Prawo międzynarodowe

w systemie źródeł
prawa w Polsce
www.collegiumintermarium.org
www.collegiumintermarium.org
 PRAWO MIĘDZYNARODOWE W SYSTEMIE ŹRÓDEŁ PRAWA W POLSCE
COLLEGIUM INTERMARIUM

Prawo międzynarodowe w systemie

źródeł prawa w Polsce

Konstytucyjna klasyfikacja umów międzynarodowych (traktatów)

Umowy międzynarodowe

zatwierdzane przez
ratyfikowane Radę Ministrów
(są źródłami prawa powszechnie obowiązującego) (nie mają charakteru prawa
powszechnie obowiązującego)

za uprzednią zgodą niewymagające uprzedniej zgody

wyrażoną w ustawie wyrażonej w ustawie

uchwaloną w trybie uchwaloną w trybie kwalifikowanym

zwykłym lub w referendum ogólnokrajowym

1. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.

• wskazuje procedurę w prawie krajowym, której przeprowadzenie jest konieczne do tego, aby Polska
związała się daną umową międzynarodową na forum międzynarodowym
• określa, czy dana umowa międzynarodowa – po ratyfikacji lub zatwierdzeniu – będzie źródłem
prawa powszechnie obowiązującego czy też nie.

2. Zgodnie z Konstytucją RP kryterium treściowe (o czym dana umowa jest) decyduje o tym, czy ma być
ratyfikowana i w jakim trybie.

Art. 89 ust. 1 Konstytucji przesądza, że związanie się Polski umową międzynarodową, której treść dotyczy

• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
• członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

– 3 –
 PRAWO MIĘDZYNARODOWE W SYSTEMIE ŹRÓDEŁ PRAWA W POLSCE
COLLEGIUM INTERMARIUM

• spraw uregulowanych w ustawie lub dla których Konstytucja wymaga ustawy

– zawsze wymaga ratyfikacji za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

3. Jeżeli umowa międzynarodowa nie dotyczy żadnej ze spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji
(wbrew pozorom odbywa się to stosunkowo często), związanie Rzeczypospolitej Polskiej następuje w
drodze ratyfikacji przez Prezydenta RP lub zatwierdzenia przez Radę Ministrów (w zasadzie wybór
należy do rządu lub wynika z treści tej umowy międzynarodowej, a podstawowa różnica to pozycja takiej
umowy w systemie źródeł prawa).

4. Wśród umów międzynarodowych spełniających kryteria, o których mowa w art. 89 ust. 1 Konstytucji,
ustrojodawca wyróżnił umowy międzynarodowe przekazujące organizacji międzynarodowej lub organo-
wi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 ust. 1).

Ratyfikacja umów międzynarodowych o tej treści (ale tylko takich) wymaga zgody udzielonej w ustawie
uchwalonej przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów
(jeden z dwóch przypadków, gdy aktualnie Senat RP uchwala ustawę, a nie tylko uczestniczy w procesie
ustawodawczym) albo w drodze referendum ogólnokrajowego.

W praktyce tę procedurę zastosowano dwukrotnie:

• przy ratyfikacji Traktatu akcesyjnego RP do UE podpisanego w Atenach 16 kwietnia 2003 r.

• przy ratyfikacji Traktatu z Lizbony z 13 grudnia 2007 r. (ostatni traktat rewizyjny UE).

5. [Ciekawostka] Zgodnie z intencją twórców Konstytucji przepis art. 90 Konstytucji miał dotyczyć akcesji
Polski do Unii Europejskiej oraz ewentualnie ratyfikacji traktatów pogłębiających integrację (federali-
zację, centralizację) UE, lecz jest sformułowany w taki sposób, że może dotyczyć również innych umów
międzynarodowych („najbliżej” spełnienia kryteriów z art. 90 Konstytucji był Rzymski Statut Między-
narodowego Trybunału Karnego w Hadze, którego ratyfikacja przez Polskę miała miejsce w 2001 r.).

6. Niezależenie od tego, do której kategorii umowa międzynarodowa należy, jej negocjowanie, co do zasa-
dy, będzie prowadzane przez upoważnionego ministra (przedstawicieli rządu) i przez niego podpisana.
Potem, w zależności od treści, jest przekazywana Prezydentowi RP celem ratyfikacji lub do „laski mar-
szałkowskiej” kierowany jest projekt ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację, której dokona Prezydent
RP, jeśli ustawa zostanie uchwalona.

7. Ratyfikacji zawsze dokonuje Prezydent RP (nigdy Sejm, nigdy Senat ani żaden inny organ – to często
spotykany błąd). W pewnym uproszczeniu to podpis Prezydenta RP. W Polsce ratyfikacja wymaga
kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów, czyli podpisu premiera na dokumencie ratyfikacyjnym podpi-
sywanym przez Prezydenta RP.

Ratyfikacja ma dwojakie znaczenie. W prawie konstytucyjnym oznacza uroczysty akt głowy państwa po-
twierdzający zaciągnięcie zobowiązań prawnomiędzynarodowych w imieniu państwa, wywołujący skutki
prawne na forum krajowym, wewnętrznym (coś na kształt na podsiania ustawy). W prawie międzynarodo-
wym publicznym oznacza złożenie dokumentów ratyfikacyjnych u depozytariusza traktatu (np. Sekretarza
Generalnego ONZ albo Sekretarza Generalnego Rady Europy) lub wymianę dokumentów ratyfikacyjnych
między Stronami w przypadku umów bilateralnych (np. Konkordatu).

– 4 –
www.collegiumintermarium.org