Professional Documents
Culture Documents
Fonetika Dhe Fonologjia e Gjuhës Standarde Shqipe - Asllan Hamiti - 170 Den
Fonetika Dhe Fonologjia e Gjuhës Standarde Shqipe - Asllan Hamiti - 170 Den
éshté marré nga sister grafik 4 fréngiishtes, pér shkak t& prestigiit 18 larlé 1 késay gyuhe, nidersa dy pikat mb njé shkronjé q& shénon zanore, jané njé shen diaknitike e njohur edhe né gjuhét e tjera, 1. por me vieré fonematike tjetér inishten,= /x/ ¢ jo sl. 4. Duke pémgjitur dy shkronya latine né jonjé té pérbashkét pér t& shénuar njé fonem: bé né tri ményra: 8) me basikangjitjen e dy shkronjave t8 njejta dhe : b) ronja té ndryshme kur e dyta ébté <>: gy (e+) hkcuar njé shkronjé me shkronjén , Keshtu pérftuan stikronjat: dh (+h), sh (sth), th (t+), xch (xh) dhe zh (2*h). sbkronjat dhe pir t8 shénuar dy gélloret prapagiuhore té shqipes: /g, k/.* Skronjat e abécésé sé shaupes kané kété renditje: * Grafemat ué méayté konvencionale paragiten duke w véné brenda shenjave <>, st , ety Aa (ee (ii (Na | # [Vv a NV [8 beer Ce [Ff [kK O-o [Sh xi xh ¢ Gig L eee Y_y Dd | Gg Qq | Zz Dadi [Hb [Mm [R+ |U Zi_zh Tabela T. Ajabati« gyal shigipe Sig shihet, alfabeti i gjuhés shqipe ka 27 shkronja «é (hénohen vetém me njé shenjé): pérdoret mé vete por éshté edhe pjosé c dyté © dyshkronjéshave): bashkimet me ( . , , , ); basikimet me ( , ); ato me () dhe me <> (<>). Kjo zajidhye € ki shtypshkrrmatt8 tel karaktert i shkronjave, jané numerikisht njé ¢ katérta e alfab. @ njé ngatkesé ¢ mache, Por spas studimeve tém 6-7 igrafove por mé rrallé edhe tetagrafeve pér péspiliman © alfabeteve © kané adjekur edhe disa gjuhé 18 yer gé kan’ pasur ple baz alfabetin Jat 8 ie mok ka pasur shktonjé pér t© shénvar fonemséa /eb, 18 ndeyshme shévobet me grafems t@ ndryshme: tal. me me , polan. me et. N@ germanisht ‘tsch> ey. erbgjné 25% 18 shlronjave W alfabeit tons (9 digrafe né(onnsvdige 9 s20.v2) wysen ‘3a oyp nant » ylwongys 16 “ski ay weoHarqtdoy » ex ayps suyspunKH a (BUTEUGTS STOUED) semzzauau « muEyys‘aytuvasae “omuardiad o sxouez) ezez 21 au © 2yses) 2) 201 wfuanyys aur MORES“ 2 Bjauofd 9 yehuorsys) redigd 9 s10aez ys ‘waropigd jst “unsy>) 9) afd 9fe wayetsapuss 9 QUIS JENIN Bd “do ceanyfenb 91 ourSesod a1 tspupeur aul uoyew aaefuangys 2 yeseuteg , SUugsKapt @ gnzod ode rsgyses ‘isgofS ‘squpeM am :ysefuonys sumysKipu 9 ‘unos ussopiad asipel} 21 ode sajelp 21 atuz0y gfuopu ‘gurU0y afuopa sures gu Qua a1 oq “IHS AyeAA runIsAULIOY roUAg aLAugKU 2194 DN “aWIOUOY af gion auafougys axyer3 yshze] o19y eyptf@ 91 ou odaunus *(" “ “ " <> ‘“ “ ) vyguINUed a yseluonTYS yeIs au sprRsTainldaI0y 2 ulanyaye ou uel as0 “he exmsafig 91 *eiguofa 91 ‘ezaz 2} gut “oUNySAApU 2) ysefuonys adn aur “sumysAupa ay isaypeny aut w: nti oye ‘sa10p a) udkiys 21 efuorqys ‘vypaut 9 “e/Hon 9} wluanys -auySAIpU ay anetuonys 9 uguuos gu uonbeed 91 punur reuI2yei “fosisgy “sgn o yuozesd dun aud} ford yoyoUNEZ ob uMogeyTe oup refuonys seNIEP rq ‘aftby 29}9h wasouez aut Ruoyyp senewsoy 23{ap “Tho g1oMy ‘wy “uepomy wmneofiyn “tunityopoy 1s “Cayseiue 2u [a] 24st Ap 95-n aystanyfadsas “gs-[a] 9 umundibys ow aumyselBu a1) afosouezauusktS aft 9 upiofa vy 2 vf-ct> “uno ramang a4 ysisoAny “ysayely tao 2) squmu afe any e [i] 18 1eyoudibys ofe (fia umipaye ‘uossyp ‘auinpo puna 18) <0 °OF ‘9K “Bly Jadnad our uayNys ab vleny at ysorely Awa afa aus aupa od “({f] :oyoxoy esrgpe “cts roqnunyys my) Tp UiBoSnpad ‘onuge “1So/p jase1 au wareA of “fy euretioy aypa wsomasIE> 9} a)Sbs gu 30d “ty CaZOUOF Yodot aysisgyptBiad 2) on :sodibys ay ype mulaysrs gu wxaja Ap aur eftmoa 2 ays 2 sayMP 9 punai efuoryys “guIouO} ugHof a glinpLS guiogen asdas “aurysar9jaaft 91 guel euayerd adibys spqni3 22 yyea3 onusaists aN fia soypay, 208 880 seypoyzn8 2zpoy, sow aso aqo¥sou -r0y,1yy 980 sOHPAPY ‘(ety TOURS ‘Br wguisuoy 19d foup senx9] n.2 49d wypL9% 9 TIser gu) DL ad “fp 980 Df ge ‘of Bo) '2f 30) aso vlB0] “218v) “ysd *soxohy sed vial oulia ab eyuedan 4 efuonyys ws ayp ajexstp 15 -yrurp “wsuamn Ap 20 uayoxay ay ysetuonyys oy!5 stp ab isapunur gufofiny (¢ senuoyys 2 uysyyo) anefz yeyseluantysép (| :osdas, “eau a3 aypo ej Off “og “gUOS sAYNIB @ yeuLoMOy g¢ uoHbesed (2u% 9 10415 6 sur oup soyordny) wyysolta 23 eicoys (7 our rysisauediagd “yseluays jaBOa 99 tH Jquunu aftr our ase8tr “eran 3 YeMUE 9} vy aysp aaefuon|Ys r ruMIOpIeg zie 7 queny ‘ystrongqeats ae prog “wasofueyysap uot ask fad gy 204 9p g9 nye) af ay eluoRHTE got 3 25 21 2 OP OY ‘er 88909Q2 21 1enryeo 94 yIpuaT sedis yasopuoA gb ‘sunoa 9) gfuonyys aft 1s aye aurew 9 aynp sod “tyspfuoryyshn 2 ased 9 ehuonyys e8u sit n ainp of at{aq arojely au aAg(eG 9 ehipusr ypo fepuesd ‘ojan gur ofuonmys 1S ueyotopisuoy sodibys @ unageyye aM r9pe7Iq sy tOz9I0fU WULF] a HONDAS at es UUTdLNySsuEN gu oupa ro[joIed a1 2ognp aystumted “anoj 2 94 stunrzrerouoyo 1 By] <3 “aaouaroeuszogAr 9 waruoyp 2u pupal a au opjaye aftisze 91 punur Yed aut es aut ab rabidiad quounpa ualit as jaye] “sosqyAAS wuurztouoys 91 HEBI] 9 wsarxIQy roII4Zed ym ab eu “anauessip 91 muLOpred at yeyys Jad iso8ueUH wy yaa QO] HER MLOpIAd 24 tuioy 9 ab syf0s8 rwsaysts osdos “(ajouorouieauoy afiysad 1s ata) 1ensapIsu0y 2 aynp “IBsHERUOL) guOs soyNfH 1 yy nuojsis joyozoUoyS cup joyApad 9 punce es wuNpuow 9 guef areiauNIG estp “afuonmys aft aut wigan voyADYS 9} auIDUOY aftr ab wuensed upydigd ow anmpfequuzad 13 49q ‘(ysatuongyssp 980 aygsofin a3) auiedoa a afeonqys afu aur tugiaa rerser eepH a1 gu ioubexed ‘® pussuoy wx(afo 9 ab ‘gs\jerS 1 rojautouy rwutzed semiyodsou grysp aurysqutsved 2 cha gu afiaedand off vay “auueIp vfuays am vluonys Sp op eyspfuionyyscp 6 “eyysafiy a1 eftoys ¢7 e8u Mougaied ab ‘moqeyre yefuonyys 9€ am uayouays sadibys 2 yeurauo) o¢ -auos saunlS x wumyYS 9 uTUa|qoxd vfsp your anypalez vy oyp (e1a 91 angynlS > gupoage au senseyesy) retysofiy 9) alu w8ur giyse Te 9s yoyNy) a1 punus “‘oUTYSKALBiod 91 oxouiLIed 9 olwedayd eBu sodtbys a1 sipes8 uraraists guifosgzaqa 91 od “naysayy 160 att 2-¢¢ 9 mptIan az S4ed yatoptad whvsiapu ‘ecp'oT Empuap aur grdp 9 uIpusa a2 ofy “wrONLDIYS 9 191891 2U auuyszopsad 2} au edt ysa el ayUnyeip afuays aun gfuonyys 1g oe B2290BuIguH aftopt gulpared yu ore aysoqrppead yp faon 9 amyso acibys sQntS 2 arenyys 34 Qu aanyesfuoryyssp 2 oniyioods oysed 2s iourys o2oises aueIna off EN -%o0' Wau aw Uf o Sup ef- “YoL pO Jae 9 Ul <> “%Lp'O MW BI- “%HOS'O P- '%S9'0 B-cIB> “%mL9‘0 aut el- ) %I as ed gut guumpuap guEy 9 Terah 2 yu 2 SsInyj "YT 28 uaNys gur UMN ou e- ola leased ‘y6e"Z aM OUI BI-cys> By @ 0183 J9pU oypeU 91 att auMpUDCT , BYSelUON|YsAP uel efuayS vese edhe ana vizuele e tek studion stilistika eté shlouarit apo grafestlistika Shkrimi fonologiik bazohet né parimin e bashkélidhjes sé njé shkronjé, por ky éshté vetém ideal, sepse né realizim asnjé sistem Konvencional 1 shksimit nuk éshté Konsekuent dhe plotésisht fonematik mund té pasqyrojé vler® afektive, 18 cilén e Kongresi « paré i Manastirit pati réndést t& madhe jo vetém pir alfabetin dhe pér gjunén letrare kombétare, pér arsimin ¢ pér kulturén né ior edhe pér céshyjen kombétare shqiptare né pérgjithési. Vendi Kongresit, qé ishin Inirorézim « veprimtarisé sé shumé sé shumé breza ipes dhe 1 perpjekjeve t pandérprera pér affimin @ niés shqipe e t& Kombit shqiptar, u pritén me gézim dhe u vuné menjeheré né zbatim, Brenda pak vi alfabett yn 1 tém t shqnpes. AL &shté kuroréziny i pérpjekjeve disashekullore t€ mendjeve mé té ndritura t& Kombit, Alfabets yné ne krijon lehtési dhe pérparési té médha né pérdonmin ¢ teknikés kompyuienistike mg t@ pérhapur. Alfabeti | pérbashkét che « ndértuar te drejt hapt rrugén pér nj& emancipim kulturor, pér ajé dreytshkr pérbashkét dhe pér njé gyjuhé standarde t@ perbashket pér t8 git shqup sig ¢ kemt sot.” ( vopla) kané 8 pik; 6 pike, per! « 5 pike, rats de cicero ~ kan KREU IL 2, OBJEKTi I FONETIKES stiké rrjedh nga a reqishtja e vjetéi Ago shayrton vetém anén materiale tné dallim nga degét © tera t& giuhésisé qé merren me formén, funkstonin dhe pérmbajtjen gjuhésore, q& 1 pérkasin _gramatikés, leksikologjisé apo semasiologjisé.* Fonetika nuk duhet trajtuar vetém si myet ndihmés pér gjuhétarin dhe pér studentin e gjuhive t@ huaja. Ajo sot ésht shkeneé shumé ¢ zhvitluar, e cila pérfshin pjesé té fiziologiisé dhe t8 fizikés, por qé ka pércaktuar fust a zhvil té kérkimit dhe 48 verifikimit, st dhe terminologjiné e v é degé c gjuhésisé, ndérkaq morfologjia dhe sintaksa jané degé té gramatikés. Deri mé tani jané dhéné disa pérkufizime pér fonetikén: Fonetika merret me studimin e anés fiziologjike dhe akustike t ligjérimit; njésia c sa baze tshté dnguili- zéri i nyjétuar i t8 foluritté njeriut, Ajo bén pérshkeimin dhe Klasifikimin = nyjétimin e tyre (fonetika e té ait (fonetika akustike) dhe hé mjetet tingullore té t8 folur iuajné. Fonetika éshté degé e gjuhésisé e ertl Malmberg, F 2 John Lyons, Hye nd Londér, 1968 (pérkthyer dhe botuar ni t folurt. Shpeshiheré né‘uaqorTep sup (zosaKNES poy unfafus 91 quer ab) oynfH aft 9 nsafoy eu afta aya quueuas mysjear a auisati “yuandnyy ay oup arurTyasuy 9) ouysonapLgb H a]o “2ysnBu gy afypr] auey sayNlB ay oumathu Ap ory, -efot 9 ayes soniizy a1 29d tsgpunuy utdet oup 1s ‘gjoljaftus expmrb o exarotyp ‘augup eu 9) Jad aufoelta sadibys 3 yeurouey g¢ “ysg “YsouIaysOW 9 ysopElh ‘ype + quinys samnu af eyouy “oumyshipt a esXuU gu uanali-epfu aut uaqonyseg repo 2) “ysetUdUoy rerztyny a} soWNU af our “gud ay MuMI—LKe a1 afes ayy renzioy 24 r9umu gue aysiuOMeZ (reurouog) ounystandnyed 2 aqIs—ft beyepu ‘eugboys ey gb safonau sedis ‘iystumpyzea uajorys oyp wus a1 uel ounysumcnoy 9 asa “aynt® afu 2u ey eursuoM: es wysisapyes woyoRje=ted 21 mpuntued 9 arse 2b naysey ‘sunyspunged a auyse aynlB afu a axvurouoUt a wast] ‘taystmyed + arqse arqn(8 ops au ouryspunus ay saotuayy 7 mH 8 a 2uép a mumalkt a umanpras atu reazour eyav0} 2s jop of eB “wiRYStSaIOAQUU 21 tnd) ey yuu ab ayp asaragigd woh gy gsold gu fo) gu iaqUpU 99 punt 3mer HT EINjOY ap 2 Jao a gut visattr ase Nsw “WNjOy 3) 1 yinBuy a1yse synoUOy 9 9zeq wisely “B|Fos 2) aw Hsafut ou UoyepU 2} punut >ynuTewiou0} & fasion wsrapU ‘euraUo] — frm gu :efBoa 3} axa salu até uoyEpE 9) punts FourQ;soW sup yaIeLy “Mayse>y “yeUoLO] — yinBuny gufaquad > says a1 21d 2 urunaldu esigpu ‘igjelj oyp isurayz0un ‘oumysuundnoy 9 auisela oulaquad 2 saqnlS 2 azed 0 urumafin“a1Ap 9 unuma[cu oyp ared 9 ununafaa wy eyntey senpyeo 9 umdny oft guey 9b sedeo4) waDagH4) THrso4p4nar4s uoIwm gue puey sdb) vagy ‘mapms wel; “ys omueUtDs) udm ude yp axorIMBuMy UaUE suey Ho a1 isafa quel ab “ysarely faud souggied gud ru ced Yaa afGN ‘yeh aup efyous edu guepu reyordibys 21 pune yn isn essppu “rondo 1 oupa yatordibys 2 punur nun ‘maysery “aanely @ ayp aagqely 3 apeurayeus sajnqui vB sedan uoyordibys 91 punt 3yMu oxojuoutBesiqeu yoquoLHO|2 ‘eroh a1 ste ope ‘amet! oyp rayefy om an 2 uoyosanysiqus asofinol ausofng “iEmyoH 91 9 afrUoEur uasanqua ed ‘TyUEd—A 2 1s auforstzja a1 punter ut rsafu orgy WorseuoLUt ayp Isat Bue of a ISOIN ‘ayoqwotsastqur 950 aroliaof isafu Supa wy eyRS ‘axon anisafu Santa ‘oj vd ‘orod vodos -adibys Ugynt8 at aurystandny a ately orgy ueyounios a punur yd» 9 yinBar eBU -ysg “3Ie sfius vspunb 9 exgiatyp zenaio} auel adibys saqnlB a eulauoy-indun og BN aunysapu ay exXugut gu vayourquioy 9 uoyoyseg yoq10 49 “ysinSuny UUs pur 2 ased “rarey ‘an ‘Ap ‘alt ford uayagiad onayely 91 auoynatm yesemnqWy saynS 9 yewaucy gufosgbejied yeruonjys ‘naysas “wunjop 9 9 unuNSL/FOr puufog “auunyys 91 ue our sanaf sed exgfy guia 9b yeusuo}-yfhuN SHOP | oy] “SaqNIS 9 uneaEDIYS ouPe VOsapuntE aioruowLas HH9A of -14NIO} 2 urunis atufospjepedu a my somopis aueb yyNp rom) rLyeLe € “Le J "€R61 “gems ‘auysypfBied 99 a0 ‘05 3 '<861 ‘yoy uoifati ay au fain 4p woqoialiu a se auyp_gsqioyatia asjndun Ap uayosigp 21 punut sya :240>, 21 urnof}-ugte mysoul® wrjafpu ‘yndun xemypoud 91 gd urziaay 92 2b waNIO} 3) 9 saoueRo cay eBU uayORREp n ab yasyndusy quale a1 sHEBojorzyox!se hudarumjous 9 aunan ou yaups] (iaMIOS ay ay vyRl “ZT “Tuna at yp exp nfs) snug f8yy 1 2uel sayntG 23 aioli soln yranet8Iy an HeIe1ey 2) eXYS Jad toupalis sewoy 9U “azolka guuzoy ott ugnf-2x9fu uDjafpu axofmsun aitsAlN UuNjoy 21 9 LoUpotis gueqiad sroqndun tsafe ogy “squiafi sed expt aulin oyp asf siprm emupy| 91 quer 9 stely 2 ysarel) Bien aft wi eayasdqs’ + wopuiey euoy youmrpuayy 2p gyal 21 op wa.iou 29 sup uzyswme 21 ofp ayaf 2) op swumdny auysefpu 2} atinagpu vd axteys ot uipuan afottapu 81 pune ofuays af ab popu gjjens of sod ‘unpaid af imu wony af eBt 208 sgah anysa von afte noun avionlS adie Yoyo, “aavurouow iays9d nes J9d Zpyed woyskupe elpuals -oursugy fese ode fes9x 9 elypotiz av BIRjA Dy DADUIBHOY s tpiioa WISasYNS 234 QN “fa oF ~ Jo ‘unt ~ fon 1 “eiolt ga ysppely Bea afu ayp 1s '9} out ourzIad ymw od “ys>7 aup 1s euroUDY rerfolit 91 unquuiad 7ysv efuays -oxewsauoy 91 ap aAvurauoUL > uTaWAtsasyns lwoiafdys anamgyp 1 sofia uoryere3] “ysouorsuounp Ap 10d “reo. aiyse ¥ ‘ezonus aavfirays 9 ypoy 1 re 18 “MuEYTIMMOY 1 FENZtA ASE alny -yEESDK 3 bio] amy anyud n ed “nah afte ypusa aft sedis yuzesaut 2 ja}iowoy9 tqRU ystatsosyns walgforga zenapughigd aynp oso “gag 9) afu 1s uiyzesou uordooied 3 tsomAys amy “umpys ou mdey a1 yemyd aid t oMys9 nuDyuMWOy any elpuals giyse inieli very “anpolr is oysea a 2412 24 opsouop tiypopu suo] ‘sozarofu guuugfBy 0 auveury awazoy ofyy reinjof a} 2 aypalu yaunb ysodqs gb ane gulosabajiad ab “ysoruaty arofia gummy au jayoysestucen ayn op dantsafBN 29 a40fysof ayp azofta aysafu quel,» swuma9f8] 21 (syppozesd “orojuouFasiqus “areautfo!) auofiaos sysalu sup 15 omsafiig 2} (ssojuatudes “oreouH)) avofee oqsefu torpms Lau “fo ummorseuoyen ‘wobyoxr wayskape 9 esyaxp ‘oumyshapa a1 euizod au aafndun 93 muarysipa 2 yeypiaxs oyp a1uroynp “anki 2 RMOTTpout uMUEAUESePy “onA 23 axySMEyE agp aypLBojorzyy UpLE aso aarnim 2 uumafiu amuu9i3y g2 axolMFuN uAIMyMNS Lops exNONOY ‘Tan pOF 21 4 JOAN, wruaysis 9 afip auysa ARoUOg grozpzolt qneTup!By 94 aperrareU saue 9 aouayYs atyera. Lidhja e qéndrueshme midis kuptimit (t8 shényuarit) dhe bénjuesit) éshté kusht 1 domosdoshém i ekzistimit t@ gjuhés. A.. mbulesa tingullore ¢ fjalés dora pérbéhet nga renditja ¢ pércaktuar ¢ katér tinguyve. Prishya ¢ késaj renditjeje mund t8 krijojé grumbull tingush q& auk kané kuptim, si rado, orda, rdoa, drao, doa. Né disa raste, nga ndryshimi i rendigies sé tingujve mund t@ lerijohen fjalé me kuptio t& rdryshém, Tima, pust ~ supt, nde gepa ~ page etj, Kuptimi ve né raste té rralla né eyuhén shqrpe mund té ndryshojé edhe pér shake 1 theksit, i dart (dhensh) ~ bart (bis), (bumé industrale) Bazén materiale té gjuhés e pérbéjné tingust, Tingulli artikulohet vénen né veprit 8 18 kumbon né zgavrén e gojé pérmes valéve ronte (npare ee fal ko Muljatié, Op fonologifa 2.43. ‘Ana tingullore e gjuhés ésht® dukuri e ndérlikuar, sepse tingujt kané natyré té ndryshueshme dhe shpeshheré jené t& pagéndrueshém., Ata pésojné ndryshime, pérkatésisht modifikohen: varésisht nga pozita e tyre né falé (né prané, nga vendi 1 theksit, nga ritms i ligjérimst, nga géllima i thénies ef 2.1. DEGET DHE LLOJET E FONETIKES Njésia mé e vogél tingullore ¢ rrafshit fonetik jan é cilét kané natyré mjaft t€ ndérlikuar. Ata lindin gjaté akteve té ligirumut. Folési ¢ Kedon mesazhin ¢ vet né tinguj, kurse dégiuesi, duke e pérkapur me vesh rijedhén tingullore dhe duke ¢ analizuar até né sistemin nervor, nxjerr pre} saj pérmbajtjen e mesazhit. Po ta analizojmé nga piképamya fonetike procesin ¢ Komunikimit me ané t& gjuhés, do t& dallojmé anén fiziologjike ose nyjétimore, akustike, kombmatore, dégjimore dhe anén funksionale. Ryyedhimisht, tngujt mund té trajtohen né kéto aspekte themelore: (1) né véshtrimin e ményrés sesi prodhohen ata nga organet e t8 folunt; (2) né véshtrimin ¢ cilésive akustike té valéve tingul degjuest; (3) né ndryshueshimériné 8 vecania té fonetikés: (1 aicustike, (3) kombinatore di gé shgyrton pérkapjen ¢ sot e késaj dite nuk ka pérparuar shumé, Fonet ‘John Lyons, Hyrye né Gjuhésiné Teorke, £106.86 3 °ZO0E ‘AUN, spy 20 atu oysnop IE 6-563 2007 “gue, oy au olay Toystoyy nae ayes pur yg “ash spf emnsopaan 91“ 31 aCiod w yswsonys tpi af te oargode eq 312 egadd ase “pluedon oat aft ts ass aft ts oyopul 9 pans sega ops 9 xn onowanspApuny Ap auhioy 2 enipjadsiod vn $240) 21 uioy 2 ausrsty 9foRaMdys 21 puna “oye 30 yp ised “moup a1 atxysKapu 9 seas 9d 23 rox 9ft g2ng znypopi anzojoars ce 19 31 pant army, 96 250pueA 2p 2 wma aus “sayoy 2 aumgds 3 2S] muiouorde WoC may red 2 mses at ‘fGojoue aft 9g 2p og “fh a1 HOISHY WUNAwe aux afypH at taslouL ye) op5 fexeven unysog au usigps 9 ou sufstaysyyseg ab ial, a uotunys ou aysn stupa -uWDits € yawaya 1s yaKNYS = op squUIS F Hey oDd feUGzIzOy tMIS09 9N Bue wu Isefu og} Hompnys_1 gb “epfZoyouoy ayp 2125 2 soumatéu unyodse ‘9 wmspfli] gp auoymdim gutsy uoxpmys ab “sayel} ar aysndu > uiunday pu BxNOUOT ppuossyuaf aynouof anyfenb 2 sexreU0] 2 aBop aft wv 1 aup endan n pur ‘unUNUOY Joh IS saqAFT 9 uIUOISHUNY 2U 2, 9 uypor woyngz ab ‘feuotsyuny unyadse 3u aafaun + ruupms BN ump ‘aynlS gfe 91 yLoIsKy uLuNipANZ URUFP ,(,2G0H,, S010 “29000, Dip “In 9 box) asmoxyeyp ay & Jexnion sorysog au ayp (nunAtZ 9 renDxE9 2 g7ey pfu “Isoqoysfe “isayoreyseq ca 9°29 1 00 ‘BUEN, WH aU oie FeysmUBayA ese, us TA 9 ‘bai8) ssmoxyus y nys0q yotjHb ab “pymozis0y unysog 2u ‘amysdspu 99 ajysog Xp au Yosoptiaa 21 YospIAEe YP) pd ab uofay of y ian 2 unmuyau att ayn of aenjey ey ab wed} aupo sod “(es 9 uprenyys 21 aut ofqpy ed “xenpungsod ay eybip 1s “guayp 21 axodo aft: gu atspmyseq aftr 9 ugynl® 2yoys 23 puna uojayRIS “uypalss Fg “ex 9 ugien| 2) Sy uOUIESES aye EYAL ‘sr20ISKq| JoppenT atu agIO"} LyyNP op? 1g ho ody 93 amysape o rep Surapqyiseps) ‘qtumathu 2 uudupit “sodiby uuoipms edibys soynlS 9 eyneuey ysd oy|n3u unexaysis uoIpys gundaa 9 vyyauof vex9pu “fe ssoq}ndun sumysypifaiad 9 yp anammp 'sgi0g 2 Yaunl2 aur rurtiopiad 21 owajsAapu o auisgpunus a) mesede 9) atouns9tAu etsepunur dorpmas amysipifBiad 9 nyyanoy 2 youmysfapu 2 uueWoAUL ‘gunson 9 pynauos (4 2up auysyfSigd 9 ayponef (2 -anof 91 puns “fo anBuno} 2 unoqarpye ared a3 sad weppunua dof vy/o.Bo3i “eagzng a 1afz uoy “194 ys ab yjetsayeu wa aysisaze younyoye wsigpu | UOYONYSSA 2syfouTor9Dy a uguIEEPL ayy IMO} a 2 Ueypatia au ystatsasyms uabipu 9 oxyeiwoy ogy ab tosapunus nyferSoampedo.nyay2 THe) Bsippu ‘2afhSay wsip 9p gwangldt gi0I8 ugzyjorb aur say 9s sofyaid 1 ipuan woyoupaied asyfoSorojed 3 ajeuorsipen ways) aq QZ 2 UNDHSuaUL Sup uROUENYaN “uayOY wnTouyads au ayyesB gudugu gu sensstfBar a ‘aymp “nano; g ,uOeIBONNG,, yo t yexEde “youSouyeds 92 494 au WIANsISOpURL 2) pu, “fayHoreroge] ‘sjewauMasu) apmuannadsy? vypanof vniadz H guuipms 2 94 9 apoyaus of BEY HtUM9/EH 9} axOTIAUN souE aI eadtuENeEININ awit swystipu 21 aresede apo uozpiAapys “yysoa doarod “vypyou0g iat afofsigpu 93 audugut 24 usayysgquU 9 gUfodio3s9d 3ATBo}oUNy 2 soPUIquIOY “IAsAYE “AOLOrZT Hunmysgapugy aainfun 9 yuIpMs > vad ay UK} spre alypH, vd 9 ayN 8W exEpU 9} 1s seNpuau JeyNp yuu sBap O18y “aremnLaWT (osonyy;pow) azosouguioy mprouof woxx9m oumysAspu 9) eutzod au 924i 31 MysAupu 2 yepINBoxs ayp sruMANP au “giojawoyy oxlnSuy 9 UIUNDAIPOUE apy SABSME giuodea oyp uruHalku aufoysArpu “unnah-ualu gu gufoyypu waauN coed 21 & enmmayys 91 safis au MySay} EOTYSNG n ayNC{“(wypHHaed 2 Yel} ‘ae “afyous) euypaut a3 att salu renuzaptr 1 xgd uayodn3 gb (e/oa 9} aut ts9ft 1s) vindun eBu reypqiod gus renz9f81] “oalnSan a1 yeundrbys axel uayoryeyys 2b ninfe 98 sajea 9 attion aystsaveyjiad ‘anfhdun a) ayZy aqtiodaa woyfey ayasmyo myyauogy “ymjoy 2} 9 wHEIede au aalnSuy ay wumafdu 9 ugudugs vonAdyS (equouojorzy ‘ayplBojorzyy ‘oanemmynse exnaucy) asowneftu mypouo,ya n funksionale, pérbéjné dy aspekte studimi t8 njé disipline t8 vetme gyuhésore. Me termin tradicional fonetiké pérfshihen t@ dyja kéto aspekte studimi. Nuk mund té béhet asnjé studim 1 vérteté 1 fonctikés pa pikésynime t8 qarta fonologiike, funksionale. Tiparet fizike dhe nyjétimore t& tingujve né fonetiké me ané té té cilave ata realizojné funksionin tyre shoggror né gyubé." Me zgjerimin dhe thellimin e studimeve pér rolin e tingujve né © komunikimut kyo fonctiké funksionale tani mé qubet fonologi XIX, sidomos me Ferdinand de Sosyr. Dert aiéheré strukiura ¢ gjenezés sé giuhéve, ndérsa me Sosyrin gjuha fillor té studiohe) né vete dhe pér vetveten, TE armiturat e fonetilé ndryshimit t fangujve, rregullat € 1 zanoreve si t# gjata, t@ mesme ose |. wjené zbatim praktik sidomos né (ortoepia) qubet edhe “foneriké € shqiptumit té drejté né gyuhéa letrare, me drejtshkrimin, Fonetika njésive tingullore. . sig jané fonetika tungullore té gjuhéve eb, 2.2. LIDHJET E FONETIKES ME DISIPLINAT E TJERA Giuha éshte njé sistem su sistemet e shkallés mi larté dhe ky, nga ana e vet, pérfshihet né njé sistem tjetér té njé shkalle ed rmé t larté ¢ késhtu me radhé. Nga kjo piképamje, nénsistemet e gjuhés mund té pérfytyrohen si njé radhé rrafshes! njésité ¢ vela bazé, t& cilat adryshojné {8 Yera * Fonetka dle gram e gyuhés sotme letrare shape I, Fonetta (maket 1983, £18 8 Njésité bazé t8 gjuhés jané for rfema, fjala, togfalésin dhe fjalia. Nga piképamja e ndéitimit, fonema éshté njésia mee vogél ‘pandashme mé te), ndérsa njésité © tjera mund té ndahen né njési mé t8 vogla. Sipas funksionit, njésité © gwuhés ndaben né njési ndértuese: foncma, morfema dhe sintagma, q8 shérbejné si material ndértunt pér njésit® e tyera mé té médha dhe qé nuk mund té pérdoren mé vete: njési quajtése: fala, © ‘emérton dicka dhe njési é lidhye midis tyre dhe krijoyné fj ndérsa ant © Yecanta t8 saj, st ana 2 (fonetika), etsiu de Sronaibe Por kur Kbloyme ns ge sistem i gjuhés n& pyesét pérbérése & tij, termat “sistem” dhe “nénsistes ndérkémbehen, Késht re Eshté nénsistern « gjuhés, por, © paré ‘veomas, st ter8si e re dhe € lidhjeve midis tyre, ajo formon njé sistem mé vete. ME te, terésia e fonemave t€ njé gjuhe dhe térésia e mjeteve prozodike té saj jané marra mé vete, ato formojié prozodike. Né ményré 18 ngjas : e gramatiké mund té flasim pér sisteme e nén: ié médha ose mé té vogla. Kjo shpjegohet me veté ndértimin e gjuhés, cila nuk mund t& mendohet st njé shumé ¢ thyeshté elementesh, por si njé lidhye hierarkike e tyre. ha Kéto sisteme gjubésore ka shkenca t& vecanta, por tidis rrafsheve té gjuhés kushtézojné edhe lidhjen ¢ inave gé studiojné kéto rrafshe. NE kété shumést elementesh, ting njésia mé c vogél materiale ¢ strukturés gjuhésore. gé ¢ studion fonetika. Ajo éshté shkencé mé vete sepse ka objektin (Iéndén) he metodat e saj té studimit. Fonetilca materie studimi ka njésit# segmentore dhe mbisegmentore té gquhés, Fonetika ka lidhye té ngushté me léndét shoqérore (veemas me fushat ‘gjuhésore) si dhe ato natyrore. Lidhjet e fonetikés me fonologjiné. Fonetika dhe fonologjia jané shumé t8 ndérlidhura dhe e plotésojné njére-tietrén. Nuk mund té béhet asnié studim ¢ vérteté i fonetikés pa pikésynime t gasta fouologjike, funkstonsie. ‘é njejté stud @ ndryshme. Ki’shtu, &shté théné se fonetika logiik dhe akustik, ndérsa fonologiia nga You might also like
The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good LifeFrom EverandThe Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good LifeRating: 4 out of 5 stars4/5 (5819) The Perfect Marriage: A Completely Gripping Psychological SuspenseFrom EverandThe Perfect Marriage: A Completely Gripping Psychological SuspenseRating: 4 out of 5 stars4/5 (1140) The 7 Habits of Highly Effective PeopleFrom EverandThe 7 Habits of Highly Effective PeopleRating: 4 out of 5 stars4/5 (353) The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good LifeFrom EverandThe Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good LifeRating: 4.5 out of 5 stars4.5/5 (20112) Pride and Prejudice: Bestsellers and famous BooksFrom EverandPride and Prejudice: Bestsellers and famous BooksRating: 4.5 out of 5 stars4.5/5 (20479) Remarkably Bright Creatures: A NovelFrom EverandRemarkably Bright Creatures: A NovelRating: 4.5 out of 5 stars4.5/5 (5792) Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On ItFrom EverandNever Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On ItRating: 4.5 out of 5 stars4.5/5 (3313) Art of War: The Definitive Interpretation of Sun Tzu's Classic Book of StrategyFrom EverandArt of War: The Definitive Interpretation of Sun Tzu's Classic Book of StrategyRating: 4 out of 5 stars4/5 (3321) The 7 Habits of Highly Effective People: The Infographics EditionFrom EverandThe 7 Habits of Highly Effective People: The Infographics EditionRating: 4 out of 5 stars4/5 (2487) American Gods: The Tenth Anniversary EditionFrom EverandAmerican Gods: The Tenth Anniversary EditionRating: 4 out of 5 stars4/5 (12957) Habit 1 Be Proactive: The Habit of ChoiceFrom EverandHabit 1 Be Proactive: The Habit of ChoiceRating: 4 out of 5 stars4/5 (2559) Habit 3 Put First Things First: The Habit of Integrity and ExecutionFrom EverandHabit 3 Put First Things First: The Habit of Integrity and ExecutionRating: 4 out of 5 stars4/5 (2508) Habit 6 Synergize: The Habit of Creative CooperationFrom EverandHabit 6 Synergize: The Habit of Creative CooperationRating: 4 out of 5 stars4/5 (2499) How To Win Friends And Influence PeopleFrom EverandHow To Win Friends And Influence PeopleRating: 4.5 out of 5 stars4.5/5 (6703) The 7 Habits of Highly Effective PeopleFrom EverandThe 7 Habits of Highly Effective PeopleRating: 4 out of 5 stars4/5 (2572) The Iliad: A New Translation by Caroline AlexanderFrom EverandThe Iliad: A New Translation by Caroline AlexanderRating: 4 out of 5 stars4/5 (5734) Wuthering Heights (Seasons Edition -- Winter)From EverandWuthering Heights (Seasons Edition -- Winter)Rating: 4 out of 5 stars4/5 (9975)