7-кл конспект план

«Бекитемин» Класс:7
Сабактын тиби: Жаңы материалды өздөштүрүү

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы
« »______________-жыл Сабактын темасы: Материктердин жана океандардын географиясы
Негизги компетенттүүлүктөр:
1.Маалыматтык компетенттүүлүк (НК 1)
2.Социалдык коммуникативдик комп (НК 2)
3. “Өзүн өзү уюштуруу жана көйгөйлөрдү чечүү” (НК 3)
Предметтик компетенттүүлүктөр:
1. Географиялык документтерди талдоо жана интерпретациялоо (ПК1)
2. Географиялык процесстер менен кубулуштарды түшүндүрүү (ПК2)
3. Географиялык объектилердин комплекстүү мүнөздөмөсүн берүү жана мейкиндикте багыт алуу(ПК3)
Сабактын Сабактын мазмуну Компетентуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

максаты материалдар
Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун Ангемелешуу
Билим берүү: уюштуруу. Окуучуларды толуктоо.
океандар Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
жөнүндө Дүйнөлүк
Мында 6-класста өтүлгөн физикалык география тууралуу
кеңири НК1 ПК1 карта
эске салынып, суроолорго жооп алынат. НК3 ПК2 Пикир
маалымат 6 материктин аттарын, жайгашкан жерлерин физикалык- алышуу
берүү географиялык абалын океандар менен кошо айтышат
Жаңы тема: Материктердин жана океандардын
Өнүктүрүү
географиясы
максаты:  Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
маалымат
Мында мугалим баяндама жасап жалпылап маалымат
берүү, окутуу
Тарбиялык берет: Биз бул жылда 6 материктин окшоштуктарын,
максаты: айырмачылыктарын 4 океандын физикалык географиялык Дүйнөлүк
Соз менен
Окуучулардын абалын окуйбуз. Мисалы: Эң чоң материк Евразия –аянты карта
тушундуруу
дүйнөгө болгон ангемелешуу
54млн км2, Африка эң ысык бирок сүт эмүүчү жаныбарларга НК3 ПК1
кызыгуусун
бай. Аянты – 30,3млн км2, Америка дүйнө бөлүгү Түндүк ПК3
арттыруу
жана Түштүк болуп эки материкке бөлүнөт. Түндүк
Америка-24,2 млн км2, Түштүк Америка 18млн км2 аянтты
ээлейт. Муз материк Антарктида аянты 14,2 млн км2, ал эми
эң кичине материк Австралия 7,6 млн км2 аянтты ээлейт ж.б.
(буларды айтып жатканда карта колдонулат) Кайталоо үчүн
суроолор берилет. Суроолор кыскача болуп, викториналдык
НК3
багытта болсо көп маалымат камтылат. М: Эң алдыңкы
доорлордо
 Бышыктоо: ( мүнөт)
Мугалим бышыктоочу сөз: Материктер менен

океанлардын бири-бирине жылышынын өзгөчө
НК1 ПК3
уникалдуу жаратылышы бар. Алардын дагы да болсо
жашыруун сырларын изилдеп окуу келечектеги
жаштардын иши.
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт)
6 материк менен 4 океанда окуучуларга класстер

түздүрүү менен сабак жыйынтыкталат.
- фЕвразия материгинин аянты?
- Африканын аянты?
- Түндүк Американын аянты?
- Түштүк Американын аянты?
- Австралия, Антарктиданын аянты?
Тынч, Атлантика, Инди, Түндүк Муз океанынын аянты
Билимдерин баалоо
Үйгө тапшырма
Теманы окуп, атлас толтуруп келүү.
.
« »______________-жыл Сабактын темасы: Материктер жана океандардын карталары
Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо
Билим берүү: уюштуруу. Окуучуларды толуктоо.
Картанын Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
түрлөрүн Үй тапшырмасын текшерүү Калыптандыр
тааныштыруу
Мында окуучулардын атласынан материктер менен уучу
океандар суралып кошумча суроолор берилет
Өнүктүрүү Материктердин өзгөчөлүктөрүн, алардын аянттарын
максаты: Ал океандардын аянттарын тереңдиктерин кыскача суроолор НК1
ПК2
карталардын аркылуу суралат.
Атлас,
максаты менен 1) Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) Картанын
түрлөрү
2) Карталар – темасы, максаты, аткаруу функциясы Чакан
Тарбиялык топтордо
максаты: боюнча көптөгөн топторго бөлүнөт. Мисалы: саясий иштоо
Балдарды карта бул дүйнөнү мамлекеттерге бөлүп көрсөтүлөт.
изденүүчүлүккө
тарбиялоо Физикалык карта – бул жердин рельефин
чагылдырат. Экономикалык карта – региондорго,
НК3 ПК3
аймактарга бөлүп көрсөтүлөт. Контур карта – мында
окуучулар баш контурду өздөрү каалаган түскө
келтирип, колдонушат ж.б. Ал эми ошол
Калыптандыр
карталардын топтолгон атлас дейбиз. Биз бул уучу
карталар аркылуу дүйнөнү таанып билебиз. Карта – Суммативдик
география билимдеринин негизги булагы жана

көрсөтмө куралы. (окуучулар топторго бөлүнүп ар
түрдүү карталар үстүндө иштешет.
3) Бышыктоо: ( мүнөт)
Картада түндүк-түштк багытта меридиандар боюнча,

батыш-чыгыш багыты параллелдер боюнча аныкталат.
Картаны тең экиге бөлгөн сызыктын аты – экватор (бул НК1 ПК3
учурда ушул сызыктар картадан көрсөтүлөт)

Өтүлгөн тема боюнча суроолор берилип, топтор арасында
кеңешип жооп беришет. Акырында кайсы топ жакшы жооп
берсе жакшы бааланып, өз иштерин доскада
презентациялашат.
4) Масштабы боюнча карталар канчага, кантип
бөлүнөт?
5) Физикалык картага эмнелер түшүрүлөт?
6) Өзүңөрдүн айылыңардын картасын кандай масштаб
менен түшүрөсүңөр?
7) Мазмуну боюнча карталар кантип бөлүнөт?
8) Картада жашыл түс менен рельефтин кайсы формасы
түшүрүлөт?
9) Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт)
Карталардын масштаб боюнча кичирейтилип
түшүрүлүшүн көрсөтүп берилип жыйынтыкталат.
НК3 ПК1
Билимдерин баалоо:
Үйгө тапшырма:
Теманы окуп, карталардын түрлөрү боюнча класстер,
крассворд түзүп келүү
Окуучулар бааланышат
« »______________-жыл Сабактын темасы: Жердин рельефи
Рельефтин Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун Ангемелешуу
формалары уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. ) аба-ырайы тууралуу
менен
сүйлөшүү
Билим берүү: Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
Үй тапшырмасын текшерүү
Жер бетинин
тегиз Карталардын түрлөрү боюнча түзүлгөн класстер:
крассворду толтурушат НК3 ПК1 Ангемелешуу
эместигин
Өнүктүрүү Мугалим берген суроолорго жооп табышып, бааланышат
максаты: (упай алышат) Физикалык
алардын
 Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) карта,
Мында физикалык картаны колдонуу менен рельефтин
түрлөрүн
түшүндүрүлөт: жер бетинин тегиз эместигин өңгүл-дөңгүл модели
окутуу Соз менен
Тарбиялык формасы рельеф деп аталат. Мисалы: тоолор, бөксө тушундуруу
тоолор, түздүктөр, дөңсөөлөр, ойдуңдар ж.б. М: ангемелешуу
максаты:
Жаратылышты Кыргызстандын рельефи тоолуу. Тоолуу болгондуктан
сүйүүгө
климаты суук, чарбасында мал багышат, агын суулары көп,
тарбиялоо НК1 ПК3
темир жол куруу татаал ж.б. Демек, рельефтин формасы
көп нерсени өзгөртүп жиберет. Рельефке байланыштуу
(Бул учурда рельефттин моделин колдонсо болот)
Бышыктоо: ( мүнөт)
Рельефтин түрлөрүн физикалфк картадан көрүүгө

болот. Улам коюууланган кызгылт рельефтин
Пикир
бийиктегенин билдирет. Ал эми улам коюуланган көк алышуу
түс океан түбүндөгү тереңдиктерди билдирет.

Жер бетиндеги эң бийик то о кыркалары: Гималай, Тянь-
ПК3
Шань, Памир, Анды, Урал, Атлас ж.б.
НК2
Эң чон түздүктөр: Батыш Сибир, Улуу орус, Чыгыш
Европа, Чыгыш Сибирь, Туран, Уллуу Кытай ж.б.
НК3
Мында окуучулар бааланат. Үйгө тапшырмалар
берилет. (суроолорго жооп жазып келүү берилет)
Үйгө тапшырмалар берилет. (суроолорго жооп
жазып келүү берилет)
« »______________-жыл Сабактын темасы: Жердин атмосферасы
Атмосфераны уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. ) аба-ырайы тууралуу
тереңдеп окуу сүйлөшүү
Билим берүү: Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
Атмосферанын
Мугалим берген суролорго окуучулардын таап жазып Жекече
курамын, келишкен жоопторун окуп беришет. иштоо
Өнүктүрүү Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт) Калыптандыр
уучу
максаты: Физикалык картаны колдонуп, эң бийик тоолорду НК1 ПК3
түзүлүшүн, түздүктөрдү көрсөтүп, аттарын айтышат
Таблица
касиеттерин Жаңы теманы түшүндүрүү:
Атмосфера – бул Жердин сыз катмары. Ал бир канча
ж.б. окутуу
газдардын аралашмасынын турат. Атмосфера баарынан
Тарбиялык мурда тирүү организмдердин дем алуусу үчүн абдан Лекция сабак
максаты: маанилүү. Ал планетабыздын үстүңкү жана жеңил
Окуучуларды кыймылдуу катмары болуп саналат. Жердин калган
өз алдынча катмарлары менен дайыма өз ара байланышта ПК3
аракеттенишет. Атмосферадагы аба түгөнгүс ресурстардын НК3
иштөөгө
катарына кирет. Атмосфера – жер бетинин жылуулук
тарбиялоо режимин сактайт, жерди зыяндуу күн нурларынан коргоп Калыптандыр
турат. Атмосфера – жер бетиндеги тиричиликтин негизги уучу
шарты.
Атмосферанын курамы төмөндөгүдөй: - Азот-48%,
кычкылтек-21%, калган-1% башка зыяндуу газдар.
Булардан башка атмосферанын төмөнку катарында суу
буулары, чаңдар, муз криссталдары болот.
Атмосферанын түзүлүшү төмөндөгүдөй:
1.Тропосфера-бул жерге эң жакын жайгашкан катмары.
Мында тиричилик бар канаттуулар учат, жашайт учактар
учат, булуттардын түрлөрү калкып жүрүшөт, жаан-чачын
жаайт.
Андан жогору-Стротосфера, Мезосфера, Озон
катмары жана үстүңкү кабактары жайгашкан.
Азыркы мезгилде атмосфераны үйрөнүү бүткүл үйрөнүү
бүткүл дүйнөлүк метеорологиялык уюмдун жетекчилиги
астында жүргүзүлөт, ал улам көптөгөн өлкөлөрдө бар. Жер уучу
бетиндеги жер бетиндеги бардык метеорологиялык Суммативдик
станциялар сутканын ичинде бир нече жолу

температураны, шамалдын ылдамдыгы менен багытын,
абанын нымдуулугун, булуттуулукту ж.б. ченешет, Пк3
булардын баары атмосферанын абалын мүнөздөйт. НК3
Бышыктоо:
Билимдерин баалоо: НК3 ПК1
ПК3
Теманы окуп, атмосферага байкоо жүргүзүп жазып келүү.
« »______________-жыл Сабактын темасы: Климаттык алкактар
уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. ) Окуучулардын
Климаттык
маанайын көтөрүү (оюн)
алкактар менен Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт) Калыптандыр
таанышуу Суроо-жооп уучу
Билим берүү:
Атмосфера тууралуу суроолорго ооз эки жооп беришет.
Биз жашаган аймактын атмосферасынын абалына НК3 ПК3
Алкактардын
жайгашуусун мүнөздөмө беришет. Мисалдарды келтиришет. ПК2 Физикалык
окуу карта
Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
Өнүктүрүү
максаты: Ар Жер бетиндеги климаттык айырмачылыктар, жердин
бир алкактын
мүнөзүн, формасы материктер менен океандардын жана алардын
өзгөчөлүгүн
бөлүктөрдүн географиялык абалы, рельефи жана
окуу Соз менен
Тарбиялык атмосфералык циркуляциясы менен аныкталат.
ангемелешуу
максаты:
Көрүнүктүү орус окумуштуусу Б. П. Алисов тарабынан
окуучуларды НК1
жаратылышты жер бетине 13 климаттык алкак ажыратылган. Алар бири-
сүйүүгө
биирнен температуралык шарттары, аба массалары жана
тарбиялоо
атмосфералык жаан-чачындын таралышы боюнча айыр
маланат. Климаттык алкактар географиялык кеңдикке
карай 1 экватордук, 2 субэкватордук, 2 субтропиктик, 2
мелүүн, субарктикалык, субантарктидалык, арктикалык
жана субантарктидалык алкактарга бөлүнөт.

Физикалык
карта
Ким тапкыч оюну менен жыйынтыкталат

 Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт)
НК3 Пикир
ПК3 алышуу
Жыйынтыктап айтканда жердин климатына таасир
этүүчү негизги факторлор: 1-күндүн жылуулугунун
таралышы, 2-аба массаларынын оошуп турушу, жер НК1 ПК3 Калыптандыр
уучу
бетинин түзүлүшү айтылат.
Бышыктоо үчүн суроолор Талкуу
жургузуу
1) Кыргызстан кайсы климаттык алкакта жайгашкан?
2) Экватордук алкактын мүнөзү кандай?
3) “Суб” деген кайсы тилден келип чыккан, эмнени
Суммативдик
билдирет?
НК3
4) Кайсы алкак эң суук жана эмне себептен? ПК3
5) 4 мезгили бар алкак кайсы?
Теманы окуп, контур картаны климаттык алкактарга бөлүп
келүү
Окуучулар бааланышат.
« »______________-жыл Сабактын темасы: Дүйнөлүк океандагы суулар

уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. ) “Муз жаргыч”
Дүйнөлүк ойнотулат: Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
океан Үй тапшырмасын текшерүү
суулары “Муз жаргыч” уландысы катары суроолорго жооп
менен беришет. Ангемелешуу
жакындан НК3 ПК2 Калыптандыр
таанышуу Климаттык алкактардын аттарын атап, картадан көрсөтүп уучу
ПК3 Дүйнөлүк
Билим мүнөздөрүн айтып беришет. Оюн
Жаны тема: океандард
берүү: Океан-жердин туташ суу катары Гидроферанын
ын
Океандардын басымдуу бөлүгүн 70,8% ээлейт. Дүйнөлүк окан
картасы Соз менен
бөлүктөрүн биосферанын бир бөлүгү. Дүйнөлүк океан абадагы нымды,
окутуу суунун айлануусун, таза сууну түгөнбөстүгүн камсыздап ангемелешуу
Өнүктүрүү НК1
турат. Дүйнөлүк океандын суусунуну туздуу экендигин
ПК3
максаты: баарыбыз билебиз. Орточо туздуулук 35%0 га барабар.
океан Мында туз башка дагы химиялык заттардын эритиндилери
суусунун бар. Ошол суунун туздуулугу жана температурасы ар бир уучу
кураынны Суммативдик
климаттык алкакта ар түрдүү.
касиеттери Бышыктоо: ( мүнөт) Пикир
алышуу
жана Океандын түбүндө биологиялык, экономикалык ресурстар
башкаларды өтө көп. Алрады сарамжалдуу, ырааттуу колдонуу
НК3
окутуу мезгилдин талабы. Көп ресурстар коргоого муктаж. ПК2
ПК3
Тарбиялык
максаты: 1) Океандын кайсы бөлүгүндө организмдер көп
Окуучулард жашайт, эмне үчүн?
2) Эмне үчүн океан жашоочулары коргоого муктаж?
ын дүйнөгө 3) Суу массасы деген эмне?
болгон 4) Айсберг деген эмне?
5) Океандын чоң агымдарын атагыла?
6) Туздуулук кайсы алкакта өтө жогору?
арттыруу 7) Океан суусунун келип чыгышы жөнүндо божомол?
Теманы окуп, атласты толтуруп келүү.
Окуучулар бааланат.
« »______________-жыл Сабактын темасы: Географиялык сабак
Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун Ангемелеш
Билим уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. ) “Муз жаргыч” уу
берүү: Гео ойнотулат: Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
кабыктын
Топторго карточкалар таркатылат. Алар ара макулдашып
түрлөрүн НК1 ПК1 Калыптанд
талкуулашат. Ангемелеш
ПК3 ыруучу
окутуу Карточкадагы суроолорго жооп берип картаны уу
колдонушат Карточкал
Өнүктүрүү
ар, схема,
максаты: Атмосферанын үстүңкү бөлүктөрүн, бүткүл
карта
Алардын өз индросфера, биосфера жана атмосферанын төмөнкү
ара катмарлары менен өз ара байланышта ракеттенип турган
байланыштар жери географиялык кабык деп аталат. Анын курамы жана
Топтордо
ын ж.б. түзүлүшү өтө татаал. Орточо калыңдыгы 55 км ди түзөт. иштоо
окутуу Курамдык болүктөрү – атмосфера, литосфера, гидросфера,
Тарбиялык биосфера. Алардын ортосундагы өз ара байланышкан
максаты: аракеттер тынымсыз жүрүп жатат. М: аба менен суу тоо Калыптанд
Табигат тектеринин арасына кирип, талкалоо процесстерине ыруучу
Суммативд
менен таттуу катышат.
ик
мамиледе
болууга Бышыктоо: ( мүнөт) НК3 ПК1
тарбиялоо ПК3
Жердин башка планеталардан өзгөчөлүгү, андагы
ПК2
тиричиликтин болушу менен түшүндүрүлөт. Алар ар
түрдүү формаларда суу жана аба чөйрөсүндө эмес жер
кыртышынын үстүңкү бөлүгүндо да кеңири тараган.
1) Географиялык кабык деген эмне?
2) Ал кандай чөйрөнү өзүнө камтып жашайт?
3) Географиялык кабыктын структурасын айт?
Теманы окуп, Гео кабыктарга карточка түзүүү
Сабактын тиби: Аралаш

« »______________-жыл Сабактын темасы: Жаратылыш комплекси
Билим уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. ) “Алтын эрежени” уу
берүү: кабыл алабыз
Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
Комплекстер Үй тапшырмасын текшерүү
дин Окуучуларга географиялык кабык тууралуу түзүлгөн Жекече
НК1 ПК1 Схем,
түзүлүшүн, карточка таркатылат ПК2 иштоо
Өтүлгөн теманы эске салып, “Ким бат табат” оюну эске карточка
алмашуусун ПК3
салынат.
окутуу Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
Онуктуруу
Жаратылыш комплекси-жердин тарыхый өнүгүшүнүн
максаты:
негизинде жаратылыштын айрым компоненттеринин бири-
Жаратылыш
бири менен өз ара шарташуусун жана байланышын
зоналарын, НК3
камтыган бирдиктүү аймак. Ал аймак бир геологиялык ПК1
алмашуусун Соз менен
негизе, рельефтин бир типтүүлүгүнө, окшош климатка
ж.б. окутуу тушундуруу
жана башка өзгөчөлүктөргө ээ. Адам баласын курчап ангемелешу
Тарбиялык
турган жаратылыш чексиз ар түрдүү, ар бирибизге тааныш у
максаты:
чакан аймак да бир нече комплекстерден: талаа, көл, тоо
Жаратылышт
ж.б. турат. Жаратылыш зонасы – температуралык
ы сүйүүгө
шарттары, нымдуулугу, топурагы, өсүмдүктөрү,
тарбиялоо
жаныбарлар дүйнөсү бирдей болгон ббир комплекс.
Жекече
иштоо
Жыйынтыктап айтканда океандын үстүңкү бетиндеги
сууларда күндүн нуруна байланышкан комплекстеринин
зоналдуулугу калыптанат НК2 ПК2
Кыргызстанда кездешүүү жаратылыш зоналары – талаа, ПК1
жарым чөл, шалбаа, бөксө тоолор, бийиктик алкактуулук,
аралаш токойлор.
- Жаратылыш зонасы деген эмне?
- Материктерде жана океандарда жаратылыш
зоналарынын жайгашуу өзгөчөлүктөрү кандай?
- Бийиктик зоналдуулук деген эмне?
- Анын түзүлүшү эмнелер менен байланыштуу?
- Жаратылыш комплекстери деген эмне?
- Материктер менен океандын жаратылыш
комплексинин айырмачылыгы эмнеде?
Теманы окуп келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Африка
Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун
уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. ) “Алтын эрежени”
Билим кабыл алабыз
берүү: Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
Үй тапшырмасын текшерүү НК3 ПК1 Калыптандыр
Африканын
ПК3 Африканы уучу
Окуучуларга “Шеригиңди тап” оюну ойнотулат. М: бир
физикалык-
окуучу океан деп айтса, экинчиси деңиз дейт. н картасы,
географиялы Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
атлас
к абалын
Африка чоңдугу жагынан 2-орунда турат. Жалпы аянты
окутуу
– 30, млн км2. Африка өзүнүн жаратылыш шраттары, калкы
Өнүктүрүү
боюнча өзгөчөлүү кайталабас материк. Ал-түздүктөр, жер
максаты:
шарындагы эң жогорку температуралар жана бири-
Сүт
биринен кескин айрмалануучу жаратылыш комплекстери
эмүүчүлөрдү басымдуулук кылган континет. Анда дүйнөдөгү эң чөн
н мекенин саванна, нымдуу экватордук токойлор жайгашкан. Бул
жакындан материкте кургактыкта жашоочу эң ири сүт эмүүчү
билүү жаныбарлар – пилдер, жирафтар, бегомоттор ж.б. сакталып Калыптанд
ыруучу
Тарбиялык калган. Экватор сызыгы деп ортосунан кесип өтөт.
максаты:
Окуучулард
ы Африканы Четки чекиттери: түндүктө – Эль-Абьяд, түштүктө – Суммативд
НК2 ПК1 ик
саякаттатуу Ийне, батышында-Альмади, чыгышында – Рас-Хафун
менен чектелет. Чыгышында жайгашкан Мадагаскар
аралы да ушул материкте бөлүнүп калган.
Сандар сүйлөйт оюну
30,3 – Африканын аянты, - деп сүйлөдү
НК3 ПК1
160 – Суэц каналынын узундугу
ПК2
13 – Гибралтар, кысыгынын узундугу
2 – Аянты боюнча 2-орунда турат ж.б
Теманы окуп, атлас толтуру.
Окуучуларды баалоо.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Африканы изилдөө
Билим берүү: уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Комплимент айтуу
Изилдөө менен баштайбыз.
жылдарын, Калыптандыр
Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт) Окуучулардын
андагы уучу
атластарындагы контур карталардын Африканын НК1 ПК1 Тугойу менен
инсандарды толтурулушу текшерилет Атлас иштоо
Өнүктүрүү
Картаны пайдаланып окуучулар берилген суроого жооп
беришет.
максаты: Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
илимий Африканын
Африка жөнүндө мурунтан эле маалыматтардын картасы
ачылыштарды
ж.б. окутуу жоктугунан Евразиянын калкы үчүн ал табышмактуу,
Тарбиялык сырдуу материк катары кала берген. Европанын калкы
максаты: Африканын түндүүк жээк бойлорун жакшыраак билишкен.
Окуучуларды
Ал эми материктин ичкери бөлүктөрүнүн
өз жаратылышынын татаал болушунан, түндүгүнөн Сахара
алдынчалуулук чөлү, батыш жана чыгыш жээк бойлорунун тиктиги, НК3 Соз менен
ка тарбиялоо ПК1 тушундуруу
европалыктардын келишине чон жолтоо болгон. Африка
ПК3 ангемелешуу
материгинин ичкери аймактарын изилдөө ишери
европалыктар тарабынан 18-кылымдын аягындагана
башталган. 19-кылымдын орто ченинде Д. Ливингистон
терең саякат жасаган. Чыгыш жана Борбордук Африканын
жаратылышын, калкынын турмушун В. В. Юнкер
изилдеген. Гидрологиялык, метерологиялык байкоолор
жүргүзгөн.
19-кылымдын орто ченинде англиялык белгилүү
саякатчы, изилдөөчү, Д. Ливингстон материктин ичкерки
бөлүктөрүнө кирип терең саякат жасаган. Ал Түштүк
Африканы батышынан чыгышты көздөй кесип өтүп,
замбези дарыясын изилдеген. Аталган арыядан чоң, кооз
шаркыратма алып, аны Виктория деп атаган. Ошондой эле
ал Конго дарыясын, Ныяса жана башка көлдөргө жооп
изилдеген.
Д. Ливингстон эң чоң Нил дарыясын изилдеп ачууга өтө
дилгирленген бирок бул ойлогону ишке шапай каза Калыптандыр
болгон. уучу
Бышыктоо: ( мүнөт) НК2 ПК1
ПК3
Африканы изилдөөго орус окумуштуусу Н. Н. Тугойу менен
Вавилов да салым кошкон. Ал Африкадан иштоо
өсүмдүктөрдун 100 дөн ашык үлгүлөрүн чогулткан. Суммативдик

Эфиопия өлкөсү буудайдын баалуу, катуу сортунун
мекени экендиги аныктаган.
Үйгө тапшырма НК3
Теманы окуп, изилдөөчүлөрдүн маршуртун картага
түшүрүү

« »______________-жыл Сабактын темасы: Африканын климаты
Билим берүү: уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
Климаттык тууралуу айтылат Контур карта
алкактары
Отулгон теманы кайталоо: Окуучулар контур картага
менен Венндин
түшүрүшкөн изилдөөлөрдүн маршуртун текшерилет. НК3 ПК1 диаграммасы
таанышуу Изилдөөчү саякатчылардын эмгектери тууралуу окуучулар ПК3 А4 барагы Калыптандыр
Өнүктүрүү
венндин диаграммасын түзүп презентацияланат. уучу
максаты:
Климатын Африка күндүн жылуулугун жана жарыгын башка
калыптануу материктерден көп алат. Анткени, анын кыйла бөлүгү
факторлорун тропиктердин ортосунда, күн жыл бою горизонттун
окутуу
үстүндө бийик турат да, жылына эки ирет Зекитта болгон
Тарбиялык Климаттык
аймактан орун алган. Африканы көп бөлүгүндө абанын
максаты: карта,
Соз менен
жылдык орточо температурасы +20℃ тан жогору, айрым контур тушундуруу
эркин ой- жерлерде температура +35° ; +36° болот. Күндүзгү ангемелешуу
жүгүртө билүү температура көп учурда +40℃ тан жогору болот.
Африкада кыш болбойт. Тоолуу аймактарында
температура төмөн болот. Сахара чөлүндө +58℃
температура байкалган, бул ймакка жалаң гана жай
мүнөздүү. Жеринин бетин эшилген кум каптап жатат.
Чарбачылыкка климаттын мааниси чоң. Африкада
НК1
абанын температурасы жогору болгондуктан тропиктик НК2 ПК3
өсүмдүктөр – кофе, како, финик жана маслина
пальмаларын ж.б. өстүрүүгө мүмкүндүк бееет. Чыгыш
Африкада температура төмөнүрөөк болгондуктан чай,
пахта ал эми мелүүн аймакта буудай, жашылча ж.б. эгилет.
Бирок жааган жаан-чачындын санынын аз болущу
мезгил-мезгили менен болгон кургакчылык
дыйканчылыкты өнүктүрүүгө жолтоо болот. Чөлдөрдө
дыйканчылык оазистерде гана жүрүшү мүмкүн.
уучу
Жекече
Климаттык алкактары; Тропиктик, субтропиктик, иштоо
экватордук, субэкватордук, мелүүн. Ар бир алкакта аба- НК3 ПК1
ырайы ар түрдүү болот. ПК2
Сахара чөлү тууралуу маалымат айтылып, чөл тууралу ыр
ырдалып сабак жыйынтыкталат.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Африканын ички суулары

Билим берүү: Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун
Дарыяларын, уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
куралуусун, тууралуу айтылат.
 Үй тапшырмасын текшерүү
колдонулушун
(мүнөт)
окутуу А4 барагы Калыптандыр
Окуучуларга кластер толтуртуп, бири-бирине Класстер уучу
Өнүктүрүү
жардамдашууга көмөк көрсөтөт НК1 тузуу
максаты: Ооз эки суроолорго жооп беришет НК3 ПК1
Көлдөрдүн Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК2
Тугойу менен
жана
мөңгүлөрү Африка материгинде чоң дарыялар көп. Бирок иштоо
менен дарыялрадын тармактары материктин аймагы боюнча
тааныштыруу Африканын
бирдей бөлүнгөн эмес. Чөлдөрдө дарыялар өтө сейрек.
Тарбиялык физикалык
Алар азыкты жаан-чачындан алышат. Узундугу боюнча
максаты: картасы Соз менен
Окуучуларды дүйнөдө биринчи орунда турган Нил дарыясы Жер тушундуруу
Ортолук деңизине куят. Ал Виктория жана бир нече Ангемелешуу
кызматташууга
тарбиялоо көлдөр аркылуу агып өтөт. Жалпы узундугу 6671 км ди
түзөт. Дарыя чарбачылыкта мааниси чоң. Андан башка
Конго, Нигер, Замбези, ж.б. чоң дарыялары бар. Замбези
дарыясында Виктория шаркыратмасы кездешет. Анын
туурасы 1800м, бийиктиги 105м ди түзүп өтө чоң
кооздукту жаратат.
уучу
Африканын көлдөрү.: 1) Танганика,- бул көл өтө терең Суммативдик
НК1 ПК1
жана чоң. 2) Виктория – анча терең эмес бирок чоң. 3)
ПК3
Чад – аянты, тереңдиги чакан
Үйгө тапшырма берилет.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Африканын жаратылыш зоналары

Жаратылыш тууралуу айтылат.
зоналарынын 1) Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
уникалдуулугу Контур карта

Контур картадан Африканын дарыялар менен көлдөр
н даназалоо түшүрүшү текшерилет.
Өнүктүрүү Контур картадан Африканын дарыялар менен көлдөр НК1 Жекече
түшүрүшү текшерилет. ПК1 иштоо
максаты: ПК3 Калыптандыр
2) Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
Алардын уучу
Африканын аймагында жаратылыш зоналары өзүнүн ар
жайгашуу
факторлорун
түркүн өзгөчөлүктөрү менен коштолот. Аларга мүнөздүү
окутуу болгон топурактын, өсүмдүктөрдүн түрлөрү өөрчүгөн. Африкан
ын
Тарбиялык Материктин аймагында төмөндөгүдөй зоналар таркаган: картасы
максаты:
3) Экватордук токойлор
Окуучулардын
дүйнөгө болгон 4) Саванналар
ПК1
кызыгуусун 5) Тропиктик, субтропиктик жарым чөлдөр НК1 ПК2
арттыруу Соз менен
6) Тропиктик чөлдөр
7) Дайыма көгөрүп туруучу катуу жалбырактуу Ангемелешуу
токойлор
8) Нымдуу субтропиктик токойлор.
Африканын калкынын саны 700млн дон ашат.

Материкте калк сейрек 1км2 жерге 230 киши туура
келет. Бирок ар жеринде отурукташуу өто ар түрдүү.
Африка калкы негизги 3 топко – европоид, негроид,
Сабактын тиби : Жаны билим берүү

« »______________-жыл Сабактын темасы: Африканын ири өлкөлөрү

Материктин
чоң өлкөлөрү тууралуу айтылат.
менен 1) Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
таанышуу Жаратылыш зоналары тууралуу суроолорго жооп алынат. Калыптандыр
Өнүктүрүү Картадан жаратылыш зоналары көрсөтүлүп, анда жашаган НК3 уучу
жаныбарлар, өсүмдүктөр мисал келтирилет. ПК1
максаты: ПК2 Дүйнөнүн
Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) саясий
Өлкөлөр ПК3
картасы Маалымат
тууралуу Мында ар бир окуучуга бирден өлкө берилип, ал чогултуу
кеңири тууралу маалымат чогултуу тапшырмасы берилет. Сурамжылоо
маалымат алуу Окуучулар бири-бирине жардамдашып маалымат
Тарбиялык
чогултушат да доскада презентациялашат. М: Египетке
максаты:
саякат
дүйнө Египет – аянты 1001миң км2. Борбору – Каир.
өлкөлөрүнө Аймагынын көпчүлүгүн чөлдөр ээлейт. Түбүндө кен
НК1
кызыктыруу байлыгы өтө көп. Нил дарыясынын жээгинде
ПК3
дыйканчылык жакшы өнүккөн эң байыркы өлкө.
Алгачкылардан цивилизация пайда болгон дүйнөгө
пирамидалары менен таанымал. Нигерия – Африканын
батышында жайгашкан. Жалпы аянты – 923км2. Бобору
Лагос шаары Нигерия агрардык өлкө. Айыл чарбасында
дыйканчылык өөрчүгөн.
Экономикасы боюнча эң бай мамлекет – ТАР – Түштүк
Африкада жайгашкан. Борбору – Претория. Аянты – 1221
миң км2. ТАРда кен казып алуу жакшы өнүккөн.
Мамлекеттик тили – англис жана африкан тилдери.
Жеринин бети тоолуу ж.б. өтө көп.
Эфиопия – Түндүк – Чыгыш Африкада жайгашкан.
Борбор шаары – АддисАбеба. Жалпы аянты – 1121,9 км2.
Дыйканчылыкта – фасоль, арахис, пахта, тамеки, кант
кызылчасы, кофе, банан, цитрус өсүмдүктөрү өстүрүлөт. Калыптандыр
уучу
Мал чарбасында – бодо мал, кой, эчки багышат.
НК1 ПК1
 Бышыктоо: ( мүнөт) ПК3 Суммативдик
Окуучулардын презентацияларына мугалим кошумча НК3
маалыматтарды кошуп саякаттын кызыктуу болушуна

шарт түзөт.
Теманы окуп келүү, борбор шаарларды жаттоо.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Инди океаны


Инди уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
океанынын тууралуу айтылат. Дүйнөнүн
физикалык- Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Африка саясий
картасы
географиялык өлкөлөрүнүн борбор шаарларын жатка суралат
Чоң мамлекеттердин физикалык, саясий абалын,
абалын окутуу
айырмачылыктарын, окшоштуктарын ж.б. окуучулар НК1 ПК1 Калыптандыр
Өнүктүрүү айтышат. ПК3 уучу
Океандын
Инди океанынын көпчүлүк бөлүгү түштүк жарым шарда
аянтын, кен
байлыктарын, жайгашкан. Жалпы аянты
тарыхын ж.б. 75миң км2. Башка океандарга караганда деңиздери аз. М:
Инди
окутуу
Тарбиялык Андаман, Араб, Арафур, темор ж.б. Аралдары: океанынын
картасы
максаты: Мадагаскар, Шри-ланка, Чагос, Кокос ж.б.
Булуңдары: Карпентория, Бенгаль, Аравия, Омон, Аден,
изденүүчүүккө
Чоң-Австралия, Спенсер ж.б.
тарбиялоо
Инди океанын изилдөөгө салым кошкондор – Джеймс Кук, НК3 ПК1
Васко да Гама, О. Кацебу ж.б. Изилдөөгө орус
окумуштууларынын салымы да чоң. Дам баласы келечекте
НК2
аларды изилдейт деген ишеним бар. Инди океанын
түбүнүн рельефи өтө татаал жана ар түрдүү. Океандын
жээктерин бойлото 100км кеңдикке шельфтер созулуп
жатат. Анын четтери 50-200м тереңдикте. Ал эми
Австралия менен Антарктиданын түндүк батышында 300-
500м тереңдикте болот. Океандын түндүк-чыгыш
бөлүгүндө Зонд аралдарынын тизмектери жатат ал Зонд
кобулу менен тутумдалат. Анда океандын тереңдиги 7730м
жетет. Океандын орточо тереңдиги 3710м, ал эми дагы бир
терең жери Ява.
Инди океанынын кен байлыктары: хром, темир, марганец, НК3 ПК1

ПК2
жез. Чыгыш бөлүгүндө Персия булуңунда бүгүнкү күндө ПК3
нефть, газ казылып алынып жатат.
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) уучу
“Ким көптү билсе, ал окумуштуу, саякатчы” деген макал

менен сабак жыйынтыкталат.
Уйго тапшырма: Окуп келу

« »______________-жыл Сабактын темасы: Инди океанынын климаты
Билим уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
берүү: тууралуу айтылат.
Океандын Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Африка
климатынын өлкөлөрүнүн борбор шаарларын жатка суралат НК1
Чоң мамлекеттердин физикалык, саясий абалын, ПК1
өзгөчөлүгүн айырмачылыктарын, окшоштуктарын ж.б. окуучулар ПК2 Карта,
ж.б. окутуу айтышат. атлас
Өнүктүрүү
максаты:  Инди океанынын климатынын түзүлүшүнө океандын
Климаттын географиялык абалы чоң таасир этет. Океандын
калыптануу көпчүлүк бөлүгү экватордук, субэкватордук жана
факторлорун тропиктик климаттык алкактарда жатат. Океандын
ж.б. окутуу түндүк бөлүгү кургактыктын кыйла таасири астында
Тарбиялык болот. Демек океандын климатынын негизги
максаты: өзгөчөлүгү – анын сук экватордук алкакта
Табигат жайгашкан жана кургактыктын кыйла таасири НК3 ПК3
менен таттуу астында жаткан түндүк бөлүгүндөгү сезондук
мамиледе шамалдар, муссондор. Ушундан улам Азия
болууга кургактыгынын үстүндө жылдын эки сезону
тарбялоо байкалат. Океан суусунун орточо температурасы
түндүгүндө +30℃ ге жетет.
Океандын түндүк бөлүгүндө агымдардын пайда болушуна

шамалдардын сезондор боюнча өзгөрүп турушу таасир НК3 ПК1
этет.
Бышыктоо: ( мүнөт) ПК3
Орточо туздуулугу - - 35‰ ди түзөт. Ал эми эң туздуу

жери Кызыл деңизи. Туздуулугу - 42‰ ге чейин жетет.
Теманы окуп келүү

« »______________-жыл Сабактын темасы: Инди океанынын органикалык дүйнөсү
Билим берүү: Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун Ангемелеш
балыктардын уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат уу
жашоо шарты тууралуу айтылат.
менен Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Калыптан-
Окуучулар атластан мугалим көрсөткөн обьектилерди НК1 ПК1 дыруучу
таанышуу Пикир
кайталап айтышат. ПК3
Өнүктүрүү алышуу
Берилген суроолорго жооп табышат.
максаты:
Промыселдик Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) Карта,
баалуулуктары Атлас
Инди оеанынын бүткүл акваториясы тропиктик жана
н окутуу
түштүк мелүүн алкакта жатат. Инди океанынын
Тарбиялык жаныбарларынын негизин рак, канат буттуу моллюска,
максаты: медуза ж.б. түзөт. Алар жээктерде чоң-чоңдон НК3
үймөлөктөшүп топтолгон. Балыктардан учуучу балык, чоң ПК1 Проектор Соз менен
Табигат менен
жана майда тунецтер, акула, түндүк бөлүгүндө сарданелла, тушундуруу
карым- Инт. доска
скумбрия, түштүгүндө ак кандуу балыктар болот. ангемелешу
катнашта Океандын ачык аймагында планктондор калкып сүзүп у
болууга жүрүшөт. Канаттуулардан альбатростор, Түштүк Африка,
тарбиялоо Антарктиданын жээктеринде тюленьдин бир нече түрлөрү
жашат. Мультимедиадан балыктар жөнүндөгү слайддар Калыптан-
көрсөтүлөт. дыруучу
НК3
ПК2 Суммативд
 Бышыктоо: ( мүнөт) НК3 ПК1 ик
Жалпысынан океандын биологиялык ресурстары азыркы Жекече
иштоо
убакка чейин начар иликтелишкен, жетишээрлик өлчөмдө
чарбачылыкта пайдаланыла элек.
Теманы окуп, балыктардын сүрөтүн тартуу
Сабактын тиби: Аралаш сабак

« »______________-жыл Сабактын темасы: Австралия
Австралия тууралуу айтылат. Карта,
материгинин
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Атлас
физикалык- Окуучулар тартып келишкен балыктардын сүрөттөрү НК2 ПК1 Тугойу менен
ПК2 иштоо Калыптандыр
географиялык презентацияланат уучу
абалын окутуу Окуучулар берилген суроолорго жооп берип, талкуулашат.
(жуптарда)
Өнүктүрүү
максаты:Четк
и чекиттерин,  Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт
өзгөчөлүктөрүн Карта
Австралия түштүк жарым шарда жайгашкан. Ал Атлас
биздин планетабыздын аянты жагынан эң чакан, кургак, НК2
Тарбиялык
калк сейрек жайгашкан материк. Аянты – 7,6млн км2. ПК1
максаты:
Окуучулардын Австралия деген сөз латын тилинен келип чыккан. Бизче
дүйнө которгондо түштүк деген маани билдирет. Соз менен
таанымын тушундуруу
Четки чекиттери
өстүрүү ангемелешуу
1) Түндүгүнөн – Йорк
2) Түштүгүнөн – Түштүк-Чыгыш
3) Чыгышынан – Байрок
4) Батышынан – Стип-Лойнт тумшуктары менен
чектелет. Материкте башка жерде кездешпеген

өсүмдүктөр өсөт. Жаныбарлар жашайт. Австралиянын
жээктери начар тилмеленген. Түндүк жээк бойлору булуң- уучу
буйткалуу.
Австралиянын түштүк-чыгышында материктин эң чоң
НК3 ПК1
аралы-Тасмания жайгашкан. Ал материктин Басса кысыгы ПК2 Жекече
менен бөлүнүп турат. Түндүк жээгинде ичкери кыйла НК1 иштоо
ПК3
жиреп кирген Корпентария булучуңу жатат. Түштүгүндө
Чоң-Австралия булуңу орун алган. Материк Евразияда
башка бардык материктерден обочо турат.
Бышыктоо:
Окуучулар берилген суроолорго жооп берип, талкуулашат.
(жуптарда)
Теманы окуп, четки чекиттерин контурга түшүрүү.
Окуучуларды баалоо.
Сабактын тиби: Тарыхка кайрылуу (саякат)

« »______________-жыл Сабактын темасы: Австралиянын ачылышы жана изилдөө тарыхы
Австралияны Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун Ангемелешуу
н ачылышын, уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат

тууралуу айтылат. “Муз жаргыч” оюну менен окуучуларды
изилдөөсүн Карта,
жайгаштыруу
окутуу атлас Ангемелеш
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Австралиянын
четки чекиттерин табуу уу
НК1 Пк1 Калыптанд
Билим Берилген суроолорго жооп беришип, картадан материктин ПК2 ыруучу
берүү: аралдарын, булуңдарын ж.б. көрсөтүп беришет.
кимдер Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
салым Голландиялык деңиз саякатчысы Виллем Янсзон
кошкондугун 1605-1607-ж. Карпетария булуңуна жеткен. Испаниялык
, эмне иштер саякатчы Л. Торес 1606-жылы материкти Жаңы Гвинея
Соз менен
жасалгандыг аралынан бөлгөн кысыкты ачкан. Кийин ал кысык анын тушундуруу
НК2 ПК3
ын окутуу ысмы менен аталып калган. Голлондиялык саякатчы Абель ангемелешу
Өнүктүрүү Карта у
Тасман Австралияны айланып сүзүп өткөн. Өзүнүн
максаты: жолунан жаңы арал табып алып аны ачкан. Ал арал да
Алардын кийин анын аты менен Тасмания деп аталып калган.
жасаган Ошондой эле Жаңы Зеландияны да ачкан. А. Тасмон
ишерин Австралия өзүнчө материк экендигин жана Антарктиданын
даңазалоо бөлүгү эмес экендигин аныктаган. 18-кылымдын экинчи
Тарбиялык жарымында англиялык деңиз саякатчы – изилдөөчү
максаты: Джеймс Кук Австралиянын чыгыш жээгин ачкан. Андан
Окуучулард кийин материктин түштүк чыгыш жээгинде Сидней
ы тарых шаарын негиздеген. Калыптанд
менен 19-кылымдын орто ченинде алтындын бай кендеринин ыруучу
такшалтуу ачылышына байланыштуу Австралияга “бакыт
НК2
издөөчүлөр” көп келе башташкан. Ал кезден баштап ПК1 Жекече
Англия бүткүл материкти өзүнүн колониясы деп ПК3 иштоо
жарыялаган.
Суроолор
Материктин географиялык абалы, башка материктерден

алыс жана оолак жатышып анын ачылышына чоң
кедерги болгон. Австралия башка материктердин
кенжеси катары европалыктар ачкан.
Сумативдик
- Австралиянын физикалык-географиялык абалы?
- Эмне үчүн Австралия материги башка Нк1 ПК1
материктерден кеч ачылган?
- Орус саякатчыларынан ким материкти алууга салым
кошкон?
- Австралия кайсы өлкөнүн колониясы астында
келген?
“Сандар сүйлөйт” оюну менен жыйынтыкталат. М: Л.

Торестин саякаты өткөн жыл менен.
Окуучулар бааланыша
Сабактын тиби: Тарыхка кайрылуу (саякат)
« »______________-жыл Сабактын темасы: Австралиянын климаты
Билим берүү: Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун Ангемелешуу
Австралиянын уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
дарыяларын тууралуу айтылат. “Муз жаргыч” оюну менен окуучуларды
жайгаштыруу
үйрөнүшөт
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Геометриялык Карточкалар Тугойу менен
Өнүктүрүү фигуралар түшүрүлгөн карточкалар таратылат. , атлас иштоо Калыптандыр
максаты: (мүнөт) НК1 ПК1 уучу
Карточкадагы суроолорго туура, так жооп берүүгө ПК3
Австралиянын
аракеттенишет.
дарыя менен
көлдөрдүн
Жооп бере албай калган балага экинчиси жардам берип,
куралышын толуктоолор, кошумчалар айтылат
окутуу Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
Тарбиялык
Материкте суусу мол дарыялар жок. Аткени
максаты:
материктин аймагынын кыйла бөлүгүндө кургак
туура жана тез тропиктик климат басымдуулук кылат. Ошондой эле кар Соз менен
тапкычтыкка менен мөңгүлөр топтолгон бийик тоолордун жоктугу да
үйрөтүү себеп болот. Дарыялары жаанжааган мезгилде агат да НК3 Карта ангемелешуу
кайра соолуп калат. Дарыяларынын эң чоңу Муррей. ПК3

Жалпы узундугу – 2740км. Дарыянын башаты Чоң Суу
бөлгүч оо кыркасынан башталып агат. Бул дарыянын чоң
куймасы – Дарлинг. Дарлинг жылдын кургак мезгилинде
соолуп көлмөлөргө көлчүктөргө ажырайт.
уучу
1) Австралия материгинде чакан көлдөр менен
көлчүктөр көп. Бирок алардын көпчүлүгүнөн суу НК1
агып чыкпайт. Ошондуктан алар туздуу келет. ПК1

Көлдөрдүн ичинен эң чоңу – Эйр. Материкте эмне ПК3
Жекече
үчүн чоң дарыялар жок? иштоо
2) Дарыяларынын өзгөчөлүгү эмнеде?

3) Кандай көлдөрү бар?

НК3
Картадан дарыяларды, алардын агымдарын жана көлдөрдү ПК1
көргөзүү менен жыйынтыкталат. Суммативдик
Уйго тапшырма беруу: Окуп келуу
Сабактын формасы: Тарыхка кайрылуу (саякат)

« »______________-жыл Сабактын темасы: Австралиянын ички суулары
Климатынын тууралуу айтылат. “Муз жаргыч” оюну менен окуучуларды
өзгөчө кургак жайгаштыруу
экендиги менен Үй тапшырмасын текшерүү :Окуучулар эркин
тааныштыруу тандашып, каалаган саякатчы, илимпоздун иши тууралуу Карта, атлас
Өнүктүрүү айтып беришет
Мугалим көрсөткөн сүрөттөн кайсы саякатчы-илимпоз
максаты:
экендигин таанып, айтып беришет
Климатынын НК1 ПК1
 Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК3
калыптануу
факторлорун Австралия жер шарындагы кургак жана ысык материк.
окутуу
Тарбиялык Аянтынын төртөн үч бөлүгүнө ным жетишпейт.
максаты: Материктин климаттык шартынын калыптанышына , анын
географиялык абалы, экваторго жакындыгы ана тропиктин
эркин ой-
эки жагында жатышы таасир этет. Климаттын
жүгүртүүгө
үгүттөө калыптанышына рельефтин да таасири чоң. Материкте
бийик тоолор жок болгондуктан кургак болушуна шарт
түзөт. Африкага караганда кыйла көп жылыйт, банын
температурасы январда 27℃ болот. Өтө ысык болгондо
+50℃ дан ашат. Ал эми эң суук температура -10℃ км
түзөт.
Төмөндөгүдөй климаттык алкактар орун алган:

субэкватор, трпиктик, субтропиктик, мелүүн.
НК3 ПК3
- Австралиянын климатынын калыптанышына
тийгизген факторлорду атагыла?
- Кайсы климаттык алкактар орун алган?
- Кандай климаттык типтери тараган?
- Пассаттар деген эмне?

НК3
Дисктен Австралия материги тууралуу көрсөтүлөт.
ПК1
Үйгө тапшырма НК3
Теманы окуп, крассворд түзүп келүү.
Сабактын формасы: Тарыхка кайрылуу (саякат)

« »______________-жыл Сабактын темасы: Австралиянын жаратылыш зоналары

уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
тууралуу айтылат. окуучуларды жаратылышты сүйүүгө
жаратылыш тарбиялоо
Атлас,
зоналарынын Калыптандыр
Үй тапшырмасын текшерүү :
жайгашуусун Контурдагы Австралиянын дарыяларын көлдөрүн мугалим уучу
ырааттуулугун, текшерилет. Теманын үстүндө суроолор берилет. НК2 ПК1 сүрөттөр
Өнүктүрүү Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК3
максаты:
жайгашуу Австралия башка материктерден органикалык
факторлорун дүйнөсүнүн бөтөнчө өзгөчөлүктөрү менен айырмаланат.
үйрөнүшөт Материктин географиялык жайгашышына, узак жылдар
Тарбиялык бою обоочлонуп алыс жатышына жана жаратылыш
максаты: Соз менен
шарттарына байланыштуу, анда көптөгөн эндемик тушундуруу
өсүмдүктөр менен жаныбарлар кездешет. Материктин ангемелешуу
жаратылышты
сүйүүгө аймагында өскөн өсүмдүктөрдүн 75% эндемиктер болуп,
тарбиялоо алар кургакчыл климатка ылайыкташкан. Алардын
жалбырагы май, боёк, дары-дармек чыгарып алууга
пйдаланылат. Эвкалип жыгачы мыкты курулуш материалы
да болот. Эвкалиптердин 300дөн ашык түрлөрү бар. Калыптандыр
уучу
НК3 ПК3
Автралиянын жаныбарлар дүйнөсү ар түрдүү жана ПК1
көп өзгөчөлүктөрү бар. М: энемик смукалуу Жекече

жаныбарларынын түрлөрүнүн басымдуу көпчүлүгү иштоо
материкке гана мүнөздүү. М: кенгуру, коола, эхидна ж.б.

Ушул жаныбарлардын сүрөттөрүн дисктен окуучуларга

көрсөтүлөт
Сабактын формасы: Лексиялык сабак

« »______________-жыл Сабактын темасы: Тынч океанды изилдөө

Изилдөөгө тууралуу айтылат. ) Алтын эреже кабыл алабыз.
салым кошкон  Үй тапшырмасын текшерүү : Окуучулар түзүп
келишкен класстер, крассвордорду талкуулоо ПК1 А4 барагы
инсандар
НК3 ПК3 Ручка
тууралуу оутуу “Адашкан аралдар” деген рубрикадан Тынч океанына Кластер тузуу Калыптандыр
карандаш
тиешелүү аралдарды аташат. Дуйнодун усулу уучу
Өнүктүрүү
картасы
Алардын
Тынч океанды изилдөө байыркы убактан башталып,
изилдөө океандын чек арасын, башка океандар менен байланышын
иштерин иликтөө географиялык улуу ачылыш доорун, орус
даңазалоо
саякатчыларынны океандын түндүгүндөгү ачылыштарын
Тарбиялык
камтыйт. Ф. Магелландын 1520-1521-жылкы сүзүүлөрүнөн
максаты: Дуйнонун
Окуучуларды океан жөнүндө кыйла маалыматтар топтолгон. Мисалы: картасы
ишмердүүлүкк океан “Тынч” деген атка анын саякаты мезгилинде ээ
ө тарбиялоо болгон, анткени ал экваторго жакын аба ырайынын өтө Соз менен
ыңгайлуу шарттарында океанды кесип өтүп, бир жолу да НК1 ангемелешуу
ПК1
толкун чыгарган катуу шамалга кабылган эмес. Океан ПК2
ошондо Тынч деп аталган. Орус саякатчылары Л. Дежнев,
В. Бериг, И. Чериков океандын түндүк жээктерин
изилдешип ачылыштарды табышкан. Англичан Дж. Кук.
Океанды 3 жолу сүзүп өтүп, океандын түштүгүндө жаңы
деңиз жолун ачып Антарктидага жаындаганын далилдеген.
Ошодой эле А. Тасмандын да саякатын да атоого болот.
Натыйжада океандын четки түштүк чегинен тышкары
бардык мейкиндиктери аныкталган. Биринчи
океанологиялык экспедициялар 187-1876-ж. Челленджер
кемесинде изилдөөлөр жүргүзүлгөн. Кийин О. Макаров
“Витяз” кемесинде 1886-1889-ж изилдөөнү уланткан. уучу
НК3 ПК1 Талкуу
1) Бирок чындыгында океан ал айткандай Тынч эмес ПК3 жургузуу
болчу. Анда катуу бороон-чапкындар, толкундар,

каардуу кубулуштар болуп турат. Европалыктардан
ким биринчи болуп океанды кесип өткөн? Карточкалар
2) Океандын жаратылышын, жаңы ачылыштарды ачкан Суммативдик

орус окумуштууларын атагыла?
3) Д. Куктун саякаты жөнүндө айт?
Магелландын маршуртун картага түшүрөбүз.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Тынч океаны
Тынч тууралуу айтылат. ) Географиялык сүйлөмдөр айтылат.
океанынын  Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Ребустар, Калыптандыр
 Окуучулар түзүп келишкен Австралия карта уучу
физикалык-
тууралуу ребустарды
географиялык презентациялатуу.
абалын окутуу  Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт) НК3 ПК2
ПК1
Өнүктүрүү Австралия материгин жалпылап турган суроолорго
максаты: окуучулар ооз эки түрдө жооп беришет.
Аралдарды, Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
деңиздерди, Тынч Океаныда кээде улуу аксак деп да аташат.
булуң-
Бардык океандардын ичинен аянты жана ереңдиги боюнча
буйткаларды Соз менен
эң чоңу. Анын жаратылышынын башкы өзгөчөлүктөрү – тушундуруу
окутуу
суу түбүндөгү жер катмарынын өтө кыймылдуулугу , Ангемелешуу
Тарбиялык
максаты: түбүнүн рельефинин ар түрдүүлгү, өтө тереңдиги, Карта
Окуучуларга көптөгөн жанар тоолордун болушу, сууларындагы

эркин ой- жылуулуктун көп запасынын бугуп жатышы, органикалык
жүгүртүүгө дүйнөсүнүн ар түрдүүлүгү менен айырмаланат.
багыт берү
Тынч Океан батыштан Евразия жана Австралия материги, НК1
чыгышынан Түндүк жана Түштүк Америка, түштүгүнөн ПК3
Антарктида менен чектелет.

Аянты деңиздери менен кошо алганда 180 млн км2.
Суусунун көлөмү 723699 миң м3. Ошентип ал
планетабыздын бетинин1/3 дүйнөлүк океандын жарымын
ээлейт. Океандын сырткы түспөлү сүйрү көрүнүштө.
Түндүктөн түштүктү карай 15,8 миң км, чыгыштан
батышка 195 миң км ге созулат. Өзгөчө тропиктердин
арасында экватордо өтө жазы келет.
Ошондуктан суунун үстүңкү катмары жылуу. Анда бир
нече жарым аралдар, булуңдар жатат. Батышта Евразия
менен аралдардын ортосунда көптөгөн деңиздер бар. Ал
жер жүзүндө жээк сызыгы баарынан көп тилмеленген
аймак. Себеби эмнеде экенин айткыла. Деңиздердин
арасында тереңдиги 100м ден ашпаган шельфдер бар.
Тынч океандын аралдары өтө көп. Алардын саны 10
миңден ашат. М: Амут, Курил, Япон, Филиппин, Жаңы
Зеландия ж.б. Океандын ачык бөлүгүндө көптөгөн жанар
Пикир
тоо, коралл аралдары бар. Аралдардын тизмеги океандан алышуу Калыптандыр
уучу
деңиздерди бөлөт.
 Бышыктоо: ( мүнөт) Суммативдик

НК3 ПК1
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) ПК2
ПК3
Картадан Тынч океандын чектелип, жалпылап көрсөтүлөт.
Бышыктоо:
Теманы окуп, Тынч океандын аралдарына, деңиздерине,
булуңдарына класстер түзүү:

« »______________-жыл Сабактын темасы: Тынч океандын кен байлыктары
Океан уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
тууралуу, тууралуу айтылат. ) Географиялык сүйлөмдөр айтылат. Калыптандыр
океандын Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) уучу
Физикалык
эбегейсиз чоң Топторго бөлүнүп мугалим тарабынан берилген карта
кен тапшырмаларды аткарышат. Топтордо
НК3 ПК1 иштоо
байлыктарын Берилген суроолорго жооп берет. Топтордо талкуулап,
ПК3
алымча-кошумча кылышат.
окутуу
Өнүктүрүү
максаты: Океандын жээк бойлорундагы көптөгөн шельфтерде
Алардын нефть, газ кендерин изилдөө – чалгындоо иштери
таралуусун, жүргүзүлөт. Иштетилип жаткан нефти кендери Соз менен
запастарын тушундуруу
Калифорния булуңуна жана Аляскадагы Кук булуңуна ангемелешуу
иликтөө
жакын Япон, Түштүк Кытай, Ява, Тасман деңиздеринде
Тарбиялык
жайгашкан. Океандын таманынын 5,5-5,5 км тереңдигинде
максаты:
Кызматташууга темир, марганец кендеринин келечекте аны чалгындоо
үйрөтүү иштеринин ачылышы ыктымал. Тынч океан “аттуу
курчоосу” баалуу рудалык алкак. Тынч океан бассейнине
жакын жайгашкан көп өлкөлөр деңиз жээктеринде жаткан
НК1
баалуу минералдарды казуу жана чалгындоо иштерин ПК1
ПК2
жүргүзүп жатышат. Тынч кеандын эң ири структурасын,
Чыгыш Тынч океан кырка тоосу түзөт. Ал океанды эки
асимметриялык бөлүккө бөлөт. Мындан сырткары:
Галапагос, Гавай, Император, Маршаль ж.б. тоо Калыптандыр
кыркалары бар. Пикир уучу
Бышыктоо: ( мүнөт) алышуу
1) Тынч океанынын эң ерең жери Марион кобулу. Ал

11022м терең жатат. Андан ашка Амут кобулу,
Курнуль-Кашатка кобулу ж.б. жайгашкан. Тынч
Океандын жээгинен кандай кен байлыктар чыгат? ПК1
2) Кайсы мамлекеттер нефть казуу иштерин баштаган? НК3 ПК2
ПК3
3) Океан адамзаттын келечеги дегенге кандай
түшүнөсүңөр?
4) Кандай терең чункурларды билесиңер?
НК3 ПК3
5) Эмне үчун Тынч океанында каардуу кубулуштар көп ПК2
байкалат?
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) Суммативдик
Контур картага Тынч океандын түбүндөгү тоо

кыркаларды түшүрөбүз.
Сабактын формасы: Оюн сабак

« »______________-жыл Сабактын темасы: Тынч океандын органикалык дүйнөсү

Органикалык тууралуу айтылат. ) Географиялык сүйлөмдөр айтылат.
дүйнөсүнүн Карта, Венндин Калыптандыр
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Инди океаны
өнүгүп менен Тынч океанына кен байлыктарына Венндин диаграммасы уучу
өөрчүшүн, диаграммасын түзүшөт. НК1 ПК1
Өнүктүрүү Тема боюнча түзүлгөн суроолорго жооп беришет. ПК2 А4 барагы
 Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК3 Карандаш
максаты: ручка
промысельдик Тынч океан өсүмдүктөр жана жаныбарлар дүйнөсүнүн
баалуулуктары ар түркүн түрлөрүнүн байлыгы жана биомассасы менен
н окутуу башка океандардан айырмаланат. Өсүмдүктөрдүн Соз менен
Тарбиялык тушундуруу
тиричилиги – бактериялар, жашыл балырлар, козу ангемелешуу
максаты: карындар ж.б. 200м тереңдикке чейин чогулуп тараган.
Окуучуларды Океан жээгинен борбордук бөлүгүнө улам алыстаган жана
туура, тез
тереңдеген сайын турмуш-тиричилик улам азая баштайт.
табууга
Океанда ар түркүн балыктар көп. Планктон жана океан
машыктыруу
таманындагы майда жаныбарлар, балыктар менен деңиз
сүт эмүүчүлөрү үчүн түгөнгүс азык. Океан балыктарга өтө
бай. Тропиктик кеңдикте 2000дей түрү бар.
Балыктын түрлөрү: кошалоттор, жаян киттери, деңиз Пикир Калыптандыр

алышуу уучу
мышыгы, камчатка кундузу, суу жолборсу, промыселдик НК3
ПК1 диск
мааниси бар – сельда, сардуна, комбала ж.б. кездешет. ПК3
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) DVD
НК1 Суммативдик
Дисктен балыктардын жашоо шарты көрсөтүлөт.
Уйго тапшырма беруу:
Тынч жана Инди океанына түзүлгөн венндин
диаграммасы

« »______________-жыл Сабактын темасы: Океания

Океания
аралдарынын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
топтому менен оюн ойнотулат
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
Өнүктүрүү Тугойу менен
максаты: Окуучулардан Тынч океан тууралуу суралат. иштоо
НК3 ПК1 Калыптандыр
таанышып, Картадан көрсөтүшүп, Тынч океандын органикалык
ПК2 уучу
дүйнөсү бай жерлерди окуучулар белгилешет. Атлас
аларды 1) Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
топторго бөлүү
менен окутуу Тынч океанынын борбордук батыш бөлүгүндө,
Тарбиялык
Австралия материгинин түндүк - чыгышында жайгашкан
максаты:
аралдардын тобу Океания деп аталат. Анын аянты 1,3 млн
Соз менен
жер таанууга км2, 7 миң аралдардан турат. Эң чоңдору Жаңы Гвинея тушундуруу
тарбиялоо жана Жаңы Зеландия. Алар Океаниянын аянтынын 85% ин ангемелешуу
түзөт. Океаниянын географиялык абалы, аралдардын келип

чыгышы. Тынч океандын рельефи менен тыгыз
байланышта. Аралдар жайгашуусу боюнча 3 кө бөлүнөт.
2) Мелонезия (батышындагы ири аралдар)

3) Микронезия (түндүгүндөгү майда аралдар) НК1 ПК3
Полинезия (калган баардык аралдар) Океаниянын

азыркы тургундары дыйканчылык менен кесиптенип,
кокос пальмасын, банан, ананас, кнат троснигин, цитрус
өсүмдүктөрүн өстүрөт.
НК3 ПК1
Азыркы кезде Океанияда 10млнго жакын калк ПК2
жашайт. Бардык аралдарда дээрлик калк отурукташкан. Калыптандыр
Пикир уучу
Ал жергиликтүү элден, көчүп келген келгин жана
НК3 ПК1 алышуу
аралашып кеткен калктан турат.
БББК
таблицасы
Сабакты БББК менен жыйынтыктайбыз.
БББК таблица. (Океания)
Билем Билдим Билгим келет Калыптандыр
уучу
Австралия Ал Тереңдетип
материгинин аралдардын окуп, көп
чыгыш “Океания” деп маалыматтар
тарбындакөп аталарын, алгым келет.
аралдардын алардын
бар экендигин физикалык-
билчүмүн географиялык
абалын,
жашаган
калкын ж.б.
Теманы окуп, контур картаны толтуруп келүү.
Окуучулар бааланат

« »______________-жыл Сабактын темасы: Антарктида

Ал материктин уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
физикалык- тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз
географиялык
абалын, Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Физикалык Пикир Калыптандыр
Өнүктүрүү карта алышуу уучу
Океания тууралуу суроолорго жооп беришет. Картадан океания НК3 ПК1
максаты: аралдарынын аттарын таап мугалимге көрсөтүшөт ПК3
уникалдуулугу
н жана
Антарктида Түндүк Арктиканын борборунда жайгашкан уюлдук
муздуулугун
атерик. Анын жаратылышынын өзгөчөлүгү дээрлик муз каптап
окутуу
тургандыгында. Кышында уюл түндөрү, жайында күн нурлары
Тарбиялык
түндө да муз чөлүн жарык кылып турат. Ошондой эле түштүк уюлда
максаты: НК1
жылына бир ирет күндүн чыгышын жана батышын көрүүгө болот.
Жаратылышты
Ал жер шарындагы эң суук материк. Материкте жер жүзүндөгү эң ПК1 Соз менен
н жашыруун
Физикалык тушундуруу
каттуу шамалдар байкалат. Туруктуу калк жашабайт. Жээгиндеги
сырларына карта
деңиздери: Уэдделл, Расса, Амундсен, Белменсгаузен ж.б. Жалпы
кызыктыруу
аянты 14 млн км2.
Ангемелешуу
Антарктидада башка материктерден океан менен бөлүнгөн, ага уучу
жакын жаткан Түштүк Америкадан 1000 км Дрейка булуңу бөлөт.
Контур карта
Анда жер шарындагы тузсуз, тунук суунун 20% камтыган.
DVD диск
Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) Суммативдик
Жекече
Картадан Антарктиданы жана деңиздерди көрсөтүлөт. НК3 ПК2 иштоо
ПК1
Теманы окуп, картаны үйрөнүп келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Антарктиданын ачылышы, рельефи

Билим уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат уу
берүү: тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
Релльефин, Окуучуларга ар түскө боёлгон карточкаларды берип,
изилдөөчүлө отургузуп алабыз.
рдүн Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Карта, Калыптанд

НК3 ПК1 Топтордо
карточкалар ыруучу
эмгектери Карточкадагы суроолорго жооп беришип, упай алышат. ПК3 , диск иштоо
Контур картага Антарктиданын деңиздерин түшүрүшөт
менен
таанышуу Антарктида башка материктерден кыйла кийин
Өнүктүрүү ачылган. Анткени материктин катаал жаратылышы, аны
максаты: чулгаган деңиз сууларынын узакка тоңушу, башка
алардын материктерден обочолонуп, алыс жатышы анын жатышына НК2
ПК2
эмгектерин терс таасирин тийгизген. Түштүк уюл жакта материктер
даңазалоо Карта,
бар экенин окумуштуулар мурунтан эле божомолдошуп
карточкалар
Тарбиялык Соз менен
келишкен. Бирок, 19-кылымдын башына чейин бир да , диск
максаты: изилдөчү жете алгна эмес. 18-кылымдын экинч и ангемелешу
Окуучулард жарымында түштүктөгү материкти иликтөө Англиялык у
ы деңиз саякатчы Джеймс Кук башчылык кылган экспедиция
изденүүчүлү жөнөтүлгөн. Бирок ал материкке жеткен эмес.
ккө 20-кылымдын башында Антарктидага англиялык Роберт
тарбиялоо Скотт, Норвегиялык Рауль Амудсен башчылык кылган
экспедициялар жөнөтүлөт. Алардын экөө тең түштүк
уюлга баруу үчүн Росса деңизиндеги муз тоскоолдук
баштапкы пункт катары тандап алышкан 1911-жылдын 14-
декабрьнда Амундсен анын жолдоштору Түштүк уюлга
жетишкен. Алар кайра мурдагы тааныш жолдору менен
жөнөшүп өзүнүн базасына аман-эсен келишкен. Скоттун
экспедициясы 1912-жылы 16-январьда уюлга жетип,
Норвегиянын желегин жана Амудсен калтырган чатырды
көрүшкөндө, биринчи болуп ачышпаганына катуу
өкүнүшкөн. Р. Амундсен менен Р.
20-кылымдын башында Антарктидага англиялык Роберт
Скотт, Норвегиялык Рауль Амудсен башчылык кылган
экспедициялар жөнөтүлөт. Алардын экөө тең түштүк
уюлга баруу үчүн Росса деңизиндеги муз тоскоолдук Калыптанд
баштапкы пункт катары тандап алышкан 1911-жылдын 14- ыруучу
декабрьнда Амундсен анын жолдоштору Түштүк уюлга Топтордо

НК3 ПК1 иштоо
жетишкен. Алар кайра мурдагы тааныш жолдору менен ПК3
жөнөшүп өзүнүн базасына аман-эсен келишкен. Скоттун
экспедициясы 1912-жылы 16-январьда уюлга жетип,
Норвегиянын желегин жана Амудсен калтырган чатырды Суммативд
көрүшкөндө, биринчи болуп ачышпаганына катуу ик
өкүнүшкөн. Р. Амундсен менен Р.
Бышыктоо:
Изилдөөгө салым кошкон деңиз саякатчылары:
1) Ф. Беллинсгаузен 2) П. Лазарев
3) Роберт Скотт
4) Рауль Амудсен
1820-жылдын 28-январь күнү экспедиция материктин

жээгин биринчи болуп жеткен күндү ачылуу датасы
катары кабыл алышкан.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Антарктиданын климаты, жаратылышы
Климатынын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
өзгөчөлүгүн оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
жана анын Окуучуларга ар түскө боёлгон карточкаларды берип,
отургузуп алабыз.
себептерин
окутубуз Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
НК3 ПК1 Карта Калыптандыр
Өнүктүрүү ПК2 уу
Антарктиданын ачылуу тарыхы жана салым кошкон
максаты: Пикир
инсандар тууралуу суроолорго жооп беришет.
алышуу
Жаныбарлар Рельефи, муз калыңдыгы, бийик көтөрүлгөн чокулары ж.б.
Талкуу
дүйнөсүн, тууралуу айтып беришет жургузуу
өсмдүктөрүн
окутуу Антарктида жер шарындагы эң суук материк. Анын
Тарбиялык климатынын түзүлүшүнө, географиялык абалы, калың муз
максаты: каптоосу жана аба массаларынын оошуп көтөрүлүшү чоң
таасир этет. Материктин ички аймактарынын климаты
сабырдуулукка
өзгөчө ызгаардуу. Кала берсе жайдын күнү да суткалык
тарбиялоо
орточо температуралар -30℃ дан жогору көтөрүлбөйт. Ал
эми кышында -70℃ ден төмөн болот. Ушундан улам
Антарктиданы жер жүзүнүн муздаткычы деп аташат. Ал НК1
Карта
ПК2
эми “Восток” станциясында жер жүзүндөгү температура -
ПК3 Лекция сабак
89,2℃ суук катталган. Ошолсебептүү “Восток”
станциясын жердин “Суук уюлу” деп аташат.
Жай мезгилинде Антарктида күндүн жылуулугун

жердин экватор аймагына караганда көбүрөөк алат. Бирок
ал жылуулуктун 90% ак кар көк муз кайра чагылдырып
жиберет. Антарктиданын көпчүлүк бөлүгүндө өсүмдүктөр
менен жаныбарлар жок. Жайында жээк бойлоруна жакын
жер бети бир аз жылынган кар жана муз жок ыктоо
жерлеринде, муздардын жаракаларында, коңулдарда
Суроттор
мохтор (75түрү), эңилчектер (300түрү) балырлар, козу
карындар, бактериялар жана бир аз чөп өсүмдүктөрү өсөт.
Материктин жаныбарлар дүйнөсү аны чулгап турган
деңиз, океан менен байланыштуу. Жээк суулары
Планктонго бай. Мындан тышкары бороон кабарчысы,
каморник, жээктерде тюллень, киттер жашайт. Киттер –
биздин планетабыздын эң чоң жаныбары. Материктин
жээгинде деңиз леопарды, деңиз пилдери чыгат.
Жайдын күнү материктин жээк бойлорунда
канаттуулардын онго жакын түрү уялашат.
Антарктидадагы адаттагы жаныбар – пингвиндер. Алар
уга алышпайт, бирок сууда мыкты сүзүшөт.
Пингвиндердин бир нече түрү бар. Эң ириси – Император.
Ал эми чаканы – Адели.
 Бышыктоо: ( мүнөт) уучу
НК3 Жекече
Суук температурада металл морт болуп калат, чаап койсо ПК1 иштоо
айнек сымал быркырап кетет. Мындай сууктарда иштөө ПК3
үчүн адамдар атайын кийимдерди кийүүгө туура келет.

Материктин абасынын тазалыгы, тунуктугу жана
кургактыгы менен айырмаланат.
Абанын температурасы Антарктида жарым аралында -10 -
12℃ , айрым аралдарда 0-1,5℃ , ал эми кышында -10
℃−25 ℃ болот .

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Америка
Четки тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
точкаларын оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
Окуучуларга ар түскө боёлгон карточкаларды берип,
үйрөтүү
Өнүктүрүү Карта,
максаты: Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) атлас
Аралдарды, Антарктиданын ачылуу тарыхы жана салым кошкон
булуң- инсандар тууралуу суроолорго жооп беришет. Калыптандыр
Рельефи, муз калыңдыгы, бийик көтөрүлгөн чокулары ж.б. НК3 ПК1 уучу
буйткаларды ПК3 Талкуу
тууралуу айтып беришет. Пингвин, кит, кошалат ж.б.
тааныштыруу жургузуу
жаныбарлардын жашоосу тууралуу айтып беришет.
Тарбиялык 1) Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
максаты:
Түштүк Америка толугу менен батыш жарым шарда
жер таанууга
жайгашкан. Бул материктин көп кереметтердин, каардуу
кызыктыруу кубулуштардын, жер титирөөнүн материги дешет.
Түштүк Америка Түндүк Америкадан Панама мойногу
аркылуу ажырайт. Материк түндүктөн түштүккө 7150 км,
батыштан чыгышка 5150 км ге созулуп, үч бурчтук сымал
жайгашкан. Анын четки точкалары:
Соз менен
2) Түндүгүнөн – Гальинос тушундуруу
3) Түштүгүнөн – Фроуард
4) Батышынан – Пары-Ньяс
5) Чыгышынан – Кабу-Баронку менен чектелет.
ПК3
Материктин жээктеринде булуң-буйткалары аз
Булуңдары-Гуякаль, Венесуэла, Па-Плата. Аралдары – НК1
Оттуу жер, Чили, Мальдив, Фолькленд ж.б.
Жалпы аянты аралдары менен кошо алганда 18,8 млн

км2. Чыгышынан Атлантика, батышынан Тынч океаны
уучу
менен Түндүгүнөн Кариб деңизи менен чулганып турат. ПК1 Пикир
ПК2 алышуу
Түштүгүнөн Магеллан кысыгы Оттуу Жер аралынан ПК3
бөлүп турат.
Картадан Түштүк Американын ордун, четки точкалары

көрсөтүлөт. Суммативдик
Теманы окуп, контур картаны толуктап толтуруп келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Американын ачылуу тарыхы

Изилдөөгө тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
Мээге чабуул
салым кошкон оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
инсандар
тууралуу, Карта, А4 Кластер тузуу
Өнүктүрүү Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) барагы
ПК1 ручка Калыптандыр
максаты: Акылдуу доскадан берилген кластерлерди толтурушат ПК2 карандаш уучу
алардын Берилген суроолорго жооп берип, картадан пайдаланышат. ПК3 акылдуу доска
Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) НК3
эмгектери,
тарыхый Доскадан лекциялык түрдө сүрөттөр карталары менен
убактарын айтылат.: Бул материкти ачуу мезгили так айтыла элек. Лекция
окутуу Мындан миң жыл мурда эле Скандинавияда жашаган
Тарбиялык
адамдар –викингдер денизде сүзүп жүрүшүп бир нече ирет акылдуу доска
максаты:
белгисиз бир жээктерге туш келгени маалым.
15-кылымдын акырында деңиз сүзүүчүлөрүнүн өөрчүшү Карта
тарых менен
такшалтуу Улуу географиялык ачылыштарга алып келген.
Кристофор Колумб жерди шар түрүндө деп эсептеп,
Индияга океан аркылуу барууну чечкен. Ошол максатта
1492-жылы батышты көздөй сүзүп отуруп Жаңы Америка
континентин ачкан. НК1 ПК2
Берилген суроолорго жооп берип, картадан пайдаланышат.
Немец окумуштуусу Александр Гумбальдт, француз
бботаниги Э. Бонылан, орус окумуштуулары Г. Рубцов, И.
Лангсдорв ж.б. изилдөөгө чоң салым кошуп материкти
толук изилдешкен.
 Батышта Жаңы дүйнө бөлүгү бар экендигин Америго
Велуччи айткан жана 2 жолу саякат жасаган. Анын Талкуу уучу
урматына Америка деп аталып калган. жургузуу
- Саргос деңизин ким ачкан?

Карта
- Америка дүйнө бөлүгүнүн аты кимдин урматына
коюлган? ПК1
ПК3
- Жергиликтүү элди “индеецтер” деп кимдер атаган,
эмне үчүн?
- И. Вавилов кандай эмгек жасаган. Орус
саякатчыларынын кошкон салымдары кандай?
-
Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт)
Салым кошкон деңиз саякатчыларынын сүрөттөрү акылдуу
доскадан көрсөтүлөт.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Американын рельефи
Рельефинин тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
формаларын, оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз. Мээге чабуул
жайгашуу
ыакторлоун, Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
Өнүктүрүү Топторго тапшырмалар берилип, кызматташтыкта
Дүйнөнүн
максаты: кен иштөөгө чакырышат
физикалык
байлыктарын Топтордо
Ар түрдүү тапшырмалар, суроолор берилет. Топтун ПК1 картасы Калыптандыр
иштоо
ж.б. окутуу мүчөлөрү өз ара макулдашып, бирөөсү чыгып жооп НК3 ПК3 уучу
Тарбиялык берет. Жооп берген топ упай алышат.
Окуучуларды Түштүк Американын жеринин бетинин түзүлүшү
кызматташууга ар түрдүү. Материктин орточо бийиктиги-580м, эң
тарбиялоо
бийик чокусу Аканкагула – 6980м, эң төмөнкүсү –
Дүйнөнүн Соз менен
Вальдес жарым аралында, деңиз деңгээлинен 40м
физикалык тушундуруу
төмөн жатат. Рельефинин түзүлүшунн өзгөчөлүгү картасы
ангелешуу
боюнча материк чыгыш жана батыш болуп экиге

бөлүнөт. Чыгыш бөлүгүн түздүктөр жана бөксө
тоолор ээлейт. Батыш бөлүгүн бийик тоолор
ээлейт. Тынч океанды бойлото батыш бөлүгүндө
Анды кырка тоосу созулуп жатат. Ал дүйнөдөгу эң Ангемелешуу
узун тоо системасы болуп саналат. ПК3
Анын узундугу 9000км ди түзөт. Ал тоону

жергиликтүү эл “жез тоолору” деп аташат.
Материктин түпкүрү ар кандай кен байлыктарга
бай. Мисалы: жез, калай, темир, боксит, селитра,
марганец, күмүш, молибден, алмаз ж.б. кезигет.
уучу
 Бышыктоо: ( мүнөт) Талкуу
жургузуу
Дүйнөнүн
Түздүктөрү: Амазонка, Оринока, Ла-Плата. Булар физикалык
НК3 ПК1 картасы
материктин ичкерки аймактарынан орун алган.
ПК2
- Түштүк Американын рельефин Африканын ПК3
Дүйнөнүн
рельефи менен салыштыргыла? физикалык
картасы
- Алардын окшоштуктарын,
айырмачылыктарын көрсөткүлө?
- Анда тоосу кандай тоолорго кирет?
- Түштүк Америка кандай кендерге бай?
- Ошол кендердин жайгашуусун аныктагыла?
НК3
ПК1
Рельефине байланышкан тексттик суроолорго Суммативдик

топтор менен бирге жооп беришет. ПК1
Теманы окуп, суроолорго жооп жазуу.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Американын ички суулары
Материктин тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
дарыяларын, оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
Окуучуларга ар түскө боёлгон карточкаларды берип, Мээге чабуул
көлдөрүн, жер
отургузуп алабыз. Физикалык
асты сууларын Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) карта
окутуу Калыптандыр
Түштүк Американын рельеф түшүрүлгөн контур карта уучу
Өнүктүрүү текшерилет
максаты: Берилген суроолорго жооп алынат. Мисалы: Түштүк НК3 ПК1 Талкуу
Америка материгинин кайсыл тарабы тосуу? Пк3 жургузуу
Алардыш
жайгашуусун,
азыктануу Түштүк Америка биздин планетабыздагы эң суусу мол
булагын ж.б. материк. Себеби анын аймагында жаан-чпчын арбын
үйрөнүүТарби
жаайт. Матерриктин батыш жээк борборунда созулган
Физикалык
ялык
Анды тоолору Тынч жана Атлантика океандарынын карта
максаты:
НК1
алабынын аралыгындагы суу бөлгүч болуп кызмат өтөйт.
тапкычтыгын Материктин бардык чоң дарыялары Атлантика океанына
үйрөтүү куят. Түштүк Америка мтеригининдарыяларынын курамы Физикалык Ангемелешуу
негизинен жаан-чачындардан башталат. Ушундан улам карта
экватордук алкакта дарыялардын суусу жыл бою мол

болот. Бул материкте эле эмес бүткүл планета боюнча эң
суусу мол дарыя.
Амазонка дарыясы тиричиликке бай. Анда көптөгөн
балыктар жашайт. Узундугу 5м ге жеткен крокодилдер
жашайт. Виктория – регия аттуу чөмүч баш өсүмдүгү өсөт.
Анын 2м жеткен жалбырактары сууда калкып турат. Андан
башка Парана жана Ориноко дарыялардын да суусу мол.
Бирок алардын суусу сезон боюнча өзгөрүп турат.
Ориноко дарыясында дүйнөдөгү эң бийик шаркыратма
кезигет. Ал 1054 м бийиктиктен турат. Ал абдан кооз.
Материкте көптөгөн көлдөр кезигет. Эң чоңу Маркайбо.
Андан кийин Лагуна, Титикака ж.б.
 Бышыктоо: ( мүнөт) Калыатандыр
уучу
Физикалык
1) Амазонка - алабынын жалпы аянты 7 млн км2 . Пикир
карта алышуу
Амазонканын башаты Анды тоолорунан башталат.
НК2 ПК1
Чыгышты көздөй агып олтуруп, Атлантикага куят. ПК2
Жалпы узундугу 6480км туурасы 4-5км ден баштап- ПК3
70-80 км ге чейин чоңоёт.

2) Эмне үчүн материктин суусу мол?
3) Дарыялардын азыктануу курамы эмне?
4) Амазонка дарыясы жөнүндө айт?
5) Титикака кандай көл?
Амазонка дарыясына 500дөн ашуун дарыя кошулат.

(карточкадан көрсөтүлөт)
Билимдерин баалоо: ПК1

Теманы окуп, тесттик суроолорго жооп берүү.
Окуучулар контур карталары жана суроолорго жооп
берүүсү үчүн бааланат.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Американыны климаты
климатынын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн Карта, диск Мээге чабуул
калыптануу оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
окутуу Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
Өнүктүрүү Калыптандыр
Материктин ички суулары тууралуу суроолорго жооп Талкуу уучу
максаты: беришет жургузуу
материктин Материктин ички суулары тууралуу суроолорго жооп
НК3 ПК1
климаты менен беришет. ПК3
алкактарга
 Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) Карта, диск
бөлүп окутуу
Тарбиялык Түштүк Америка жер шарындагы эң нымдуу материк.
максаты: Климатынын түзүлш географиялык абалы, кеңдиктер
Окуучуларды боюнча күндүн жылуулугунун таралышы, аба
изденүүчүлүкк Ангемелешу
массаларыын өз ара алмашуулары, океандык агымдар жана
ө тарбиялоо
рельеф зор таасирин тигизет.
Анды оолору Тынч океанынан келүүчү шамалдын жолун
Карта, диск
тосуп, калкалап, бөгөп туруучу тоскоол. Атлантика
НК3
океанынан пасаттар алып келүүч жилу жана нымдуу
абанын массалары материке терекирип, Анды тоолоруна ПК2
чейин таралат. Ошондон улам түздүктөрдө, бөксө тоолор

нымдуу абанын таасиринде болушат.
Материктин түндүк бөлүгү күндүн жылуулугун өтө
көп алат. Абанын температурасы +25 +27℃ болот. Бул
алкакта мезгилдер жаандын жаашы аркылуу гана
айырмаланат.
Тропиктик алкакта орточо температура +25 ℃ түзөт.
Бул аймакта эң чоң аянтты ээлеген Жунги токойлору
Карта
жатат. Бардык бөлүгүндө кургакчылык үстөмдүк кылат.
Мында климат өтө ар түрдүү болот. Кышы жылуу,
жумшак, жайы салкын, тумандуу келип, көп учурда
шамал болуп турат.
 Бышыктоо: ( мүнөт) Калыптандыр

уучу
Материкте төмөндөгүдөй климаттык алкактар бар: 1) Жекече
иштоо
экватордук алкак, тропиктик алкак, субэкватордук Карта
алкак, субтропиктик алкак, мелүүн алкак.
Тесттик суроолор берилет. НК1 ПК1
ПК2
Материкте жылдык жаан-чачындын жылдык саны - Суммативдик

2000-3000мм ге жетет ж.б.
Үйгө тапшырма: ПК1
Теманы окуп крассворд түзүп келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Американын жаратылыш зоналары
Жаныбарлар тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
жана оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
Окуучуларга ар түскө боёлгон карточкаларды берип, Мээге чабуул
өсүмдүктөр
дүйнөсү менен Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Калыптандыр
таанышуу Берилген суроолорго оозеки түрдө жооп беришет уучу
НК3 Кроссводр
Өнүктүрүү Түштүк Америка тууралуу окуучулар түзгөн крассворддор ПК1 Карта тузуу
максаты: толтурулат. ПК2
 Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК3
Алардын А4 барагы
жашоо шартын ручка
Ар бир окуучу өзүнө түшкөн тема боюнча 1,5 минута карандаш
үйрөнүшөт.
сүйлөп беришет
Тарбиялык
1-окуучу. Токойлор туурасында – Түштүк Америкада
максаты:
окуучулар өз токойлорду “сельва” деп аташат. Токойлоруун түрлөрү,
алдынча иштеп курамы. Жыштыгы боюнча дүйнөдө теңдеши жок. Мында
презентация пальмо, какао, хина, коон жыгачы, папоротниктер ж.б.
жасап беришет өсөт. Карта
Соз менен
2-окуучу – Саванна жөнүндө – Саванналарды “Лвянос” деп тушундуруу
аташат. Бизче тегиздик дегенди билдирет. Саванналарда Ангемелешуу

өсон дарактар – кактус, мисоза, бөтөлкө жыгачы ж.б. өсөт. НК3 ПК3
3-окуучу – Жарым чөл туурасында – азыраак аянтты ПК2
ээлейт. Жарым чөз зонасын “Патагония” деп аташат.

Түштүк Америкада адам баласынын көп кырдуу
чарбачылык иштеринин таасиринен, жаратылыш
чөйрөсү өзгөрүлө баштаган. Мындай өзгөрүүлөр
жергиликтүү калк байыртадан дыйканчылык менен
кесиптенип, токойлорду кыйып жана алрды өрттөй
баштаганда эле байкаган.
Материкте европалыктар келгенден тартып
өзгөрүүлөр кеңири кулач жайган. Асыл топурактуу
жерлерди айдоо, токойлорду ыраатсыз коюу
жаратылыштын чоң өзгөрүүлөргө дуушар болушуна
шарт түзүү.
Талкуу
жургузуу
Карта
4-окуучу – Талаа зонасы тууралуу – Парана уучу
дарыясынын төмөнкү агымында талаалар созулуп
жатат. Талаа зонасында гумус көп. Дыйканчылык НК3 ПК1
өөрчүгөн. ПК3
5-окуучу – бийикттик алкактуулук. Анды тоолорунда
көп байкалат. Тоолордо да ар түрдүү токойлор тараган
ж.б.у.с. уланат.
Окуучулардын калгандары жогорудагы суроолорго

жооп табышып конференция аяктайт.
Билимдерин баалоо: Окуучулар крассворд

толтургандыгына жана конференцияда сүйлөгөндүгүнө
жараша баа алат.
Теманы окуп, тестик суроо түзүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Американын калкы жана саясий картасы
.Маалыматтык компетенттүүлүк (НК 1)
Калкынын уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
составын, тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз. Мээге чабуул
жашоо шартын
Окуучуларды 3 рассага бөлүп, түстөрүн өзгөртөбүз ПК1 Калыптандыр
окутуу Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) ПК2 Саясий карта уучу
Өнүктүрүү НК3
Тесттик суроолор жана аларга берилген жооптор
максаты: текшерилет
Саясий карта
тиричилик
Өтүлгөн тема боюнча суроолорго жооп беришет.
багыттарын
үйрөнүү
Тарбиялык Түштүк Америкада калктын этностук, рассалык
максаты: курамы өтө татаалдыгы менен айырмаланат.
чыгармачылыг 1. Монголоиддер – жергиликтүү эл индеецтер.
ын арттыруу 2. Европоиддер – Европадан барган деңиз Ангемелешуу
саякатчылары
3. Негроиддер – Африкадан кул катары алып барылган
негрлер.
Материкте азыркы күндө адамзаттын бүткүл үч

рассасынын өкүлдөрү жашайт. Калктын курамы
укмуштуудай татаал болуп кеткен. Европалыктардын Ангемелешуу
индеецтер менен никелешүүсүнөн келип чыккан элдер

“латистер” деп аталат. Ал эми индеецтер менен
негрлердин тукумдарын “самалар” дешет. Саясий карта
Бразилия – эң чоң мамлекеттердин бири. Жалпы

аянты – 8512 млн км2. Борбору – Бразилия. Материктин
чыгыш жана борбордук бөлүгүн ээлейт. Официалдуу
мамлекеттик тили – португал тили.
Аргентина – материктин борбордук жана түштүк
бөлүгүн ээлейт. Борбор шаары – Буэнос-Айрос. Түштүк
Америкадагы экономикалык өнүккөн өлкөлөрдүн бири.
Анды кырка тоосунун чыгыш этектерин ээлейт.
Перу – Түштүк Американын батышындагы жээк
бойлорунда жайгашкан. Жалпы аянты 1285миң км2.
Борбору-Лима. Перуда калктын орточо жыштыгы 1км2
жерге 11 киши туур келет. Калктын көпчүлүгү айыл-
чарбасында эмгектенет. Мал чарбасында бодо малдар
кой-эчкилер жайыттарда багылат.
Нк1
НК3 Калыптандыр
ПК1 Саясий карта уучу
ПК3 Талкуу
Окуучулар 3 рассага бөлүнүп роль жаратышат. жургузуу
Европоиддер келип, индеецтерди чет жакаларга сүрүп,
негрлер кул катары сатылып келинип иштетилип аябай
кызыктуу ролдор жаралат.
ПК3
Түштүк Американын саясий картасындагы
мамлекеттер тааныштырылат
Билимдерин баалоо: Аткарган ролдору боюнча
суроолорго жооп берүүсүнө карап, окуучулар бааланат
Теманы окуп, шаблон түзүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Американын физикалык-географиялык бөлүнүшү
.Маалыматтык компетенттүүлүк (НК 1)


Жаратылыш уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
аймактары тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
окутулат
оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
Өнүктүрүү
максаты: Чоң мамлекеттердин жайгашкан ордун окуучулар картадан Дуйнонун
табышат ПК1 картасы Талкуу уучу
Алардын
Чоң өлкөлөр жана калкы тууралуу суроолорго жооп НК3 ПК3 жургузуу
жайгашуусун беришет. М: Негрлер менен индеецтерден жаралган
окуучулар тукумдарды кантип атайбыз? Физикалык
табышат
карта
Материктин чыгыш бөлүгү – материктин чыгыш
Тарбиялык
бөлүгүнүн түпкүрүндө байыркы Түштүк Америка
максаты:
Окуучулардын платформасы жатат. Ал платформада Амазонка, Ориноко,
дүйнөгө болгон Ла-Плата ойдуңу, түздүктөрү жана Бразилия, Гвиана бөксө Соз менен
кызыгуусун тоолору орун алган. Материктин түштүгүндө Пампа, ангемелешуу
арттыруу
Памагания аймактары жайгашкан.
Материктин батыш бөлүгү – Тынч окенынын жээгин
ерилет. бойлото Анды тоолору жатат. Ал түндүктөн түштүктү

карай 9 миң км ге созулат. Ошондуктан тоонун
жаратылышы, климаты өтө ар түрдү. Анда: Перу, Эквадор,
ПК1
Чили ж.б. өлкөлөр жайгашкан. ПК2
Түштүк Америкада дээрлик бардык өлкөлөрдүн Дуйнонун

картасы Ангемелешуу
дүйнөлүк океанга чыга турган жолдору бар.
Ири порт шаарлар курулган, соода-сатык иштери
жүргүзүлөт.
Бышыктоо: ( мүнөт) Калыптандыр
Талкуу уучу
Ошентип Түштүк Америка жаратылышынын жургузуу
өзгөчөлүктөрү боюнча ойдуң, түздүктөр, бөксө тоолор НК1
жайгашкан чыгыш жана Анды тоолору ээлеген батыш НК3 ПК1
ПК2
бөлүккө ажырайт. ПК3
- Түштүк Америкада жаратылыштын кайсы
каардуу кубулуштары калктын жашоосуна терс
таасирин тийгизет?
- Саясий картасында кандай өзгөчөлүктөр бар?
- Жаратылыш өзгөчөлүктөрү боюнча кандай
бөлүктөргө, аймактарга ажырайт?
.
- Түштүк Американын ири өлкөлөр жайгашкан
аймакты жана алардын борбор шаарларын
картадан көрсөткүлө?
- Дыйканчылыкта эмнелерди өстүрөт?
- Мал чарбасы кандай өнүккөн, эмнелер багылат?

ПК1
Картадан физикалык-географиялык аймактар ПК3
көрсөтүлөт.
Билимдерин баалоо: Окуучулар картадан
көрсөтүшүп, суроолорго жооп берип бааланат.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк Америка

Түндүк тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
Американын оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз. Аба- Мээге чабуул
ырайы тууралуу сүйлөшүлөт, комплименттер айтылат
физикалык-
географиялык Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
абалын,
Чоң мамлекеттердин жайгашкан ордун окуучулар картадан Физикалык
Өнүктүрүү табышат карта
максаты: Чоң өлкөлөр жана калкы тууралуу суроолорго жооп Талкуу
НК3 ПК1 жургузуу Калыптандыр
четки точкалык беришет. М: Негрлер менен индеецтерден жаралган ПК2 уучу
тукумдарды кантип атайбыз?
аралдарын,
деңиздерин
окутуу Түндүк Америка аянты боюнча үчүнчу орунда – 24,2
Тарбиялык млн км2. Түндүк жагында чоң аралдар, архипелогдор көп
максаты: жайгашкан. Түндүктөн түштүктү көздөй 7000 км ге Физикалык
Окуучуларды карта
созулуп жатат. Жээктери өтө тилмеленген. Булуң-
тапкычтыкка Ангемалешуу
буйткалары көп.
үйрөтүү
Аралдары – Гренландия, ньюфаулен, Алеут, Чоң Актиль,
Кичи Актиль, Канада
Архипелагы ж.б.
Жарым аралдары – Лабрадор, Флорида, Калифорния, . ПК2
Булуңдары – Гудзон, Мексика, Калифорния ж.б. Түндүк Физикалык

карта
Америка толугу менен батыш жарым шарда жайгашкан.
Жаратылыш Түштүк Америкага окшош эле.
Түндүк Американы изилдөө Колумдун саякатына
чейин эле Эйрик Рауди тарабынан башталган. 15-
кылымдын акырында англиялык Джон Кабот деген
адам.
Ньюфауленд аралык жана ага туташ жаткан Лабрадор
жарым аралынын жээктерин ачкан 14-кылымдын
башында Картес жетектеген испаниялыктар мексиканы
жана Борбордук Американын бир нееч жерлерин ачып,
багындырышкан. Материктин түндүк-батыш бөлүгүн
изилдеп алууда орус окумуштуулардын салымы чоң.
Алар Фёдоров менен Гвоздев Бериг кысыгынан сүзүп
өтуп Түндук Американын түндүк-батышына биринчи
барышып ал жерди биринчи ачышкан. Кийинчерээк
Беринг жана Чериков эки кеме менен Алясканын
жээктерин көп бөлүгүн изилдешкен. Ошентип Аляскага
орустар барып отурукташып аны акырындык менен Физикалык
карта
Россияга кошушкан. Бирок Аляскадагы орус ээликтери
1867-жылы падыша өкмөтү АКШга сатып жиберген.
Бышыктоо: ( мүнөт) НК3 Калыптандыр
ПК1 БББК усулу уучу
Бул материкте экономикалык деңгээли жогору өнүккөн ПК2
ПК3
мамлекеттер жайгашкан. Түндүгүндө Канада өлкөсү Суммативдик
чоң аянтты ээлейт. Борбордук бөлүгүндө АКШ

НК3 Таблица
жайгашкан түштүгүн Мексика ээлейт.
ПК1
НК3
БББК методу менен жыйынтыкталат. Таблица
толтурулат. ПК1
Теманы окуп, Түндүк Американын аралдарына,
булуңдарына, деңиздерине класстер түзүп келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк Американын рельефи жана климаты
кен уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
байлыктары, тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз. Аба-
климаттык
ырайы тууралуу сүйлөшүлөт, комплименттер айтылат
алкактарын Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Мээге чабуул
окутуу ПК1 Карта, ватман,
Картага обьекттин аттарын түстүү кагаздарга жазышып НК3 ПК3 маркер Топт ордо Калыптандыр
Өнүктүрүү жармаштырышат (шамдагайлык менен) иштешет. иштоо уучу
Алардын Түндүк Американын жеринин бети ар түрдүү. Анын
батышында Тынч океандын жээгин бойлото узундугу 9
миң км2 ге созулган эбегейсиз зор Кордильер тоо
окутуу
Тарбиялык кыркалары жатат. Чыгышында байыркы талкаланган
максаты: Аппалач тоолору орун алган. Булардын аралыгында
Окуучуларды кеңири түздүктөр жатат. Материктин түбү ар кандай кен
шамдагайлыкка байлыктарга бай. М: газ, нефть, таш көмүр, күрөң көмүр, Физикалык
карта
көндүрүү
темир, жез, алтын күмүш, никель ж.б. кен байлыктар Соз менен
казылып алынат. Мында чоң-чоң гейзерлер, кайнар ангемелешуу
булактар көп тараган. Тоолуу аймактарда бир нече
кыйраткыч жер титирөөлөр болгон. Физикалык
карта
Түндүк Американын климаты
Материкте экватордук алкактан башка баардык алкактар
жайгашкан. Ошондуктан климаты өтө ар түрдүү. Климат
арктиклык жана тропиктик еңиздик жна континенттик аба
массаларынын алмашуусу менен түзүлөт. Түндүк
Американын климатына кордильер тоолорунун таасири
өтө чоң, анткени мелүүн алкактагы деңизден соккон
шамалдар бийик тоолорго урунуп, суунгандыктан алардын
батыш капталдарына жаан-чачын кыйа арбын түшөт.
Атлантиканын таасири астында аскалуу тоолорго чейин
жетет. Континенттин климатына, анын жээктериндеги Физикалык
карта
жылуу Түндүк Тынч океан жана Гольфстрим жылуу
агымдарынын, Лабрадор менен Калифорния муздак
агымдарынын да таасири чоң.
 Бышыктоо: ( мүнөт) уучу
Талкуу
НК3 ПК1 жургузуу
Эң бийик жери материк боюнча Кордильер тоосунун ПК2
НК2 ПК3
түндүк бөлүгүндө байкалат. Эң бийик чокусу – Мак-
кинли. Анын бийиктиги - 6194м ди түзөт. Бул аймакта Суммативдик
жанар тоолор көп кездешет. Алардын көпчүлүгү азыркы

Кесилген
аракетеги вулкандар. шаблондор
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) НК3 ПК3
Сабакты “көз жуммак” оюну менен

Коз жуммай
жыйынтыктайбыз. Окуучулар көзүн жуумп оюуну
шаблондорду кармап кайсы материк экенин
табышат. ПК3
Теманы окуп, суроолорго жооп табуу.
Сабактын тиби: Кайталоо сабак

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк Американы жалпылоо
Баардык тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
бөлүмдөрүн оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз. Аба- Физикалык
ырайы тууралуу сүйлөшүлөт, комплименттер айтылат карта Мээге чабуул
ичине камтып
кайталоо Окуучулардын баарын “Акыл ордо” интееллектуалдык Калыптандыр
Өнүктүрүү оюнуна катыштырабыз. Өтүлгөн материалдар боюнча уучу
суроолор берилет . ПК1
максаты:
НК3
“Акыл ордо” Жакшы упай топтогон 6 окуучуну тандап алабыз да
интеллектуалд оюндун 2-турун баштайбыз.
Физикалфк
ык шоу  Түндүк Американы жалпылоо: ( мүнөт)
карта Акыл ордо
2-турунда 6 категория боюнча 2 айлампа менен окуучулар оюну
уюштуруу
тандап алган суроолорго жооп беришет. НК2 ПК1
Тарбиялык
максаты:
1-категория – Түндүк Америка 6-категория -
Антарктида
тез жабууга ПК1
атаандаштыкка 2-категория – Түштүк Америка 7-категория –
тарбиялоо
Атлантика океаны
НК1 ПК3 Акыл ордо
Физикалык оюну
3-категория – Африка 8-категория - карта
Океания
4-категория – Тынч океаны 9-категория –

ПК2
Борбор шаарлар
5-категория – Австралия 10-Аралдар 11-

Деңиздер 12 - Булуңдар Акыл ордо
оюну
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) НК3
Физикалык
3-турда логикалык суроолорго ким туура жана тез карта
жооп берсе жеңүүчү аталат.
 Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт)
 Логикалык суроолор: 1) 7 атаңды ата (өз атам, чоң
атам, таятам, аяшатам, кайынатам, өкүлатам, журт
НК3
ата) Физикалык
2) Кандай таш болбойт сууда? (кургак) карта
3) Жашоо эмне менен бүтөт?(о тамгасы менен) Калыптандыр
4) Жумулган көздөр менен эмнени көрүүгө болот? уучу
(түш) Суммативдик
5) Акиташтан тамак болобу? (ооба там ак болот)
Сабактын тиби: Жаны материалды оздоштуруу

« »______________-жыл Сабактын темасы: Атлантика океаны
Океандын уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
физикалык- тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз. Аба-
ырайы тууралуу сүйлөшүлөт, комплименттер айтылат Мээге чабуул
абалын окутуу Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
Өнүктүрүү Түндүк Америка тууралуу суроолорго окуучулар жооп Карта, атлас,
максаты: беришет. НК3 ПК1 диск Калыптандыр
Аралдардын, Атластагы контур карталардын толлтурулушу текшерилет ПК3 уучу
деңиздердин, Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)

булуң- Атлантика океаны батыш жарым шардан орун алган.
буйткаларын Европа, Африка, Түндүк жана Түштүк Американын
таанып билүү Соз менен
жээктери менен чектешет. Аянты 93 млн км2. Түндүктөн тушундуруу
Тарбиялык ангемелешуу
түштүктү карай 16миң км ге созулат. Океан түндүгүнөн
максаты:
Түндүк Муз океаны, түштүнөн Инди жана Тынч океандары
өз менен байланышат. Океандын жээктери түндүк жарым
алдынчалуулук шарда жарым аралдар, булуңдар менен өтө тилмеленген.
Физикалык
ка тарбиялоо Жарым аралдардын эң чоңдору – Скандиновия, Пиреней, карта
Лабрадор ж.б. кирет. Океандын чет жакаларынан Бискай

Мексика, Гвинея сыяктуу бир нече булуңдар орун алган.
Жер Ортолук, Балтика, Кариб, Кара деңиздери бар. Ангемелешуу
Океан түбүндө бир нече кырка тоолор жайгашкан.

Ошону менен бирге эле эң чуңкур жерлери Түштүк Санвич
(8428м) жана Пуэрто-Рико (8385 м) тереңдикте жайгашкан. НК3
ПК1
Океандагы кен байлыктар рельефтерде көп тараган. Пк3
Түндүк деңизинин Мексика, Гвинея, Бискай
.
булуңдарынын шельфинде нефтинин кени табылган.
Океанга куйган дарыялардын чаттарында топтолгон
чөкмөлөрдө калайдын, алмаздын, марганецтин кендери
табылган.
Атлантиканын климаты бардык климаттык алкактарда
жайгашкандыктан өтө эле ар түрдүү. Көпчүлүк бөлүгү
жылуу климаттык алкактарда жатат. Анын түндүгүнө
караганда Түштүк уюл тарабы суук.
Бышыктоо: ( мүнөт) Талкуу
Атлантика океаны байыртан эле адам баласына белгилүү жургузуу Калыптандыр
уучу
болуп, өздөштүрүлүп келген. Европа тарабынан деңиз ПК1
НК3 ПК3
жээктери гректер, скандинавиялыктар ж.б. элдер үчүн өз
DVD диск
ара катнашууга мүмкүнчүлүк түзүлгөн.
 Дисктен Атлантика океаны тууралуу көрсөтүлүп Суммативдик
сабак жыйынтыкталат.
 Билимдерин баалоо:
ПК1
 Үйгө тапшырма
Теманы окуп, океандын аралдарына деңиздерине,

булуңдарына класстер түзүү

« »______________-жыл Сабактын темасы: Атлантика океанынын органикалык дүйнөсү

уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат
тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
Органикалык оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз. Аба-
дүйнөсүнүн ырайы тууралуу сүйлөшүлөт, комплименттер айтылат
жашоо шарты, Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
Окуучулар түзүп келишкен кластерлерин
тиричилиги презентациялашат. НК3 ПК1 А4 барагы Мээге чабуул Калыптандыр
Өнүктүрүү ПК3 ручка уучу
Атлантика океаны тууралуу берилген суроолорго жооп карандаш Кластер тузуу
максаты:
беришет.
чөйрөсү, Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
азыктануусу,
Атлантика океаны геологиялык жактан башка океандарга Соз менен
промыселдик тушундуруу
салыштырмалуу жаш жана ал байыркы муз каптоолорго ангемелешуу
маанисин
көбүрөөк дуушарланган. Мына ушуга байланыштуу
окуйбуз жаыбарлардын түрү саны аз. Бирок океандын жээктеринде
Тарбиялык тайыздыктарынын кеңири таралышына ылайык балыктын
максаты: :
түрлөрү жана башка жаныбарлар көп. Проомыслолук
балыктардан – треска, сельдь, скумбрия, деңиз окуну ж.б.
өз ара
аркеттенүүгө бар. Тропиктик алкакта – кашалот, деңиз ташбакасы рак,
такшалтуу акула, учуучу балык, краб, медузалар мүнөздүү уюл
тараптагы сууларда киттер жана тюлендер жашайт. Бул Ангемелешуу
Физикалык
океанда чон-чоң айсбергдер да кездешет. карта
Океандын өсүмдүктөрү да ар түрдүү 100м чейин

тереңдиктеги жээк бойлорундагы зоналарында күрөң, уучу
жашыл, кызыл балырлар жана туздуу сууда өсүүчү кээ
Жекече
бир гүлдүү өсүмдүктөр таралган. Андан төмөн бир НК2 иштоо
ПК3
клеткалуу балырлар кездешет. ПК1
2) Атлантика океанынын жаратылышынын өзгөчөлүгү
эмнеде?
3) Түбүнүн рельефин кандай өзгөчөлүктөрү бар?
Таблица
5) БББК методу менен жыйынтыкталат НК3 БББК усулу
ПК1
ПК1
Теманы окуп, транспорттун түрлөрүнө класстер түзүп
ПК2
келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк Муз океаны

Билим берүү: уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат
Океандын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
физикалык- оюн ойнотулат. “Мээ чабуулу оюну” уюштурабыз.
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Кластер тузуу
Окуучулар түзүп келишкен кластерлерин НК3
абалын окутуу презентациялашат. ПК1
Өнүктүрүү ПК3 Калыптандыр
Атлантика океаны тууралуу берилген суроолорго жооп уучу
максаты: беришет.
Аралдарын, Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
деңиздерин Түндүк Муз океаны башка океандардан климатынын
ж.б. өто катаалдыгы, тайыздыгы жана мөңгү –муздарынын Карта
жайгашуусун эбегейсиз көптүгү менен айырмаланат. Ал дүйнөлүк
окутуу океандын бир бөлүгү болгондуктан, андагы тиричилик өз
Тарбиялык
ара суу жана жылуулук алмашуу менен байланышкан. Ал
максаты:
табиятынын татаалдыгына карабастан өтө чоң чарбалык Соз менен
дүйнөгө болгон жана транспорттук мааниге ээ. ангемелешуу
Карта
кызыгуусун Океан Евразия менен Түндүк Американын ортолугунан
арттыруу
орун алган. Жалпы аянты – 13млн км2. Арктиканын
борборун дээрлик камтыйт. Океандын чегиндеги кысыктар
аркылуу Атлантика жана Тынч океандары менен
байланышып турат.
Океанды изилдөө да оңой болгон эмес. Себеби
жаратылышы өтө катаал, муз тоңуу убактысы узак,
климаты суук болгон.
 Бышыктоо: ( мүнөт) ПК1
ПК2
Аралдары – Щпицберген, Фрац Иосиф, Жаңы Жер, НК2 Карта
НК3
Жаңы Сибирь, Канада архипелагы ж.б.
Талкуу
Деңиздери – Норвеж, Ак, Баренцов ж.б. жургузуу
 Океандын жайгашкан орду, аралдары, деңиздери Карта

картадан көрсөтүлөт
Билимдерин баалоо: НК3 ПК3 Суммативдик
Теманы окуп, контурду толтуруу.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк Муз океанынын жаратылышы
уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат мээге чабуул
Жаратылышын оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Пикир
ын Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) алышуу
катаалдыгын, Түндүк Муз океаны тууралуу берилген суроолорго жооп Калыптандыр
алышат. НК3 ПК1 уучу
анын ПК2
себептерин ж.б. Океандын изилдөө тарыхын, окуучулар картаны колдонуп Карта, атлас
айтып беришет.
окутуу
Өнүктүрүү
максаты:
Түндүк Муз океаны башка океандарга караганда тайыз.
Органикалык Океандын орточо тереңдиги 1131м. Эң терең чуңкуру
дүйнөсүн, Нансен 5449м ди түзөт. Жээктеринде нефть газ кендери
танспорттук бар. Соз менен
манисин тушундуруу
Климаты арктикалык, ошондуктан ызгаардуу. Жаан-чачын
окутуу Ангемелешу
өтө аз түшөт. Жылына 150-300 мм ди түзөт. Абанын
Тарбиялык Карта, атлас
максаты: температурасы кышында -20℃ ; -40℃ болсо. Жайында 0-6
Окуучулардын ℃ ни түзөт. Кышында океан суусунун бети 90% жакынын
кызыгуусун муз каптап жатат. Жайында тумандар көп болот. Океандын
арттыруу муздак суулары Атлантика жана Тынч океандардын жылуу
суулары менен алмашып турат.
Океандын жаратылыш шарттары татаал болгондугуна
карабастан Россия, Канада ж.б. түндүктө жайгашкан
өлкөлөр үчүн мааниси өтө чоң. Карта, атлас
Материктик шельфтерде, айрыкча Атлантикага
жакынкы сууларда балык жана тюлень кармашат, суу
өсмдүктөрүн алышат. Аляска менен Канаданын Ангемелешуу
жээктеринде, Карск жана Барец деңиздеринин
шельфтеринде нефть жана жаратылыш газдарынын чоң
запастары бар. Лактевдер менен Чыгаш Сибирь
деңиздеринин таманындагы чөкмөлөрдөн калайдын
жана оор металлдардын кендери табылган. Түндк Муз
океанынын транспорттук мааниси жылдан-жылга
артууда. Тнк дежолу – (ТДЖ) Арктикадагы негизги
кеме катташуу магистралы . уучу
Карта, атлас
Климаттык шарттарынын өтө катаалдыгынан ПК1

НК3 ПК3 Талкуу
өсүмдүктөрү менен жаныбарлар дүйнөсү анча өнүккөн жургузуу
эмес. Уюлду карай алардын түрү жана саны азаят.
ПК1 Суммативдик
Суукка чыдамдуу жаныбарлар жашайт. М: тюлень,
морж, ак аюу ж.б.
Теманы окуп, суроолорго жооп жазылат.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Евразия
Географиялык объектилердин комплекстүү мүнөздөмөсүн берүү жана мейкиндикте багыт алуу(ПК3)
Материктин тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
физикалык- оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Түндүк Муз океаны тууралуу берилген суроолорго жооп
абасынн алышат.
окуйбуз Океандын изилдөө тарыхын, окуучулар картаны колдонуп НК2 ПК1 Талкуу Калыптандыр
айтып беришет. ПК2 Карта, атлас жургузуу уучу
Өнүктүрүү ПК3
Четки Евразия жер шарындагы алты материктин эң чоңу, анда
точкаларын,
биз жашап турабыз. Анын жаратылыш шарты башка
дүйнө
материктердикинен өзгөчөлүгү жана ар түрдүүлүгү менен
бөлүктөрүн
айырмаланат. Жалпы аянты – 54 млн км2 . Мунун 10 млн Карта Соз менен
окутуу
км2, аянты Европага, 44 млн км2 аянты Азияга туура келет. тушундуруу
арбиялык
максаты: О Европаны Азиядан Урал тоосунун чыгыш жаккы этеги,
Окуучуларды Эмба дарыясы, Каспий деңизинин түндүк жээги жана
патриоттуулук
Кума-Маныч чуңкуру, андан батыш тарапты карай Азов,
ка тарбиялоо Кара жана Жер Ортолук деңиздери, ошондой эле аларды
бириктирип туруучу кысыктар бөлүп турат.
Карта
Евразия материгинин жээктери өтө булуң-буйткалуу, НК1 ПК1
аралдары көп. Алардын эң чоңдору: Британ, Шри- ПК3
Ланка, Жаңы Сибирь, Жаңы Жер, Зонд Япон, Филиппин Физикалык Калыптандыр
карта уучу
ж.б.
1) Эмне үчүн Евразияны 2 дүйнө бөлүгүнө бөлүшөт?
2) Физикалык географиялык абалы кандай? Суммативдик
3) Бүткүл кургактыктын канча бөлүгүн ээлейт?

Пикир
ПК1 алышуу
Теманы окуп, материктин четки точкаларын табуу.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Евразиянын жаратылыш шарттары
Билим берүү:уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат
Жаратылышын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
ын шарттары оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. Калыптандыр
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Карта, уучу
менен
Батманга саякаттын маршуртун сызып жолдон чыккан атлас,
таанышуу суроолорго жооп беришет
Өнүктүрүү батман
Батманга саякаттын маршуртун сызып жолдон чыккан НК3 ПК1
максаты: суроолорго жооп беришет ПК2
Алардын Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
жайгашуу
Евразия 4 океан менен да чектешет.
факторлорун Соз менен
окутуу 1) Түндүк Муз океанны – а) Саякатчылар бул жерде тушундуруу
жылуу кийим кийишет. Б) муз жаргычтарды алышат. ангемелешуу
Тарбиялык Физикалык
Эмнеге?
карта
максаты: 2) Тынч океаны а) Жылуу тондор ташталат б) Алынан
Окуучуларды аралдардын топтомдору чыгат. Алар кайсылар?
3) Инди океаны а) Баштарына шляпа кийишет. б)
жаратылышты
Океандан балыктардын түрү, саны көп көрүнө
сүйүүгө баштайт. Себеби?
тарбиялоо 4) Атлантика океаны а) Бул океанда Титаник кемеси
жолго чыгып, сууга чөгүп тараган. Эмне тоскоол
болгон?
Дагы ушул сыяктуу суроолор берилет да окуучулар ПК1
жооп беришип картадан көрсөтүшөт.
Евразия материгинин ичкерки бөлүктөрү да өтө татаал,

эң бийик тоолор, эң кеңири түздүктөр кездешет. Калыптандыр
Талкуу уучу
(Аларды көрсөтүшөт) НК3 жургузуу
Карточкалар
1) Евразия материгиндеги жарым аралдар кайсылар?
ПК1
2) Эмне үчүн бул материкте эң каардуу кубулуштар көп ПК2
болот?
3) Түштүк чеги менен Түндүк чегинин климатынын
айырмасы кандай?
4) Канча % Европага туура келет?
5) Европа менен Азиянын айырмачылыгы кандай?
Эмне үчүн жаратылышы өтө ар түрдүү Пикир
алышуу Калыптандыр
Саякаттын аягына чыкпай калган окуучулардын Батман
ПК1
маршурттарны жеткиришет.
Теманы окуп жаныбарлардын сүрөтүн тартуу
Бекитемин» Класс:7

« »______________-жыл Сабактын темасы: Борбордук жана Түндүк – Чыгыш Азияны ачуу
Изилдөөгө тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
салым оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Атлас
кошкондор,
Толтурулган контур карталарды текшерип, атлас менен Ангемелешуу Калыптандыр
алардын иштеген окуучуларды мактап коюу керек. НК2 Контур карта уучу
эмгектерин НК3
Өтүлгөн тема боюнча окуучулар айтып беришет ПК1
окутуу Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК2
Өнүктүрүү
Борбордук жана Түндүк-Чыгыш-Азиянын
максаты:
Борбордук географиялык жактан изилдениши орус саякатчыларынын
Түндүк-Чыгыш ысымдары менен байланыштуу. Ермактын Батыш Сибирге
Азиянын
ачылуусун жортуулунан кийин Енисей, Лена дарыяларынын алабын
Соз менен
окутуу. ачып, И. Москвитин баштаган саякатчылары, Түндүк Азия тушундуруу
Тарбиялык ангемелешуу
аркылуу Окот деңизине жетишкен. 17-кылымдын ортосуна Географиялы
максаты:
чейин орус деңиз саякатчылары Ямал, Таймыр, Чукча к карта
патриоттуулук жарым ачкандан кийин Түндүк Муз океаны аркылуу Тынч
ка тарбиялоо океанына өтүшүп Азия Америкага байланышпаган
кургактык экендигин далилдешкен. Жаратылышы катаал
болгондуктан, Борбордук Азия өтө кеч изилденген.
П. П. Семёнов Тянь-Шанскийдин изилдөөлөрү –
Орустун көрүнүктүү географы европалык Ангемелешуу
окумуштуулардын ичинен биринчи болуп Тянь-Шань

тоолоруна эки ирет саякат жасаган. Ал география илимие Геог.к карта
өтө сүйгөн, кызыккан, саякат жасоо анын негизги максаты
болгон Борбордук Азиядагы мурун изилденбеген Тянь-
Шань тоо системасынын чек араларын аныктаган,
Кантеңгри чокусун ачкан. Тоо койнунда Ысык-Көлдү
кыдырып жүрүп, андан суу агып чыкпай тургандыгын ПК2
далилдеген. Тянь-Шань тоолорунун Алыпыдан бийик ПК3
экендигин жазып андагы кар сызыгынын бир кыйла

жогору жаткандыгын, жанар тоолорунун жоктугун
аныктаган. П. П. Семёновдун бул аймактагы эмгектери өтө
жогору бааланып, Тянь-Шаньский деген ысымга татыктуу Геог.к карта
болгон. Тоо кыркалары, айрым тоо чокулары, Борбордук

Азиянын бир мөңгүсү анын ысмын алып жүрөт.
Н. М. Пржевальскийдин Борбордук Азиядагы саякаттары –
Борбордук Азияны ар тараптан изилдеген Н. М.
Прежевальскийге жана анын жолдошторуа бийик тоо
кыркаларын, эрме чөлдөрүн, кыбыр эткен жан жок эшилме
кумдарын басып өтүп, мээ кайнаткан ыссыкка, жан
кейиткен суукка чыдоого тура келет. Көп кыйынчылыктар
менен жүргүзүлгөн географиялык окуулары илимди
байыткан. Мурда белгисиз ондогон тоо кыркалары, Калыптандыр
уучу
чөлдөрүн Хуанх. Жана Янцзи сыяктуу ири дарыяларын
НК3
түзүүчү баш тарабындагы куймала. ПК1
Бышыктоо: ( мүнөт) ПК3
Орустун көрүнүктүү географ – саякатчысы П.П. Карточкалар
Семёнов Тянь-Шаньский менен Н. М.

Пржевальскийдин Орто Азияга болгон саякаттары
тарыхты эбегейсиз чоң орунду ээлейт.
1) Эмне үчүн Орто Азия аймагы кеч изилденип, картага
кеч түшүрүлгөн?
2) Енисей, Лена дарыяларынын алабдары менен кошо
ким изилдеген?

« »______________-жыл Сабактын темасы: Евразиянын рельефи
уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат
Кен Мээге чабуул
оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
байлыктарын, Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Контур карта
алардын Толтурулган контур карталарды текшерип, атлас менен Калыптандыр
иштеген окуучуларды мактап коюу керек. уучу
запастарын, НК1 ПК1 Тугойу менен
Өнүктүрүү Өтүлгөн тема боюнча окуучулар айтып беришет Пк2 иштоо
Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК3
максаты:
жайгашуусу, Евразиянын жеринин бети түзүлүшү жана типтери,
тоо формалары жагынан ар түрдүү. Европа менен азиянын
кыркаларын рельефинин ортосунда да чоң айырмачылык бар. Европа
ж.б. айтып
бөлүгү – анча бийик эмес, көпчүлүк бөлүгү түздүктүү.
берүү
Азия бөлүгүндө – тайпак тоо, бөксө тоо, бийик тоолор
көптүк кылат. Рельефинин негизги формалары: Геог.к карта
1) Түздүктөр – эң көлөмдүү түздүктөр орун алган.

Алар: Батыш Сибирь, Чыгыш Европа, Улуу Кытай
Лекция
Улуу Орус ж.б.
Түздүктөрүнүн бетин байыркы деңиз жана
ПК1
континенттик чөкмөлөрдүн калың катмарлары ПК3
каптап жатат. Түздүктүү .
Евразиянын кен байлыктары өтө эле ар түрдүү жана

запасы көп. Ал башка материктерге караганда: таш
көмүрдүн, нефтинин, газдын, темирдин, марганецтин Геог.к карта
ж.б. түстүү металлдрадын запасы боюнча 1-орунда

турат. Кен байлыктардын таралышы материктин
геологиялык түзүлүшү өнүгүү тарыхы менен тыгыз
байланышта. Айрыкча ал өзүнүн рудалык кендеринин
запастары менен айырмаланат. Металл рудалары
магмалык тектер түзгөн аймактарда коп тараган.
Вольфрам жана калай сыяктуу сейрек кезиге турган
металлдардын кендери байланыштуу. Булар Азияда к
кездешет. КМШнын Азия бөлүгүндө алмаздын, Геог.к карта
алтындын кендери бар. Шри-Ланка менен Индостан
жарым аралы көгүлтүр салфирге жана кызыл рубинге
бай.
Чыгыш Европа түздүгүндөгү Курск магниттик
аномагиясы, Кривойрогдогу темир рудасы-
метаморфизмделген тоо тектери таралган жерлерде
пайда болгон. Буларга жакын марганец рудалары өтө
көп.
Нефти газ кендери Аравия жарым аралы менен
Батыш Сибирь түздүгүндөгү жаткан зонасы дүйнөгө
НК3
белгилүү ж.б. өтө көп. НК2 Талкуу
ПК1 жургузуу Калыптандыр
Бышыктоо: ( мүнөт)Тоолору – Скандиновия, Урал, ПК2 Геог.к карта уучу
Теңир Тоо, Алтай ж.б. Жаш тоолору: Альпы, Карпат, ПК3
Кавказ, Памир, Копетдаг, Гималай ж.б. Бул тоолордун эң

бийиги Гималай. Анда дүйнөдөгү эң бийик чоку Эверест
(8848м) жайгашкан.
аймактарында калк жыш отурукташкан анын рельефке

тийгизген таасири чоң.Билимдерин баалоо:
Уйго тапшырма беруу:Окуп келуу

« »______________-жыл Сабактын темасы: Евразиянын климаты
Климаттык тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
алкактары, оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
алардын
айырмачылыкт Еврзиянын орчундуу кен чыккан жерлерин картадан Климаттын уучу
арын окутуу
көрсөтүшөт НК3 ПК1 Жекече
картасы,
Карточкадгы суроолорго жооп беришет ПК3 иштоо
Өнүктүрүү карточка
Климаттын
Евразия материгинин климаты негизнен батыштын
чарбага
чыгышты карай өзгөрөт. Анын көпчүлүк бөлүгү мелүүн
тийгизген
таасирин алкакта орун алган, дайыма Атлантикадан келген аба
окутуу массасынын таасирине дуушарланат. Ал жайкысын
Тарбиялык батыштан жамгыр менен салкындыкты алып келсе,
Климаттын Соз менен
максаты: кышкысын сары кар менен жылуулукту алып келет. картасы
Анткени климаттын түзүлүшүнө Европага жакын Түндүк ангемелешуу
бири-бирине
Атлантика жылуу агымы чоң таасир этет. Батыштан
жардам
берүүгө чыгышты карай улам абадагы ным азая берет, жайкы жана
үйрөтүү кышкы температуралар ортосундагы айырмачылыктар
өсөт. Ал эми материктин түндүк бөлүгү өтө катуу суук
болот.Бышыктоо: ( мүнөт)
Климаттык алкактары: ПК1
Субарктикалык жана арктикалык, жылдын бардык ПК2 Климаттын
мезгили абдан суук. Мелүүн – Евразиянын көпчүлүк ПК3 картасы Калыптандыр
бөлүгүн камтыйт. 4 мезгил байкалат. Тропикалык, уучу
субтропикалык – жаан-чачын көп жаайт. Экватордук, НК1
субэкватордук – дайыма күн ысык болот. НК3
1) Материктин климаты кайсы багытта алмашат?
2) Климатка таасир этүүү факторлор кайсылар? Климаттын Талкуу
картасы жургузуу
3) Жаан-чачын эң көп жааган аймактарды атагыла? ПК1
Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) Суммативдик
БББК менен жыйынтыкталат

Уйго тапшырма беруу:Окуп келуу

« »______________-жыл Сабактын темасы: Евразиянын ички суулары
Дарыяларынын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
режимдерин оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Мээге чабуул
куралуусун
ж.б. окутуу Еврзиянын орчундуу кен чыккан жерлерин картадан Климаттын уучу
Өнүктүрүү
көрсөтүшөт НК3 ПК1 Тугойу менен
картасы
Карточкадгы суроолорго жооп беришет ПК3 иштоо
максаты:
Көлдөрүн жана Карточка
Евразияын территориясынын чоңдугуна, андагы
жер асты
климаттын жана рельефтин ар түрдүүлүгүнө жараша
сууларын
окутуу. курамы жана режими айырмаланган көптөгөн дарыялар
пайда болгон. Алардын көпчүлүгү тоолордо жана
дөңсөөлөрдөн куралып, материкти курчап турган дарыялар
да көп. Материктин көлдөрүнүн пайда болушу тереңдиги
жана көлөмү менен айырмаланат. Андагы жаратылыш Соз менен
байлыктарынын бири болуп жер асты суулары эсептелет.
Булардын запасы Түндүк-Чыгыш Азиянын түздүктөрүндө
айрыкча көп. Бул суулар калктын турмуш-тиричилигинде Геог.к карта
да чоң мааниси бар
Эң чоң дарыялары – Янцызы, Энисей, Лена, Обь,

Хуанхе, Ганг, Гейн, Рейн, Эльба, Меконг, Инди, НК1 ПК1
НК3 Пк2
Сырдарыя ж.б. ПК3
1) Эң чоң көлдөрү – Байкал, Балкаш, Ладога, Женева,
Ыссык –Көл, Каспий ж.б. Дарыя режимдери кандай
Карточка
өзгөчөлүктө?
Суроо-жооп Калыптандыр
2) Узундугу боюнча эң чоң дарыясы кандай? уучу
3) Байкал көлү эмнеси менен уникалдуу?
4) Кайсы көлдүн батыш бөлүгү туздуу, чыгыш бөлүгү
Кроссворд
тузсуз? тузуу
э к в а т о р
г и м а л а й
т р о п и к т и к
Кроссворд
м у с с о н д барагы
а т л а н т и Калыптандыр
уучу
п а с с а т
1) Эң ысык алкак?
2) Жаан-чачын эң көп жааган аймак?
3) Аравия жарым аралы кайсы алкактан орун алган?
4) Материктин чыгыш жана түштүк –чыгышында
кандай климат калыптанган?
5) Материкке кайсы океандын таасири чоң? Суммативдик
6) Тропиктик аба массаларынын бири?


« »______________-жыл Сабактын темасы: Евразиянын жаратылыш зоналары
Билим берүү: Мээге чабуул
Алардын оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
түрлөрүн, Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
жайгашуу Контур картадан дарыя, көлдөрдү табуу НК3 ПК1 Калыптандыр
ордун, ж.б. Берилген суроолорго жооп беришет. Түшүнүксүз ПК3 Суроо-жооп уучу
окутуу суроолорго мугалим жооп берет
Өнүктүрүү
максаты: Материктин аймагында баардык зоналарды кезиктирүүгө болот.
Жаныбарлар 1) Арктикалык чөл. 2) тундра 3) Тайга 4) Аралаш токойлор
5) Бийиктик алкактуулук 6) Талаа зонасы 7) жазы
жана
жалбырактуу токойлор Евразияны
8) Чөл жана жарым чөл 9) Саванна, шалбаа н Соз менен
дүйнөсүн тушундуруу
Ар бир жаратылыш зонасынын өзүнө тиешелүү мүнөзү бар. жаратылы
окутуу ангемелуу
Климатына чыдамдуу, ыңгайлашкан жаныбарлар жашайт, ш
Тарбиялык өсүмдүктөр өсөт.
зоналарын
максаты: Арктикалык чөлдө эшилме чөл зонасында өсүмдүктөр өспөйт.
ын картасы
Жаратылышты Берилген суроолорго жооп беришет. Түшүнүксүз суроолорго
сүйүүгө мугалим жооп берет
тарбиялоо
Чөл закон материктин түштүк жана борбордук бөлүктөрүндө ПК3 Калыптандыр

жайгашкан. Ал эми Гималай тоолору дүйнөдөгү эң бийиктикти Талкуу уучу
жургузуу
кантип, жаан-чачын көп жаайт. Тропиктик алкактарда токойлор НК1 ПК2
зонасы басымдуулук кылат ж.б. НК3 ПК1
Жаратылыш зоналарында жашаган жаныбарлар менен

өсүмдүктөрдүн сүрөттөрү көрсөтүлөт.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Евразиянын жаратылыш зоналары
Билим уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат Мээге чабуул
берүү: тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн

оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. Калыптандыр
Алардын Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) уучу
түрлөрүн, Контур картадан дарыя, көлдөрдү табуу НК2 ПК1 Жаратылы
жайгашуу Берилген суроолорго жооп беришет. Түшүнүксүз
ПК3 ш
суроолорго мугалим жооп берет
ордун, ж.б. Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) зоналарын
окутуу Соз менен
Материктин аймагында баардык зоналарды ын тушундуруу
Өнүктүрүү кезиктирүүгө болот. ангемелешуу
картасы
максаты: 2) Арктикалык чөл. 2) тундра 3) Тайга 4) Аралаш
Жаныбарлар токойлор
6) Бийиктик алкактуулук 6) Талаа зонасы 7) жазы
жана жалбырактуу токойлор
8) Чөл жана жарым чөл 9) Саванна, шалбаа
дүйнөсүн
Ар бир жаратылыш зонасынын өзүнө тиешелүү мүнөзү
окутуу бар. Климатына чыдамдуу, ыңгайлашкан жаныбарлар
Тарбиялык жашайт, өсүмдүктөр өсөт.
максаты: Арктикалык чөлдө эшилме чөл зонасында өсүмдүктөр Жаратылыш
Жаратылышт өспөйт. зоналарыны Калыптандыр
ы сүйүүгө уучу
н картасы
тарбиялоо  Бышыктоо: ( мүнөт) НК3 ПК1
ПК2
Чөл закон материктин түштүк жана борбордук ПК3
Жаратылыш
бөлүктөрүндө жайгашкан. Ал эми Гималай тоолору зоналарыны
дүйнөдөгү эң бийиктикти кантип, жаан-чачын көп н картасы
жаайт. Тропиктик алкактарда токойлор зонасы
басымдуулук кылат ж.б.
Жаратылыш зоналарында жашаган жаныбарлар

менен өсүмдүктөрдүн сүрөттөрү көрсөтүлөт.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк Европа жана андагы өлкөлөр
Андагы ири тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
өлкөлөр жана оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
алардын
физикалык- Евразиянын жаратылышш аймактарын картадан бөлүп
көрсөтүшөт Ангемелешуу Калыптандыр
Жаратылыш аймактарында жашаган жаныбарларды аттары НК1 ПК1 Карта, атлас, уучу
Өнүктүрүү аталат ПК2
максаты: ПК3
абалы, Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
калкынын Европанын түндүк бөлүгүн Фенноскандия деп аташат.
жашоо шарты
Ага түндүктөгү эң ири арал Исландия жана бир нече майда
менен
аралдар кирет. Бул жерге кирген мамлекеттер : Финляндия,
таанышуу
Норвегия, Исландия, Швеция, Исландия. Бул аймактын
Тарбиялык
максаты: түндүк бөлүгүндө көптөгөн куш аралдар жайгашкан. Алар Соз менен
Окуучуларды кургактыкк терең кирип турат. Аймак пайдалуу кендерге ангемелешуу
жер таанууга бай. Ал жерден металлдар, курулуш материалдары
кызыктыруу
казылып алынат. Түздүктөрүндө майда көлдөрү көп.
Климаты деңиздик мелүүн, айрым жерелрине өткөөл
климат мүнөздүү. Жаан-чачындын жылдык саны 3000мм
ден баштап500-600 мм ге чейин түшөт. Жайы салкын,
НК1 ПК3 Ангемелешуу
кышы жылуу, анчалык суук болбойт.
Жеринин бети дээрлик токойлор менен капталып турат.
Көбүнчө кызыл карагай жана карагай өсөт. Эң
түндүгүндө ийне жалбырактуу дарактар менен катар
жазы жалбырактуу жыгач өсүмдүктөрү аралаш өсөт.
Бул аймакта калк сейрек отурукташкан. Анан көпчүлүгү
деңиз жээктерине отурукташкан. Анын көпчүлүгү деңиз
жээктерине топтолгон. Калктын көпчүлүк бөлүгү
финндер, шведдер, норвеждер. Ири шаарлары да аз. Бул
өлкөлөрдүн улуттук улуттук байлыктары – токойлор.
Мындан сырткары темирдин, жездин кендери бар.
Арзан суу энергиясынын базасында металл алынат жана
алардан ар түрдүү буюмдарды жасайт. Ири шаарлары
деңиздик порттору болуп эсептелет. Кеме куруу
өнүккөн. Балык улоочулук элдик жашоо турмушунда
чоң роль ойнойт.
Талкуу
жургузуу
ПК1 Калыптандыр
нК3 ПК3 уу
Борбор шаарлары: Финляндия-Хельсинки, Норвегия- Суммативдик
Осьо, Исландия-Рейкъявик, Швеция-Стокгольм
Үйгө тапшырма ПК3

Теманы окуп, картадан бул аймакты табуу
“Бекитемин» Класс:7

« »______________-жыл Сабактын темасы: Ортоңку Европа жана андагы ири өлкөлөр
Бул аймактан тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
физикалык- оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
географиялык Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
абалын,
Карточкадагы суроолорго жооп беришет Карта,
Өнүктүрүү Картадан Түндүк Европны көрсөтүшүп, борбор шаарларын НК3 ПК1 карточка
максаты: аташат. ПК2
ПК3 Калыптандыр
мамлекеттерин, Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
уучу
Европанын ортоңку бөлүгү Британ аралдарынан
алардын
тартып КМШга кирген өлкөлөрдүн батыш чек араларына Соз менен
жашоосун тушундуруу
окутуу чейин созулуп жатат. Ага түндүк деңиздеринин
Тарбиялык жээктериндеги түздүктөр, байыркы орто бийиктитеги
максаты: тоолор жана Альпы – Карпат тоолуу аймактары кирет.
Жаратылыш шарттарынын негизги өзгөчөлүктөрү –
дүйнөгө болгон
рельефинин ар түрдүүлүгү, мелүүн алкактык деңиздик
арттыруу
жана өткөөл климатта жатышы, күрөң ткой
топурактарында өсөн жазы жалбырактуу жыгач
өсүмдүктөрүнүн кеңири таралышында болуп эсептелет.
Ортоңку Европада Германия, Улуу Британия, Франция Калыптандыр
Талкуу
сыяктуу экономикасы өнүккөн өлкөлөр жайгашкан. жургузуу уучу
Экономикасы орто өнүккөн өлкөлөрү – Бельгия,

Нидерланда, Швейцария, Австрия, Пальма, Чехия,
НК1 ПК1
Словакия, Румыния, Венгрия жана Балтика боюндагы
ПК3
өлкөлөр кирет. Суммативдик
 Картадан бул өлкөлөрдү таап, мугалим окуучуларга
көрсөтүп айтып берет.
1) Ортоңку Европанын жаратылышынын өзгөчөлүгү НК3

эмнеде?
2) Эң кирешелүү тармактары кайсылар
ПК3
3) Климаты кандай ж.б.
Теманы окуп, картадан көрсөтүп берүү

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Европа жана андагы ири өлкөлөр
Андагы ири уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат
өлкөлөр, тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. Карта, түстүү
борбор
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) кагаздар
шаарларын ж.б. Баткен облусу тууралуу түзүлгөн Түстүү кагаздарга ар
окутуу өлкөнүн аты жармаштырылат. Кимге кайсы өлкө туш келсе ПК3 ПК1
(жашыруун) ошол жөнүндө айтышат. ПК3
Өнүктүрүү Калыптандыр
максаты: Доскага чыгып, картадан ордун таап, жармаштырат. Ким Ортоңку уучу
Өнөр жай,
көп жана туура тапса упай берилет. Бош окуучу болбойт. жана
айыл чарбасын, Түштүк
борбор Түштүк Европага Жер Ортолук деңизинин боюндагы Европанын
шаарларын ж.б. Алленин, Балкан жарым аралдары жана аларга жакын ортосундагы
окутуу Венндин
жаткан бир нече аралдар кирет.
Тарбиялык диаграммас
Бул аймакта – талия, Испания, Португалия, Греция,
максаты: Карта ы
Болгария, Ватикан ж.б. майда өлкөлөр кирет. Жеринин
так, туура
түбү кен байлыкка бай. М: түстүү металлдар, темир,
табууга алюминий, сейрек учуроочу металлдар, таш көмүр, нефть,
көнүктүрүү газ кендери бар. Жергиликтүү калк аливка жыгачын,
цитрус өсүмдүктөрүн, өз тиричиликтерине пайдаланышат.
Карта
Жаратылышы кооз, илгертеден бери эле көңүлүн өзүнө
тартып келген.
Италиянын борбору – Рим, Испания – Мадрид, Калыптандыр
уучу
Португалия-Лиссабон, Греция – Афина, Болгария –
София ж.б. Карта
Рим шаарынын борборунан Ватикан өлкөсү орун
алган.
 Бышыктоо: ( мүнөт) НК2 ПК3
1) Ортоңку жана Түштүк Европаны салыштыргыла?

2) Эмне үчүн туристтик аймактар жакшы өнүккөн?
3) Калкынын негизги кесиби эмнеде?
Карта
4) Кайсы динди көп тутунушат? Калыптандыр
уучу
Теманы окуп, контурду толтуруп келүү
НК2 ПК1

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк-Батыш жана Алдыңкы Азия
Евразиянын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
Азия оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Карта, Калыптандыр
бөлүгүнүн
Берилген суроолорго жооп беришет Атлас уучу
Түштүк – НК3 ПК1
Толтурулган контур карта текшерилип, Европа тууралуу ПК2
Батыш жана
Өнүктүрүү айтып беришет
Алдыңкы
Бул аймакка жаратылыш шарттары бири-бирине окшош
бөлүгүн окутуу
келген Аравия жарым аралы Кичи Азия, Арян жана Иран
тайпак тоолору кирет. Бөксө тоолор жана аларды курчап тушундуруу
максаты:
Физикалык ангемелешуу
Окуучуларды турган кырка тоолор Евразиянын кыймылдуу зонасынан карта
жоопкерчиликк орун алган. Бул жерде өтө күчтүү, айрым учурда кыйратып
е тарбиялоо жер титирөөлөр мезгил-мезгили менен болуп турат. Дүйнө
жүзүндөгү эң чоң Аравия аралы тайпак тоолор менен
капталган. Бул региондо Түркия, Ирак, Иран, Сирия, Сауд
Аравиясы, Ооганстан, Израиль сыяктуу бир нече өлкөлөр Физикалык
карта
орун алган. Бул аймактын климаты кургак, жаан-чачын аз
жаайт, чөл менен жарым чөлдөр орун алган.
Толтурулган контур карта текшерилип, Европа тууралуу
айтып беришет. Борбор шаарлары: Түркия – Анкара, Сауд
Аравия-Эр –Ригу, Сирия – Дамаск, Иран – Багдад, Иран-
Тегеран ж.б. Калыптандыр
 Бышыктоо: ( мүнөт)Араб өлкөлөрүнүн, Иран менен ПК2 уучу
ПК3 Талкуу
Ирактын негизги улуттук байлыгы нефть жана газ. ПК1 жургузуу
Аларды өндүрүп сатуунун аркасында бул
НК2
өлкөлөрдүн да экономикасын өнүгүү жолунда.
НК3
ПК3
Көз таңмай оюну менен жыйынтыкталат. Окуучулар
көзүнү таңып шаблондон мамлеккеттерди табышат.
Теманы окуп, борбор шаарларды таап, жаттоо

« »______________-жыл Сабактын темасы: Борбордук Азия
Жайгашкан тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
ордун, андагы оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
өлкөлөрдүн, Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
Бордук
климатын,
Окуучулар өз алдынча мамлекеттердин шаблондорун ПК2 Азиянын
калкынын жасашат НК3 ПК3 картасы
жашоо- Түштүк-Батыш жана Алдыңкы Азия тууралуу айтып Калыптаныру
беришет, борбор шаарлар жатка айтылат учу
шартын, өнөр
жайын окутуу
Өнүктүрүү Жаратылыш шарттарынын ар түрдүүлүгү боюнча
максаты: Борбордук Азия Евразиядагы өтө өзгөчөлөнгөн аймак. Ал Соз менен
Калкынын Евразиянын эң бийик көтөрүлгөн бөлүгү, туш тарабынан ангемелешуу
жашоо шартын,
бийик тоо кыркалары менен туташ курчалып турат.
өнөр жайын
Океандан алыс жайгашып, алардын тийгизген таасири
окутуу
Тарбиялык бийик тоолордун тышкы жагында байкалат. Анын
максаты: батышынан чыгышына чейин бийик (7723м) Кунь-Лунь
Окуучуларды тоо кыркасы созулуп жатат. Дүйнөдөгү эң бийик Тибет Борбордук
Азиянын
өз тайпак тоосу да ушул аймактан орун алган. Батыш картасы
алдынчалуулук
тарабында Теңир тоо жатат. Эң чоң чөлдөрдөн Гоби жана
ка тарбиялоо
Такла-Макан да ушул аймакта. Борбордук Азиянын
көпчүлүк бөлүгү Кытай Эл Республикасына таандык.
Түндүгүндө Монгоиля орун алган.
Соз менен
 Бышыктоо: ( мүнөт) тушундуруу
Борбордук
Борбордук начар изилденген. Бирок кийинки мезгилдерде ПК1 Калыптандыр
Азиянын
НК2 ПК2 уучу
нефти менен таш көмүрдүн ири кендери чалгындалып картасы
иштетиле баштады. Ал өтө чоң аянтты ээлеген менен калк НК3 ПК3
Талкуу
сейрек отурукташкан. жургузуу
1) Борбордук Азиянын жаратылыш шарты эмнеси

менен өзгөчөлөнөт?
2) Эмне себептен бул аймакта калк сейрек
отурукташкан?
Климаты кескин континенталдуу, кургак. Ошондуктан тоо
арасында кеңири түздүктөрдө, жайык өрөөндөрдө да, Талкуу
тоолордун капталдарында да жарым чөл, чөл жана кургак жургузуу
тааа басымдуулук кылат. Климаттын кургакчылдыгынан

дарыялар сейрек, алардын агымдары океандарга жетпей
майда көлдөргө куят же кумга сиңип жок болот.
Уйго тапшырма беруу:

« »______________-жыл Сабактын темасы: Борбордук Азия
Жайгашуу уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат
ордун, тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
өлкөлөрүн,
климатын Борбордук Азияга байланыштуу сүрөттөрду карашып, Карта, Калыптандыр
окутуу окуучулар аңгеме түзүшөт. сүрөттөр уучу
Борбордук Азия тууралуу айтып картадан көрсөтүп НК3 ПК1 Ангемелешуу
Өнүктүрүү ПК3
беришет.
Калкынын
Чыгыш Азиянын көпчүлүк бөлүгүн Кытай мамлекети
жашоо шартын,
түзөт жана Корей жарым аралы менен Япон аралдары да
өнөр жайын
окутуу
кирет. Жеринин бети бир нече массивдерге бөлүнгөн.
Тарбиялык Чыгышты батышты карай баскыч-баскыч болуп, жапыздап
максаты: отуруп, анын эң четки чыгышы суунун астында калган.
Окуучулардын Андай ойоң-чуңкурларда бир нече деңиздер пайда болгон. Дуйнонун
эркин картасы Соз менен
Көтөрүңкү жерлерде көптөгөн аралдар жаралып Тынч
иштөөсүнө тушундуруу
океан курчоосун түзөт.Чыгыш Азиянын климатына
шарт түзүү
муссондордун тийгизген таасири күчтүү, анткени
кышында борбордук Азиядагы жогорку басымдуу ПК3
областардан муздак жана кургак аба массалары
кургактыктан океан тарапка оошот.
Дуйнонун
Кытай Эл Республикасы – ээлеген аянты боюнча чоң картасы
өлкөлөрдүн бири. Калкынын саны боюнча биринчи
орунда турат. Саясий түзүлүшү социалисттик өлкө.
Калктын 80%тен ашыгы айыл-кыштактарда жашап,
айыл чарбасында иштешет. Дыйкандар жылына 2же 3
жолу түшүм алышып млрддан ашык калкты азык-түлүк
менен камсыз кылып турат. Соз менен
Кытайдын климаттык шарты – күрүч, пахта, чай тушундуруу
өстүрүүгө ыңгайлуу. Кытай жаратылыш ресурстарына
бай. Түрдүү кен байлыктар табылган. Борбор шаары
Пекин ж.б. Япония – Чыгыш Азиядагы өнөр жай
аймактары абдан өнүккөн өлкө. Ал төрт чоң жана
миңдеген майда аралдардан орун алган. Аянты анча чоң Дуйнонун
картасы
эмес. Жаратылышы кооз. Чоң аралдары – Сикоку,
Хонсю, Кюсю, Хоккайдо.
Борбор шаары – Токио. Сейсмикалуу туруксуз аймак.
Япон аралдарында калк жыш жайгашкан. Элдин
көпчүлүгү океан жээктеринде жашайт. Өнөр жайы Ангемелешуу
жакшы өнүккөн – болот ээритүү, деңиз кемелерин,
автомобилдерди, телевизорду, электрондук
техникаларды жасап чыгарып, дүйнөгө экспорттошот.
НК1 Пк2
Бул аймакта калк жыш отурукташкан. Ири шаарларда ПК1
ПК3 Талкуу Калыптандыр
1км2жерге 10миңден ашуун адам туура келет. Өнөр жай
жургузуу уучу
абдан жакшы өнүккөндүктөн калктын көпчүлүгү өнөр Дуйнонун
карасы
жайында иштейт.
1) Чыгыш Азияда кайсы мамлекеттер жайгашкан?
2) Калкынын саны эң көп мамлекет кайсы?
3) Дыйканчылыкта эмне өстүрүшөт?
4) Мал чарбасында эмне багышат?
Теманы окуп, Кытай жана Япония тууралуу эссе жазып
келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Чыгыш Азия
Мээге чабууул
Жайгашуу Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт)
ордун, Борбордук Азияга байланыштуу сүрөттөрду карашып,
өлкөлөрүн, окуучулар аңгеме түзүшөт. Суроттор Ангемелешуу Калыптандыр
Борбордук Азия тууралуу айтып картадан көрсөтүп НК3 ПК1 уучу
климатын беришет. ПК2 Дуйнонун
окутуу Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) ПК3 картасы
Чыгыш Азиянын көпчүлүк бөлүгүн Кытай мамлекети
Өнүктүрүү
түзөт жана Корей жарым аралы менен Япон аралдары да
максаты: кирет. Жеринин бети бир нече массивдерге бөлүнгөн.
Калкынын Чыгышты батышты карай баскыч-баскыч болуп, жапыздап
жашоо шартын, отуруп, анын эң четки чыгышы суунун астында калган.
Андай ойоң-чуңкурларда бир нече деңиздер пайда болгон.
өнөр жайын
Көтөрүңкү жерлерде көптөгөн аралдар жаралып Тынч
окутуу океан курчоосун түзөт.Чыгыш Азиянын климатына
Соз менен
Тарбиялык муссондордун тийгизген таасири күчтүү, анткени
кышында борбордук Азиядагы жогорку басымдуу
максаты: ангемелешуу
областардан муздак жана кургак аба массалары
Окуучулардын кургактыктан океан тарапка оошот.
эркин Кытай Эл Республикасы – ээлеген аянты боюнча чоң
иштөөсүнө өлкөлөрдүн бири. Калкынын саны боюнча биринчи орунда
турат. Саясий түзүлүшү социалисттик өлкө. Калктын
шарт түзүү
80%тен ашыгы айыл-кыштактарда жашап, айыл
чарбасында иштешет. Дыйкандар жылына 2же 3 жолу
Дуйнонун
түшүм алышып млрддан ашык калкты азык-түлүк менен картасы
камсыз кылып турат. Кытайдын климаттык шарты – күрүч,
пахта, чай өстүрүүгө ыңгайлуу. Кытай жаратылыш
ресурстарына бай. Түрдүү кен байлыктар табылган. Борбор Ангемелешуу
шаары Пекин ж.б.
Япония – Чыгыш Азиядагы өнөр жай аймактары абдан
өнүккөн өлкө. Ал төрт чоң жана миңдеген майда
аралдардан орун алган. Аянты анча чоң эмес.
Жаратылышы кооз. Чоң аралдары – Сикоку, Хонсю,
Кюсю, Хоккайдо.
Борбор шаары – Токио. Сейсмикалуу туруксуз аймак.
Япон аралдарында калк жыш жайгашкан. Элдин көпчүлүгү
океан жээктеринде жашайт. Өнөр жайы жакшы өнүккөн –
болот ээритүү, деңиз кемелерин, автомобилдерди,
телевизорду, электрондук техникаларды жасап чыгарып,
дүйнөгө экспорттошот.
Бышыктоо: ( мүнөт) НК3 Талкуу Калыптандыр
Бул аймакта калк жыш отурукташкан. Ири ПК1 жургузуу уучу
ПК3
шаарларда 1км2жерге 10миңден ашуун адам туура келет.
Өнөр жай абдан жакшы өнүккөндүктөн калктын
көпчүлүгү өнөр жайында иштейт.
1Чыгыш Азияда кайсы мамлекеттер жайгашкан?

2.Калкынын саны эң көп мамлекет кайсы?
3.Дыйканчылыкта эмне өстүрүшөт?
4. Мал чарбасында эмне багышат? ПК3
Чыгыш Азиядагы шаарларды картадан көрсөтүшөт.
Теманы окуп, Кытай жана Япония тууралуу эссе
жазып келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түштүк Азия
Түштүк тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
Азиянын оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
жаратылыш
Карта, Калыптандыр
шарттары Окуучулар түзүп келишкен эсселерин окуп беришет. ПК1
батман, Кластер тузуу уучу
менен
Топтордо өтүлгөн тема боюнча класстер түзүшүп, доскада НК3 ПК3
презентациялашат. маркер
таанышуу
Өнүктүрүү
максаты:
Калкынын
Түштүк Азия Гималай тоолорунан Индостан жарым
жашоо аралына чейинки, Индокытай жарым аралы менен Малай
шартына архипелагындагы миңдеген чоң жана майда аралдардан
кызыгуу турган аймакты камтыйт. Экватордук жана субэкватордук
алкактан орун алгандыктан климаты ысык, кыш болбойт, тушундуруу
максаты: Карта, ангемелешуу
рельефи татаал, муссондук аба массалары басымдуулук
Окуучуларды батман,
атаандашып
кылат. Жаан-чачындын жылдык саны бирдей эмес 70мм
маркер
окууга үйрөтүү ден – 10000мм ге чейин түшөт.
Индия – аянты 13288км2 . Калкынын саны 1 млрд. Борбор
шаары Дели. Ал узак убакыттар бою Улуу Британиянын
колониясы астында болуп келген. Кийинчерээк өз Ангемелешуу
эркиндигин алган.
Кайсы топ аралдарды, деңиздерди, булуңдарды
кысыктарды көп тапса упай алышат.
Калкынын көпчүлүгү хинди тилинде сүйлөшөт. Ангис Талкуу уучу
тилинде сүйлөгөндөр өтө көп. Негизинен айыл- жургузуу

НК1 ПК1 Суммативдик
кыштактарда жашайт. Уйду ыйык тутушуп, этин
НК2 ПК3
жешпейт. Жаратылышы өтө кооз, түрдүү ресурстарга
бай. ПК1
Теманы окуп, тесттик суроолор түзүп келүү.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк-Чыгыш Евразия
рельефинин уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат
формаларын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. Мээге чабуул
окутуу
Өнүктүрүү Евразиянын Азия бөлүгүнүн региондору тууралуу Калыптандыр
максаты: суроолорго жооп беришет. уучу
Кен байлыктардын түрлөрүн айтып беришет. Айрымдарын НК3 ПК1
Климаттын ПК3 Карта, атлас
көрсөтүп беришет.
мүнөзүн Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
Түндүк-Чыгыш Евразия эң чоң материктин бир бөлүгү.
үйрөнүү Анын территориясында коз карандысыз мамлекеттердин
Тарбиялык шериктештиги түзүлгөн. (КМШ) Биздин Кыргыз
Республикабыз да андан орун алган. Анын Россия
максаты:
Федерациясы, Казакстан, Өзбекстан, Украина ж.б. өлкөлөр
Балдарды менен эзелтеден тарыхый, саясий жана экономикалык Дуйнонун
патриоттуулук жактан өтө жакын байланыштары бар. картасы Соз менен
ка тарбиялоо тушундуруу
Азыркы мезгилде да, келечекте да бул өлкөлөрдүн чогуу
өнүгүү максатында бир нече мамлекеттер аралык жана
дээрлик КМШга таандык келишимдер түзүлгөн. Түндүк
Чыгыш Евразия аймагынын рельефинин формасы ар
түрдүү. Эң чоң түздүктөрү бар. М: Батыш Сибирь, Чыгыш
Европа
Орто Азия менен Казакстандын терриориясынын көпчүлүк
бөлүгүн Туран ойдуңу жана Каспий боюндагы ойдуңдар Дуйнонун Ангемелешуу
картасы
ээлейт.
Тоолору: Кавказ, Крым, Копетдаг, Памир. Алардын ичинен
өтө бийиги Памир жана Кавказ тоолору. Памир
тоолорундагы Коммунизм чокусу 7627м ге жетет.
Түндүк – Чыгыш Евразияга 4 мезгил мүнөздүү. Кышында
бардык жерде суук болот. Түштүктө суук кыска убакытта
анча катуу болбойт. Ал эми түндүктө узак убакытка
созулуп өтө суук болот. Ошондуктан климаты ар түрдүү.
уучу
Рельефи өтө татаал. Эң чоң түздүктөр, тоолор, бөксө НК1 ПК2 Дуйнонун
ПК3 картасы
тоолор, ойдуңдар, дөңсөөлөр бар. Дарыялары өтө көп.
ПК1 Талкуу
Көпчүлүгү Түндүк Муз океанына куят жана агып жургузуу
чыкпаган ички бассейнде да дарыялар агат.
1) Түндук-Чыгыш Евразияда кандай кен байлыктар
бар? Суммативдик
ПК1
2) Кандай кырка тоолор кезигет?
3) Эң чоң аянтты ээлеген түздүктөрдү атагыла?
“Муз жаргыч” оюну менен суроолорго жооп берип
жыйынтыктайбыз
Теманы окуп, контурду толтуруу

« »______________-жыл Сабактын темасы: Түндүк – Чыгыш Евразиянын жаратылыш аймактары
Жаратылыш тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
зоналарын, оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. Калыптандыр
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) Карта, уу
Евразиянын Азия бөлүгүнүн региондору тууралуу сүрөттөр Талкуу
факторлорун суроолорго жооп беришет. Атлас жургузуу
окутуу Кен байлыктардын түрлөрүн айтып беришет. Айрымдарын ПК1
Өнүктүрүү көрсөтүп беришет.Атластагы контур карталар текшерилет. НК2 ПК3

максаты:
Жаныбарлар, Түндүк-Чыгыш Евразиянын жаратылыш аймактары
өсмдүктөр чарбачылыкка бир кыйла ыңгайлуу. Аймак өтө чоң
дүйнөсүн
болгондуктан бир кыла физикалык географиялык бөлүккө
окутуу
бөлүнүп окутулат. М:
Тарбиялык
максаты: Чыгыш Европа түздүгү
Окуучуларды Бул аймакты орус түзүүчүсү да деп коюшат. Ал Түндүк-
тактыкка Чыгыш Евразиянын Европалык бөлүгүн дээрлик ээлейт. Физикалык
тарбиялоо карта
Бул түздүктү түндүгүнөн Ак деңизи, Баренц деңизи,
Батышынан Балтика деңизи курчап турат. Түштүк чеги
Каспий, Кара, Азов деңиздеринин жээктери жана Кавказ,
Крым, Карпат тоо этектери аркылуу өтөт.
1) Бышыктоо: ( мүнөт) Физикалык

карта
2) Урал тоолору чыгышындагы табигый чек ара болуп
эсептелет. Климаты деңиздик, аяздуу кыш болбойт.
ПК1 Суроттор
Жаан-чачындын жылдык саны 200мм-80ммге чейин
ПК3
ар кайсы жеринде ар түрдүү түшөт. Эмне үчүн НК3
Чыгыш Европада калк жыш жайгашкан?

3) Жаратылышынын өзгөчөлүгү эмнеде? уучу
4) Климатынын калыптануу факторлору кайсылар7
Мында жашаган жаныбарлардын сүрөттөрү Суммативдик

Теманы окуп келүү. Тесттик суроолорду иштөө.

« »______________-жыл Сабактын темасы: Урал тоолору
Тоонун тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн Карта, диск Мээге чабуул
жайгашуусу, оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
жаратылышын
окутуу Тесттик суроолордун иштелиши текшерилет
Өнүктүрүү Өтүлгөн тема боюнча окуучулар айтып беришет. Картадан НК3 ПК1 Жекече Калыптандыр
максаты: көрсөтүшөт ПК3 иштоо уучу
Климатын,
геологиялык Урал тоолору Арктиканын жаңы жер аралдарынан
түзүлүштөрүн Туран ойдуңуна чейин меридиан багытында миңдеген
окутуу Карта, диск
километр аралыкка созулуп жатат. Урал аркылуу Европа
Тарбиялык
менен Азиянын шарттуу чек арасы өтөт. Ал орус
максаты:
платформасы менен Батыш Сибирь плитасынын Соз менн
табигатты аралыгынан орун алган Уралдын геологиялык ангемелешуу
сүйүүгө түзүлүшүнүн татаалдыгы жана андагы тоо тектеринин ар
тарбиялоо түрдүүлүгү анын пайдалуу кендерге бай болушуна
себепкер болгон. Батыш Уралда чөкмө тектерге
байланыштуу болгон кендер таралган. Аларга Кама
суусунун алабындагы ар түрдүү туздар, Уралдын
этектеринде кездешүүчү нефть, газ кендери кирет. Карта, диск
Урал тоолорунун анча бийик жана таза эместигинен

андагы климаттык шарттар, ага жамаатташ жаткан
түздүктөрдүкүнөн анча деле айырмалуу эмес. Ангемелешуу
Климаттын негизги айырмачылыгы анын түндүгү менен
түштүгүндө ачык-айкын көрүнөт. Түндүгүндө абанын
орточо температурасы +6 +2℃ ал эми түштүктө +22
+24℃ түзөт. Кышкысын деле анча айырмачылык жок. Калыптандыр
Бышыктоо: ( мүнөт) уучу
Урал жапыз жана орто бийиктиктеги тоолордун
катарына кирет. Эң бийик чокусу Народная. Анын диск
бийиктиги – 1864м. Тоо арасындагы өрөөндөр кууш Нк1 ПК1

ПК2 Талкуу
жана дөңсөөлүү.
жургузуу
1) Урал кандай тоолорго кирет?
2) Географиялык кандай мааниси бар?
3) Кандай кен байлыктага бай? Суммативдик
НК3
ПК3
Дисктен Урал тоосу тууралуу көрсөтүлөт.

Үйгө тапшырма ПК1
Теманы окуп, кластер түзүү.
« »______________-жыл Сабактын темасы:
Физикалык- тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
географиялык оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Ангемелешуу Калыптандыр
Үй тапшырмасын текшерүү ( мүнөт) уучу
абалы, рельефи
Окуучулар түзүп келишкен Урал тоолору тууралуу Карта,
Өнүктүрүү класстерлер текшерилет. Урал тоолору тууралуу дисктен ПК1
максаты: көргөндөрүн сүйлөп беришет. ПК3
НК3
климаты, Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) А4 барагы
жаратылыш
Кавказ тоолуу өлкө. Ал Кара жана Каспий деңиздеринин
шарттарын
окутуу аралыгынан орун алган. Түндүгүнөн Кума-Маныч чуңкуру
Тарбиялык менен чектелип, ал эми түштүгү Армян жана Иран бөксө Соз менн
максаты: тоолору аркылуу өткөн КМШга кирген мамлекеттердин Ангемелешуу
Физикалык
түштүк чек арасына туура келет. Ал Чыгыш Европа карта
тактыкка
түздүгүн курчап турган тоолордун эң чоңу. Анын
тарбиялоо геологиялык түзүлүшү жана өнүгүү тарыхы татаал.
Геологиялык түзүлүшү, рельефи, климаты суулары,
топурак, өсүмдүктөрү боюнча:
1) Алдыңкы Кавказ 2) Чоң Кавказ 3) Кавказ Арты
ПК3
болуп 3 кө бөлүнөт.
1) Бышыктоо: ( мүнөт) Калыптандыр

уучу
Кавказдагы эң бийик чоку – Эльбурс. Анын бийиктиги Физикалык

карта
– 5642м жана Казбек чокусу. Анын бийиктиги – 5033 м НК2 ПК1
ди түзөт. ПК3 Талкуу
жургузуу
2) Кавказ тоолорунун физикалык-географиялык абалы
кандай?
3) Кайсы бөлүгүндө эмне үчүн жаан көп жаайт?
4) Кавказды эмне үчүн 3 бөлүккө бөлөбүз?
Картадан Кавказ ээлеген аймактар окуучуларга Суммативдик
Билимдерин окуп келуу:

« »______________-жыл Сабактын темасы: Сибирь түздүктөрү
Алар тууралуу тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
кеңири оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. Мээге чабуул
Отулгон теманы кайталоо: ( мүнөт)
маалымат
Кавказ тууралуу берилген суроолорго окуучулар өз
берүү алдынча жооп таап келишет. НК1 ПК1 Карта, тесттик
Өнүктүрүү ПК2 суроолор
Кавказ тоолорундагы 5033м ди түзгөн чоку кайсы? а) Калыптандыр
максаты:
Аларды Эльбрус б) Казбек в) Народный. уучу
комплекстүү Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
окутуу
Батыш Сибирь эң чоң түздүктүү аймак. Ал түндүктөн
Тарбиялык
түштүккө, батыштан чыгышка миңдеген км ге созулуп Соз менен
максаты: тушундуруу
жатат. Анын бетин ар түрдүү геологиялык доордун чөкмө ангемелешуу
дүйнө тектерин каптап турат. Калың чөкмө тектерде нефть, газ Физикалык
карта
кызыктарына кендери топтолгон. Түздүктүн түндүк тарабынын
кызыктыруу бийиктиги деңиз деңгээлинин 100м ден ашпайт. Ал эми
түштүк-чыгыш, батыш жагы бир аз көтөрүңкүрөөк
жеринин бети начар тилмеленген. Аябай саздуу келет.
Материктин ичкери бөлүгүнөн орун алгандыктан климаты
континенттик. Абанын температурасы түндүгүндө төмөн,
түштүгүндө жогору. НК3
Батыш Сибирь менен Ыраакы Чыгыш суу бөлгүч тоо Ангемелешуу
кыркаларынын аралыгындагы аябаган кең мейкиндикти
Физикалык
Чыгыш Сибирь ээлейт. Анын негизги бөлүгү болуп Орто карта
Сибирь бөксө тоосу эсептелет.

Чыгыш Сибирьдин баардык аймактарында климат аябай
суук. Кышы ызгаардуу, узакка созулат. Анын
территориясынын көпчүлүгү арктикалык жана
субарктикалык алкактан орун алган. Январь айында -40 Ангемелешуу
℃−50 ℃ ге жетет. Бул аймакты “сууктун уюлу” деп
коюшат. Анткени Евразия материгинде мындан өткөн суук
жок. Физикалык
карта
Жаан-чачындын саны анчалык көп эмес батышта -500мм, а
эми чыгышта 250мм түшөт.
Бышыктоо: ( мүнөт) уучу
НК3 ПК1
Кен байлыкка бай. Нефть, газдын запасы көп. Алардан ПК3
Физикалык
башка чым көң, темир, күрөң көмүр, карта
гидроэнергетикалык ресурстарга бай. Табигый байлыгы Талкуу Суммативдик
жургузуу
– токойлору.
Викториналдык суроолор менен жыйынтыкталат ПК1

Теманы окуп, крассворд түзүү

« »______________-жыл Сабактын темасы: Россия
Билим берүү: уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат Ангемелешуу
Россиянын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
жаратылышын, оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт) Мээге чабуул
климатын,
сууларын, Түздүктөрдүн жайгашуусун картадан көрсөтүшөт. НК2 ПК1 Карта,
Өнүктүрүү
Сибирь түздүктөрү тууралуу суроолорго жооптор алынат. ПК3 акылдуу
Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт) доска
максаты:
физикалык- Акылдуу досканы колдонуп Россия тууралуу айтып
географиялык берилет. Россия – аянты, калкы, экономикасынын кубаты
абалын, калкы боюнча кМШга кирген мамлекеттердин ичинен эн ириси.
тууралуу
Аянты -17,1 млн км2 . Калкы -147,6 млн киши. Соз менен
окутуу тушундуруу Калыптандыр
Мамлекеттик түзүлүшү – федеративдик Республика. Анда ангемелешуу уучу
Тарбиялык
максаты: 100дөн ашуун улут жана эл жашайт. Жалпы элдин 82%
тапкычтыгын орус. Калгандары – татар, украин, чуваш, башкыр ж.б.
өстүрүү Борбор шаары – Москва. Шаар калкынын саны 70% түзөт.
Россия Федерациясынын курамы 89 субьекттен турат. Ага ПК3
21 республика, 6 край, 49 область, 1 автономиялык
область, 10 улуттук округ кирет.
Россия Федерациясы индустриалдык – аградык

республика болуп эсептелет. Өнөр жай структурасы ар
түрдүү, айрыкча машина куруу, металл иштетүү, химия
НК2
жана нефть-химия өнөр жайларынын мааниси чоң. ПК1
ПК3
Суроолор
1) Россиянын чектешкен мамлекеттери кайсылар?
2) Россиянын мамлекетик түзүлүшү кандай? НК3
3) Өнөр жайынын кайсы тармактары өнүккөн?

Россиянын энергетикалык базасын нефть жана газ түзөт.
Нефтини негизинен – Батыш Сибирь жана Волга Урал
аймактарынан Таш – Көмүр бассейндери- Кузнецк,
Канско-Ачинск, Печора.
Россиянын айыл чарбасынын тармактары да өнүккөн.
уучу
Дыйканчылыкта – буудай, кара буудай, картошка, кант
кызылчасы өстүрүлөт. Мал чарбасында чочко, уй багылат.
Россия илгертен бер карай эле илим-билими, маданияты,
сламаттыкты сактоо, тармактары жогору өнүккөн өлкө. Ал Суммативдик
Талкуу
дүйнөгө атагы чыккан көптөгөн таланттарды берди. жургузуу
Билимдерин балоо:
Теманы окуп, суролорго жооп табуу

« »______________-жыл Сабактын темасы: Орто Азия
Билим берүү: уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат Ангемелешуу
Алардын тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн
жайгашуусун, оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз.
Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт) Мээге чабуул Калыптандыр
жаратылышын,
уучу
Өнүктүрүү Өтүлгөн тема тууралуу берилген суроолорго жооп
беришет. Сүрөттөргө карап сүйлөшөт НК3 ПК1
максаты:
Россия Федерациясынын контур картасы текшерилет ПК3 Карта , атлас
физикалык- Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
абалын окутуу Түндүк – Чыгыш Евразиянын түштүгүнөн учу-кыйрына
Тарбиялык көз жетпеген талаалары, жарым чөлдөрү, кум жана чопо
максаты: каптаган чөлдөрү бар. Орто Азия орун алган. Орто Азияда Соз менен уучу
Окуучуларды тушундуруу
– Памир, Копет даг, Алай, Теңир-Тоо сыяктуу асман
мекенчилдикке ангемелешуу
тиреген тоолор орун алган. Эң бийик чокусу Памир тоо
тарбиялоо
кыркасындагы Коммунизм чокусу. Бийиктиги – 7495м ди
түзөт. Тоо арасындагы өрөөндөрү – Фергана, Алай ж.б.
.
Жеринин түбү ар түрдүү кен байлыктарды жашырган. М:
нефть, газ, металлдар, курулуш материалдары ж.б.
Дарыялары энергетикалык мааниге ээ. Дыйканчылык Суммативдик
жакшы өнүккөн.
Климаты бийиктеген сайын сууйт. Өрөөндөрүндө
температура жайкысын +40℃ ге жетет. Чөлдөрүндө НК1 ПК1
ПК2
жаан-чачын өтө аз түшөт. Чөлдүү аймактар – кара кум,
ПК3
кызыл кум.
Суроолор
1) Орто Азияга кайсы өлкөлөр кирет?
2) Жаратылышынын өзгөчөлүгү эмнеде?
3) Кандай кен байлыктар чыгат?
Орто Азия өлкөлөрү

1. Өзбекстан
2. Кыргызстан
3. Тажикистан
4. Түркмөнстан
ПК3
Талкуу
Картадан Орто Азия чөлдөрү, тоолору көрсөтүлөт. жургузуу
Теманы окуп, картага түшүрүү

« »______________-жыл Сабактын темасы: Казакстан
Бул өлкө уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат Мээге чабуул
тууралуу айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн Калыптандыр
тууралуу
оюн ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. уучу
кеңири Карта
Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт)
маалымат
берүү Орто Азия тууралуу суроолорго жооп беришет
НК3 ПК1
Атластын толтурулушу текшерилет ПК2
Өнүктүрүү
максаты:
Калкынын Жаңы теманы түшүндүрүү: ( мүнөт)
Соз менен Калыптандыр
жашоо
тушундуруу уучу
турмушу менен Аянты 2717, 3миң км2. Борбору – Астана. Калкынын ангемелешуу
таанышуу саны боюнча КМШга кирген өлкөлөрдүн ичинен 4-орунда
Тарбиялык
турат. Бирок анын үчтөн бир бөлүгүн гана казактар түзөт.
максаты:
Калкынын көпчүлүгү – орустар. Башка элдерден
Изденүүчүлүкк
ө тарбиялоо
украиндер, өзбектер ж.б. жашашат.
Казакстан жаратылыш ресурстарына өтө бай. Анда
көмүрдүн, нефтинин, химиялык ырьёлордун кендери
ачылган. Марганец, жез, алтын, жез, боксит кендери бар.
Мугаджардан табылган хомит менен никелдин рудалары
Казакстан менен Уралдын кара металлургиясы үчүн эң Ангемелешуу
баалуу болуп эсептелет.
Каспий боюндагы ойдуңда нефть жана туз кендери эчактан

бери эле белгилүү. Минералдык жер семирткичтерди
өндүрүү да жакшы жолго коюлган
 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт) Ангемелешуу
Казакстандын өнөр жайы өнүккөн. Машина куруу

тармагында – комбайндарды, трактор, электр ишканалары НК3
ПК2
чыгарып, экспорттошот. Тамак-аш өнөр жайынан эт- ПК3
консерва жана дан тартуу өзгөчө мааниге ээ.

Казакстан – дыйканчылыгы да, мал чарбасы да жогору
өнүккөн өлкө. Анын түндүгүндө климат жана топурак
шарттары эгинди кайрак жерлерде ал эми түштүктө пахта,
тамеки, курч, дан өсүмдүктөрүн сугаруу жолу менен
өстүрүшөт. Жайыттар өтө кенен болгондуктан кой, бодо
мал, жылкы, төө багылат.
“Ким бат табат” методу менен жыйынтыкталат

« »______________-жыл Сабактын темасы: Жылдык кайталоо
Окуучуларды толуктоо. (Аба-ырайы, климат тууралуу Жекече
Материалдард
иштоо
ы кайталоо айтылат. ) Окуучулардын көңүлүн көтөрүү үчүн оюн
ойнотулат. “Мээ чабуул оюну” уюштурабыз. Китепче
Өнүктүрүү
Өтүлгөн теманы кайталоо: (мүнөт)
максаты:
Кайталоо Казакстанды Кыргызстанга салыштырышат НК3 ПК1
менен бирге Казакстан тууралуу суроолорго жооп беришет. ПК2
ПК3
алган
билимдерин
бышыктоо
Тесттик материал
Тарбиялык
максаты: 1) Климаттык алкактарды кайсы көрүнүктүү илимпоз
ачкан?
мекенчилдикке а) Вернадский (б) Алисов в) Докучаев г)
тарбиялоо
Дарвин НК3 ПК1
2) Африканын эң четки түндүк точкасы?
а)Игольнный б) Рас-Кафун в) Альнади (г) эль-
Абьяд
3) Инди океанынын кайсы бөлүгүндө ак кандуу балыктар

жашайт?
а) түштүгүндө б) түндүгүндө в) батышында ПК1
4) Төмөнү көлдөрдүн кайсынысы Австралияга тиешелү?
а) Титикака (б) Эйр в) Чад г)
Байкал
5) Тынч океанында жаткан эң терең кобулдун аты? ПК1

а) Мариан б) Кума-Маныч в) Нансен
г)Мангынмак
Тестин варианттарынын ичинен туура деп
эсептелгендери тегеректелет
6) Антарктида материгинде суунун орто калыңдыгы канча?
ПК2
а) 1500м б) 1800м (в) 2000м г)
2500м
7) Аляска жарым аралы АКШдан мурда кимге тиешелүү
болго?
А) Испандарга (б) орустарга в) Кытайларга
г) индецттерге
8) Түндук Муз океанынын аянты канча?
(А) 13 млн км2 б) 16,2 мл км2 в) 10,4 млн км2
9) Евразияны Европа, Азия кылып 2 ге бөлүп турган тоо?
а) Карпат ПК2
Диагноздоочу
б) Кавказ
Окуучуларды “жакшы эс алып келгиле” деп каникулга
таратышат.
Базалык жалпы билим берүү предметтери - мектептик билим берүүнүн бардык
баскычтарында жана профилдеринде бардык окуучулар үчүн милдеттүү болуп саналган
предметтер
Базистик окуу планы - милдеттүү предметтердин тизмесин, аларды окутуунун
ырааттуулугун, окуу жүгүнүн көлөмүн жана формасын белгилеген документ
Билимдин сапаты - билим берүүнүн натыйжасынын ар кандай билим берүү субъекттеринин
(окуучулардын, педагогдордун, ата-энелердин, иш берүүчүлөрдүн, бүтүндөй эле коомдун)
күткөндөрүнө же алар алдыга койгон максаттары менен милдеттерине ылайык келүү
даражасы
Билим берүү тармагы - адамдын ишмердигинин белгилүү чөйрөсүнө тиешелүү, илимий
жана практикалык иштин педагогикалык жактан жатыккан тажрыйбасы түрүндө берилген
билим берүүнүн мазмуну
Билим берүү процесси - педагогдордун түздөн-түз катышуусу менен жалпы окуучулар
менен өткөрүлгөн жана окуучунун өз алдынча иштөөгө багытталган сабактардын формасы,
окуучулардын жана бүтүрүүчүлөрдүн сынактары, зачеттору, аттестациялоонун башка

түрлөрү сыяктуу окутуунун жана тарбиялоонун уюштурулган процесси. Билим берүү
программаларын ишке ашыруу билим берүү процесси аркылуу жүзөгө ашырылат
Белги - бул символ, окуучулардын окуудагы жетишкендиктеринин баасын цифралар,
тамгалар, сүрөттөр же жаңсоолор менен шарттуу-формалдык түрдө, сандык туюндуруу
Баа - окуучуларды баалоонун жыйынтыктарын сандык жана сапаттык чагылдыруу
Баа берүү - окуучулардын этикалык жана интеллектуалдык өнүгүүсүнө жана алар тарабынан
турмуштук зарыл болгон компетенцияларга ээ болуусуна, ошондой эле бул иштин билим
берүүнүн сапатын жакшыртуу максатында билим берүүнүн мамлекеттик стандарттарынын
талаптарына ылайык келүүсүн аныктоо үчүн окуучулар, мугалимдер, ата-энелер менен эки
жактуу байланышты жүзөгө ашырууга багытталган маалымат арттыруучу ишин өлчөө,
интерпретациялоо жана талдоо процесси
Баа берүү тутуму - жетишкендиктерди өлчөөнүн жана окутуу маселелерин диагноздоонун,
эки жактуу байланышты түзүүнүн, окуучуларга, мугалимдерге, ата-энелерге, мамлекеттик
жана коомдук түзүмдөргө илим берүүнүн абалы, маселелери жана жетишкендиктери
жөнүндө маалымат берүүнүн негизги каражаты
Билим берүү процессинин катышуучулары - окуучулар, педагогикалык кызматкерлер,
билим берүү уюмунун башкаруучу жана окуу-көмөкчү персоналы, окуучунун ата-энелери
(мыйзамдуу өкүлдөрү)
Географиялык маданият – дүйнөнүн географиялык сүрөтүн, географиялык ойломду,
географиянын методдору менен тилин өзүнө камтыган жалпы адамзаттык маданияттын бөлүгү
Географиялык ой жүгүртүү – географиялык чындыкты чагылдырган, анын өнүгүүсүн өз
ара аракетте жана өз ара байланышта караган ойлом
Дүйнөнүн географиялык сүрөтү – заманбап география тармагындагы изилдөө жана
практикалык иштердин жүрүшүндө алынган жана текшерилген илимий билимдердин
негизинде турган географиялык маданияттын элементи, ал адам баласынын табият жана
коом тууралуу түшүнүктөрүн, аларга болгон мамилесин чагылдырат
Долбоор - практикалык же теориялык маанилүү маселелерди чечүүдө жетишиле турган,
окуучулардын өз алдынча жана топтук ишин талап кылган натыйжаларга багытталган
мектеп окуучуларынын когнитивдик (таанып-билүү), аффективдик (эмоционалдык-
баалуулук) жана жүрүм-турумдук ишмердигин уюштурууну камсыз кылуучу педагогикалык
технология
Жалпы мектептик билим берүүнүн мамлекеттик стандарты - ченемдик-укуктук
документ, ал: мектептик билим берүүнүн бардык баскычтарында билим берүүнүн бардык баскычтарында билим берүүнүн
бардык
тармактарында белгиленген максаттарды жүзөгө ашырууну камсыз кылат; билим берүү
процессин жөнгө салат; улуттук жана жергиликтүү деңгээлдерде билим берүү тутумун
өнүктүрүүнү камсыз кылат
Жеке билим берүү траекториясы - педагогдун ата-энелер менен бирге өз ара
аракеттенүүсүндөгү координациялык, уюштуруучулук, консультациялык ишмердигинде
жүзөгө ашырылган ар бир окуучунун тийиштүү жөндөмдүүлүгүнө, мүмкүнчүлүгүнө,
жүйөлөрүнө, таламдарына ылайык жеке билим берүү максаттарын жүзөгө ашыруу боюнча
алардын окуу ишинин элементтеринин белгилүү ырааттуулугу
Инклюзивдик билим берүү - балдарды сегрегациялоонун ар кандай формаларын четке
каккан ийгиликтүү окуу жана социалдашуу үчүн шарттарды түзүү аркылуу бардык
окуучулардын керектөөлөрүнүн жана муктаждыктарынын ар түрдүүлүгүнө улуттук билим

берүү тутумунун багытталышынын жана таасир кылышынын динамикалуу процесси
Компетенттүүлүк - белгилүү бир кырдаалда (окуу, жеке жана кесиптик) билимдин жана
ыктын ар кандай элементтерин өз алдынча колдонууга адамдын интеграцияланган жөндөмү
Компетенция - окуучуну (үйрөнүүчүнү) билим алууга даярдоого карата мурдатан коюлган,
анын белгилүү бир чөйрөдөгү натыйжалуу үзүрлүү иши үчүн зарыл болгон социалдык талап
(ченем)
Мектептик стандарт - билим берүү уюму иштеп чыгып, бекиткен жана конкреттүү билим
берүү уюмунун компетенциясынын чегинде окуу-тарбиялоо процессин уюштуруу боюнча
анын өзгөчөлүгүн чагылдырган документ
Мектептик билим берүү - тарбиялоо жана билим берүү системасы, ал коомдогу активдүү
иши үчүн жетиштүү болгон, анын баскычтарына тиешелүү билимди, ыктарды, тажрыйбалык
көндүмдөрдү камсыз кылат
Мамлекеттик компонент - менчигинин түрүнө карабастан бардык типтеги мектептер үчүн
милдеттүү болгон мамлекеттик стандарттардын талаптарын жүзөгө ашырган мектептик
билим берүүнүн окуу планынын бөлүгү
Негизги компетенттүүлүк - социалдык, мамлекеттик, кесиптик тапшырыкка ылайык
аныкталган, окуу предметтеринин базасында жүзөгө ашырылган жана окуучунун социалдык
тажрыйбасына негизделген көп функциялуулукка ээ болгон жана предметтен жогору турган
билим берүүнүн өлчөнүүчү натыйжасы
Натыйжалар (билим берүүчү) - негизги жана предметтик компетенттүүлүккө ээ болуу
деңгээлинде билдирилген билим берүү процессинин белгилүү этабында окуучулардын
билим алуудагы жетишкендиктеринин топтому
Окутуу технологиясы - билим берүүнүн максаттарына жана натыйжаларына жетишүүгө
жана өлчөөгө багытталган окуу процессин уюштуруунун ыкмаларынын жана методдорунун
тутуму
Окутуунун максаты - күн мурунтан берилген жана сыпатталган шарттар, окуучунун
келечектеги ишинин ыкмалары; билим алуунун натыйжасында ээ болгон иштин мүмкүн
болгон түрлөрүнө карата анын жөндөмү
Предметтик компетенттүүлүк - негизги компетенттүүлүккө карата мамиле боюнча жекече
компетенттүүлүк, билим берүү натыйжаларынын топтому түрүндө айрым предметтердин
материалдары менен аныкталат
Предметтик стандарт - окуучунун билим алышынын, аларга жетишүү ыкмаларын жана
предметтин алкагында өзгөрүүлөрдүн натыйжаларын жөнгө салган документ
Профилдик билим берүү - билим берүү процессинин түзүмүн, мазмунун жана
уюштурулушун өзгөртүүнүн эсебинен окуучунун кызыкчылыгын, шыгын жана
жөндөмдүүлүгүн кыйла толук эске алууга, жогорку класстын окуучуларынын билим алуусун
улантуу жагындагы кесиптик кызыкчылыктарына жана ниеттерине ылайык алардын окуусу
үчүн шарт түзүүгө мүмкүнчүлүк берген окутуунун дифференциациялоо жана жекелештирүү
каражаты
Предметтин концепциясы
2.1. Окутуунун максаттары менен милдеттери
География предмети боюнча Мамлекеттик билим берүү стандарты предметти окуп-
үйрөнүүнүн максаттары менен милдеттерин аныктайт.
География предметин окутуунун максаты –окуучулардын дүйнөнүн географиялык
сүрөтүн жана ойломду, географиянын усулдары менен тилин камтыган географиялык
маданиятка ээ болуусу, алардын негизинде окуучулардын географиялык компетенциялары
калыптанат.
Предметти окутуунун милдеттери:
окуучуларды табигый, социалдык жана экономикалык системалардын кызмат аткаруусу
жана аларды өз ара аракеттенүүсү менен тааныштыруу;
окуучуларды табиятта жана коомдо болуп жаткан өзгөрүүлөрдү баалоого үйрөтүү;
окуучуларды өз Мекенинин өнүгүүсүнө салым кошууга үйрөтүү, башка маданиятты жа-
на салттарды сыйлоого тарбиялоо.
2.2. Предметтин методологиялык негиздери
Предметтин мазмунун түзүүнүн методологиялык негизи болуп бир бүтүн педагогика-
лык процессти изилдөөгө болгон жалпы илимий мамилелер, атап айтканда, билим берүүгө
болгон система-структуралык жана мазмундук-ишмердик мамилелер эсептелет.
Географиялык билим берүү жалпы орто билим берүү системасында жетектөөчү орун-
дардын бирин ээлеп, дүйнөнү илимий түшүнүүнүн негизи болуп эсептелет, окуучулардын
географиялык компетентүүлүгүнүн калыптанышын камсыз кылат. Заманбап географиянын
предмети болуп «жаратылыш – адам – чарба – курчап турган чөйрө» бир бүтүн системасы
болгон географиялык чындыктагы мейкиндик-мезгилдик өз ара байланыштарды жана өз ара
аракеттерди окуп-үйрөнүү эсептелет. Бул система табияттын жана коомдун жаңы көз кара-
штардын калыптануусуна, курчап турган чөйрөгө дөөлөттүк мамиле кылууга багытталган ту-
руктуу өнүгүүсүүчүн зарыл. Дал географиянын мектептик курсунда Жердин табигый, соци-
алдык, экономикалык системаларынын бир бүтүндүгү, туруктуулугу жана туруксуздугу туу-
ралуу түшүнүктөр калыптанат. Мындан сырткары, адамзаттын глобалдык көйгөйлөрүн окуп-
үйрөнүүгө жана алардын себептерин, маңызын, чечүү ыкмаларын талдоого мүмкүнчүлүк бе-
рет. Мындан географиялык билим берүүнүн мазмунуна «Туруктуу өнүгүүнүн кызыкчы-
лыгындагы билим берүү» идеяларын киргизүү зарылдыгы келип чыгат, алар: глобалдык эко-
логиялык көйгөйлөр, физика-географиялык шарттардын жаратылышка, адамдын жашоосуна
тийгизген таасири, адамдын курчап турган чөйрөгө тийгизген таасири, табигый ресурстарды
туруктуу пайдалануу, биоар-түрдүүлүктүн кыскаруу коркунучу ж.б. Туруктуу өнүгүү идеясы
адамды ал жашаган чөйрөдөн, жашоону жаратуу шарттарынан ажыратпай кароону талап кылып, жаратылыштын туруктуу
өнүгүүсүнүн, курчап турган чөйрөнү коргоонун жана коомдун
өнүгүүсүнүн социалдык адилеттүүлүгүнүн фундаменталдуу негизги болуп эсептелет. Ошен-
тип, Туруктуу өнүгүү үчүн билим берүүнүн максаттары – активдүү жарандык позициясы бар,
сынчыл ой жүгүртүүгө, социалдык өнүгүүгө жана курчап турган айлана-чөйрөгө терс таасир
этүү көз карашынан кырдаалга баа берүүгө жана өз ишмердигинин натыйжаларын болжолдо-
Предметтик компетенттүүлүктөр.
Географиялык предметтик компетенттүүлүктөр деген–география предметинин алкагында
специцфикалык мааниге ээ болгон өзөктүү компетенцияларга карата алганда жеке болуп
эсептелген билим берүүчүлүк натыйжалар.
Окуучулардын географиялык компетенттүүлүгүнүн структуралык элементтери:
географиялык документтерди (карталар, диаграммалар, сүрөттөлүштөр, илимий
тексттер) талдоо жана интерпретациялоо;
географиялык объектилердин комплекстүү мүнөздөмөсүн берүү жана мейкиндик
менен мезгилде багыт алуу;
географиялык процесстер менен кубулуштарды түшүндүрүү.
«Географиялык документтерди талдоо жана интерпретациялоо» компетенттүүлүгү -
ишмердиктин ар кыл түрлөрүн географиялык маалыматтын айрым булактары (картографи-
ялык, статистикалык, тексттик, ММК, интернет) менен бириктирет:
маалыматты өз алдынча издөө, талдоо, тандап алуу, кайра өзгөртүү жүргүзүүнү,
сактоону, берүүнү жана техникалык каражаттар жана маалыматтык технологиялар-
дын жардамы менен презентациялоону билүү;
картаны, географиялык жана статистикалык маалыматтарды колдонуп, тиешелүү
эсептөөлөрдү жүргүзүү жана эсептөөлөрдүн жыйынтыктарын чагылдырган диаграм-
малар менен таблицаларды түзүү;
курчап турган чөйрөнү изилдеп-үйрөнүү үчүн географиялык куралдарды колдонуу;
географиялык маалыматты оозеки жана жазуу түрүндө берүү.
«Географиялык процесстер менен кубулуштарды түшүндүрүү» компетенттүүлүгү
төмөнкүлөрдү камтыйт:
Жерде болуп жаткан процесстер менен кубулуштарды талдоо жана талдоонун
жыйынтыктарын жалпылаштыруу;
заманбап геоэкологиялык көйгөйлөрдү болжолдоо жана баалоо;
курчап турган чөйрөнү коргоонун маанисин жана турмуштук зарылдыгын
түшүндүрүү.
«Географиялык объектилердин комплекстүү мүнөздөмөсүн берүү жана мейкин-
дикте багыт алуу» компетенттүүлүгү төмөнкүлөрдү талап кылат:
алгоритмдештирүүнү географиялык объектилердин, процесстер менен кубулуштардын,
логикалык схемалардын, структуралык моделдердин мүнөздөмөсүнүн планы катары
пайдалануу;
окуучулардын маалыматты кайра туюндуруп берүүсү, нускамаларды туура сактоо,
объектилер менен кубулуштарды аныктап таануу;
картадан географиялык объектилердин жайгашкан ордун көрсөтүү ж.б.
географиялык түшүнүктөрдү, аныктамаларды пайдалануу менен оюн айтуу.
2.4. Негизги жана предметтик компетенттүүлүктөрдүн байланышы.
Негизги компетенттүүлүктөр (маалыматтык, социалдык-коммуникативдик, өзүн өзү
уюштуруу жана көйгөйдү чечүү) география предметинде табигый-илимий билим берүүчүлүк
тармактын компетенттүүлүктөрү аркылуу калыптанат (илимий маселелерди аныктап таануу
жана коюу; кубулуштарды илимий түшүндүрүү (чечүү); илимий далилдерди пайдалануу),
алар өзөктүү компетенттүүлүктөрдүн курамдык бөлүгү болуп саналышат. Жогоруда аталган
компетенттүүлүктөр географиялык компетенттүүлүктөрдүн деңгээлинде конкреттешет. На-
тыйжада, окуучулардын негизги компетенцияларга ээ болуусу географиялык компе-

тенттүүлүктөрдү (географиялык документтерди талдоо жана интерпретациялоо; географи-
ялык процесстер менен кубулуштарды түшүндүрүү; географиялык объектилердин ком-
плекстүү мүнөздөмөсүн берүү жана мейкиндикте багыт алуу) өздөштүрүү деңгээлинен
түздөн-түз көз каранды. Муну төмөнкү таблицада көрсөтүүгө болот:
Таблица 1. Негизги жана предметтик компетенттүүлүктөрдүн байланышы
Негизги компетенттүүлүктөр Табигый-илимий билим Географиялык Сыпатталышы
берүүчүлүк тармактын компетенттүүлүктөр
компетенттүүлүктөрү
Маалыматтык Илимий маселе- Географиялык доку- Окуучу географиялык маалы-

компетенттүүлүк лерди аныктап менттерди талдоо маттын булактары (географи-
таануу жана коюу жана интерпретациялоо ялык карта, статистикалык
маалыматтар, окуу китебинин
тексти) менен өз алдынча
талдап, суроолорду жана
көйгөйлөрдү кое билүүсү.
Кубулуштарды Географиялык про- - Географиялык түшүнү,

Социалдык- илимий цесстер менен кубу- фактылардын, себеп-
коммуника- түшүндүрүү луштарды натыйжалардын
тивдик компе- түшүндүрүү байланышынын, мыйзам че-
тенттүүлүк немдүүлүктөрдүн негизинде
Жердеги болуп жаткан жара-
тылыштын жана коомдун
процесстерин, кубулуштарын
түшүндүрүү.
«Өзүн өзү Илимий далил- Географиялык объ- Логикалык схемалардын,
уюштуруу жа- дерди пайдалануу ектилердин ком- структуралык моделедердин
на көйгөйдү плекстүү мүнөздө- негизинде географиялык объ-
чечүү» компе- мөсүн берүү жана ектилерге комплекстүү
тенттүүлүгү мейкиндикте багыт алуу мүнөздөмө берүү.

7-кл конспект план

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7-кл конспект план

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

«Бекитемин» Класс:7

Сабактын тиби: Жаңы материалды өздөштүрүү

Сабактын Сабактын мазмуну Компетентуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

Мугалим бышыктоочу сөз: Материктер менен

6 материк менен 4 океанда окуучуларга класстер

география билимдеринин негизги булагы жана

Картада түндүк-түштк багытта меридиандар боюнча,

учурда ушул сызыктар картадан көрсөтүлөт)

Рельефтин түрлөрүн физикалфк картадан көрүүгө

түс океан түбүндөгү тереңдиктерди билдирет.

станциялар сутканын ичинде бир нече жолу

маланат. Климаттык алкактар географиялык кеңдикке

карай 1 экватордук, 2 субэкватордук, 2 субтропиктик, 2

мелүүн, субарктикалык, субантарктидалык, арктикалык

жана субантарктидалык алкактарга бөлүнөт.

Ким тапкыч оюну менен жыйынтыкталат

Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

өсүмдүктөрдун 100 дөн ашык үлгүлөрүн чогулткан. Суммативдик

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

уникалдуулугу Контур карта

Африканын калкынын саны 700млн дон ашат.

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

Окуучулардын презентацияларына мугалим кошумча НК3

маалыматтарды кошуп саякаттын кызыктуу болушуна

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

Билим берүү: Уюштуруу: Класстын тазалыгына көңүл буруу, иш ордун

Инди океанынын кен байлыктары: хром, темир, марганец, НК3 ПК1

“Ким көптү билсе, ал окумуштуу, саякатчы” деген макал

Уйго тапшырма: Окуп келу

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Океандын түндүк бөлүгүндө агымдардын пайда болушуна

Орточо туздуулугу - - 35‰ ди түзөт. Ал эми эң туздуу

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

чектелет. Материкте башка жерде кездешпеген

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

н ачылышын, уюштуруу. Окуучуларды толуктоо. Аба-ырайы, климат

Материктин географиялык абалы, башка материктерден

 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт)

“Сандар сүйлөйт” оюну менен жыйынтыкталат. М: Л.

кайра соолуп калат. Дарыяларынын эң чоңу Муррей. ПК3

агып чыкпайт. Ошондуктан алар туздуу келет. ПК1

2) Дарыяларынын өзгөчөлүгү эмнеде?

 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт)

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Төмөндөгүдөй климаттык алкактар орун алган:

 Сабакты жыйынтыктоо: (мүнөт)

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

көп өзгөчөлүктөрү бар. М: энемик смукалуу Жекече

материкке гана мүнөздүү. М: кенгуру, коола, эхидна ж.б.

Ушул жаныбарлардын сүрөттөрүн дисктен окуучуларга

ОББ: Предмет: Материктердин жана океандардын географиясы

Сабактын Сабактын мазмуну Компетенттуулук Колдонуучу Усулдар Баалоо

болчу. Анда катуу бороон-чапкындар, толкундар,