ფაკულტეტი ბიზნესის სამართლისა და სოციალურ მეცნიერებათა
დეპარტამენტი კლასიკური და რომანული ფილოლოგიის
სპეციალობა სამართალი
საგანი ლათინური ენა
პედაგოგი ქეთევან ჯანელიძე
გამოცდის სახე ფინალური
სემესტრი II
შეკითხვის, დავალების, საკითხის
ან ტესტის შინაარსი
1. თარგმნეთ ქართულად: 15ქულა
De Iure naturali,Iure gentium et Iure
civili
Ius naturale est, quod natura omnia
animalia docuit. nam ius istud non
humāni geněris proprium est, sed
omnium animalium, quae in caelo, que
in terra, que in mari nascuntur. ius
autem civile et gentium ita dividitur:
Omnes populi, qui legibus et moribus
reguntur, partim suo proprio, partim
commüni omnium hominum iure
utuntur: nam quod quisque populus ipse
sibi ius constituit, id ipsius proprium est
vocaturque ius civile, quasi ius proprium
civitatis: quod vero naturālis ratio inter
omnes homines constituit, id apud
omnes populos peraeque (=aeque)
custoditur vocaturque ius gentium, quasi
quo iure omnes gentes utuntur. Populus
itaque Ro- mänus partim suo proprio,
partim communi omnium hominum iūre
utitur (Iustin.)... quod ad ius naturale
პასუხისათვის
საჭირო სურათი
ტესტის შემთხვევაში ჩაწერეთ საჭირო
ან ნახაზი (Inline 1, 2, 3, . . .
წერტილით გამოყოფილი პასუხები სტრიქონების
თვისების მქონე)
რაოდენობა
ბუნებრივი სამართლის, 1
საერთაშორისო სამართლისა და
სამოქალაქო სამართლის შესახებ ეს
ბუნებრივი უფლებაა, რომელიც
ბუნებამ ყველა ცხოველს ასწავლა.
რადგან ეს უფლება არ ეკუთვნის
კაცობრიობას, არამედ ყველა ცხოველს,
რომელიც დაიბადა ზეცაში,
დედამიწაზე და ზღვაში. ახლა
სამოქალაქო სამართლისა და ერების
კანონი ასე იყოფა: ყველა ხალხი,
რომელიც იმართება კანონებითა და
წეს-ჩვეულებებით, იყენებს
ნაწილობრივ საკუთარ კანონს,
ნაწილობრივ ყველა ადამიანის
საერთო კანონს. მაგრამ რასაც
ბუნებრივი წესრიგი ადგენს ყველა
ადამიანს შორის, ეს არის ინახება
ყველა ხალხში თანაბრად (თანაბრად)
და ეწოდება ერების კანონს, თითქოს
რომელი კანონით იყენებს ყველა ერი.
ამიტომ რომაელი ხალხი იყენებს
 attinet, omnes homines aequales
sunt(Ulp.)
2. თარგმნეთ ქართულად: 15
ქულა
Ius et fas
Fas lex divina, ius lex humana est. fas
ad religionem pertinent, iura ad
hominess.
Quod per naturam fas est., etiam per
leges licet. Quod licet homini a deis,
fas est,quod non licet- nefas.
Ius est ars boni et aequi. Ius antiquum
populi Romani, quos Quiritos
nominabant, est ius Quiritium sive ius
civile.
Ius praetorium est, quod praetors
introducebant in iura
quiritium(civilian) et quo corrigebant
vel suplebant ea propter utilitatem
publicam.
3. თარგმნეთ ქართულად: 15
ქულა
Lex duodecim tabularum
TabulaI
1. Si in ius vocat, ito.Ni it,
antestamino. Igitur em(=eum)
capito.(si actor reum in ius id est
ნაწილობრივ საკუთარ, ნაწილობრივ
ყველა ადამიანის საერთო უფლებას
(იუსტინე.) ... რაც შეეხება ბუნებრივ
უფლებას, ყველა ადამიანი
თანასწორია (Ulp.)
უფლება ღვთაებრივი კანონია, 1
უფლება ადამიანური კანონია.
უფლებები ეკუთვნის რელიგიას,
უფლებები კაცობრიობას. რაც
ბუნებით სწორია, კანონითაც
დაშვებულია. რაც ღმერთებს უშვებენ
ადამიანს, სწორია, ხოლო რაც არ არის
ნებადართული, არასწორია. უფლება
არის სიკეთის და სამართლიანის
ხელოვნება. რომაელი ხალხის
უძველესი კანონი, რომელსაც ისინი
კვირიტებს უწოდებდნენ, არის
კვირიტების კანონი, ანუ სამოქალაქო
სამართალი. პრეტორიანული უფლება
არის ის, რაც პრეტორებმა შეიტანეს
სამოქალაქო უფლებებში და
რომლითაც ისინი ასწორებდნენ ან
ავსებდნენ მათ საზოგადოებრივი
ინტერესებისთვის.
თორმეტი ცხრილის კანონი 1
ცხრილი I 1. თუ მარჯვედ
დაურეკავს, მიდის. ამიტომ em (=
ის) capito. 3. თუ სნეულება ან
უძლურება დაემართება (= იქნება)
მარადიული, ვინ დაუძახებს
მისთვის მიცემულ პირუტყვს; თუ
 ad praetorem vocat, reus ire debet;
si reus non it, actor testes
adhibebit et reum capere potest.).
3.Si morbus aevitasve vitium escit(=erit),
qui in ius vocabit iumentum dato; si nolet,
arceram ne sternito.
4. Adsiduo vindex adsiduo esto.Proletario
iam civi cui quis volet vindex.
TabulaIV
1. Si pater filium ter venumduit,
filius a patre liber esto.
TabulaV
1…. Feminas etsi perfectae aetatis sint
I tutela esse….exceptis virginibus
Vestalibus, quas…liberas esse…
5.Si adgnatus non escit(=erit),gentiles
familiam habento….
TabulaVIII
4.Si iniuriam alteri faxsit(=fecerit),
viginci quinque(XXV) aeris poenae
sunto.
TabulaX
1.Hominem mortuum in urbe ne
sepelito nerve urito.
3….tribus riciniis et tunicla purpurea
et decem tibicinibus.
4. Mulieres genas ne radunto, neve
lessum funeris ergo habento.
8.Neve aurum adito. Ad cui auro
dentes vincti escunt(=erunt), ast
არა, საწოლიდან შორს დავიჭერ. 4.
იყავი მონდომებული
შურისმაძიებელი, იყავი
მონდომებული შურისმაძიებელი.
ცხრილი IV 1. თუ მამამ შვილს
სამჯერ გაყიდის, ვაჟი
გაათავისუფლოს მამისგან.
ტაბულა ვ 1... ქალები, თუნდაც
სრულყოფილ ასაკში იყვნენ,
დაცული უნდა იყვნენ... გარდა
ვესტალური ქალწულებისა,
რომლებიც... თავისუფალი უნდა
იყვნენ... 5. თუ მშობლიური არ ჭამს
(= იქნება), გვარიანი ოჯახი...
ცხრილი VIII 4. თუ მან გაუკეთა (=
გაუკეთა) დაზიანება სხვას, არის
ჯარიმა ოცდახუთი (25)
სპილენძის. ცხრილი X 1. ქალაქში
მკვდარი კაცი დამწვარი ნერვით არ
უნდა დამარხონ. 3….სამი ტკიპა და
მეწამული ქურთუკი და ათი
ფლეიტა. 4. ამიტომ ქალებმა
ლოყები არ უნდა გაიპარსონ და
არც დაკრძალვისას უნდა
დაშავდნენ. 8. არ დაამატო ოქრო.
მას, ვისი კბილებიც ოქროთია
შეკრული, დაე, მასთან ერთად
დაიმარხოს, მოტყუების გარეშე
იყოს.
 im(=cum) cum illo sepeliet uretve,
se(=sine) fraude esto.
4. თარგმნეთ ქართულად: 15 ქულა
In Iure et in Iudicio
Titius, qui erat dominus fundi, fundum
suum vendebat. Eum _
Semproniusvicīnus Titii, emēbat.
Sempronius Titio pretium solvere
debebat, sed is ei pecuniam non dabat.
Tum Titius veniebat ad praetorem et
vicīnum in ius vocabat. Titius erat
actor, Sempronius reus.
Jurisdictionem Romae praetor urbānus
habebat. Praetor urbānus erat Marcus.
Actor in iure apud praetorem a reo
pecuniam postulabat.
Praetor ius dicebat et actōri legis
actionem atque iudicem dabat.
Reus in iudicio causam suam dicere
non poterat et iudex Petronius reum
pecuniam solvĕre condemnabat.
5. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა
Ad turpia nemo obligatur.
Aequum et bonum est lex legum.
Herres succedens in honore, succedit
in onore
კანონსა და განჩინებაში ტიციუსი, 1
რომელიც ფერმის მფლობელი იყო,
ყიდდა თავის ფერმას. სემპრონიუსის
მეზობელმა ტიციუსმა ის იყიდა.
სემპრონიუსს ტიციუსს უნდა
გადაეხადა ფასი, მაგრამ ფულს არ
მისცემდა. შემდეგ ტიციუსი მივიდა
პრეტორთან და მეზობელს
სასამართლოში დაუძახა. ტიციუსი
იყო მოსარჩელე, სემპრონიუსი
მოპასუხე. რომში იურისდიქცია
ჰქონდა ქალაქურ პრეტორს. მარკუსი
ქალაქური პრეტორი იყო. მოსარჩელემ
მოპასუხეს პრეტორის წინაშე ფული
მოსთხოვა. პრეტორმა გამოაცხადა
კანონი და მისცა მოქმედება კანონის
მოქმედს და მოსამართლეს.
ბრალდებულმა სასამართლოში
თავისი საქმე ვერ შეიტანა და
მოსამართლე პეტრონიუსმა
ბრალდებულს თანხის გადახდა
დააკისრა.
უზნეო საქმე არავის უნდა დაევალოს. 2
სამართლიანობა და სიკეთე კანონთა
კანონია.
მემკვიდრე, რომელიც იღებს პატივს,
ტვირთსაც იღებს საკუთარ თავზე.
6. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა
Lex neminem cogit,ad impossibilia.
Longum iter est per praecepta, breve
et efficax per exempla.(Seneca).
Multi multa sciunt, nemo omnia.
7. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა
Non omne, quod licet honestum est.
Non omnes beati sunt qui videntur.
Non omnia possumus omnes.
8. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა
Nulla lex satis commoda omnibus est.
Nullum crimen sine poena legali.
Par in parem non habet iurisdectionem
9. TargmneT laTinurad:5 qula
1.ნივთები
2. საკულტო დანიშნულების
საგნები სალოცავები
3.საერთო სარგებლობის ნივთები
ჰაერი წყალი ზღვა
4.საზოგადოებრივი სარგებლობის
ნივთები ქუჩა მოედანი ხიდები
5.საზოგადო მოხმარების ნივთები.
10. TargmneT laTinurad: 5 qula
კანონი არავის აიძულებს 2
შეუძლებელი გააკეთოს.
დარიგებების მეშვეობით
შემეცნების გზა გრძელია, ხოლო
მაგალითების მეშვეობით მოკლე
და იოლად მისაწვდომი.
მრავალმა იცის ბევრი რამ, მაგრამ
ყველაფერი არავინ.
რაც ნებადართულია ყველაფერი 2
საკადრისი არ არის.
ყველა ვინც ბედნიერი ჩანს,
ბედნიერი როდია.
ყველას ყველაფერი როდი
შეუძლია.
არ არსებობს კანონი , რომელიც 2
ყველაფერს შეესაბამება.
არ არსებობს დანაშაული სასჯელის
გარეშე.
თანასწორები ერთმანეთს ვერ
გაასამართლებენ.
1. Res 3
2. Res divini iuris
3. Res omnium communes
4. Res in usu publico
Res publicae
3
 1.კერძო მოხმარების ნივთები 1. Res privatae
2. მოძრავი ნივთები 2. Res mobiles
3.უძრავი ნივთები 3. Res immobiles
4.საკუთრების უფლების დათმობა 4. In iure cessio
5. ოფიცუალური დოკუმენტით 5. Pignus pulicum
დადგენილი გირავნობა

11. TargmneT laTinurad: 5 qula 1. Plebiscitum 3

1 . სახალხო დადგენილება 2. Plenum
2. პლენუმი სავსე 3. Propagando
სრულიხალხმრავალი 4. Residentio
3. გასავრცელებელი 5. Res soli
4. რეზიდენცია ადგილსამყოფელი
5. მიწის კუთვნილება

12. TargmneT laTinurad: 5 qula 1. Rogus 3

1. კოცონი კრემაციისთვის სამარხი 2. Stipendium
2.სტიპენდია ჯამაგირი 3. Suicidum
3. თვითმკვლელობა 4. Status
4.სტატუსი მდგომარეობა 5. Iusiruandum
5. ფიცი იუსიურანდუმი

13. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა 1.კანონი მხოლოდ ფხიზლებს 4

Vigillantibus non dormientibus iura
subveniunt.
Vita brevis est, ars longa(Hippocr.)
Domi sedet lanam ducit.
14. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა
Fructus auget hereditatem.(Ulp).
Manus manum lavat.
Medio flumine quaerere aquam
ეხმარება და არა მათ, ვისაც
საკუთარ უფლებებზე სძინავთ.
2.ხელოვნება ( მეცნიერება)-
გრძელია, სიცოცხლე-მოკლე.
3. შინ ზის და მატყლს ჩეჩავს.
1.სამემკვიდრეო მიწის ნაკვეთიდან 4
მიღებული ნაყოფი მემკვიდრეობას
ემატება.
2.ხელი ხელსა ბანს.
3.შუა მდინარეში წყლის ძებნა
15. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა
Non solum civis, sed etiam
magistratus legibus parere debent.
Radices doctrinae amarae sunt, fructus
dulces.
Si foris, animus domi est.
1.კანონს უნდა დაემორჩილოს არა 4
მხოლოდ მოქალაქე, არამედ
მაგისტრატიც.
2.სწავლის ძირი მწარე არის,
კენწეროში გატკბილდების.
3.როცა გარეთ ვარ, სული შინ
მრჩება

16. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა 1.გამოცდილება შესანიშნავი 4

Usus est egregious magister.. მასწავლებელია
Empta dolore tantum docet 2.მხოლოდ ტკივილით შეძენილი
experiential. გამოცდილება გვასწავლის ხოლმე
Fatum est series causarum ჭკუას.
3.ბედისწერა მიზეზთა წყებაა.
17. თარგმნეთ ქართულად: 5 ქულა 1.მაგისტრატები რესპუბლიკის 5
Magistratus sunt costudes rei publicae მცველნი არიან.
Nemo est advocatus in re sus. 2.საკუთარი თავის დამცავად
Nullus idoneus testis in re sua არავინ გამოდგება.
intellegitur. 3.თავის საქმეში მოწმედ არავინ
გამოდგება.
18. TargmneT qarTulad: 5ქულა 1.საქმე თავად ღაღადებს 5
Res ipsa loquitur. 2.უპატრონო ნივთი იმისია, ვინც
Res nullius cedit primo occupant. მას პირველი დაეპატრონება
Res transit suo onere 3.საკუთრება გადადის მასზე
დაკისრებული ვალდებულებებთან
ერთად.
19. TargmneT qarTulad 5ქულა 1.სახელმწიფოს კეთილდღეობა 5
Salus rei publicae suprema lex est. უზენაესი კანონია.
Si foris, animus domi est. 2.როცა გარეთ ვარ, სული შინ
Nemo est advocatus in re sus. მრჩება.
3.საკუთარი თავის დამცავად
არავინ გამოდგება.
20. TargmneT qarTulad 5ქულა
Fructus auget hereditatem.(Ulp).
Nullus idoneus testis in re sua
intellegitur.
Vigillantibus non dormientibus iura
subveniunt.
1.სამემკვიდრეო მიწის ნაკვეთიდან 5
მიღებული ნაყოფი მემკვიდრეობას
ემატება.
2.თავის საქმეში მოწმედ არავინ
გამოდგება.
3.კანონი მხოლოდ ფხიზლებს
ეხმარება და არა მათ, ვისაც
საკუთარ უფლებებზე სძინავთ.

21. თარგმნეთ ლათინურად: 5ქულა 1. Immobilia 6

1.უძრავი ქონება 2. Impediens
2. ხელის შემშლელი პირი
3.სარჩელი რომელიც არ ეყრდნობა 3. Cadere assisa
დამტკიცებულ იურიდიულ 4. Camera stellata
საფუძვლებს 5. Bona patria
4. ვარსკვლავური პალატა
5.ნაფიც მსაჯულთა კოლეგია
რომელიც შედგებოდა
თანამემამულეებისაგან ან
ნათესავებისაგან

22. თარგმნეთ ლათინურად: 5ქულა 1. Bona peritura 6

1. მალფუჭებადი ქონება 2. Bona confiscata forisfacta
2.მეფის მიერ ან მის სასარგებლოდ 3. Solidarism
ჩამორთმეული ქონება 4. Solarium
3. სოლიდარული 5. Ab invite
4.მიწის გადასახადი
5.საკუთარი ნების წინააღმდეგ

23. თარგმნეთ ლათინურად: 5ქულა 1. Absolvitor 6

1.გამამართლებელი განაჩენი 2. bona confiscata, forisfacta
2.მეფის მიერ ან მის სასარგებლოდ 3. solidaris
ჩამორთმეული ქონება 4. camera stellata
 3. სოლიდარული 5. bona patria
4. ვარსკვლავური პალატა
5.ნაფიც მსაჯულთა კოლეგია
რომელიც შედგებოდა
თანამემამულეებისაგან ან
ნათესავებისაგან

24. თარგმნეთ ლათინურად: 5ქულა 1. Immobilia 6

1.უძრავი ქონება 2. Impediens
2. ხელის შემშლელი პირი 3. Absolutio
3.გამამართლებელი განაჩენი 4. Agrarium, solarium
4.მიწის გადასახადი 5. ab invito
5.საკუთარი ნების წინააღმდეგ

შენიშვნა საკითხების ცხრილის ბოლო სვეტი ივსება შემდეგნაირად საკითხს მიეწერება 1,2,3, . . . რიცხვები. რაც ნიშნავს,
რომ იქმნება შესწავლილი თემების პირობითი ჯგუფები. ბილეთის ფორმირებისას პედაგოგს შეუძლია შეარჩიოს ბილეთში
შემავალი საკითხების რაოდენობა და გაანაწილოს იგი სხვადასხვა ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ მესამე ცხრილის
განმარტება.

1 2 3 4 5 6
1 1 1 1 1 1
შენიშვნა ცხრილის პირველი სტრიქონი ნიშნავს, რომ მაგალითად, საგამოცდო საკითხებში პირველი, მეორე, მესამე და ა.შ.
ჯგუფის ან სირთულის დავალებებია. ცხრილის მეორე სტრიქონი ნიშნავს, რომ პირველი ჯგუფიდან (სირთულიდან)
ბილეთში შევა 1, მეორე ჯგუფიდან 3 და მესამედან 3 საკითხი (დავალება, ტესტი) და ა. შ.

ფაკულტეტის დეკანი ––––––––––––––––––––––––––––––––––

დეპარტამენტის კოორდინატორი ––––––––––––––––––––––––
საგნის პედაგოგი –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––