lcin
roll.r o,rennekredir Jlu l,rojede rhh:, tap,lnus, itrrelien coli lrli ls

btrlun.lugunu sijllcnre)e gerel( ) olLUr.
llu bijlilm lirkh bir I ol izll)or. Y.nu bu) ult olcude rersrn€ cc\ rri
)or !e \onncrr, Ji:lasr)1i eskj. henren Iric brl ((lrlirnr: bi. ldrIu(1.
razrllrr1 ecleb \itll]nfl anlanra \erenegirnjzle liabr ltllrrr\. g€lr)or.
())l€)se. bu bol(n. yonurbrhrde bir.lenemedir. Aflltci krrrgus^],
lrslak hilnde, i)nerjler getiren srrulnll)li dolu l)ir b(jIL (lrLr.
.ri, )cr-lirzri !i rh
urr rnlinri r[]ze]mde, l,nki .dr anlanrl rr:
|rlnrzcr "1er" rnhmrna gelen liiirin elendrsj. kr.I relr sihlbrJjr.
ll.kkrr.l.kj.)kulerde l,rki qo3rnlLrkli d.l.srr re brzen rtrgrr hr|
gryli. Ab:tr nnn l)igkecisi. uzak dr)'arlara Si.ler Yin. le q.gu l).lnD
de l,rrl(nun lili'nde k.Ir. Srlin.l! nrLlhrlrl€rde
Abzu s uDcliki ueniz
kir olasrlrUa l:nki)i srmAele,len rmaklr Linriirf l)eli crk berrmle
j.lrrahLrrnrivLrren
srl rclc, ion hk2 7 bolun' \. l: ll,n'rli5 V l1,r
rcn. 1|. l:lorrD! \i6. dr.l lir. (;&l r'iri sfi1.rr (lt if: ll \ 5chrrr.
175
\U[1]iItLERIN XURN,{Z TNNRIsI I:\III
nresi, ,^nzu kutu ye nD.zcrlar gibi bizr trgurl€nn )er aldrgr sahrel.
ve oturan bir tanrl)r gosrerir Ona )'aklasabil€nler (ogrLniLrkla r..i
lar, onlann vezirlen re ara srra da insanlardfi. Ve druD konusmasLiL
Blzior lqin EnkrAa'la )'aklafmek pek rok )(jndrn nritmkLln olal)L

lrr dLnler nrihi de dahil olmrk irzer€ tarih, fiLrlojr. mrr, edebi).r
olin bu bolrm, ecl€bL\,auxkr hlr lr
IrdebDar elestirlsinde bir rleneme
gur olirak l,nki!e lopolojik bir rrLdan )iklxgmat'r lalr!r Inlr
daha once belirnjgim gibi, edebi anlaolarda brzim iein ,r kadar LLzrl.
biqimd€ kadim !e )abancr bir karakrerdrr kj. strnr so.na gereksinnn
dulanz: Bd)le,\'^bancl bir larigr anhma)x nasrl bnsla)abillrizr Lde
br)ar krlr !e elesrirmcnleri son )rlhrdi metinleri anlamnrrr
Dcrlan
bu rurrlen sorrnLantla ugralmrklrdr y.ni, )onunbrLm !e v.
irnbrlimsel sonLlarla.
Kadim )'ak,ndogu miLrne olas,Lkla herkesten daha tazla dikkat
glinermii olan hjsi)!nmbilim lrlo,otLr Paul ltrcoenidtr 'lhr 5'rrrr)
lirm ol Erilde k.Ltrlugun lenrrl edrluesille ilgrL ol:rrxk (lo renrel lnLl
trrr[ rlrnr. Brrisrne larrtr|s ctramasi cler, bunlardi krirulLigun ko
| -r.p!l'r n en.eer.n,, l t.r.,l,. r'L 'r" lr-..r r,
sanogulunun .lLttLrs ' iir Yunan lrajedisiyle beLmledigr uqun
o)l(isiid
cirsii rrajiklir, qunkLi kusnr, lraiik kahra anrn rar|grnd^n ilnli
l9ll).s 9\d
2 Prul lticoeur. thi 5lnl,olisD ofEvil (8oslon. Beannr. 1967). J 72 \inutrlbr
limin gen plan, \e eaAdas yonmbrlnn rle Killbr Muk^ddesin yonmbilmL
a'ndaki bîldnl.r rin bkz Rrch d ! Pal,ne,. lld rfditi.i lLlaDslon
No hwestern UnNersny Press, lqt9)re Lynn M Poland. Lir.'dr'r Criri.6D,
dnd Biblir.l HdnoErli.r A Crti.trr 0i aorl/lnr .App,.d.lr.s (Chrco, Cali{
Schola6 P.es. 1985).
[IN' !I EDEBI]1I ENKININ \ERI
rnaz \4il tlLrlerinin sonuncusuna surgdn edilen rlrh mui der On,
ceki b.ililm.le sdzu edilen cnostrk )azmalarda en lazla rasrlanan bu
Uirinci r(irir aeLklamak i!in Ri.oeur blzim d€ uzerinde dordLqtr

Llluz birkar edebi )apLrr ta.rlgrr "Yararrlq dramasinda korulugun
bLrliktt laiold(gu rll(sel kôsraki bi.qcrk leyln kalnagr ol.lqundan
Iti(oeLrr!jnce ir nrui aLfir,lnrirr. K(jriil(lk !arhklxnn en esliisi lxdar
eskidlr. Atnr brllamda Ricoeur M€zoporam)a nrn rrhn n)l(lsiLniL re
(;rlgdrrrt, da ele alrr.'Enkiden ninzca Enk, !e Ninhuffag: sl'n)er
Crnnet Miti yle bglarul' olar.rk soz eder lirtisma krsadr llnki.
onlrrLn \rreklenni brhnek !e onlara gereek r^f lirna g,jre
^dlar
verm€k rrln sekiz tritkr)i Ier.' RicoerLr bur.l?u, !r)kiLn|Ln )aprL brr
''c€nnet LnLll' ohrrk di'rilntrldirgLmde beklen€bilec€gL gibi- drLn).u
kitrirlLignn girgi hakkrnda olmadrgr Mirin ilahl,nn
$l agacunn blr pariasi' oldugunu dtr5trntr. Ricoet{r tnkr rekiz brt
ki\le hasLalannca 'sularrn kudrerl nin azalnasrD.ia bLrnLr gorLir
llicoeur, mitlerin teLnel bir ripoloiisini tiirertigr simgenrn )!rulrt'
brlimi baglanunda kNlrrsuz bir arlam faraur. qercele kn(rlduktan
sonra, eskl o]'kulere k,saca )r da ijrnek olarak kullanrldrklan uzrLn
lukta bakrlabi r Problemler Fnkr otkLileri iirr ohr.k ele allndlkla'
nnda ba5 gosre.rrler (;.S Kirk'un -ondan ijncc rle A leo OPPenh€'
imrn'- belirttiLri gibi Mezopot.m)a miLleri ijzenle )azrlmr! 5iirs.l
ldco{,r. 5uh,he)1. J 175 90.

l.!,!. s 184
A ko Oppdrheim. A .drt MdoirldDri. (Chicrgo Lotrtrsirl Pre$. 1964)

s I77 Trnnl.nn oyltrrlsi y.kn cekiciliklerirthyken .yartan. burun kN
din Ylkudogu \r Akdeniz eerFsnde rularrhn oykllen iqn edsilnez $
rcLl.nnde basrln crkaran f.trustik sahne beM i btr 9€y ol!,nrndrr. Iak.r
371
lur"llNrERli! xL,Rr!,\z NRBr r,Nrir
Irprtlar olnrak l)Llinir. Metinlerin ;orLunlanLnrsr )apur bi. baglafr

j!ine oLurrmxlLan cdk dah^ guc bir hale gellrlisrir Konu. ornegjn, ln"
lirliigrir l(ilieni u{nne nirl€riir brr Lrirolojrsini beLinrlcnrek.l.l'*u.
da, grirrn huy Lth bolLrru goz rrdr edilebrlir. I trlan olkiisii rinrsDi
Nrz.l. ore srlrulen tneunler.rasL ' turiure itirirrl.liginde coh chha la:
lasr )oL sa)rlibilir llazL nr r (igeleriher LLtarltrnidx )usar A)rLntll
() hrkie, (lenememi:in j:lele(eAi )ol brdL,r Drh:r i'ncclii bir b.

lumd. i6. bo[lm) r]. xklrsrmr: bLr iLir, llnki k (huf 5o:r1. I)rlgt
larrn Suransrne trr. SirkL. IorurnbrLN €lcitr.n€nlerini11 rdrbi) r
'\rnka!ra\r,s\Nrz Mni, herhingr bir merne geti(lig niz rDla)ri- (1€

diklen )€ti srnimik Llin l)r lnerin saglir. llir rinft;rn, dirsel ve ede
bi llah geleneitinrn, runr :engrnlilaen) le, eskl merjnleri lin!rrIr5rNE
da nasrl pn,blenrler yamrLgr solrsllnLr sr,nnak jsri)oflrm. l)iger m
nir, l{rd)e r'rr acrklli^ ka!usrLrrdugtr g bi, egrerr'
r.i{tar, Surner sijr
lnrelerLn her:amn yonrLnl.nra)i ihri),rcL .lnris di dahiL, l)rcr.rscl
!rprsL h.kkLn.la sorular sorr.lt isLrloium.
Lhir(l.nl sorrri lips.mlL 1)ir .lrLbilgrsi incelrresi)1. belli knn'LsNi
.drnld i)1fl crl lruele (rLsrhcaktrr. hDl.r Snnt rt'girlrgrrri
'i
rrhsel bLr (-er(e!. n ne orrnulmrsrnr sail.rrcrl r insrnbicitrciLrgLn
orta) r (-rkriL, sirmer panteonu ye Drt. ,{ndlrmlig n ro,.le o[llgt ede-
br).r geleneAinrl!' )i,ir'rn Ieri dikliaL. iInicil.lrr \.n olarak, bu
l<irabrn hasLnda orLrra rLrlirn lro rrhln, l,ilgrIk har rrl15r it sLtla do
''lr i edebryrr. drhr cpk, rnelnjn sijzciklerntle rarokltrgtr dil{ou
V.tupni ,). , nrqrrnd Nel ddrefln,leinin doi,ud.n brcrnncrnn risry.n

kin,ri.rn *rtrLInc rulLr c(hlmcsl geEkcr bir mhtrdLr b! )De (1. '
lTti
Mlr \[ lD[8[nT INK|NJN ]t:Rl
len her DiLelilt grbi hizim ink.!rirlrsrn1rzrn konLrsudur Uu bo[rller,

deki IibancL Srnn€r siirjnden bili irrran b.il'ti, kendi :el€nelset in-
1.)rF !e beklenrilerimize ,arar !ermemizr jsLer brzden. \ainr:ca btr se,
L.ld. e,hir. \ tlr n .'a."\'r',,,, 1-1r rrn t,t. ,-
siddci r,€ KLrrsdl
Siuner edebilrlrnrn Efkisi !e Akid !e irir e(lebiliunrn Itisr

bize h€Dr c.k )iblncrhem de qoli ranrdrkrrr BLr.clebilara Lrl.tukca di)
laLrba(1, bLr rold.n ) rltirs,l'nasrnrn nedeni. t,nkj !i ant.nri v)tLLndi
bl:r nel€rin lllir d,1( sel.l,iLClir, nelenn \'.benc oklngn (letit.
l:nlii oyhrlerrrden rkisrnnr strl.k,r ilenri$rni \1) !rlimik gucrnr
Srmer.e fl.kr\e Ninhurstrg Snrner (-ennet N4rtl. kc].lL c.culJinnj
)utan tarn nrotih)le. eok (liha sonra gelen ttesrodostrn llr,)g,)
,r!r'snd.ki Kturr.s\rn o)kusirne .nnla, hepsi|der) (laha urursrz gonr
nrlr llrlil Kunrirbr donrrisit, dihi once gijdrtgunl z gjbi, baslu bjr
ijrnek\aglir Aslrrrdr )er !e gi\!Ll birbLrifden i\rrar llnki re brttrk
ag:r bu halDle oldnklr rLNl !,irnnriri luliar nkrrr[. iYnL KL,mirhi
di)1gL6nnde re dehr sorlri HesiLrdosda )er ulin g(tl( rxnnsrn n ha(I.l
edilmesr)te ilgrliyse )orumlanm.sr rok drha somnln.l'Lr
Ka.lN Yakrnd(rg'lnun r.manrl ia dLsLnda re kestn btr hjc Llxle ll
rrliu..lebr)aLr sLnrrl.n ver icrnde ali. bir sjiri, )rnr llal sele.eArrrif
iki biL)rLk rnnigrnrn, Y^hr(li-llrrisri\an !. (;r€k ltoma geleneklerinin
t{rine$ns k.lsiitrndi birtestigi bir tiri ele.l^lrm Konu. linrL Llc in,
sin arisLndrlii ilril(irrn remel YahrLdiJ lLrisrr;an karramlan\'la elc rlr
nr5rna yakrnclrr OLe Iindin dtzgrln birsirrilxzma (\e oktrra) olcunt
Uasrk Seleneklen gelir. \'azan lohn llonneiiLr. Ku$xl Sone dcgislt
ti0 !e XIV sllrsrvl. brli.nrekredir:"
' 5.nekrin n nrmhndulnrn hn konrda tizl. on{n risrDiz l l-. (lr

179
5U[1EI1LERIN ItURN,V I]lNRlSI I]NKI
Grnr grlir yurcgnn. !e kisilikli Tann: Sdnn

'em
ll.p drh olnak rqh.^ryir. sohk rl,r, pMl^rre ar.r
Kalkrf dÎanibilcyir drye.Irlt benire diz !.ktru
P.(rl^m^k. ullenek, y.kni^k re bori yenilenek rcnr rrin gii(utr
Bctr, bn diger rikLe kailar, eL g.qiiinns bir seh!'g!br,

sor kalmletin.k ic,n ugnnrii. dna Ah. bos yenl
Manuk. sdln remdeki gorel ulirr, benim sarunm^m 8cRk.n,
r' LL" l.tr
" ' r" r^..d., ..lJl,rr 1.L 'o.r. . I
(:^n r gonrl.len 5e\Ltonun seni ),m de !e $lmcye de azuluyunr.

Fakar Sdnn dulnanrnn rig rhyD:
BolN Lrenr. o dtrAilnnr caz yi dr kes ynf.
Beri KendiDe al. haprr benr. benin rcin Ff bunu.
5en beni enrdmedikcd. asla ozgiir olad^yacrgm.

Ne de hkesiz. sdn beni a)rla kenrhne b^glamxdrkcr
Bu gnqlLi !e cekicr brr ,v.ipntrr. ozellikle, harnonide bulLqmalt

iqin edebr)ati iki lartr
tlr kL$kuctr )'.klairmr sagladrgrndan iirl1tin( L
I rizl rlda ,rldnkqa llgi qekrnitLir bunlar, edebi)at ranhi !e (bunca )'rl
clan sonra brl€) \cni l,lestirr adL renlen yakla5rnlardrr' Birincisi edt
br)'a( rerihi, ol.bildiEince nesnel Yc bilimsel bir bi!imde brr edebqrt
)aprlrnr tanhselkonNnunda komma)a ra|:rr' Sririn drli geleneksel
Liqimi, merinsel tanhi, )'izar !e )aladrgL zamanla ilgili olgLrlar' bun
ncndii belnuigi grbi, btr nlmaRhndrmx ttmasr (Roma Fk.mlan) siirierN

$ki, okhrk.. keyti bir dnzenlemesinr remsil ederl drgei 5ii.leri geni5 bir iLir
ler dizGnlc koyn[,va crlFrr J.hr DoDtr.s Po?rrv. A L Clemtnrs ed (Nsv
i
\o.k: r-onon, 1966), s. 82 SoDe 86da yer alt Euraila sonenin Pareal.rr
MIT VI I]DFBhA' FN(ININ\IPI
l,tnn hepn edebrvat larihrisinin ilgi alanrnr gller Yeni Elerrjrneuler,

kendi asrlarm.lan, siiri karnasrk "birlik r icinde ele ahrlar ye onu ts,
retrk br nesne halnre getiren su ozelliklere bLi)L& dikkaL harcarlarl
egretileme !e diger egrerilemelidil olunlafl, ironi, paradoks !e b€n,
z€ri. Bunlannkj, bazen ranlxel konunu yok sayan ve hzen de buna
karir .lusnanlk gosrer€bilen biqimci bir Iaklagrmdrr. Yeni Flerriri,
)apurn ijzgrLn xnlamrnr kortrma grririmini ialnrzca kricunse)ebilir !e
b,)!gritik ve :orlama rrkarsarnalar yaptt, bir vazara la:iasryla lakLn
dxn bagladrgrnda anndi itrraz eder. Yap , Yeni Ekrtin)e gore, ozerk
Nevse ki, onahrncr ) riztrhn sonLrnda t e onyedrncr 1uz1rlLn ba;rn

da yazr|nr5 olanDon.eiu 9iiri, her iki grubu (h tarmu ernc,\e ).
rerlidir Donne srirde k.nusur grbi gorinur. ancak hiebir )erde ii
hakknda konqniamal<tadrr bbylelikle siiri kenrli rerlnle iqinde'
anlana umudu;la karsr karrrla kalrnz. Dikkare alLnicak onemli Ne
tursel degi:keler )okLur. 5ur 1615 de, l)onn€nn olirmrnden sonra )l
ImlanmrsLrr (.igdas oknr iqin a!rkianmasrnda l.r)da olacak b,rhrq
sozcnk yardr: mend Lrslxh olmakl" hiien krLlianrlan .mend kliz.l
mekl ile aynr anlanr tarrr; \tceq lgenel vall" hukrurdarrn rekilr
ola.ak bir (ilke) r ) on€rmelt nz€re arannri ki5r vr "fain lirzulul" rstek
h, helesir den€kLir Bunlann icrnde h€rhald. yalnrzca arzulu bf
\onrn )'amr1r gibi Sijrtinmekredir. Grinumnzde, seninle olma) r aEu'
hrcLmtla oklugu grbr, anrk )alnr:ca 9rlrsel" brr rerin1 otarak krrlla-
)eni Elenin re cdebiy $nel bir bak,r ,ci,,bl? rl,,rul.l l' siinor
'^!lhine
so. Jrml.g.s iD CrlicisiD (Nerv York Ilo[, Rirehir'. 197l).2\.7 bbh n
hr on.loku2ui(u re yrnmnci yizyrll^d. yorlmbrlimin gdns baghDnda
bigrnrci edebryar kuFml0nrn ltrlci n bkz Poland. lirr,"rr cntnir . ozcl-
l8t
J0[11 |] [Rn] KRN.\Ir^\Rrn r:Nkr
nrhn^l<tidI. ini terinin .\inr.1i rasr(lrSr he\esli Lsreklilil( )u:)rlhr

once :rur)la kirsr lan r\ or(lu: :orlanrr i tr dr me(l) . liilmrs (..u-
itl iildcn scli\ornm Seni_!jne (le !e selm€)e de rrzu[r]'rL . 5uhil
de, cih iflanrL\dr. r(rhun Tinn!r selnre.rzrNr rqrndelti rruc,r(lelesr
Din dilde )akilanrsnr ilide ermenin bir yolu)'dr
5iirin son bd)irin.leki iki siizciik fiirin anl.sLlnrisindi can aIei

onern(ledir \e ir€r hirin(leki sifte anlamlrIl( l)izinl icin hiili ge(erlirlir,
irnasii:(!iklerin l)onnenrr z^lnanrrdrki gncnnn.:ler grbrur:
. lrnrm rcin y.f bunN.

sor hcni en, cln lk!..rdaozgnroL.nrayacÂ n.
\e dc lrltcsi:. So l)c i a i ltctr(lm. bdAliNel'l{ci
"l,sjr eLnek" re zlrli hall.mali l)izirn icln hila bolun
kencljne
egdirnrc !e teca\lztrn zo.laJrcr ol.bjlir. rnra nornril(le
gLrcrlnr sahip
souciililefl kullinnra bjsinrimiz bu degildrr Rrnl.\r, cezb€d(i gibL.
ftlrjrdrkr ln):m€rUen ranmliNik i!in liihxrhmrflir, n.zrltcrl€ \€
drgcrlDrn €fligin(l€r .lduliqa belrrsiz bir boslanrnr\ L ilu(le cder l)(rm
(le l{r'llrnrlir olfr(\la rr llu berLLreki acL} r hiss.tuel( LrLr !ilni, dj
:€ier(lrkisi.t.ler re \ecit h.lindel(l :e!kin trisrl \rfrsrkr hrr .ridi I'L
(lLklugrtrrr giinnek rqrn okrtr,Dofnerur cigrnd^ s.hrp okluSL' S'de.
\ illir l)o) u.r i!rnrp J rprinmi) r tsrafrs sozctrkl€n )'enr(lcn gd:den
.L n llonre,Ln, bir a!,hlama ya da rnekmpla, l)tr sozcLrkleri seq
mel{telii nD'etlni bize arlirLrnsrna ihriacrmr: )ok. Yind de si:.trkle-

,rr )rizlerinln, h,zi)arrn,, zananurclan rlrrin ulla.l^ ,te kadar rs,n
n,rs oklugunu bilmek ;,rrrr|drr
llir iilrn ol{unnrasrlli acrkca ona)a !rl(in inrgelerrnif SncudiLr
(llLr bii!nk olcurl., son iki di:e icjn bizi Lr)ann irngeltriD l)irlhrni'
182
r\1ll r]i IuFut\nr INNlNl\ \]It
gnc(liir - !e dognrlamrk icin bi:i sozluklere giin(lerir) l)o|ne\ul

dogrudu. meydrn okLrlrn ginilerle irnlii iiirleri qligunluH. l()rl{r'n(:
bir p:rradoksli br5lrr: (lirn gnm iL \iiregir " bunun,rr enlamrndan
cok rcr !e eziveL (ei.nek Lqln brr ha).krasl]r Carp. soLu| al, pirlu.
.(lilgumu prrcr
)Lk. (lrz !{]l/Senin giiciirr." kll, (tle,I.k, bosr e.z.
1., hnps€L brni, €sir eL benr, rrz na ges sozcLikler kesinlikle erkili
.lrr, rink(i beklrnlnecll(ir.
l){r11lrr]<l.nn her birl )i.la d(rn dtzeli lll,llIr, bir iru rmgc gelii
ririr !e het)sL r')Sun bir hilriLn iqindc hrnnanlannlsr r hlesrlrrrenl.r
,llt (lon d zeye hrkim olin ungc koi,lsundi i) r lfr,slxrllrr " .tinf bir
Leneke tlnrrcjs olarili inrg.lenmisrrr !e llonne litn(lisnL r.neke ln
h) al.irnr bir lep olirili i'ngeler bi. rleirLrmenc grjre Ve) r'lrn.
da\.t.den !e durdurrnclrr bir dilenI€ sore llir riiAr is.
^rzrL)u
Kutsal iiclnhnn ri( Lisisirrin ( tr( kisiliklj lafri) ilnncrdLzenin !(lr,
solu, panr"srndr l.rklr n,ller o\na(irklannr {rre snrdr l:leJrirnrenle-
rin hrhn.r \irdrlJan ser imleierin !.k lianlqrl( bir brcimde rsLcn
(Lgiye srinn lnrnnd. ilede edil€ prrr.lokn.l nrermek Kin ifblrlig
!ip!rkliad r. ll,,)Lrf €gdrnlnredikce. mh .sh tizgLir ohnra)rcakrrr:
trzLna geqilntethkle, ruh asli lekesiz oln].llacak r
'Mantrk onr l.nn ri gin!Lr€cek ) irceltLlnris b nrr€liktir ( beIinl
sr!u.mam g.reken"). incal{ senln (litnnanLn r:rrrlindin el. ge(irjl
nrrsljr KtrrrnrLnji:ihLn !e za!rIlaLrlfIt isrende,
'ujr lxfri!r ser
Lreli Lcm mrl.adcle eder, inu l) rlrL t€lt b$nl.r ).1pr Ia: lshh erlillle
!e !e )enilenrr).I€ rlrti\rcr rs.liri o r {lLiy|,rni nreibLrr edtr ser
euihnelr. !ok ed lmel ir Nlisrlli gelencli. iLrr n bLrLununile icr ctli
'soncn:cirrr.L,nf.lhnl.!lrsnrdrr.gricrtrbkz(:l.nretr1..r)drtr1\r,,r.r,\.
r 246 59
5I]TIERLERiN KURNlZ TANRI5I ENIi
nef guriLr cirsel imgelemigelirrirnistir. Vect durL'mInda ]renljk ]e

nilln]s, rrh kendini lann)a brrakmrgurl \'e bunun iein en etkileyici
nnge cinsel brrle5meclir. Donne bunu, dolatl, itade ederek dalta tyisi-
ni yapn1lsrr. cirldenir cezaeline bagll olan rrh ermdi hapsedil
ji re bakire]e. sanasmasr rqin tecavuz ecllneldrr.
'rle
Cla itan lann re recaliLzciL tann rngelen. elbetle, iok edicidjr.
Yeniden )aprlin hiebrr )Lrrum TanrinlR )eni, parlal.f bir kapFp
ma anrrcr)1a hareket edrn br zanaitkar olulu, oriegrn ta5adrgr )Liz
Irlda llonneun neLatizrksel krbirleri' denilen bt 8ilcln !. brlerek

rah$rksrz imgele.in qrk^r.Lrgr skan.:lalrn Listesinden geLemez.
bir anhmdr, r^nhsel baAlam lririn isnurde
Yine de. claha g€r1r9
,rIle bir brskr k(rar ki, oltLrlar, \ihudi llrnslr)an gelenegrrin a.i
goNsu)l€ temls hepren !iLLrmedili!€, 5ijri okumrkLr bn)uk sonnr
larla kerrlasmazlar Ve ontr, img.lenn gi.lderinr hatrlleLer€k degil.
rnr. rogalhnk ol(u)'tn Sadece iki orntk r|n Siirin arkasLn(laki tat
flbilim geleneksrl.lrr. "l-rc kisihkh Tanrr,'biI baikr bagl.Lnch olabi
lecegj gibr. Lin.rbilimsel bn meYdan okuma)r qagnerrrmaz
'linnbi
ljrnsel hrklIklarca harekere gecjrilnii bi(rrn Lutktrli.ryla Relorm.s
)on sr.asrnda bile. 5iirden kllsrrI olarak !rkarrlabilecek bir Teslis tan
rrbilimien ridrktrl lenjllk!iler drrrnda kimseyr gucendinnrt gibr gij'
rurunez. Khelkedon Kcinsrli (lS +5i) bin yrir aik,n b,r ?rman ,rnce
r,'plarrrrqtr' lnrge uqlerneleri, .zellikl€ rlk dnrrltrkte bulunanlar
'' F,lo2o rr ),,l^!hn nentcAAer re li.qnes Dcrri& nm rnla,!$hnm kullanirak

\'!ni Drerif,zik geknegtri dm. SLriiimr rcin blc Jos.Ph 5 ol.rry
^h
Qr&idug 8.rh. llr! Ovd..D ,8.li\hrdlhvirt D drt CJrnnni lidl'riof
().4inneipolr wtnsron. 1985) )icene Cted llzniklc ls l2itlt kurulin
liilise mechsDur k.F r5tftlrlr ]lnsuy rhlilkelcnre buntur $mki diizel
ulmirsekrllcri <r l u5liiDe bkz t 212 2l
184
'\r'r, solu, pxrh !,'"krr, rille, Ial - akrlIca !e hrrckerlidir. in
reknil(. brsrno )iitlkhn bsri llrrjsrilan ran.rl)ilinrinde )arg1I .lan
oflik likirlr.i )nnsrLr. "
l]u sidde!li inrgelerde oktrft r linn)fi ilgrli orrodol(s inan.l^rx
bir me)'(l:rn .kunia giirnrele ihri):rcr )oktur (ierqekten, tiirin crcrre
srndr d{ndiigt bir lrrnq lzerin(le, okurlafln merne u)gulamcrlilrrr
rn bri)nk sirklcl. trnnhrn x?rcrli da olsa kijl(lliikle l, rlerti.ildigiri
orl.rmrleri olieilarr lnnn $i.e kirrr zor larllann s gibi (lLisunulebr
lir, -lannhrn
txliaL siirin itcri kalanr "ilq klsilil(li liinrLliili )'rpimi).
cigr k€snr inin(nr LlSrr vnr biqrmde, sairin "manLrk rnr elc Seoren
'tliirmun\ (ok )nkrndxn sorusLonna\r gerek )okrLrr. Dugnan Se\
tanrn ili ni)erli .lama)'ic^gr rnhfln{la- i)jlrk ;apanraz. lrnn nrsrl
i,uLur i)jliklefl dr butnn Diliklerh murhli (liisl]rinr-
(lesreklerse, o
(hr. lrnnsal srL\e! rYrlili iqin ruhu bosar. harseder,:.r krLllanrr rc
r((a\rl: eder.,\Ni ol{t{r. l)onneLrn kibiilndc,resli (lindirhkrin hx5
i<. bir 5e! gonnrli rcin \oklan crlebilir.
l)rh. ince lor.hiAturrz linlti iii erine S.lin.c. .lerr o l{.d.r eLrr,
olinra, \'apIl:r, orlod(rks l ]ristii:rn r.nnbrlrnrni desrrHelen lelsele
:€lenegind€n o ltrdir rince Ir:rlmr5lardrr k, etlchiyrLra krrllanrlrqInr:
Itrhirr o rnlrir, gclenel{se1 likirlerin hepsr sorgLrhnmr}r rcrl,rrr lli:r
{r)'krle..le, linln lioLrlluge karsr i!rlik !imt)jroLrlr ()hrak onrlu qrl r.
''Ninunr'rrln Kibri!e Ce:r|rndrnlmrsr" !. bu o)kunun biglanr| ,,1
d,'A', Anz'rld$L' gelcnegjrnle i^kidcr nzu ,niti sil)i) ,ll lerin eil,n
8l.ile l'igelsin s()lc(hlrne (liltlaL edrn, li*l, \e kana$k bnklui+unu:

(.g.li5llrtis'ilinIl(. rsln(li lnfnu re rkinci yizyrlhrn Il,ditrtin ltilirI r
dcf (lihi fdl^ iuihlt g,:,srcrtbilir (iriiki o 2inund r hr yu^ h nor bu
rtrtr llnl{ry$liL. K (nokiler', horen^nl.n ya da o rinlokdar uc rdtr.l reri
nri t)rflismNlirln' (llr (;rDsri. (;l)sfrk lNrw rork: Vinh$'. lq8ll. \ s li)
Irl5
masr kaosu orll\)'a eLkiar ye NinLr trhrn [nki]e nletdnn oktrm.sL i]
nr bicrn.le krbrin dLsenr l)ozan LiI harekeLr glbr giiriintrr. Ana i)'ilrlt
!e k(i(iliign krsLn olarik .paerk bir metalizik )oklugunda,
^)rran
okr.rr N4ezopdr:ur)^ trirlenni bize )uklenen llalr metati:rgr bakL,s acr
s,ndan ) ommlamama ko,runmda dikkrrli olnal(trr'

Benzer biqinrde buyulerde {llzlasr}la glrriilen se}rani gir!l.r "kor(
rrnn da dahil i)onne un durm^n rndan c,rk iarkh bir zihniler dnrl
)iem irttirler (.inler insxrrlara kaos \e acr geli.Lrler, rm. gLrnrnLisr
hakrlLrsr. brr diur)'r Lithr brlni lsrsin(lan etkinliltlennr inlamlhtrr
mn Irce brr kLrnnlus Larillrnin parcasr degilledir llrr gunih kr!r.irni
onerir gihr goruncn !irrler brlt, Dr( l€re g.rz dil(me)e liarsL insinogl'L
nn nJ^nnasr)la l:nLr \€ ()nun Sozii: I)algalarrrl 5u!.rilrne llir Sarln
re;.r clerLh |azrrLn pek qok sorununun la)'nagrnr iralLrrdrgr "Yazman
Srn-$arruh un, Enl(ile niekrLrl)Lrrrda ol.ltlgu gibi bir .liler zihni)e' is
Cok krsrlr!l,n,r brr bicnnde, D.nne okLrrun bi|ne)r t'n{lusLr bir

biri)le rlltkili o)kn \e likirleril1 sxstrucr hir Iaprlnr dokunur: Kiti
br Mukarldeslehi lareLr15 o)ktlleri, A.lem le llav\. rrn iste.Lgi girnih
re sonuqlan re gunirh !e kelarer P^ridolislaa l}eim bile tenrdrktrr
5iirin bir Ktltsrl Sone r,klt'gu sotlenmekezin, oLurlar -elbetre bin
lerce sone Iaz,lan Donneiur ?amanrnda- siirde Iolla nr nisrl buli-
cal(l^nnr bilirler llahr i? inreNL .hn, srrrin bicenrvle ilgih relilrilt
n rultrr l)ur.da bizi ilgilendilmez ortdirrl dize gelerlekstl bicmde al
rLlmrrrrr. llk srliru dize, s(ln .rlLr .LE€nin criztim getirdigi hir sor! or
tava c:rkanr. llhseki:dize llinde. a)nc.r, ikr clo luk )a dx diirr dLzt
llkr'..r,'.'r,iSe..rr. lnFrrr Uuf .e 'r.. r 'l ':P r . r'
drzelen.lilrerlerindt de\aN ettirrnesi !e kesmesi !e dorLlLikieri trnl
\ernrde hitiale\i l)onneiln sanrtLnda nsra oldtrgLrntrn kanrtlandrr
I86
[II'I \L EDFBI\^T ]:NKININ \[RI
ller bir d(lrri'il{e bir anr inge gelrrtirilnisrir re iiirin sonund.ki be,
)iL biriJin iiddeLini anurn.kradrr. llk donlugu haurla),rnl
Cinn gnr ar yi,rrgim, & ki5ilikli hnni Senin icin

l lct, rdah ohuk rcin c p^r, solrk al,r , prrlar !. ahr.
K.lkrp dryanabikyR dir. )rl( bdn \c di2 coktiir
I'irc.n nrk. ullcnrk. riknr.k rc bcni yflrileNek rcirl scnh gucnn.
Acrkrr Donne di\uncesrni rlade enneyi seerrgi geleneksel biqimi

nLikemmelen denenrni ahrnda ruLnakta.|r
A)nl s€) Fnki)le ilgih Sumer, Akad !e Hirir 5iirleri iein geeerli
ol.rbilecegi gibi.lmalabilr de. Marduk/Ea buyuleri, ijrnegin, olduk
ca geleneksel LJir bretrnde fazrlmFladtr. Belli dize gftrplan, d.ha ijn
ce grjr.liigirmuz gibi,Iarkl giirlerde )inelenmig olibiirr l-akat ka.iim
e.tebi birnnlerle rlgil bilinmeten sok fazl^ Fe) rardll. Enkiilrn ko
nn9lnxl.n, oz.nle )azrldrklannr gosreren bir diizen !e birlik sergile
ll]e egLlimindedir Arru l,unlar )erle5ik bieimlere grir€ ni yazrimls-
lii(lrr? llnki !e Onrn s(jzu: l)algalrrn Siilirisine llir S.rkr"daki on
J?irugLi nedir? Krru]{l sone, haua (lo lirk gibi bir bicim rni.Lr?
KultLtrel nornilan pa)lasmaksErn !e),:r sone kahplannr bilneks
zin Donnetrn nrnesDle tarsrliian okur, tiiri, )apr n eski okrrlarrn
dan -asll okLrrhr- cok tarkh bir birimde oku).cakLrr k$knsuz Ede-
bi,var kur^nrnda edebi)xpnlann belL okunu5larr !e )anl$ .kunu5l.
nnrn dogmlL'Au !qa u)gLrnl guna ilDkin pek rok rrnr!n1a )xprlmrs
Lr. hlbere Sirmer, Akad \'€ Hrtrt edebi)aunrn edebiyat crlarak incelen
mesi heniiz baglangre a5anasrndidrr. 5imdilik bildiginliz kadan)la,
Yazarlnr siirleri nasrl okndrklannr bize soylqebilec€k elesLirel c(i
zim lemeler lazm r) orlardr. Bunca bilinme) e nin on irnde drkkarli olun,
masr gerekir Siirlerden pek rogLr nsla ele gee irileme) ecekr:r. Y;rnlq
lllT
5U\ILRI LRIN (LRi\,\Z IT1NRI5I ENII
dk,Nilir Li.,nilhidrr
Yu€ de olasrllJar konr6Lrnda lrlnrtsizlige kaprlm.k isrn bir nederr
)oktur. Gereekren, bu kadim meLinlerD )eniden bulunmalin igin cl^
ha i)i bir zamfln olamazdr. Oz bilinqli ve (iz elesriri )apin bir qagdr
Fsanan,n timn, e(lebi)'rt hal{krndaki biilm !a6a)!l:,n sorgnlamrsr

drr. Yir inci)tr!)rl llatr.debDtlr ele!lirisinin hii)nk bolnmLl,
(incesi
cagnnrz.lx edrh )mrn nirelikleri re dnkabrllerin )()strn incelennests

Ir 1r'r.l.., rLl.,r .(lr./li,'.. r'p ,t ..i r'.!r tiir'lr'r_ i ','..rr.
(hha ijn.ehi kuJali (lil:inelefte rekrrik [igirn lisl€len]ekren h05ntrr
ol!rLen. snndi esrerilemrnin )iprsr tizenne kaPsamI mrkaleler \(
liirep koleksi)onlxn r.rdrr
Ru kadiLr ed.br)atrn, :mran ve kiiltin icindeki rfrrr uzilt|sm.hrr
dolavr, baskalrgL, ironil( olirrli, giulirmiiz edebi\.r ogrencilerinin
orr.r)x irfilr )ortrnrl)rlnnstl sorulara kusursuz bicirnde n)nlakLadrr.
llnkr mltlerinde codniLrntl: bafhca temillr. dahr once gi$ltiso'
miir gibr. Lan.rl.1fln Iolculukhn. ceklsmeler !e rxrtrsnralar, lulerle
rin dagrl,mr. di!er rinnlirl. rliskrler (eogunlukli ilncal,kl, nrrrlt-
ri rcenrler) !e )ir.tilrrrrr. llir t'xrircL ol.r:rl. Inl(i. kilden sekjller
breimler !e,!r.insel bir iliski)e girer brsnnd€ gijnilDuit ri xnr. her
ikidrnlrn(li d. NSrrh'kh bir ann rannqr ilt eil€,sNlstir. likinliii
n!11 eolrL lorusnri )ohr)la getqeklelrrrilmi5Lir (irgn dtlnrmdr, vii!
rrklrnn olqumLLnda, h.sra|k crnlerine lakahnnrr5 ohnlann 1cn den

ci,rlallnris,nda \e)i lnrnntltr^r ol.v,n(la (jlu.r .ricrl,!r)la IR'blcnr-
lcrin !(r:Lrminxlt drserlerrne )Dl ilosLerir. l)jger dutr!nlnr(li )rlnr:ci
kDnimasrlh yrarrhlarr rrr eder )i dr nr(lrrrdrn (iztirrtlrniin Seldrlr
hjr brcnrrcle sorunu rlade eder Konus ilar c.llunlulth erkile\rc(lrr
(;Rn. |ft|u. \ 125'15
!E IDIIII\IT I]NKININ \IRI
'IIT
vetann. Ni.u in rKibri !e Cezatan(lrntnrast ve)...tja!e SrlL(.?a

oklLrgu gibi oiteli )a d. .ta,!crd]l Runa knl|rn, Ljnkinin brr kirakr€r
oldugr s($ le\' ve ir)kL,lerine hakinr ohn sq.genelljkte ltLr.Diztrgr(t,r.
Olk(ilerde eksik olan girip bir (jze ik, belki de in)rik bir bicn
de "bilgelik"Lir. Kendrsinr "rtkelerdeki krrrnaz !e btlse, .l\.e in.en !e
''bilsellAi! lrrnI deniien bir Linn isin, Enltiirin srr:teri ar.sozteri. r
ihhki kurallur re ogiirler !e Bdl,rl.,,rkr Mnlon t_it.,?rl
butu r..(la,
,
nan ru.den di)alogl.r gibr bilBelk edebi),arrnrn
Senel gnrplarr tcurcte
pel( de Ier bLrlmiz [ibelle, b brr Lanrll1tam. softrnu olnbrlrr Ka([n
Yrkrndouuila hilgelik in antanr rsLiine bltnnin, btyok bdtimn Kirx-
bt Mukaddesi merkezalan, bll)iUen bir)aprsr lard1r. t:rt(ar Enkinin
honusLl]asrnda h.)" n srrrdan irlerjnde insanogtunr y.ntendrnnesi,
rrlin olkiis(Lndrki (ig(idtr "ku uhLi\rn bir ),olu .t.txk ).omrnlins.
lnle (l{i hL$kulLr(lr1r), col( azdrr. l:nkilrill r€rdiFi i\girL, Lrtan re An: -
l{utrlnu rehdjr erme }i dr bri\iiler(le ol.ltrgLr gibi be i h.rsriIkt.r gibr
i\:el oh)hrl. rliskilidir. lalinrrllar Lxpnn)i re .\'ne lriLrrrill, ami
o*'ltler din!,rdrkr srradin denq.imler rqrn rehl,.drk siltxnar.
llir l(ls€te sisLerni, lozft)l.tt !qa merift:ik rnl.nnrrti itrnlrsa.
lilnru d I (i(r.lotr. JirDdi.rr /1d,cr{, ClirrfrrJ oi t\.r\,dat l.lc tu ,\rLi.t

Irrn,P,rdrrkidi (l,hihdrpihi,, UnrtrsiLy V seunr. t959) \r ltdrtr Atsrcr.
ll,r l,& i rdidtr ,/ 5rr rtJlxrr'da ((:o t)ctr ligen: Ak.dcm i'k t.(rhg, I 97+ ) b I L
hmiyrnlir rnz oftrtrc.llnnlsrf llr. siiner dnsnnccsine iian.c .nlnri Al)

z(ili.!rdil.tr rc nlnnlirr ulgr rk {nftl^trh .ErerDeter jcnl ginrdell.r
5utr't)t)it r. l:Ilii grbr bilgeler rnntrda \ir ol.n d$Ljncc trNqhrr,sl {(irrsu
w (i. l nhcir ll.l^loni,nr u4s.lon,lird?[,? (OxloLd ctaEndon. 1960)

snNd isijzii dcdenc [-, rde old ug( gibi rinnd r srid. b! rd. $z cd i
lebrl h.rrr onun bilgclilai icnr du. edilebilir. trkir cog! lntecllta lap r
lllntilr y klcnrn l)[dc) , qcnir?
5UMERI-ERIN ruRNlrz TANRI5l !NKI
Enki'nin sozleri elb€rre bilgelik"le es degildir' Mnlerde. beklenebile'

cegi gil,i, cjykt.leki belli dtrrumlara baghdrlar genellikle' Insanlk
durumund:n konustuklannda, sozcirklel itleri mnnlan rahar errir
mek isin q:r]$mak olan hiztutkarlar olarak lnsanlarrn tu)liLnn Lrtrnma
Ieya h rrlah^ egilmlndedil Bununla birlikte Enl' nin ku azLgrnt'
brrakrn bir tiir ilk€l bilim olmasrnr, tarihin denenmig bir planr olarak
gormek bile gtleiit.
Cogrnhkla zeki !€ her z.mnn etkrn sozcilkler onemlidir
elberte:
) ilLce gictrn siizleri.

Bu tiirden bir gnq en ili br'r) iilerde giinihiitrnr
!e Inkihin kon$masr, Sumer \e Aka.l lii|nin "dileli tipi' biciml
olarak acll^ndrrrlan biermin heftren tamamrnr o]LLstunr

.s.zd^n i$yla r:jd.fta
o rgzr baglayrP krPrYrcikl

''O zdnan Nd urre AsiS'
k!^htr bedennre Sitnhn,
kottrtr, rEtl n gnrnrccek.
ogl.k, )"lagrn. rat,Yac.kl'
'Buyiik t.nnlar N,hakkak bt(<li roplansnlir:

$ch tslm dilsin ki
baYlece hnknm rerebilsinlcrl-
''O b€njnl keh.nerle nin hq)sini rek b^nnr yenre 8c'irirl'
gibi ok[qtrnda dilek kipr genellikle

A5agrclaki di;ejerdeki
sin, -sinlerl !e)a olal ile qevrilmistir' Ytllondaki dizelerde
isc
" '
buna k\r!m, sljzlerin belagaFd6r gtcirnu kortlmak iein ecek 'e
r'
clr" ile se!Iilni5lrr
Lr 2el
Creen'Endr'. '
190
N1IT VE TDFBI\.{f: EN(NIN IIRJ
MrLlerin, .jrrregin, rrgdas romancln goriilebiiecek bir kapanE rii

riille degil Enkr tantrndan soylenen blr sozle biririlmesi sasrrucr de
gildir. hnkinin l$nuimasl yakrnlk saglar !e sekijmet€.i q(jzer:
'DoguDlaln. neden old!g(n knctrklericir .,
Abu birk,lefir knb ol$u-

Ni'rrtrlla Magan bey olsur.
Nina,ru Nim2uyla d.lensir,
Ninkas rrzuyla doh kadu olstrn,
N.zLN xl.ntlidlosin.
Azi'nna Ningisznh yla erlcnsir,
Nfii krlicesi olsnn.
^yhrn
llnsagl)ihntrh beyiolsun'
Silmer edebryaLrnrn belli bieimsel rizelliklerini re b.ille uzali bir

eclebryatrn ionunlaircrsrnrn kargrlaguAr s.runlal Lrnrmlnn]ik icin
)eniden Inki \e Onun s(izl]L Dirlgrla.rn Sitrrrisjne lir Sarki!r ele
Srimer edebirat rn en belirgjn izelligr, siirsel dlzrnin ozenle ele

ahnEnrda !e eogunukla srdece Lek bir ogenin degiimesiJle dizelerin
f rnelenmesinde kendini gosreren biginciligichrl
Kaldn kohlO n.kdc 5nylcndi?

hnkinnr 5a,kN: o ncn.le sdylcn.li? le0l
Abz{i r etendrsihn si (s o n.rede soyhndil
Kut$leletrdihin sa,krr: . nolde s.,ylcndil
Dams lnunnannr sa,k6r o nerede $yl.ndil
A{ trhinin ii*Fr: d neFde soyhndi?
N.nnntrnutr 5 rkrn: o neEde sii'ylen(lil le5l

A'zcnir s.tkrsr: o nerede sijyhndil
l9l
JTiMLITLLRIN X!RN.\Z 11{NRIN IN(I
''Lnki !e (lnun SLlzii: Dalsnlinn SiNarisrne Ilir sarkr,' rEun bir

,)dkn'igrunrn l)ir pa.qasr olan on lim.q leya sarki'din iharettir''
(E.rldg sozcilAfi, h^rp e$liAinde sollenen bir sarkr ttLrirnir -olaiLkli
lnersile- g.)sterir.r' Ddl.r.q-calSrsr ise \'ur^rak salnu)'i eheritli seri

)rnsrtin bircisirn olibitir). llunr karsrn btr Pasai(lal(i rarki slr:ci]
gti Si'rnerce (e\ ri)'rzr dizele e Sitriilebil€ceEi gihi sirilir. ller bir lle
ce, hir qizgi !e)a bir ciri)rz1sr i$reLini (biglanli ilgili .lrrrlt l)tlr
(\rk l)icimde oirumbiiirler) itiis(eren bir boslulile birlnnmiNLiir Ci:Si
lerle birle5rralen hec€ler 5irmercc bir sozcriiti nleldrnx geLirir:
8q dil'tu ri..ld dDrrt[! dD,
90.s,jloidr li.s.rD. d.rrDtsr, r, dDr

9l sir r lll, m.1).r.[./rrildnrilrtr dnr
92 ir{ itrr rD-h, Erlll DR{ld drr lddLarrr

9l sir'l.ri sdl nrrJk rrr d.rdDrtr,l{, dnr
94 ir 'rrisrju{iud lndD ft,J& dt,

95 nr 'hdDDr ,rd dad rr,lu.D,
"B
06 \ir 'r.r7r . Drr lddnlnrl r.rD
ll€r (lizedtki () ne.€(le sqlendir" 0nc-.id dm-rldr dlri) cumles

rlizecle kesinlrkle aynr lerde sittlltir. 'sarkl da Gir) ilk di:€ drnnd'r,
dtle.lir. l€k .lesriiklik isim !e srtitlnrrn srrnsLdrr re isinrler ('nre1(i
pisaj(la ol(l g'r gih, .Unr srrididrr (tl2-s8 dizeler) |nki !t ^rlesirrirl
rsinrleri sa) rllnr.sur: liki. eii lni tiorrcr 1)anrgilnunrlr. oshl Asidu'
hi drha sonr.r Mir(lLrlai celrilnritor), l zr Nnnnnu !e hizmelkin
Arie.r siiLn.r 5iirinin tipil( o:elligi, iclii g0-92 (lizelrr, iic rrrrL)li
cr,\D nrl, ldlr{lglr. 2. 19.

(i@n. Eftlu, r il5- 102.
Dildt kipibi(irni rcin. bk: 7 b{r[rN. l]. o{: konNnri(l^ ltlag|l dr$ 'r
192
:t I \[ tn:Bll.\t r\(l\t\\t:t
{lcAll. \ilni:.r rL( \rhrli ri:(le.rlerririlen ttnl(i!le itgrtidrI i."nlur-/ii
Xr, u'rrru-!l r/,:rrJr,r re u rrrr,ull-ftLr-go. tisLr!tr ilsitiditktL !et(icr L r-

stlr. 1;nkinir rdrnrn !e ihi srl.rrn - Ab:uiun rn i \. .kurs,rt r,-
hepsifir sumer(enur lilesallehcesrnde -genelli r kartrIlar re Lanrr,
!. kil rrl)1. iLi5kik-ndiril.n bir leh(e- ri:rlmrs,,tnr.tind r
SriL)rer siirif(lr (li:c biiriLn olamk rlhmsrl !. soz.li:tnrsrl(lir. t)e
\ rrr cden rli:eler en(ledir. llir ol( ri dil:eninrr olLrI olnridrgr bitintrrc
r)rckLcdir. el( rel{ (lrrelerin ijIe 9l(r)isr federri!le, t,arilletik onr u

Irrni trkarnrrlL genellrhle kolrrdrr. fakrr rhhr genis reroril{ i\rirnrute-
n )rlrunxk (h l)ir l)ll(mi d.hr gir.ritr. Nlerin. bizinr t)onn. sone li:-
(le o[],,$, g hi hnr$r irisrndiki tirl(i r\rrer e(ler, rm. tirk| ,ir!-
$iruf ltukLr r(irbrFL b!inrlerlni gosrenl) gijsl.flnedigi rcLl d.gil-

s
i ir.
I \ I li i i I |lrii olilrr\a:irolnri\,rn hrr r,,plurnrta, edebirrL trrtr
I I rI r I )
:o:Ln tcnr\ili, l),'llii (lc sotrlrt \it)nr \rnsr r Si)(lrr \ii:ln !.L.f.l!1cr
(1. srli.i r,rsrl,rnn bnirncilil{ \ e \ inele \e elilifrinlrr Ie(l.nLnr lnr r( rlt
h!ibilrr
llcnrenncl€r !rnelIltlc llrltcr l)cliniln nir:
l ld!ir. {n i:1rtr (lrht rm l)nrir!i! zrNar.
linln. -'" r.rrr d.ngrlin buxliArn r,nnfu.
Jntc,,L diL!.lir $trir i nr (h
:nr l{filr.l :,,1{Isnr.r! i|!r l,k: 7 bnliiN. l4 nor

" s|rNroirirrrsLrr.,lrrpNrtl,ttnilinintjirjrc.t{1nNLcrnht3,$i.lcUcrL,n.
l:rtr.rhrdtr.lirMirhLiLr!tr/j,\5iD.ri,rNdrrnrnrll,. (l,lrilideIlhintrr
r.r\rr\ \1u\.!r, io,or.I l)!1trtrr. dirc. lnr . firrl:rl \( rr:dlil(, )irrlc
nk,. lirllo rnd,r. ,itui,, n. l nnlrmc t)n,nl,ilc,i,ii d. l,rl}ir .$ki lri:
lctuk S (ooN. r/,, &n"i,d/Nrrdr,|,' N,i,J{, (lt(!nnr Lt{Irlnrl I'ihlirnl
li\rnur.. lt)is\..1 bijlnrr \.i.s.n ldrki'ni:ln cncrila iinrfntr. drlilt
19'l
iUMERLERIT'I KURNM TANRISI ENKI
6krizler gibi,
bnyiik dalgal.rsenin iein snya gecer
rannnns 5ae gibi 11051
Suner fnrl tizlaslyla br isimler \.e tiiller rrindrr. Srtatlar az re

oldukqa basrtir: kueilk, bti)'uk, durirst, i)i, sif !e benzeri Zarflara
daha da az rasLlanrr. Brzim bunlarl. )apma)r Iegl€digin1iz nuelerne'
ler, paralellikl€r, anan )inelemeler !e bur.daki benzetmeler sibi eg-
reulen€lerle )ipllmrsrlr Benz€{meler, tarkL eserlerde orta,!a qrkan
.)n! imsqle, blcimci olnu egilimindedirler. "
Egrerilemeyle brlikre drrum bjraz daha kannasrkliFrr hlliikincr
ki{,gr'),u ele alalrm:
Onln sitndglldil8.(hr,
kork( doguran.zsrn bir drlsr I ll5l
Inkinin sd,n izgtr) dalg..ltr,
azgrn bir.irlgi
Danrg.hr un nanr n sbzii azgnr d.lsad1r,
azgn bi. dalga

AbzuNrn Ekndisnrin s62ti dal8idu.
^zgh
bn dilgi
^zgn
DogN ohula,l^ doiln'strtr *n
dotru olN.y.nlarli dogu desilrin *n
S'int erde kulin,lin. ozellikle ripik ifrgeler iqin bk? Bendr

^r.$zlernrde.
Alster. -srd,6 t, 5r runtrr Pi"ldrs (Cop.nlugqr: Akademidt li!h8, 1975)
s. ll
l2i Aktul sii.i icin Gidgio Lruccell.ri bicinsel bif ripolo} gdisrnrnqt
c^lsnnin. rowrrtls i l'onndl lypology ot Akkadiin Siniles. KrnDk, ]\, ,
w,!.r:y vdtdrr, B.rry l-. llichler, ed (Neukirhen Vluyn: Neukirchar' vt,
l.g. 1976) s 59 71
194
[1II !E LDflN\A'I: IJNKIN]N ]LRI
lnsanm k., !nnd^ dikilcn drgcrek yrhnnnn rANrsD scn I I 10 I
olnu 3izri nrs rhgrn hd,,na dokilnreyen

birashnr zehftlir.
Ohrn s(tn rzgu d.lg.drL.
ko u d.gunn azsnr btr d.lra
llliiltirci hrrgl.
Krnr.qll buLrnulle esrrrh sd: isrnne odaklanlnDrrr. Ce(ekten,

-srizirn Emesal leh(esindekr karsrlgr (iniirlden eok c-nc-rr, her dize
de iki kez yjnelennigrir (139 40). Kingr, i)i (lirLzenlenmF bir irrJ|
sntdur: ilk ye s(,n dizeler ozdestir re siirin, kesin olirak.irkrsli. ol
nrmasrna kar5rn, aqrkqa l)elir{ilmrr bi. merkezilardrr "Dogru olin
larla dognrsun sen, dogn, olNa)^nlarla dosnr degils,n sen.'
(Ciirnrtr kesrn olnaktan ahko)an l36,38dekr Licludnr. Fnkire Dam-
gnlfInnr'nrn srizi]Lnrln ii:(leslesLirilmesit iiqhi sidece bir dj:eyle, netr
kr:rn dlgrrunrndrkr l4l dire)le.iengelenrnisLir) ElhetLe. .rnnrLr)iL
bozxn nler liez nrumkru irr. crurktr hn/$a\ a alrk bir erik (Jnrn lezan
drnr. s(rrcnklerin bir konam dogrurluk. btrnrn )anr sfia vnlandrri
dolnLiLrk !e )'ahr-y.rllll!.d dille ohnakhdtr.
Dille oliniklr olnn bel.s'zllk bu eiirde o) le earprcr, {ille ,ra}gln'
drr ki, 'sijz, bize siiri basir. nssal bir teniden dile geririre indirge
me olanagr vernr.ksizin bitri. egreLilemeleri onda roplar. Baglanrnna
belinebiliriz: siiz rzgrn d^lgadrr, zehirdir, ins.noglu rcin giic, I rl{rln
drr. Azgrn dalga ttrlanrn deh5e' leren kork$unu !e [nl(inin bu mu-
sel olaldaki aldancr nllinii akln gerjrir. Tufanda ve bir insanl l(ola)ca
lok edebilecek ha)lanlar(la betimlenen doAa, insrnogh, iqln qok ktr!
\elli biqimde I.rbancrdrr. A),nr zanunda dohr !e Lirerkendir. Azen
drlg.rnrn lerkL, in,gLrft .likkrl edin - bL,, Enkr re Danigalnur
'Auna
195
5U\II:RI ER]N NL]IN,\7 IANRI5 LN}iI
Du nrn (rendcn) riretken gkinnn Llr tiircle kurlinrnas(lrr. lhr)ul< rr

\e b.r!iih ddnr l)u:cngn \e rehiii(eli "sdu ii r(incle !rrerler llrslo
hi(bir llrle riiri btr l(ndrr dog.Lrcla. v€ bitllesine dchserl€ ilndc eunr-
nrisrir Ir]kirin sr,rLl iniua kirsr si!lennrifrir' !€ insrnrn i\iligr
5inxll s(iz, kuLsal lirlrsrn en xz sîrrta I \ e en !(,k isrr.-

^hllata
lldir. So:cLlklenn incelenrncsi llan gelenegil.len cok drhi eski{lir llii
\iili bir (liasrllJr erken Sumer Lent .lerleLlermdeki iki .liili (ln rLlr
nedenille -sumerre Al{.dlir bull^n, en iu,n(lin. la:Llrin.k'Llhnn

dal(i €gjrimde liullannrslrrdrr- ltll.hl]r bilinrtrdamlin s.:cLrkleri,r
0annlar, meslelJer ve benzeri). jl(i .lilli sozluklernr, dilbilgisel ,ir
neklerin !€ Lelallu! rehbcrlerinin lisLelerrri .terle.rilerdir. lki d,lli
..zlr{., ...r.+Fr.,,r. t1.r.rrl. .r(,',.,, U1!
r"
\ Lli tarihlcnrr l)oli) rsr) li sozcrtk, Yunrnlilrr n brgrllr hile dil n1h
rrsrLnr:r erliilqen incelcnrelerinc ba.rl.malann(l.n ed( diln ont br-
ljnsel ilginitr ne\neri!di 'l
sof lki )Liryrldx dile krrs! isrn biqimde .d.n ilgl. gtrrumLlr l]lr.
grljsrik l)ihriDe bir gi\! Nnukh gornlebilir.l llLUrunli bLrlilit. (iA
das dunradr rliLn bilimscl Sozlerniuin lazla siridin oi(L(!. \,rzn ]i'rr
sxllk di)'nnndir rl:ililasr rma egilimdedir. I)ogrnul b.fka bir lti\rin
llbli(l.r bnhrn l lti)dcdihnrsctr.ski 6iFr linclor. tck hccr behrdr lsrln

lincldi r. \(jzhkler Gn inri l'.n ii iro yr g{j r li) iic iilrcii bnltrh t.rihl(
nir. lhrn,dririrolJibl.r (Ci(len CUJ'. N \' : l)({,Ueday- 1981) s .ll4 17.
(ii'et'ltilM dill,ilim m.itiLehi \r Br! iizcrituleh erl.sine getr.L br brLF
icii l)lv Jydi li lrl'ildnbir. AD /r/,i/kri, ro (irdiDrk r Ir4.liridkr.
5t,rdr,3Jdnr l rdrlr ftrridinl (]rlnbftlge. Viss wi,trhkU. 1976).s 322
o,!.Iln. rj1,1 !rrk/ri,rkrl Rij,h{rrlhy iciri )rlllk .hnk hir rin hreinn,
t)6
ril rE EDru[^r tNXtNtN \rR]
gilLsiigibi. saiz bi. .ra$rnrrll nesnesi olmLrr, srnrlhndlnlnlrs, q(jzrim

ienlllrf re her riir ktrllan na hazrr hale g.Lirilmisrir lronik bir brcim
de, Kual)r MLrkaddestle s(i:un iineni (iird)d,, lqqos,,aDrd),r'dinde sirz
likrDle bizi bjrt]? olsun riharlalnrrLrr. Yinr de. stjztn tlket gtrc(i na-
diren merak l(nrnsudLll. l)r !ra: !eren bir laizi 'erkitr" bir konLr5ma
)a da s.us sunum gibi .legerlendirebiliriz pekrla. lbaderlere. aq.rtr
halr o) (nlxn ve dip[)rna rrrrenleri gibi bakanu sijzun drn(]ir kLrtl^,
nrmt, hiltmrdrmrrrn,xLr Irr "iierisinr" nricr olarak kullannrasr gtbi.
cigdas dtln) i.h sij:ir, hemen btrriurtille laikle5rinnisrjr. ltad\ol.r. re
leiiz)onl.r \e kruerlei(te cogi| asr)h -\e \rbancr Inhbat,klxrta ir
trn karsrlafnrila,li- io: irrsnn nesnclerinin €n bir).rg1s, halme gctrn,r,
r lns,rnlan. eD !ak,D ikrirbas, ol.n hi)lrn rurkrin.len bjte kopiin,
'
bir ) rlenek ohn dile sxhit) dlnrrk, lnsan erkinlikleflnrf en g(ize Ear|i
nr ol^mk diistrnL,lse hlle dtrrtrnr b(il le.lir.
Coc guf dili liegti !e etrmlelerin bi!.inllennresille k'Lnllann lt.z.

nrnr iirsnnrn lirndini gelsimin(1. elberLe bti)i1li onem risrr
^nlinra
l)rrid lillor, zihinsel imgehrin <lLrzrnli srrrlarrnclan ft;drna ge
len .lirsiln nenrf. cocngun udir l;urrrsrn., sotrLnlin .ij:urcsrnr, ) Lne
l.mesrne, bell.gi srsreniiuize ernresrne !e plinlin izl.rnesire olin.n(
sighdrgrni inanLr ' l)iiirrncenin ona|a rrl{srndan s.rr1)r1lu olan nc
,,lnFa,rlstrn, Frnekir (lil edinDenrn bis|.r tuhi o) ni. gnr. inin,
I r. r' l)ilir se!lerle illilqsi.i ldLll.nan kii!nli (,crLl,lrnn rcrtc.r (lrl,
rlsislnif gelisnc\r l)aila(|!r' kr slrzcill{lil bisimrgi nhsNid^. o r-
..- izlediklen \ol irst(nr i\drnlrtlcr bjr jnceleine, so:clklcr n (lit:f,r-
'likz .1 Vnn (l.r hr l'|.\rlolJdli. Dj.|orDr,, rlir ]Jibl. (\ew \orli
M(;r v llill, lt)61). !/ \V,r.i\r \vd.lrt(;di 2598 602
I D^r(ll.)l(ir.Irir.l(Ncw\.rt:5 non 1982). s l5l.
' ^rxlSchrsrer.
1.3 v. s 152
197
SUITI]RLERIN (IR\.\Z TANRI\I INK
li cimleler i(ine \erleiLirilneden ijnce bile ne kr'lar etkili olduklannr

g.rstennqLir. Cocrrkhln anhlNsrz homu(ular re inilrrlede ihskisr:
tek sijzcrklii ifadelerr bile kanna5rk bir biqrNde konugnra ellemr ola'
rak isle! John Dore, rek sizcuk asnrnasrnd^
olan qocuklann
sdriir.
dokuu rlkel kontrm.r ellemr"nde trasanl olduklarrnr Sijzlemigrir -
yarrrt verme. hrrekete germe)i in€me brr
)ani, etikerleme, yineleme,
le uvgLrl'rma'"
innu lsL"ure, c"g,nrr", sehmlama, kar5r erkma
Bar| t€lse{e gelen€gi, bufla karsrn dih ner€deyse timamen itade'
gtrclen
le."e, nrinukh iddialara nrdirsemekle sozun larklestirilnesini
goz'
clirnifrir.:' lronik biaimde, tek salzctik a$masrndakr cocukhrda
lenm€,\.en tek klrnt\lr]a e)iemi t\nerme !e)a itrde e(menin h€rhangi
bir tipidir.r* Drli manukh iddinl.rra indirgeme egilimine krrsr k')'
ma)a CrLs^n Martin lleidegger' Ltichnrd ll l'nlneiin }izdrgrna giire
iladen'n, )orrrmtrn temel bir bicimi bile olmrdrlrnr' lakrr i'rka!n-
r5rak, :rnlayr5 ve ,torumrrn daha ilksel itlenrlerine
dr)xndrEiDr gits
,r
r''
rernekren hoilanrrc| Sl-,vle deum eder:
I lci(l.giter btr .rnek \?nr "Ceki( igdrt lddiann kendstrde der' zi'
('er
r€n lticrnndnisbr k^lhvrs i5llsrndadr, y'ni nrotgln klrrry'!
cctt(rr icrk biryolrN rcya c.zilrnlenredor
nrce bn iddiin r FpF nr
uySun nranttk LriNle.i ietnde (lur!'rn PlanlanN$tr Cekr z^rcn it2cl
lddFn'n
likhriylcbir *I ol.hk btr dur(ndi aFrl'k vonrnnrnmsr'r
r" spe€ch Acrs itr.lLnng!'se UmlcMl5 Jou/trld

J,nrl)orc, Hololnrliss.
dil/ lJDrgu{g. 2 (1975) Zl_l9 Bir ranttma ictn hk7 M^lcolm Coulh'Kl'
1977) i
.lnlrrruducln{ rd l)so rd Armhsis (Hadow. Ere{ Longm!tr
156-57
I Pilmcr.lld lcldlic!. s Ll7
r" C,orhhid. n/n l|.rior,s It7.
] Pilnr.r.lJsr .r.rri.s, s l17
t98
IIITT[ TDIIN.lT TNKININ \l!RI
ctrnk y.psr, t]:nc. bagl.yrr sdrctk re doAruliyan $l rjrri $L1ylc

birlikte. cekkr z1r€n bir ne$rc, ozelliklerc $hip bi.5.y olnnk ilr{nnr
kar\rsna kornusturb
Bununla birlikle, bundan once iddiairr, harL^

sozcriAu, lrlanrrkh
sozct'kler olmiksrzrn )onrmlamann remel sir€gleri !ardrr. B'risi ce
kici dener rrrnegrl] !e onu sessizce bi. y^nir ko)ar.
llu qagdaf dlqirnLlr, lurguisr \e brlllimcilerin bize )end€n keilcL
mekte lardrm €rtillr se\, ijzciiAuLn, nanukb iddialara baglannr,rlan
once b.\lingrsriki giciu(le orrn)a !rknrx bicimidir. llede&ger"inr
karrrlrs dedLgr sey sirzc klere bile (\'eya )aln,zca onlaa) bagh de-
giklir. Ve sozc[k insin konu5masrnda ortala srkrrgr :ar an, drhi dnn
fitl:r ilSili iddiilard:t b hrnmn).^ baJlamadan rrlagrnnsrri biqimde €t
kiliclrr lleidesger brzim, (Ta)'ldun drliilnme adrnr !erdigi) ilade-
lerin \e tikirlerin bilineli kulhnnnrna 8ilre tanrmlamikla dilin do!n-
srnr :rnlad'A"nrzr diqunmektedir. lliz'N dili, rernelde -bir $e) i
'anlFka\\turnn konurnia" olarak
a,vdrnhAa )enjder incelediglniri d[$nn-
mekledir.rr Dil sidece bir'i(sel gerceklik in c|sa ylrrumu degil, ima
"dirn1'anrn paylasrrnrdrr Kon{rmacrnrn deAil. drin}in'n !arl,grn'n il
rasr ol rak ij:nel ne de nesnel bir 8orlrngu olmatrp ikisi biftlen,
ne
.lir, Cilnkil dun)a ikisinden de iince gelir !e onlan iCine xLr. r)
l)oliv'srr. q.Adi$ dxiuncenin biz€, b(llii hnkkrn(laki hanral rlnde-
lerin rirhhtutr i[rni girmcden siizcrigiin (erkili !e ]!irunh)rcr) gueu-
nirn bir deEerlendinnesini )apnuk isln g€ri adrm aLtrnnasr bir pNrci
ircnikrir l:lbeue kadim bi\'ii kudretli silz nos)ontrni b,rgb).1'. l:ikaL
l s,v
A.g.!. s l19.
f.lmcr, l iri ddr(,ricr. s l19
t99
suilIR :RtN (!nN \z IANRtsl FNdt
hr bilirn liglf(lx krdon siiziin bjr lana brr.hrlDr.srnr ol^nikl hrhl

rim dn bu boJ inan nos)on urdtr. Kidiin Yalindolt dillcrnxle sLi,iin
)alnrzci l(onusnrrcrnrn di5tncelerlnin ifadesi drgil, anra ornegin \xzr
da, co|u ke: i'esli bir $!$o ol.nk kisilettlnlen sonmr, €rliin l)ir
rr
je) bili\orE Oi rannahrn Krrabindn lsr'nrn
ol.rr:\lt gorrtklLriurli'
Iogos olarik nnl.\rlmrsr bii)le bir b.glam d,srnda lelraniDuz).
''Siiz {rn Aliadfl karirLgr olnn .r,n.rrI n(n :ul,rnlir dr:i! Srincrce
nrirnden !e!rilrriirir, bu bilirrndan ogretic(lir. Sollener sriucnk \elN
illdenin remelin(le a)nr an ndr 'haber. srr. plan. )oNn, nrerin.
emir, (lilzen, karir, \ $il l)ir d11ft'm. bir drl$irn(e konrNr. hrlra $€)"
\rrdr " Anlnrlar di:isi saz riri slradan lngllizcr kLrlhnrnrnda bilr
C:{rnkLl so:, nrintrl(h brr iddir olusturan isirerlenn bir bilesnnin-

clelo ke)li bir iriret nos\orr(nir indirgerrdigi :rmrrr, geqmisre (la (li
!(urirmLrz nrslnllinnrn srridin drinrl.) oldusu Sibr nqrllir c.nrrIlle:.
drn Lrnh!Ll.riIirr (lilil(Nini. (l\elnl l(i. t.nrnrn rerihrirl.ri olxnli
(luiirNlr $ lrrnr, kÎi \c!^ dig trirr.si dcr.eesin(le ccllnre: lkih
mr'nLn esrsrntla. kurlrrnh rlgili so)'ledtkkrr \€ r)rklerril(lerjrr.le lien
dinr brihnra rihiplerme gosrr(hAi l(idan)la s(jzillr girLcir .lduitunr
,l'Ll..r ,"k. r, \'.ur.l r lr.us l,r .rLur.lrr h< s(r.J M,'r
lKLusrl lnsrnl rn bir l)ilintll.le (27 bijliun), Konnlnraci rcrn de
blr krsrrn af l)rsrrr." (hceliltle. guc[] s(rzu nitelrklrri j!ilesriren
persimberle rlsilrn istir. Veftljgi iirneklerin hen.n hepti Killbr
" Vrtr {l.n lnnn. hr]i.A{li.i,t rJ,c ril,/c. 2598

'' a,\l)nr)dr! r. l/2, 19 4l
" a; v der lcNtr!. iidl,SDn D llru,.r . .1,\j.rri/6r,/ikrr (i\ov \ilk: thrpc,
ard ldiw. 1961 lglll). L 16.
' lhf (ld l.ceu\. rnli$i.r. i 222'.16
\lt !t Lt):ut.i.fl ti\krNt\ r :Rt
Muka<ldes re IrLr.u lta;nrkirdrr '

hnkinir sdziL, hahkrnila qok se). I,azrlmr5 otrnrsr gcrct{eMr. l.|n
(,\ltadci llrcl.iDnn() ile krlrNlanab lecek bir
sokla l)ijlinitr D.hi ijnce
S.rdiilnlnilz grbL. l]rc l. ir, Lanfltar, cinler !e :rlr^n :^ffin kraIar.
,resneicr (rLrp,L:, b',\ nl{ d:rr 1. sara) tir.
raprnaktrr) 1a da h,r;rtD I.o_
itln brqirnlerirLn dogasrnda rar .tan deh5er sa!-.n prnhr rerr ryrk
t r.'" t,arlak b r rt:ahur rjr(rlgL\tr qu:el t, grnctjk se\rnc, sllrsDi
..k!rsat
Su.il \e crfsel eDe!r gijnrlLrf.r'r tjlenr (.a\si| rirli..L, rrnnLirr
u)g"r \. onlrra bigl "esrirtr" (KLLib Mule(t.lesre \eho\rirr jri
/',tl rr vel r thtisrmr gibil Mezopotinr\ r .liis nce sjsreminn bf:!rihLi
I ol.rak dl|.irnnr. " (-issin, Lam (tr hareker r"^rn.teri rsrqrD t!ntL .srn
rlirol)(ekrasi ,(lalia.,rikclunlrdriiisesrj?tik\ebetirsi:lrt(birt !rL!
le lSiLi.Ll1,rl(. bnntll] (lnzenli dun!i].r, ko:nr)sn.tr\rur..i:r \(jnul
de saiLnrcr bir orrrmedc bLriujlur tjak.r. (:i{sir'rn r-i.rr)11 et.,rtr-
crndi. rifr nrn SLr:le g(inLlur rez.rhufti ile tirliinir s|: .rrrcrlrgr\ tn be
I rrme bi(ini .riindr histrir rcLli ba!lanr \okru,
l:ilir, b€n:er bicinde siiILer, Alii.l !e llrrir nirteflnde .rrn \i
ila diger tanrrLrnn l(,nnsnusrn(la hrc otagr.'rsru bir \iD rol.lllus gj
br rnsin(llirik inrgelerDrslir Tin )r i|sin grl)j g(jsl€nnek elbctre
l\'1cn)B'r nvr nrrcirilkrfr fuiclde bolcr t(,ttuin 14[(,r ]hrt. brt.. (i

,lir. )tlL ,SifrICrbr l( ulsaL siar ne]r rcf {hl(krlcri,, rc ||t( \ I t)ct uLut
f rxr bl! o,f . Iir. Jdod (N.!v rorli I t.rcour rft .. I,)rq
"rl ri,. rlo/.itrc
1195i . r ll t:rr 'iA ltc|rlidrs Vei)tu.nnrcnnr\. t/ii,t,/.(rurr..\,r
/l.i lilr.j llrlljrl!5 {l,iri\ I'xv.l. 976) I bolun
' (.,1J)it, D ri.rtrr[,. V],,) L2
'' lllefi{-i$ r.Idrjt(rl.|.lr0tr,(lhcIh!ue:\,1o lotr, tgrjs) s I2t
l{l I
.JI]!1[RI.I]RIN KL]RN]V TANRIsI ENKI
loli )avg!ndrr !!l€ )a)grndr kl. djndar rnsailam g(ire, anlasrlabil

kliilikli rannlann )a dr lrnnnrr olnrsr nerlelse kicrnrlmaz gLl),
Ilelga Presl, Sirnefd€ tanflnm insanbicnncl rincesi"nden insanbi

cmci bi!imlerinrn or{a}.l 9rk\r c,larak diiiLrndilgti !qin lzini hir d€
rece)e l{.dr. siLrmlirir l)egi!ill1in roplum.laki sok derrr brr deii
srlnle baslanLr| ol.ltrgrlnLr sallar. Kl^ndakibrr kriz, toph,ltLg'rn 8el,s
nesine \€ mrnnk oncesl du-5iurce.ten "nanukl nrn orh)a crl(rirtr
)trnsr).n br hrrekeL olaD bireyin ) iikselnesrne yul ^qn rgrrr '' l'l
esl iu brkF isrsrna gijre rannlar, bire)cilikle rlgrlidir llire) ler ktndr
lerinr bir kisi olank bildrkleri an, kisiliAin g.rrtlniisii ilunda €srarlL
olanr da gorurler.'' l(ntsal olanrn vxrhgrnr g.steren eski snngelerden
az cok insxn bLqtrninde olan purlnr, tannnn h zumnda oLllik irin.
rnrn). rr(Ltlnmnnrn brr )olr olagelmisler.li.lr Ses d.. grrtl\i soz de.
tannya rtrLunmi labasr gibi gijrset imseler ol^miz nrr)dr (resinr
^)rr
ler, modeller, taprnaklrr. e h€)kcllerl
Mrr tanflsal rar|gr Ias.rlamanln biI ioludur. l'iesl. Suner rnjtle
rinL, rnsin dos.sl irin en el,em se,lin teNeLf bir ilksel hirekelr)lt
'r I leLgi licsl. \hD Pftflrrh oBrr o,lt,sir :rn irlh,olrDmP|i!D (lnnsbrtrcltr
hnrlnncker (;e*llschaft zur Pflege des a;dieswFsn{hiften, 1969). !
l8 19 RtrdollOrdnun lh.ld.d4 rJr. Hoir(1971) )iltuD. dululif
^dh
bor\.'r l, .1E, ".1r, r,-rl o hrr,ll,'ll'
''! I,icsl, Prnd rlrqDnorfhirrr.s 1i
r!
Pienmille ilglli {'yletren s,iz hrkkrnd. l{rn.a y^nnlnrr Girzel {Darl^r, in
..rb1r !i^ rtl.' ,11., ,r,,r l. ! r'. t,,,r.' .',' .Ir r,'
o,ri!. okDraiyl. rlgili bir goils icin bk2 ltob.fl M.c drn' Ilrr llr rrroD
d/ UrbdD sftirry:&rh Nid!,tordni? oDl Pr?hFtdtri. Nld{i.o ((.hi.igo Aldlrc

1966).5 124.
I{ll \'[ [DERl]nT] ENXININ \[Rl
,liskilendirilmesiyle dogrL'lanmasr olarak ele alrr.

Ortaya qrkan soru kesinlikle mn ile Frrr arasrndaki ilskr.lir. Bi
zim gdrdLrgiimiiz mitler ellende bulunan tannlarrn remsilleridir.

Onlan en t zla insana berrzeren !e) kon$ma bi!imleridir, rannlar gb
relleri yerine gerilen, roplanarl, sala8n, hisseden, vb gibi gtiriilne-
lenne karsrn, Ium bunl^r konlqma biriminr almaz Mitler, pekala iz
le)ebil€cegrLniz konLrlan olan hikayelerdrr' Fakat avnr zamanda ranrr'
lann konu:malannr delumez biqimde )akala)an )r.atrcr iiirler,l^zr
lardrr. Fnkjhin lioulLLrgLr;erde. sljz i)'l€ Linenllidir ki neredryse
caprisrk insanbi!Lurci ilade,\e (bazen de hikayenrn s.n^ erme(ligi brlr
) r .rne , |d,, .'. q,l , \l ,),b,',r') m"\l'd'r

Elliikinci lirlEr'yu olL\ruIin sirr br rLidendjr' Sirrde tnkinrn
sriziinli smgele)enin insanbieimcr dille pek rligkisi )okrLrr DogrLr'
Inki. fti'nin dnr dn ve db.r txrrrsrdrr' Iiem .rlrl-4n (cn in
llmesal kars,l,g,) hem de lrn-un (lmesal lehsesrnde cr rein btr diger
s.rzciik) en.zrndan bir ranrrlar rilesmde polrrik brr rol |tneren siiz
ciikle..tir. Kr !e
nbzu, enin yiinertigi s|Lmer kozmosrafisi icrndeki
!erlerdir. l:nkihin eti Damgalntrnnadan .la soz edilir' Ve Enki'te,
139-40. diz€lede oldusu gibi, Fair lamiind:rn sen dDe hit'p edile
bilir:
i-gr-.D r.sc-iirr! 8..n rl8. rn lll9

D.g,n olanl.rli dogtrrsur sctr.
Do!tr, olrnay^rl.ria d.gr deAilri!1 seD
Siri me,ldam g€riren bir 6ykir degil. tehlikelic-nc cn i(nrirrr !€)a

''si;z" n limes.l ka15r|gr) orray. crkarin [nki !e DamgalnMna\1llr
bir resrninin !izrl'nesine lazla olanak brrakna)an srfatlar !e imgeler
dizisrclrr. c;er!el( Ye )alan hakkrnda uyan,va benzer bir te) oldugLr ke
!UMI]RI.IRIN I{URNl\z TANRISI FNlil
sindir re hnkiirm soznnrin, dinlel€nrn (insandslu) lrrrnna olnradrgi

jr
)ollrnda di t uyan
yardrr. humnli birlikte clehset leren Drrl.nn\f
tannnLlr glirulirLr Le,ahitrir oldugu kidar, c,rs-cDl de llki dedigin :
rnnnllk niteli€idir. Azgrn d^lgi, dog rma, zehir !e hr)\an egretile-
rncleri, bn r rc r re tan,,n,n l)ti Iogun birliktelik ,c,nde esrrrlr'
Sn:iln kendi yapErndu yrr olan ironi, bolirnlerin €n ruhaftnda

( l t2 22. dizeler), nr( ile ballayrp Fnki nin emli)le sona er€n bolirncle
bize Iardrmcr ohbrlrr belki. Bu birinci fti,1,91i)u sona erdirir' lnsa-
nogltr cogaldrkran sLrnra, llnkinrn insanlan kendi er''ife !e erindekr
Drc lere go(rl(lirg|L goriillir, lakar sonra la5amrn mCsi e\den uzikla-
itr BunLrn iizerine Enl(i pek qok nlr')i btllt'P trkanr re bunl.trr eijA
srin€ bxglar. l)izi onun enrri)l€ nnra erer: lnsanlrr (rrlllk, Emesil leh
c€sinden bir di8er sozciik) lere gi\z dikmesinler (al rr rrrl-nle):

'ne
Onhn eldc onl^r i.in orraya (rltirdr.
onh,r onhr r(in .,ra)i crk.ldr

Ab:u nui cllrdr! - D,ah,n!,
onlan drlc ofl^, icnr onryi dk dr lll5l
Yas.m ,r'$nicrdcn gdLti rL
^Lp
,r'lcrn peslennc dusru,
onlin gossinre biAladr

B.l rr'nin ef.ndititllL o
rrll onu D,ilftini .zldnesin
lblDr. Dnr Enki rl:
,trJlr oDrrr nt ltriti ozlentsin
!1IT \I IDEIII\IT IIN(ININ\ERI
ozlchesnr -DuhI o:leDit\inon!tr Dr'lirini llz0l

Onnn onri: ill r onlar i)renesin.'
Onnn buyrlrAu: MrlL, onlan dzlemestr.'
Br brkas dize icine dngrtll:rn hikaye oyle krsahrlnlsnr ki, bunu

agrkhga kr!nsturmak isin Sirn€r hnnbilimcileri !e sarrlennce cok
i)i biliren aerk bir ijneri)'e ihrilac oldugu diiitnlrlebihr. I)onnein
).mrrlD, digrg !e krnLrl$ rrnhi sonesindeki g.rndenrelerde gijrmiii
oldtlgtrDruz du rln bLrdur. 5ilnler'rn bu nokradrkl rx!nna rLskrr
solledil(leriLniz )alnrzca kurgudnr elberre llr' re krrsal hrkrrrler,
'')asnmrn ricsr \e $rra dige tierin geri alnmisL bir urarL)li-
htr kez ortaya qrkrnca insanhgrn ki(lerindeki br. degiiimrr ii!knsir
shmer ecl.brvarrn.la baska tnrlii l)ilinmemekrel di. "
lki edebl oz€lhlt p..sanrn )onnntrnu giicletrjnnel{edir. P^.cjanm
kendi rrinde Enklnin,\J.dd.d adr )anj, La hir sdzcLik olunr grbi
durmaktadrr. llk dLjrt dize irq l€z e{ (tannral belirletrci ohnaksrznr
dir.qir) ne baslar. BL lun ne e! i
oldugu konrlsundr -Enkinin DenE
t1i rnil Onun l:ridr'daki raprnagr mrl lnsanoghr isin ballca Ierler
den biri mi?- Enkinin adr irsrnndeki sozcirk oytrnn nedeni]le karar
!ermek gncrirr (Onuncu l.t1lgll nM sotrunda F.irin ah edisirin snzcLrk
.) unLlnu )enld.r ortafa erkarrr gibi goriurdugiuie dikkaL edin. t d
kompleksini c igrn larklL bir riaretle- 190. dizede r-hr.qlll, kralur
e!i izler.) Ozellil(le tann ndlan !e esrarl sbzciiklerk yaprlan yalnr:
ci bir kehme o!trnu degildir 1 jnguistik arac bizlnl tin rl1laman r
Akfull,i1r t)cn.$nkl., br pisaj b'lgelerin dln,yi mLnlirlcnni rnlar,: b,l-

Selerle birlilnc ln$al heykei yrpma s.narr .si \c slirnr
de gilnisrir Melrn
bir Lrlrsmi icnr bkz l igi ci$i. lltr Pdor d bri (Malibr Un.lcni.
5UMERLER1N I(URN^7 IANRIsI ENK
snc oklugn b,r inlam derinl,Aini aq,ga arkanr

lkrnci zorhh, )orumhmada si,rekli olarak, Ialcat o:elLkle cle bu
kaclin1 rnetinleftle ona)a qLkan bir sorundnr. Bir hirugl ile digen an
srnda br. b.glanu gitrmekre hakh mryzl Birinci idnigr'da brle ursa
noglLna lerilen !e sonra geri a|natr /11c'nin L]yk[si on.]an rince geler)
dizilerl. alrkea bagl^nnl, desildir. on ht1,gL, birbiflne bagl m,drrl
Donne\n "kNsrl soneler"inde g.i(tug[miiz gibi sorLrnun rct hal^
acrkrrr re bu durumda brze yorurnlamrdr yardncr olacak apaqtk strnt
dizileri gelrnegine sihibiz llir gmp larkl LtruS drn ut'!'mlt brr hi
kiile ol$rurma). te9lik edildik. Ama yaprtn, dumdiiz hika)e anl.r
lna)i siirekli .larak kaEr !rkan iiirsel tarzr bile brzim qtrbalarmrza
Daha sonra bLrlnmri, insanoAlu !e nClerle ilgrli bir.r)'kii !e d\kn

) u )rrallrlnr genis bir ijriintiisilni]Ln bir (tnki nin d.lgalari
pareasr
brnmesi icgall cogalur), tann )erl(esine bir me)drn okrima, F:rl
kinrr s(jzLr"nur rh rarafi \'e gereek rle yilin iisllrne lnr sorun !e [nlii
(beirn'
DmiL )u )eniden krrrs.ma)a daha egijnnlisorundttgii zanlan da
ci ,.rr!r.qr'da) brr dDntis olirak gorm€)e te9!iL edildrk. OnLrncu ve son
hinr$tln (18u 9] drzeler), rnideD brr krahn" onala qrknasr -her ne
kidar sikrngan bi. dua ise de rnersi)enrn bir unNr rsiretr)'le son.
erdigrni akl. getiriri kral burada rrDfllar ile jnsenlar ara
^raslnclaki
blrlLcL' olarak ranrFal .likkatir o.lag(lrr
br gen\ 5ema devam eLse)dr v€ l(u5ku tr)andnLcak bicrm
Yaprltx
de Donne (n piiman|k sonesine -yararrh5, bunrlm. b€kle) b benze-
mele brglasaydr, bu Simerlerin p.oto'HrrisIi)anI8rn rsarerlerini
g.,srerdikleri anlamrna gelmez. o zaman remel-problem q(tziLnLintn
r" tl7
Bl€ McC. Adinr, Erohton, s. 18
[{t] rr Itrr:u]nT INKININ Iut
Ljrtrntusrl i))le d€rine kijk salmrs olabrlr ki, bu, MaLrd llodkin in I eni
den dogum arlieLipi adnn verdigi gereek bir arketip nrunriisiidlrLrr;
Eger bo)leIse -!e bLr ):rlnrzca bir kurgudLrr- "Enki r€ onlln sozri:
Dalg^laiD Sitrarisine Bir Sirkinrn karish .rnntrlsn belrrli LanrLbi
limsel (igretilere bxgh degildir. Aksine, btr bizr llodkin in sirur remrl
bir iileli olarak el€ ildrgr reye gaturirr. tsnt[n 91irler, der:
Diliu duyunlleynlldrn aDctlgl)la brtoyiele gecrr, duyrsrl, lakar kr

sirl or.! bir hry.r deneynnili belli bir olcii(lc ilade de,k,: \e !qin(1.
ydri(len )nsrdrgnrz b! siir. kcrdi duyg$41 l(iJnrklirnrtrr d^y.nmi
trlr2i kNsrn krsLR'Lnresi' (ler hi, duietnn olahk )itlen.n )rsNn
izl(liiri oh ne dogu me(l cezrr. .r r hrh.dahlnr \e ihdc \e korrt,l
olsurlugunun cvFnrl ,iLimkrc 1tli\c.i&li boyu .$slennde kendi
hi)rrhrnna n .m!lann, siglir L,i2e.'"
Blrikinin qrliardrEr sonrc temelde Coler gein ''lhe RiLne .l Lhe

Ancrenr Minncr llhlr)ar I)enizcitrn Ezs6il' qrlDmasrn. da)anrr A)'
nr ijrLintii, llLnsLi)xnlk lrnflbiluninrr genis tulLrlmLq Llkelerine ser
besree cla)inan I)onneir. sLnresLnde de bulLrraLilir. A)'nr bicim(le
lvl.rduk/Ea bu)Lrlerirrin ijriinri15iinde de buna nnlanabilir.
lLiral edikligi gibr, Srl ner "frrlii !e Onun S.zn: Dilgahnn siL!^
rLsin€ Bir Sarkr" rirDle bLr rxslak halindeki !e spekul.til LLgra-lm^ Si
rLiimi, Siir ii:erinde son siizil solleme amacr Sutnemel(edir sad€ce

bir basl.ngrcLrr tu kitxph trzeljnde dtrdugunuz, Siirner, Akad re
ri psikolllnm ncrke.nde olan n,ker,Pl$ krrnnn, Mrud rlidkniitr
JLnrgor
''irkeriprl &hb4m elcs(irisince degtsri lin$ biqsxle eLe il,nfrls|r. ,lrlrirI
I'dlPdrrdfrir rl).ry (londn:O\I( UnncNry ntss 1961 ll9l4l. \i \c
,ver .n dognrr inttrpiyh Bli Il kNnr Ay,,o bkz Norhturf l'ryc. ,\r,
kDr!o/Crr.!, (P, incet(ni: l'rnceldr Uni\t,rn), rrtss. l95i).s lll .142
'* B..lliir. l'irrr.r,J, s.l19
IIJMIRI,LRlN KLRNV L\NRI5L I iT(
lliriL edehi\ iun(lahi edebi deger nedir bicrnrftleki l)asir nrnrnun bi

s( LJlr)rnrrr )ol(trr. lllbctLe edebi eserler bize cagd^s diulr(h (.lr
nhatlarrcr gelen edebi!it. ornegin rLrman )a.la lirilt siir benzeLre:
ler $irr lir eillginde s{i)lendiginde bile Ia d.r l,.rl.rs-xrt) 0e!.r dr!'Ll),
/).rlds ol.lusu gibi. onregrn brr I)onne sonirrd,r Slntlugn
^grLlinrdi
mLrz LrrLftlerr, reli bir )xzairn isarerlerin.len iol$1rn gotrlnur. lJo\lr.e
liendr rdebil rt rnlnray r5rrrr:la rnucadele eLrrreli :onLndr kaInz '
)'enr i,le.srrnfenlerin brrogralrL qrkrrsrmalar ve :orhnrr qrlers,r
nrlar haHrmda sorlediklerire ragmen. aDoninr €debi\rrin rrlrrtsr:'
lrlt drL)lni cg Iinln.le!iidLr. lliIfen )iul qok .zdrf L:rnr linliirLr)
'lrprfrgrni l:fu1(hnn c drsrr rd surrr 'Lrprnali ilihrl.
^lLDdrsr
'l.hi,
rLill derlemrsinj )rz(trgr dusrrtrlen ljhedunnii (il.qdDriLr l,ir
(esiLlemrsinr )i:drgL n)tenen .rr'qrl(ilran 5in leqi rurninnr !t,\tr1r
l,rsisir hir degi!liesirin !uarL KtrA).()i (la NrLt LZAl.,\(ll 1)i) Ki
r|n siir \e barrahil)r Lnhe(1'La rni drsrnda"' bunhr hltlnndi Lilt li:li
blr.sel brlrnnenekredrr. tlcnekie gii:,rrirn. iLnin \i:rr llegil, siiI
dir. (iiri)Lr so: e(lil(lLgr Sibi. herhingi bir u\gar|lna )i:^rIli hilr
krnda 5rrdilt degin keiledilrnis en eski lrlgc li) birincj bin\rklin
kalnri bir r)retilller !€ )izarlir krhlogudrlr; gijnLnisre hL)erirtik bir
dLizene gor€ srnlinn)rf d,jn t.zrr srnrfrnrn lisresi !triInckredir: (l)
r.fnhr, ir:ellikle rlk srradr ler irlan l:nkjr (ll )edr b,lge gibi clsi
neli !e colt esk rnsrnlar (Adip..lin so: e(lilLr)i (l) rjlc k,rk.tl.rL be-
li llure)en erlteliler: y. (1) bir rll Iigirrinnt -!glr" olirik LinrNli-
Bl: vrid' llr. - Ltrrh ol r M.rr An(Lcnl Winh: lrLcrtnrrling r ll,.m

ddr\(11. r rlol).Phce. Cdr riD 2(l!82)27-++
l:rhe(ludmi un,ifr bllz willianl W ll.llo rc J I \ V l)1lk. onsa:. (ls
ll,L ladlririrro/ llrr r/l\$! lh\.n:\'ilr Ur^dnr)
.l0ll
\ I i I LDt nl\,\r ]tNt{t i.itN trRI
nrn er[el(ler. '\.zir[k kon$L'nd. )aklasrmrn bL:inltinden ((r]i llrklj

oklugnnu r.rh Lltla sor'le]ebjliriz celenek nnr!1, buritk i)lci(te
lizman o['rl]rn ira(rligr\t. edebi eserleri r.irr lns:rnta|n sozc gurr
rnl.mr!1. kendi l<itaplannr ).plklan hir zamandr bLr )azrr|li,
'.rn
brel ohrak )r:ini nr\er"lerin n rtadesi olmalian (,k, bir meur I
kendi rdrna konusnisrna arle(Ll€n bjr oro rc koLrLlsLr) (ln.
lirl.loir r!rkci !.n'nrcrLnun birinci endiresidir 5rn r )auLrhn
tnLl olan hrr Sr lerce sozhrgLi h.zrrlarlien, me ndekr srzcnl(lerin in
larrnr olu5Lurnada goh bu\nk i)zen grisrermeli gerehnirrr. tlrodrn
d.h)r bu bijlLimlerdel{i aqrmlanilafln mikr.rL asinrHr olarak cesrLli
olasrlrklrra ,rlrrl11rstLr 5.nra. hiili bi;liik p(jr.tik (JlnI |nerin rLplen,
titlan \c jiirlennuzden ne crk^rabilirsek belli b r rnernc rr.nacak
lai(hr. l),likaLLe kullanrlmalan grrekse de,.levrilrin (ilihiler, n1e:
nrLrrlan \e Yun.n edebrlirrndan (irnegin desLrn) ru. (n[ljrc .ln].li ce
kLcidr Meorin bii!'ik bijltLmiL rernel, $ucuin so:.ugnne bir rllnr
rerLrsr b!.n c.li hojumuux g(len lnsrmdr.
Metinlerin hjzr telt tcli )azdrl..a cteijl. l.kar r.Il'Lh'li
^nonrnrllgr
1... !e krruinl.rr geri gijriifi'r. Arkeokrii. Lrnhsel k rLlar. rrsn ler,
karsrlastLrmalr din, sos;,r anlrop.loti !e loplumsal geLiin liumnrli
nndrn daha L-Lrk lel ijgrendikee, l(adrln yazarlarLn edebi cevrelcrini
dahrr arhmrla ba5laiabilri: lanfllrfln remsilleri, rrhiplik !e
riprnrArn elnrnofrideki Rrl(1, mir, buyu re dinsel a) in amsLn.laki rli.s
kjler, )a:rnn toplumdakr roLi,'r edebr eserlenn nretrLnindcki erken

lerclir. lJizim'Enki!e Onun S.1zur l)algalann Srtr..isme &r S.rkr"rr
.kL1) usumriz| €rkile)ebrlecek br trmek aiLrakla, cn (onun Iiniesal de
w (i lxDbe,r. A ( arxlogue .f TcNs .nd AurhoN. J(5 1ii (1962) 72

\nz, s r.'r icif bku A l!. Oppenhrnn, ,\n.idrr Ald$trrr(D d (Chicso Unl
reFiry Pi.s!, 1964), s 22u 87
\UIIERLERlN (URNAI TANRI'] LNKI
giskelerinde) ile Fnki\rn adrndaki cn, siizcrrLk !)trnLr vaprldrgrnr lark

€Lrik.
Bunun;anrsra erken nenncn bin)rldan itlbaren (ll Erken Hane-
danlk delrinde) Slmeide, basrnda birkaq tane p.enslik allesi !e lG
lelrr.lahil olmxk rlzere bir enrek grrcti, h.la akraba il1!kilenne da)'.
nan tamamrlla gelirnii bir srnrt toplunu onala crkLr. sehirl€sne
devriminin b,\rnda, toplumsalha)aLa dinsel bir bakrr !€ren rahiplcr
-Latrnak
beli.i.. lnsanbicrtncilik re remsilisinatlar onata qrkar. eko-
noni icin bir veni.ien (latllrm merkezjdir. 8o\ntlan !€ kirrnisrk|k-
larr arLan taprnaklar LrzminlLk isreien )oneGel hurerl€rin (hesiplan
rLrrmak iqrn g€relisinilen )azr gibil merl<ezlen halne gelrler. Ba.sla
nncla, polirrli !e rrhiplikle ilgili bir liglr ol^n cn bulunt'r. BtrnNla
birlikte, diha n,nrannda.n )alnrzcx dirlsel brr ligis hahne gelrr 5i-
]'.n ot(rirenm bxrrnrn [rr!anl.ln ol^r^k irgdl !e ctrr degisimli ol.mh
kLrllanrlLri sonra dri ktrllanrmdnn diiier. lJiir giilge.le kall1lasr !e
''kral" sd:crigiiniln giLnlnk kullanmr haline gelen irgrrlin 1a;gLnh5
masrlln cicldi aslieri etknlikle.€ !e salas liderine !enlen .nem de ar
t.r. BrL degisim l,rmerkar te Grlgamrg gib! biL)ik kmllafl jcine xlan
!e daha s.nrr. Marcluk un hhra !rkLirnrn diqeri krallrgrn iilnegini
('[lgrurdugr EnLDr.r llitde g(Jrnlebilecegi riirden L^nnsalkrall!k]. ilgj-
li bir desran edebi)ûnm gel(mesrne ),ansrr "
-lnnnnx !e Inkir UIgirllk Sanarlanntn Eri.lLldrn Unrk a Aktarr1l-
sihd^ki nir listesirde PoliLik-dinsel n\.lnlir srralanmrstrr. lnfrlir,
)eni le\'i eskr bir ropltLLrsrl drizeti )insrun hi)elrrsili bir sr )h rnr
clnzeDl€nmi,sl€rdLrl YulGflda slizti edilen riL(le, lugdlit orti\a !rl(1|

bLr)iik rn ile h,gdlin e91t oldultlannr so)ledigr )eI son lii''1iglir1u I s.
'' McC Ad ns. r,1oll,rloD, s. 108 18.
4t0
NIIT VE EDEBI]'AT: ENKININ ]'FRI
nu Lnudtrrl Birinill rtn\'.inr digerinden yirksek nidirt A)nr )ap[ra

larkL rtnyanlafln bulunmasr qe!rri agrsrnclan somn oJugrunnakLadrr.
Bunlafln h.r ikiside kral" sozc girn|L esir derecede k.rsrlxr rurt 1A)
nl kisr rcin a)nr zamanda rr !e nln, kral !e "prens, k'rllanrl.Lgr
zaman insanrn akl hepten kanrmakradrr). Brnlar siiriir dinamiklerini
anlamak iein ni a) nlmrslardrl
re 1887 )lllan arasrnda Norlolk Adahnirdaki ha)a incele,
1863
ien R H. Codnngton, nr.rnd)r ilk ta rsan krsidir

Y.rllenn, dotinrn diqarli ikr5 ra il$hn k.uy$lann1 as.n her rtiin
erkry. neden okltrlrna inand,ld.n \r inenlann nhsal yonl.[rrk yr
d..rh1lentr h^yalcrlcindc rnr{l ra rklar olank buhn.r onlah adlan
\t her trrden Denteylc bildirildr. gi,zle giirnlmez gic genelhkle Dr.nd
ol.nk bilinr lnsinl dnrr ancrlr$yla y.gdnn.k yr d. gri
yagnrur
Des ieumrk. tr1zgan estnnek y^ da drndinnck hrni etnek ra dr iI
l.nLnnrk. z^mrn !r uinxla
cok nz^kr: olirr brlnrek, l)i r^lih r. {o
nenc getimelt li da mahredip hndkmek rcin dog.nnr guclenn
konrkn debilii )? da yoncl'cbrli,kr Bunr [ !n hrc knnr br guce
kcndi basnx srhlp deErkliri yxt'rgr hq ey kFrel yirlkhr, hNtalerleL
lcya n,Ham yr(| ryla )rp,lm,5ur nritrlar r.,nni. bir nnelil{ rc,kliy^
.ik brenrde kulhMrrk. br ruh!tr $yhycbilfcclr sib kendilennnr
Didrr ol.hAuDu s.yleyetrrczler, Ddrdya sahrp okkldrnnl. onunla bi,
[krc.lduklûDrsoyleyehlir'. so2.igtr cin ohnk k!ll.nabilrld;'
Nosyon anLropolo;r qevrelerinde kabul gormi5Ln re Rndoll Or
dnLrn esrarh krlramlnda iie )aramreo.t5 Seslere baglanan bLUIdnd
adlrnn gic nde gorulebilir. Bu, tilozotJ. L. AtlndiD perlonnatil-
'' R. H. Cdhingron, 1l]. lvhldrsinr (Nerv York Do\rr, l972 ll89il, s. 191
" RudollOrro. TirdklenolrlrcHoi)'(NewYork: OrLrd UntreNryPress. t958
Il9l7l), s 120 22.
4t1
SU\LLIILERI]J l{L R\,TZ lnNRI5IENN]
ler" )ini, bir h^rekeLin )erine geririlNesini saglittrn sd:culilerin

sqleiri.\indeki rtideler- idrnr !erdigi ku!!etli, siitleme) le Fprlan
edimlerin brr uzaDt$r L'labrlr '' Yx da dtlntn hakkrnda valrn iddiala.-
da bnlunmacian Lrrce Lng isrik gelisimin "rek sijzciik atamarnda bl-
le laprrgrmrz ilkel konuslna ellemi"nrn bir uzarLrsr olibilir.
Iler duftlmdi, hnki !e onun S{izrl: Dalgalinn Strlarisine llir Sar
l( da i,nkin,n, a.Vsilme/llzgln dalga/zehirlemj/e, olirirk rrtrrsrLr
drklan slizcLiSe ilislirilen nldrd olarak Ilnkihin (iznne brzi lazlasr)la
raklasLLnL. Peli qoh iairin, sijziin hali o bolLrL re dernlige sahr1, ol
.lngnnu g{rsreirne qxbxl;rflnr l(rrsrn, qagda5 edehi)arrn cagda5 fk,rrllm

bu biraz tuhat gelebilir okunn ah>ltrnhklanndaki br cleg$rlll sn?
cukler hkkrndaki ,rnak cagdii kanr)h ilgilidir IingIisrlerrn rizrlr

.larrnm t.rsine sljzlil olana !ursLr I^pnalanni karrrn, oku)ttP ,!az
Nrnrn )tr) Lllnasr, s{rzlr Ljrlcelikle l$8rr nsLtrn.lekr gljrsel brr rmge olr
rrk dt'jiLn'Iem,zL engeller. Srkta so)lendigi Sil,i, lohn l)oin€\rn trLrr
lngilLucede okL'r Lrrahndan tek ba!rni e5 bir s.kinlik icrnde iftl€lerr
mesi rsin )rzrlmrs gibig.rtlnen jlk irirdir. Ne s.zlii olirak )azrhnri
rr n-q.-zl r , \'t 'r ,.Jsr
Btrrada s nLrlxn Sinner edebl).o en azrndan sdzlii gelenekten uzak

Lr: kiL rebletle. L$rine elle. sabrr biqrmlerde )r:rlmrfrrr Yine d. Lin
ki !€ onun Sriztl: Drlgalafln Sisrrisine Rir Sarki gibi bir parca, siiz
lii perlornrrnsh s(izcngur 1(rlld okLtrgtrnu aklrmrzi g.rrrrr' In'nnnla
brlikre etkrleirfr grirsel imgeLerde degil, se+edrr' (llelki de bu. &r'
rida Yurrnlhrdin beri )eglenen baglinLnrrn, 5iLllrercedtki g(inneLLen
sL)L isitNe)le Llgili entelekluel egilinrir nedenrni acrklar) reki
btr ne
Illt2 l-ouLrh i.l,rudr.l@D s ll

Okuyup )nznri usrune cLki icin bkz. walte, I ODg ozlit! dri ljld?.J
(l-ondri Verhu.n, 1982). o:ellikle I re 4 bi,hlnlcr
1t)
MN tL EDEBI\AT !NK]N N ]FR1
trlr bir erkilesir(lirl &rr^(li derlen.i LDkr dqis, buvu re ilihilerirLn

s.) rsr ne kadar ('k
olursa .lsnn, zel{ice sir) leller bunu ralep erse .le.
dinlqici ilad€lerin dognrlugunnn crkanlmrs bir deg€rl€ndrnnesin
Lalep eder gibl gijrrlnme:. le6ine sirziln ,i.rndsr kaulm r:rlep eder
llir "drkri deki Trnlii krmkteri sijziln talep edilmesin€ \\rl rqar. Mer
nigereek krlLnr nnundekr \rkur' sdzLur Lalep edi|n€si i sigl.r Sri
rin sonunda, kirikrerler \e):r rr)liu olmaksrzrn se!ir\ bildiref bir di-
zi siizrirkl€ s(,na ennesi {190 q3 dizeler), bir .lia drAil, bir lecrr
Ircy!F)lKrnl,icillkr'.llillKhlltrrlir ll9ol
nu clcn{lisi Kmhn Ail

A1)2tr
Ddrizi'rbil,k!,n!ll Knhn cril

Dig cregNn lars i\cril Kmlr cllr
llr,vl Etl Kmhn Nl
''l:nki ve ofun S,i:rir l)ilgilinn 5a\arLsin€ lJi. !irki'Sibr bir vr
:r nasrl 5i r oltrrl (-rrrku sii:ciikleri dognr kullirrr !e dogrtr !'!lcr
llk kez \a!rlmrsrndan \Lt:)rllar sonn 5rrri Ienrlen l-,pnlamr5

olabilecek !air r^ di )a:manrn adrnr brlnemi: gerekmilor sijzler \e
rinde kLrllanrlnrr,s Dli:er)1j bloklardiki )azrlar dizeler bjqi sel vr
prsqla dikkat celti)or Kr,1a,, a)nrlaitLrrlurLt biurinler olinh S{rnr
niir () jne de
buru brclnrsel Lemellerde r€k bisrni S,isrcnnekre zorh-
nabrliriz). Ve Lrn Jrir!$r Srnbu kapsa)1cr bir l)irlige sallLp olibrlir: bLr
bailangrc,onr re sLrn Bir ii)ki$11 olllbilir Anl^trlrrlien, br:i, i)fl1
nradan inrn kirlmi \ iik\elrerek .l'1rL1rnu Jil Ia da lnr \(md. degr5Ljr
+tl
\[JMIIII ]:RIN KL RN^Z TANRI5! E\IiI
)ibincr bir sirn IorNnlarl{en aldrgrmz Iardrnlann biii Lik

llir,vle
bollim!i iir kalnakr^n gelir re bunlann her biri, sonunda, eAer siirin
bizimle honurmasrnr izin rerirsek bir )ina brr.rkrlmal.lrr. &'nlarden
brrincisi, bizler beklenrileri raAdai romanlar, 511rler, o)unlar re
lllmlerl. bieimlenmig (ama !aaz].r, nislehcen sL\zler, takalar. sok.k
konusm.sl ta da hana rock milzikLen o kadar erkilenmeyen) tngd^5'
okurlar oklugr{mudan okurnn)n al,5t,sN,z edeb\':rrr iliskin lrrsa
)lmlardlr. lkifcisi, {i)kuleri, ilahileri !e bilgece sbzlerDle dinsel bir
edebilar! koru)an Yahtdr'l Ilristr)'an gelenegl(tir - btr edebiFt orlLr
okuyan re srkrlmayanlarcr genellikle larldL brr srnrllanra;r s,'krlrr.
lkr )a.a. !ri(lrr: (L) lncil h.la ktrLsal bir taprL olar^k elt alnrnaktrdrr
re (2) dil, edebi bicmler !e rdpllrmsal tarih baglamr brzimkin.len col(
Sumer, Akacl v€ ItiriL edebl)ônr )^kI Ir. B'lntrnh b nikLe. KitabL
MLrkrddes )apuliflnrn -gereekre, Kirabr M(kadd€s diinl qokhn
^'nrn
ncr|gr, dtn)a)r lehdrt eden bii)iik Lr)S.rll(larx
pagxn mnlerrne re
drbminlrAr)la blrIt\en tanflbilimrnin- tzelrmizdeki baskrsrnL hnnr
Ve metafizik gelen€gi I'ani YLman lelsete gelenegi- drtrnda gcli-

(l€le-
sen edebllaL, yazr, gergeklik !e lelsel€ tikirlerini kLrllanrnalL)rz
nek, metinlerin olasl bir rnr brlnnsel liiziimlemesini yapar !. cigd$
clLinFd^ kibLrl giJren hemen her LLu yorLLmtrmanrn, her elesLirel Iak-
larurrn arkasrrrdalaun budur.'* Yine de, M.rlin IIei.le$eain )rl<ma
ya galsLrgr gelenek de aynr gelenellir Siner mirlerinden haberdrr
olsa).ll, bLLnlnn. di,srulcelerini elkilemi: olin S.hrrr incesi lilozollir
gibi onceden dNunmili olurdLr muLlaka.
M.ll Abnmsrn lhr i\1i,rr dr.lrlt i/ P trxlcki e lcniu gelenegimidti nr r.qu

lanr.r,n driLt drzesfe b^k r ornegi!. (N4v York: Nolton. 1958), rrkli.lc
air. prigDallli. erkileyici 1t tre$]el kummlar ayln den I b.lLtnr
.114
I{IT!L EOEBI\'AT IiNKININ \ERI
''5airler Ne lse Ya.a.? adL makalesinde, IIei(lesqer dil hakkrndaki

nirlir "Varhgrn evi' s.zlint sij)ter. Cl "Varhgrn eli"dir, qunki tf,k
cok qrAdis trlr,.lun !aft|Arsonuc Aibisadece bilim dili, nanrjk diti
degilclir l)iLsiin re bisrnl olduksx rLr|at bI bjqirnde 5LrNer trtrifin
.lilitli qagnsLurr:
Dil trdlg<lir (r( DrflLdt, yini. Vn hlm d nlir Dilnr dog^n kod1tri is.rcrle
anlinn.)']. tLrkernrz. ne {lc ed.c. rlartr ya da sitr! k.rl(cridn Drl
vfuigrle\ioklul! iciD surtldr olank bn $r g cDc trlannz KÎnag.
girrigi iz zn r. oLtrr^tr(latr rtc(iliniz z.m r. n)2lci $lleNtk t
dille rlgli bir sty ditnnDc*k de z.reD hcp ltiynik' nrzorgirndcn.
'onndi s.2(i+u{ler gecdiz Vi reu laprragnrlan yol\muzu dustr-
rin,ce. bazcr a.lh.es!. olarlann nreyd r oku(luldan \irlikiar v^ l
gifr dolaylL ol.Lik rnhrr,!,na {hit oh,tru. Onl.r vid,itLn bijlg.sine
neydin dkurl.r Dile meydan ok!rl^, ''
5ilndr bile. meLatizik gelenegine )en11m.renrn, dile me)dtrlr ol(Lr

Iir'ir i.ir olfrtrsr hiq de tatrnrcr degildir. Il.uLjL €gemenhgi il'rfi
.lan li,lsete sLsrrrlrnrn egenrenligine ginrem\ 5nmer sirrt g€fl-ek|lile
rlitkisi nedenr)le dil, mir !e iiin ele rl4La Ieni bir Iol srLnir. llei
desser sijrlerjr -ie bunu Iazd,s[aman esis olanrk Itilkr'vr dusun
nrusLiLr "(jluLrhrlere k!-ak raDnLarn i,ini gerirdiklerinr" one slrer""
Siirc brkrs bLqimi. tirkr r. Onun sajzir: Dilgihnn 5Ln,.nsrne llir
5arki'Ir tr)gun, .1.)9ft' bjomd€ )ounla)rcagrnm g.rrnrisr degrkL..
(lerqekren, ontln diisiincesrnin tem€lleri isrilne edebi bir eleitlrl r.li
lasLmr kLrrmak ohnakl olnxtabilir. l'akar kendisi, Sohrkles in Aniiso
N1.rrn llcideggcr. whaL AE lroers linl' l,.dr J', i?r,qlrLq(, llidr,qh/ (Ncrv
'r'ork II pcr and RNv. l97l). s ll2
Heide$tcr. Pocrs, s l4l
1]5
\UMERI LR]I! (L RN^Z IINRITII:XhI
I.sinden -Odt ro Man llnsan.r Crgnl" irzerine cillsmasrnrn. bu.r.h

Srrigikligi Sibr bi)le "ropo[)ik bir )'iklasr dldngnnu )azLnrsLrr]
llizi$ )on ntn 2.hctbr tuh 5ii,i latldr bu brl$ rcLln(lin clc rhri
mrz gcEko i(.flD.Mr a)']nlt.
isinndr. 5ij:.nklernr gd tcnliyipFnr diyrnrn
lJirincr t onrn (.Y
rcsindryrik$lcn siirin .sl rnl^Dnn, rtcyd ra lk'yN.ll\'rz
llti|cr rriN stFphc te dErkrnn geoP siir
^$nadr, ^nrisrroPhe 'i'i'
ftnd.n iol h.lseyi sl rl.nz
ac$rci sinr^J^. ll.luguu rirg'
btr sjiFel{,ylenre gint rsrrnr l\in
L
lNn biln5i.r!ii$nin!n^snxht(i{ltrnhunrtc!rlnriviciIsrfl2
ller(leggcr InlselLtigr )otunbilr in strld€l larllannrisL ger'l(i'

gi ni kabul eder. lelsirci, :rrrrrrlinnr a9.n htr icli bLLm clLsr olllirlt
(langala)rn bjlimsel Ionrnrca LulLrnac^k bi$l$ brr ie) kxlmidrglndi
sadece. (o:(l]nlefebilir ijzelliklerhin srh bir klralogu olLrrrl('n

ctkhgr zrman llll(inn sLirind( g erek dah. lazla siirsel di:e dutrbi
liri:. lst?r "millcr"in Lr)gun bigiLnini rlsrnlar -tognnltl i, larultq
hiki)'eleri ij:unde s(izctigri !e onun irrsln rl2erindelti clkisjnj
islerse
krrrl^srnlir. l:nkirlin siirlen, a)nr insanogltrnLrn durumu diin)iIr rd
landrnnasr !e rekin ohn^\ rsr gibi girh !e isikidlr
nr"t)h! cstti\\rtrinila koro ilyelehr r si:din soli doAnr hardlcl edcr\cri

ol(1!Lklan si11 t (N!
.rriirt)lrr. Kor.ntrn srt'lnrc (l(n n,nhkr (liintLs hrrdrerirde
'ln(lugr
M^rrin llc(l.std. ,\,r ilr'd{hdDn r,) [lrrdl]ivji.s (Ncw Il.\rn: Yrlt Unnrr
sr) 1,1.\s. 1959), s +8
,\.g!.\ I62rblt2 Pt nr., IJdridrcr i.s.! I5657
+I6
MIT \,'T EDEBI\AT ENNNIN ].ERI
Bilgelih ye Olrlayatl
Enkinin bilgelik'inde ruhatolan nedir? Knur l.atiqlisr, Ak .tcnda
F:nki,€a nrn bu )tntiyle ilgitj )akiasrk otLrz tarkh srtar bLrtLrusrur..,
Bu srlarlann brt irk cogunlugu Sum€rcedir:
ahtr mr'(, Alim kisi
Sert!8, Kukk (AnlayE)

n r i8i [r. sal cozlin dii
Akadca olanlardan bazrlan sunlardrr:
dp,idl'l.ni, Iinnlann bilgesi

ophnl DoD.q'. Akrlh bilge
iJcl rr[. cizlenn Efen{tisr

bci piri!ri. Kulagr Elerdisr
Sumercede bilgelik" rcin en nk krUannan rerim, bir zanaaL ya da

meslegin temellerinibiqimlelen bilgi, dene)im. hiner !e g€lenekteF
clen bir b(lrin olirlak uygar|ga remelleren bjlgDe ,Eanin antam .ti:1-
sinr iqeren nd,r ]ll :u'dur (Akadca ncrrcq'r)."l Genetde so:citk huner
reF kurnazlkla iliskilidir. Bu krrapra ete alnan muter remelinde bi
raz farkl bir lisre olusrurabiljrizr gnosis. Lanntafln srrtan, ,rc {\.e
fdrfl, n1e'nin Akadca karsr|gD, nd,rr rdr ( kader, ,^kadca sin,ru), im
geler!e zanaari(daha once s6zii edil€n pek eot{ anlamda) rqeren biJgi.
K$kusuz Enki "bilgeligin erfi olarak en eok dua edilen lanfl.lrr.
Iakat diger tanrllar nemcqr )r sah,prrr. oglu Marduk bq,le adtan.lrn
Kmr l-eonard Tallqlisr, Alh.disdr. c.rkr?p ir.rd (llitdeshein: Ceorg Oths.

1974). s .189
CAD slb nrDe/r I l/2, 160 6l
117
su\rERl rRlN xlrR\,v lANRl5t t,\kt
lan hnfllar isinde en farla !e L,larduknn ogk, Nabo da

g(tze rarpandrr
bilgeligi)le runridur. Nmazu. Adtul, Assur re ltLar. Nisabn gibi rann-
Calar nc,rlc{r',va sahiptir Gilnes hnflsr Utu }i da 5ima5 da d)le.
Mezop()tam)i gnne\ linrrsrnrn srfatlann bazrlannr (ncnr4ll, ,)lr.ir,
I'ilr rilri, kulairrgan kisi) llnki il€ paylasmasr gerr€kren de satrrucr
degilclir. CiineF (llnnsr diger kirlriirlerde, .rnegrn Mrsrrtla, glrne5in
) kseld iAi ) er€ :tsla qrkamanr$tr. Fnk.t MezoFrtam)a pant€rr rndakr
pek Cok rino rr^srndn LJLu. [nki gibi, belli bir "zelia riir.i]lc arrn
edrlir. ULu ye Iinkilin bizr srfarlan pillasmrlaflni kxrirn, iki rinrL
arasrndi enrelekrr€l tar:lardak' z(hk bir bi(nrrde l:nkjre ,izsu olaur
ller ilirsi (le rn, brb. !e )aritrc r. IIer ikrsrnrn (le rns,rnlarl,t
inremli ilirkisr \rrdr. l:nkihrn srlrthn. millerde o)nadrsrnr gijrdtr-
EtlmrL, turllernj )ansrlrrken su t^nnsr, diger nnnlan iiAnL \eren.
iilesindekilanalrn \e tannsalar erkilqen, t.pnnl. kenn vr r.ptna-
gua )akrn bir Lann. trzgrl.n belirlqen, brl) r !e alnaarlarnr elendr-
si, hi)nnn konr)lrcusu- Uru nun srtatlan qok farkh bir erkinlilder dL-
zisi re bjlnenrn trrkl bir )olllnr BrjsLerir. Utdn n ilksel karakreri

giinesrir, bu nedenle gijklerin rsrk !e parlakhgrnrr !trrguiannrrsr !r-
srrilcr delildir Utu rsrkrr, rrrk'8erlren, karinllgr stiren. gngin kap!
srnr iein, gnnrln €fendisidir. AInci hakimdir, .loAnr)r karar leren
!€ kdtriliikle milcadele edendir."'.^zamerli !e gurlii bir saraiqr olarak
Utuhrn karakteri koriihkle mrradele erNesi,vle ilgilidir. srfirlnr
M^rduk/lia a) inlerinrn bnzrhflnda gdriilebilir (bk.. 7 briliun).
Iil' hak]m, rc)ran:r kxrsr sxvaian !e $rk kn)'nigr hilesinri. bizrnr
Batida, en azrfthn YunnnLlnan :anr.nrndin beri rllha(hlcr bul(iugu'
"1 T^llqrisr. G.r4lirhcrd, s. {52 60
418
MITVE EDEBII,\T L'NKININ
].ERI
muz brr bilrne yolunu tarif

eder. Aslrncia bir gures_raDnsxln
karakre_
lanr Apolton, Mezoporamya gunee
:T:aheorTal:n hnr$,nrn he-
nlen tnm dzelliklerini alme ve yumn
ussaihgrnrn bir simg€si haline
k*nm 'ss sd ren dosn,vr.-s',,me
i:lll:', :'q- Kadrm Ba'tdmyrt5cu kormorori.
re rakndan
l']_*l:l"l,r*barrinr.tdrta
te/eAen'er. ",tn,.,, rt,fki,endrrm.lri. BaI s nee ctahrr,
du>,,nce! eski t,,,m.
,l?un sedrE,nde.
::'1,,I.".:."" sezesenterle rt8,rr L,nflrI n ).(.) ,.
:un.lekj da\ranrr !e dr\,,ncel erkrle,Ikterr clu.unutmrrlru Ailn
rsrki bazen Gyta ilgjti duFuncenin lersine) g nesle. bazen de (rlaha
onceki bdhimde betinildigi gibj
Sarurncu dt$iincenin rersine)
tecle ozdeslesuritdi. .lnpi_
Gezegenter gbkset atanlarda
ruhun sereege
selisine" yardlmcl oldular. 1.uk,
,"1 so.ren, M€zoporamya ct,n.er edebu,,Indar,

1:l*.
SerCektif eArprjteme.in.n rzrnr
,irk =
rurmuyur. Bu eg,errteme I4ezrpo
tam)ada ne kndar onemli otursa
olsun _ve Enki,nin bile ,aman
za-
mrn Uke rrrkla bighnrrlrnd,ntdrg,nrgorduk_
4rgrn !]ll dugunce!n
.e get(elrn L"rrr 5inrge"r oldLrg,.n, .t.e!.
kLrrkLr l,,krur re. karinIt
brzrm (rn cihrlhk \e tor,,lug s'mgeteme)e.teram
eder.
Brim€n,n 'drger' yo arrnr degerlendirmeyr
,
nazll rkrr] rz Enkr,njn bilsetrk,,r.
brr bitrn.j .lah, Jz
du\ma,r.
*,, .. ,. u"".
Lrn')r
,*i;;;;:.:
"",_" 1"".:;];];llj;:
ili.'
k,riakl.r ozdertFrrrrmelerne mrrterde
srkca m<rtanrr Rlzen
::l
"us" ii da 'ustamlama" olarak ceyrilen sozcuk,
hem€n her zanan bir
":"* hryrrna konusmak" ora.ak
::lll: sdrunu! rrrran o1ku.,r
rDrrlJrnrtdnnda- b,nnde. Nuh t,girrunun 5utan
drnlediSr, Lrnrjrn_
Wollr.m lon soden, ,,Lichr rnd Finstemis

in der sumenschen und babylo-
nrsch-synrhen Retigion." 5lldiu t C,.,teraL
ll o960) 647,53
4t9
IIMERITRIN IORNAZ TANRISI INKI
dan bir rnesij .lmaF haz,daDd,8, eylenir Enkinin lerdigi ogut. ttr-
t n !e Anzu krltLrnrn tehdi.ligib, belliolaylirl.,va dn btl) irlerde gor'
drgirmrlz tiLrden belrrli derlerle ilgilidir i:nkinin ralimarlarr tapnr-
ma)a re dinsel rtinlere )on terir. faka! ogut. di)elim ki ha) rn sr'
rrdnn olitlanna )ol S.isleren bit rehber olarik koloci Eenellenemez

A)nr Lnki\ln rtrgrn islene(ligi Deni? EYinde sakl^nmast gibi,
sulrr.liD (rknn \e balrk'idaor bilS€ler Grairndan insanl^n rarrnaD bil-
-kiranllkrrr hrkinin bildigi tanrrlatrn s,rlarr (e belki de bi-
selik
len rel( rafrtr|r), girneF tanrrsrnrn tensil etlilleri degildtr Glqd'
mr5ili. rimeinr. Aiineg tannsr simi: olmekre olan kahnman tnki-
duln$,likrnm^lxnn' dinler !e llnkiduyu ililerririr Samarin fnki-
du)a )inru {Vll. iii ll 48) kusuIsuz bir mantrkl ra(\ma.rne8idir'
(;iines tannsrnrn illiunlu)e Ierdigi oAaitle -tu[an ijyklisu Cr]gamrsn
)en(le'r inlarldrg' ?^man aynr yrpnu I€r alan Eanrn og[dirniin

tam
tersini- m',sl^k, hrleli )a da "karanhk" hiqbrr )an )oktur'"'

Rnr r (liiluf cesinde .lindeki esin'e !e guzel sanarlard^ki
"ingelem
)r (li bellti se:Ai le baghnan deser, bizim normal.le bilmenrn gecer

li bir {li3.r !.lur)t' kabul erri8imiz oran.h )nklasrr.
l,'rnr.rl,,/rllr \rncrir.rn Oncntdl So.icrvirrn 5ark bilSeligi ne iln-
hn dnemli br ' ( rsrnda. uzlninlann aydrnllga kalL\runnaya cabsrrgr
''bilg€lisni .1.-{N,nrn i('nde etken roPh'lt'klaI. Mrsrr' Yahudi khsik
Arip, Mogol ,in(csr lq As)a !e llindisran lirdrr' GNrSitr Buccellari
MezopoLrm)a onleAi lizerinde du.nLustur'"* Ona gore Mezopolan-
1r'rla bilgeliL c(lebi bir bisin degil, kiilt(ir€l bir gelenekrir' sriile
"i (ilgdDDtlaki brlntnin ikrydlu iriendaki falk icin btz G'kln€r \? Miier'
(\$v \ink: KnoPl, 1984). s 26-14 !e 172-76
(;illdrDdh
_
'" Cn)rgb B!.cclliri. wtsdofl.nd rlE Nor: The Gse ot Me$Poramia ,\O5
t0l 0981) 15.{8
4)A
INT \T EDFOhNT: ENK NIN \IRI
lEilgelikl bash biirn^ bir enrelekrrkl gorihgu olaNk ele ihnmald,r In-
en kdroninde o rya crkmayi b^sladrgrhd, ikincideRceden diiriince
isleidn: Mczopotam}?ila, isinllerle dn ohnlardan edeb\r(i. dinden
oknla kidarcerilli lygrlanalardi !e korumladi bicimlentr s.Aduyn,
ya uysun baglinrlindrmaladnn daha yiiksck dlrzey kummn, sercek
liklc bihali re soyr( olank yilzlermenin zihin*l snnflirrdmnal.lnr
eAlar (lasrkYunindan kalma lmsl& )rnilikleKlcn bin olan uslmla-
mi slrecinin rLhdengel'mli sisr.nlc$imresinc yol aemadri fak.r de
neysclsozlem re ilk*l nnrflindrnnanrn orcrinc $Ili ls 441.
Buccellari N,lrroFtamla bilgelieinde iizell'kle (inerrlL rki ookta

bulrrr: lnsanrn rcindeki bencten rzaklatabrhnesi !e ussal !e eletrirel
olarak Lanrmlan.rbilecek elrensel bir biqim Kind€ belli bir mesile il-
m:r cibis' (s. +4). llrK.elhLinin Mezlrporanr)a bilgeliAi Crjzrmlrme-
snrde en qirprcr olan ise Enki)i n€rede)se rimamen d'rlamasrdf
Aslrnda Buccell.ui, "bilSelik i N'lezopor.rm)allafln bir'diger" bil-
me biriminder r)rrma)a ozen gijsrerir. l)inrel !e episremolqik sd-
zumlel1lenin ilr firkl' sahasrnda bilgelik "drCe."i'le, bilg€ljk -rrlmi-
Ixn ile karsr kirrr)a gelir. I)in acErnltan, kapal bir sisr€m ()azgr)
olarak rnLulaklh kavramr, 5eylere tanrrlann karar rediBi brr "di-
ger'i) Ir, aerk .istemle kar5r karlrla gelir. llilgelik gelenegi aerga !'rF
mrkhn qok elerrrrel degerlendirm€Je, ba$ndan qok dene)rne .lnenr
!erir.'l jpik olarik Buccellati, bilgelik Selenegrndeki bilgi iletirimini
hik,i)€ler irac,lrtDla degil, lirik ic gozlemler aracrhgr)ln buhrr. llir
gelenekte baskrn olnn lirik dilaloglar, ahlaki kurallrr te u,ranlar. atr-
sijzlen !e ausurnl:rrdrri diger'gelenekre ise dinsel tdrenler. Mezrrplj-
rim)iila buhmn edebi I'rrlerin qogu hem bilgelik heLn (le, mirler,
deshnlir !e hbllrr gibr, "olma)an ile bisimlenmistir. I'nk;ll hilgi
4)l
SUMER]ORIN (JRNAZ TANRIII ENKI
ileliiiminde, dznenin karakren !e nesnenn dogasrnda, bilseljk diAer

Selenek(en ol.lukea larkldr. Biri ilkeleri, ozellikle e!rensel ilkeleri
ararken, "digell olaylan, aynnrrlan ele alrr.
Buccellati Mezopotanua pinteonmu -ijzellikle MarlLrk r.e llnkr
bilgeligin halk geleneginin drirnda brrakmam Dur."" B birlik
'rnunla
L€, btr kiupLa sozii edilen mn, ilahi, neklLrp, (Lua, clnsel toren re ah
laki ktrrallan giiz iiniine aldrgrmlzd, sonlg )eL€rince xErk g(irtinlrr
Bucc€llatinin de gordugn gibi, butiik bilgelik tlnnsrnrn bilg€1ik
gelenegiile ilgisi yokrur. Tersine, Enki netinlerind. gLrrdt*lerimiz
lam d:l diEer'gelenegi karakreri:e eclen ozelll(le.clrr. Btlniar a)n, a-
manda [nki)e reriten srlarlara cla yansrmrg o:etlikl€rdir. Otku
onenli oldugunda Ma uk/lra bil) ijL a)inlerinde bile ol.lugu gibi
bir aynntrlar kompleksi aracrlrgrl la Enki'nin krmazllgrnr Bu
^nlanz.
alnntr iizenrdeki !urgular, lnki edebi)alrnrn sisremi!ik Ielsele)e,
kutamsal rladelere !e B cc€llarihin bilgelik geleneginde qok onenrlr
buldug'r kendini ilade etnele drjnrnesini engellcr.
IranLedr siz konusu oldugtrnda. Utu, BuccelliLihin bLlgelllt gekne'
gi idrnr lerdrgini. rnki ise oLmilan rremsil erler.
Rddch vc Brcdft Ag:r

Itiane bisier'in OrLidogu re liski A\rupi(lal{r gcnri l)ir kul({irel
donnsLrmnn simgeleri ol.trak gostercligr kadeh !e brcal( a!:1, (linJ Le
belirtikligi gibi, bir'irflakhk toplumundan hlikmeder" L,rplunri brr
donufirLn iraretleridir. Mezopotamli .nrk linmrn dogd'Lgu )er olrrtrl(
'"r Euccclhti, onr., drger rruLrlarn isreklenDe kal5n l,i tr rrtrtr!tr yol r. lQ
d.runlud r bdirlencn sercddigh errn$ly^{linna z^nrrn ,rnrrn br!
l u g.(uren klediAi yol.li bilgdcfin onth'nr b.lirir ('.8.\ . s
'inrlinn
421
+22
i!1l VL LU)rllAl r\XlNlN \L,Rl
durLLnu|nernekreclrr liakrt luzyrllar boltLn rarLmrn geliitrgr br

b.,lge)di. Srimer ketrr derl€Llerini!r izel bir bielmi su)lrn konLroluDe
bagl gririgdrtlnrnektedir. l)icle ye Frrat rrmaklannrn ratmasr topn-
grn itlenLnesl i!in gerekli)di. Kanal aklglannr rulmak, [.kar onceden
kesrrnlemez su rxgkrnlanrca bogulmanak ve su kanellannr )onlen-
dimek brr derecele kaclar derlet kontrolunri gerekLiri)!rdtr hkono
mlnin brivtrk b,ilum[ -)iin, sirrli, balk ve t.nnsal irri]nler !.prn.k
L.n secerek )eniden dii:enlenDu.lLr. Girmt! oldugumuz sib,, Enki
SuLner mirleri onnn bu alanlardrki iineminr y.nsrLrr.
llnkr h.ri ktr(tehin Jlrn d. lt|crn rrnnsrdrr. rnl(i n.dLren s^!a!9r
drr, dognr trkar hirltr !e sav.s alerleri -bunlann en unlnsu g.lt \e
)eri ivLrin liesj.dir kullanank nasrl s^r.srlacagmr inlir
O k.dehln -l<arlnn '{.kndogu sanalnda srkca gon'len su !a
^k.t
:o en r$r)rcrsrhr O?elIkle silin.lir Drnhirler halatrn, a.n-
^rrk
rninrn, ).nrl€nmenin sulannr resmederler A)rrci miLler !e bir)n
.!inlen sryun merkezi rinerniri )ansrtrrlar Unki rrirlerinjn panon'
rrasr ozellkle trilnlLu da Stmerln Siinel brLakll<lan olmadrgr :a-
I.
man bile l:nki rlr hi\'ar !eren su brrligidîma mercu(ur
Tirihsel de\irlerde lodeh bir digilik smgesr olmamtsttr.
-lanflrrlir srkca rk^n !r:o yu ^sl.
tLrtarlar !e sahnelerle 'rrmakh tann'
rle birlikte )er alLrlir. Yine de, tiisle.in tirm Neolitrk Alrupa ve \h-
hndoguil^ buklugu }^sarn bilgel€n, lrrihselSum€lcle bx,en belrgrn
derecedr ilisil, brzen de belirgin derccede eril i]lan bu) tili ranrreinrn
isareLini ra5rr U\girhgrn i!! )inleri olank hurlannrLi kadrn ege'
Lren din !e neolrtik sarann bu) Lrli bijliNLi Enl{i)'e riL nkrl€r rrasrn
d^ bnlunlnrqrL( l:ger tirLm lo 9000-8000lere kad.r gerj gidilorsi
!e kadrDlar brLkileri ye hat!.nlirr ehll€9rircnler ise, (irihsel derirler
icinde sLimeiin tannlafl btr alanlardi en azndan (anrLcil^r lQdir
sUMERLI:RIN K]JRNAZ TANRIsI EN(I
(5nem kxzanmrglar.ll.
Enkinin t]1ulki).tjnde Lrlan (\'e lnanna !e Enki: U)'gar,

,.naarlar
Itk SanaLlarrnu hridu dan Umka Aktanlil m gore lnanna r.lratrndan
zorla alnnr5lardr), eger hisler hakh)sa, aslnda kadrnlara .zgir iiler-
dj.'' Yi)ecek )eti5tirne, deri irciligi, ah:ap i iligi, r,aden.lemir.ili
gt -dua, yargrqlk, rahiplikle ilgili i9lev1er, kuLsal dans. sanal, edebi
)at, !rc^re!, )onelim, egirim !e $n olamk ),azrdan saiz edilmez brn

hrrn hepsi hikme.len irncesi knltnrnn icaLlandrr. Frsler, conrlekcL
l1k, seper onl1r. dokrlma, den-liqiligi, milcelher Eleme, resinl, kili
bicimlendirnre \e Las o)macrLgr Sibizanaatlarnr gelismrniD tanm !e
Ierleiik r,rpl(ml^r onala crkLrkLan sonra olanakl hale geldrginr .ne
sirrer (s. 10).
lliikmeden rtncesisanaun silahh girs !€ zuluml€ tazla ilgisi lokLI
lunq Cagr \e l)emir C^gr srnaunda srksi bo) glisteren so)lLr sa!.!qr
lar !e k^bile rerslerini )r !e kirleler! anlalmrlLrr.ltr. Ne
d:r tursaklan
-l.rsine,
de kargr krllg, lrldrnm gibi s.!as snngeleri onenl)dl r;rn
nqa ve bo) nLrl'lboga, l(irpi,Selik!e)am!sa.. rumurta. bal,k, kus,
1rlan, kelebeksrh dogadin ilrnnresimgelcr buluntrr'Me,r.leres de-

nilen dalgah sekrllenn g€ornellik iininrirLleri (alon sulan simgrlei-
le, lO 5000 grbi €rken bLr rarih(e girtLl|Lr (s. 18) Dur..la Llnk$le rl
grh olar.k g.rdlrAtrmu: d.gal betimlene, clalt oncekt zamarlrrda.
onenliderecede disildir. ()zellikle de su Ilksel sulall. disil ilkennr
birligide her r€(le sorillen bir remadrr" diie bel,rur Eisler (s 2l).
s! !e ersLryunrLn )akrn ozdeiligi, Enki m,tierindeki srr re babalLk
srlau kr$kusLrz ne,llitrk inselemden bir degr!imdir. llg€r kadeh Me
Riane [Nler, Ih. CJuha. d r]rd Bl.tlr {Ncw York ll.trer and Row. 1987), s
414
VITVEEDEBJ|^T EN(ININ\ERI
zoporamlada )rlnrca .iisil bir sinlge degilse, brsnk agzr da rek barr
na enl degildrr Sa!a$r rannea Inanntlirar bir rlkdrnekrir. (Eister.
€ski zamanlarn salalrr rannqasrnr l5rar, Anar. Arhena \,e drgerleri
ork)a Elkan salatsr ya da hikmeden roplunlarda kadrnln onemini
kalbermesi sirrecinin bir t,arcasr olarak aqrklar). Daha (ince belrrrLigi
miz gibi, break agzrnrn dlnsel, sanarsal !e loplLunsal (inemi ikinci
bin) rl !e birincr bin) ll Mezoporam)a'srnda arrnE !e brqak rga Me
zopotam)a mulerinde gr.lerek daha eok yer almrr!rr. ) nr brcimde btr
!L'rgulann deg$nesi kadrnlann degisen konrlnnanna (\.e a).nca rapts
nxsi iliskin oltrnk sararm deg\en konun[na) )annr
Eisler'inkr gibi. paleolitikr€n lS ) innxrci I ii4rla Lrzrnan senel bLr
kuramrn, tarrhrn belirli, sinrr| bir derrrni kaqrnrlna: olarrk rahrrl
edecegl uirazrnr Iapmak her zrrnan mumkrindft. BLrnunla l)jrl l r.
lnki gel€ncginr anlaLrak icln tisler'rn sin1g€crligr ,varar|drr Neden
krdeh re bLsak alzr l:nki)idaha az karna5rk ya da kolayc:r karnnrn
bir ligilr luline getinnez bu, bi:in daha once drn rarihqilerinin ne,
den Enkin,n uzennde daha lazla dLrnnadrklarnr nrer^k euignniz 21,
nlan onalx ar[grmrz bir son trr.
Enkr re blquk Lannga arasrndalii rckxber Enkr Dirlerinin baslca
konnsudur. Bu rekaber Lam dr Eid€frn dri hallannr cizdili kiihurel
ddnusum tirrirun aErk kanrr olarak gorunLr.: pileoluik re neoliril
unnsr)a met,(l.rn okuma !e hlLkmeden bir kiihtirLtn ona)a srkrir la
olkuler Enki re ranrrcalann birlikre eal$malannr anlatrr onre
l<ar
grn, yaratrklan bieimleme, Lirerim !e ureme sLireclerL iqrf (inemli
olan hem .l$i hen erilin .qrk bir bieinde bilinisi Ve Sirmer.)'l{rileri
!ipjk bir bicimde tElasma)la bit.r. Enl olaDrn galibr)eLini Iisleiin
delisi)te andturkrxrik'in zateri beklerken buun )erine gtclenn rLz-
lagnasnr bulumz. BtrDun, hisler'in bagkr bir ,verde gihtrrc adnl
121
SUMERLERIN (UTNAZ TAIIRI5I ENI(
lercligi onaklrk {e esitligin damgasrnr lurdtqu bir toplumsal

dilze-
nin )ans'mas' oldugu sarlanabilir

(s 105-6)
ranrrda
inki. betki cle cogu snmer ve Akad edebiy'rLr okurunun
k'hr- Enki'nin karmi-
buldugu, insrnoglunun lehinde bir giLs olirak
garPar' BLt
grkhgr kacleh brqak agzrnr birl€gdren bir figurde Sitze
'e
iotr,ta. a" nfa,g'.'. giircleki [nki'ci sozlLn -ve Damgalnunnan'n
azgtn bir dil8a" old A ntl
soziinirn- bir'az$n dalge korku dogunn
426
Ilsaltmalar
Ainmle!/rodorid.s.i3nd.rur' Fdrl.d.
i,{soR flr A' Ml oJ rlr A,reicd'r *lrools Qf orjdrrrol na
A{o Archn lnr Orienllorschung

Agd.!I!m M€qFr. ni@ ArtrE hlonen, 4,idltum nrso|[rdfli.( (=
A Sfl49)
w v.n $den.lLllndisl$ Iio dsorldl'u.lr
A,'lcd.nn Jdr)rrt oJA'rl@L'8l
,llor
/!s /lrrya r'*t@l Srudisr (chicigo)
w G. I-imbe \t A R Millnrl. A,"hd$! TId
&rlr.ylorrion sl{n'-v dJrllc Food
ANEI J. Pnrchnd. Arl.l.'l Ndr I{d.,1' T.xls

BASOIt Bullcri/r oirhs ,Isi.ntr 5.hools ofoierrnl ]{dsr'
BiOr
Bit, Birish Mtr*um koleksiyonundaki mblcLler
c,\D llEAssv'idtDktondr!o/t,rd oiid rdl li&irlrtd[
rlL Urh srsiry o[ c]'j.dgo
c_85 Pennsyhmia Unitsnesi onninite Mrlzesi ko'

leksiydn!Ddnki ral'lcrler
c1' cnlalon Tcxrs l;onr & ,/d'i(tr llrkrr
c. wilck.. Dtrs !,Si ltnild.r|{s
M W (ireen, ii.lu in Srmerian l-ircrrrus''
Iez. L nr\ ersilY of Chi.a3o. I 97t
11. IInLlninn. Dk lhiir dd sDtJ)i!.,rdr Krlr0r
lliltkrfu ,\tufi tr(f lblutrt
ln ndl ,,/ llr ltt'ir.D O'i.Dkrl Sxid!
427
sUMERLERIN KURNAZ TANRISI ENKI
,\NE5 Junnl oJ the Alclert Near tnsrdr tr so.i.r y o/ clo'

l0rlta Urivd,Jily
JBI, Jdrnkrl oi Bil'licol l-nd"ru,!
ES JouDmi {tcr r!trrr' s'rdi.r
JNEs JolDkl d Neo lisran sru.ii.r
K/13 KdlrdItrexr. d!i SoSJn:loi
zili, tnrx, Asy'Dhs(,I strdr{ t,'cr. r?,1 &, r-
Ot.
Ptu cddi,rgs oJ rhc ,4 ri.nr Phrloroph ic(l 5i4.i!lt
P85 ft,blicdlio,B o.f ll'c & ryloridtr sddior. Unildril!
Mrs.rDr, ll. Urir'ct sity of Pcus!,lvd rr
M R.vre d'.$]riolo8ie ct d dr drolosid oricnrnld
Rd?frotrr s.o8'?diqr. d.s rdxr.s .r tifo' ords
SBIJ G. A Reisner. Sutrursdr-bdir'yl,)rrlscle H!rr .n

-l
t@ch onttJeht gLchiihct Z.it
SLTN S. N. Knmer, slrB,idll Lirc'?r.y lc\G /i!'r' Nif
llr (= n.lsoR 3)
5^t 5. N. Krimer, S!trPrid Ivdolo8v
JJ lr,15oR Speci.l Supplenrent
S. N. Knnel'' T1P5u r'id,rs
Tu A W jJJhrBq L Bp,F.r..,nr 'r,r ''1 . r. ul
lle slrrdidn l.D]ft rl! hr
IR5 ll de Cenouilhc, Lrrdr Bli$drx $rDoid6 .i,
UET Ur Lrrllldtiotrr, Lfls

Erlirir I,1!6e! D r l'ea rJroolr
ZA z.nsdrifrJ ,\synlostc
42a
Sozli)l?ee
51tm = SumerceiAk. =Al{ndcaiHir = Hirnce

(Nor:s" r olank yaz'lmrrur)
.1,8.1 (snm.). odmll'r ( k ). bil8e. A$$aya, hlaim qrngq gdrnnosu.
AHrv,'ll'ft d.lish.s fl dnd'{t,1c'1trdr

Abubu (Ak.), kirileiuilmh TrIln. dlmld id nrri(Ak.), ijlitrn ekmcgi
Abyd€nlls, lO ikinciynzFl bilgini. nid (Snm.), bn kap rirrii
Abzu (siim.). ApsLr (Ak.l Apzuwa dln (snm ), Birnilzrk ilet on!
(Hit). drni?. dipu d.nnlik: ajdjrul(Som ). br kbrn cin r[nr.
Alah! llrir Kumarbi dongftlne
Abzr'nun DaBkeciri, Enki\in kayL gore. A u)run baba5,
. dnr (snm.). imse

i.l {Stm.), lahlamr b.liFrdirl. al-di nnlrm-.tr-dd al-di (siin ). I.n-
d.k'b (S.rm.). bir mnrikaleri.
nlgar (Srrnr ), bir mtzik aleti.

Adapa (Ak.). rrlan onc€si dd rin dlgnrs,rn (S[m.). btr n[zik.leri.
.li'nrm d (Silm.), lnkinin !tiu.
.l-tu,! .k' (strm.), lanlan' bd$u
dg (5nn.), gnrdenin bir bol(rmrr. dtrl
AG (sun.).[nnlamr \t oktrnu$u ni. u !r!ne (s,im ).802diknemek
kurk!hdurl
dgd (srinr.). bir kap rtrir. dnr rluium (snn ). anne
Agad. \tyi Ak.d, Bn)nk Sar8on dDr-dn {Snm ). diin Em€*lbqimi
hnfindan ktrNlmus ku2ey B.' drrcn-Itgn (siim ), Enkinin sfar.
Amir anzn Rk2 An2t
429
-TANRISI
SlI[tEI]LERITi KURN,\Z Ei\i11I
Arru (Sdn ). ana r.nhca

(rdftJ.r (Ak ), oslq(sun l. bn cin rtr
dnJkr! (5iin.), bir hirkiruru Aerlnhi, Snn nnn. Enkinir oBlL1.
dDihrd ld rdrnd ftk.) i9c yiram., d.ha sonF MardrkolNugruL
An (siin ). Antr (Ak ). \'(*ane rc tu€ (siim.), Asaltkn (Ak ), bi, cin
ya gokynzu i gok-Lanue !e neden oklugu hasr.hk.
An IiLh Adr, lsinudunsrhr, dsh! (Ak ),8d1./ (siim ), bir rif ra
'n
Aner, EDrna f.l{de Enkrni! alar. h'p
.{srr. klzey Mezopolany^ kraUrg,
Anukkr lkz Annnnr. Asrrbanipal, 10668 627t1€ hii-

An(nna (Sunr ), Anntrnaki reya knm sarmug Asuiun son bii-
Anrkki (Ak ). olil.r diFnnda
ki birsnp lanr 45nan,snm ralillhnnea!.
dD:nn (Srm ). Corisbirrutas
Anzu lcyi kucil
Amrr ADzu. Aliahasis (Ak.), rlm bilgrh, Nuh
nr'letr lalir nlrolqrk k$: dr Iigiininirn brr rlarL, UtrMpD
h .nce hndrgtrd ohnk brl!
Atsusruni.(Ak ). El*inin bic,n
.pidlil.Dri(Ak ). Enkiinn srl^Lr l&iiii biryamuk
ddidlr0rcAi (Ak ). [nkinin etal| Azinua. siin. lnli mn alny{r ko
lunu iyilesrumek icin NinhuF
sagh bicinledigi r.ni1
Amla. 5iimeinr dogr$nd^ bir [], Babil. 5iimeiin krzdyinde, labil

lmpanrorhguiNr baskenti
.rddla (Hir ), btr kesici aler ri.!i.

dDrdr (Ak ), bjriEac rnrn. ''BabilYiRr $ Desranr " Bkz !B
4n
bdldS{Sirn.), Ldldss! (Ak ). l)tr nn' DaFios, bi. ay adr (=Mars), Beros
sus. 84re lufanrn rarihi.
ddrr (Snn.), yetki un\lnr
Damgalnunna (snm), Drnknra
bd irn5t, (Ak.), tnki\in sfrrr (Ak.), an. ran ca, Enki !,in ka
Ld wr ( k.).lirkinrn sfrh
Be,o$rs. D^hllLbr Mxrduk Rhibi. ddnqu (Ak ), Ui 5ans \t ya raLih
irr ir!D,Lh (Ak ),

^mb
Bl\1, $iLidr Mleum ko[k$yon! d., (5!\nr ). b,rk$tLur.
89115. l0lll7. l0l212 re l)iclc. Mezopo'.m)a snmn cizcn
119918 E^' nk^nrlin silin.ln
muhrrrbisk,l !nSdsreri' Dilndn. Snm hrc gor. btr ri,r
Crssnf rey^ Karsir. lO li5Tden Dnna. SIN bu cinfi ad1.

soDLr B.bili Yamtr bnrll Yii. dii lr, (Ak). bir hrttalk ri,rii \e
netnns yabanc, idh hukiim.Ler on^ nedor ol.n citr.
Dinnr, Snm . bncmiD
^dr
c_85. PeDnsyllrnn UD ersitesr Uni
\tsne Mn2es kolek5iYonhnn dirgi nii (5iin ). kou tlnrr'
dan brn 1273. i29+ \r 1)26 DINGIRM,rH,5un Yuce Tanne^ '
CBs rklnl.r silindir mlhnr d!-.tu (S.m.),dhhal (Ak ), bucu
baskrlannr gb{cnr Dumuzi (Sun ), ltmmuz (Ak).
ComcliLrs Alexander Polyhis'or. lS Uruk\u (Erek) cob r knh.
bilnr! yu41l a;ek Ronra bilgi Klc Erhlik totniftle r Lci
lnann. ile erlencn rlk hukm
CLonus reya Krotros, \unan
'n'to
loiisinde, Ze6br b^b.sr. dlad (5nn ) degerli bir las rnN
431
STJMFIILEfuN KINN,\Z TANRISI ENKI
e-? (S.rm ), lanlamr bcltrsizdirl Enktrh. Grlganns $ yol.lan

1.lr !e &d (Silm.). clden Enkimdu (5nnr ).lnanni,v, cldc cr
4d hf! $drt!, (Ak). onutr rdr rnede Dunmzi trn1 Ciftei idr
Ea dtr
Eanna (siim ), Anln Eli UNkLa e ,r!Dr (sir .),N riIr t^nnlat.
(EEk) lnann. nro raP'n.A'. Enlil. srmer pineonunun bashn'
Eblaire, kuzey SunYedcki kenF

derleriEbla nrn dili a{i (S[m ). birYetkr inr\'^nt.
clll'r (snnr.), bozkrr, ou Ens.8, snm. linn. Dilnlnl ko
Iiirbrd (Si\m ). Tiblcl E\i, 5nmet
okuh y^ da.kid€misi Erunu Eir. "\trkann Oldugn Z.
lj'dl8lPrrl {snn ), h*inin Den', $^n" llibtl InL rhs Dcn^

_
E\i
(siin eNt/N (si,m ). nP,nilur bf boln
LSr:' ), bir ,rdh lin\anr
likur (s{r ). Dig E\i. l:nhlin
Nippt'idakr r^fnug'. [nrtr rty. tinNni (strD ). t r(liri
b.li6idnI
dllr (srm.). lanl^nn
(liEk) tnki rcin bir kur$l il r
lllohim.
-lcrmari lannnm kut$l [Ek !r]. Uuk- srlnrcr'ir.ndc gc
hn kerlrle nden brrii blgtrnlnr
.lutnl(srnn ). knln eri

lullin! Erek'Kullab. Uruk r bir bolscs'.
Ilmes^l. rinnc. ktrhi,nde
tEskr8al (5nm ). lreskrgil (\h1.n-
lan bir siiner l.heeli
q brntllnde), Aesdaki Bn
dr(Snm ). bir yerkrnnQn'.
ynkin Ktnlices," ijhler diyan
atr&ar (Sirm ). rnEsal lcllqcsinde

Eftltl. guneY Strmeide kent, [n
dr d r-,1, (snm.). b{}i erin $l.s'

llm tey lrm (Ak). silsrn h.srilk
. -sn rc tri'r (Sur.). Iinlann be-
132
.Jrub (Srim ), birbilk rnni. lrl,rl (Slrm ). bir kam6 tilLFi.
dfDtrtu (Ak.), birNh. hayaler tnru. lmrdli (s.tn.). lanlam bcliEizdirl.

Er$ebios, Cêeieal, l5 ddftlltncl ,r'Jr.r (Sftn.), birnrnzik.leri.
y1'O1l bilgini lund (5nm.), bir.g.c r(rn
Hauut, thn hrpamro.lugu nrn
r'mr, "M€zopor.m)€ nnrn cizen
haya (sirm ). bir klsrriLr.
Frnrna r.nnsr Gln.), bn t.nn rtn,- Hazreri Yusrl. Teklinile Kirabr
Mukrddes in atasr
'lk
gdl(sun.). buyitk. Hedammtr, Hn. mnoloJik tignr

gdld (siim.), bir9fk0 ruil
ralld (snm ). grlt (Ak.). bir kotr llesiodG. lO: stkizin i )tr41l 'iu-
gd$rg (si,m.). Enkinin s an. H t, yakla$k y€di }ll.yrl Anado'

(iibil. Snm arer mnns. l da hnkitm s'imns 'mpari-
grgr r (srim.), laprnaBrn bir bbhi
Hnbrr Ana, frtutrn llilde Tm'
grrm (Ak.), binLin. brlrnlnk

Slxlr (snnt.), lapurngnr bir bdltunr'.
Srxigal (strm.). katstltklt olonan Huni dili, A$iu eLkilenlis yrbincr
g'tltu (SuN ),ornntil hr8dg (srim ), drAhk bdl8e.
gi-rrr-Frr.-itl (5nm). kamEhn aA

.io, idri (Ak.), bidnci $h anrnnc
gr.i (sinr ), bn kam6
trni
lABi, An(nna Sibi bir hnnlar BnL
ad(snn.). bir b.lk ltrli.
bunln adr: yukindiki dnnya-
s!.fu (snm ), btryetkiiln\?n'.
$dr (5i,m.). b'r rahrl rirrn.
433
SUMEI{LERIN KI RNTV TANRIS| ENXI
ilr (sum.), tiknnyrldElnrdan bin lldrn (Ak.), natenl giysisi

ldn! (Ak.). bir i(rl^ht
ih drund (Snm ). bn colun $rkFt
nnrmr (Sitr ), birl.s lriru l{,tili (llir.). eski lannlar
) letrl ( k re Hn)' KhaLkedon Konsili Bizinsr'tr llo_

li.nfla (Sihl
t^ nc.e:
.sk re berck t U k: Bazi kemi idaE eden kili*
un koruyuc! $nirrar. konsili(ls a5l )
inirn-t rn rm (S[rn.), ldinnrnLldr fti (Snm ), )tr'

'trynzti.
Kl, 5r1N llirn ndirlerinde bnYnk
(Ak ). bir buyii Lt'Lit
mnncly, nnelcven
_v€r '
nI[I, snm 1s$'nn di5ii Sibi ltir
Ki-8a1,5n btynk Yei Asd$d'kr
BuYftk
irDllr $nN ), l^nlann lEliBrzdirl
ifl !r(snn.). bir irifti t{ni Li ik i uditrr. (Ak). dittnenns'
nnun' rinnl'\t Sibi olalr \irlk
iti, (Stm ). hrrYetkt
Kitrg(.lrMna [liide Ti'tutfn og
(sin.). )ngn trr^nnr
lsktrr
lsiNud (Sttln.). lz.Nmi re Usmu
ftin,g! (Stun ). br YiPnn bdhmn
(Hn.). lirkinh \tziti'
dinlgi Krsar. lirkinin at.n.
ntu (Ak.), isiRt,
hio,. (srin ), reNelreYa k de
Kium. NilPtadaki Ekur hPrn'gr-

kl (snm ). agrz
hdb (5ih1 ). San

denirl bir Parcis'
l'.1*l sn. s.Fr

(lbmnicc).
Ktllab. !rck in (uruk) ikiz kenLi
KAl,-melni, lh dctr^ni KAf'n
Kunarbi, bn llnit desmn dilngiisn'
oktrn!t! kuskrrl!dttr
nn kihhtrnrr
lrdlli (Ak ), tn$ bnritn
KuNniYa (H .), Yet
ldlun (Ak.). bir nhip 'd'
,{Unondl Ur (^k.). knnir k'm' L! u .:i. (ll!r ). trtikrloiik ligtir
lu (sritn ), iilke drg. olnlcr di)' 1
diY^nn
K\r. Ycnhnnliki ko'znnk
414
\r olnler dilnmrn kirile$iil, Mard*, &rbil pnnteonlnun bat
tannsr: Babil in koruyMtr rinn
I'u'!n'ra (s0m.). ,'r,gdn! (Ak ), bir
Marduk/[a Ayini snmer rt Ak^d
h Lum (Stm.). bir krp rtrru b.ryilerinin bir rnru.
Maftasi, batl lmnda kent delleri
ldgnl(5(m.), bir )dki tnnitrr. rm'f ir.(Ak.). kan lcya kca.
lnlrnr (Strm ), okyarns derinlikl€' Mano, Frml ile Akd€niz rRendlki
dnitr bir yantrgr.
Lnhamu. Enkinin.lasr. nmr (snm.).oELk.
nmrrdlel (Ak.), ,irnlr (Stm.), bil
L-^MA. tlnn K{L merninin ana kit- r (Strm.), kutel hikrimler

r.kreri: okunu5u kuskuhd{r. ,B dadrultu nDr(stn.), o n.rcde
Ll-ri-uD.trr (sum ). lnnliN belir'
sirdtrl. nrcldnr(sinn.), ncla"rl (Ak ), deh
logoi (Itrnanca). kelam. 5eL lercn bak'$, p.rl.kl'k
lr (S.nn ). kisi Meh'hhn, trri hali kusknh bir nl

ltgdl(5nm.). bir yetki iirl\'rnr. keibelki Habegstin.
llrr r(sim ), birltrh nn\?nr. rd rrrri (Ak )..lnnn sultn
ddr (stnr ), bir.l.( roln.
dgotr birk yrk rntu.

(snrn.). r nlrr(Srnn ), brmftik aleri.
Migan. y.n ltllli kugkuh olatr bir nudr (Ak ), Enkinin srfr!
nn8 (Snm. ). bir lnr g']si.
,r.rgilun (Snn ), birkayrk riini. rui (Snn ), Emosd lehccsinde

trngr (5nm.), bir k^yrk ttun
trrht (Ak ), hnnm.nnl sac.
MNrsabe (Srim ). lann adr.
SIINIFR] IIRIN XURNAZTANRISI ENIII
Ml.r5 (Srrn.), bn utrn lokrnulu

Nergal, dlLrler diy.nndrn so nhr
Mu5danma, (5iim ), in$at \t Y'PL
lanlan soNlnt mnn Nidaba,5n . mnnnrn id!.
n4gr (sun ), birrrs tirm. njgi'rgdrr (5un ). bir krcal .lan ln
Dn,! (siifr ), l.nlan beliFirdtrl

' Nigulla. bir kaprnrn elr
r. dDr 8.r rr !n/i (sum.). l.nlann NingFiE. Sum ka,vkr l.nn

b.liEudirl iir (sirm ). birYelki n! n
nd-dfl hrlu (Sun ), insrnoglu NinbiN. Stin. rann

^dr.
(Ak ), yer^lI su]a' niidirgir (Sum ). birltrkr inrQnr
'rdgl,u
,dDldnr (5nm ), Yemin NindiN,gg^. Strnr nrn ,
rdnr l.r-:r (SilN ). brlEelik. Nin8al. 5un r rn.r' NatrDinu
N.nmu. (s\iN ). ilkel doriden k^n! t ln.nni n$ rnnt!

$ndn[r olan ranns.] Enki ntn Ninginm. Sum hnr.d,
Nin$Nig. SriN hnnidl
ndtr $,b (stm.). btr Lrnyr r[n' Nnrgus(. 5nnr lannr Etrlilin oghl
\r I iSrin koNyuct un!!.
NaNnr. 'f.zg, \ty^ Olnni: 5n Ningisda !.yi aliszid.. Srin r^nr
merlehn bir olule! diy.n cini
NinnaFsnr, SiNAk iY tanr! Nin8lnni. Sunr httr ^(l'
Nange reya Nazi. Srin ahliki dav' Ninhur$8. D.ghk !.lge Knlicesr"
nnrnan ,orunnu La8^t'n SiN N_rnm^h. Ni'rmenna re
'.n_
i'.li u drye de bLlnren anr knn
N n Nrpeh. lh Lrkinin erkek
kardcti[c yak1s trnlar.d rir igjtu (Siim ). [nl(i\in !l r
\at lnri.Iln. b1r drgn.dr Nilin ,si,N unn ldr

)ebrkrdre,ar I . llibil knh (lO Y Ninisnnr. snd lanrtci"l
^Slayrn
ll124 I Lol) lsditr kotr,Ytcu r^ntrc.s'
+36
Ninkisi,snn.. rn irki lanncNr rur' (s,im ), biryetkitu\"n1
Ninkilim. Sun. tarla faresi re has^' Blllnnva- (Hit.), aya$na lez lann
n{rah sorunlu tanr r
tri'rhrDr (Srim.), mnhatE unnlar

Ninkuh. S[m. Enkinin rar euigi oannes, ha) ?n \e brlger Ad.pa ile
Ninm.da, Srim. tan! adr Omorka \rya Thalath rcya Thalas

Ninnl.m. Sum nnn adr. e, Tiamalli ozdegl.lirilen ilk
Ninnu, stun Etrkinin lar euigi selana tanng.nrn adhn
Ninmug, Siim. Enkinin \?. euigi pd4u (Ak ), ayin. obrite
t,it! r:ri(Ak.). Enkinin rlafl.

Ninrubur, hmnna nrn rezin
Ninsikil(l)a, Sr1n. hnn ad'
Ninsur( Sum tann ad1
NinLi, Snm Enkin aBnyan ki

burydrfl iyilegtimek ilirt Nin nSrn! (Ak ). gnlnhii
hrsagin yanr'$ t.nnca
Ninrulla. Strm. lnkiirin agnyin c€ )iruD (5irn ). bir nln2ik.leri
n.sini iyilcatinnek icin NinhtF s.gan" (srm.), Ianlaml beLi6udnl.
ssn yaiatt'g' i.nnc.
s.gddd (Sr:rm ). lrnl.m belNizdirl
Nmna, snfr Glrney Rii2genbd.n J"j+,-gdl (si,m ). lanlann b€h6iz-
sorufrll frntna lanns dtrl
Nippur. Sumeih en kuBrl kenti, rdS r.g (5nm ). birYe&i nnunr
ba9 rannn Enhlin mekenr
sdhdr (Snn ), Lrir tesri Ln .
Ninh, SLlm ilhn lann khh (lO 704-

Sennageib, Babil
681)
Nudimnnd. Enkiri! bir 8.runn sigenegdu (Siu!.), brr yant'k.
ildgdr" (5nm ). birkap rnN
137
STJMERLER N (URN.{Z TANRISI ENKI
5!{ni, "Yakanlali buyn mernrleri-

sin 9amn9, biryazmann adr.
Sippar, kuzey SilLmelde bir kenr. suntppak, snmeiin ona tnneyin
si' (snm.), sarkr
rr4 hi- h id-d-ri nr. (Ak.) o benim
5]dnnds ir'lm (Hn.), mi,hnr-ellen crbi.

e, (Snm.), dii Suziana, Stid. rann adr.
nrn,r (sum ), bir bahk rnrn

irmki (sirm.), bir bahk rnrii.
t.ftr.r iritdJrrrm (tlir.), yeryn2n
Sumugan. 5iim. sin nlenn tannsr
snner. grnrey Mezopotamya. Ta5mi5!, Hir grines ranns.
k (si,m ), dokunayla ilgili bir s.z'

5altu (Ak), Enkinrin \.r erri8i bir
tdrapsi (Ak ), Abzrinm knh.

rdr ' (srln.), Ianlam, beliGizdirl.
Tesrb, Hn. finna unns.
$urga, Hir. Iflar ile bzd€sleFririlen
Tuogorid, Hesiodosl'n yizdr$ Yr-
birdalrl (,rn nan mirolojisi yrprtr.

rrDr (Sl1m.),
(snm.), kabursa kemigi.
J., BU d (Stln ), lanlahr beliisiz-
dirl Tiamt, Ak. tdnneai ilk*l ana.
fi dnrgL8itr (srrn.), bir lann gibi.
dgi (snm.), birmilak aleli

lilindlt (Snn ), bir kap rnrii.
$dr (5iin ), bir Diicerher tuN.
lijlLr (Ak.), birsil.h lririr
SrbtrFlhNazi. Siheljn ku?ey re
kuzey dogusundiki irlkeler.
5!r8 r, (snDr.). rilrb^n
rriJii (5nm ), bir hnng riim. u, (snm), uppu (Ak.), bir mi,zik
438
Ubanrutu, Nuh hgtu ntrtln b.bae usg. (snN ), bir k1yrk rurii.
Ubellui. Hir nrirolojik figi\u yeryrr- urldrgdl (snnr ), ejd.rh..
urdrlu (5iin ), lanl.nn beliBirdjrl.
Ulnapisrim, Ak. Nlh f'gunr
!.tu8(sitnr.), !l ! (Ak ). bir ruh. UlLr\ Sinn doklmn uDncasr.
Ullikuimi. llir desLan dnngnsitrr LJtr, Sr1n. gftneg tarue.
rlrltu l.rnrri(Ak.), kitni mhlar.
lDnrtr firbrr (Ak ), llLburAna
irrn)rnu (Ak ), hnn€rli isri Ulke. 5nm. 5nmo'e yak$urlan .d.
,D'ul (stim.). bi. y.nLk rnrn Xisouthros, Berosusun Nuh ligrr'

r ,tund {siin ). Emrsel leheesn e ln Znsudnlnn adm ydm bi-
u rr, !D dbrl (Snm ), Enkinin sli-

Yehola. TelnrLi Ian,inll1 krrsal
rjB !D h! g{ (sinn ), lhkin:n !
Ur Siimeii! en onnrli kcnrlerin- :.rg (stnr ). bdft/rl (Ak.). acrk

^lin.
Un. srneain klzeynrdeki illke ZiundF. 5iim Nuh figii, n

UFNiNn.. lsil h^dedanllsrnrn b.-
41)
Dizitl
abgdl (Sirm.).94, 144, lt4, 429 Aden,342,143, 155, 386
Aden in Vahyi.342,343
Abu, 29, 64, 65, 171, 391, 429
abubu.429
Agade (veya Akad), 429
Abzu (snm.),9, 10,35. 16,17, Agadedelii, 257, 258, 260
71, 79, 86, 87. 9t, 93, 94, 98, Aguraya, 286, 287, 429
99, 100, t02, 103, 106, 126, Agusya llahisi, 284
IZ7-140, t43, t49 I55, 158, aglayan unnca, 130, 416
162, 168, 173, 175,182, 185, (
ahhaar k.), 232, 429, 43\
186, t88 t9l, 202, 2I0, 2tI, "AhMk Ubelhn ,312
216, 232, 236. 264. 17A, zAa,
Ak Rrhrn, 36, 146, 147
348, 175,189. l9l,193, 194,
Akadca,7, 12, 16, 18,24,25.26,
404, 4tl, 429.4t0, 418
27, 40, 42. 45, 73, at, rct,
Abzu nun Dagkecisi. 93, 95, 97,
IZL, t43, t54.170, ZZt,.Z23.
94,99,375.429
232, 235, Z3A. 27 I . 274, 2A4,
dd (5nm.), 192,210.258, 328,
315, 147, 148, 185,400,401,
370
405,417,429
?ddl, (snN.), 121,429
Akdeniz. 195, 377,415
Ad^d, 243, 263. 295, 296, 327,
ala-hui (5nm ), 228.429
4t8,429
Alalaklt, 26
Alalu, 308. 361.429
Adans, Roben McC., 45, 402,
Al Fouadi, A. A.,17.94, 130, 149,
406.410
I50, 156, 158, 160. 16l
Ad^p, 144, ZO9, 239, 246, 247.
dl8.r (Strm.), 155, 156,429
248, 2+9, 250, 25r, 267 , 408,
algaKrr (sirm.), r55,429
429.437 '"
nli,tr1utr trd (snm.), 417, 429
addpt, 250, 429
nllu ru dd (Stn.), 167, l7l, l8I,
Adda Silindiri,261, 262, 263
419
44r
S[JMFRI FRIN rcRNA7 ''ANRISI EIII(I
Alnrr. Bendt. 187. 188, 189.221, 248,249. 25 r. 288. 291, 108

389.394 430
AlLrnea8.8. 195,155.172 Amkki (srim.),293,430
alld'r-hi-gd (Sun ). I64. 166. Anunnl (Snm.), 50. 61, 68, 86.
)92. t93. 429 87. 90. 92. 91.96. 97, l0l.
Amar Anzu, 185. 186, 188. 189. 107, i08, 109, lt5, ll7. t61,
4)A 162. 200. 204. 206.207. 2ll.
Anafta,26,247.430 430. +31
drta (Str$.),240. {10 d,EoJlr(s[m ), 226, 228. 430
dDidlL, (Ak.),215.400. +10. +19 4n2r. 262. 295, 296. 297, I16,
385
Anier, l'ictft , 257. 258, 261
An (Stun.).€0. 89. 90. 91, 92,
Anz( kusu. 259. 261, 262. 295.
l0t. rr0. l14. I15, l16. lr8. 297. 176, 185, 389. 420
.Arzu Mili',294
l2it. 128, 129. ll5. L19. 140.
l4+. 160. 161, 184, l9l- 197.
200. 201. 202, 204. 212.214 dpldlilari (A\ ). 417,410
258. 108, 410 dphdlrdncq (Ak ). 417
An,nk.yrF, 128, I10. 141, 142, dphdlJ, (Ak.).94. 144. 154,429
l4t. t44, t45, i46, 147 Ap$ (Ak.), 288. 289, 290, 299.
ana rinncr, 8. 12, 12. 46, 50. 101. l0l, 106, 1.18.165.429,
275. 280, 281. 28]. 295. 108, 410
146. 188. 192. 410. 411,435, Aplwa (l!r ). ll0. ll t,429,
436, +17 430
Ambisran K.rle2i. 195

Ansa,. 288, 290. 291. l0l, 4l0 Arae, 175. I76, l9l. 192,410
AnDi,2l,266
Annur.ki (Ak ). 410 AnLti.86, 102, 196. 410
Arlltrry,AJ.3l8,ll9
0ftl.l.r (lin.). I15. 117, 410
Anr ( k.,llrr ) 115, 246.241 . arkhonhr, 341. 144
442
A*honlann [$s, ]J4, 146, 155 labil. 7. 17, 23. 2i, 28, 45. 48
d,Ddnr (Ak.),245. 410 B^brlKulcsi, 195
Atr'n' I17. I18, 410 llabil psikiyirrisi. 235, 216
Aekkr ( k ).241.430 Babil)anul,9 Den n, 12,288.
Asarluhr. 175. 176. 212, 216. 295. +30, 4t2
222, 226. Z2A, 229, 230 . 23), labilce. 18,27
234. 236. 2.39. 240, 242. DA. Ddldg (Slln ). 133 155, 156,164,
304, il9l, 192.410 169, 170. 172, t92.408,411
I'dla&g, (Ak ).l92.4ll
Asig (Snm ),410 l^ldi. Philiph, 25
dsi'nll (Ak.),254 Ralinus, 155
Asubanipal.28,410 bahk adam. 259.267, 292.420
A$$anipal Knrnph.nesi, l8 Brrbelo 341
Asurca, 18.28.295 Ba leo, Phyllis B, 160
Atn^n, l12, 201.410

1)d Pir5rr (Ak ),417. 4ll
.r.266 b.lr:tri(Ak ).4ll..lll
lhena, 25, 108. .102, 425 8enno. Carlos, 12, 13. 14. 15.66,
Arrahasis. 169. 271, 277, 279 64. 72. 73, 74, 75. 76. 77, a4
280. 427. 430 bereke', 8, 11. 12,86. 220, 215.
Arh hasis.27.7.1.274. 275, 27a, 25a. 126, t7t, ,134
279 . 240 , 2A2. 33'1. ))5, )36, B€rgnrntr, E,428
408 BerliD derlet nu2elen. l9
Ats!9l'namir (Ak.), 252, 251, 430 Berlnr, Adele,241. l9l
Artinger. ]]. 3l lehhardr,lnez, 14,84
Arstin,J.1.,221.411 Bero$us, 21. 24. 250, 266, 267.
Azarpay. Cuitly, 242 270. 2T I , 27 2, 2a3. 317 . 3iO ,
A2inua.29,65, 391,410 356. 363. 4lt, 419
Berz, Hrns D'erer, 219 105
Beringron, Dalid, 339, 341 Casin, Elena, 228. 401.402
bilselik selenegi, 421. a22 Caftllino, C, 115,200
Bilgelk Knrbr, 14 Chadwick, Munro. 347
bih,67,68,71, 128, 129, 140. Chapman, George. 359. 160
t4r, 147, 160. t6r. r99,205,
223,254. 255. 364 Cha!.er, Geokey, 356, 158
''Btr T^nneay, Kunamk lcin
Bicimlenen Yantrk . 252 Cicero,294
l,i hrnlj.J'i (Ak ), I15, all Cnil, Miguel, 19, 14,84, 109.
I22, 164. 169. 185, 191.334.
Boer,Ch.rl€s,:l2l 148
boga,29.86, 102, 103, 104. 105, Clements. A I-.380,l8l
106, 115, ll6. 150, 151, t5l. Codrington.R.H,4ll
t54 . 259, 265, 266. 42't, 439 Cohen, Ma.k. 123
Bogazkoy, 25, 216 cohen. Sol,86, 102.209
Borger. Rykle, 250 Cobndte. S. T.,407
Collon, Dominique, 1t5
Brion, Mrrcel, 354 cooper. ierrold s.96, 122,216.
Briish Murum, 18, 19. 155. 172, 24L J93
260, 262, 264. 427, 424, 43r comelius, AleMnder Pol istor.
Brcwn, Noman O..272, 155, z70.4ll
361.361, 17l Corpls Chrisri, 3.19
Buccellati. Grorgio. 194, 420. Coulthard. Malcolfr. 221, 398.
42t.422 4t2
'Bngday Saganagi.280 CynthiA, 159, 160
Bulterick, Gtorge F., 321 eiftci.4l2

"tnykrinirtr Kiilliyar", 221 Cifrcrler, 348
"Cilici Yrlhgi , 148
cadr, 236 eniyazsr. 16, 18, 20, 21.24, 19.
Ggni, Luigi.405 40,41,48, 125. 160, 187,
444
200.218, 273. 320. ll0, 192 169, t7t, 179, 180, l8l, 182.
t9t. 194, I95. 201. 126,411,
ddl,.r (lbranice), 197, 431 421, 4lt
''Daha lyi bir Yrsari iein Dilmun. 28, 29, 34, 50, 51, 52,
Hrarl&Ia1. 246 53, 54, 64, 65, 95, 96, 104,
Daisios. 270,431 334. 335, 36A, 372, 39),, 4 3,
Dalglish. Edwdd R. lll 43r. 432

Dlnrgalnrnna (suD.), 52, 55. Dima.227,4ll
171. r74 180. 212. 216. 265. dntu, (Ak ).212. {31
l9l, 192. 394, 195, 403.426, Diftme,227.411
4ll iiirgi, (5nm ), 405. 4ll
Drmkini, 290. 299, 300. l0l, dnlgirlrl (Snm.). 128. 4ll
4ll DlNGlR.^4dtJ,295,4ll
dd|14l (Ak.),l0l, all dipst derinlik, 8, 241, 336, 16l.
Danu, 21.1.411 3T2.429
darrl, 121, 146. 172,226.227,
.DrAglsna Kirsr BiiF". 245
228.276,401.408,418
''Da\ ul{n |tendGi .226 Donne. .lohn. 179. 180 l8l.
.laBkcc'si.26l 182, l8l. 384. 185, 186, 187,
de Genolillac. l1enfi. 10,49,428 l9l, 405.406,407. 408, 412
Dore, John, 398
Deim.l, P Antonirs, 291,298 Doksse,Jean. l4l, 144. 146, 155

Doria, chdles, 120
Dclphoi, 148, 164 ddlyarag,.55, 57. 58.61,77. 100.
DenrirCagr,172.424 128 t29, 362, 169
Deniz Elr. 16, 149, l5l, 154. dr-d, (Sum ). 212, 429. 4ll
155. 157, 158. 208, 259. 128, dlrra (Snm ).431
175,405.420.432 Dnntrtrr (5nm.). 18. i11. L15,
Dennh, Jacq{es. 184 I18, 126, llt, 247, 248, 156.
D{rkihon, lJl lll.4l1,412

Dick. 105, 106. 107, 124, I52, Dunqul, Amal, 152,153
445
SUTIERIIRIN KURNAZ TiNRtSI ENKI
Duh EurcBE, 122 298. 412, 434

Dunnd. jean'M^rie. 10. 49, 56, 8lelelh, Buyrik Melek. 114. 346
58, 60_ 6l Eliadc, Mircer, Ll. 12. i3,401
!l1is, Mrrii dcjdng. 284
Li (Ak ). 10, 12, 24, 25, 26. 28.
.il, (Snrr ). 180,295, ]12, lll.
18, t9. 45. 47. 159. 221 224. 166, +t2, 419
224. 23t. 242. Z+3, 245, 246,
Elohnn. 270, 281, 346. 432
248,258, 268. 272-291, 291
cluSdl (s(im.), 405, 412
318.120. l3t. 148, 149,150.
lNes.l, l7l, 187. l9l. 195.401.
360. 162. 361. 365, t66. 170,
404, 409, 412, 415
J7 4. J75. 376. 179, 3a9, 4A2,
o' (Sim ). 44, 46, 106. I18. I 19.
405. +t7.420.422_ 432
''Ea re
197, 206, 212. 231.214, l9l.
5^1l! . 284. 287. 189
401,417..t29
''[a nrn l]ery di,109
rnbilulu. 105, 106,412
'E.nrn Kendiri Kun rri, 104
c rd dtr (5[m.), ]95, 40:1.40+
'lihrn Ma Lrkn OAndn , 101
d' . I rr {SuN l.225,412
I:rnni (Sutr' ). I 14. 141. 412
Lbelirg. Lich.222.295
dr !d nr bi r (Sun ). 167. l7l.
180, rl2
Lbl^. 2+, 196, 412
[des$,']22
[dLrbba (5(N.), 22. +32
''Enki ajclenegnrnr Giicii , 5. 18,
sgir (5nni.). lll, ll2.4l2 270
Eichler. Uin] L. 67. 271. l9+ 'Irkinn Nrm sult! .7. 195,
hirler, Riine, +5, 46,422.42], 196
424,425 'Enki !e ldlr: Sn-lannntrnr
ckmek.4+. ar8. 72. 77,78. 79, Nrppuii \trlculirgu , 16, 149.
ll0. 160. t84. 209. 2lL. 251, 128
254. 255. 272. 280. 310. ln, ''Enki !c lnann.:Yerytrzitrirn re
lt9. l16. l4l..168,172. 183 Krikirtl S(R.leunin
l:krr, 80, tll, 86, 87. 91. 106. Dnzcnlcnnren . 126
109. il5. t99.202. 201.296. ''Enkirc Nnln 5ag sirDrer
446
Cenrci Miti'. 28, 30.49,84. 95,99. 146. 168, 410.432
33), t54, 367 . )69 , 372, 377 , Ens?g, 28, 29. 50, 64, 65, 412
379 Enum^ Lli9, 12, 28, 45, 257, 266,
''Enki re Ninmahr l$anrn 288, 298, 299. 100, 160, 362.
Yar'rlii. 11.66. 84, 266. 165, 166, 167, 377, 410..t30,
281. 169 .ll t, 412, 4ll. +14
''lnkirc Onn! 5ozti: Dalgalitrn Lnln, 146. 412
5 adsine Rirsarki. 164.178.
386, tn7, l9 t. 192.407,409. Ereskigil. 6l. 181. 184, 2t9. 219.
4t2,4ll.4l5 252 25J,254.255.432
lnki rc lnanntr \'cryi1zi:rni1n re [l€k K(lhb. 432
KillttrtlSrlrtqlcr nr Lrid!.8,9, lo, 24 i:. .ro. ts. +r.
Dirzflrlonncsi, ll.84 61, 66.86. 89. 91. 9+. 97. 98.
Iinki\rin.i, l5l. 162. 225. 429 99, 126. t17, t28, 129, 1.10
Enkinin k.yr8,. 99. 181, 429 144, 146. l4a. 149. I5l,
Lnkidtr, 183. 251. 252.420,412 l5l-159. r62. 176. 177. 197,
Enknndu. lLl. +12 208. 209. 210, 2ll, 241, 249,
d nnr (s(nr ).82. 94. 142. l4l. 25r. 263. 264, 269, 27.i, 289.
.112 298. l0i, 322. 365, 171. 175.
Inlil.9. 12. 29. 14, 16, 17.61. 188. 190. 192. 405, 408. +12
72.73, 76, 79.86.88-92.96, Sriduirutr dellen, 144
99-t02. 105. 106, 109, lll- [rnre Denizi,2t0,267
lt5, 117. it8. I20-124. 126.
149, It6, lrr0. 161.162. 184. lnn h?yi lr ). 282.28-1, 105.
r85. t89. t9l. 1s5-201.242. 412
243, 258. 275, 277. 280-284. tski Brbil. 26. 27, 28. 258. 265.
295, 296, 298. rL2, 125. 126. 295.298.ll5
ll5, 146, 169. 412.416, 437 Eski siiner.26
Ennrcrkar, 44, 86. 102. 195, 196. .il!r(5nD ). Ill,4ll
241,147, l9l,4l0 ''EskiTannlir !t llski S.zler', ll+
.Fnndkirre Amna Beyi . 195
d.rnri (.{k ). 24+. 276. 411
oN (sinn.). +4.65. 70, 72. 71,
447
5TJMERLERIN KURNM TANRISI EN(I
Eukbios. Caeereah, 270, 4ll ''crlgamrs. Erkft,re O[ cr

rynp, 324 Diyan',183
Gibil,238,4t1
lalkensrein, Adan. 20, 14, 84, Atg'3ai (si,m.), 202, all
90, 156, 197, 198. 199.221, gr! hkr(Strn ). 16l. 185, 188,
236 l9l. 195,202,206,413
farbeFHngge. Genrud. 36. 82. gi rlr rri! d 1,. (Snm ). 225, 4ll
97, 125, 126. lt9, 1+,1. t7l Girzida, 219, 247, 248, 411, 416
giSr a (5iim ), 37, 42, l0l, 159,
F rar, 105, 106, 107. 152, 157, t60, +33
158, 169, 171, I76, t9l, t94.
8lrna (Ak.),305.413
t95, 201, 126, 42t,4ll, 435 gil,dr(Stm.), 146. 148. 413
Girnt. 2ll
Foskr, Benjamin R, 2S4 l58,4ll
8i:i(Snn ), l l,94,
Friedrich, Johannes, 25 gnosis. ll, 312. 373.417
Cnosls'zn, 224, 105, 142,l+1,
t46, l5l, 155. 361, 377. 385
(iadd. C J ,ll.49.227
galld (Suh )- 4ll
Goetzc, Albrcht, 109, lll 314,
gdll, (Ak.), 228, 244, 413 3t7
Gardner, JohD, 271. 120, 135,
Goldsmnh, Olner.29l
t16, l5t, 420 Gordon, ldmund 1., 389
84tu9 (Snm ),417.4ll
Beyik, a7 , 424 G6k (ay,g',15

Cngg, Cene.8l
Grlg.m\, 12,27, 251, 274. 278,
Gnnr, Roben M. 148.349
279, 280, 281, 281, 135. 3t6,
Cmy, L H ,2l
347 , )52, )7 7 , 444, 420
GrlgoDnr, 44, l8l, 251. 252, 275,
Cren, Marg^rer whihey, 24,61.
335, 136. 337. r47.410.420,
149. 171. 188, 190, t92,427
+32.
Groneber8, Brignrc, 284
148
Gudea Silirdirleri, 89, 96, 121. Hatr!5a5,25,26,411
328 fla\\a, 342. 343. l4t.146.355.
E,d! (Snn.), 19. llZ, 405,,107, t86
43) Hebar,3ll,319,4ll
Gnnes Kenii,270 Hedammn, 317. 318,413
ctney Rnzgin, 157. 158,207. JreSdl(Snn ),86,89,92,91, l0o.
246,437 106, lt2, 114, 150, 154, r59,
3ttri (5i\n ), l0l, 106. l1l. 171, 176, 194. 197. 201. 406. 411
4)) tleidegger. Martin. 251. 184, 198,
Curney. O R. 26, 254 199,414,415,4i6
Gulerbock. Hansc. 25, 107, Heinpel, wollganB. 242
108, 309. I10. 11r. 314, 317, He'r,121, 153, 162
361.366 Hesiodos, 272, 107. 148. 354.
G'ilercin.52 t55, 160, 361. 162. 163, 164,
366. 367. 168. 172. t79, 411,
434
H.bil. l2+, 142,145 Hrriniyan(hk), 10, 16, 24, 219,
Habur.258 224. 246, 2TL 272, 27), t22,
had,n (e'ne), 354.159, 364, )21, 3J0. 332, 3)3, 344, 749 ,
lT9 36t,174, 179, 384. 185.406.

447,414
Juurl(snn.).87, 431
Hallo, Wlli.m, 26, 118, 21 1. 310. 2ll
Hillets. Delben R.
408 Hn -Arn\, (dili/cdchi)ni) r'r
Hama. 24, 195, 196,4la 25,45, )63
l.,ili (5iim
).68.4ll Hitiree. 7, 16.24.2'r,l/, lo/
hdrw (Snm.), l56,4ll 121, +29
Hartnann. H.. 146.427 Hollndrjr llill,} A l, r/1.
108, Il5
Jkrld (Sum.), 102. 115,431
449
SUMERLERIN IORNAZ TANRI5I ENKI
Hooke, S. ll.,2t6 266, 284. ll3, 346. r49, 369,

uruska, B, l2L. 295 37 t. 3AA, 424 , 425, 429 , 4Jl.
432. 434 , 436, 4)-l
I hbur Ana, 291. 294.411,419

.lnanna re Enki: Melenn
Huniler, 109
lursng (Snm ), 5, 28, 10, 49, 84, Endu dan Uruk a Ak!anl6, .
86, 87, 113, l14. 3ll, 154, 85

.lnrnna rc Enki: UySarhk
367 . 369, )72. 317 . 379, 433
Sanarl,nn,n Endu dan Uruka
trmakl r.nn, 258. 259, 261. 263, Akunhsr". 15. 125, 266. 284.
264, 26A, 269. 27 3, 17 5. 423 470,424
.lnatrna nh lniri ,61, Il2
lAo, 305. :122
lncil. 41, ll8,4l4
1^mbhkhos, 363 iidtr (Sim ), 195, 400. 403, 412,
ll8 431
Ibraniler.
i,ri,tr irirn D@ (5iim ).225,434
l5kur, ll0,lZ7.4l4
Irkr !. Crnkr, 148 iru !i,,ir Drd dft lsnnr ). l0l
lsLar. 10, 12. 18.229.242,248.
iini,r(Sum.), 109. ll2. ll4, 142.
252. 253. 255. 284, 285. 286.

4i4
287. ll2. ll8, 119. 133. 346, i'nu,m (sijn ), I11, 414
.lnen re Tanne lytp Motilinin
3+9. 388,418, 425.429, 414,
438 sl,ner.e Ce$tlemesi . llI
lgigi, 300.104,4ll insnbicnncilik. 29, 167, l7a.
lhriyar Denizcinin Ezgis', 407 402,.t01
lhtiy.FAdam Genqlese.ek. ll6
.lnsamn Kull^nrh!
. li8
lmina. 285
le, 260. ll2, ll8, 400
Inama,5, s. 10. 12, 18,13,15. kimud (Sun ).15, 36.56. 57,62.

lii 47.61.84,85. 114. l17, l?7. r28, 129. 130, 119, 140.
t18. 120-I24. 126-140. 142 l4l. r+2, 143, 144, 147, l5l.
I4A . 229 . 245. 21A. 252, 26l, t52, r54, 157. 186, 190, 259,
450
26t,265,26A,430,414 .K"mr5DuMnSozlel,
279
lsin, Il8, 314,416,439
197, Kapadokya, 258, 268
lskender, Btynk, 266. 122, ll7. kaplumbaga,47, 184, 186, 191,
349 264
lskenderiye. 122, 148 hdppa am happd (Ak ), 297 . 434
lslan, 10,122
kunbul. 16. l8 Kira Katalar, 112. 194. 199,20l
klanbrlEski 5ark E*rleri Muzesi, Ldrtu (Ak.), 248, 414
19,21
i!i, (5uh.). 1ll,4l4 hdrrili (Hit ). 314, 115.434
,lru (Ak ). 276, 414 Kr$ir,26.27, 228,411
lnurungal(aDaI, 144 keei, 90, 211, 219, 241. 265,
lzzummi, 110. 3ll, 434 266,268
ke(r bahg1,94, 259. 268
Jacob*n, Thorkild. 20. 26, 67, Keldaniler, 361
lt8, 170, 187, 220, 289, 291,
kem gdz. 216
30t,103.160.367,169
KenI Agrrlan, 18, 124
Khalkedon Konsih, 184, 411
Jin sup Kih.209 K'pti,141
krlhk, 275, 277. 281 , 282
Jupirer 156, 158. 159.,119 Ki,401
Jtp'ter Dis.148 hi ild rdeDia (Ak l, ll5
Kisar,288. l0l,414
Kib.la, +8
Kikawada. hiac M., 281.l5 L
ldbdd (lbMnrce), a0l. ala
Krlftr, Anne Drallkonr.67, 71.
kader riblerlei. 185. 188, 291,
155, l5it, 159. 242. 241, 280
302
RinS!, 257, 290.292, 291 102.
idirir a,iJtu (Ak ). l0l, 414
103.414
.(asakTannnrn
lzlen . 5, 39, l2o
''K'n8unun YncehLlncsi . 291
'Kann5 Birkisinin S yu .222
Kirk, G. S., 163. il!1.1, 165, 167.
''K.mls Dnvlm OgLrr", 277
368, 169.170. l7l,172. 173.
451
sl]vFRl FRI\ ruRNnzT^NRlsl ENKI
377 366, 367 , 36A. 372. 379, 43r

irirrg! (snn.), 164. 168. 169, Kr-Aya, 275,408
170, l7l, t72. 173. r74, 175, ''Kuneuk \r Di9 agns , 2+4
177. t78, 179. r80. 181, 182, Kulla. 112,434
387. 192, t9l. 194, 195, 401, Kullab, l15. ll9, I45, 146, +14
404, +05.406. 410, 4ll,434 Kumarbi, 307, 108. 109, ll0,
(i5. 66 I11, 312, 3I3, 114, 116, 317.
Kitabr Mukaddes, ll. 14. 18, 23, lt8, 363, 164. 365. 166, 367.
19. 46, 2n, Ir9,270, 271, 168, 179. 429, 41,1
278.282, 283.293, 12l, 124,
125. ttt.332. rll, ll8.342. iunlunriii (Hir.), ll2, ll3, l14,
146, 351. l5l. 174, 175. 176, 3r6. tl7,4l4
186, 189. :r97. 401, 414.413 Knr. 10, 86, 87, 88,92,96. 100.
Kitrm,4l4 101. 102, 103. 104, 182, l8l.
Lnirrc (Strn ), ll5, 414 184, 198, 199, 201.414
KlibrDsky, Riynord, 154. 155, KuCan. 133, ll8. 152. l5l
157, 159 klrbaga. 14l
Knudr2on.J. A.247.255 hr8d'1{ (5un ), l12, 133,415
Jfurgdrru (Ak ). ll2, 253,435
koyu,87.90. i0l, 145. 159,
l7:1. 176. 219. 240. 2+1, ll0.
190,439
kon,52, 184. 196
kuradam, 259.261, 265

kopek,7, 52. 196,266 K$ Adam,n Yargrlannas. 260
hdrn.in, 10, 244.429, 4.ll kuLsal alin, 42. 94, 97, 98. 102,
_Ki\rir
Citrlei, 242 t04, 107. 108, 109, ll5, 146,
korii lain, 228. 212. 241, 244. 151, 160. 162, 184. 188, 189.
155. l8ii,4lI 190, 202. 210, 211. 126,432.
Kronos. 21. 24. 19,270, 271. 436
272, 310. 150. 154. 355. 157.
160,litl. 162.16l, 364. 165, Kutsl E!lilik Ayini. 12. 18.lll
+5)
Magan. 65,95. 96, 391. 415
Klcal sone, 179, 386 na8iiuDr (siim ), 96. 415
kuklyer, 12. 98, 99, 208, 3tl ,'d8!' (snm ),415
KuGanmrs Adalar. 3 5) rkgxFkayrgr, 95. 09, ll0. 161,
kuzu,52,241 172, 175, l8t, 182, t75
Dmh ( k ). 185, 248. 152, 415
i\4ami, 275. 295 297.415
la8al. ll0, l4l,4l5
l.hdrkr (5iim ), 100. I44.435 m.na, 4l l. 412, 4ll
Laham. 288, 100, lo3, 415 Marduk, 18,46.222, 221, 221.
tihn!. 288, 300, lo3.435 225. 224, 23t . 23), 234 , 141.
Lamben. w c.,27, 43, 221, 250, 266. 271, 271, 288,289, 290.
27 4, 27 5, Z7A. 283, 29I , 299, 298,104, 306, 307. 150, 160,
324, 334, 310, 3A9 , 409 . 427 16t, 16l. t6t, 366, 392,410,
L:n8don,srephen. 21. 10, 49, 417, 418. 422,410, 4I. 435
122.228,29i Madrk/Ea, 18. 221, 222. 224,
LaPalonrbin, Lydi E. 196 225. 219, Z) l
232. 216. 241.
242, 243. 244. 245. 29a. 199 .
103. 304, I17. 16l. 387, 407.
Louft, 19. 12, 58, 66,71. 128. +ta,422.415

428 Marhnti, l4, 104,115
I u.k, Georg, 219. 220 ndrhnr (Ak ). l16.415
Itrgil(5[m ).44. 4i. 46. 58, 168, M.6, 158
198,410,435
lug.lbanda,57, I15, I87. 147 Martr, ll,96, 105. t9r. 196
r utta, lt8 327, 4)5
Itrnrah (silN ), ll t. l:12,415 ,tr'rd'doldnr., 18 129

Lrt. 155.225, ll9
rt(5iim.), 9, 15, 16. 46. 71. 85.
M.ccrlloch, J. A.,2l 91,96.97,99, I00, 102, 101.
I14, I19. 126, 127, 129. ll9,
453
SIIMFRI FRIN (URN^7 TANRISI F\(l
140, 141, 144. 146, 147, 155. 363. )67, 369, 11 3, 31 4. 171,
162, t6l, l7t.
164. 159, r76. 178, 386,401. 4i8,419, .120.
177, t85, t86, 188, t9l, 196. 411 , 422, 425. 43A, 41t , 433,
199, 200,202, 201,205, 206, 418
207 , 249 , 2),0, 2t], 245, 259, '''Me2opotanyaDihi Nede!
261, 295.297. 106, 385. 186.
40+, 406, 4tT , 423. 430
405 , MF(hlar), 2.1, 16.95, 268, 273,
r( da aDltllar.r, (siim ),392, 122, t4t, 348, 1,19,418, 420,
435 4t0,415
Megiddo,26 M'll.rd,A R., 274. 275, 278, 334.
rk ldrr {Sum.). l7l, 198,401, 427
404 ,rtnrD (snm.), 156.415
trldDrB (Ak ), 108,228,28s, Mouss.-Mihmord, farna, l5l
401, 4t5 rn,d! (AK ). 48. 186. 220.4l I,
M€luhh., :14, 95, 96, I02, l0l, 417. J18,415
104. 415 MU5 (Srin.), 159 410
Dor. 157. 158..115 M gdamnr, l12, lll,416
.Merhrtut re h iktun , 116 rtr4ll (sri ), 217. 416
Men&qi, P., ll0 rur Lu (Strm ), 151, l5l. 154.
Metis, 162 4t6
me2Ntrrl ,41, 172, 173. 2l r. nulr (SuN.), 169. 170. l7L. Ltl.
325. 126. 128. 129. ll0, lll, 174. 175. 179. I80 40,1,406
409 Mutnnru. 248. 104
Mearur lar Kn^b,. 125. 126, 327,
128, 129, 174 M!$rg.be,4l5
Mezopotamyi, 7. 8, 12, 21, 24, Museri, 10, 2l
25, 26, 38, 19, +t. 45. +6, 48,
218 221. 2+6. 256. 257. 258. rd dri3. Dni rD ,i(5inn ). l6i,
261, 265. 268 273.281.284. 4t6
307.loa. l1l. l l7, ll9.122 nn dn, h,ll (snm ). 169, l;1, 416
324. llr. 334. 317, ll8, 145,
Nabu. 299,418
346. 147. 150. l5l. 160. 162.
45,1
NaralNa,3lt,436 NiMz!,65, 391.418
Hanmadi, 219, 305,122,
^'ag
l4l, 342. t.11, 144, 153. 35t
nagbu (Ak ), 104, 436 Nindam,65,19l
nndu,gir l5nm ), 1ll. 132,416
D.rr !!b (Sun ).7,136 Nindimgga. 214, 416
ndD ,tu i! (Suh ).417,136 Ningal, 116.285. +16
Nammu, 12, 67, 69, 70, 71, 72, NinSiszida, 6t, 237, 219, l9l
175, t76,391,392,416 436
Namnr, 72. 71. 2l l. 2ll. 240, Ni'rg im,436
241, 190, 4t6 N'n8i!9, 416
ndD t.r (Sum ), 185, 188,226, Nirgiln',295,436
224.417,436 Ningunna, 71, 72.416
Nanr, 96, 107, 109, 117, 120, Ninhusrg, 5, 9. 10. 12, 28, 29.
327,436 10. lt, 11,49, 50, 54.55.59.
Nanna, 241. 416 61, 63, 64, 67, 7t, 81, 9t. 92.
f,"iDnlFsin,241,416 l19, 156, 187, 146,167, lit8,
169, 172.430,436,437
Nan Nrpi.r , ll0,416 trir igi L, {Sun ),417, 416
Nrzi, 29, 64, 65, 191, 416
Nesdeler Nesrdesi. 132. 133, 374 Nini'nmn, 58 7l
no cq! (Ak ). 417, 418, 436 Ni'rninni, 117. I18. 172.,11(r
Neo Anrderi, 249, 255, 275 Nnrkasi, 29,64,65, 19 1, +17
Neoplatoncuhk 154, 155, 157, Ninkilnn,23l,4l7
159, 16l. 16l rIrr rD (Snm ). 82. 4]7
Nergal, 237. 219. 252, 254, 25t, Ninkurm, 30.50,51. 56. 57. 511.
436 59, 7 r,437

''NerBal!cLfttkigrl, 255 Ninma.la, 71,72.417
Nnbba. I17, 119. 127, 436 Nrnmah.5. 12, 31.-12. 11.66. it7.
Ni8dlla. 145. I46,416 7 1, 7 ). 71, i4, 75, 76, 7i, Ta.
N imgidB, 95, 99, 416 79, 81,81,81,266,4-t6
455
SUMERLERIN (URN,\Z TANRbI ENKI
J46
Ninmenna, 187, 188, 189. 192, Nudimnud, 72, 71, 86. 87. 90.
436 151, 154, 189. 193. 194.202,
Nirmu, 10, t0, 51,54,56.57. 2u, 212. 288.417
59.437 Nuh, 270. 334. ll5. 138, ll9,
Ninnug, Tl, 72, l17, 119.417 340, 34 t. 142, 34), )44, 3+5.
Nintikil(l)a, 52, 51, 54, 104 350, 351, 152, l5l,419, 410,
419
Ninsutr, 29 64,65, 391, 417
Nin5!,bur,47. li2, l4l, 144, Nuh rn la1ni,ll4,138, ll9.
t45, 262, .+37 340, 34t , J43, 344 , 351, 352
Ninri, 29,65. 19l. 437 Nuh\n kaybolan oglu, 152

Nnh un ogullan.ll8
Ninru.54.56,92. I r7. i18, 160,
.Nuh un OAhyli Ozelbir
161,275.276.416
Gdiirsme , 152
\irru1.,29
Nintull^, 64, 65, l9l,'117 Nu lZ L^Gl Ayi,408
Ninum, 185, 180. 187. 188, Nusku.241,417
190, l9l. 217, 219. 259. 261,
Oannes, 250. 267. 417
295. 297, 116. 326. 127. 186,
437
oghk, 52. 70. 71. 90, 219. 2+0,
Cezalandtrllm.$ . 185. 187, 241, 190. 415
259,261.295, 185. 189 Olson. charLes, 120. 321. 122
Nrppnr. 10, 16, 17.49. 81, 94, Omorka.266, 150,437

96. 105, 106, 109, ll5, 120, Ong. walteri.,412
l22. 130, 149, 150. 157, 159, Oppenhein, A Leo. 218, 256,
160, i62, 172, 185, 199.220, 267, 269. 289. 290. l0l, l7l,
241 . 324 , lZ5. 329. 334, )3+, 317,449
39t . 42A . 432, 434. 437 OEa,345
Nihh. 218,437 Ot1. 8.bi1. 26. 27, 28, 2+9. 255,
NGaba,418 275. ]35
Norea.lll, 142. l4l, 144, 145. Osiis, 148
456
aki\2,88, 91. I tl, 145. i59. Q nn, Anhur,283,l5l
l7l, I76,ll0. 194 Qntnra.,219,105
ohlerdiyan. 11, 14,87, Il2,
ta3. 234, 235, 239 , 246, Z4A, rdgdlrd (srifr ). 141,417
25 t. 252, 25), 251, 263, 324, t^tio, ZiZ, 251 . 354
147, 374,430, 412,414, 415,
't36 Reiner, Erica, 25, 229, 230, 231,
''Olnier Ulkesi\de Natl 232
DalFnrlnaMh , 254 Reisnin, D. D, l19
ohnsu2lnk, 22, 248. 249. 136
dzgnc, Nimer,258 Rhea, 162, 164
Ricoeur. Pûl. 176.177, 178
Pagds, Elahe, 346. l5l. 361. 185 ri8rn! (snn ).277.417
Palner. Richard [., ]76, 198. Rilke, Ratu€rMan!,415
399,416
Robinson james 11 . 105. 142
trrr., (Ak ). 298. 417
s.brt!D (5iim ). 156,417
i4gdr rn (sr.iLN ). 199.203,417
PokiN. Ann,257 259 s.Siddd (siinr ). 199. 202,417
Peuinaro, Cror^nni. 196 5n8ln, gdl (Sin.), 198. 201.417
pitr riDi (Ak.), 418. 417 !.Ar1.8 (sum ), l 13,4l7
Pl^ron. 12l, 148, 158. 359 5dlmr (sfun ).216,417
5akia.144
Poland,Lyu!M,176.l8l
postmoden(izm).120
I,rirch.rd.l., +27 sanpF, 148, 149. 354
Sargon, Agadeli, 42. 105. 429
Pr r (Ak.), 256. 417 Satuh, 19,272. 148, 154, 355,

156, 357. 158, 159, 160, 172.
457
SIMERLERIN XURNAZ TANRJ5I ENI{I
419 snlelman n Me$lleii, tl. 14

sattrrn eo.uklanndan Birini SDlqman. Hazreri. 14, 312
5rrrr Mnololiri, 20, 21, 12,14,
searle, John. 22l 36,37
siimer Akadca, 18, 38. 331
Serh, 342, 143, 345 sntnerce,7, 10. 16, 18,23'27,
silindir mrihii., 10, 127, 250, 257, 37, 38,40 ,12, 44,46,51,53.
258, 259, 260. 263. 265, 273, 54, 55, 70, 7 3. 7 4, 77 , AA, A2.
115.375.42t,411 84. 86. 89,91,92,95,98,
Si,!5amuh. 2ll, lll, 219 t04. r08, 0. 121 122, 124,
sin-leqi unnmni, ll5, 408 143, 155. 156, 157, 164. 183,
5tuop, 348 149 la7, 190. 204, 209, 221, 2t3.

238, 219, 271. 272, 288, 295,
Srppa.. 270, 275,.137, 438
322. 324. 734, 13t , 332, 337 ,
smn, 109,418
147, 150. 179, t92. l9l, t96,
4dnnds |v"rd (Hn ),ll5,418
400,409. 412. 417. 429
sliiber, Ake W.20, 14,17,8J,
Sunn'gan, I11, l14,418
91, u8. l2l, 115. l16. 119.
Suriye, 24. 258, 2ij8, 269, 27 1
149, 198. 204, 205. 20a. 128
)49. 132
428
solokles,415
sophi2, :143, 344
''5airr^r Ne Ir Yara.r".4l5
sartrL{Ak ). 284. 285. 2a6, 247.
418
srm.s, ll4, 215, 242 2,13, 245,
n,l[r (Srn ), 107, 158.418
127,418,420
srfirrhi, 107
lrrrna! (Sum ). 94. 418
| rp, 106, 129, ll0. 160. l6l,
201
''sdlalye trin Hikiycsi . 356
!,]*di(Snn ),15. 16,62. 127,
SnbnFHanazi, 195, 196, 418
129. tt0, tl9. I4t, 142, t4l
snrpu.229. 210, 212, 214, 418
t+4. 147. 151. 157. 186. 190.
418
snrrpp^k, 279. 189, 418
458
5uzr.ni, 418 ti dugir gh (Sum ).ll4.4l8
TiInar, 266, 288,289, 290, 291,
Tacnus, 148. 149 29,1.295 299, l0l, 102, 30t.
Tahua Ol!ran !nki. 264 )07. 350, 361, 4 )3, 4)4, 4]i
434
rdftn(!irurl{rln rD (lhr ),418 Tigay, Jdliey H . ll5
'lallqrisr, Knur Leonaid. 215. ilki,6l
2.i8, 148, 160.417,418 rufan. 21.27, 91, 108, 109, 170,
Talnnd,2l 242, 250. 264, 270 275, 277,

278, 280, 281, 282, 281, 296,
'''l^nn re lnsau Kni$rmi,276 297,301, 124, 3tl tl6, tl8,

142. l4l, 144, 145, 146, 150,
ldnh Siirr/il? Bulldr, l8l
l5l. 352, 153. 354, 360. 367,
Ta ans, 157, 164
t74, 177, 189, 195,420, 429,
Ta5tnisu, 316. 317..118
4t1
Tiylor, Daud, 197,199
-lhon1as.
rue, 104, 129, 130, 160, 161,
Taylor. 16l 2ll,214,:115
Tunq C.gr,424
Ickrin. 27l. lll. ll8, J.11, 144, tugla. il2, lLl ll8, 150. l5i.
146. l5L.4ll 152. I51, 157.216
( lt ). 18,.248, 256.
Icnrtr'tr2
tlt.4l1
Tesub, 108, 309, :112. lll, I17, Ubellui. ll2. lLl. 166.419
ll9.l6t,164. 165, 166, 418 !.i!g (Snn.), 225, 227, 228, 244
Term, 42. 122. ll8. 144, 409, 439
412.419 lrrDrgdl (sim. ), 74, 86, 115,225,
Th.las^, .)66, 150, 417 439
Thalarh. 266, 150, 417 Ugatrt,24,16
Th.ogr,rid. 272, 107, 154, 160. Ullikunni, I16, 117. 364. 166
36r. 162. 16l. 166. 167, 179, .Ullikunmi nin
5a N ,ll l.312.
438 ll6,318,l2l
-ihureiu-D.ngin,
|,244 nmad.46, 216
459
SOMERLERIN (URNAZ TANRI5I ENK
+30,439
mnnd Hlrur(Ak.), 350 Unu, 10, 50, 51, 57, 58, 59, 60,
tnlmu (Ak.), 439 61, 116, lt7,169,439
lrfDeda (snm.), I7t, 174,439 Ur!'.51, 54, I15. l16,211.234,
,rtrrl(snm ), 3I. 32, 66, 67, 77, 235, 237 . 2.3A, 262, 327 , J30.
78, 79,81,8t,213,439 4IA,422,439
,r'r-ur (Emesal), 403 utuL).u (Ak.), 244. 251, 439
! tr'u-m (50m ), 403.439 utujJd knnrli (Ak ), 242,439
!rrn!'un db& (Snm ). 193,439

! ru u (Snm.),192,393. Van BuEn, E Douglas, ,17. 258.
439 "a-gd zJg, 264, 26 I, 262, 263. 265.

uppu, 1il,276. 268. 348, 149, 175
438
van den Bont,,A., 197. 400
Ur, 31,14, 102, lZ4, 329,439
vin der Le.nw, C , 400. .lO2
Ur Derri,li.,26a
Ur Devri, IU.. 26, 264
van Drjk,J. J 4.20, I18, 198,
241.242.298.tog
Ur HanedanlrEL, lU., 197
Van Gennep, Amold, 371
Un9, 419
Varlgnei,415
uHn.B,361. 363. 164
Vetrns, 242, 157
U6,86
Vergilir6, 148
Uri, I95, 196, 419
Ur-Ninrna, 197, 202, 201, 419
Von soden, Wolfnn. 40. 302.
''UFNinunaF Edilen bir Dua ilc
105,4t9
Enki ye llahi , 197,200,205
!!ha,63.64,76. 79, 126, 148
Uruk,9.15,44, 126, 139, I42,
143, 144, 145, 146, 147, 148,
195, 196. 37 I, 43t, 432. 434
Waketield Mrsrer, ll9, l4l
Walker. Chrcropher, 142
Uruk un ndbereil€ri, 144
warka, 412
u*d (snm.), 97.98,419
Wilcke, Chus,87. ll5, 120. 122,
Usmu (Hn ).258,414
r24, t56,427
llduhi (sim.), I89,439
Wilen,J. V Krnnier,229, 210,
Utnapigtin, 279, ll5, 136, 137.
4@
235. 216. t00 234, 23t, 232, 233, 235, 253.
256, 277 , 279, 300, 326, 33t,
34t.436
Yahudi(lik), 41, 224, 27 .Yeminin Elendisi
2 19, 1, ,229, 256
3ZZ, 323, 329, 334, 332, 333, YeniKHIIk(Hl.),25.307
342, 344, 379. 344, 4t4, 420
\^ld^bôth, 322, 343, 344, 346, yeniden doBum,407
155 YHWH,219,305
Yao, 305, 322 Yuhanntnrn (itabr, 400
Yuhanna nm Vahyi, 343, 344
Ya\c, 122, 343 Yunan Btylr Papirusleri, 219
yazman,2,1,26, l 19, 137, 163,
2l),, 2 t3, 275, 330, 37 4, 4tZ, Zetdn$.224
413,438 Zets, 322, 349. 350. 354, 356.
yazman okullan. 7.24,26. 43, 357 , 36t, 362, 363, 364, 365,
273,374,396,409 366, 372, 431,
Yzman Srn samuh lnki ye ziggurar, 209,2l0.2ll
Mekiubu, 2I1. 212, 186 Zi,\stda, 27I, 334, 337 . 35a,
YediBilge,43 439
yedi cin,242 Zt ,322,344
Yehola, 270, 283, 305, 326,128,
312, 346. 351, 351,401, 419
yemin, 54, 55, I4l. 223,229,
461
SAMUEL NOAH KRAMER
aoa
SUMERLERIN
KURNAZ TANRISI
ENKI
tsBN 975-8240-33-1
ililililililt1ilil|il

Samuel Noah Kramer-Sumerlerin Kurnaz Tanrisi Enki

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Samuel Noah Kramer-Sumerlerin Kurnaz Tanrisi Enki

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SAMUEL NOAH KRqMTR

O Oxlord UniveEny Pres, lnc. New York, N Y, U S.A.,1989

@ Kabalq Yaylneli, lstanbuL 2000

Binnci Baem: Karm 2000

K"pak Dtrze serdar Bal

Yry1ma Haztrlayan: M$rafa Krp$oglu

Bash: Yayladk Ma$aasr

KU]UPHANE BlLGl (ARN

Enki !e Eridu: su,tadnsnm Nippurh Yolculugu. r49

Ynce Botdoi, 218

George Steiner ceviri kuramr uzerine yazdrgr kitabrna pek yerinde

lO Lietrncn binyrlm Sumerlerinin, "Enki nin Ndn-I ltu denilen

yrllar geetikren sonra, IO yaklag& 2100'de nil"yet Ninhursagla yer

Sekilsiz!e gizilolan hergeyin dzn, her kornik tezahrlriin kaynagr, rirm

Eliade, kozmogonide, mir, dinsel roren ve ikonogralide buldugu-

Suyla ilgrh her baglann yeDiden olu etnkt onclikle,

Mircea Eli^de. P./llnts ,r Cor?a,"dve Rcir8o (New \orki

sonucuna vanr Eliade. saydrsr diger unsurlar "Gokyrrzu !e cokyirzu

lkinci blr neden Enkinin kolayca srnrflandrnlan bir rann olmayts

1^m.hk.r idanrla yemek yene 123:61.

Aphla soz sirlerme I23:91

Bireodl$ shh ederken esrSeyici olma.

Bir degnek drrbes ontr oldnmez

Kirab, Muklddes prsrjlaD. Tl,! J.nrJdlzir Birhdan, ed AleMnder Joncs.

geleneAinde de bulunan eok larkh rurdenbtr "bilgelik,, Enki merinle-

Herseyin dogm bilgisinibana ltEn oydri diinyamn yaprs,or \e dEele

Brnu, Sulevman\n Mesellerinin srradan, gundelik bilg€ligiyle

Enklt€ duzenli olank bilgeligin efendisi' srfarr verilmrsrir Bil

"o . ,.kler o"gfl olrrak anlamrmz g",ek,'. Bur rr er Ir; de L r J r,

suz, bunun iqin raba harcarur. Enki'nin durumunda, Enki'nln sozleri

isteyen genel okLrr iein, bLL kitabrn qeviriler ve klsa acrnlamala.la ye

Bu denli eski ye bunlar kadar yabancr yazmalada kuciLk bir birini

exnrn simdi Phrladelphia Universue Mirzesinde (yrne krnk) bir e9i

ranar, kaLplar, eevriyazrlar, ei!iyazrsr uzmanlarrnrn elindedir. Oriii-

rey bilinmiyordu Varlgrmn ilk igareti eagdq bilim dirnyasrna 1875

;-ine de Sumer kalntrlan iginde

lzleyen attmr5 yrl lngiliz, Fransrz, Atnan ve

r e', ,d,-\r' k"mro\u,f,n SpEprl, hale gerrrme sun.rnd" v,ln.z.,

yrda sorunla kusaolan celirileri !e yorumlan eok daha gtLqtlir Boy

Kramer'in Suner Milolojisi'nin, Anelican Philosophical Socie!) nin

irzerine, konulanmn ana hatlarmL ortaya srkarma, yararma ve gelistir-

Gliniimiize ulatan Strmer mirleri, Sumer bilim akademLsinde,

Snmer mit yazarlannrn cekirdek oyktilerini oncelikle epizorlar ye

St]mer, Ahda |e Hitit EaebiJatl

goslerir. Enki nin Mezopotamya n rn gliney sLnr-

Akad ve Hlrir dillerinde yazrlm$ edebiya a Enki,nin rolii antatrlmE

l200lere tarihlenmelkdir. Enki'den saiz eden nnler ve desranlar Ye

1 Eica Reircr. ,.1 /-n,g!ird. ,,lndlyss o/.{&d.l. (TheH.gue Mouon. 1966). !

Huu oyktrleri oldukra krsa bir devirden kalrnadrr, ele aldrgrmz

' O"'i't"* ,ry'.,^, william w. Hallo'nun 5ur.roiogr.dl sl!/dies nr Honor oJ

Tl,o liil.l /d.obsr'deki Tovard a Hisrory ot suneian Lirortun indandtr,

Akad edebiyao, simercenin yasayan bir dil olarak seriledigi de-

Ona Eabil deunin Kasir alinlei gecmisre yagama egilimdeydiler !e

Astrrlular, sinleydeki rakipleri Babilliler gibi, Dogu sami .tili

$ W G Lamben, htroducrory l$ay: Ihe DereLopnenr oI Thoughr and Li-

Enki ve Ninhursag: Srlmer Cennet Miti

)apan Dilmtrni'n gdnencr, gorkemi ve saflrgrndan sortrnlLr olan tan

n, tepeden trrnaga bilge !nki, EnFg)n babasr oln]alydr. lgerdigr ba-

Ninhursagln vicLrda getirdigi sekiz birkinin Enki'nrn aegozlirlngLiyle

ANET, s. 37 4l de yayrnlandr. 1963 yrlLnda cadd !e Kramer, muin,

Enki ve Ninmah: lnsantn Yaranhir

r.sin.leki rezii.le )apnrn degerti bir baskErnr

Enki ve lnanna: YeryUzrinun ve Kulturel surealerinin

linsel inanc dizgesi ve mrtolojik motit saglamDur: Sumer, LJr, Me-