‫ماهنامه علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪197‬‬

‫‌‌‬

‫ نقدی بر کنترل (کشتن) چاه‌ها با تزریق سیال حفاری حین عملیات تعمیر‪/‬تکمیل‪:‬‬
‫استفاده از دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار (‪ )Hydraulic Snubbing Units‬جهت‬
‫جلوگیری از‪/‬کاهش آسیب سازندی در چاه‌های مناطق نفت‌خیز جنوب‬

‫وحید نوری‌پور* غالمعباس صفیان و محمدحسین غزل‪ ،‬کارشناس‌ارشد مهندسی نفت‬

‫اطالعات مقاله‬ ‫چکیده‬

‫تاریخ ارسال نویسند   ه‪1400/06/16 :‬‬ ‫رایج‌ترین روش کنترل چاه حین عملیات تعمیر و تکمیل چاه‌ها در شرکت‌های داخلی‪ ،‬تزریق پیوسته‌ی سیال حفاری‬
‫تاریخ ارسال به د   اور‪1400/06/21 :‬‬
‫(بعضا با وزن بســیار ســنگین) است که عامل اصلی آسیب سازندی در بسیاری از چاه‌های نفتی و گازی می‌باشد‪ .‬در‬
‫تاریخ پذیرش د   اور‪1400/10/29 :‬‬
‫مخازن شــکافدار‪ ،‬الیه‌های پرتراوا و مخازن تخلیه شده که افت فشــار محسوسی پیدا کرده‌اند‪ ،‬کشتن چاه می‌تواند‬
‫آســیب شــدیدی به ناحیه‌ی تولیدی چاه وارد کند به گونه‌ای که دیگر بازگشت به شرایط ایده‌آل تولید چاه ممکن‬
‫نباشــد‪ .‬میادین متعددی در مناطق نفت‌خیز جنوب وجود دارد که حتی با آب شــیرین نیز فشــار ستون سیال چاه‬
‫در آنها از فشــار مخزن به مقدار قابل‌توجهی بیشتر است که این مســئله مبین لزوم اصالح‪/‬بهبود روش کنترل چاه‬
‫(کشتن چاه) می‌باشد‪ .‬انجام عملیات تعمیر و تکمیل بدون تحمیل‪/‬با تحمیل کمترین آسیب به سازند مخزنی گامی‬
‫مثبت و اساســی در راســتای صیانت از مخازن هیدروکربوری و بهینه‌ســازی تولید می‌باشد که در مناطق نفت‌خیز‬
‫واژگان کلید ی‪:‬‬ ‫جنوب فعالیت‌های متعددی در این راســتا در حال پیگیری است‪ .‬هدف این مقاله ایجاد زمینه‌ی آشنایی خوانندگان‬
‫آسیب سازندی‪ ،‬دستگاه هیدرولیکی تحت‬ ‫با دســتگاه‌های هیدرولیکی تحت فشــار‪ ،‬مزایا و کاربردهای آنها حین عملیاتی مانند راندن رشته‌ی تکمیلی و نصب‬
‫فشــار‪ ،‬عملیات تعمیر‪/‬تکمیل چاه‪ ،‬ســیال‬
‫حفاری‪.‬‬ ‫آستری (به عنوان یکی از راهکارهای کاهش‪/‬جلوگیری از آسیب سازندی) است‪.‬‬

‫مقدمه‬

‫شناخت نوع و میزان آسیب و یافتن روش مناسب کاهش‪/‬رفع آسیب‬ ‫آســیب ســازند یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین چالش‌ها به هنگام‬
‫سازندی در راستای مدیریت و صیانت از مخازن‪ ،‬چندان کار ساده‌ای‬ ‫تولید از چاه‌های نفتی و گازی اســت‪ .‬این پدیده‌ی نامطلوب موجب‬
‫نبوده و همواره چالش‌برانگیز بوده اســت‪ .‬بنابرایــن از دیدگاه فنی‬ ‫کاهش تراوایی ســازند در اطراف چاه شــده که به دنبال آن قابلیت‬
‫و مهندســی آنچه که باید بیشــتر مورد توجه مهندسین نفت قرار‬ ‫تولید‪ 1‬و تزریق‌پذیری‪ 2‬چاه کاهش می‌یابد‪.‬‬
‫گیرد‪ ،‬جلوگیری از تحمیل آســیب به سازند می‌باشد چراکه همواره‪:‬‬ ‫هر کدام از عملیات حفاری‪ ،‬ســیمان‌کاری‪ ،‬تکمیل‪ ،‬مشــبک‌کاری‪،‬‬
‫«پیشگیری بهتر از درمان است‪».‬‬ ‫تعمیر‪ ،‬تولید‪ ،‬انگیزش‪ ،‬تزریق و ازدیاد برداشــت می‌توانند مســبب‬
‫ایجاد آسیب سازندی در طول عمر یک چاه باشند‪(.‬شکل‪)1‬‬
‫این عملیات از طریق مکانیزم‌های مختلفی موجب آســیب رساندن‬
‫بــه ناحیه‌ی اطراف چاه می‌شــوند کــه مهم‌ترین آنهــا عبارتند از‪ :‬هرزروی سیال حفاری حین عملیات تعمیر‪/‬تکمیل چاه‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬

‫مکانیزم‌های مکانیکــی‪ ،‬بیولوژیکی‪ ،‬شــیمیایی و گرمایی‪ .‬جزئیات همان‌گونه که در شــکل‪( 3‬الف و ب) نمایش داده شــده است‪ ،‬هرزروی‬
‫بیشــتر در مورد مکانیزم‌های آسیب ســازندی در شکل‪ 2‬به صورت ســیال (گل) در عملیاتی که به صورت فراتعادلی‪ 3‬در حضور دکل انجام‬
‫می‌شود همواره یکی از علت‌های اصلی آسیب دیدن ناحیه‌ی اطراف چاه‬ ‫کامل نشان داده است‪]1[.‬‬
‫در سطح شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب‪ ،‬کنترل چاه حین عملیات است‪ .‬سیال حفاری می‌تواند از طریق نفوذ ذرات ریز در خلل‌وفرج‪ ،‬تغییر‬
‫حفاری و تعمیر‪/‬تکمیل چاه‌ها غالبا از طریق تزریق پیوســته‌ی سیال ترشوندگی دهانه‌ی چاه‪ ،‬تشکیل امولســیون و نیز تورم الیه‌های شیلی‬
‫(گل) حفاری به درون آن انجام می‌شــود که در مخازن نسبتا تخلیه باعث کاهش شاخص بهره‌دهی‪/4‬تزریق‌پذیری چاه شود‪ .‬بدیهی است که‬
‫شده‪ ،‬کم فشار‪ ،‬سازندهای تراوا و در برخورد با شکستگی‌ها (طبیعی و ســازندهای تراوا و سازندهای کم فشار بیشــتر در معرض آسیب دیدن‬
‫توسط گل حفاری هستند‪.‬‬ ‫القایی) می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به چاه‌ها وارد کند‪.‬‬

‫   هد   ار مکاتبات (‪)vahidnoori74@yahoo.com‬‬

‫ی عهد ‌‌‬
‫* نويسند    ‌ه ‌‬

‫‪11‬‬
 ‫مقاالت پژوهشی‬

‫در سازند شــده که به دنبال آن نیز طبیعتا حجم بسیار زیادی از سیال‬ ‫همچنین‪ ،‬به هنگام مواجه شدن با الیه‌های پرفشار حین عملیات حفاری‬
‫هدر خواهد رفت و آســیب قابل‌توجهی به سازند تحمیل می‌شود‪ .‬عالوه‬ ‫و تعمیر‪/‬تکمیل‪ ،‬تزریق سیال حفاری بسیار سنگین رایج‌ترین روش برای‬
‫بر گل حفاری‪ ،‬سیال تکمیل چاه‪ 5‬نیز می‌تواند به درون سازند نفوذ کرده‬ ‫ایمن‌ســازی ستون چاه و جلوگیری از فوران سیال سازندی می‌باشد که‬
‫و منجر به تشدید آسیب سازندی ناشی از گل حفاری شود‪(.‬شکل‪3‬ج)‬ ‫این ســیال حفاری سنگین خود می‌تواند باعث ایجاد شکستگی (القایی)‬

‫‪ 1‬منابع ایجاد آسیب سازندی‬

‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬

‫‪ 2‬مکانیزم‌های آسیب سازندی[‪]2‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ماهنامه علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪197‬‬
‫‌‌‬
‫‪ 3‬الف وب) هرزروی ســیال حفاری به درون ســازند ج) هرزروی ســیال تکمیل چاه به درون سازند د) کاهش آسیب سازند با اسیدکاری[‪]3‬‬
‫فشار ‪ 0.433‬پام بر فوت نیز شرایط فراتعادلی برقرار بوده و امکان آسیب‬
‫ســازندی همواره وجود دارد‪ .‬برای نمونه اختالف فشــار هیدرواستاتیک‬
‫آب و مخــزن در انتهای ‪ 12‬حلقه از چاه‌های مناطق نفت‌خیز جنوب در‬
‫شکل‪ 4‬نمایش داده شده است‪.‬‬
‫همان‌گونه که این شــکل نشــان می‌دهــد‪ ،‬در چاه‌های ‪ A1‬و ‪ A2‬از‬
‫میدان ‪( A‬که در ســنوات اخیر تعمیر شــده‌اند) محاســبات پیش از‬
‫تعمیر نشــان می‌دهد که فشار آب شــیرین در انتهای چاه به میزان‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬
‫تقریبا ‪ 1400‬پام از فشــار مخزن بیشتر بوده که نشان‌دهنده‌ی امکان‬
‫هرزروی زیاد در این ‪ 2‬چاه است‪.‬‬
‫در خصوص ایــن ‪ 2‬حلقه چاه همان‌گونه که انتظــار می‌رفت به دلیل‬
‫کشــتن پیوســته‌ی چاه حین عملیات تعمیر‪ ،‬هرزروی سیال باالیی به‬
‫وقوع پیوست‪ ،‬حدود ‪32‬هزار بشکه در چاه ‪ A1‬و ‪23‬هزار بشکه در چاه‬
‫‪(.A2‬شــکل‪ )5‬میزان هرزروی حین عملیات تعمیر برای ‪ 9‬حلقه چاه از‬
‫میدان ‪ A‬در شکل‪ 5‬گزارش شده است که بیشترین هرزروی مربوط به‬
‫چاه ‪ A3‬بوده است با هرزروی ‪95‬هزار بشکه! توجه به حجم هرزروی‌ها‬
‫‪13‬‬
‫در انتخاب گل حفاری مناســب برای کنترل چاه مهم‌ترین پارامتر‪ ،‬وزن‬
‫آن است‪ .‬هرچه گل حفاری سنگین‌تر باشد‪ ،‬فشار هیدرواستاتیک ناشی‬
‫از آن در انتهای چاه نیز بیشتر بوده و به تبع آن جریان رو به باالی سیال‬
‫مخزن بهتر کنترل می‌شود‪.‬‬
‫اما‪ ،‬باید توجه داشت که هرچه وزن گل بیشتر باشد‪ ،‬میزان هرزروی آن‬
‫به درون ســازند و نیز آسیب سازندی شدیدتر خواهد بود‪ .‬ضمنا‪ ،‬افزایش‬
‫بی‌رویه‌ی وزن گل حفاری نیز می‌تواند باعث ایجاد شکستگی‌های القایی‬
‫در سازند (به خصوص در نواحی ضعیف مانند کفشک جداری‌ها) شده و‬
‫به دنبال آن میزان هرزروی گل حفاری تشدید می‌شود‪.‬‬
‫به صورت تجربی برای جلوگیری از جریان و فوران ســیال مخزنی حین‬
‫عملیات تعمیر‪/‬تکمیل الزم است که فشار سیال مورد استفاده در انتهای‬
‫چاه حدودا ‪ 200‬پام از فشار مخزن بیشتر باشد‪.‬‬
‫در تعداد قابل‌توجهی از میادین مناطق نفت‌خیز جنوب مانند گچساران‪،‬‬
‫بی‌بی‌حکیمه‪ ،‬آغاجاری‪ ،‬پارســی و‪ ...‬غالبا فشــار سازندی در انتهای چاه‬
‫چندان باال نبوده و حتی با ســیاالت سبک مانند آب شیرین با گرادیان‬

‫ســازند و نیز رفع کردن یا کاهش آن همواره پیچیدگی‌های خاص خود‬
‫را دارد‪.‬‬
‫رایج‌ترین روش برای رفع‪/‬کاهش آسیب اطراف دهانه‌ی چاه‪ ،‬اسیدکاری‬
‫اســت که الزمه‌ی موفقیت‌آمیز بودن آن شناســایی دقیق علت آسیب‬
‫ســازندی و شــدت آســیب و نیز طراحی دقیق برنامه‌ی اســیدکاری‬
‫می‌باشد‪.‬‬
‫همان‌گونه که در شــکل‪"3‬د" به تصویر کشــیده شــده‪ ،‬ممکن اســت‬
‫اســیدکاری نتواند تمامی آســیب اطراف دهانه‌ی چــاه را برطرف کند‪.‬‬
‫علی‌رغم تالش‌های زیادی که در زمینه‌ی اسیدکاری در سطح دنیا انجام‬
‫شده اســت‪ ،‬میزان موفقیت‌آمیز بودن عملیات اسیدکاری ‪50-70‬درصد‬
‫تخمین زده می‌شود‪]4[.‬‬
‫به صورت کلی با توجه به اختالف فشار باال بین ستون چاه (پرشده با آب‬
‫و سیاالت سبک در دسترس) و مخزن‪ ،‬حتی‌المقدور باید سعی شود که با‬
‫احتیاط بیشتری از روش مرسوم کشتن چاه حین عملیات تعمیر‪/‬تکمیل‬
‫اســتفاده گردد تا نیاز به عملیات چالش‌برانگیزی مانند اســیدکاری نیز‬
‫کاهش یابد و همچنین در هزینه و زمان مربوط به تمیزســازی و جریان‬
‫دادن چاه‌ها صرفه‌جویی قابل‌توجه شود‪.‬‬
‫دیدن سازند در نواحی اطراف چاه می‌باشد‪ ،‬چراکه شناسایی نوع آسیب‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬
‫‪ 4‬اختالف فشــار بین ســتون آب و مخزن در انتهای برخی از چاه‌های مناطق نفت‌خیز جنوب‬
‫مقاالت پژوهشی‬
‫نشــان می‌دهد که در میدان ‪ A‬مشکل هرزروی ســیال حفاری بسیار‬
‫جدی است‪.‬‬
‫محاســبات اختالف فشــار آب و مخزن در چاه‌های ‪ D1 ،C2‬و ‪G1 ،D2‬‬
‫(حفر شده در میادین دیگر مناطق نفت‌خیز جنوب) و مقایسه با چاه‌های‬
‫میدان ‪ A‬نشان می‌دهد که این میادین نیز احتماال از نظر شدت هرزروی‬
‫شــبیه به میدان ‪ A‬بوده و انتخاب سیال مناسب برای کنترل چاه در آنها‬
‫چالش‌برانگیز باشد‪.‬‬
‫در خصــوص چاه‌هــای ‪ B2 ،B1‬و ‪ C1 ،E1 ،B3‬و ‪ F1‬نیــز که فشــار‬
‫هیدرواســتاتیک آب تقریبا ‪ 100-400‬پام از فشــار مخزن بیشتر است‬
‫احتمال هرزروی و آسیب سازندی وجود داشته و انتخاب سیال مناسب‬
‫برای کشــتن چاه قطعا حائزاهمیت می‌باشــد‪ ،‬اما به نظر می‌رسد که در‬
‫مقایسه با چاه‌های قبلی مشکل هرزروی کمتر باشد‪.‬‬
‫آسیب ســازند فارغ از علت و مکانیزم ایجاد آن‪ ،‬موجب ایجاد افت فشار‬
‫اضافی در دهانه‌ی چاه شده و تولید از چاه را با مشکالتی مواجه می‌کند‬
‫که تبعات اقتصادی و فنی خاص خود را دارد‪.‬‬
‫در وهله‌ی اول آن چیزی که برای مهندسین بهره‌بردار در جهت مدیریت‬
‫و صیانت از مخازن نفت و گاز حائزاهمیت اســت‪ ،‬جلوگیری از آســیب‬
‫‪14‬‬
 ‫ماهنامه علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪197‬‬
‫‌‌‬
‫‪ 5‬هرزروی شــدید گل حفاری حین عملیات تعمیر برخی از چاه‌های میدان ‪ A‬در مناطق نفت‌خیز جنوب (برگرفته شــده از گزارشــات روزانه‌ی تعمیر چاه‌ها)‬
‫ســازند به حداقل رســیده و تاثیر چندانی بر خصوصیات سنگ و سیال‬
‫مخزن نیز نگذارند‪ .‬گاهــی حین عملیات حفاری و تعمیر‪/‬تکمیل‪ ،‬حجم‬
‫قابل‌توجهی از گل تزریقی در برخورد با شکستگی‌ها و سازندهای پرتراوا‬
‫هدر می‌رود‪ .‬حتی در مواردی هرزروی کامل رخ می‌دهد و هیچ ســیالی‬
‫به سطح چاه بازنمی‌گردد‪.‬‬
‫از آنجایی که در این شــرایط تامین حجم بســیار زیاد گل حفاری مورد‬
‫نیاز بسیار دشوار اســت‪ ،‬ناچارا باید حجم معینی از مواد کنترل‌کننده‌ی‬
‫هرزروی (‪ )LCM‬با فرموالسیون و اندازه‌ی مناسب ذرات در ناحیه‌ی مورد‬
‫اشاره تزریق شده تا پس از بستن (‪ )Seal‬آن عملیات از سر گرفته شود‪.‬‬
‫ماد ‌هی‌ کنترل هرزروی باید در انتهای عملیات قابل رفع کردن به صورت‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬
‫فیزیکی با جریان دادن چاه بوده یا قابلیت انحالل در اســید را داشــته‬
‫باشد چراکه در غیراین‌صورت خود باعث تشدید آسیب سازندی می‌شود‪.‬‬
‫یکی دیگر از تالش‌های انجام شــده برای کاهش آســیب سازندی حین‬
‫عملیات تعمیر‪/‬تکمیل‪ ،‬ایزوله کردن موقتی ناحیه‌ی مخزنی با استفاده از‬
‫پالگ‌های مکانیکی (مانند توپک متورم‌شونده‪ )6‬قابل بازیافت و پالگ‌های‬
‫شیمیایی موقت (ژل ـ پالگ) است‪.‬‬
‫استفاده از پتانسیل دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار (‪ )HSU 7‬جهت‬
‫انجام عملیات تعمیر‪/‬تکمیل در شرایط چاه زنده (‪ )live well‬یکی دیگر از‬
‫روش‌های جلوگیری از آسیب رساندن به سازند می‌باشد‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫راهکارهای کاهش آسیب سازندی حین عملیات تعمیر‪/‬تکمیل‬
‫در کشور ما‪ ،‬ایران‪ ،‬بسیاری از مخازن به نیمه‌ی عمر خود نزدیک شده و‬
‫یا حتی از آن عبور کرده‌اند‪ ،‬لذا در عملیات تعمیر‪/‬تکمیل و حفاری چاه‌ها‬
‫باید حساسیت بیشتری به نسبت گذشته به خرج داد‪.‬‬
‫نگهداشــت تولید از مخازن در سطوح بیشینه محقق نخواهد شد مگر با‬
‫بهینه‌سازی فنی عملیات‌ها و داشتن نگاه چاه‌محور به تولید از میدان‌ها‪.‬‬
‫بهینه‌ســازی فنی عملیــات تعمیر‪/‬تکمیل بدین معنی اســت که برای‬
‫عملیات چاه‌ها ترتیبی اتخاذ شود که در راستای نیل به اهداف عملیات‪،‬‬
‫آسیبی به ســازند وارد نشده و یا کمترین آسیب به سازند تحمیل شود‪.‬‬
‫همان‌گونه که در بخش قبل نیز گفته شــد‪ ،‬عمده‌ی آسیب سازندی به‬
‫دلیل نفوذ گل حفاری به درون سازند ایجاد می‌شود‪ .‬برای کاهش آسیب‬
‫سازندی راهکارهای مختلفی ارائه شده است که مهم‌ترین آنها در شکل‪6‬‬
‫نمایش داده شده‌اند‪.‬‬
‫انجام عملیات در شرایط فروتعادلی به دلیل کمتر بودن فشار هیدراستاتیک‬
‫سیال حفاری در مقایسه با فشار مخزن روشی بدون آسیب سازندی بوده‬
‫اما به دلیل ایمنی پایین عمال در مخازن کوچک و کم فشار کاربرد دارد‪.‬‬
‫راهکار دیگر برای کاهش آســیب سازندی بهینه‌سازی فرموالسیون گل‬
‫حفاری و ترکیب ـ درصد اجزای آن اســت‪ ،‬به گونــه‌ای که بدون تاثیر‬
‫منفی بر عملکرد کلــی گل‪ ،‬میزان نفوذ ذرات جامد و فاز مایع به درون‬

‫‪ 6‬راه‌های کاهش‪/‬جلوگیری از آسیب سازندی در حین عملیات تعمیر‪/‬تکمیل و حفاری چاه‌ها‬
‫‪ )3‬انجام آزمایشات درون‌چاهی‬
‫‪ )4‬انجام نمونه‌گیری درون‌چاهی‬
‫‪ )5‬بهینه‌سازی عملکرد و راندمان تولیدی‪/‬تزریقی‬
‫‪ )6‬تغییر وضعیت چاه (انجام تعمیرات مختلف‪ ،‬مثال تبدیل چاه تولیدی‬
‫به تزریقی)‬
‫ابزارهای مداخله در چاه به ترتیب گستردگی و تنوع در انجام عملیات عبارتند‬
‫از‪ :‬اســلیک الین‪ ،9‬بریدد الین‪ ،10‬وایرالین‪( 11‬کابل الکتریکی)‪ ،‬لوله‌ی مغزی‬
‫سیار‪ ،12‬دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار‪/‬تعمیری (‪ HSU 13‬و ‪،)HWU 14‬‬
‫دکل تعمیراتی و دکل حفاری‪.‬‬
‫دســتگاه‌های هیدرولیکی به آن دســته از تجهیزات تعمیر‪/‬مداخله در‬
‫چاه گفته می‌شــود که معموال مجهز به دو یا چهار جک بوده و عملیات‬
‫لولــه ـ بــاال و لوله ـ پایین در آنها توســط حرکت رفت و برگشــتی‬
‫پیســتون‌های موجود در این جک‌ها به دنبال پمپاژ ســیال با فشــار‬
‫مناسب انجام می‌شود‪.‬‬
‫دســتگاه‌های هیدرولیکی به دو دســته تقسیم می‌شــوند‪ :‬دستگاه‌های‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬
‫هیدرولیکی تعمیری (‪ ،)HWU‬استفاده در شرایط چاه مرده و دستگاه‌های‬
‫هیدرولیکی تحت فشار (‪ )HSU‬استفاده در شرایط چاه زنده‪ .‬دستگاه‌های‬
‫هیدرولیکی از نظر گستردگی عملیات‌های قابل انجام (مستقل از شرایط‬
‫چاه) بسیار فراتر از لوله‌ی مغزی سیار و کمی پایین‌تر از دکل قرار دارند‪.‬‬
‫می‌توان گفت که در چاه‌های تازه حفر شــده و چاه‌های تولیدی استفاده‬
‫از دســتگاه هیدرولیکی (‪ HSU‬و ‪ )HWU‬در مقایســه با دکل تعمیراتی‪،‬‬
‫اقتصادی‌تر بوده و هزینه به ازای روز‪ 15‬آن نیز در مقایسه با لوله‌ی مغزی‬
‫سیار کمتر است‪.‬‬
‫مقاالت پژوهشی‬
‫ایــن دســتگاه‌ها دارای جک‌هــای هیدرولیکی و سیســتم‌های ایمنی‬
‫مخصــوص به خود بوده که بدون نیاز به کشــتن چــاه از طریق تزریق‬
‫پیوسته‌ی گل حفاری می‌توان عملیات تعمیر‪/‬تکمیل خاصی مانند راندن‬
‫رشــته‌ی تکمیلی‪ ،‬لوله‌ی آستری و حتی حفاری در شرایط فروتعادلی را‬
‫توسط آنها انجام داد‪.‬‬
‫در ســطح شــرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب تالش‌های متعددی در‬
‫زمینه‌ی کاهش آسیب سازندی ناشی از تعمیر‪/‬تکمیل چاه‌ها انجام شده‬
‫است‪ .‬یکی از فعالیت‌هایی که در یک سال اخیر توسط معاونت مهندسی‬
‫نفت و امور فنی این شــرکت به جد در حال پیگیری است‪ ،‬امکان‌سنجی‬
‫استفاده از دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار در عملیات تعمیر‪/‬تکمیل‬
‫چاه‌های نفت و گاز این شرکت می‌باشد‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫دستگاه‌های رایج عملیات درون‌چاهی یا مداخله در چاه‬
‫مداخله در چاه‪ ،‬توانایی ورود ایمن به آن به صورت تحت کنترل بوده‬
‫و هدف آن نیــز انجام عملیات درون‌چاهی غیر از حفاری می‌باشــد‪.‬‬
‫تعمیر‪/‬تعویض رشــته‌ی تولیدی‪ ،‬سبک‌سازی ستون چاه از طریق تزریق‬
‫نیتروژن‪ ،‬مانده‌یابی‪ ،‬ایزوله‌سازی ناحیه‌ای (مکانیکی و شیمیایی)‪ ،‬آسیاب‬
‫کردن‪ ،‬تمیزســازی چاه با چرخش معکوس‪ ،‬حذف رسوبات چاه‪ ،‬انگیزش‬
‫چاه و مشــبک‌کاری از جمله رایج‌ترین عملیات درون‌چاهی هســتند‪ .‬به‬
‫صورت کلی می‌توان گفت که مداخله در چاه به چند منظور انجام می‌شود‪:‬‬
‫‪ )1‬پایش‪ ،‬نگهداری و تعمیر تجهیزات بیرونی و درونی چاه برای نگهداری‬
‫یکپارچگی آن‬
‫‪ )2‬جمع‌آوری اطالعات چاه و مخزن‬
‫‪16‬‬
 ‫ماهنامه علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪197‬‬
‫‌‌‬

‫تعداد قابل‌توجهی از چاه‌های نفتی در حالت بســته‪ ،‬فشــار سطحی غیر‬

‫صفر دارند‪(،‬چاه زنده) یعنی فشــار مخزنی از فشار موجود در ستون چاه‬
‫بیشتر اســت‪ .‬در چنین حالتی به محض راندن یک رشته لوله به درون‬
‫چاه‪ ،‬به دلیل اختالف فشــار موجود‪ ،‬لوله به بیرون از چاه پرتاب می‌شود‪.‬‬
‫هر چقدر فشار سرچاهی بسته بیشتر بوده و قطر لوله نیز بزرگ‌تر باشد‪،‬‬
‫نیروی وارده بر لوله و شــدت به بیرون پرتاب شدن آن نیز بیشتر خواهد‬
‫بود‪ .‬برای جلوگیری از به بیرون پرتاب شــدن لوله باید این نیروی رو به‬
‫باال را خنثی کرد‪.‬‬
‫فرآیندی که طی آن لوله با نیروی اضافی به درون چاه زنده رانده شــده‬
‫یا به صورت کنترل شده از آن بیرون کشیده می‌شود "‪ "snubbing‬نامیده‬
‫می‌شــود‪ .‬عملیات ‪ snubbing‬تــا زمانی ادامه می‌یابد که وزن رشــته‌ی‬
‫تولیدی چاه از نیروهای رو به باالی چاه بیشــتر شود‪ .‬لذا‪ ،‬از یک عمقی‬
‫‪17‬‬
‫به بعد عملیات رانش لوله‌ها از وضعیت لوله ـ سبک‪ 16‬به لوله ـ سنگین‬
‫‪ 7‬نیروی رو به باالی وارده بر سطح مقطع لوله‬ ‫تغییر می‌کند و دیگر نیازی به اعمال نیروی رو به پایین نیست‪.‬‬
‫در چنین حالتی عملیات راندن لوله‌ها ‪ Stripping‬نامیده می‌شود و عمقی‬
‫که در آن نیروی وزن لوله‌ها با نیروی ناشی از فشار چاه برابر می‌شود نیز‬
‫انواع دستگاه تحت فشار‬ ‫نقطه‌ی تعادل‪ 18‬نام دارد‪]5[.‬‬
‫دستگاه‌های تحت فشار بر حسب ساختمان‪/‬مکانیزم کار آنها به دو دسته‌ی‬ ‫با توجه به شــکل‪ 7‬بیشینه نیروی رو به باالی وارده بر سطح مقطع لوله‬
‫کلی تقسیم می‌شوند‪ :‬دســتگاه‌های مکانیکی تحت فشار و دستگاه‌های‬ ‫از رابطه‌ی‪ 1‬محاسبه می‌شود‪.‬‬
‫هیدرولیکی تحت فشار‪(.‬که خود به سه دسته تقسیم می‌شوند)‬ ‫رابطه‌ی (‪:)1‬‬
‫‪ -1‬دستگاه مکانیکی تحت فشــار‪ :‬از ابتدایی‌ترین نوع دستگاه‌های‬
‫تحت فشار که در اواخر دهه‌ی ‪ 1920‬میالدی برای اولین بار توسط ‪Otis‬‬
‫ســاخته شد‪ .‬این نوع دستگاه‌ها که امروزه دیگر مورد استفاده نمی‌گیرند‬ ‫‪ : Fe‬نیروی وارد بر ســطح مقطع لوله (پوند)‪ :P‌ws ،‬فشــار سرچاهی بسته‬
‫از سیســتم باالبرنده‌ی‪ 19‬دکل برای راندن و بیرون کشیدن لوله‌ها تحت‬ ‫(پام) و ‪ D‌o‬قطر خارجی لوله (اینچ) می‌باشد‪.‬‬
‫فشار استفاده می‌کردند‪.‬‬ ‫برای محاسبه‌ی نقطه‌ی تعادل (‪ )B.P‬می‌بایست وزن کل لوله‌ها در حالت‬
‫‪ -2‬دســتگاه هیدرولیکی تحت فشــار با طول ضربه‌ی کوتاه‬ ‫شــناور (با در نظر گرفتن نیروی بویانســی) برابر بــا نیروی رو به باالی‬
‫(‪ :)Short Stroke HSU‬طــول ضربــه‌ی آنها ‪ 10-14‬فوت اســت‪ .‬فاقد‬ ‫محاسبه شده از رابطه‌ی‪ 1‬برابر باشد‪:‬‬
‫‪ Mas‌t‬بوده و قابلیت نصــب درون دکل‌های حفاری و تعمیراتی با ارتفاع‬ ‫رابطه‌ی (‪:)2‬‬
‫مناسب را دارند‪ .‬در غیاب دکل نیز امکان برپا کردن آنها بر روی شیرهای‬
‫فوران‌گیر‪ 20‬و تاج چاه وجود دارد‪ )Standalone(.‬این دســتگاه‌ها مجهز به‬ ‫رابطه‌ی (‪:)3‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬

‫دو یا چهار جک هیدرولیکی بوده و از این طریق لوله‌ها را تحت فشار به‬
‫درون چاه می‌رانند‪.‬‬ ‫رابطه‌ی (‪:)4‬‬
‫‪ -3‬دســتگاه هیدرولیکی تحت فشــار با طول ضربه‌ی بلند‬
‫( ‪ :)Long Stroke HSU‬طــول ضربه‌ی آنهــا ‪ 30-40‬فوت بوده و ‪Mas‌t‬‬ ‫در صورتی که دانسیته‌ی ســیال درون چاه و لوله‌ها ‪ ρ‌fluid‬باشد ضریب‬
‫دارند‪ .‬به دلیل طول ضربه‌ی بلندتر ســرعت عملیاتی آنها بیشــتر از نوع‬ ‫شناوری برابر است با‪:‬‬
‫ضربه کوتاه اســت‪ .‬این نوع تجهیزات تنها به صورت ‪ s‌tandalone‬کارآیی‬ ‫رابطه‌ی (‪:)5‬‬
‫دارند‪ .‬مانند تجهیزات ضربه کوتاه‪ ،‬راندن و بیرون کشیدن لوله‌ها توسط‬ ‫در ادامه‌ی مقاله جزئیات بیشتری در مورد کاربردها‪ ،‬مزایا و محدودیت‌های‬
‫جک‌های هیدرولیکی انجام می‌شود‪.‬‬ ‫دستگاه هیدرولیکی تحت فشار ارائه خواهد شد‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫مقاالت پژوهشی‬

‫روش رایج نامگذاری دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار بر اساس نیروی‬
‫بیشینه‌ی کششی آنها اســت‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬مدل ‪ 350K‬به دستگاهی‬
‫اطالق می‌شود که حداکثر می‌تواند ‪ 350‬هزار پوند وزن (نیروی کششی)‬
‫را تحمل کند‪.‬‬
‫بر اســاس جدول‪ 1‬می‌توان دریافت که دســتگاه مورد اشــاره می‌تواند‬
‫‪188‬هــزار پوند نیــروی رو به پایین برای عملیات در شــرایط چاه زنده‬
‫تامین کنــد و می‌توان لوله‌های بــا اندازه‌ی کمتــر از ‪ 7 5/8‬اینچ را با‬
‫استفاده از آن به درون چاه راند و بیرون کشید‪.‬‬
‫ضمنا طول ضربه‌ی این دســتگاه ‪ 10‬فوت بوده که در دســته‌ی ‪Short‬‬
‫‪ Stroke HSU‬قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫‪ -4‬دســتگاه تحت فشــار همراه با دکل (‪ :)Rig-assis‌ted HSU‬با‬
‫برپاکردن دســتگاه هیدرولیکی تحت فشار با ارتفاع مناسب درون دکل‬
‫می‌توان از برخی امکانات دکل مانند شــیرهای فوران‌گیر آن اســتفاده‬
‫کــرد‪ .‬این نوع دســتگاه‌ها همان قابلیت‌ها و اجزای اصلی دســتگاه‌های‬
‫‪ s‌tandalone‬را با کمی تغییرات دارند‪ .‬این دســتگاه‌ها می‌توانند تنها با دو‬
‫جک هیدرولیکی مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬
‫امروزه از دستگاه‌های هیدرولیکی هم به صورت ‪( s‌tandalone‬شکل‪8‬الف)‬
‫و هم همراه با دکل (شکل‪8‬ب) در عملیات‌های مختلف استفاده می‌شود‪.‬‬
‫دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار بر اساس بیشینه نیروی کششی‪ 21‬و‬
‫‪ Snubbing‬در مدل‌های مختلف ساخته می‌شوند که مشخصات رایج‌ترین‬
‫آنها در جدول‪ 1‬آورده شده است‪.‬‬

‫‪ 8‬دستگاه هیدرولیکی تحت فشار الف) ‪ Standalone‬ب) همراه با دکل‬

‫‪ 1‬مشخصات دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار شرکت ‪NOV Hydra Rig‬‬

‫‪Data performance‬‬ ‫‪Model 150K‬‬ ‫‪Model 225K‬‬ ‫‪Model 340K‬‬ ‫‪Model 460K‬‬ ‫‪Model 600K‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬

‫)‪Max. pulling capacity (lbf‬‬ ‫‪150000‬‬ ‫‪225000‬‬ ‫‪340000‬‬ ‫‪460000‬‬ ‫‪600000‬‬

‫)‪Max. snubbing capacity (lbf‬‬ ‫‪66000‬‬ ‫‪120000‬‬ ‫‪188000‬‬ ‫‪220000‬‬ ‫‪260000‬‬

‫‪Horsepower‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪450‬‬ ‫‪450‬‬ ‫‪600‬‬

‫)‪Tubing size range (in‬‬ ‫‪1- 2 7/ 8‬‬ ‫‪1- 5 1/ 2‬‬ ‫‪1- 7 5/ 8‬‬ ‫‪1- 8 5/ 8‬‬ ‫‪1- 8 5/ 8‬‬

‫)‪Standard rotary torque (ft.lb‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪10000‬‬ ‫‪10000‬‬ ‫‪20000‬‬

‫)‪Standard stroke (ft‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ماهنامه علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪197‬‬
‫‌‌‬
‫‪ -4‬محوطه‌ســازی مورد نیاز برای اســتقرار این تجهیزات در مقایسه با‬
‫دکل بسیار محدودتر می‌باشد‪ .‬محوطه‌ی مورد نیاز این تجهیزات حدودا‬
‫‪ 750‬متــر بوده که در چاه‌های با محدودیت فضا مانند پلتفرم‌ها بســیار‬
‫مفید است‪.‬‬
‫‪ -5‬جهت عملیات احتیاجی به برچیدن کامل تجهیزات سرچاهی نبوده‬
‫و برچیدن تجهیزات ســرچاهی تا حدی که دســتگاه روی تاج چاه برپا‬
‫شود‪ ،‬کافی است‪.‬‬
‫‪ -6‬از نظــر زمانی‪ ،‬عملیات تعمیر و جریان دادن چاه ســریع‌تر از دکل‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -7‬به دلیل عدم تحمیل آسیب به سازند‪ ،‬اسیدکاری چاه ضرورتی ندارد‪.‬‬
‫‪ -8‬با توجه به مکانیزم ایمنی باالی آن (اســتفاده از شیرهای فوران‌گیر‬
‫متعدد) امکان وقوع خطر در زمان عملیات کم است‪.‬‬
‫‪ -9‬برپاکردن‪/‬جمع‌آوری این تجهیزات از دکل‌های تعمیراتی ســریع‌تر‬
‫بوده و در صورت وجود جرثقیل‌های سنگین و بهینه‌سازی تعداد اجزای‬
‫مورد استفاده می‌توان حتی در چند ساعت برپاسازی تجهیزات را خاتمه‬
‫داد‪.‬‬
‫‪ -10‬این تجهیزات به شــرط تامین شــیرهای فوران‌گیر مناســب قابل‬
‫استفاده تا فشارهای بسیار باال (‪20‬هزار پام) نیز هستند‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬
‫‪ -11‬این تجهیزات در چاه‌های تولیدی و جدید در مقایســه با دکل‌های‬
‫تعمیراتی‪ ،‬اقتصادی‌تر بوده و در مقایسه با لوله‌ی مغزی سیار نیز هزینه‌ی‬
‫روزانه‌ی کمتری دارند‪.‬‬
‫‪ -12‬هزینه‌ی مدیریت پســماند به هنگام استفاده از این تجهیزات بسیار‬
‫ناچیز است‪.‬‬
‫دســتگاه‌های هیدرولیکی تحت فشــار علی‌رغم مزیت‌های قابل‌توجهی‬
‫کــه دارند محدودیت‌هایی نیز دارند که در این قســمت به آنها پرداخته‬
‫می‌شود‪:‬‬
‫‪19‬‬
‫‪ 9‬تقسیم‌بندی عملیات قابل انجام توسط دستگاه‌های هیدرولیکی‬
‫کاربردهای دستگاه هیدرولیکی تحت فشار‬
‫زنده بودن چاه به معنی آن اســت که چاه همواره فشــار دارد و همواره‬
‫شرایط فروتعادلی در آن برقرار اســت‪ .‬در مقابل‪ ،‬مرده بودن چاه بیانگر‬
‫این است که فشار چاه در سطح برابر با صفر می‌باشد‪.‬‬
‫با اســتفاده از قابلیت‌های دســتگاه‌های هیدرولیکی می‌توان تعدادی از‬
‫عملیات‌ها را در چاه زنده و تعدادی دیگر را در شــرایط چاه مرده انجام‬
‫داد که به طور خالصه در شکل‪ 9‬به صورت کلی فهرست شده‌اند‪.‬‬
‫با توجه به آمار تعمیر‪/‬تکمیل چاه‌های مناطق نفت‌خیز جنوب در سنوات‬
‫آینده و نیز مشــکل هرزروی در میادینی مانند گچساران‪ ،‬بی‌بی‌حکیمه‬
‫و آغاجاری‪ ،‬با راندن رشــته‌ی تکمیلی و آســتری در شرایط چاه زنده با‬
‫اســتفاده از این تجهیزات می‌توان از تحمیل آسیب سازندی جلوگیری‬
‫کرده و در راستای صیانت از مخازن گام برداشت‪.‬‬
‫مزایا و محدودیت‌های دستگاه هیدرولیکی تحت فشار‬
‫مزایــای دســتگاه‌های هیدرولیکی تحت فشــار که باعث شــده‌اند این‬
‫تجهیزات امروزه بسیار مورد توجه شرکت‌های معتبر تولیدکننده‌ی نفت‬
‫و گاز قرار بگیرند‪ ،‬به این شرح هستند‪]5-7[:‬‬
‫‪ -1‬به دلیل انجام عملیات بر چاه زنده و عدم استفاده از گل حفاری برای‬
‫کشتن چاه‪ ،‬عمال آسیبی به سازند تحمیل نمی‌شود‪.‬‬
‫‪ -2‬از آنجایی که از گل حفاری اســتفاده نمی‌شــود و نهایتا از آب نمک‬
‫یا گازوئیل در ســتون چاه استفاده می‌شود‪ ،‬هزینه‌ای صرف گل حفاری‬
‫نمی‌شود‪.‬‬
‫‪ -3‬با توجه به کوچک‌تر بودن ابعاد این نوع تجهیزات و متعلقات آن در‬
‫مقایسه با دکل‪ ،‬جابجایی و انتقال آن به محل چاه آسان‌تر و کم هزینه‌تر‬
‫است‪.‬‬
 ‫مقاالت پژوهشی‬

‫‪ -1‬برخالف دکل‌های تعمیراتی‪ ،‬دستگاه‌های هیدرولیکی تنها لوله‌های با تمام عملیات‌های تعمیر‪/‬تکمیل را با اســتفاده از آنهــا انجام داد و به کلی‬
‫دکل‌های تعمیراتی را از دور خارج کرد‪ .‬پیش از انجام عملیات تعمیر‪/‬تکمیل‬ ‫سایزهای محدود را می‌توانند برانند یا بیرون بکشند‪.‬‬
‫با دستگاه‌های هیدرولیکی تحت فشار باید تمامی مطالعات و محاسبات‬ ‫‪23‬‬
‫‪ -2‬حین عملیات ‪ snubbing‬امکان خم شــدن‪ 22‬لوله‌ها تحت فشارش‬
‫وجود دارد‪ .‬به شــکل‪ 10‬توجه کنید‪ .‬ضروری است که لوله‌ها با مقاومت با دقت انجام شده و متناسب با نوع عملیات بهترین مدل ‪ HSU‬انتخاب‬
‫شــده و با ایمن‌ترین و بهینه‌ترین برنامــه و در کوتاه‌ترین زمان ممکن‬ ‫خمشی مناسب برای عملیات انتخاب شوند‪.‬‬
‫‪ -3‬محل قرارگیری خدمه دقیقا باالی تجهیزات کنترل چاه می‌باشــد‪ .‬عملیات را برنامه‌ریزی کرده و انجام داد‪.‬‬
‫البته سیستم کنترل چاه در مقایسه با دکل ایمنی بیشتری دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬نیروی کششی قابل تامین توسط دستگاه هیدرولیکی از دکل کمتر‬
‫بوده کــه البته برای عملیات‌های رایج تعمیر‪/‬تکمیل با انتخاب درســت گردش مالی منتسب به دســتگاه‌های هیدرولیکی در سطوح‬
‫جهانی در سال‌های اخیر‬ ‫مدل دستگاه قطعا مشکلی در این زمینه وجود نخواهد داشت‪.‬‬
‫‪ -5‬برای عملیات حفاری و در صورت نیاز به چرخش رشــته‪ ،‬ســرعت در سال ‪ ،2020‬گزارشی توسط ‪ MARKETSANDMARKETS‬با محوریت‬
‫گردش مالی منتسب به دستگاه‌های هیدرولیکی در بخش‌های مختلف‬ ‫چرخش کمتر از دکل‌های تعمیراتی و حفاری است‪.‬‬
‫‪ -6‬در عملیات حفاری حفرهای بزرگ‪ ،‬ســرعت حفــاری (‪ )ROP 24‬با اعم از کاربرد (خشــکی و دریا)‪ ،‬نوع عملیات (‪ Workover‬یا ‪،)snubbing‬‬
‫نحــوه‌ی نصــب (‪ skid mount‬یا ‪ ،)Trail mount‬ظرفیــت (صفر تا ‪،50‬‬ ‫دستگاه هیدرولیکی کمتر از دکل می‌باشد‪.‬‬
‫بــه صورت کلی می‌توان گفت که دســتگاه‌های هیدرولیکی قابلیت‌ها ‪ 50-150‬و باالتر از ‪ 150‬تن)‪ ،‬مکان (آمریکای شــمالی‪ ،‬آســیا ـ غیر از‬
‫و مزایــای قابل‌توجهــی دارنــد که اســتفاده از آنهــا می‌تواند برای کشــورهای خاورمیانه ـ‪ ،25‬خاورمیانه و آفریقا‪ ،‬آمریکای جنوبی) از سال‬
‫شــرکت‌های نفت و گاز در سراســر دنیا از نظر فنی و عملیاتی بسیار ‪ 2016‬تا ‪ 2023‬منتشر شده است و حتی اثر همه‌گیری بیماری کرونا نیز‬
‫مفید بوده و ارزش افزوده‌ی قابل‌توجهی ایجاد کند‪ ،‬اما طبیعتا نمی‌توان بر گردش مالی دستگاه‌های هیدرولیکی بررسی شده است‪]8[.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬

‫‪ 10‬خم شــدن لوله‌ها در عملیات ‪snubbing‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ماهنامه علمی اکتشاف و تولید نفت و گاز| شماره ‪197‬‬
‫‌‌‬
‫هیدرولیکی جای تامل دارد‪ ،‬لذا‪ ،‬بهره‌گیری موثر از مزایای دســتگاه‌های‬
‫هیدرولیکی تحت فشار مستلزم توجه ویژه‌ی کارشناسان و مدیران صنعت‬
‫نفت است‪.‬‬
‫جمع‌بندی‬
‫تزریق ســیال حفاری به عنوان روش رایج کنترل چاه در ایران‪ ،‬موجب‬
‫تحمیل آسیب سازندی به ناحیه‌ی مخزنی و به تبع آن کاهش نرخ تولید‬
‫و تزریق‌پذیری چاه می‌شود‪.‬‬
‫سنگین‌تر شدن سیال تزریقی‪ ،‬افت فشار و تخلیه‌ی مخزن‪ ،‬وجود شکاف‬
‫(طبیعی و القایی) و تراواتر بودن مخزن از جمله عواملی هستند که باعث‬
‫تشدید شدن آسیب ســازندی در ناحیه‌ی مخزنی ستون چاه می‌شوند‪.‬‬
‫بررســی‌های انجام شده نشان می‌دهد که در شــرکت مناطق نفت‌خیز‬
‫جنوب‪ ،‬میدان‌های متعددی در برابر سیال حفاری آسیب‌پذیر می‌باشند‪.‬‬
‫کارشناســان مهندسی نفت این شــرکت همواره در تالشند تا در مسیر‬
‫صیانت از مخازن و تولید بهینــه از میدان‌های نفت و گاز حرکت کنند‪.‬‬
‫قدم برداشــتن در این مسیر مستلزم استفاده از تکنولوژی‌ها و روش‌های‬
‫نوین در کنار بهره‌گیری از تجربه‌ی افراد متخصص و نخبه‌ی صنعت نفت‬
‫و گاز است‪.‬‬
‫اســتفاده از قابلیت دســتگاه‌های هیدرولیکی تحت فشــار در عملیات‬
‫تعمیر‪/‬تکمیل (و حتی حفاری) چاه‌های نفت و گاز از جمله فعالیت‌هایی‬
‫اســت که با هدف جلوگیری از‪/‬کاهش آســیب ســازندی حین عملیات‬
‫تعمیر و تکمیل چاه‌ها در حال پیگیری می‌باشد‪.‬‬
‫از نظــر فنی مزیت عمده‌ی این تجهیزات انجــام عملیات تعمیر‪/‬تکمیل‬
‫در شــرایط چاه زنده اســت‪ ،‬یعنی حین عملیات به دلیل عدم استفاده‬
‫از گل حفاری برای کنترل چاه آســیبی به ســازند مخزنی وارد نشده و‬
‫عمال شــاخص بهره‌دهی آن تحت‌تاثیر قرار نمی‌گیرد‪ ،‬لذا نیاز به عملیات‬
‫اسیدکاری برای بازیابی تولید چاه نیز نخواهد بود‪.‬‬
‫هزینه‌ی کلی کمتر عملیات‪ ،‬محوطه‌ســازی محدود و بازگرداندن سریع‬
‫چاه به مــدار تولید از جمله مزایای عمده‌ی دیگر این تجهیزات اســت‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from ekteshaf.nioc.ir on 2022-05-10‬‬
‫البتــه‪ ،‬علی‌رغم اینکه مزایای فنی و اقتصادی دســتگاه‌‌های هیدرولیکی‬
‫تحت فشــار در شــرکت‌های معتبر بین‌المللی سال‌ها است که به اثبات‬
‫رســیده‪ ،‬لیکن در ایران توجه درخوری به این تجهیزات نشده است که‬
‫جای تامل و بررسی دارد‪.‬‬
‫صفر بودن ســهم ایران از گردش مالی چشــمگیر مربوط به دستگاه‌های‬
‫‪1. Productivity‬‬ ‫‪4. Productivity index‬‬
‫‪2. Injectivity‬‬ ‫‪5. Completion fluid‬‬
‫‪3. Over balance‬‬ ‫‪6. Inflatable packer‬‬
‫‪21‬‬
‫)‪Powered by TCPDF (www.tcpdf.org‬‬
‫در گزارش مورد اشاره اطالعات این شرکت‌ها لحاظ شده است‪:‬‬
‫)‪Halliburton (US‬‬
‫)‪Superior Energy Services (US‬‬
‫)‪Archer (Norway‬‬
‫)‪Basic Energy Services (US‬‬
‫)‪Key Energy Services (US‬‬
‫)‪UZMA (Malaysia‬‬
‫)‪Cudd energy Services (US‬‬
‫)‪High Arctic Energy Services (Canada‬‬
‫)‪Precision Drilling (Canada‬‬
‫)‪Veles‌to Energy (Malaysia‬‬
‫)‪Elnusa (Indonesia‬‬
‫)‪Eas‌ternwell (Aus‌tralia‬‬
‫)‪ZYT Petroleum Equipment (China‬‬
‫طبق خالصه توضیحات گزارش (که به صورت رایگان در دسترس عموم‬
‫قرار گرفته است)‪ ،‬در سال ‪ 2019‬گردش مالی دستگاه‌های هیدرولیکی‬
‫‪ 9.8‬میلیارد دالر بوده است‪ .‬در سال ‪ 2020‬این عدد ‪ 8.1‬میلیارد بوده و‬
‫برای سال ‪ 2025‬گردش مالی مربوط تجهیزات هیدرولیکی ‪ 11‬میلیارد‬
‫دالر پیش‌بینی شــده اســت‪ .‬کاهش گردش مالی در سال ‪ 2020‬نسبت‬
‫به ‪ 2019‬به دلیل تعلیق بخشــی از فعالیت‌های شرکت‌های مورد اشاره‬
‫در نتیجه‌ی همه‌گیری بیماری کرونا بوده اســت‪ ،‬اما در دوران پساکرونا‬
‫تا ســال ‪ 2025‬نرخ رشد مرکب ساالنه (‪6.3 )CAGR 26‬درصد پیش‌بینی‬
‫شده اســت‪ .‬به صورت کلی می‌توان گفت که در آمریکای شمالی توجه‬
‫بیشــتری به استفاده از دستگاه‌های هیدرولیکی می‌شود و بعد از آن هم‬
‫آســیا (غیر از خاورمیانه) قرار دارد‪ .‬کمترین گردش مالی دســتگاه‌های‬
‫هیدرولیکی نیز مربوط به آمریکای جنوبی و بعد از آن هم در خاورمیانه‬
‫و آفریقا می‌باشد‪.‬‬
‫البته با توجه به فهرست شرکت‌های گفته شده در گزارش‪ ،‬به نظر می‌رسد‬
‫که گردش مالی دستگاه‌های هیدرولیکی بیشتر از این اعداد باشد‪ ،‬چراکه‬
‫شرکت‌های معتبر و فعالی مانند‬
‫‪ Team Snubbing، International Snubbing Services، Snubco group‬و‪ ...‬در‬
‫این گزارش در نظر گرفته نشده‌اند‪.‬‬
‫طبق گزارشات و مطالعات انجام شده‪ ،‬استفاده از این دستگا‌ه‌ها از نظر فنی‬
‫و اقتصادی پیامدهای مطلوبی را برای شــرکت‌ها به ارمغان خواهد آورد‪.‬‬
‫پانویس ها‬
‫‪7. Hydraulic snubbing unit‬‬
‫ادامه پانویس‌ها و منابع در (دبیرخانه) موجود است‪.‬‬