Çöşmecik

GAGAUZİYA M.V.
MARUNEVİÇ ADINA
BİLİM-AARAŞTIRMA MERKEZİ
GAGAUZİYA GENEL ÜÜRETMÄK MÜDÜRLÜÜ
Vera Kuleva-Karayani
Çöşmecik
üüretmäk kiyadı
1-ci klasa deyni
Komrat 2015
1
Avtor: Vera Kuleva-Karayani, Gagauziya M.V. Maruneviç adına Bilim-aaraştırma
merkezinin zaametçisi, Gagauziyanın saygılı üüredicisi, Sovet Birliinin üstün
başarılı üüredicisi, Moldova Republikasının üstün başarılı üüredicisi, Gagauziyanın
saygılı vatandaşı.
Gagauziya Genel üüretim bakannıına baalı yaratmak grupası rekomendat eder

tiparlamaa bu kiyadı hem kullanmaa onu nicä üürenmäk kiyadı Gagauziyanın
üürenmäk kurumnarında.
Bu kiyat Gagauziya Genel üüretmäk bakannıın ekspert grupası tarafından bakıldı
hem Baurçu başlankı şkolasında, Kazayak, Kıpçak №1, Kıpçak №2, Tomay,
Avdarma liţeylerindä denendi.
Resimci: Natalya Vornikova
Cuvapçı redaktorlar: Petri Çebotar, Gagauziya M.V. Maruneviç adına Bilim-

aaraştırma merkezi dil, literatura hem folklor bölümünün başı
Mariya Kopuşçu, üüredici üüsek kategoriyada
Redaktorlar: Lidiya Baurçulu, Gagauziyanın saygılı üüredicisi
İvana Bankova, doţent, filologiya bilgilerindä doktor, KDU
Reţenzentlär: Sofiya Sulak, doţent, filologiya bilgilerindä doktor, KDU
Jekova M.S., başlankı klaslar uurunda baş uzman-inspektor
Yançoglo E.N., gagauz dili hem literaturası uurunda baş
uzman-inspektor
Kuleva-Karayani, Vera.
Çöşmecik üüretmäk kiyadı: 1-ci klasa deyni / Vera Kuleva-Karayani ; Gagauziya M. V.

Maruneviç Adına, Bilim-Aaraştırma Merkezi, Gagauziya Genel Üüretmäk Müdürlüü. –
Komrat: Centrul de Cercetări Ştiinţifice al Găgăuziei «M. V. Marunevici», 2015. – 88 p.
1500 ex.
ISBN 978-9975-3075-0-5.
373.3.016:811.512.165 K 91
2
İÇİNDEKİLÄR
Sevgili Vatanım – Bucak!.................................................................................................6

RESİMNİ ALFABET........................................................................................................8
HAZIRL AMAK ZAMANI
Hoş geldiniz şkolaya!....................................................................................................10
Urokta..............................................................................................................................11
Aralıkta.......................................................................................................................... 12
Şkolacıların rejimi.........................................................................................................13
Evimiz..............................................................................................................................14
Aylemiz...........................................................................................................................15
Kufnedä...........................................................................................................................16
Meyvalıkta......................................................................................................................17
Başçada............................................................................................................................18
Ev hayvannarı hem kuşları...........................................................................................19
Yaban hayvannarı hem kuşları.....................................................................................20
Renkli güz.......................................................................................................................21
Masal dünnesi................................................................................................................22
S E S - B U K VA Ü Ü R E N M Ä K Z A M A N I
SES-BUKVA üürenmäk zamanı..................................................................................23
O K U M A K H E M YA Z M A K Z A M A N I
Mihay Eminesku UYKULU KUŞÇAAZLAR…....................………………..……54
FOLKLOR
Şopar (Moldovan cümbüşü)........................................................................................55
Pêkalanın koyunnarı (Moldovan cümbüşü)...............................................................56
3
Tekst.................................................................................................................................56
Karımca hem güvercin (Gagauz halk masalı)............................................................58
Cümlä..............................................................................................................................59
Hırsızın kalpaa yanêr (Bulgar halk masalı)................................................................61
Tekir taucak (Rus halk masalı)....................................................................................62
Laf. Kısım........................................................................................................................63
PA A L I TA R A F I M
Vatan (T. Zanet)..............................................................................................................64
Ana dilim (D. Tanasoglu)..............................................................................................65
Mamu (T. Zanet)............................................................................................................65
Bobam (S. Kuroglu).......................................................................................................66
Laf geçirilmesi................................................................................................................66
DOSTLUK
Üç kafadar (S. Oseeva)...................................................................................................68
Sıncap hem canavar (L. Tolstoy)..................................................................................69
Büük bukvanın adlarda hem soyadlarda yazılması...................................................70
Juçka (L. Tolstoy)............................................................................................................72
Büük bukvanın laaplarda yazılması.............................................................................73
İ L K YA Z
Tabiat (K. Vasilioglu).....................................................................................................74
Utancak güneş (P. Yalıncı).............................................................................................75
Büük bukvanın laflarda yazılması...............................................................................75
Ördek (D. Tanasoglu)....................................................................................................76
Tekrar...............................................................................................................................77
Şen alfabet.......................................................................................................................80
Sözlük...............................................................................................................................84
4
Paalı birinci klasta üürenän!
Sana deyni seftä açıldı şkola kapuları. Çekeder meraklı, gözäl
hem cömert bir zaman. Şkolada sän edinecän çok islää, akıllı dost,
peydalanacek kendi eni bilgilerin, eni meraklar.
Senin üüretmäk yılların dolacek eni açılışlarlan, şafklı oluşlarlan
hem unudulmaz duygularlan. Bu sana deyni haliz te o zaman, açan
çekedersin üürenmää kendibaşına hem cuvapçılı olmaa, kabledersin
çok eni, derin bilgilär.
Senin elinä vereriz bir yıldızçıklı üürenmäk kiyadını, onu lääzım
becerikli kullanasın. Yaşamanda seftä elindä kiyat, angısı yazılı
ana – gagauz dilindä. Bu kiyadın adı «Çöşmecik». O götürecek seni
ana dilimizin alfabetinä – bukvalık tarlasına hem tatlı, temiz, serin
çöşmecää – gözäl, kıvrak, şıralı ana dilimizä.
Bu kiyadı sana deyni yazdı Gagauziyanın Şannı üüredicisi Vera
İvanovna Kuleva; üüredici, angısı çalıştı şkolada 45 yıldan zeedä.
O terbiyetti bizim şannı vatandaşlarımızın çoyunu: doktorları,
agronomnarı, injenerleri, bilimcileri, üüredicileri – bir laflan, hepsi
islää insannarı.
Umutlanêrız, ani «Çöşmecik» kiyadının sayfalarına gezi olacek
sana çok faydalı hem meraklı. O yardım edecek sana tanımaa kendi
kişiliini insan arasında hem dünnedä kendi erini; olmaa cömert,
akıllı, doorulukçu, çalışkan, sevmää ana dilimizi, Vatanımızı, anaya-
bobaya hatır gütmää h. b.
Oku, düşün, yarat!
İi başarılar sana!
Mariya Kopuşçu,
üüredici üüsek kategoriyada
5
Sevgili Vatanım – Bucak!
Gagauziyanın bayraa Gagauziyanın gerbı

Gagauziyanın gimnası
Peetlär M. Kösä Muzıka M. Kolsa
Tarafım, sän tarafım,
Ne gözälsin, korafım:
Çok cömertsin sän, topraam,
Gagauz Erim, Bucaam!
Refren:
Gagauziya – hoşluum,
Çok sevin, koru dostluu,
Bayraanı üüsek kaldır,
Sän benim paalı halkım!
Refren
İlk adım sendä yaptık
Hem “ana” da biz dedik,
Kauşu sevdik dinmäz,
«Oglanı» çaldık bitmäz.
Refren
Gagauziya, mutlu erim,
Vatanımsın sän benim,
Pek işçidir insanın,
Elleri keser altın.
Refren
Ne zorluk seni kırdı,
Ne zaman dolaştırdı.
Allahım, koru topraa:
Gagauz Eri, Bucaa!
6
Mihail Çakir
(1861-1938)
‘‘Var umut, ki gagauzların kulturası gidecek islää’’.
7
RESİMNİ G AG AU Z
Aa ä Sän Bb
Bän
İinä
Ee ê Salêr Ff
Satêr
Hêy-hêy
İi Jj Kk
Oo Öö Pp
Tt Ţţ Uu
8
A L FA B E T İ
Cc Çç Dd
Gg Hh Iı
Sıırcık
Ll Mm Nn
Rr Ss Şş
Üü Vv Yy Zz
9
Hoş geldiniz şkolaya!
10
Urokta
11
Aralıkta
12
Şkolacının rejimi
. ? !
13
Evimiz
14
Aylemiz
15
Kufnedä
16
Meyvalıkta
17
Başçada
18
Ev hayvannarı hem kuşları
? ?
19
Yaban hayvannarı hem kuşları
? ?
20
Renkli güz
! ?
? . !
21
Masal dünnesi
Trupçaaz
. !
Maşi hem Ayı
22
Аа
а. а.а.а
аа .
.а...а
. аа
аа .
а..а.
А-а-а! А-а-а! А-а-а!
23
Oo
оо . o.
10 o . o .a
o. .a .a .o .a
.o .o. o .a.
24
Uu
u .u. .a. .uu .a
u. .u .a .u. u.
.uu .u .aa
.u a. .u. .u
.u. .u .u .a.
25
İi
ii i .i.
ii .. i .a.
ii.i .i .
i .i.
i . i . i . i .
a- u a - ı i- a .
26
Mm
v
a o u i
k
m
maa- . a ma- . i- . a
ma- . a . ma- . a .
ma- . a .
ma- . a- . a
ma-ma- . i- . a
Mi - a, i 2 ii - i .
- Ma- i, i ii- i – mi .
- O ii- i!
- İi- i-mi ii !
Ma-mu, o maa- a. Maa- a- a ma- a.
Ma- a- a mum.
27
Bb
v
a o u i
k
m
b
bo-bá baa- . ı́ . bom-bó- . i
bá-bu ba- . á . bú- . u
baa ba- . ı́ . bu- . á
buu 1 bi . ba- . á . bá-. a
Ma-mu, bu buu- a, ama bu mi- i.

Ba- a, bu baa, ama bu ba- a.
Ma- i, bu bom-bo- i, ama bu ba .
Ba-bu, bo-bam baa- a. O baa- ı.

28
Kk
v
a o u i
k
m
b
k
ka-má
kú-mi ká-ku
ku-ma bá-ka ma-kák oku-máa
ka-bá ka-búk ka-bák bak-máa
ku-ki- . i ka- . ák ka-úk

Ba-ka, bak bu kim? O ka-ku . Ka-ku, oku ba- a iki
ma- a . aa o , ka-ku!
Ma-mu, bak, bu bi ak , ama bu iki ak mi i.

Ka-ku, bu iki ku-ka, ama o ku-bik.
Ku-ma, iki ka-ba ka-uk i.
kab . k k . m {u , i} iki
b . ka a, u k . ma . uka {k , b}
ok .
29
Ll
v
a o u i
k
m
b
k
l
lá-ma ki-lim Ka-lak

lok-má al-má Ó-li
máli o-lák Kó-li
ool kú-li Lám-bu
bu. ma 2431
ka. ba lama
bi. ki l
bo. l ko
ku
Ba-ka, al bir la-ma. Oli, al iki ki-la al-ma.
Ma-li, bak, bu kim? Ko-li, bu ku-li, ama o olak.

Lam-bu, olaa au-la koo-la.
Ka-ku, iki lok-ma al, i. aa ol, Oli!
iki kabak
30
Ee
v
a o u i e
k
m
b
k
l
e-lék el-li
el-li-lik bel-li
ek-mék me-lék 32145
be-lá ke-lék mekik -...
lé-lek em
áa-lem emi al
Ka-ku, bul iki me-kik.
Ko-li, bir el-li-lik al, el-li ek-mek al.

O-li, bu e-lek aa-le-mi , álma.
Ma-li, bu kim? O bel-li, bu ko- un, ama o olak.

Oli, o-laa au-la baa-la-ma, bela olu .
.elek l
31
Nn
v
a o u i e
k
m
b
k
l
n
nal
nú-na máa-ni Mi-na
ba-nán on-núk Ni-na
li-món o-nún Má-ni
láa-na be-nék Ni-ku
un-núk en-nik Á-na
54123 1324 3412

nakol-... kuan-... ekin-...
54123 1324 3412
nakol-... kuan-... ekin-...
Niku, iki el-li-lik al. On kila laana, iki banan al.
Nina, iki on-naa limon, kaun al.
Ána, bu kelek kaun benekli.
Mani, bu Mina. O akıl-lı! Onu an-ná, ko-nuk-la. Ona bom-bo-ni al.
aa ol, Mani!
{n, b, m,} - . al
32
Şş
v
a o u i e
k
m
b
k
l
n
ş
şekér beş-lik Mi-şa

şişä ku-şák Má-şi
şen ba-şák Ké-leş
şen-nik kuş-kú baa-şı́ş
ko-mu-şú ka-şı́k me-şe-lik
Mişa, şáşma, bu meşe-lik. Maşi, kakunu me-şe-l.. al. Mişa, daada

kuşku olun!
Bu ko-şu-lu eşek Keleş Mi-şa-nın.

Mişa, beş kila olmuş emiş, bir baa-şış al.
Miliş Nina, Kol Mani, başla okumaa.

b . ş - ... { a, e, o } k . ş - ... { a, o, u }
..e . i - ... kuşak- ...
33
Dd
v
a o u i e
k
l
n
ş
d
da-úl
du-dák Di-mu
da-lák da-mák Dó-na
da-ná du-án Dá-ni
daa di-ki-li Dá-şi
dam-ná da-dan-dı́ Dó-ka
Dona kaku dedi:

-Daşi, iki di-lim ke-lek kaun al da i.
- aa ol, Dona kaku!
- Doka kaku, bu kaun delim-deşik, - dedi Dimu.
-Dani, ko-mu-şu-nun olaa dama da-dan-dı.

Onu sokaa koo-la.
di . -... { l, ş, k } d . n, d . m, d . l { a, o }
34
Iı
Sı́ırcık
v
a o u i e ı
k
b
k
l
n
ş
d
kış ka-şı́k şı-lák

kı́-şın ba-lı́k şan-nı́
nı-şán ma-şi-na dı́-şan-da
nı-şan-nı́ şaş-lı́k dáa-lık
Kış. Kışı́n nışanı belli. uuk oldu. Kaar aa-dı.
Doka aldı bir kı- ak. Dimuda - ka- ak. Uşakla mu -lu oldu!
Nina dedi:
- Benim bobam şkolada işleer. O şannı bi adam!
Niku balı kaşıklan imiş. Maşi, kaşıı ondan al.
. miş . şil { e } kabak-... { l }

35
Ss
v
a o u i e ı
k
k
l
n
ş
d
s
sák-san sa-bún Sán-da

sáa-bi sa-kál Si-mu
sáa-lık su-sák Su-sá-na
sa-báa su-án Sán-di
-Sandi, bak, saksan aula kondu! O olmuş kaunu deldi! Şindi onu
auldan koola! Saa ol, Sandi!
-Simu, Kolinin danası susadı. Onu al da sula. Bak, kuşku ol, su suuk.
Dana suuk-la-ma-dı.
Susana kaku uşaa aldı, salladı:

-A-a-a! Aalama, uşaam, sus! Bu senin mamun.
su., se., ke., ba., a. {s}
36
Rr
v
a o u i e ı
k
n
ş
d
s
r
rám-ka ber-bér Ra-di
rú-ba kar-dáş Ma-ri-na
ru-sá-li ma-rár And-rúş
ra-ké-ta ba-ra-bár De-mi-róg-lu
rá-di-o renk-li Ka-ra-mán
Radi An-druş-lan iki kardaş. Onnarın bobası berber işleer.
O kasabada şannı bir adam oldu .
Marina Karamanın radioda sesi işidildi. Dooru.
O orada ka-ku-sun-nan barabar işleer.
Mali, Dimu dolma biber, marar, sarma imedi.

O susarak dondurma idi.
koo . , ki . , kı . , mo . , aa . , saa . , da . ,
sa . , so . , se . , ku . , ka . , kaa . , baa . , bu . , bi . r
37
ä
v
a o u i e ı ä
k
n
ş
d
s
r
li-lä́-ka ii-nä de-mä́ä

ke-sä́ kä́ä-mil been-mä́ä
ka-lä́ né-re-dä iş-le-mä́ä
láa-lä bir-dä́n ses-le-mä́ä
máa-lä i-ler-dä́ ek-mä́ä
Bu kilim Sanda kakunun. Onu mali dokudu. Kilimdä
beşär laalä, ikişär liläka, birär dä emiş dokulu. Bän
malinin işini beendim!
Käämil bir kilim olmuş!
-Saa ol, mali!
beklemää -... derä-... şişä-...
ana ara ama sus
38
Öö
v
a o u i e ı ä ö
k
n
ş
d
s
r
ör-dék
ön-de-ki böl-mä́k
örs ör-nék dö-şék
ö-ném ör-mä́ sök-mä́ä
ö-nem-ni kö-kén dök-mä́ä
Mişaların aulun köşesınä malina kök salmış.

O bölä dedi:
-Saa ol, komuşu, bendä dä malina oldu!
Mişanın da kaun kökeni Saşalara kök salmış.
Onnarda da kaun oldu!
-Mali, döşek eskidi, onu sökmää mi?
-Sök! E-ni-le-de-lim!
b . rek, b . brek, k . klü, s . lä, k.k ö

39
Yy
v
a o u i e ı ä ö
k
ş
d
s
r
y
ya-ba-nı́ yı-kı́k yar-dı́m

yap-rák ya-kın-dá yan-nış-lı́k
ya-lák ya-la-bı́k kay-bel-di
yaa-múr yan-na-şı́k yo-rul-dú
yáa-rın yıl-dı-rı́m mey-dán
Bu sabaa yaamur yaamış. Şkolanın denemä ka-rık-la-rı-nı da

yıslamış. Nadi yaa-mur-luu-nu almış, şkolanın auluna yaklaşmış. O
denemä ka-rık-la-rı-na bak-mış. Onnar di-ril-miş, e-şer-miş.
Bundan sora Nadi karıkları korudu, yısladı.
14325 12354 kayna-..., uyanık- ..

yılan kaykı soymaa-... koyun- ...
yay yok kayak kayık
40
Tt
v
a o u i e ı ä ö
k
ş
d
s
r
y
t
to-kát tok-lú tutuştúr sóbayı

to-ló-ka Tó-dur tuttúr yamayı
tı́r-la Ta-nás tutuldú tilki
to-sún Sul-tá-na titiréer toklú
te-kä Kom-rát tırmandı́ tırtı́l
Todur to-lo-ka-da tok-lu-la-rı, tekeyi, tosunu otlattı. Sora onnarı
tırlaya aydadı. Orada eski tek-neyä terekä, tooum, em attı. Doyurdu
onnarı, tu-yan-na-sın-nar deyni.
Sabaaylen Tanas tokadı araladı. Todur onnarı tolokaya aydadı.
Yukarda turnalar baardı, seläm etti!
. el, . er, . ek, . ok, . oka, bir . ayna t

45123 4231 tut
terbi ters
41
Üü
v
a o u i e ı ä ö ü
k
ş
d
s
r
y
t
üü-re-nér bül-bǘl tü-tǘn
üü-ren-miş büük dǘü-nük
üü-sék bü-tǘn ük-lǘk
üs-tǘn tǘü-lü düün
Küü-dä benim şkolam en üüsek bir bina. O dörtkatlı.
Bän ilk katta üü-re-ne-rim. Benim klasım en büük.
Dostum, Andruş, bendän taa ii üü-re-ner. Onu sık me-te-der-lär. O
bana ürektän yardım etti.
Bän bütün yıl dos-tum-dan örnek aldım. Şindi beni dä taa sık
metederlär. Bän dä Andru-şun yar-dı-mın-nan üüren-miş oldum!
-Saa ol, dostum!
bü . k-..., dü . n-..., sü . t-..., dü . ş-... ü
kürek-..., kürk-... tüt ütü
42
Gg
v
k
d
s
r
y
t
g
gú-guş gár-ga Gir-gi-na

ge-mi gúş-ter Gö́r-gi
gé-gä göl-gä́ Go-gúş
gén-ger gü-néş Gü-müş-lǘ
Bir gün Gümüşlü Girgina tauklara em attı. Geerdän gar-ga-lar,

guguşlar emnää kondu. Gerä́ä gibi em ga-ga-la-dı-lar. Goguş onnarı
gördü da kooladı.
-Saa ol, kardaşım! - Girgina dedi.
Kış
Suuk kış saabi oldu. Günnär kı-sal-dı.
Güneş girgin şıladı, ama yı-sıt-ma-dı. Gar-ga-lar
küü-yä yak-laş-tı.
. el, . ün, . ör, . ol, . er, . öl, . ök g

43
Zz
v
k
s
r
y
t
g
z
zám-bak záa-bit Záa-ri
záa-met züm-bül Zi-na
za-mán zúr-na naz-lı́
za-náat zer-de-li lää-zı́m
Kış yortuları
Kış zamanı uzadı. Eni yıl, kolada yortuları yaklaştı. Uşaklar türkü, şiir
üürendilär. İnsana an-nat-tı-lar, onnarı şen-nen-dir-di-lär.
Ta-ka, ta-ka,
ta-ka, ta-ka –
öter traka,
öter traka.
Nedän bu şamatalık?
Eni yıl geldi artık!
(T. Zanet)
44
Pp
v
k
r
y
t
g
z
p
pá-li pap-şoy Páv-li

pi-pi püs-kǘl Pa-şa-lı́
pú-puk pu-lúk Po-pa-zóg-lu
pa-pa-gal pa-pa-di-ya Pá-şi
Eni yıla karşı.

Eni yıladan iki saat kaldıydı. Pavli uyukladı.
Onun düşünä geldi bir geniş, üüsek, ep-eşil daa. Daayın boyunda
bir yabanı gezinärdi. O kimisä bek-lär-di. Pavli düşündü:
- O, allem, Ayaz Däduyu bekleer.
Yabanı isteer ondan uşak-la-rın baa-şış-la-rı-nı kapmaa!
Pavli aldı elinä bir sopa ... Da birdän uyandı.
Sora düşündü:
-Pek islää, ani bu iş diil halizdän, ama sade bir titsi düş.
(T. Marinogluya görä)
45
Cc
v
k
t
g
z
p
c
cı-vır-li-ga can-nı́ Ca-na-bin

ce-viz cán-ta Cal-táy
ca-mál cu-máa Cal-tay-lı́
cam-báz cu-mér-te-si Me-ra-cı́
Cumaa günü Caltayda büük yortu oldu. Bizä ar-tist-lär geldi.
Biz camalın yanında oturduk. Käämil türkü, şiir sesledik. Dimucuk,
cıvırliga gibi, türkü çaldı.
Cam-baz-lar da yortuya katıldı. Biz artistleri pek beendik. Onnara
şükür ettik da sorduk:
-Canabiniz, bizä taa bir kerä geleceniz mi?
-Mutlak gelecez! Biz sizi pek sevdik!
. ız-..., . öp-..., . an-..., . am-... c

46
Çç
v
k
t
g
z
p
c
ç
ça-nák çim-çi-rik Ço-bo-tár

çi-çek çe-kiç Çor-ba-cı́
çer-çe-vä́ çi-men-cik Ça-dı́r
çi-lin-gir süt-çääz Ça-kál
Keçi daada eşil çimencik otladı, serin sucaaz içti. Sora geeri döndü.
Kapuya urdu da çeketti tür-kü-sü-nü çalmaa:
O-la-cık-la-rım, Ananız sizin geldi,
U-şa-cık-la-rım! Datlı sütçääz getirdi,
Açın bana kapuyu! Benim sütçääzim akır,
Karşı edin mamuyu! Bakın, neredä bakır!
(K. Vasiliogluya görä)
. ok-..., . ek-..., . iz-..., {ç}

ç.n, ç.l, ç.k {a}
47
Vv
v
k
g
z
p
c
ç
v
va-li-za va-ḱıt Val-ka-néş

va-gón var-lı́k Var-bán
va-tán va-tan-dáş Va-sil-ka
vák-la vir-gǘl , Me-nev-şa
Varban Vani malisinä istedi gitmää. Menevşa malisi Val-ka-neş-tä

ya-şa-yar-dı.
Vani valizayı topladı. Viktor onu garaya ma-şi-nay-lan götürdü.
Vani trenä, birinci vagona pindi.
- İi saatlan! – dedi ona Viktor da Menevşa malisinä seläm yol-la-dı.
-Saa ol, çiçu! – cuvap etti Vani.
Tren yollandı...
32154 32145 kavak

kaval tavan
48
Ff
v
k
z
p
c
ç
v
f
fı-çı́ fi-liz For-mu-zál

fenér fış-kán Fı-çı-cı
fı-rı́n flám-bur Faz-lı́
fi-dán fés-len Fé-di
Formuzal Görgi dostunnan faydalı iş yaptı. Onnar iki flambur

fidanı dikti. O baayın zeedä filizlerini kesti. Sora fışkannarı bir tertip
tepeyä topladı. Onnarı fı-rı-nın yanına gözäl yıvdı.
Susana malisi dedi:
- Saa ol, u-nu-ka-cıım! Sobaya deyni islää yakacak oldu.
İlkyaz bizim tarafa geldi-
Dolaylar çiçek doldu.
Sıcaklar gündän indi,
Kuşçaazlar küüyä döndü.
(T. Marinoglu)
49
Hh
v
k
p
c
ç
v
t
h
ho-róz hay-lák Ha-cı-óg-lu

hen-dék ha-véz Hay-dár
ha-tı́r hé-men Hay-dar-lı́
ha-yı́r ha-zı́r He-der-léz
Hay-dar-dan Kara Filçu hatır güdän bir ço-cu-cak. Çok türlü hatırlı
laflar onun sözündä var: sabaa hayır olsun, zaman hayır olsun, avşam
hayır olsun, ii gecelär, saa ol, Canabiniz, hoş geldiniz hem başka da.
Filçu ihtärlara hem küçüklerä hemen yardıma geler. O hiç haylak
gezmeer. Şkolada da büük ha-vez-län üürener.
Filçu pek ii çocucak!
14325 {h} . azır- ..., . ak- ..., . al- ...

hıyar
haylak - ... {z}
50
Jj
v
k
c
ç
v
t
h
j
jur-nál je-la-tin Je-le-zóg-lu

ja-két jur-na-list Jé-lev
jü-ri ji-rá-fa Jé-nä
Jelezoglu Jenä jurnalist olmaa isteer. Büük havezi var jurnaldа «Sabaa
yıldızı» işlemää. Onuştan o ana di-li-ni derindän üürener.
Bucakta gezecek, sii-re-de-cek, gördüünü yazacek. Sora uşaklara
Vatan için annadacek.
Ana dilim
Afet sän, ana dilim,
Şin-di-yä-dän bil-me-dim –
Bilmedim, de-nä-me-dim,
Ne ger-cik-sin sän, dilim!
(S. Koca)
51
ȇ
v
a o u i e ı ä ö ü ȇ
k
c
ç
v
t
h
j
at-lếêr tu-tếr u-rếr
a-tếr hay-dếêr oy-nếêr
Sport u-rok-la-rı-nı biz pek severiz. Küçüklär ip atlêêrlar, topu
biri-birinä atêrlar, tutêrlar.
Büük kızlar vo-ley-bol oynêêr. Çocuklar futbolda topa pekçä urêr,
gol yapmaa savaşêr.
Bu uroklar pek faydalı hem şen geçer!
Top
Hop-hop-hop atlêêr şu top.
Çok zarar yapêr bu top:
Aktarêr o kazanı,
Sora cinger filcanı.
Ya cuvap et, topçaazım,
Neçin bu sana lääzım?
(K. Vasilioglu)
52
Ţţ
v
a o u i e ı ä ö ü ȇ
k
ç
v
t
h
j
ţ
ţirk ţélna ţif-ra 2

ţir-ka ţır-ţır ţá-poy
Gezintidä
Ka-ni-kul-da biz Kişinöva gittik. Orada gözäl so-kakları sii-ret-tik.
Muzeyä hem ţirka girdik. Ţirkta pek meraklı işlär gördük.
Fil pek uzun kulaklı Ţirkta muzıka çaldı,

Ţirk alayına çıktı. Ayılar oyun oynadı.
Bir kulaanı salladı, Bir aslannan bir kedi
Bizä seläm yolladı. Ateş içindän atladı.
(K. Vasilioglu)
53
O K U M A K — YA Z M A K
Moldovanın bayra Moldovanın gerbı
Mihay Eminesku
UYKULU KUŞÇAAZLAR
Uykulu yorgun kușçaazlar

Yuvalarına dönmüşlär,
Saklasın onnarı dallar –
İi gecelär!
Salt sızıntılar soluyêr,
Açan susêr kara kodru;
Başçedä çiçek uyuyêr –
Raatça uyku!
Uyumaa su kamışlıında
Üzeräk geçer kuu kuşu1,
Olsun ayozu yakında –
Tatlı uyku!
Bu gecenin gözelliindä
Sade garmoniya hem düşlär,
Gururlu ay șılêêr göktä –
İi gecelär!
Romıncadan çevirdi
kuu kuşu – lebed
1
Vlad-Demir Karagançu
54
FOLKLOR
Şopar
(Moldovan cümbüşü)
Şoparın biri yolun üstündä tozlan oynayarmış.

Bu vakıt sokaktan ihtärın biri geçärmiş da şopara sormuş:
- Sän kimin ço-cu-caa-sın, uşaam?
- Mamunun, - cuvap etmiş uşak.
- Nasıl senin adın, ya?
- Hep ölä, nicä dä tätünun.
- Maşalla! Kaç kişi aylenizdä var, ya?
- Nekadar susak içindä kaşık, okadar da kişi.
- Kaç kaşıınız var, ya?
- Hepsimizä birär, - cuvap etmiş şopar.
1. Ne beendiniz bu cümbüştä?
2. Şopar nesoymuş?
3. Cümbüşü rollara görä okuyun.
Tutun aklınızda
İki kişinin biri-birinnän

la-fet-me-si-nä dialog deniler
55
Pakalanın koyunnarı
(Moldovan cümbüşü)
Görer bir kerä Tındala Pakalayı, angısı bu vakıt küüyün kenarından

geçärmiş kırliga elindä hem dä bir torba
omuzunda.
- Nereyi, kardaşım, yolunu tutêrsın?
- Kendi tırlama giderim. Vakıt geldi kışa
deyni piinir hazırlamaa.
- Kaç koyuncuun var ya?
- Biyaz hiç bir dä yok.
- Ee, kara kaç parça bulunêr?
- Bi-yaz-lar-dan da taa az, - cuvap etmiş Pakala.
1. Bu cümbüştä kimin için annadılêr?

2. Pakala kışa deyni piinir hazırlamış mı?
3. Dialogu rollara görä okuyun.
_____________________________________________________
________________________________________________________
Tekst
1.Tekstin «Pakalanın koyunnarı» altında 2-nci soruşu okuyun da ona

cuvap verin:
- Neçin Pakala kışa deyni piinir hazırlamamış?
56
2. Okuyun.
Tä ilkyaz geldi. Koyunnar kıra çıktı. Eşil çimencik otladı. Datlı
sütçääz evä getirdilär. Mamu taazä piinir yapacek.
- Ne okudunuz?
- Tekst mi bu, osaydı ayırı cümlä mi? İnandırın.
- Ne için bu teksttä sölener ?
- Kaç cümlä bu teksttä var? Tutun aklınızda
Tekst cümlelerdän kurulêr
3. Okuyun. Herbir cümleyi sesinizlän gösterin.

Çoban erken koyunnarı kıra aydadı çiçeklerdä su damnaları
yalabıyardı kuşçaazlar gözäl çalardı.
- Kaç cümlä bu teksttä var?
- Nesoy gözelliklär çoban kırda görmüş?
- Teksti yazın. Neredä lääzım, nokta koyun.
- Herbir cümleyi büük bukvadan çekedin yazmaa.
4. Okuyun.
Aaç ...küüyä yaklaştı. köpeklär

... canavarı duydular . kaçtı
Onnar çeketti ... . salmaa
Yabanı ... . yabanı
- Noktaların erinä uygun laf koyun.

- Okuyun, tekst oldu mu? üüredici
- Kaç cümlä bu teksttä var? üürenici
57
5.* Okuyun .
Çiçektän çiçää geçer,
Bizä tatlı bal verer. (ı, r, a)
-Kiyatsız bilmeyceyi yazın.
Karımca hem güvercin

(Gagauz halk masalı)
I
Bir Karımca günün birindä derenin duruk sula-rına indi. Su-sa-mış-
tı. İçi yanardı.
O uzandı bir yudum su içmää. Bir dä bir dalga Ka-rım-ca-yı aldı.
Çeketti suyun ortasına götürmää.
Karımca çırpınarak, baarardı:
- Kurtarın! Buulêrım!..
Taman bu vakıt derenin üstündä bir Güvercin uçardı. O gör-dü, nicä
Karımca su içindä zeetlener da başladı aşaa dooru uçmaa.
-Kardaşım! - Güvercin baardı. - Şindi sana bir çıbık atacam, hızlı tutun
ondan!
Karımca, kur-tul-duy-nan, Güvercinä dedi:
-Güvercin-kardaşım, çok saa olasın! Bu iiliini hiç unutmam!
-Yok neyä okadar şükür edäsin, Karımca. Hadi, hoşça kal!
Üz yıl yaşayasın!
II
Ertesi günü Karımca daayı dolaşardı. Bir adamı, tüfek elindä, gördü. O
bir avcıydı. Aaçlara neçinsä gözlerini dikmişti. Karımca da uz o aaçlara
baktı. Bir dä orada dünkü hatırlı Güvercini gördü. O kasavetsiz dalda
oturardı.
58
Karımcaya çok vakıt yoktu düşünmää. O avcının ayaana osaat
tırmandı. Taman avcı Güvercini kezä alardı.
Ama Karımca onu ne dalarsa, daladı! Adam an-sız-lık-tan hem acıdan
baardı:
-Vay, bu ne, ya?! Karımca birdän erä atladı da otların içinä saklandı.
Güvercin avcının sesindän ürkündü da maavi göklerä uçtu.
1. Bulun teksttä da okuyun:

Günün birindä Karımca nereyi indi?
2. Nelär o paţitledi?
3. Kim Karımcayı kurtardı?
4. Bulun da okuyun:
-Nicä Karımca Güvercini kurtardı?
Cümlä
Tutun aklınızda
Cümlä laflardan kurulêr
İilik hiç unudulmaz.
Cümlenin ilk lafı büük
bukvadan yazılêr
6. Okuyun.
1. indi, karımca, suya
2. bir, onu, aldı, dalga
-Herbir sıradakı laflarlan birär cümlä kurun da yazın.
-Nasıl yazılêr cümlenin ilk lafı?
-Cümleleri yazın, vokal bukvaların altını çizin.
59
Cümlenin sonunda nokta (.) ,
şaşma(!) yada soruş(?)
nışanı koyulêr.
7. Masaldan ’’Karımca hem güvercin’’
Cümleleri duygulu okuyun.
1. Sän sevdin mi dostları
2. Güvercin büük iilik karımcaya yaptı
3.Uşaklar, koruyun tabiatı
-Yazın. Herbir cümlenin sonunda dooru nışan koyun.
-İlk cümledä vokal bukvaların altını çizin, ikincidä – konsonnarın
altını çizin.
8. Shemalara görä dostlar için iki cümlä kurun. (Aazdan)
9. Okuyun.
Neredä karımca yatêr? dereyä

Güvercinin bacakları nesoy? karımca-
Karımca nereyi gidärdi? lıkta
kısa
- İkinci direciktän lafları kullanın da soruşalara dooru cuvap verin.

-Kaç laf ikinci cümledä var?
60
10. Okuyun.
Biz daaya geziyä gittik. Aacın altında bir adam durardı. O bir
avcıydı.
-Teksttä herbir cümlenin sonunda lafı kısımnara bölün.
Hırsızın kalpaa yanêr
(Bulgar halk masalı)
Evelki vakıtlarda küüyün birindä bir adamın para-sını çalmışlar.

Küülülär meydanda top-lan-mış an-naş-maa, nicä hırsızı tut-maa.
Bir dä adamın birisı baaarmış:
-Kardaşlar! Ya bakın, hırsızın kalpaa yanêr!
Ozaman adamın birisi hızlı kapmış başından kalpaanı da erä sıbıtmış.
61
Te bu takım hırsız kendi-kendisini tutturmuş.
1. Küüyün birisindä ne olmuş?

2. Masalda bulun da okuyun:
hırsız kendi-kendisini nasıl tutturmuş?
Tekir taucak
(Rus halk masalı)
Bir vakıt varmış, bir vakıt yokmuş, ya-şa-yar-mış-lar bir evdä

däduylan babu. Varmış onnarda bir tekir taucak.
Günün birindä o taucak yı-mırt-la-mış bir yımırta. O diilmiş hepsi
yı-mır-ta-lar gibi, ama altınmış.
Dädu yımırtaya urmuş, urmuş – kıramamış. Babu urmuş, urmuş
– o da kıramamış. Oradan bir sıçancık geçmiş, kuy-ru-caan-nan
saurtmuş, yımırta erä düşmüş – kı-rıl-mış!
Dädu aalêêr, babu aalêêr! Taucak kıt-kı-dah-lêêr:
-Kıt-kıdah-tah-tah! Kıt-kıdah-tah-tah! Aalama, dädu! Aalama, babu!
Bän sizä başka bir yımırta yımırt-la-ya-cam, diil altın, ama haliz
yımırta!
1. Multfilmanın ortasını aazdan annadın.
62
Laf. Kısım
11. Okuyun.
(uk, ta ), (mır, yı, ta), (tın, al), (du, dä).
-Kısımnardan laf kurun da yazın.
-Kaç vokal sesi herbir lafta var?
-Kaç kısım herbir lafta var?
Tutun aklınızda
Herbir lafta kaç vokal sesi var,
okadar da kısım var:
mum, ay-lä, ta-u-cak
12. Basamaklardan pinin, lafları okuyun.
ta
şama
mu
ma
la
tar
man
za
-Lafları yazın, urgu nışanını koyun.

-1-2 laflan cümlä kurun. (Aazdan)
13. Lafı diiştirin. Bir kısımını çıkarın da eni laf olsun.
Jurnal - ..., adamak - ..., aralık - ..., bakır -... , sopacık-... .
63
14. Kısımı okuyun, lafadan doldurun. Yazın, urgu nışanı koyun.
mey-..., hır-..., ...-pak, ...-cuk, ...-dam .
15. Okuyun.
Vakıt, bir, yokmuş, tekir, däducuk, erä , al.
-Lafları kısımnara bölün da yazın.
-Okuyun o lafları, angılarını kısımnara bölmediniz. Neçin?
16. Laf kısımnara daalmış. Kısımnarı okuyun. Lafı toplayın, yazın.

Beendii bir laflan cümlä kurun (aazdan).
ha- -dan- - nık
iz- - ba - - çi
fi - - met - - lar
çor- - dan - - lär
- tır - - cı
Tarafım
Vatandan paalı er dünnedä yok!
Vatan
Orada güneş raatlı,
Çöşmedän sucaaz datlı.
64
Mamusu bizi bekleer-
O topraaVatan dener!
(T. Zanet)
1. Kim herkerä evdä bizi bekleer?

2. Şiiri okuyunuz da aklınızda tutunuz.
Ana dilim
Ana dilim – tatlı bal, Ana dilim – gözäl ses,

Salkım çiçää kokusu, Maanä-türkü avası,
Şırasını üklü bal Onu işidän herkez
Vermiş gömeç dolusu. Doymaz, geçmäz avazı.
(D. Tanasoglu)
1. Şiirdä bulun da okuyun, ana dilini avtor neyä benzeder?
2. Şiiri demekli okuyun.
Mamu
Elleri onun yalpak,

Bakışı sudan da pak.
Kıırmayı açan yazêr,
Yanakları kızarêr.
O sever, takazalêêr,
Teknedä bizi yıkêêr,
Uyudêr, uyandırêr...
Nezaman o dinnener?
(T. Zanet)
1.Şiirdä lafları, angıları resimä yakışêr,okuyun.
2.Kendi ananız için kısadan annadın.
65
Bobam
Bobam traktorist – işçi, Al beni kucacıına,
Vatanımıza çiftçi. Görünsün dünnä bana
O kırı-payı işleer, Kim payı işleer islää?
Ayli insanı besleer. Kim sever datlı ekmää?
(S. Kuroglu)
1. Traktorist insana nesoy fayda getirer ?

2. Beendii siiri ezberläyin.
Lafların geçirilmesi.
Tutun aklınızda
Bir sıradan öbür sıraya laflar kısım-kısım

geçiriler.
Örnek: va-tanım, vata-nım
Bir bukva sırada brakılmêêr, başka sıraya da
geçirilmeer.
Geçirin bölä: urok-lar, imek-lär, akıl–lı.
66
18. Okuyun.
Vatan gözäl, güneş raatlı, sucaaz datlı.
-Lafları kısımnara bölün. Yazın.
19. Okuyun.
Ana dilim – tatlı bal,
Salkım – çiçää kokusu...
-Lafları sıradan-sıraya geçirmäk için bölün. Yazın.
-Çizin o lafların altını, angıları sıradan-sıraya geçirilmeer.
-Neçin?
20. Okuyun.
Elleri onun yalpak,
Bakışı sudan da pak.
- Lafları laf geçirilmesinä görä bölün da yazın.
21.* Resimä görä aazdan 1-2 cümlä kurun.
22. Okuyun.
Bizim aylemizdä beş uşak var. Biz dostça yaşêêrız. Bizä hepsinin
mayılı gider.
-Bu ne, tekst mi osaydı cümlä mi?
67
- Yazın.
-Vokal bukvaların altını çizin.
-Herbir lafın üstündä yazın, kaç kısım var.
17*.Kendi ayleniz için kısadan annadın.
Dostluk
Adam dostsuz, nicä ev kapusuz.
Üç kafadar
Vitä kaybetmiş sabaa ekmeeni. Büük
aralıkta hepsi uşaklar iyärmiş, ama sade
Vitä bir tarafta durarmış.
-Sän neçin imeersin? – sormuş ona Koli.
-Sabaa ekmeemi kaybettim...
-Prost işlär, – demiş Koli, dalayarak büük
bir buka biyaz ekmeendän. – Taa üülenädän
lääzım dayanasın.
-Sän neredä kaybettin, ya? – sormuş Mişa.
-Bilmeerim...- sessiz demiş Vitä da dönmüş
onnara arkasınnan.
-Sän, olmalı, cöbündä taşıyêrsın, ama lää-
zım torbaya koyasın,- akıl vermiş Mişa.
Sade Volodi ona bişeycik sormamış. Gitmiş Vitänın yanına,
ekmeeni kırmış iki parcaya da birisini kafadarına uzatmış :
-Al da i! – demiş.
(V. Oseeva)
1. Neçin Vitä büük aralıkta bir tarafta durarmış?
2. Çocuklar Vitäya nelär sormuş? Okuyun.
3. Uşakların arasında angısı haliz dost? Neçin?
68
Sıncap hem canavar
Sıncap atlayarmış daldan-dala da düşmüş dooru canavarın üstünä.

Ca-na-var çüümüş yukarı da istemiş onu imää.
Sıncap ona demış:
- Yalvarêrım, salver beni.
Canavar demiş:
-İslää, bän seni sal-ve-re-cäm, ama sän bana sö-le-ye-cän, neçin siz,
sıncaplar, ölä şensiniz? Ama beni herkerä sıklet alêr. Nekadar bakêrım
sizä, hep atlêêrsınız aaçların üstündä, şennenersiniz.
Sıncap demiş:
69
- Bän sendän pek korkêrım.
İlkin salver beni aacın üstünä da bän oradan cuvap verecäm.
Canavar onu salvermiş, da sıncap aacın üstündän demiş:
-Seni herkerä sıklet alêr onuştan, ani sän fenaysın. Fenalık senin içini
yakêr. Ama biz herkerä şeniz, neçin ki biz ii ürekliyiz, kimseyä fenalık
yapmêêrız.
(L. Tolstoy)
1. Sıncap aaçtan kimin üstünä düşmüş?
2. Nesoy dialog onnarın arasında olmuş? Okuyun.
3. Neçin sıncaplar herkerä şenmiş?
Büük bukvanın adlarda hem soyadlarda yazılması
23. Sizin klasınızdan birkaç çocuk sora da kız adı hem soyadı söläyin.
24. Okuyun lafları da hesapalın, nasıl onnar yazılı:

Baboglu Andruş, Kara Ana, Garçu Dimu, Varban Vari, Kulev
Vani, Topal Ülä.
- Çocukların sora da kızların soyadlarını adlarınnan ayırı okuyun.
25. «Üç kafadar» tekstä görä, soruşlara cuvap edin.

Aralıkta kim durarmış bir tarafta?
Kim onunnan lafetmiş?
Kim haliz dostmuş?
70
Tutun aklınızda
Adlar hem soyadlar büük bukvadan
yazılêr. Örnek: Miti Kulev, Yulä Uzun
26. Kısımnardan ad hem soyad kurun (aazdan)
Mi- To di
- li-
ni
ti-oglu
Va- Ma-
şa si-
Ko-
27. Resimi siiredin.

Klasta
-Uşaklara ad hem soyad koyun.

71
-Soruşlara cuvap verin:
- Kim çiçekleri yıslêêr?
- Kim tozları siler?
- Kim taftayı siler?
- Kim erleri yıkêêr?
- Nasıl uşaklar işleer? (dostça)
- Neçin kimi lafları büük bukvadan çekettiniz yazmaa?
Juçka
Juçkaylan Murka düüşärmişlär.

Kedi taman çeketmişti imää, açan
gelmiş Juçka.
Murka ba-caan-nan urmuş köpään
burnusuna. Juçka tutmuş kedinin
kuyruunu.
Murka hızlanmış Juçkanın bur-nu-su-nu tırmalamaa. Köpek kediyi
en-se-sin-dän tutmuş.
Bu vakıt sokaktan bir karı geçärmiş. Onun kazannarı suylan doluymuş.
Karı Juçkaylan Murkanın üstünä su atmış. Onnar birdän düüştän
brakılmış.
(L. Tolstoy)
1. Juçkaylan Murka ne yaparmışlar?

2. Neçin onnar düüşärmiş?
3. Teksttä bulun da okuyun:
- Nesoy onnar düüşärmiş?
- Karı Juçkayılan Murkayı nasıl ayırmış?
- Nesoy nasaat onnara vereceniz?
72
Büük bukvanın laaplarda yazılması
28. L.Tolstoyun ya-rat-ma-sın-dan köpään hem kedinin laabını

çıkarın da yazın.
- Nesoy bukvadan onnarı yazdınız?
- Evdeki hayvancıkların laaplarını yazın (1-2)
Tutun aklınızda
Hayvannarın laapları büük bukvadan yazılêr.
Örnek: Bozka, Çakal, Yalpak.
29. Siiredin. Okuyun.
Sesli salêr ... ... . Çakmak

Pençerä setindä mırlêêr ... ... . Kızıl
Damda baarêr ... ... . Altın
Şen kişneer ... ... . İpek
- Noktaların erinä lääzımnı lafları koyun da yazın.

Örnek: pali Çakmak, ...
73
30. Okuyun
Kimi Görgi gölä götürdü? Sedefi,
Ne yaptı Görgi göldä? Görgi beygiri yıkadı
-İkinci direciktän lafları kullanın, soruşalara cuvap edin. Yazın.

-Büük bukvaların yazılmasını açıklayın da onnarın altlarını bir çiziciklän
çizin.
31.* Teksti dikkat okuyun.

Vanişkanın evindä iki kedicik İpek hem Parlak yaşayardılar. Bir kerä
Vanişka uroklarını yazdı, ama tefterini toplamaa unuttu. Kediciklär
masa üstünä pindi da ...
Ne oldu ötää dooru, düşünün da annadın (2 - 3 cümlä).
TABİAT
Tabiat bizi sarêr —
Bunu lääzım annamaa.
Nicä kendi gözünü
Zorda onu korumaa.
Tabiat, nicä ana, — Ko bilsin çimen, böcek...
Duudurdu bu dünneyä. Bän onu koruyacam,
Kendisi aydın, şafklı — Neçin ki bu dünnedä
Kär benzeer bir kliseyä. Bän kaavi, ruhlu adam!
(K. Vasilioglu)
1. Neçin tabiatı lääzın koruma? Şiirdä bulunuz da okuyunuz.
74
Utancak güneş
Pek siirek uşak biler,
Näända güneş geceleer,
Ani kraalan yıkanêr,
Ondan sora kalkınêr.
O da, nicä sän hem bän,
İncä üzlü, utancak.
Kirli duuma sakınêr,
Zerä gülecek Bucak.
(P. Yalıncı)
Şiirdä bulun da okuyun:

1. Güneş neylän yıkanêr?
2. O nedän sakınêr? Neçin?
Büük bukvanın laflarda yazılması
32. Okuyun.
Benim mamum işleer fermada saacıyka. Hepsindän çok süt vererlär
ineklär Aydın hem Güneş. Güneştä var bir buzaacık Yalpaçık. O hepsinä
pek sevdirdi kendini.
-Neredä işleer uşaan mamusu?
-Nesoy Yalpacık sevdirmiş kendini?
-Lafları, angıları göstererlär hayvannarın laaplarını, çıkarın da tefterinizä
yazın.
75
33. Okuyun. Cümleleri lääzımnı sıraya koyun, ki tekst olsun.
Käämil dost
1. Birdän kayık sallandı.
2. Kol Miti kayıktan balık tutardı.
3. Çocucak su içinä düştü.
-Resimä bakın. Köpää laap koyun.

-*Ötää dooru ne oldu, annadın (2 – 3 cümlä).
Ördek
Ördek, ördek, mak, mak, mak,
Benim ördeciim!
Ne gezersin sokakta,
Benim ördeciim?
Ti-pa, ti-pa sallanêrsın,

Benim ördeciim,
76
Sansın bir-bişey aarêêrsın,
Benim ördeciim.
Ama ne gözäl giimniysin,

Benim ördeciim,
Fistanın gercik yazıylan,
Papuçların kırmızıylan,
Benim ördeciim.
Boncukların boynunda mı,

Benim ördeciim?
Yavruların koltuunda mı,
Benim ördeciim?
(D. Tanasoglu)

2. Şiirdä ördeciin gözelliini bulun da okuyun.
Tekrar
34. Okuyun.
Kanikullar yaklaştı uşaklar bütün yaz dinnenecek Vasi malisinä
küüyä gidecek Nasti lagerdä dinnenecek
-Ne okudunuz? Kaç cümlä bu teksttä?
-Tekstin başlıını koyun, yazın.
-Herbir cümlenin sonunda durguçluk nışanı koyun, yazın.
35. Treni diz.

Vagonnarı sıraya koyun, ki tekst olsun.
77
Koli gölä gitti.
Koli buna pek şaştı.
Kuş bir kurbaa tutmuş.
Gölün boyunda bir lelek gördü.
36. Kartoçkalarda lafları okuyun. Onnardan 1 cümlä toplayın, yazın.
daayın saklandı güneş

ardına
n
37. Bulun lafları, angıları diil dooru sıradan-sıraya geçirili.

Be–nim, ö–rdek, sok–ak , san–sın, gözä-l, dost–um.
-Dooru payedin da yazın.
38. Okuyun. Noktaların erinä bir ad koyun.

... benim en ii dostum. Biz hepsini barabar yapêrız. ... mamusu, ... bulü,
yalpak bir insan.
- Herbir uşak kendisi için yazêr.
- Yazın da büük bukvaların altlarını çizin.
39. Ölä ad söläyin, angısı uyêr hem kızçaaza, hem çocucaa da.
40. Bu adlardan soyad kurun.
Tanas, Marinçu, Miti, Kiru, Koli, Dobri, Yani.
Tomay, Baurçu.
78
41. Çevredeki bukvadan çekedin, beş laf kurun.
AD
BÜÜYÜM K KASABA
k
ÇİÇEK
HAYVAN LAABI
42. Kontrol edin kendinizi! Lafları iki grupaya payedin.

- Angıları herkerä büük bukvadan yazılêr.
-Angıları sade cümlenin çeketmesindä büük bukvadan yazılêr.
Bayrak, Kişinöv, Varka, Beygir, Todur, Karayani, Gagauz, İnsan,
Yalpak, Daa, Juçka, Deniz, Kanikullar.
-Aazdan 1-2 cümla kurun.
43*En meraklı gün kanikullarda. «Benim düşünmäm».

(3-4 cümlä aazdan kurun)
79
Ş E N A L FA B E T
A Ä
Kaçarak kaçêr büük «А», Alatlama ilk yapraa
Asılı onda torba. Enidän konak olmaa.
Torbada sa var çok er – Zerä «ä»-län biz kardaş.
«a»-caazlar orêy piner. Noktalar bana yoldaş.
Ya söläyin, uşaklar,
Alfaviti kim açar? C
Camalda, cöptä öter,
B Cıngırdakta cıngırdêr,
Bakalım – bu bukva «B», Cırıntta atêr sazı.
Netürlü onun halı? Bu belli ki bukva «C».
Bukva diil pek balaban!
Ne büük şkembelär, aman!
Ç D
Bukva «Ç» uşak sever, Dalgalar olêr üüsek,
Çay içmää teklif eder Gemiyä deyni köstek.
Gemiyä deyni köstek. Sucaazı da pek tuzlu,
Çayniktän o çay döker, Kışın o olmaz buzlu.
Dostları ikram eder.
E ê
Ev, ekin, ekmek hem er – «e»-yä koyduk bir kalpak
Hepsi bendän çekeder. O oldu haliz kıvrak.
Bakêr bizä yukardan
F
Bukva «ê» oldu heptän.
Varım bän farfiridä,
Fırında hem fenerdä. G
Bak bana da tez tanı: Gargalar göktä uçêr,
Nesoy bukva bän? Sän – «F». Eni bukva getirer.
80
Ş E N A L FA B E T
H I
İki direk yannaşık. Bir direk gibiydim bän,
Arada var aralık. Şapkam uçmuş tepemdän.
Ortaya kaktık tafta, Şapkalı bän bukva «İ»,
Da oldu bu bukva –«H». Şapkasız oldum bän – «I».
İ J
Güüdesi onun- direk. Gagauz dilindä
Yanında var bir inek. Bukva «jê» hiç yok
İinedä var kendisi, Yazılêr bu bukvaylan-
Ya tanıyın kim bu? …«İ» Jelezoglu, Jenä, ’’Jok’’.
K L
Bir direk iki dä kol, Var ayaam, güüdäm hiç yok,
Laflara verer o yol, Hem lafetmeerim dä çok,
Bakışı onun sıcak, Laaledän sana eserim,
Ko alsın bizi kucak. Lalangıda bulunêrım.
M N
Lafetmää sän çekedersin, Bir kazık erä kaktık,
İlk lafta beni söleersin. Sora taa bir – yannaşık.
Var bendä iki bayır, Arada braktık ara,
Sıradan beni ayır. Olsun er bir pardıya.
O Ö
Sän obaltma gözlerni, Tanıycek bizä bakan,
Ne desän dä bän belli! Ani ikimiz akran.
Doz-dolay bän birtakım- «O» gibi bän tombarlak,
Bukva O benim adım! Tepemdä sä var kulak.
81
Ş E N A L FA B E T
R
P
Pek kolay beni bulmaa,
Park, paun, pamuk, pardı-
Diil lääzım hiç aaramaa:
Laflarda ilk bukva ... «Р».
Hır-r-rladı biri – ordayım,
S Gıcır-r-rdadı – yanındayım.
Saksan getirdi saadı,
Saat sa şiridä baalı. Ş
Şirit sä kıvrandı, Yılana şirit taktık,
Da oldu o bukva ... «S» Bukva «Ş»-ya benzettik.
T
Ţ
Tırmaa taşa dayadık,
Olmarsam bän alfabettä
Eni bukva kazandık.
Ţırk olmaz bu dünnedä!
U Ü
Bulunêr o uçakta, Üç kardaş var burada,
Hem hızlı uçurdakta. Hepsindä iki nokta.
Uultu bizä yapêr, «Ä»-län siz tanıştınız.
Bukva «U» nala benzeer. «Ö»-län tez dostlaştınız.
V Şindi tä geldi sıra
«V»-lan tanıştık seftä, Tanışmaa: de «Ü» bana.
Var eri çok laflarda: Y
Vasidä hem Vanidä, Yannaşarsaydın bana,
Hem gözäl da Vasidä. Geçecän yıldızlara,
Z Yaamurda yıslanacan,
Zin-zin-zin zilcääz çalêr. Yıldırımdan kaçacan.
«Z» dostlarını çaarêr. Ha yaklaşın burayı!
Gelin,gelin ii dostlar, Bana deerlär bukva «Y»
Gelin ii kafadarlar. T. Zanet. İ. Hacı.
82
Annaşılmış nışannar
. . - Cümlä
- Laf
- Kısımnara bölümnüş laf
- Seslerä hem kısımnara bölümnüş laf
- Çetin konson sesi
- Yımışak konson sesi
- Vokal sesi
Tutun aklınızda
Tekst cümlelerdän kurulêr - Tutmaa aklında, kural
üüredici
üürenici - Dooru yazmaa
*Sözünü, bilgilerini, sınışlarını ilerletmäk
83
S ö z lü k , l a f l a r ı n d o or u y a z ı l m a s ı ( 1 - 4 k l )
A E İ
aaç el ii
aala ev iilik
aalem ek iinä
aar iiri
aarif F iişi
fener iişimik
B fukaara
baa fırın J
baaşiş jeletka
buu G
jurnal
buura gagauz
büük geeri K
giidirmää kaar
C
ceer kaavi
kaaz
Ç kallä
çii H
karpuz
çiidem havta
käämil
çiinemää haliz
koor
hatır
D küü
hayır
daa
daanık L
I
diil laalä
ıcıran
diiren laam
ılıcacık
dooru laana
duuma günü laap
düün lääzım
düünük leen
84
S ö z lü k , l a f l a r ı n d o or u y a z ı l m a s ı ( 1 - 4 k l )
M S U
maalä saa uultu
maamuk saabi uumaa
maana saalık uur
maani saat uz
maasuz saaz
maavi sabaa Ü
maaza sakız üçüz
makaz sıırcık üülen
N suuk üüredici
naafilä süüt üürenici
naalet üüsek
naanä üüsürük
namuz üüsüz
Ş
näända şamata
neet Y
şarap yaa
O şeker yaamur
onnar şen yaanı
ool yaarın
Ö T yortu
ötää taa yuurt
öz taazä
P temiz Z
paalı toom zaabit
pülüz toz zaamet
R tuz zeedä
raat tüü zeet
raatlı tüücääz zor
85
1–bir 2–iki 3–üç 4–dört 5–beş
6–altı 7–edi 8–sekiz 9–dokuz 10-on
10–on 20–irmi 30–otuz 40–kırk 50–elli

60–altmış 70–etmiş 80–seksän 90–doksan
100–üz 200–ikiüz 300–üçüz 400–dörtüz

500–beşüz 600–altıüz 700–ediüz,
800–sekizüz 900–dokuzüz 1000–bin,
2000–iki bin
86
Saygılı üürenici!
Saygılı körpä dostlarımız!
Te yaklaştı sonuna senin ilk gezintin bilgi memleketinä. O
yardım etti sana bulmaa çetin, asirlärlän kontrol edilmiş destää,
dayaa yaşamanda.
Biz pek isteeriz senin yolun bu yaşamakta olsun şanslı, sän
dä olasın kısmetli.
Şüpesiz, ani akılın her yıl zenginneyecek eni bilgilärlän
yaşamanın paalılıkları için; inannan, umutlan hem sevgiylän –
hepsinnän, nelär paalı bizim halka.
Paşalı P.M. – istoriya doktoru,

Bilim-aaraştırma
merkezi direktoru
87
Kullanılmış literatura
1. «Kurikulum» 1-4 kl.,Kişinöv, 2011.

2. Правила орфографии и пунктуации гагаузского языка. Комрат,
2014 г.
3. Gagauzça-rusça-romınca sözlük, Chişinău, 2002.
4. Zanet T. Böcecik, K. 2012.
5. Marinoglu T. Okumak kiyadı. Birinci klasa dış okumakları için.
Chişinău, 1997.
6. Vasilioglu K. Artık kendim okuyêrım. Kişinöv, 1997.
7. Kösä M. Sabansêêrsın, gün! Kişinöv, 1990.
8. Hacı İ. Şen Bukvalık. Çadır, 2001.
88

Çöşmecik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çöşmecik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GAGAUZİYA M.V.

GAGAUZİYA GENEL ÜÜRETMÄK MÜDÜRLÜÜ

1-ci klasa deyni

Gagauziya Genel üüretim bakannıına baalı yaratmak grupası rekomendat eder

Cuvapçı redaktorlar: Petri Çebotar, Gagauziya M.V. Maruneviç adına Bilim-

Çöşmecik üüretmäk kiyadı: 1-ci klasa deyni / Vera Kuleva-Karayani ; Gagauziya M. V.

Sevgili Vatanım – Bucak!.................................................................................................6

Gagauziyanın bayraa Gagauziyanın gerbı

А-а-а! А-а-а! А-а-а!

u .u. .a. .uu .a

bo-bá baa- . ı́ . bom-bó- . i

bá-bu ba- . á . bú- . u

baa ba- . ı́ . bu- . á

buu 1 bi . ba- . á . bá-. a

Ma-mu, bu buu- a, ama bu mi- i.

Ma- i, bu bom-bo- i, ama bu ba .

Ba-bu, bo-bam baa- a. O baa- ı.

ku-ma bá-ka ma-kák oku-máa

ka-bá ka-búk ka-bák bak-máa

ku-ki- . i ka- . ák ka-úk

Ma-mu, bak, bu bi ak , ama bu iki ak mi i.

lá-ma ki-lim Ka-lak

Ma-li, bak, bu kim? Ko-li, bu ku-li, ama o olak.

Ka-ku, bul iki me-kik.

Ko-li, bir el-li-lik al, el-li ek-mek al.

Ma-li, bu kim? O bel-li, bu ko- un, ama o olak.

54123 1324 3412

şekér beş-lik Mi-şa

Mişa, şáşma, bu meşe-lik. Maşi, kakunu me-şe-l.. al. Mişa, daada

Bu ko-şu-lu eşek Keleş Mi-şa-nın.

Miliş Nina, Kol Mani, başla okumaa.

..e . i - ... kuşak- ...

Dona kaku dedi:

- Doka kaku, bu kaun delim-deşik, - dedi Dimu.

-Dani, ko-mu-şu-nun olaa dama da-dan-dı.

kış ka-şı́k şı-lák

Kış. Kışı́n nışanı belli. uuk oldu. Kaar aa-dı.

Niku balı kaşıklan imiş. Maşi, kaşıı ondan al.

. miş . şil { e } kabak-... { l }

sák-san sa-bún Sán-da

Susana kaku uşaa aldı, salladı:

su., se., ke., ba., a. {s}

Mali, Dimu dolma biber, marar, sarma imedi.

li-lä́-ka ii-nä de-mä́ä

beklemää -... derä-... şişä-...

ana ara ama sus

Mişaların aulun köşesınä malina kök salmış.

b . rek, b . brek, k . klü, s . lä, k.k ö

ya-ba-nı́ yı-kı́k yar-dı́m

Bu sabaa yaamur yaamış. Şkolanın denemä ka-rık-la-rı-nı da

14325 12354 kayna-..., uyanık- ..

yay yok kayak kayık

to-kát tok-lú tutuştúr sóbayı

. el, . er, . ek, . ok, . oka, bir . ayna t

bü . k-..., dü . n-..., sü . t-..., dü . ş-... ü

kürek-..., kürk-... tüt ütü

gú-guş gár-ga Gir-gi-na

Bir gün Gümüşlü Girgina tauklara em attı. Geerdän gar-ga-lar,

. el, . ün, . ör, . ol, . er, . öl, . ök g

pá-li pap-şoy Páv-li

Eni yıla karşı.

cı-vır-li-ga can-nı́ Ca-na-bin

. ız-..., . öp-..., . an-..., . am-... c