Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Wstęp Do Inżynieri Materiałowej - Blicharski

    Uploaded by

    Michał Kleban
    89 views299 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    89 views299 pages

    Wstęp Do Inżynieri Materiałowej - Blicharski

    Uploaded by

    Michał Kleban

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 299
    | MAREK | atta ta wsteP do inzynieril | ECU ae CRM) 1 og Sonar ieee enn ct pokerony tes win = Snsiny mais a ho bdo wewmecnycil Haeh 8 8 crow. Nawpne ach ich spy cea 28 tencraiw erat KOO ine a sacra ea jaao problemy formows Ce ashe wens ‘elekuycane, magnetyczne, optyezne | CF Soa "Zamieszcrono wieke peaykindée i zadaf. Ceanyrm wzupeinicnicm ‘ksiaghi jest SE ice iret eae tet oe ‘eospenpsincnn sus yi eos, mca rt cota age ple» ize da scary erkiw technica seyaayh sk pedagopcnyh oz intyienich Pica sadeich dwwany prner Minsentwo Edukacji Narodowe} © Copy by Wydawnictea Naskowe-Techniczne WN Wascawa 1998, 2001 ¢ Al Rigs Reserved \ Primed in Poland dee anne pen cme Dé poilny i eps cach, inne Taper. tyres | tmych, we wet me tote ye =e Sees a penny pra aces wea ak cc ae bet penne) 1gody posadscaa raw aworskich 3 — ‘es pay eke fee coe a =e Spis tresci Preedmowa Materialy inzynierskie 12, Zaetokt migdzyprovetom wyevarani, satu | winsnoiam F Oddcinlywanis migdey struktor, wlasnotciam | procesem wytwarca Podsumowanie Wiazania miedzy atomami Siruktura stom Wiszania jonowe Wigzania kowalencyjne Wiazania dene (van der Waals Energia witeat migdzy atomami Witzania w poszezegstaych kategoriach Podsumowanie Zadania Struktura krystaliczna — krystalogratia 3.1. Siedem uklad6w krystalograficanych i ezternaécie typsw siesi 32. Polatenia sieciowe 33. Kierunk sieciowe 34. Plaszeryany sieciowe 45. Ozaczanie strukiur kystalicznych 36. Swuktura laystalicena metas 47. Suruktury 0 najgesszym ulozenin atomow 38. Suruktury xystaliczne materialow ceramicenych 13 15 ops eS! 9, Sa tenis Paiunowan aso ‘wiasnosel mechaniczne 12 Masaya Osean sree Sees prt ronnie a3 Towa 46 arse 7 Oaporott me pote 48 ogre 49 Paane Pedaeowani Zale Defekty struktury krystaliczne} 5:1. Rantwory sale, Niedoskonalicicbemicene 52. Delety ponkiowe c 521, Siti delet punkionych 522. Dye 53, Dyslotage ~ delle fnowe S21. Teoreycana wyreymals® na naprtena tyczne 532. Dyslolare 533 Odkeleen pesycrne 534 Mee wasot!dylohacy S35. Zalenol od ly roriagajce) 54 Defety pomiercnione~ granie rare 55. Gani miedeyfncowe 56 Unocisie if Podsumowane Wykresy fazowe i Opsine una o wyhzsach fazowych whey faze Mase fazowy dla shiadniw sieogranicone)rozpusectlaokl w wane BR sees sopach ula © niopranice ‘onpuczloki adnikiw'y aie salyn 82 BI 31 9 13 Ms Isa 164 16s 170 m 3 174 im 179 67 os yee ey da sadn ie opus se waajennie Hanie Woe iy indi onpuaceaia se Tea iaaowy 2 pening ewtekycina dy sind rrp sw aie sam Wyktes fazowy 1 preemiana peryickiyeena Woes fanowy 2 pezemiana extekoilng ‘lotone whey fizowe : Shteanikd mikosukiuralne w vkladrie Fe-Fe,C Wyles fowy FC Zmiany strukturaine 2. 78 19, 710, Sity pene xian strukurlaych 2i2. Zmiany sruktury Warost aktywowany ciepnie iywowane eieplnie 331. Zarodkowanie jd 732. Zarodkowanie nijedn 7.33, _ Kinerka zarodkowan Keystaizacja Tal. Kesalzaca rownowagowa 742. Krystalizacja nietownow: 143, Worost ys 744, Segrepacia 45. Siruktura odlewa Wykresy CTP Si, Prasmiany dyfuryjae 52, Preemiana baintyczna 753, Proemiana martenzytyczna COtwbka ciepna sali 761. Hartowanie 362. Odpuszczanie 7.63. Kruchoté odpuszczania 264, Hartowno 165. Wyracaanie 7.66, Obrobka powierzchaiowa Umocnieie wyizieleniowe (umocnienie Sinuktura materiatu odksztalconego, zlrowienie i rekrystalizacia 78.1. Suuktura materily odksztalconego 782. Zdrowienie 783. Rekrystlizaca Kez iar Rozrost za 7.40.1, Kinetyka rozrostu iar 7.1022. Rozrost ziam w obecnosi czastek Podsumowanie Zadaia 12 186 17 189 190 196 199 200 206 2 m 29 io wae tat 2 ee 3) mat p Be eee ai oy Te BE Sc cate Pees eee Bip Sa opty wi 12 ewe 1 Key eca sash BP "Senn A ago B33. Sopp Nico ges seven 9} Materialy ceramiczne i szkta 8. Wyby 2 sy 92. Nowocuse (agmansowane) marily ceramiczne 93, Matny osicrvae 94 Cermiczne mttialy ere 95. Sok ceamii niekytlicne 96 Tworgya slo ceramicne(dewitryfikty) 97. Wiasoic matlsw ceramicenych 1 skit 971. Wyreymalosé mtrilow ceramicenych 972. Odpomosé mateo ceramicznych na pokane 97.3. Ww czas ma wyuymaloe material ceramiczaych 974, Peleaie Potsunowanie i Zadaia 10 Polimery 104. Polina. 102 Sirus poles : 103, Polinery temoplasiycone(ermop sy) 404. Polimeytemmourartzlne (dopa) tas 185 IR? Caste pmats 103, Wana pene 4 YER ode Petumimane - Zales ee lk M6 HG 350 351 356 30 366 365 366 368 an 314 375 "1 12 13 Kompozyty 1. Komporrty wide 112 wo etany komo win 12. HA. Kompoayy asregtiowe Ta Beton 1132. Welt spickane 1a. Pucametry wplywajace oa wiasnotc! mechanicne kompozyta ‘Woterymaloé na rozcaganie ada Formowanie materiatow 2.1. Wytwarzanie wyrobiw meulowyeh 211. Odlewanie 1212. Obsobka plartycona ma gore 1213. Obrobka plastyezna na zimno 1214. Metalrgia prosekiw 1215. Obybka skrawaniem 122. Formowanie ceramik 1221. Pormowanie procs prasowanic 1 sickanie Oalewanie = gestwy Spiekanie reaktywne owanie azkla 24 Formowanie polimersw 1241, Formowanie proce wirysk 1243. Formowanie przez rozdmuchiwanie 1244. Formowanie pracz prasowanie 1245. Pormowanie prt odlewanie 128. Wytwarzanie kompozytow 125.1, Wyowarzanie wiskien 1252. Ukladanie widkien 1253. Fomowanie wyrobéw 1254, Odlewanie kompozytu agregatowego o osnowie metalowe) Podsumowanie Formowanie prez wylaczanie (wyciskanie Korozja 1.1. Korozjachemicana 13.11. Sita pedna utleniania (nergia uileniania) 13.1.2. Mechanizm warosta warstwy tlenku 1313. Szybkos6 uteniania 1314. Warstwy ochronne (enki ochronne) 132, Korozjaelektochemiczna 132.1, Elementy sktadowe ogniva clektrochemicancgo 1322. Reaksje na anodzie 428 29 80 431 434 436 437 a7 ss TaESO! womete o 1632. Pamanetyon son eee > 1533 Fesamapnetym 123 et an pra kro etches 40 1534, Antyferomagnetyzm 2 nae See presi a a 1535. Femimagneryzm fas Sor cee cm a ssa Wa mga chow apne au [nan Rune ine) a {35 Siraaue domenows : san Eade waa atria) ede oie Pr Fs times a 1 a ean toh ekrhen) ie 131 Mags a 1341, Projettowanle —--— _ 158 Materiaty magnetyczne Ba oe moat | oul ue Isat Siay erg 19 [oak pont sco sr {S42 Masaly magscjeze wicise 0 ae ao % 183, Matealy tagseryeze tre as ee a2 Podsunowanie 526 Bad Por ho “s Pom os reonaret iS ao 46 Wiasnosci optyczne materiaiow 529 materiatow 456 14 Wiasnosci elektryczne NE Bile pce 31 S alata 456 162. Abserpa Sa 336 ‘142. Srdtaurn pasmows > 16.3. Selektywna absorpcja, transmisja i odbicie 538 1421, Posom Fermiego a 164. Zastoxowanie promieniowana clektromagnetycnego 339 1422, Sra powell = 40 Pedaamowie Pr 1423. Sie poser ini | paewodni et a 0 143. Rach elon = is 1h Oper etneany mea 461 1432. Preweos injch malo 0 17 Wiasnoéci ciepine materiatéw 551 144. Papeete = 144i, Demy elcome m 121. Podstawy 5 1442. Prewedns peewasowych plpaswodakow sanasnych 47 112.“ Chpl wlakive 5 143, Perwaton plpeenon denicsowe in 173. Pratwodaictwo cicpine 336 143i. Papaewdn domixtowy yu 8 ‘ 174. Ronserslndé cieplna 560 1432. PoarwodtkSomectony ypu a0 17S. Napreeniaceplne 363 146. nade ppiondaowe 5 a2 Podsunowanie ser 161. Zier pce pn as Zadnia 1462. Tranzyor Bas on 1463. Obwody sane cr spread mera ” 47 Literatura 569 cae ‘Wiasae stan 488 Pojecia i ich definicje 571 140. Peeletryeznose * Tablice uzupeiniajace 592 a5 aera 36 15 Wiasnosci magnetyczne materialsw ao 151. Poche momenw magecyonych 152 Wieoei mignciyene - $00 183. Zachowanie magntyene mater Ses 50 1531 ee 506, oe 506 Przedmowa x powstala na podstawie wyklad6w material pote na Keeratach ndynierskich (metalach, ceramikach, polimerach 1 Kompozytach, GT ineynierii materiatowej dla student6w Akademii Gérniezo-Hutnicze} eto podrgcnik dla stodentow pierwszych lat studiow technicenych rézaych spec- - ¢ studi6w inéynieria materiatowa nalezy do przed- Se sek 0 hardtecen opslnctochciccaym Stocheciaal by sicenci tmiotsw podstawowych o charakterze ogslnotechniczny — © dofé zrGznicowanym przygotowaniu w zakresie nauk podstawowych (fizyki ietemi, 2 ktychwickso nie spotaa sg soz x problema materiatow indynieskich, W celu ulawienia studentom opanowania wiadomosci prayjalem nowoezesna forme wyKladu, typowg dia preedmiot6w podstawowych. Poniewa2 siruktura wewnetrzna materiahu in?ynierskiego okresla jego wlasnosci, zostata wigc payjeta jako pojecie nadrzedne. Wyklad opiera sig na jasno sformulowanych podstawach fizyki | chemii ciata stalego, umodliwiajacych prosty, a jednoczesnie W miare Scisty sposdb opisu straktury i proceséw, na ktére wywiera ona wplyw. TreSé podrecznika jest ujeta w 17 rozdziatach, kt6re zawieraja cztery grupy fematyezne. Pierwsza z nich dotyczy opisu struktur: amorficznej oraz krystaliczne} ‘wraz 2 uwzglednieniem je} defektow. Druga grupa dotyczy réwnowagi fazowe| i preemian fazowych, kt6re powoduja zmiany struktury. Dwie pozostale grupy UWjmuja natomiast systematyke i Klasyfikacje materiat6w indynierskich, ich Ksztal- fowanie, korozje oraz wlasnosi elektryczne, magnetyczne, optyczne i cieplne. Podrecanik zawiera rownie? liczne przyklady i zadania oraz obszerny zbiGr definic)i i okreslefi z zakresu nauki o materiatach inzynierskich, Mam nadzieje, 2e zastosowany sposb wykladu ulatwi studentom opa- Rowanie przedmiotu, a jednoczesnie umodliwi racjonalne wykorzystanie ju Posiadane) wiedzy oraz zapewni pocaucie celowoSci i wewnetrzne} spéjnosci rocesu nauezania. _._Recenzentowi pierwszego wydania ksiqdki Wojciechowskiemu 2 Politechniki Panu prof. Stefanowi Warszawskiej jestem wielce zobowigzany 2a 13 proporycje zmian, Kére wy fe vednicanod® rastaty te Pan prof exten pduiekowa warytkim pracoynikom i kol ao, eumiceekxezy w r6tny sposdb pomogl mi W opraco. ‘sade Kunow! Wienclowi licen dysknj pan Sslanbutl dogcrae sposobl usin MicktSrych eee hs i dr, Stanistawowi St mami Paces prot Janow! Kosistima | dr Stais Fae ete a prctyaneLokcowe} wer ekst on UWA! i sues Pragne 16 _gom 2 Akademii Gérmiczo-Horms tani podegcenika, a szczegélnie Marek Blicharski g Materiaty inzynierskie 1.1. Rodzaje materiatow 6d materilow inzynierskich wyr62nia sig zwykle metate i ich stopy, materialy cane, pdlprzewodniki ee eeyy, Spotcsd 103 piecientey Ceaaicageh 80 fost tetalami. W praktyce inzynierskiej tylko wyjatkowo stosuje sig czyste metal. Powszechne zastosowanic znalazly natomiast ich stopy*. Najpopulamniejsze sa stopy telaca (stale i Zeliwa) oraz. siopy: miedzi (brazy i mosiadze), aluminium (durale isiluminy), niklu i ytanu. Metale i ich stopy charakteryzuja sie duza sztywnoscia, cixgliwoscia (2dotnoScia do odksztalces trwatych), odpornoseig na pekanie (odpor- nofeia na obciazenia dynamiczne), dobra przewodnoscia elektryczna i cieplna oraz tym, ze wypolerowana powierzchnia ma charakterystyeany polysk metaliczny. Cayste metale maja mala wytrzymalosé mechaniczna, natomiast stopy ~ wzglednie dda, niekt6re nawet bardzo duta wytrzymalosé. Ze wagledu na dura wytrzymatosé i zadowalajaca ciagliwosé stopy metali sq szczegélnie uzytecene w budowie Konstrukeji przenoszacych znaczne obciazenia. Niedostatkiem metali jest ich mata ‘edpomosé chemiczna i latwosé ulegania korozji Materialy ceramicane isckta. Wicksz0sé material6w ceramicznych to tlenki Ib awiacki chemicene metal z takimi pierwiastkami jak C, N, P i S, Podstawowymi Skladnikami materiat6w ceramicznych sq tlenki: aluminium (A,0,), krzemu (SiO,), magnezu (MgO) oraz weglik krzemu (SiC) i azotek krzemu (SiN,). Materialy @sramiczne charakteryzuja sie maly przewodnoscia cieping i elektryczna, Ich Pattzymalos, a szczegSlnie zdolnosé do przenoszenia obciazen Sciskajacych, Jest dos dobra, jednak ciagliwos i odpornosé na pekanie sq bardzo mate. Ma, Kepaly ceramiczne, szczegslnie tlenkowe, sq odporne na korozj¢ (utlenianie) po * Siopem nazywamy 60 najmi i} aioe wor Wo melcne skldhjae i ‘melalu (jako sktadnika podstawowcgo) or eRe: z ; inane raz innych pierwiastkw, 15 areriacy mEMHERSATE seta Menny coax zo wr 8 ySoic sent jo ea i aro Ga edportosid a dznlnc ops tad temperatura ropncnia AO, wynosi 2020°C, enmity ai Os ceramiki AljO,, MgO i SiO; s4 bardzo dobrymi materialan: silat che oo budowy plecow preemyslowych Zwas2c28 w prze cl mata ceraniceychw kl oon) sey bor boc olen nay, len atom. 2 Ky one oe gear. Wie aerial 0 sari chemiezs este even ms mie rovie satan nicking ak Br cine w spn) iergulay (ye. 11). Take moter eee ete! ch sactownin ig jot recydowanc ert cyte Nijrele cacwnne ust Fe teen et abies savers ck 728 510, oraz NO 1 C20, ee rec pacar tryantcze. 20 wegleda nao 2c, Peeeapme ta tv wicianego rez odpore. chericnie, sa wvaynym Seelam #8 one odpome na ‘a szoki cieplne), 14, RODZASE MATERIALOW Pe Wada zarowno iow. onstrukeyjnyeh fwosé na koncenracje apanie nid na Seiskani. i ub ma- ie mery, Polimery. nazywane rwniez tworzywami sauczrymi lub ma: rwodo- J wietkoceastecckowymi, sa ghOwnie zwiazkami chemicznymi wegla 2 ta ee cawicrad O.N,F Cli. Plimery s4rbudowane zzastecrek ‘eau lafecuchach utworzonych 2 merdw. Na prayklad merem polietylenn jest o ditzijka etylenu (CyH,). Liczba merow w czasteczee polimera wynosi zwykle czas Pelimery maa Tala przewodnoSé cieplna i clektryczna, Do zalettych Pan atdw naley zalicryé dose dobra odpomosé na korozje, estetyenny wyslad, sist gests, latwoss nadawania skomplikowanych ksztaltow, maly wspétezynnik aa asrar 1, 2 estelyczna powierzchnig uzyskuje sig bez dodatkowe} obrObki scales: Niekire polimery lemmoplstyezne) maja bardzo dobracagl- woe ormowalnose{ odpornosé va obciazenia dymamiczne, natomiast ciagliwoté Yotimerdw termoutwardalnyeh jest macrnic gorse. Wada polimerdw jest mala Prynose, zwjkle Ok. 50 razy mniejszaniz metali oraz niska temperatura topnie- Be arciypicia topo'se dote odksztalocois sprctywc orm petzanie.w tear Ferenc rccacni, co cmnscza, 2 obcintony polimer zmicnia twale swoie Miymiary 2 ezasem, Ich wlasnotel zmieniaja sg szybko 2 temperatura w poblizu Taeatoy csczcnia. Nieladrepolimery ciagliwe w 20°C moga jus w OPC sat sie roche. Szybkie zmiany wlasnoti x temperatura ograniczaja zastosowanie pol ‘mes6w na wyroby uzywane w temperaturach niezbytodbiegajacych of temperatury aazgo Srodowiska Ze wagledu na swoje wiasnoti polimery siaja sig uniwersalnymi i coraz caphcie} sosowany mi materiala, Komposyty. Kompozyty skladaja sie 2 co najmnicj dwéch materia6w saleigeyoh dotrzech urzednio wymienionych grup. Material skladowe Kompozytu maga nale2eé do tej same} lub rGeaych grup. Wyr6znia sig zwykle kompocyty votwaraane preez czlowieka i kompocyty naturalne. Typowym proedstawiciclem Bierwsze) srupy jest kompozyt skladajacy si¢ 2 wi6kien szklanych w osnowie polimers, Duta wytrzymalos¢ cienkich widkien seklanych w polaczeniciaglive, snowa daje moeny material zdoIny do preenoszenia duzych obciazeh dynamic yeh, Praykladem kompozytu naturalnego wamacnianego wisknami jest drewno, Beton est natomiast kompocytem typu agregatoweso, w ktGrym kruszywo (hana, nie i piasek) wzmacnia osnowe cementowa, “4 Pizez odpowiedni dabse material6w sk! job6r materialow skladowych mozna uzyskaé kom: ozyly 0 wlaSciwosciach nicosiagalnych w klas pa ere ra isycznych (uprzednio wymienionych) ees. Produkowane obecnie kompozyty widkniste naleza do najbs Bees. Protaowa okniste n najbar- sowanych material6w inzynierskich. Sa one coraz czeSciej stosowane fam, edzie liza sig tylko wlasnosi, ae rebel snc ut? Wiasnotci, a kosz jest mnie} ison, np. spr sportowy, ey ee a seb to teat ick hairalna hrchose, uw rertacie data rar ysis wjreymaldé a 7 - sb marenaty WERE Paprcewodni. Cea cha sone an dy prewodnham een arte emioniagwtowic ch wis teych perwiastkow nazywanych domi ite pcrurastowyma Grestecine owarci stowany’plr=modnam irwisstkowy con 1 german. Pélpreewodnikamns $8 poiies ast wytwarzanie zlozonych st Oo) pe pomircch obverse oot oan ahem) ewe exiologize.Plpzevodki rly: cr a ce mtliow Kommiacyayeh,podrcznych kalklatory {inowoczesnych komputerbw. snarakterystyeena potpreewodnikOw jes 10, Ze ni tyeznose, ani te2 nie 4 izolatorar fodanie do nich male} ilosc, 1.2, Zaleznosci miedzy procesem wytwarzania, struktura i wlasnosciami US 12 ile iy possem wy, snus | wsolcm. Press vse Ma sacks ipowodje wart wytzymsldc Bachy ualowe) eins on : " van a strobe mocks wreath, IRITINA WASHOE i i wlasnoeiami mechaniconymiokresajaey ach obelates siatycanych sa moduly sprezyS0- lode na rrciagans,clporosé na petal oe ciagliwoS. Czgsto jest rowniex wazne zachowanic sig Mon pe a Jocigzefi: dynamicznych (udarnosé), zmieniajacych si¢ cyklic# we a zmecrenie) ora w wysokich temperaturach (wytrzymalose. na Wlasnofek. Podstawowymi jie sie materialu w warunk ica plastycznosci, wytrzym: re, cites mechaniczne oprécz tego, te informuja nas 0 _ syste sig vals poss colon}, ores tov? jeg adlnos do odksalceh PBlcrasnawania kth. Na pryktadaterial formowany w proces cia mes Gini pos wpyvem praynzonych obit dnamicraychajednoer= o a jiwosé musi zapewnié odksztatcenie do uzyskania tadanego ksztaltu bez Jee tina peknige Czesto male riniany sirultury maja duty wplyw a wlasnosc chine rate, Zianaferperatrypowode acne zany wlsooe\ Metealy (3s. 13). Zaykle ze warostem temperatury polepszaja sig wlasnosei plastycene, pogarszaja natomiast wlasnosci wytrzymatosciowe. Wzrost temperatury Koresey! wegit-wage! TDN BioRSOuA | tran. Kam & § 300 Temperatura, °C RYS.1.. Zaleenose wytrzymalose niekisrych mateial6w od tempera). Polimery bardzo szybko ‘mighna ze warostemn temertury, a wigs moga byé sosowane jedynie w nishich emperatueach 8 seramiki, slopy specjalne i nicki komporyty. np. wezicl-wegiel - w wysokich lempersturach (Asteland D.R: The Science and Engineering of Materials, Boston, PWS Publishing Company 1994) Powsie| 100°C powoduje zazwyczaj znaczne pogorszenie wtasnosci wytrzymalos- saneh polimer6w. Stopy metali umocnione przez. obrébke cieplna rOwniez szybko pamucszaia swoja wytrzymatos¢ prey waroscie temperatury. Z obnizaniem tem. Peratury 2wieksza sie kruchosé materialéw. Siruktura. Strukture material6w nalezy rozpatrywaé Ww nalezy rozpatrywaé na kilku poziomach 4% 14) Najnitszy poriom stanowi struktara pojedynezego atom tut grupy 19 YS. 1A Rétae poiomy suki: a) arurs stoma telaza, b) suuktuca kxystalicena meds ©) sire dslokacyina stl austeityczn), 4) svkture viarows 2claa, 0) fiona sli sopome) fey - cin, ase jay) . Simo, 2 kibrych jest zbudowany material. Liczba i rozmieszczenie elektron wok6! jadra atomu, i : i 112. ZALE2NOSC! MIEDZY PROCESEM WYTWARZANA, |STRUKTURA | WLASNOSCIAM! czadkowanego viotenia atoméw, a wiele ich zachowat jest odmiennych nak uporzadkowane — W mtcraiach ‘krystalicznych zawsze wystepuja réznego rodzajt es iu atoméw — nazywane defektami struktury a 2 ee syodecs: szezeg6inosci whasnosci a wywiera duzy wplyw na wlasnosci, a w Bt : ; n wymaganych ksztalt6w, sq one poddawane obrdbce cieplne), polegajace} na nagreaniu ich do temperatury nigsze) od tem. Peratury topnienia, wytrzymaniu w niej i nastepnie chtodzeniu. Celem obrobki ceDine) jest wytworzenie odpowiednic) mikrostruktury w materiale, usunigeie mpwieli powstalych podczas formowania lub wytworzenie korzystnego stam ‘a ‘ytworzenie korzystnego stan. Rodzaj zastosowane; -80 procesu wytwarzania zal majmnie} c2gs- Siowo od wlasnosei przerabi onan lanego materialu zaleznych od jego struktury. mm se warensay meruCrsne 1.8, Oddzialywanie miedzy struktu i procesem wytwarzania ia nastepoje zmiana mikrostrakzury material. N ’AL jest zasadniczo inna nid. preta wytwo ose, ketal i orientacjaziarn w ode ra, wlasnosciami J wytwarzt mt sng rjeiskantewlewka Al. Wiel ar atl wyiskanyn. Opn tego W odlewie MOEA WY'POWIC sw erremm meray podezas krystalizacli ores pecherc a vitae uaa w odlewie ruykle kstalt r6wno0siowy. natomist arn leapcoew materiale obrobiony pastyeie sa Wy v2, 8 wirace dence aupiska wydhuzone w kierunky piyngciaplastyeznego mater Pict caaraitin, Maeiatyodksalcoe w nisich temperaturach rosy Per uta goats defeliow siukiury krystaliczne). W rezuliacie strukuy ‘Atenosc edlena a ine nit produktu obrobionego platycznic. ‘Seukiua material wyjSciowego i jego wlasnosciokreslaja procesy, jak amoga byé stosowane w cela wzyskania zadanego Ksztaltu. Na prayklad porowst ‘epubocansty odlew, w kn wystepuie dora segregacja sklado chetnicrn note petaépodczas formowania. Datego wlewk sq zwykle obrabiane plasiyc7 tr wyokichtemperaturach, gy plastycanos¢ materialow zwigksea sig 2e wzs0ste femperatry, W nitszych temperaturach, 2e wegledo na znacene umocnien. spowodowane szybkim warostem gestosi defekt6w stuktury krystaliczne) pods odlszalcania, stopy saa sig w riare werostu odksztalenia kruche i moe pe\n Ww procesie kstaiowania. Stopy umocnione podczas formowania nalezy pri) dalszymiprocesam ksztaKowania poddaé obrobcecieplne} Fest seen pine} zmniejszaigce} pesos: ___Zpreedstawionych rozwatah wynika, te wlasnosci materisly sa wl fone od mista, he} amiany se ceizovane w pocese — suyskanin- materials 0 wymaganych wlasnosiach naledy wigs taint my pscion ego wytwarana atu ser nce Sula esos. Stuktura materialv mote réwnie? ulegat zmianie poder. stsplotaci wyrobu. W elu olrelenia zmiany wlasnose) wyroby a cece ‘eksploatacji jest konieczna znajomos¢ zmiany strukt. eon napalm ry w ezasie oraz zale/nose Podsumowanie a: * [agin es mart sosoanychw cnc, amano: ny eam i sks), plimery, komporyy i plprewodnii, Petesos ‘PODSUMOWANIE | Metale ‘ich stopy maja dobra wytrzymatosé mechanicana i ciagliwose, soma przewodnotéelektryerna i ciplng,nalomiast ih niedostatiem jest Wzglednie Afr edpornos Korozyina. rcoramiki | scKla 4 wytrzymale na dzilanie obciazet eiskajacych, $8 sei | ciepla, maja dobra odpornos korozyjna i na mpi otro eekryern aaa oach tripe, nao ich redontaiem esto, Kc Polimery charakteryzuja sig wzglednie mala wytrzymatoseia mechaniczna, sairoltoramielekryeznosc i ciepla podobne jak ceramiki, natomiast nie nadajasie saMpstosowad\ wysokoremperaturowych. Polimery termoplastyczne sq ciagliwe, iuomiast termoutwardzalne $4 kruche. Komporyty s9 kompozycja uprzednio wymienionych materialéw, charak- teqyauj sie wyatkowymi wlasnoSciami mechanicanymi niespotykanymi w pojedyn- caych materialach. Pélprzewodniki charakteryzuia sig wyjatkowymi wlasnosciami elektryez- nymi co powodje, 2e sa szczegOlnie u2yteczne w urzadzeniach elektronicznych i telekomunikacji a, procesem wytwarzania i wlasnos- Isiniejace zaleznosei migdzy strukt iam pozwalaja, przez wlasciwy dobér skladu chemicznego i spos6b wytwarzania, ina uzyskanie struktury zapewniajace} 2adane wlasnosci uzytkowe materiat Wiazania miedzy atomami Iunije bardzo duta réenorodnosé mateial6w indynierskich, kidrych las _znenija ig bardo szerokim akresie, Wspélng ceca wszystkich material to, 2e 4 one zbudowane 2 atoméw. Na poziomie wystarczajacym dla navy. rozwatad moina pay, 2e aromy wszystkich pierwiastk6w chemicznycih skis sig jedynie 2 taech crgsck elementamych nazywanych protonami, ne | elekironami Podsiawa klssyfikacjiwiazadi migdzy atomami jest sposdb, w jaki toy ‘zyskuja stabilng 8-lektronowa Konfiguracje zewneirzne} powloki. W tyrn .. podezas tworzenia wiarah stomy oddsja, pobierajg lub uwspéinaja elckiron 2.1. Struktura atomu (dsr ions sla winana midzystomami, les al mich mene ately conmicee paises Ua Ihsan pce yeh nisin yr nase ne Diazronuminn ity wiz mid s med aroma wytarery wig i starry weenie pron Mase ey as hem payee, 2 atom kinda es en Hcemerane} wars eetronone (ys 2.1) jade se 25, STRUCTURAATOMU « protniw i neutronéw, Proton ma dodatni ladunek elekiryezny omit mae 1672 10-™ a Neuon nle ma ind eletryezneg jet (16 30 eg) 8 protonu (masa neuionu 1,675-10-™ g). Elektron ra. ujemny i ery 0 wares ber ghee rowne|indnkow proton, ego masa sedi yiko 1/1836 masy proton. oy eelkuryeznie obojeine,gdy2 w atomach poszczegolaych pirwi- MY onbw Yea rowna licbie elektronGw. Liczba protonéw atoma aoe oe ifabe atomowa (Z). Zitestomévw 0 te) sarc) habe atomowe) jest ca ervsliom chemiconm, gi 0 tym, jakiego pierwistka jest dany i Pie edynic Herb protonow w Jeg jade. Sume protondw i neurond wae nazywamy Hecha nasowa (A). Atomy 0 lake same) cee atomowe), ale wig ilibie rasowe), st nazywane izotypamt danego plerwlastka. Wotopy Sogo perwiastka raj zatem taka sama licrbe proton6w w jadrze lecer6enia sig tee peuronéw. W aiomach perwiaskow 0 male} licobie atomowe) liczba eoronour jst lisa licebie protnéw. Ze wzrostem licaby atomowe) wzrasia Meets nosunke liceby neuiron6w do protonow w jadrze do ok. 1 Zo wezleba a bactzo rsiy race atorsGw i czagtek clementamych do jel Het osule sie ciomowg Jednosite masy, nazywang rownich jednostia Boh iesties 1/12 coey etre izcropo veala 120; 4, torn weg » kiSeego gare jot sve protonéw i szeXé neutconéw. Oznacza sig ja przez. Przcliczenie Aiomowe} jednostki masy na jednostki masy SI umodlwia zaleznose 1g = 6023. 10° u, Liczba 6023-10" jest znana jako liccba Avogadra. Liczba sioméw wepla "2C r6woa licabie Avogadra ma zatem mase r6wna 12,00 Wystepjaey w preyrodcie wegiel ma mase 12.0115 u, gy? w nim proczizotopu be réwnied 1,1% izotopu "C, a wigc izotopu zawierajacego 7, a nie meet memset gt pwn fo Wraith, rwnaliezbowo jogo masiestomowe), Naprayklad graneator wees tawiera 12,01 wegla. Analogicznie |i di 7 Sion 15 g weela. Analogicznie liczba Avogadra czasteezek jakiegos ‘awiazku chemicznego jest nazywana molem lub gramoczasteczke Msc doze zuanego prowa olesonoslaoena SG fizyczne i chemiczne pierwiastk6w s¢ ok gel sca pn ee st okresowa funkeja liczby atomowe}, jest ‘okresomy pierwiastkow, w ktérym kolumny pionowe oh: frei oriome natomiast — olvesami (abl. 2.1) Do jedneee olvse ea pierwiaski, térych atomy maja zapelniana te sama powtoke sire pe eet By mataminy men yralazapetiana te sama powtokgeektonowa, do edn} Slkronowa na zewnetrze| powloce. a co jest lege terete aCe Ila zli2one wlasnosi chemiczne. Wlasnosei pice wind as eosekwencla, HRY 58 podobne, a wlasnosci pierwiastkow tore nan aula oo erwiastk6w tego samego okresu zmicniaja si 'yPowo metalicznych do typowo niemetalicenych, ee sakow liezba 25 ‘24, STRUKTURA ATOM tearony ouacrajce jaro ator mogn zamowat gio So okreslone sy eongsyeue.Do ops Ha EOeTSYEZDEED LAIN ctaczajqcych jadro a oviiwie iceby kwantowe: gt6wna ipobocena, Gtbwna lictba oki elektronowe wedlug na sa wy orZysty sae (etaceana pace) oea powezogsine Pow shea wartose hee us yo 7 KLMNOPQO symbol powloki soe jar atoms nae se powlokao symbol K (22), Glowna ese ‘lil ownoczei za pospowiokw powloe, atm w psec dug) a wlok, w tree) ty itd. Podpowtoki sa oznacrane syrbolamt ym def 8h jondw w atomie wepla 12C ie poszezeg6lnych ele oS ES |p (K\ Sse || 5 [Vine # — 3 iy Hh apoio \°\\ ss | es 3) Symoct govt ¥\ 9 SI | 6 s\_s_[/ an YS. 22. Pode sts al standw energetycznych elektronsw na powlbk i podpowlok 26 a7 224, STRUKTURA ATOMU speusca 22 (ot) faye [ili efi és]: ae \@ Beaila ew] ace ee pa ees ee Se en Aas sla cel? Tera oe min (7) soso une as 26 io] 6 a ge cosa min cnet pool 27) « Peery yes |2 st % i estate Compo 9 ee i fay kL TABUCA 22. Konfigure leromame plwiaekow w ane podsawow yr ae 2 Beale 3 | Te ; ee ea aa ‘ | a a a eee a o|2 & | x aeemuar idee 3 wie [ale sl: eo: lene aah petit: ea Mera ls es wa een ee fs 4G Byes | asia 6 |2 aalic eps Mate 43 ihe myn [aja eli ema ‘fa 6 3]” v.44 he 0 = 2 6/2 6 wl2 4j2 6 9 pce) | Bole a|2 6 0 | 2 w]2 6 wt 6nd) o ma 6) 2 6 2 6 wo ular 6 3 ree ac. 8 Blk fe al: heed eee | Pees eps 2 Pemla a | PRM fa fe ee ele ce lee ; a Cg ee ic podstawowyn 23, ¢ elektronowa pierwiastkow w stat azano na rys, 2.3. Serukture eek P ssawowsr riniesrceenie elektronGw w poszezegélnych posto powlokach, zestawiono w tab. 2.2, : WW atomic weglarozmieszczenie elekironw jest rastepulgee: 1? 202 Jwa clekirony w powloce 1. dva w padpowiooe 2s | dva w padpoorr W reeczywistosei cztery elektrony w zewngtrzne) powloce (P ie} powto ‘Konfiguragja elektron6w a'p* atomu weela W drs de siruktur zapelniaé podpowloki Clekironowa 2elaza powinna bye Le 25 2ph 3x 3p 3d" 22 reeceywista struktura jest nastepujaca abl 22 wynika natomiast, 2 1s 25 pf 3x ph 3d 4° liceby elelirondw war Wlasnosci chemicene pierwiastka zaleta od liceby elel ciowoict (walencynych) okreslonej strukturaelektronowa. Wartosciowos svamy liczbe elekiron6w danego atomu bioracych udziat w tworzeniu wiazati mi stomami. WartoSciowosé jest zwykle okreslona liczba elektronéw w zewngtrz ppodpowtokach (s, p). Na prayklad: C= te 2629 — wartosciowose Na - 1s? 2e 2p" 3s! wartosciowosé M ~ Is? 2s* 2p" 3s? wartosciowosé Brak aktywnosci chemiczne} gaz6w szlachetnych oraz zale/n0Sé wlasnose chemicenych poszczeg6lnych pierwiastkow od konfiguracji zewnetrzne} powlok elekaronowe) wskazuja, 2 struktura elektronowa zewngtrene) powloki gazsw sclacheinych jest stabilna. Z ego wynika, ze 8-clektronowa konfiguracja zewngtrz ine powtoki (sp) jest stabilna, azachowanie chemiczne pozostalych pierwiastkow motna wyjasni¢, opieraic sig na dgzeniu do uzyskania 8-elektronowe) zewnetr7nc powloki. Magner o strukturze elektronowej 18 26 2p 32 sma dwa elektrony w powloce zewnetrzne}. Atom magnezu latwo oddaje swoje dws slektrony, aby opr6inié powloke 3. Natura wigzaf migdzy atomami i zachowanie ‘chemiezne Mg sq waleenione od mechanizmu, jakim te dwa elektrony odd/ialuja 2elekaronami sasiednich atoméw. Chlor o strukturze elektronowe) 30 ‘ax. SrRURTURA ATONE “peso ‘ienia podpowtoki @) Bs ree ae ae _ktronu lub elektronow nazy wane je a zi mi tego typu $4 ia m ele egakanie przez jakis a0 : Ia ae erwiasti, kiGrych atorny Wel rrododainio 5 tami elektroujemnymni nazywa Sit , Hemicme, zyskuja elektrony. venodaae w reakcie © dpowniedilekarykt estosci p i masy stomowej M,, oblicz liczbe pubosei 1 mm PRZYKLAD 2.1. Korzy stoméw w 1 m: 8,93 M iazanie. Gestosé Cu p ReWisirasa stomowa Cu M, = 63,546 g-mol" Masa 1 m?blachy m = Vp = (1 m?}(0,001 m)(8,93- 10° g-m~*) = 8930 mN,, _ (8930 g)(6,023-10* atomow -mol") _ Pe, 356 g-mal 84,64: 10° atomow PRZYKLAD 2.2. W procesie produkeji polprzewodnik6w tlenkowo-metalow: warstwa SiO, monokrysztale krzemu. Oblicz aiomow Si i O w warstwie SiO, jezeli ge 2.4 Mg-m™>, a jej wymiary sq nastepujgce: 10 mmx 10 mm x 150 nm. jest wytwarzana n icabe Rozwiazanie. Masy atomowe Si ~ 28,0855 g-mol-* 0 ~ 15,9994 g-mol Oxnaczajge przez X liczdg atoméw Si w warstwie, liczba atoméw O w warstwie wynosi 2X. Liczbe atoméw Si mona wyliczyé z réwnania 24-108 g-m ___X(28,0855 g- mol 01 m)(0,01 m) (15-10 D4 9994 g- mol m) (6,023: 10° atoméw- mol RD] 2: agate MEDZY ATOUA 244-108, 0.01:001-15:1077 Dass +2 15 x = 3,6094-10" licaba atoméw O ww warswie = 2X 2.2. Wiazania jonowe mi w swych ej. Jony 0 tadunk owlokach wigce)Ivb mnie) elektrond sejamnim sa nazywane Katona ony sq atomara zawierite aby atom0 ni to wyoika zl 2 adunku wjemaym fRYS.24 Winnie joome miay soma sad chlor Pres ello 2 zewogr2e) pow ‘ama tevnccea poole Cl powodue uworzenie ions Na* | aniony CI~ Wiaanse Jonon ea myikiem celtrtatyeznegopryeigaiamigdy jonamiprsciwnych zmakow Wigzanie jonowe polega na elektrostatyconym prayciaganiu sig jonw codmiennego zaaku, Wiazanie jonowe jest rezultatem praechodzenia clektronu lub clektron6w od jednego atomu do drugiego. Tworzenie wigzaf jonowych zostanie ‘oméwione na preyktadzie chlorku sodu NaCl (soli kuchenne}) (1 clekironn 2 zewngtranej powtoki Na do Cl powoduje utworzenie trwalszej strukt 0 Se aaa clektronowe), gdy2 powstaly jon Na* ma calkowicle zapelniong zewngtrzna powloke. Atom Cl praylacza natomiast chetnie elektron, gdy2 jon Cl~ ma wiedy réwnicé w pelni wypelnione zewnetrene podpowloki (3, p). Migdzy powstalymi jonami praeciwnymi wystepuja sly elektrostatycznego (kulombowskiego) przycia- {ania sig ladunk6w preeciwnych. Kation Na” prayciaga aniony Cl” ze wszystkich 32 —_—— 22, WAAZANA JONOME siderunkowy charaker win jonowych powods- En oeraych,w Wirych poszzeg6lne jon daza So Wk. ru Kya tree byla todliwie najwiekacaiezba jon see Tcl? w ehlorka sod pokazano 08 98. 25 ot any jon CI” set jonow Cl~otacen kal iernkow jednakowo mocno. Be My ich, bezpose aby omyeh. Ulotenie jon rye reds jonow Na omy metali atwo oddaja je przejmujg, Atomy metali racje elektronowg i tadunek YW zwigzkach skladajgcych sig 2 picrw nia jonowe, edy? a wwosei, atomy niemetali natomiast tat sposdb stabiling kon! jemetali uzyskuja w ten lktryezny, t0 jest staja sie ‘Skionnoéé do tworzenia wigzafi jonowych zalezy od r6dnicy w elektrou ‘wiasikéxt, 4} adolnaser do preylaczania elektronéw. Zwigzki, w kiérych aja sie duzg rodnica Ww etektroujemnosi, 342 atomy o takie} same} © kami jonowymi atomy charakter, fomiast 2wigzki utworzone pr roujeranosci $4 imi kowalencyjnyn wi lczba koordynacyjna Liczbe najliaszych atoméw lub jon6w jak oordynacying. W praypadku struktury krystaliczne| NaCl (rys. 2. dynacyjna dlajon6w Na* i CI~ wynosi 6. Kazdy jon Na Jjon6w Cl~ i Kazdy jon CI~ przez. szese jonéw Na‘. Liczba koordynacyjna zalezy bezposrednio od waelednej wielkoscijondw tworzacych krysztal. Wzgledna wielkos¢ jondw jest wyrazona przez stosunek ich promieni r/R, g st promieniem ‘mnicjszego jonu, a R-wigkszego. Wystepujgce w krysztatach liczby koordynacyjne ‘ odpowiadajace im stosunki promieni, obliczone pray zalozeniu, 2e jony wigksze staczajgce jon mniejszy stykaja sig z nim i moga sig stykaé z soba, natomiast nie og na siebie achodzi, zestawiono w abl. 2.3. Nachodzenie jondw tych samych ‘iakow jest niemotliwe ze wegiedu na wystepujgce migdzy nimi dude sity a ale ystepujace migdzy nimi dude sity § atomu w krysztale nazywamy liczbq ) liezba koor: st otoczony przez. szesé 33 £25, WAZA KOWALENCYINE 2. zawa nigozy ATOM! TABLIGA 23. Listy baodyscie la ee peseaeet i” be | : | 7 =0,225R | i eas 2.3. Wiazania kowalencyjne | I t niu sig wiadacych par elektronéw nale2a- # svatnieKowalencyne potega na wworzeni sie wil ie i eye eoiqnNa raya waza | jonse be “wspélnej pary elektron6w. Kaady atom chloru w czasteczce sl poles na sien ge po jednym elcktronie, zatrzymajac Jednoczesnie ten i | saa edachetnege, Wiazanic ulworzone pret edna pare elekiron6w nazywa- atl a ee ejedanceym | ozsacramy proce wie kropki, np. CUCL, proed le ‘eran pln ey Rosy lpentg perormg C1—C. Tec . a elektronéw, to takie sviazaniu migdzy dwoma atomami uczestnicza dwie pary , iniem potrdjnym. PRZYKLAD 2.3, Wola, 2e jel iczba koordynacyna wynosi 4, (0 sos. ea wiz mieday waa soma: promen!jnowych r/R nie mote byérniciszyniz 0.25 i pamgnye awiono nays. 2. =NiN Nan IBA Sat wien Lavan: 0 poimiyncrg, 6) podwSinog, © pottinegs Rozwiazano, ltl cba koodynacyjna jst wna 4 0 jony wigksze tworaa Zuigaki wesla, w ktérych wystepuja jedynie pojedyncze wiazania migdzy ‘eworoseian (patra rys.),z kidrego widat, 2 atomami wegla, sq nazywane zwiqzkami nasyconymi, natomiast wigzaniami podwéjnymi lub potr6jnymi ~ 2wi izkami nienasyconymi. Zwigzki nienasycone moga R podlegat reakejom ch o sin54.75° nF sjom chemicenym, w wyniku ktérych nowe atomy wchodza do Rer custeczki. Na prayklad w czasteczce etylenu (C,H,) migdzy atomami wegla wystepuje wigzanie podw6jne (rys. 2.7), Preetworzenie wigzania podwéjnego na 35 0.) e ? (2 WOAZAMIA METALICANE 2. Waza MEDZY ATOMNH cinat metlac wysokoropiwych cp. wolf malic tantal), Widaé 2 teg0, \egteee 9) coment coat mach whet pyr to eh soon ent = Se eet em i daiataja w Kierunk® 1 walencyjnych liczby koordynacyjne sa niekiedy znaczn} nigsze, nit wrk 0 tT wrynosi 1, gdy2. jest tyIko jeden rodzaj atomow aliczba oo fee A rabna charakterystyka wigzafi kowaleacyjny« Sa al Lomalencyin | eeworenis ESBS ew ani edn nos tn Tee 9 conc tne coe Ky SE Ae ee ee citkic ierunkowosé wiazan w dia soon A ‘Tnocne wigzania kowalencyjne WyS'¢PU 2S ane ae wegla oraz weel. iam me 28 ee mat ae petit ee, fiednimi czqsteczkami wystepuja natomiast J¢¢ mic stal ce i sty eae cp aan ri rn mam Sore re done a was’ avS:29. Tetrdrycna honfiguacatworzouych preez atom wee witza6 kowalencyych w diamen ie, Kat wigzana wos 1095 2.4. Wigzania metaliczne Jeteli metal przechodzi ze stanu pary w stan ciekly lub staty, to stabo zwigzane ~jadrem atomiu elektrony walencyjne przestaja naleze¢ do poszezeg6inych atomow i stajg sig elektronami swobodnymi, stanowiacymi wspélna wlasnos wszystkich atoméw. W krysztalach metali wezly sieci krystalicane) sq obsadzone przez kationy pray ezym zdelokalizowane elektrony wartosciowosei poruszaja sig podobnie jak ‘aasteczki substancji w stanie gazowym. Z. tego wagledu méwi sig, Ze elektrony wartociowoéei tworza gaz elektronowy lub chmurg elektronéw. Elektrony walen- cyjne przebywaja w obrebie krysztatu na skutek ich elektrostatycznego przyciagania przez kationy, kationy natomiast sq utreymywane w polodeniach weztowych dzigki ich elektrostatycznemu preyciaganiu przez. elektrony swobodne. Sita wigzania metalicznego zaledy od energii preyciagania migdzy kationami i elektronami swobodnymi oraz od energii odpychania migdzy samymi kationami i samymi clektronami, Duzq przewodnosé elektryczng metale zawdrigczaja gazowi elektro- nowemu o duzej ruchliwosci, Ze wegledu na to, 2e wigzania metalicene nie sq 7 i 2 ZAM MigD2y AFOMAME je dsp do jak nsjgesszeg0 wlozenin M ednice wszystkich kuion6w 4 takic kierunkowe, w krysetatach metal wystet Gdte i zwykle wynosza § lub 12, kationdw. W preypadku czystego metal ‘arm, dlatego te? liceby Koordynacyne 8 ‘dolnych do preewodzenis prac edn Fam i dlugosei | m wiedz PRZYKLAD 2.4. Oblicx liesbe el 'w metalach 3q jedyn clektrycenego w drucie srebmy 0 ‘0 tym, 2 noSaikami fd clekirony wartoSciowo$e- Rozwiazanie, Gestose Ag p = 10.50 Mg m~* hal ne Oey = 107,868 g-mol masa atomowa Ag My casa anne ays ia!) - 8248 nil, G24 g)(6023:10-m01-") _ sone a eee Warofciowoté Ag wynosi 1, zatem ticabaelekrondw = (4.6: 10" aioméw) (I elekaron wartoSciowo%i/atom) = 4,6. 107 2.5, Wiazania wt6me (van der Waalsa) Mechanzm wis timc polegsnaeekrosatycanym prayciaganiu sie ad kw paecivaych pod tym wzgledem jest podobny do wiaza jonowych. Ror poles natomias na pochodzeniu ladunk6w preciwnych. W wigzaniach jonovyel ladunkpreeivne powstaja dail’ prechodzeniv eleKron6w od jednee today. omin do dean, Prgcgane peypuda wih stench powst semis wake atymeemego ronktady dodanich i vjernych ladunks (gas algo so lb xa. Alomy lb crate asyeti {collate pla elelryeznymt (dipolon eer ozs o, a " ej wielkosi, Jeez 0 przeciwaym znaku, tadunkow elektrycznych, sidujacych sig w niewielkie) od sibie odleglosei. a mee ena ‘ypy wigzarh eat ‘@mianowicie: wiqzania migdzy ‘cio | wine middle wa fadunky den Sida (0 2e elektony saw ciaglym ruchu, w dane} chili Srod nn dodatniegojadra nie polaywa sie 7edrodkiem ladunk Azan MIgDZY ATONA sbi Al eawrierance) 1 Mol Struktura krystaliczna = krystalografia zadanie 2.3, Oblicedagodékrwede seemed ‘tom6w. Odpowiede: 21,5 seme} 0 krawedzi 1 em 124, Optic lesb womb gw Oboe HEC! Zadanie f ‘Odpowied: 5863: 10 ‘Zadanie 25. Oblicz objerosé 1 mola Co ‘Odpowiedt: 7.12. soméwilosé mliKonieczna do wyeworzenia na sr ant warsiwy ebro 0 gruboscl 50} 691 mol aerial intgnierskie Ze wagledu na sposcb ulotenia nich atoméw lub jonéw ene Meee (tei ie na Kysalicane i nekystalicene (amorficne) Zariane 27. Obie s inden Pe goes en Se indir jot iowihch Key dae ee uni acm ab oon eget powtarale, Ze SiyNe = 318 Me-m-?. be 43617-1012, N= 4823-10" erpteda a reguarmose i 1 tysigcy poznanych dotych Odpowiedé cra som: Si = wasletykawr krysalicanych jest maitive za pomoca zaledwic siedt uukladow Kiynalgraficanych i ecerastytypéw sec. Wiekszose metal Ne edng 2 trzech ‘cznych. Materialy ceramiczne maja bardzo szeroki zakres naja struktury krystaliczne). Krystaliza- crki sa dude i zlozone. polimers ma strukturg Zadanie 2.6. Obliceliczbe ‘salowe} 0 powierz Odpomiedé: 4,16: 107 tom6w, be atomow Si ‘wymiarach: Srednica 15 powtarzalnosé opisanie w Zadanie 28, Obie cde elekronow zdlaych do przewodzeni rad clk eee prostych struktur krystalic icanych. Srklaz defini nie Geodata wruktur krystali mayer Z ws} prayczyny zwykle tylko pewien ulamek irystalicana, “Zadanie 2.9. Oblcz liebe elektron6w ndolnych do preewodzenia pradu cle rego w 1 mm? aluminium, Odpowieds. 18,075-10" 3.1. Siedem uktadéw krystalograficznych i czternascie typow sieci {0, 2e atomy sa ulozone w okresowo icone] jes ; ees Fe eat co mje] tacch neem le ketal etc croratawemsaktego amma a Ss atch te egy. some rere povrnince te Bo tet eee trcincy Leysaicane| eytocey rorwndnt jtynis Oars bayracon cts jab oles Beg ete iiclncanw cckany. (oe: 3), Do pica casiaury Sob ne apes nen ayes weil eg ia tw ane, ay pone dene ky Ba caster Geometrig typowej komérki elementarne} pokaza- 8-3: got! Kwesi Kono clementare abe) katy migay wi 47 ee 4. IPRA TURA KAWAI -HTSTALOORAP wcities ney emodwiape® osworeie ee be ‘kxGrego powtarzanse cotwarza sie ‘ \ spvaeene. Naproatszyam element, teeB? PO sieciowymi lw parametrami sieciowymni. Uk wwadlua, krawedzi ten spos6b, aby of x lezala wail we wadlua krawedzi c. Relacja migdzy k eat x jest migdzy krawedzia D ic, ka te 2 pmnywane abd swspéizgdayeh pezymuje sit by — walt krawedzi 6. 2 06 ni 1 Rrawedziami jest nastepujaca YS. 2, Geometis komik elemensne) ‘micdzy a i ci kat 7 miedey a i b. Powtarzanie komérki elementarnej ~ Scian: Sciany ~ w trzech wymiarach tworay ala strukture krystalicena. Podstawov cecha komérki elementamej jest to, #e reprezentuje ona w pelni caly struktur rystalicona, Opis strukturkrystalicznych za pomocg komyérek element _ ma celementarnych jest bardz dogodny, gdye wszystkie motliwe struktury zostajq zredukowane do siedm r6zniacych sig ksztaltem komérek elementarych, ktérych powtarzanie — Sciana ¢ 48 sn, pee vest evant Samu Non St ane nazywanesiedmioma ci ee wei raat 4 Pe = io ers ae ocne jest rozpatrywanie jan tl Benny baro pomnce fm [Orta eon sto wezlami sieciowymi, & nie at: ae fees ge ch ret pora takich punkt6v jest 0, 2 kxidy DUNK! Te ee tra prece takie punkty sic est nazywans siecid Pe tow, nazywanych C2 a charakteryst ‘Utworzor | Reguaeny a. Tygeralny (romboedryezny Heksogenalny | | | YS. Siede uldadw krysusograticznych punktowg lub sieciq Bravais'go. Istnieje tylko 14 ré¢nych sieci punktowych (gs 34). Nalety byé Swiadomym tego, ze sieci punktowe sq jedynie produktem ‘wyobraéi, struktury krystaliczne natomiast sq rzeczywiste, a ich réznorodnosé jest bardzo duza, Sieci punktowe sq modelami, na kt6rych mozna zbudowaé struktury kxystalicane dowolne} substancji przez umieszczenie na punktach sieci atoméw lub grup atoméw (rys. 3.5). Najprostsza modliwoscia jest umieszezenie pojedynczego atomu w kadym punkcie sieciowym. Niektore proste struktury krystaliczne sq tego ‘ypu. W preypadku niektorych zlozonych struktur krystalicznych na punkt sieciowy mote przypadaé nawet ponad sto atoméw 49 a forma praentrseie ‘saree Tentroware ——_ceriroware RonBow ee oe eo oo eres sone centroware A ef ee ca YS. 34. Komi clemestrne enemas sei Brava 20 YS. 25. Pre umiesrtenestomu na kabdym paki sieciowym prymitywna sit rombor pomaywna rombow ska tyson sa renmaeson ramérki na poszczegoine osie znajduja ga Vicbg pose parame owych, Cy cxmsct VS. 36. Wstatnikowanie plates apisujemy jako */2"/2" sig w polowie poszezegélaych kr esos St Ia s/s Wogblaym praypadku wsp6lrzedne polozenia sq oznaczane pt zene temne zaznacza sig pr2ez umieszczenie nad nimi poziomych kresek, np. omacza, 2e wspdkragdne v i w sq ujemne rawedzi, a to poloze 3.3. Kierunki sieciowe Wealu okrelenia kierunku proste) sieciowej,t. proste) preechodzace) przez punkty sieciowe, nalezy poprowadzié prosta do niej rownolegla i praechodzaca przez poceatek ukladu wsp6lrzednych, a nastepnie poda¢ wspotragdne dowolnego punkta Jetgcego na te} poste Jezelirozpatrywana prosta przechodzi przez poczatek ukladu i punkt o wspélr2ednych ww, to wspdlregdne {.ww] sa wskagnikami kierunku proste| sieciowej (wskafniki kierunku podajemy w nawiasach kwadratowych). Sq one rumiet wskaznikami dowolnego kierunku do niego réwnoleglego, gdy2 poczatek ukladu mote byé umieszczony w dowolnym punkcie sieciowym. Prosta prac chodagca praez punkt uvw prechodzi rOwniee preez. punkty 2u 2» 2w, 3u 3v 3w itd, 51 qruprinn VSTALCDIARAVETALDERATA adzane do abiorunaranitis23¢P 124} (248) doryera pik ujemne 2AZ0901 na ware av w 44 ase prow iad ry wosasniw 1/0171 sen 128) caeine cg ap ery em ec st on donnie. Okra Kerenkom owano Ma 1s Wyanaczone 7 opissny Miler ziego wage arowitet. Na pz owyeh lust hu sa nazywane * poss wskaéniki Kierun YS. 37, Walartowanl usin sekouych bide Kerunk6w krystalograficnietakich samych, zapisywany (us nazywany rodsing hierunkdw. Na prayklad pokazane na rys, 3.8 wszystkie kic redziny (111) sa preekainymi gl6wnymi Komrkiclementamej. Sq atem dla ukio regularego Krystalograficenie takie same, a r6inia sig jedynie orientacja w pr en. Rodcina Kierunk6w <111) ujmuje zatem kierunki (111) = (111), [11 1, TH, CT, (TAN, AT, (AT in aa = si AYS. 38, wa ‘zyakie Merunki nal ce do roiny kirunkow {111} utladuregularego 52 amajomosé kata miedxy imteresujacymi nas a vomystajae 2 obliczeA trygonometrycznych famego Kat miedzy dwoma kierunkami foch wektor6w. Kat migdzy y Dy = ma + Niekiedy wymagana jest sri Kat ten moana wyenacry madku okladu regul loczynu skalarnego dw reprezentowanymi przez. wektor) y wse modna obliczyé 2 zaleznosci sierunkan ge weorow. W pray , Goticzyé, korzystajac 2 i Di usy2mal at vsb ronka (72 [D,\\D2le0se Dy Dy tal + viva + aa Dili, Jud + 3 3.4. Plaszezyzny sieciowe onresianie wskatnikéw plaszczyen siecionych zilustrowano na tys. 3.9. W cel wskafnik6w plaszezyzny nale?y Jcietych na osiach uktad spolrzednych ‘okreslié dlugosé odcink6w li plaszczyzna preechodzi przez. poczatek wren ronpatrywana plaszczyzne ( poceatek ukladu wspétrzednych do ckladu wspélrzednych, to na podaé odwrotnosé tych odcink6w. zredukowaé odwrotnosci dh odeinkéw do najmniejszych liczb YS. 39. Prykdady wskadnikowana pi nia plaszezyzn sieciowych ee Wskaéniki plascezyan 54 zbiorem najmniejszych liczb calkowitych | nazywane wana Milera, Sa one odwromosciami dlugose adcikOw og ietyeh na osiach vktadu preez rogpaurywana plaszezyzne woweras, 2dy dlugos, ‘odcinkow sq wyrazone za pomoca parametrOw sieci. Dla prayklade plaszery2n, (21) ¢rys. 3.9) jest rownolegla do osx, przecina of yw #/, bi oS We. Odwrotnos, rer if yeh odeinksw wynosea 2, it kad otraymujemy 02,1, 60 omnseza wskar niki (021). Jezeli wSr6d wskadnikow wystepuja ulamki lub maja ik 10 naety Je porary ub pd pace ryan prow Takai do najmmiseyeh Tez cakowyeh. W oglnym pre Nar ona prce (MD, Wekadnik plaseayen 5a rapisywane W ai irasych w ote sini ich od wakatnkGw Krank. Srktran ck Salenne pasenyany wore, podobie ak kil radzing plas). Ros Diassnyon w pol opting] sapiujemy jako (4). Na pryhtd rdrine tworza plaszczyzny (111), (11T), (11), (111) (ry. 3:10) fz Ne

    You might also like