Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017

International Middle East Congress (Language, History and Literature)

ULUSLARARASI ORTADOĞU KONGRESİ

(DİL, TARİH ve EDEBİYAT)

30-31 EKİM 2017

BİLDİRİ KİTABI

BOOK OF INTERNATIONAL MIDDLE EAST CONGRESS

(LANGUAGE, HISTORY AND LITERATURE) PROCEEDINGS

30-31 OCTOBER 2017

‫كتاب ام تم الدولي للش ق اأوس‬

‫– اللغ – التا ي – اأ ب‬

2017 ‫ تش ين اأول‬31 - 30

II. CİLT / VOLUME II

EDİTÖRLER / EDITED BY
Doç. Dr. Osman DÜZGÜN Yrd. Doç. Dr. Hacı YILMAZ
Yrd. Doç. Dr.Ahmed ALDYAB Öğr. Gör. Mehmet Sadık GÜR
Arş. Gör. Abdulmuttalip IŞIDAN

30-31 Ekim 2017

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
Ankara - Türkiye

Bildiriler Kitabı II. Cilt II

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi’nin izni olmadan çoğaltılamaz ve dağıtılamaz.

Kitapta yer alan bildirilerdeki tüm sorumluluk yazarlara aittir.

Takım No: 978-605-82012-0-0

ISBN: 978-605-82012-2-4
Yayınlanma Yılı: 2017

Uluslararası Ortadoğu Kongresi Bildirileri Kitabı (Ankara, Türkiye)

Book of International Middle East Congress Proceedings (Ankara, Turkey)

( ‫كيا‬ ‫ ت‬، ‫كتاب ام تم ال لي للش اأ سط (أنق‬

Tasarım-Dizgi: Doç. Dr. Osman DÜZGÜN – Arş. Gör. Abdulmuttalip IŞIDAN

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Esenboğa Yerleşkesi

Dumlupınar Mahallesi 06760 Çubuk / Ankara
Tel: (0 312) 324 15 55 http://www.ybu.edu.tr

Bildiriler Kitabı II. Cilt I

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

KONGRE ONUR KURULU

Prof. Dr. Yasin AKTAY (CUMHURBAŞKANI BAŞDANIŞMANI VE AK PARTİ SİİRT MİLLETVEKİLİ)
Prof. Dr. Derya ÖRS (ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU BAŞKANI)
Dr. Serdar ÇAM (TİKA BAŞKANI)
Prof. Dr. Şeref ATEŞ (YUNUS EMRE ENSTİTÜ BAŞKANI)
Prof. Dr. Musa YILDIZ (AHMET YESEVÎ ÜNİVERSİTESİ MÜTEVELLİ HEYETİ BAŞKANI)
Prof. Dr. Metin DOĞAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ REKTÖRÜ)

BİLİM KURULU
Prof. Dr. Adnan KARAİSMAİLOĞLU (KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Ahmed MELIEBARY (NOTTINGHAM ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Ahmet KANKAL (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Ahmet TAŞĞIN (NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Ali GÜZELYÜZ (İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Amal NUSAİR (YERMÜK ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Barış ÖZDAL (ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Eun Kyeung YUN (KORE HANKUK UNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Faruk TOPRAK (ANKARA ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Fatih ÇELEBİ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Funda TOPRAK (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Hicabi KIRLANGIÇ (ANKARA ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Hüseyin ÇINAR (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERİSTESİ)
Prof. Dr. İlhan ERDEM (ANKARA ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. İsrafil BABACAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Kenan OLGUN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. M. Fatih UŞAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Mehmet Hakkı SUÇİN (GAZİ ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Muhammet HEKİMOĞLU (T.C. BAŞBAKANLIK ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU)
Prof. Dr. Musa KAZIM ARICAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Musa YILDIZ (AHMET YESEVİ ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Mustafa ORÇAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERİSTESİ)
Prof. Dr. Neşe ÖZDEN (ANKARA ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Refik TURAN (T.C. BAŞBAKANLIK ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU)
Prof. Dr. Sait OKUMUŞ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Sakına KADDOUR (AL BOUEGHI ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Şeref ATEŞ (YUNUS EMRE ENSTİTÜSÜ)
Prof. Dr. Vedat GÜRBÜZ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Yakup CİVELEK (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Abdullah AL-SHAMMARI (KRAL SUUD ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Ahmet ÖZCAN (ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Hayrettin KIZIL (DİCLE ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Kemal TUZCU (ANKARA ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Kemalettin DENİZ (GAZİ ÜNİVERİSTESİ)
Doç. Dr. Osman DÜZGÜN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Yahya SUZAN (DİCLE ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Yıldız DEVECİ BOZKUŞ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Mehdi Vezin AFZAL (CİRUFT ÜNİVERSİTESİ, İRAN)
Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman HADEF (GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Ahmed ALDYAB (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Ouehiba GUETOUCHE (CEZAYİR 2 ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Hacı YILMAZ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Khalid ELAWAISI (ARTUKLU ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. M. Mücahit ASUTAY (AYBÜ)
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Kılay ARAZ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİ.)
Yrd. Doç. Dr. Muhammed KHALOU (ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Ömer İSHAKOĞLU (İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Ramazan Erhan GÜLLÜ (İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Rüstem BOZER (ANKARA ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Samir DRICI (AL BOUEGHI ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Seyyid Mehdi TABATABAI (ŞEHİD BEHEŞTİ ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Yanal YAKUB (GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç.Dr. Celal TURGUT KOÇ (GAZİ ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç.Dr. Selim TEZCAN (ANKARA SOSYAL BİLİMLER ÜNİVERSİTESİ
Öğr. Gör. Mehmet Sadık GÜR (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)

Bildiriler Kitabı II. Cilt II

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

KONGRE DÜZENLEME KURULU

Prof. Dr. Sait OKUMUŞ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Prof. Dr. Funda TOPRAK (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Yıldız DEVECİ BOZKUŞ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Doç. Dr. Osman DÜZGÜN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Ahmed ALDYAB (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Yrd. Doç. Dr. Hacı YILMAZ (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Öğr. Gör. Mehmet Sadık GÜR (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Abdulmuttalip IŞIDAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Eda BEKÇİ ARI (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Elif DEMİR (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Güneş Muhip ÖZYURT (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Kamil KARASU (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Mahmut CADUK (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Maşallah NAR (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Nuri SALIK (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Özlem Züleyha KURAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)
Arş. Gör. Serpil YILDIRIM (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)

YÜRÜTME KURULU
Doç. Dr. Yıldız DEVECİ BOZKUŞ
Doç. Dr. Osman DÜZGÜN
Yrd. Doç. Dr. Ahmed ALDYAB
Yrd. Doç. Dr. Hacı YILMAZ
Öğr. Gör. M. Sadık GÜR
Arş. Gör. Abdulmuttalip IŞIDAN
Arş. Gör. Elif DEMİR
Arş. Gör. Güneş Muhip Özyurt
Arş. Gör. Kamil KARASU
Arş. Gör. Mahmut CADUK
Arş. Gör. Özlem Züleyha KURAN
Arş. Gör. Serpil YILDIRIM

Bildiriler Kitabı II. Cilt III

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

KONGRE SEKRETERYASI
Arş. Gör. Abdulmuttalip IŞIDAN (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)

Arş. Gör. Güneş Muhip ÖZYURT (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)

Arş. Gör. Kamil KARASU (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)

Arş. Gör. Mahmut CADUK (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)

Arşç Gör. Serpil YILDIRIM (ANKARA YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ)

İLETİŞİM:
AYBÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü

Tel: +90 312 906 1445 / 1436

Arş. Gör. Abdulmuttalip IŞIDAN Arş. Gör. Güneş Muhip ÖZYURT

Cep. Tel: 0505 694 95 85 Cep. Tel : 0531 245 26 24

http://ybu.edu.tr/easterncongress/
E-mail: aybueast@gmail.com

Bildiriler Kitabı II. Cilt IV

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

İÇİNDEKİLER

Önsöz ................................................................................................................................................XXIII
‫أ سط‬ ‫ل‬ ‫ث‬ ‫ل ن ي‬ ‫ل‬ ‫ ق ء سي ي ئي في ش‬: ‫أ ل بي ث ئ مع ل ئ ين‬ ‫ل‬ ‫ل‬
‫ ع ي ل ج ي‬. ...................................................................................................................................... 3
‫ي ل بيع ل بي‬ ‫ش ي ل ف في‬
Prof. Dr. Sakina Kaddour .................................................................................................................. 26
Arapça Dil Becerilerinin Öğretiminde Kalıpların Yeri
Yrd. Doç. Dr. Cihaner Akçay ............................................................................................................ 44
‫أهمي امتصاحبا اللفظي ي تعلي اللغ الع بي للناطقي بغي ها‬
Y d. Doç. D . Ah ed Aldya .............................................................................................................. 63
Tü kiye de Ne ip Mahfuz Lite atü ü e Ge el Bi Bakış
P of. D . Musa Yıldız .......................................................................................................................... 78
Divan Şiiri Araştı ala ı a Kay aklık Ede İki A apça Sözlük
Prof. Dr. İsrafil Babacan..................................................................................................................... 88
Arap Dilini Kolaylaştı a Ça ala ı Ekse i de Şevki Dayf ve Ye ilikçi Yaklaşı la ı
Arş. Gö . İslam Batur ....................................................................................................................... 101
Mahmut Derviş Ki lik Ka tı şii i i Göste ge ili sel ve A la ili sel Açıda İncelenmesi
Mehmet Uğur Beşer, Yüksek Lisa s Öğrencisi ................................................................................ 122
Yaz a Be e isi Çe çevesi de A apça Öğ e e Tü k Öğrencilerin Yaptiklari Komik Hatalar: Sebepler
ve Çözü Ö e ile i
Y d. Doç. D . E di ç Doğru............................................................................................................... 138
Kuveyt Lehçesi Üze i e Bi İnceleme
Arş. Gö . A ife E ay .......................................................................................................................... 151
F a kofo Cezayi Ede iyatı da Yas i a Khad a ve Ede i Kişiliği
Arş. Gö . Tu gay Gökgöz .................................................................................................................. 173
Mahmud Derviş i Şiirlerinde Filistin İzleri
Arş. Gö . Tu a Nu He şinli............................................................................................................ 181
Arap Dilinde Değişim Olgusu
Y d. Doç. D . Ah et Kapla ............................................................................................................. 197
XX. Yüzyılı A ap Ede iyatçıla ı da Gassâ Ka efâ î ve A ap Ede iyatı daki Ye i
Doç. D . Ra aza Kaza .................................................................................................................. 210
Başla gı ı da Bugü e A ap Dili de Yaşa a Kı ıl ala
Arş. Gö . Ra aza Kılıç ................................................................................................................... 227
Ortadoğu'yu Çizgi Ro a la da Oku ak
Öğ . Gö . Ke a Koçak .................................................................................................................... 247

Bildiriler Kitabı II. Cilt XX

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

Nahiv Kitapla ı da Te ü e Alıştı ala ı ı Ge ekliliği El-Kavaidu l-A a iyyetu l-Muyesse a Kita ı
Üze i de İnceleme
Y d. Doç. D . O ha Oğuz ................................................................................................................ 266
E u l- Alâ el-Ma a î i Risâletu l-Guf â ı da , Da te i İlahi Ko edya sı a Mistik Etkileşim
Yolculuğu
Y d. Doç. D . Derya Adalar Subaşı ................................................................................................... 280
Nizâ Ka â î i Hi ivle i
Doç. D . Yahya Suza ....................................................................................................................... 291
A ap Ede iyatı da Tü k Ede iyatı a Hilele Kita ı
Doç. D . Os a Ü lü ....................................................................................................................... 304
A apça al- Takısı ı Tü kçedeki Gö ü ü ü Üze i e
D . Hüseyi Yıldız ............................................................................................................................. 316
‫الجن س ي اأدب بي اله ي الثقافي اإشكالي النق ي‬
‫ أحم الحس‬...................................................................................................................................... 332
‫ د اس ي السياس الف انك ف ني الف نسي ي الج ائ‬:‫تأثي ه عل اللغ اله ي ي الش اأ سط‬ ‫ااحتا‬
‫ أي ب دهقاني‬........................................................................................................................................ 352
‫) ي س يا ي لغ اأدب الفك‬ϮϬϭϭ( ‫أث الص ا‬
Öğ . Gö . A e Ba adei ................................................................................................................... 374
A apça –Tü kçe Ede i Çevi isi de P o le Ola ak Deyi le i Çevi isi
Prof. Dr. Mohammed Haridy ........................................................................................................... 390
‫ام أ ي الشع الع بي امعاص‬ ‫ص‬
‫ حاف عب الق ي‬.‫د‬.‫م‬.‫ أ‬......................................................................................................................... 400
‫اإمب يالي سياساتها ااست ما ي للغ‬
‫ دا ع د‬........................................................................................................................................... 413
‫تأثي اللغ ال كی عل الكتاب اأدبی الع بی ي العص اممل كي كتاب "صبح اأعش ي صناع اإنشا" أنم جا‬
‫ ی عب امنع عب الصم باظ‬.‫ د‬............................................................................................................ 430
‫ ط ال قاي العا من خا كتاب "م س ع م الح مي الش يفي ج ي‬، ‫اأ ضا ال حي للحجا ي مك امك م‬
.‫الع ب " م لف أي ب صب باشا‬
‫ سما سعي باح ي‬.‫د‬.‫م‬.‫ أ‬..................................................................................................................... 445
) ‫ي غ نم جا‬ ‫ ( ام تى يبعث‬. ‫الفلسطين‬ ‫البنيا ال مكاني ال ال عل أدب الح ب ي الخطاب القص‬
‫ صبحي ع د ع ب‬.‫ د‬.‫ أ‬.......................................................................................................................... 455
‫ال اا الضمني ي أدب الح ب‬
‫ي‬ ‫ عب القاد خليف ام‬.‫د‬.‫م‬.‫ أ‬................................................................................................................ 477

Bildiriler Kitabı II. Cilt XXI

 ‫‪Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat‬‬ ‫‪2017‬‬
‫)‪International Middle East Congress (Language, History and Literature‬‬

‫مكان اللغ الع بي ي د ل ساجق ال م‬

‫‪ ............................................................................................................................... 498‬أ‪.‬م‪.‬د‪ .‬متع القثامي‬
‫شما ف يقيا من خا النص ص اأدبي –الج ائ أنم جا‬ ‫ال ابط الثقافي بي الج ائ‬
‫‪ ..................................................................................................................................... 506‬محم د بن ا‬
‫الجه د النق ي الناق السع د عاب خ ن ا‬
‫أ‪.‬م‪.‬د‪.‬‬ ‫‪ ....................................................................................................... 516‬ناص سلي محم علي الحمي‬
‫نم جا‬ ‫أ‬ ‫أث اله يم الح بي عل القص القصي اأماني امص ي ‪ ,‬قصت ساع امطبح أ‬
‫‪................................................................................................................................. 529‬أ‪.‬م‪.‬د‪ .‬هشام مطا‬
‫اقع اللغ الع بي ي الج ائ خا الحك العثماني أثنا ااستعما الف نس د اس مقا ن‬
‫‪ .................................................................................................................................... 545‬د‪ .‬هيب قط‬
‫الغ ب ال مكاني ي الشع امهج‬
‫‪ ......................................................................................................................... 558‬أ‪.‬د‪ .‬يادكا لطي جمشي‬
‫مامح الحيا ال كي تجلياتها ي اأدب الفلسطين الح ي‬
‫‪ ................................................................................................................................ 586‬أ‪.‬م‪.‬د‪ .‬خليل قطناني‬
‫ال كي‬ ‫الحال التعليمي لأطفا الاجئي الس يي عل اأ ا‬
‫‪ ................................................................................................................................... 602‬د‪ .‬ميسا سليما‬
‫النفس ض ام أ ي اي تا الخجل لفضيل الفا‬ ‫مامح العن الجس‬
‫ي‬ ‫‪ .................................................................................................................................... 619‬مسع د م‬
‫ا القم "‬ ‫نا امائك " الشم الت‬
‫‪ .................................................................................................................................... 634‬أ‪.‬د‪ .‬سعيد الوكيل‬
‫‪İbn Havkal'ın Suretu’l-Arz Adlı Eserinin Türkçe Çevirisi Üzerine Bir Değerlendirme‬‬
‫‪Öğr. Gör. Mehmet Sadık Gür .......................................................................................................... 645‬‬

‫‪Bildiriler Kitabı II. Cilt‬‬ ‫‪XXII‬‬

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

Nahiv Kitaplarında Tercüme Alıştırmalarının Gerekliliği El-Kavaidu’l-

Arabiyyetu’l-Muyessera Kitabı Üzerinde İnceleme

Yrd. Doç. Dr. Orhan Oğuz

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Türkiye
orhanoguz@kmu.edu.tr

Özet
El-Kavaidu'l-Arabiyyetu'l-Muyessera Melik Suud Üniversitesi'ne bağlı Arap Dili
Enstitüsü tarafından neşredilmiş olan Arapça dil eğitim silsilenin nahiv kitabıdır. Türkiye'de
uzun yıllar İlahiyat fakültelerinde ders kitabı olarak okutulmuş ve halen de bazı kurumlarda
okutulmaktadır.

Bu çalışmada zikredilen kitabın 1. Cildinden isim cümlesi ile ilgili alıştırmaları

inceledik. Kitapta önce bir okuma parçası verilmekte, daha sonra şerh başlığı altında dilbilgisi
kuralı açıklanmakta, ardından alıştırmalara geçilmektedir. Alıştırmaların büyük bir bölümü o
konuda anlatılan dilbilgisi kuralına dikkat edildiğinde öğrenciler tarafından tahmin edilebilecek
niteliktedir.

Araştırmamızda zikredilen kitaptan örnekler verilmiş ve öğrencilerin doğru cevabı

cümleyi tercüme etmeden nasıl tahmin edebilecekleri üzerinde durulmuştur.
Böyle olduğu için öğrencinin tercümeyi ihmal etme ihtimali doğmaktadır. Dolayısıyla öğrenci
cümleyi anlamadan çözme gayretine girebilmektedir. Bu ihtimalleri ortadan kaldırmak için
nahiv kitaplarında cümlelerin tercüme edilip yazılacağı bir alan açmak, derslerde çözülen
cümlelerin tercümesini de yapmak ve sınavlarda sorulan cümlelerin tercümesini de istemek
tarafımızdan teklif edilmektedir.
Anahtar kelimeler : Nahiv, Dilbilgisi, Tercüme, Arapça öğretimi, Arap Dili

Abstract
el-Kavaidu'l-Arabiyyetu'l-Muyessera is a grammar book of series the language
education published by Arabic language institute. It was teach in the turkey in faculty of
Theology as a textbook and now being taught.
In this study we examined the exercises about Noun Clauses from the first volume. A
reading was given first. There is a reading first. Then the grammar is explained under the title
"şerh". Behind passed the practice. Most of the exercises are the character predictable by
students when attention is paid to grammar rules.
We gave examples from mentioned book. We emphasize how the students can guess
the right answer without translating the sentence.
For that there are student's odds for neglect of translation. Therefore, the student can try
to solve the sentence meaninglessly. To remove this possibility we offer: Opening the field for
translating and writing the cues in the grammar books, translate the resolved sentences, ask for
translations of questions during exams.
Keywords: Grammar, translation, Arabic teaching, Arabic language

Bildiriler Kitabı II. Cilt 266

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

Giriş
Küreselleşen dünyada devletlerarasındaki ilişkiler gelişmiş, ticaret, askeri, ekonomik
vb. birçok etkenler sebebiyle dil öğrenmenin önemi giderek artmıştır. Buna bağlı olarak da dil
öğretiminde metot üzerinde çalışmalar devam etmekte, yeni metotlar geliştirilmeye gayret
edilmektedir.
Dil öğretimi üzerinde ortaya konan bu metotları, Dilbilgisi-çeviri metodu, düzvarım
metodu, kulak, dil alışkanlığı metodu, bilinçli öğrenme yaklaşımı, iletişimci yaklaşım, seçmeli
yöntem gibi bölümlere ayırmak mümkündür. (Sancak, 1999, s. 64), (Memiş, Erdem, 2013, s.
299) Bu metotların birbirinden eksik veya üstün yönleri bulunmaktadır. Tamamen bir metodun
dil öğretimi için geçerli olduğunu iddia etmek doğru değildir. Bu metotları öğrenci, öğrenme
ortamı, konuya göre değiştirmek en faydalı yöntem olacaktır.
Arapça dil öğretimi genel olarak nahiv, sarf, muhadese, kitabe ve kıraa şeklinde
bölümlere ayrılarak verilmektedir. Bunlardan Nahiv ilmi Arapçanın kurallarını sistemleştiren
bir ilimdir. Bu ilim öncelikle Arap olmayan milletlerin İslam'a girmesiyle dilde meydana gelen
birtakım hataların önüne geçme gayretleriyle ortaya çıktığı kabul edilmektedir.
Nahiv öğretiminde başvurulan dilbilgisi tercüme yöntemi eleştiri konusu olmuş ve diğer
yöntemler bu yönteme karşı bir antitez olarak geliştirilmiştir. Dil öğretimi yapılırken hedef dilin
daha çok kullanılması dil eğitimi için önemlidir. Nahiv dersi verilirken de mümkün olduğunca
konuların Arapça olarak anlatılması, gerektiği yerde Türkçeye başvurulması öğrencilerin
Arapçaya olan ilgilerini artıracaktır. Burada çalışmada zikredilmek istenen şey Arapça'nın ana
dil kullanılarak öğretilmesi değil, alıştırmalarda tercüme etkinliğine yer verilmesidir. Tercüme
etkinliği, öğrenilen dille ana dil arasındaki farkların öğrenci tarafından en etkili anlaşıldığı
etkinliktir. Çünkü tercüme sırasında diller arasında karşılaştırmalı bir öğrenim
gerçekleşmektedir. (Oğuz, 2014, s. 56)
Biz bu çalışmada alıştırmalara öğrenci gözüyle bakmaya çalıştık. Verilen alıştırmaların
anlamının bilinmesine gerek duymadan çözülüp çözülemediğini inceledik. Çünkü öğrenciler
yoğun bir sınav dönemi ile üniversiteye gelmektedir. Bu süre içerisinde sürekli olarak test
çözdükleri için sonuca pratik olarak ulaşma alışkanlığı kazanmaktadırlar.
Araştırmamıza konu olan kitap olan el-Kavaidu’l-Arabiyyetu’l-Muyessera, Melik Suud
Üniversitesi, Arap Dili Enstitüsü Tarafından Muhammed İsmail Sînî, İbrahim Yusuf es-Seyyid
ve Muhammed er-Râfiî eş-Şeyh tarafından telif edilen toplam 9 kitaptan oluşan serinin 3 ciltlik
nahiv serisidir. Bu kitaplar uzun süre İlahiyat fakültelerinde Arapça öğretiminde kullanılmıştır.
2005 yılında yapılan bir araştırmaya göre 13 ilahiyat fakültesinde okutulmuştur. (Bostancı,
2005, s. 8.) Halen de bazı ilahiyat fakültelerinde okutturulmaktadır.
Kitapta konular bir okuma parçası ile başlamaktadır. Okuma parçasında verilmek
istenen kurallar şerh bölümünde açıklanmakta daha sonra alıştırmalara geçilmektedir.
Alıştırmalarda ‫ عن‬/ belirle, ✓‫ ضع ذ العامة‬/ ✓ işaretini koy, ‫ إخر‬/ seç, ‫ أجب‬/ cevap ver, ‫ حول‬/
çevir, ‫أعد ا مل‬ cümleleri tekrarla, ‫كون‬ oluştur, ‫اقرأ القطعة التالية‬ / aşağıdaki parçayı oku gibi
bölümler bulunmaktadır. Son kısımda ise navih konusu özet olarak yer almıştır. Muhammed
Abduh'un hazırladığı Arapçada yaygın kelimeler listesinden her bir kitap için bin kelime
kullanılmıştır. (Bostancı, 2005, s. 8.) Kitapta kullanılan kelimeler modern Arapçada sık
kullanılan kelimeler olduğu için muhadeseye de katkısı bulunmaktadır.
Bu serinin birinci kitabından isim cümlesi (mübteda, haber) konusunun alıştırmalarını
şu şekildedir:

Bildiriler Kitabı II. Cilt 267

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

1. ‫ملة التالية‬ ‫ا‬ ‫ عن امبتدأ وا ر‬Aşağıdaki cümlelerde mübteda ve haberi belirle. (Sînî, es-Seyyid,
eş-Şeyh, tsz. I, 61)
‫ا ر‬ ‫امبتدأ‬
................... ................... .‫ الطالب جتهد‬-١
................... ................... ‫ الصديق الذي أحبه كرم‬-٢
................... ................... ‫م زله‬ ‫ امرأة مسؤولة‬-٣
................... ................... .‫ امه دس سعيد لت فيذ امشروع‬-٤
................... ................... .‫ امسلم قوى إمانه‬-٥
................... ................... .‫ ال ظافة مفيدة‬-٦
................... ................... .‫ امدي ة خالية من السكان‬-٧
................... ................... .‫ الشعر ع د العرب مبوب‬-٨
Bu alıştırmada toplam sekiz cümle vardır. Cümlelerdeki mübteda ve haberlerin
belirlenmesi istenmektedir. Bu alıştırmayı üç grupta değerlendirmek mümkündür. Birinci ve
altıncı cümleler iki kelimeden oluştuğu için ilk kelimenin mübteda ikincisinin haber olduğu
açıktır. Kolay bir şekilde ve anlama ihtiyaç duymadan belirlenme imkanı vardır.
İkinci grupta haberin hemen mübtedan sonra geldiği cümleler bulunmaktadır. Bunlar
üç, dört, beş ve yedinci cümlelerdir. Mübteda ve haber tahmin edilebilse bile tercümeye ihtiyaç
duyacağı kesindir.
Üçüncü grup ise (ikinci ve sekizinci cümleler) haberin cümlenin sonunda geldiği
cümlelerdir. Bunlar ikinci ve sekizinci cümlelerdir ki anlam bilinmeden yapılması zordur.
2. ‫أمام ا ر ام اسب‬ ✓ ‫ضع ذ العامة‬ Bu işareti ✓uygun haberin önüne koy. (Sîni ve
Diğerleri, tsz, I, 61) Bu alıştırmada her soruda üç kelime verilmiş ve hangisinin haber olduğu
sorulmuştur. Mübteda ve haber arasındaki uyumu ortaya koyan bir alıştırmadır.

‫ ا يمة الي اشريتها‬١

‫جديدة‬
‫جديدان‬
‫جديدات‬

Bildiriler Kitabı II. Cilt 268

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

Birinci cümlede, haber olarak üç kelime verilmiştir. Bunlardan ilki müfred, ikincisi
müsenna ve üçüncüsü cemidir. ‫ ا يمة‬kelimesinin müennes ve müfred olduğunu tespit eden
öğrenci cevabın ‫ جديدة‬olduğunu bulması mümkündür.

‫بلدا‬ ‫ امدرسون‬٢
‫نشيط‬
‫نشيطان‬
‫نشيطون‬

İkinci cümlede, haber müfred müzekker, müsenna müzekker ve cemi müzekker

kelimelerinden biri olacaktır. ‫ امدرسون‬kelimesi cemi müzekker salimdir. Haberi cemi gelecektir.
Üçüncü seçeneğin cemi olduğu tahmin edilebilir niteliktedir.

‫ الطالبتان‬٣
‫صديقة‬
‫صديقتان‬
‫صديقات‬

Üçüncü cümlede, haber olarak müfred müennes, müsenna müennes ve cemi müennes
kelimeler verilmiştir. Mübteda ‫ الطالبتان‬müsenna ve müennes bir kelimedir. Seçeneklerden
ikincisi buna uygundur.

‫امستشفي‬ ‫ ا طباء‬٤
‫خلص‬
‫خلصان‬
‫خلصون‬

Dördüncü cümlede müfred müzekker, müsenna müzekker ve cemi müzekker kelimeler

bulunmaktadır. ‫ ا طباء‬kelimesinin cemi olduğu bilinirse cevap kolaylıkla bulunabilir. Yoksa
‫ خلص‬cevabı verilebilir.

Bildiriler Kitabı II. Cilt 269

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

‫ الشجرة‬٥
‫كثرة ا غصان‬
‫كثرا ا غصان‬
‫كثرات ا غصان‬

Beşinci cümlede, haber müfred, müsenna ve cemi müennes kelimeler bulunmaktadır.

Mübteda olan ‫ الشجرة‬müfred ve müennestir. Buna uygun seçenek ‫ كثرة ا غصان‬olacaktır.

‫ ا اد العرب‬٦
‫قوة هم‬
‫قوان هم‬
‫قوي هم‬

Altıncı cümlenin diğerleri gibi çözüleceğini söylemek mümkün değildir. Burada anlam
önemlidir. Çünkü birinci kelime de üçüncü kelime de müfrettir. Hem anlamın hem de ‫قوة‬
kelimesinin müştak olmadığının bilinmesi gerekir.

‫ اإستعمر‬٧
‫عدو للشعب‬
‫عدوان للشعب‬
‫أعداء للشعب‬
Yedinci cümlede, haber olarak müfred müzekker, müsenna müzekker ve cemi kelimeler
vardır. ‫ امستعمر‬kelimesinin müfred olduğu tahmin edilirse doğru cevabın ‫ عدو للشعب‬olduğu
bilinecektir.

‫ الفاحان‬٨
‫شاب‬
‫شاان‬
‫شباب‬

Bildiriler Kitabı II. Cilt 270

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

Sekizinci cümlede, haber olarak müfred müzekker, müsenna müzekker ve cemi

kelimeler verilmiştir. ‫ الفاحان‬kelimesi ikil ve müzekkerdir. Doğru cevabın ‫ شاان‬olduğu tahmin
edilebilmektedir.

3. ‫صحيحة‬ ‫اجموعة أ م اكتب ا ملة‬ ‫ اخر من اجموعة ب ا ر ام اسب لكل مبتدأ‬B grubundan A
grubunda bulanan her bir mübteda için uygun haberi seç. Sonra cümleyi doğru bir şekilde yaz.
(Sîni ve Diğerleri, tsz, I, 61)

)‫اجموعة (ب‬ )‫اجموعة (أ‬

‫لذيذ‬ ‫القا رة‬
‫مشعولون بقضاا ال اس‬ ‫الطعام‬
‫مشرقة‬ ‫ال ظام‬
‫أساس العمل‬ ‫ال واب‬
‫الصباح‬ ‫لطيف‬ ‫الشمس‬
‫مفيدة‬ ‫اهواء‬
‫مسرعتان‬ ‫القصة‬
‫مزدمة‬ ‫الطائران‬

Bu bölümde anlam bilinmeden yapılabilecek cümle ‫ الطائران مسرعتان‬cümlesidir. Her iki

öge de müsenna ve müennes olduğu için tahmin edilebilir. Diğerleri de müfred ve cemi
olmasına göre tahmin edilebilse bile anlamın göz ardı edilmemesi gerekir.

4. ‫ أجب عن ا سئلة التالية مل امية من مبتدأ و خر كما امثال التا‬Aşağıdaki sorulara örnekteki
gibi mübteda ve haberden oluşan isim cümlesi ile cevap ver. (Sîni ve Diğerleri, tsz, I, 64)

‫الدرس سهل‬ ‫سهل‬ ‫الدرس؟‬ ‫ما رأيك‬

........................ ‫نظيفة‬ ‫الغرفة؟‬ ‫ ما رأيك‬-١
........................ ‫صعب‬ ‫اإمتحان‬ .......-٢
........................ ‫متعة‬ ‫اإجازة‬ ....... -٣
........................ ‫واسعة‬ ‫ ا ديقة‬....... -٤

Bildiriler Kitabı II. Cilt 271

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

........................ ‫نشيط‬ ‫ اموظف‬....... -٥

........................ ‫جديدة‬ ‫ السيارة‬....... -٦
........................ ‫جتهد‬ ‫ الطالب‬....... -٧
........................ ‫ُيلة‬ ‫ الطفلة‬....... -٨

Bu grup alıştırmada şablon olarak bir örnek verilmiştir. Bu şablona göre harfi cerden
sonraki kelime mübteda ikinci verilen kelime de haber olacaktır. Hiç anlama dikkat edilmeden
yapılabilecek bir alıştırmadır. Çünkü haber olacak kelimeler müzekker müennes uyumunu
sağlayacak şekilde verilmiştir.

5. ‫التالين‬ ‫امثالن‬ ‫ حول إ امثى وا مع كما‬İki örnekte olduğu gibi ikil ve çoğula çevir. (Sîni
ve Diğerleri, tsz, I, 64)

‫امدرسون مبوبون‬ ‫امدرسان مبوان‬ ‫امدرس مبوب‬ ١ ‫مثال‬

‫امه دسات نشيطات‬ ‫امه دستان نشيطتان‬ ‫امه دسة نشيطة‬ ٢ ‫مثال‬
.................... .................... ‫ا اكم عادل‬ -١
.................... .................... ‫الزوجة موظفة‬ -٢
.................... .................... ‫ا ليفة مسؤول‬ -٣
.................... .................... ‫الشهيد خالد‬ -٤
.................... .................... ‫الصديق خلص‬ -٥
.................... .................... ‫العام مرم‬ -٦
.................... .................... ‫امديرة غائبة‬ -٧

Bu grup alıştırmada iki örnek verilmiştir. Birinci örnek müzekker ikincisi müennese
göre düzenlenmiştir. Örneklere uyularak anlama dikkat edilmeden cümleler müsennaya
çevrilebilir. Cümlelerin çoğula çevrilmesi için mutlaka sözlüğe bakmak gerekmektedir. İkinci
bölüm anlama dikkat etmeden çözülürken üçüncü bölümde anlam da ön plana çıkmaktadır.
6. ‫امثالن التالين‬ ‫حول إ صيغة ا مع كما‬ İki örnekte olduğu gibi çoğul kalıba (Sîni ve
Diğerleri, tsz, I, 65)

Bildiriler Kitabı II. Cilt 272

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

‫الشوارع نظيفة‬ ‫الشارع نظيف‬ ١ ‫مثال‬

‫امدارس واسعة‬ ‫امدرسة واسعة‬ ٢ ‫مثال‬
.................... ‫ا يمة جديدة‬ -١
.................... ‫السؤال سهل‬ -٢
.................... ‫ا ر سار‬ -٣
.................... ‫الشجرة كبرة‬ -٤
.................... ‫اللون م اسب‬ -٥
.................... ‫البيت جديد‬ -٦
.................... ‫الثوب نظيف‬ -٧
.................... ‫الكتاب افع‬ -٨

Bu alıştırmada gayri akillerin çoğullarında haberin müfred müennes gelmesi kuralı

gösterilmektedir. İki örnek verilmiştir. Her iki örnekte de haberin müfred müennes olduğu
görülmektedir. Bu alıştırmada mübtedaların çoğullarının bulunmasına ihtiyaç vardır. Bu
yüzden öğrenci mübtedaların çoğullarını sözlükten bulacak bu arada anlamını da görecek ama
haberi müfred müennes yaparak cümleyi kurabilecektir. Dolayısıyla mübtedanın anlamını
sözlükten bakmasına rağmen haberin anlamına ihtiyaç duymayacağı için cümlenin tercümesi
yapılmayacaktır.
7. ‫ ضع ذ العامة ✓أمام ا ملة الصحيحة‬Bu işareti ✓doğru cümlenin önüne koy. (Sîni ve
Diğerleri, tsz, I, 65) Bu alıştırmada mübteda ve haber arasında, uyum ile ilgili sorular vardır.
Öğrenci mübteda ve haber arasındaki sayı ve cinsiyet uyumunu bildiği zaman bu bölümdeki
soruları tahmin etme imkanı bulunmaktadır.

‫ ا امعة واسع‬-١
‫ا امعات واسعتان‬
‫ا امعات واسعات‬
‫ا امعات واسعة‬
Birinci soruda, birinci cümle ‫ا امعة واسع‬, ‫ ا امعة‬mübteda müennes ‫واسع‬ haber
müzekkerdir. İkinci cümlede ‫ا امعات واسعتان‬, ‫ ا امعات‬mübteda cemi müennes, ‫واسعتان‬ haber

Bildiriler Kitabı II. Cilt 273

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

müsennadır. Üçüncü cümlede ‫امعات‬ ‫ ا‬mübteda cemi müennes, ‫ واسعات‬haber cemi müennestir.
Çeldirici bir cümledir. Gayri akillerle ilgili kuralı bilmeyen bunu işaretleyebilir. Dördüncü
cümle ‫ ا امعات‬mübteda cemi müennes, ‫ واسعة‬haber müfred müennestir. Soruyu çözmek için
birinci kelimenin anlamının bilinmesi gerekir. Ama gayri akiller ile ilgili kuralı bilen için
cümlenin tercümesini bilmesine gerek yoktur.

‫ الطبيب مشهورة‬-٢
‫الطبيب مشهور‬
‫الطبيبان مشهورون‬
‫ا طباء مشهور‬
‫ الطبيب‬mübdeda müfred, müzekker, ‫ مشهورة‬haber müennes
İkinci soruda, birinci cümle
uyum yok. İkinci cümle ‫ الطبيب‬mübteda müfred müzekker, ‫ مشهور‬haber müfred müzekker uyum
var doğru cevap. Üçüncü cümle ‫ الطبيبان‬müsenna, ‫ مشهورون‬haber cemi uyum yok. Dördüncü
cümle ‫ ا طباء‬mübteda cemi, ‫ مشهور‬haber müfred. ‫ ا طباء‬kelimesinin ‫ طبيب‬kelimesinin cemisi
olduğu yukarıdaki tekil ve ikilden anlaşılmaktadır. Dolayısıyla mübteda haber uyumu yoktur.

‫ القرية بعيد‬-٣
‫القريتان بعيدان‬
‫القرى بعيدان‬
‫القريتان بعيدان‬
Üçüncü soruda, birinci cümle ‫القرية‬ ‫ بعيد‬haber müzekkerdir uyum
mübteda müennes,
yoktur. İkinci cümle ‫ القريتان‬mübteda müennes müsenna, ‫ بعيدان‬haber müennes müsennadır
aralarında uyum vardır. Doğru cevaptır. Üçüncü cümle ‫ القرى‬mübteda cemi, ‫ بعديدان‬müsennadır.
‫ القرى‬kelimesi müfred zannedilse bile ‫ بعيدان‬kelimesinin müsenna olduğu bellidir ve aralarında
uyum yoktur. Dördüncü cümle ‫ القريتان‬mübteda müennes müsenna, ‫ بعيدان‬haber müzekker
müennes yine uyum yoktur.

‫ الرئيس مسافر‬-٤

Bildiriler Kitabı II. Cilt 274

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

‫الرئيس مسافرة‬
‫الرئيسان مسافرون‬
‫الرئيسة مسافرات‬
Dördüncü soruda, ‫ الريس‬mübteda müfred, ‫ مسافر‬haber müfred uyum vardır doğru
cevaptır. İkinci cümle ‫ الرئيس‬mübteda müfred müzekker, ‫ مسافرة‬haber müfred müennes uyum
yoktur. Üçüncü cümle ‫ الرئيسان‬mübteda müsenna, ‫ مسافرون‬haber cemi uyum yoktur. Dördüncü
cümle ‫ الرئيسة‬mübteda müennes müfred, ‫ مسافرات‬müennes cemidir yine aralarında uyum yoktur.

‫ ا واد كثرون‬-٥
‫ا واد كثرات‬
‫الولدان كثرون‬
‫الولدان كثر‬
Beşinci soruda birinci cümle ‫ا واد كثرون‬ her ikisi de cemi, uyum vardır ve doğru
cevaptır. İkinci cümle ‫واد كثرات‬ ‫ ا‬Mübteda müzekker iken haber müennestir ve uyum yoktur.
Üçüncü cümlede ‫ الولدان كثرون‬mübteda müsenna haber cemidir ve uyum yoktur. Dördüncü cümle
‫ الولدان كثر‬mübdeta müsenna, haber müfrettir ve uyum yoktur.

‫ ال هران عريض‬-٦
‫ا هار عريض‬
‫ال هر عريضة‬
‫ال هر عريض‬
Altınca soruda ‫ هر‬kelimesinin müfred müsenna ve cemi şekilleri bulunmaktadır. Buna
uygun haber incelendiğinde birinci cümle, ‫ ال هران عريض‬mübdeda müsenna, haber müfred olduğu
için uyum yoktur. ‫ا هار عريض‬ mübteda cemi haber müfred, fakat ilk kelimeyi müfred
düşünülerek hatalı cevap verilmesi mümkündür. ‫ال هر عريضة‬ cümlesinde müzekker müennes

Bildiriler Kitabı II. Cilt 275

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

uyumu yoktur. ‫ال هر عريض‬ cümlesinde hem mübteda hem de haber müzekker ve müfreddir.
Doğru cevaptır.

‫ ا بوان رحيمتان‬-٧
‫ا بوان رحيمان‬
‫ا ب رحيمة‬
‫اآاء رحيمة‬
Yedinci soruda ‫ا ب‬ kelimesinin müfred, müsenna ve cemi hallerinden birini
tamamlayan kelime bulunacak. ‫رحيمتان‬ ‫ ا بوان‬cümlesinde mübteda cemi, haber ikil olduğu için
uyumlu değildir. ‫ ا بوان رحيمان‬mübteda da haber de müsenna ve müzekker olduğu için
uyumludur. Doğru cevaptır. ‫ ا ب رحيمة‬cümlesinde mübteda müzekker, haber müennes olduğu
için uyumlu değildir. ‫ اآاء رحيمة‬mübteda cemi, haber müfred müennestir. Mübteda akil olduğu
için haberin de cemi gelmesi gerekiyordu.

‫ الفاح نشيطة‬-٨
‫الفاحة نشيط‬
‫الفاحات نشيطات‬
‫الفاحات نشيطة‬

Sekizinci soruda ‫ الفاح‬kelimesinin müfred müzekker, müfred müennes, cemi müennes

halleri mübdeda olarak verilmiştir. Bunlara uygun haber ‫ الفاح نشيطة‬cümlesinde mübdeta
müfred müennes, haber müfred müennestir. Uyumlu değildir. ‫ الفاحة نشيط‬cümlesinde mübteda
müfred müennes, haber müfred müzekkerdir. Uyumlu değildir. ‫ الفاحات نشيطات‬cümlesinde
hem mübteda hem de haber cemi müennestir. Uyumludur. ‫ الفاحات نشيطة‬cümlesinde mübteda
cemi müennes iken haber müfred müennestir. Uyumlu değildir. Fakat bu cümlede de
öğrencilerin mübtedayı gayri akil olarak düşünmesi ihtimali vardır.

Bildiriler Kitabı II. Cilt 276

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

8. ‫أعد ا مل اآتية مستخدما ما بن القوسن مع تغير ما يلزم‬ Aşağıdaki cümleleri parantez

içindekileri kullanarak ve gerekli değişiklikleri yaparak tekrar yaz. (Sîni ve Diğerleri, tsz, I, 67)

‫الصحفي مشهور‬ ‫مثال‬

)‫(الطبيب‬ ‫الطبيب مشهور‬
)‫(نشيطة‬ ‫الطبيبة نشيطة‬
‫امه دس‬ ........................... -١
‫ مسافرة‬........................... -٢
‫ الصحفي‬........................... -٣
‫ قادمة‬........................... -٤
‫ الفاح‬........................... -٥
‫ خلصة‬........................... -٦
‫ العامل‬........................... -٧
‫ مرمة‬........................... -٨
Bu alıştırmada ‫ الصحفي مشهور‬cümlesi verilmiş, bu cümleyi parantez içindeki ‫ الطبيب‬ve
‫ نشيطة‬kelimelerine göre tekrar düzenlenmiştir. Örnekte ‫ ال‬ile gelen kelimenin mübteda, nekira
gelen kelimenin de haber yerine yazıldığı görülmektedir. Bu mantığa göre ‫امه دس‬, ‫الصحفي‬, ‫الفاح‬,
‫ العامل‬kelimeleri mübteda, ‫مسافرة‬, ‫قادمة‬, ‫خلصة‬, ‫ مرمة‬kelimeleri de de haber olacaktır. Geriye
müzekker müennes uyumu kalmaktadır. Bu mantığı kavrayan öğrenciler tercüme yapmadan
soruyu çözme yoluna gidebileceklerdir.

9. ‫امثال التا‬ ‫ كون ُا امية مفيدة (مبتدأ و خرا) من الكلمات الي بن قوسن كما‬Örnekteki gibi
parantez içindeki kelimelerden mübteda ve haberin olduğu anlamlı isim cümlesi oluştur. (Sîni
ve Diğerleri, tsz, I, 68)
‫العلم نور‬ ‫ العلم‬- - ‫ ذكيان‬-‫ نور‬- ‫مثال طالب‬
.............................. ‫ امطر‬- ‫ السوق‬- ‫ غزير‬- ‫ ا مانة‬- ‫ممد‬ -١
.............................. ‫ افع‬- ‫ نشيطون‬- ‫ الدواء‬- ‫ صدق‬- ‫امدرسان‬ -٢

Bildiriler Kitabı II. Cilt 277

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

.............................. ‫ ا يانة‬- ‫ امسلمون‬- ‫ صديقان‬- ‫ أخ‬- ‫أخوة‬ -٣

.............................. ‫امهدس – الكذب – ذكية – ذكيان – امه دسة‬ -٤
.............................. ‫ امستشفيات‬- ‫ ا شجار – الشارع – ا ر‬-‫شديد‬ -٥
.............................. ‫اإستقامة – مسرعان – مسرعة – كبر – السياح‬ -٦
.............................. ‫كثرة – السائحان – كثرون – كثر – السياح‬ -٧
.............................. ‫ صادقان‬- ‫البدو – البدوان – صادق – صدق‬ -٨

Bu alıştırmada örnek olarak beş kelime verilmiş bu kelimelerden uygun olanları ile
anlamlı bir cümle kurulması istenmiş, cevapta da iki kelime ile bir isim cümlesi kurulmuştur.
Alıştırmanın sadece gramer kuralları gözetilerek çözülmesi mümkün değildir. Mutlaka
kelimelerin anlamlarının bilinmesi gerekmekte ve tercümeye ihtiyaç duyulmaktadır.

10. ‫التالية‬ ‫ إقرأ القطعة‬Aşağıdaki parçayı oku. (Sîni ve Diğerleri, tsz, I, 68)
Bu bölümde ‫امطلب‬ ‫ العباس بن عبد‬başlığıyla bir okuma parçası verilmiş ve bununla ilgili
sorular sorulmuştur. Okuma anlama ve tercüme ile ilgili bir sorudur.

Sonuç
Bu çalışmada el-Kavâidu’l-Arabiyyetu’l-Muyessera adlı kitabın birinci cildinden isim
cümlesi ile ilgili alıştırmalar seçilmiş, alıştırmaların tercümeye ihtiyaç duymadan çözülme
imkânı üzerinde durulmuştur.
Bu alıştırmalardan 2, 6, 7, 8. alıştırmalar tercümeye ihtiyaç duymadan yapılabilmekte,
4 ve 5. alıştırmada iki bölüm bulunmakta birinci bölümde tercümeye ihtiyaç duyulmazken
ikinci bölümde sadece birinci kelimenin anlamının bilinmesine ihtiyaç vardır.
1, 3, 9 ve 10. sorular ise tercüme yapılmadan sonuca ulaşılamayacak sorulardır.
Buna göre şu görüşler ortaya konulmuştur:
1. Nahiv kitaplarında alıştırmalarda cümlelerin altına tercüme için bir kısım
bulunmalıdır. Özellikle yeni yazılan nahiv kitaplarında bu hususa dikkat edilmelidir.
2. Derslerde alıştırmaların tercümesi öğrencilere yaptırılmalı ve bu tercümeler
yazdırılmalıdır.
3. Sınavlarda çözülmesi istenen soruların tercümesi de istenmeli ve bunun için de ayrıca
bir not takdiri yapılmalıdır.

Bildiriler Kitabı II. Cilt 278

 Uluslararası Ortadoğu Kongresi Dil, Tarih ve Edebiyat 2017
International Middle East Congress (Language, History and Literature)

Kaynaklar
- Bostancı Ahmet, İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretiminde Kullanılan Ders Kitapları ve
Diğer Araç-Gereçlerin Tespit ve Analizi, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
11/2005, s 1-30.
- ……………….., Ürdün Üniversitelerinde Yabancılara Arapça Öğretimi, Sakarya
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/2003.
- Memiş Muhammet Raşit, Erdem Mehmet Dursun, Yabancı Dil Öğretiminde Kullanılan
Yöntemler, Kullanım Özellikleri ve Eleştiriler, Turkish Studies – İnternational Periodical
for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/9, Summer 2013,
p. 297-318, Ankara, Turkey.
- Oğuz Derya, Yabancı Dil Öğretiminde Araç Olarak Çeviri, İnternational Journal of
Language Academy, Volume 2/1 Spring 2014 p. 55/62.
- Sancak Yusuf, Yabancı Dil Eğitimi-Öğretimi ve Arapça, Tarihçe, Amaç, Esaslar,
Elemanlar, Usul, (Metot) ve Teknik, Ekev Akademi Dergisi, c. 2 s. 1, Kasım 1999.
- Sînî Muhammed İsmail, es-Seyyid İbrahim Yusuf, er-Râfiî Muhammed, el-Kavâidi'l-
Arabiyyetu'l-Muyessera, Cantaş yayınları, tsz.

Bildiriler Kitabı II. Cilt 279