Tavi III.

monacemTa aRwera: sixSireTa ganawileba da

grafikebi

sixSireTa ganawileba daujgufebeli monacemebisTvis

martiv sixSireTa ganawileba
fardobiT sixSireTa ganawileba
sixSireTa ganawileba procentebSi
informaciis miReba sixSireTa ganawilebidan

dajgufebul sixSireTa ganawileba

dajgufebul sixSireTa ganawilebis ageba

procentili da procentuli rangebi

monacemis procentuli rangis povna
ganawilebis procentilis povna

sixSireTa ganawilebis grafikulad gamosaxva

histograma
sixSireTa poligoni
fardobiTi sixSiris histograma da poligoni
informaciis miReba histogramidan an sixSireTa
poligonidan
foTlebiani Reroebis diagrama
Tvisebrivi monacemebis grafikulad gamosaxva
sixSireTa ganawilebis formebi
sixSireTa simetriuli ganawileba
sixSireTa asimetriuli ganawileba
modaloba
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 2
gifiqriaT rodesme: _ „SfoTvis kontroli rom SemZleboda, ukeTesad
Cavabarebdi gamocdebs“? Tu ki, getyviT, rom marto Tqven ar gawuxebT es
problema. ukanesknel wlebSi konsultantebma da fsiqologebma daadgines, rom
gamocdebTan dakavSirebuli SfoTva zemoqmedebas axdens studentTa akademiur
warmatebaze. gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis gazomvis mizniT spilbergerma
(Spielberger, 1980) SeimuSava gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvari (TAI). es
kiTxvari Sedgeba 20 iseTi debulebisgan, rogoricaa, magaliTad, „aforiaqebuli da
SeSinebuli var didi gamocdis win.“ yovel debulebas aqvs oTxi savaraudo pasuxi:
_ TiTqmis arasdros, xandaxan, xSirad da TiTqmis yovelTvis. kiTxvaris Sevsebisas
studentma TiToeuli debulebisTvis unda airCios erT-erTi pasuxi, romelic ukeT
miesadageba mas. mas Semdeg, rac kiTxvari Sevsebulia, TiToeul variants eniWeba
ricxviTi mniSvneloba: _ TiTqmis arasdros = 1; xandaxan = 2; xSirad = 3; TiTqmis
yovelTvis = 4. saboloo qula miiReba arCeuli variantebisTvis miniWebuli
ricxviTi mniSvnelobebis SekrebiT. amrgad, es kiTxvari jamuri Sefasebis skalaa,
romlis qulebi 20-dan 80-mde meryeobs. 20 qula gviCvenebs SfoTvis minimalur
dones (am kiTxvaris mixedviT), 80 qula ki _ maqsimalurs. rogorc me-2 TavSi
vnaxeT, jamuri Sefasebis skala, savaraudod, skalaTa Soris Tavsdeba; Tumca,
statistikuri miznebisTvis Sefasebis skalebze miRebuli qulebi intervalTa
skalis monacemebad ganixileba. qvemoT ganxilul magaliTSic am tradicias
mivsdevT.
davuSvaT, 20 studentisgan
N: _ jgufSi miRebuli qulebis saerTo
raodenoba. (romelsac gamocdebTan dakavSirebuli
SfoTvis kontrolSi daxmareba
nedli monacemebi an nedli qulebi (raw data or
esaWiroeboda) Semdgar SerCevas
raw scores) _ kvlevis monawileebisgan
kolejis konsultantma gamocdebTan
miRebuli qulebi, romelTac jer ar
gauvliaT statistikuri analizi. dakavSirebuli kiTxvari misca.
miRebuli Sedegebi mocemulia cxrilSi

cxrili N3.1. gamocdebTan N3.1. aseT qulebs nedl monacemebs an

dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi 20 nedl qulebs uwodeben, radgan isini
studentis mier miRebuli hipoTeturi uSualod kvlevis dros arian Segrovili
qula. da ar arian statistikurad
61 57 damuSavebulni. laTinuri aso N
67 55
63 59 gamoiyeneba miRebuli qulebis saerTo
60 59
62 59 raodenobis aRsaniSnad; amrigad, am
67 64 magaliTSi N aris 20.
59 65
60 62 ganvixiloT studentis SemTxveva,
68 59
64 60 romelmac am kiTxvaris mixedviT 60 qula
miiRo. ras gveubneba es qula am studentis gamocdasTan dakavSirebuli SfoTvis
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 3
donis Sesaxeb? is sxva studentebis mier miRebul qulebze metia Tu naklebi?
SegviZlia ki am kiTxvaze pasuxis gacema mxolod am erTi qulis codnis
pirobebSi? cxadia, ara da aseTive uaryofiTia pasuxi bihevioristul mecnierebaSi
gamoyenebuli mravali sazomis SemTxvevaSi, radgan erTi calkeuli qula mxolod
sxva qulebTan Sedarebis Semdeg iZens mniSvnelobas. amrigad, miRebuli qulebis
analizis da maTgan informaciis miRebis pirveli nabijia monacemebis warmodgena
sixSireTa ganawilebis saxiT. dasawyisisTvis ganvixilavT intervalebisa da
Sefardebis skalebze miRebuli raodenobrivi monacemebis warmodgenas.

sixSireTa ganawileba daujgufebeli monacemebisTvis

martiv sixSireTa ganawileba

sixSireTa ganawileba (Frequency distribution): _ sixSireTa ganawilebas uwodeben

cxrili, romelSic mocemulia TiToeuli qula da cxrils, romelSic mocemulia
is sixSire, ra sixSiriTac gvxvdeba es qula. TiToeul qula da is sixSire, ra
sixSiriTac gvxvdeba es qula. cxrilSi N3.1 mocemuli gamocdebTan dakavSirebul
kiTxvarSi miRebuli qulebis daujgufebel sixSireTa ganawileba warmodgenilia
cxrilSi N3.2.

cxrili N3.2. daujgufebel sixSireTa ganawileba N3-1 cxrilSi

mocemuli (gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi
miRebuli) qulebisTvis.

(a) (b) (g) (d) (e)

fardobiTi sixSire
Tvlis sixSire
qula sixSire procentebSi
Sedegi (ƒ)
(rƒ) (%ƒ)
68 / 1 .05 5
67 // 2 .10 10
66 0 .00 0
65 / 1 .05 5
64 // 2 .10 10
63 / 1 .05 5
62 // 2 .10 10
61 / 1 .05 5
60 /// 3 .15 15
59 ///// 5 .25 25
58 0 .00 0
57 / 1 .05 5
56 0 .00 0
55 / 1 .05 5

daujgufebel sixSireTa ganawileba (Ungroup frequency distribution): _ sixSireTa ganawileba,

romelic agebulia miRebul minimalur da maqsimalur qulaTa Soris yvela SesaZlo
mniSvnelobis dalagebiT da Semdeg qulis gaswvriv Tvlis Sedegis aRniSvnis CxiriT (/)
imdenjer moTavsebiT, ramdenjerac iqna miRebuli es qula.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 4

ƒ: _ sixSireTa ganawilebaSi TiToeuli qulis Sexvedris martivi sixSire.

es daujgufebel sixSireTa ganawileba agebulia miRebul umdables da umaRles

qulaTa Soris yvela SesaZlo mniSvnelobis (cxrilis N3.2 (a) sveti) dalagebiT da
Semdeg qulis gaswvriv Tvlis Sedegis aRniSvnis Cxiris (/) imdenjer moTavsebiT,
ramdenjerac iqna miRebuli es qula (amave cxrilis (b) sveti). yuradReba miaqcieT,
rom (a) svetSi mocemulia yvela SesaZlo qula ganurCevlad imisa, miRebul iqna
is realurad Tu ara. im qulebis gaswvriv, romlebic ar iqna miRebuli qulaTa
mocemul simravleSi, ar iwereba Tvlis Sedegis aRmniSvneli Cxiri. TiToeuli
qulis gaswvriv moTavsebuli Cxirebis raodenoba daiTvleba da Seva (g) svetSi,
rogorc TiToeuli qulis Sexvedris martivi sixSire (aRniSneba ƒ-iT). yuradReba
miaqcieT, rom qula 60 Cvens mier ganxiluli ganawilebis daaxloebiT Sua nawils
warmoadgens da qulaTa daaxloebiT naxevari masze naklebi, meore naxevari ki _
masze metia.

fardobiT sixSireTa ganawileba

daujgufebel sixSireTa ganawilebaSi
fardobiTi sixSire (rƒ) (Relative frequency):
qulebis Sexvedris sixSire SeiZleba
_ qulis sixSire gayofili miRebul
fardobiTi sixSireebis saxiTac
qulaTa saerTo raodenobaze.
warmovadginoT. fardobiT sixSireTa
ganawileba miiReba TiToeuli qulis sixSiris gayofiT ganawilebaSi qulaTa
saerTo raodenobaze. amrigad, fardobiTi sixSire (aRiniSneba rƒ-iT) ase
gamoisaxeba:

qulis rƒ = qulis ƒ/N

magaliTad, cxrilidan N3.2 59-is Sexvedris fardobiTi sixSiris

gamosaTvlelad misi sixSire (anu ƒ=5) unda gavyoT qulaTa saerTo raodenobaze
(N=20) da miviRebT .25-s 1. gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi miRebuli
qulebis fardobiTi sixSireebi mocemulia cxrilis N3.2 (d) svetSi.

sixSireTa ganawileba procentebSi

sixSiris procenti (%ƒ) (Relative sixSireTa ganawileba procentebSi gamoxatavs

frequency): _ qulis fardobiTi qulis Sexvedris sixSires miRebuli qulebis
sixSire gamravlebuli 100-ze. saerTo raodenobis procentis saxiT. qulis
procentebSi gamoxatuli sixSiris (aRiniSneba %ƒ-

1
teqstSi meaTedi wiladebi mocemulia amerikis fsiqologTa asociaciis poblikaciebis
saxelmZRvanelos (Publication Manual of the American Psychological Association, 1994) mixedviT, rac
gulisxmobs, rom rodesac wiladi 1-ze naklebia, mZimis win nuli ar iwereba. amitom
fardobiTi sixSireebi mocemulia mZimis win nulis gareSe.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 5
iT) gamosaTvlelad qulis fardobiTi sixSire mravldeba 100-ze anu

qulis %ƒ = (qulis rƒ)x100

cxrilSi N3.2 qulis sixSiris procenti mocemulia (e) svetSi. yuradReba

miaqcieT, rom am cxrilis (g), (d) da (e) svetebSi mocemulia erTi da igive
informacia cxrilSi N3.1 warmodgenili qulebis Sesaxeb. fardobiTi sixSireebis
an procentebSi gamoxatuli sixSiris saxiT sixSireebis gamosaxvis upiratesoba
isaa, rom maTi mniSvnelobebi ar aris damokidebuli miRebuli qulebis saerTo
raodenobaze. amrigad, Tu gvaqvs studentTa sxva jgufisgan miRebuli 35 qulisgan
Semdgari SerCeva (N=35), ufro martivi iqneba sxvadasxva zomis ori SerCevis
sixSireTa ganawilebis urTierTSedareba, rodesac sixSireTa ganawileba
warmodgenilia fardobiTi sixSireebiT an sixSireTa procentebis saxiT, vidre
mxolod martivi sixSireebis saxiT warmodgenis SemTxvevaSi.

informaciis miReba sixSireTa ganawilebidan

cxrilSi N3.2 mocemuli martivi sixSireebi, fardobiTi sixSireebi an sixSireebi

procentebSi garkveul warmodgenas gviqmnis gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis
kiTxvarSi miRebul qulebze, rac arc ise naTlad Cans cxrilSi N3.1 mocemuli
nedli monacemebidan. magaliTad, TiToeuli ganawilebis SemTxvevaSi SeiZleba
SeamCnioT, rom:
• yvelaze dabali qulaa 55;
• yvelaze maRali qulaa 68;
• yvelaze xSirad gvxvdeba qula 59;
• 59-sa da 65-s Soris moTavsebulia TxuTmeti qula.
naTelia, rom nedli monacemebis warmodgena sixSireTa ganawilebis saxiT
aiolebs am monacemebis mniSvnelovani Tvisebebis danaxvas.

 magaliTi N3.1

sixSireTa ganawilebis ageba

amocana
fsiqologebi dainteresdnen orazrovani figurebis aRqmiT. maT miaCndaT, rom
aseTi figurebis aRqmis Taviseburebebis SeswavliT samyaros Cveulebrivi aRqmis
Sesaxeb moipovebdnen codnas. suraTze N3.1 mocemuli naxati, romelic meCis
piramidis (The Mach Pyramid) saxeliT aris cnobili, orazrovani figuris magaliTia,
vinaidan sxvadasxvanairad aris SesaZlebeli misi siRrmeSi aRqma. is SeiZleba
aRviqvaT rogorc piramida, romlis mcire kvadrati Cvens mxares aris moqceuli,
fuZe ki furcelzea ganlagebuli; an rogorc oTaxi, romelSic igive mcire
kvadrati Cvens pirdapir mdebare, daSorebul kedlad aRiqmeba. vTqvaT, gyavdaT 25
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 6
cdis piri, romelTagan TiToeuli 1 wuTis ganmavlobaSi uyurebda am figuras da
afiqsirebdiT, ramden xans SeeZlo TiToeul maTgans piramidis danaxva. Sedegad
miiReT Semdegi droebi (1 wamis sizustiT):

2, 7, 10, 5, 5, 3, 9, 11, 5, 8, 2, 4, 7, 6, 10, 7, 3, 9, 7, 11, 4, 6, 3, 1 da 8.

es qulebi gamosaxeT martiv sixSireTa ganawilebis, fardobiT sixSireTa
ganawilebisa da sixSireTa procentebSi ganawilebis saxiT. ra daskvnebamde
SeiZleba mixvideT am ganawilebebze dayrdnobiT?
amoxsna
suraTi N3.1. meCis piramida qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenilia
sixSireTa dasaxelebuli ganawilebebi.

qula Tvlis ƒ rƒ %ƒ
Sedegi
11 // 2 .08 8
10 // 2 .08 8
9 // 2 .08 8
8 // 2 .08 8
7 //// 4 .16 16
6 // 2 .08 8
5 /// 3 .12 12
4 // 2 .08 8
3 /// 3 .12 12
2 // 2 .08 8
1 / 1 .04 4

daskvnebi
qulebi icvleba 1-dan 11 wamamde da yvelaze xSirad gvxvdeba 7 wami. yvelaze
xSirad dafiqsirebuli 7 wamis garda, yvela danarCeni qula daaxloebiT Tanabari
sixSiriT gvxvdeba.

SeamowmeT Tqveni codna III.1

1. ganmarteT: _ sixSireTa ganawileba, sixSireTa ganawileba procentebSi,

%ƒ, nedli monacemebi, nedli qulebi, fardobiT sixSireTa ganawileba, rƒ,
sixSireTa ganawileba daujgufebeli monacemebisTvis.
2. gudma da gudma (Good & Good, 1973) Seqmnes warmatebis SiSis Sefasebis
skala. iTvleba, rom am skalaze maRali maCveneblis mqone individebi Tavs
arideben dawyebul saqmeebSi didi warmatebis miRwevas sxvebis
arakeTilganwyobis gamowvevis SiSis gamo. warmatebis SiSis skalaze
miRebuli qulebi SeiZleba icvlebodes 0-dan (rac miuTiTebs, rom ar
aRiniSneba warmatebis SiSi am skalaze) 29-mde (rac miuTiTebs warmatebis
maqsimalur SiSze am skalaze). davuSvaT, Sefasebis es skala mieciT 20
cdis pirs da miiReT Semdegi qulebi: _ 6, 13, 4, 19, 3, 12, 9, 8, 5, 11, 6, 8, 15,
5, 8, 10, 9, 14, 4 da 8.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 7
a) es qulebi gamosaxeT martiv sixSireTa ganawilebis, fardobiT
sixSireTa ganawilebisa da procentebSi gamoxatuli sixSiris saxiT.
b) miRebul qulebs Soris romelia maqsimaluri da minimaluri qula?
g) romeli qula gvxvdeba yvelaze xSirad?

sixSireTa ganawileba dajgufebuli monacemebisTvis

dajgufebul sixSireTa ganawileba Tu miRebulia didi raodenobiT qulebi, an

(Grouped frequency distribution): _ Tu monacemebSi qulaTa mniSvnelobebis farTo
ganawileba, sadac qulebi diapazonia, cxrilSi N3.2 mocemuli
dajgufebulia intervalebSi da daujgufebel sixSireTa ganawileba SeiZleba
TiToeuli maTganSi moxvedrili Zalze gafantuli gamovides da amiT
qulebis sixSireebi gamoisaxeba
garTuldes monacemTa naTeli suraTis danaxva.
cxrilis saxiT.
am SemTxvevaSi sasargebloa dajgufebul
sixSireTa ganawilebis gamoyeneba, sadac qulebi dajgufebulia intervalebSi.
intervalebi lagdeba yvelaze maRlidan yvelaze dablisken, iTvleba TiToeuli
intervalis qulebis sixSireebi da gamoisaxeba cxrilis saxiT. dajgufebul
sixSireTa ganawilebis sailustraciod, davuSvaT, rom konsultantma gadawyvita,
gaezoma gamocdebTan dakavSirebuli SfoTva 100 studentisgan Semdgari
SerCevisTvis, romelTac ar miumarTavT daxmarebisTvis am problemis gamo.
miRebuli qulebi mocemulia cxrilSi N3.3.

cxrili N3.3. gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis

kiTxvarSi 100 studentisgan Semdgari SerCevis mier
miRebuli qulebi.
42 44 41 36 39 50
28 38 44 34 40 46
37 41 22 48 39 37
45 41 32 43 36 60
58 38 35 46 25 60
41 37 41 43 31 47
39 50 38 42 40 36
52 40 47 28 39 73
40 31 52 41 38 43
34 50 48 38 45 46
25 41 55 41 70 37
43 46 41 65 36 46
49 37 28 42 44 34
45 40 26 46 39 29
48 38 41 34 42 40
42 26 44 38 44 37
44 41 55 40

dajgufebul sixSireTa ganawilebis ageba

intervali (Class interval): _ intervalis sidide, romelic gamoiyeneba dajgufebul sixSireTa

ganawilebaSi nedli qulebis dasajgufeblad. intervalis sidide aRiniSneba i-iT.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 8

X _ simbolo, romelic calkeuli, individualuri qulis aRsaniSnad gamoiyeneba.

i _ intervalis zoma dajgufebul sixSireTa ganawilebaSi.
dajgufebul sixSireTa ganawilebaSi nedli qulebi nawildeba intervalebSi.
intervali aris qulaTa diapazoni, romelSic jgufdeba nedli qulebi. cxrilSi
N3.3 mocemuli qulebis dajgufebul sixSireTa ganawileba warmodgenilia
cxrilSi N3.4. am SemTxvevaSi intervalis zoma aris 5. dajgufebul sixSireTa
iseTi ganawilebis agebas, rogoric mocemulia cxrilSi N3.4, sWirdeba ori ram: _
(1) gamoyenebul intervalTa raodenoba da (2) intervalis zoma.

cxrili N3.4. dajgufebul sixSireTa ganawileba cxrilSi N3.3 mocemuli gamocdebTan

dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi miRebuli qulebisTvis.
(a) (b) (g) (d) (e) (v) (z) (T) (i) (k)
realuri
zeda da intervalis
intervali Tvlis Sedegi ƒ rƒ %ƒ cƒ crƒ c%ƒ
qveda Suawertili
sazRvari
70-74 69.5-75.5 72 // 2 .02 2 100 1.00 100
65-69 64.5-69.5 67 / 1 .01 1 98 .98 98
60-64 59.5-64.5 62 // 2 .02 2 97 .97 97
55-59 54.5-59.5 57 /// 3 .03 3 95 .95 95
50-54 49.5-54.5 52 ///// 5 .05 5 92 .92 92
45-49 44.5-49.5 47 //////////////// 15 .15 15 87 .87 87
40-44 39.5-44.5 42 ///////////////////////////////// 33 .33 33 72 .72 72
35-39 34.5-39.5 37 //////////////////////// 24 .24 24 39 .39 39
30-34 29.5-34.5 32 /////// 7 .07 7 15 .15 15
25-29 24.5-29.5 27 /////// 7 .07 7 8 .08 8
20-24 19.5-24.5 22 / 1 .01 1 1 .01 1

intervalTa raodenoba
imas, Tu ramden intervals gamoviyenebT, ganapirobebs qulaTa diapazoni;
Cveulebisamebr, gamoiyeneba 10-dan 20-mde intervali. rogorc wesi, intervalebis
raodenobas irCeven ise, rom intervalTa sidide iyos 1, 2, 3, 5 an 5-is jeradi.
cxrilSi N3.3 mocemul qulaTa diapazonia 51 [22-dan (yvelaze dabali qula) 73-mde
(yvelaze maRali qula)]. qulaTa aseTi diapazonis SemTxvevaSi monacemebis
dasajgufeblad sakmarisi iqneba 10 intervali.

intervalis zoma
intervalTa raodenobis gansazRvris Semdeg gamoiTvleba intervalis zoma.
amisaTvis maqsimaluri da minimaluri qulebis sxvaoba iyofa intervalTa
raodenobaze.
statistikaSi simbolo X xSirad gamoiyeneba qulis aRsaniSnad. aqedan
gamomdinare, intervalis sidide, romelic aRiniSneba i-iT, ase gamoiTvleba:
X maqsimaluri − X minimaluri
i=
intervalTa raodenoba
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 9
sadac X maqsimaluri aris yvelaze maRali qula, xolo X minimaluri _ yvelaze dabali
qula ganawilebaSi. cxrilSi N3.3 mocemuli monacemebisTvis, sadac gvaqvs 10
intervali, xolo X maqsimaluri = 73 da X minimaluri = 22, intervalis sidide tolia:
73 − 22 51
i= = = 5.10
10 10
Tu am formulaSi mniSvnelobebis Setanis Semdeg miviRebT aTwilads (rogorc
ganxilul magaliTSi _ 5.10), is mrgvaldeba intervalTa klasis uaxloes
rekomendebul sigrZemde (anu 1, 2, 3, 5 an 5-is jeradamde). magaliTad, am
SemTxvevaSi i mrgvaldeba 5-mde. Tu qulebi gamosaxulia 1-ze naklebi aTwiladiT,
intervalis sidide ar mrgvaldeba mTel ricxvamde; am dros gamoiyeneba iseTi
intervalebi, rogoricaa 0.3, 0.5, 0.03 an 0.05.

intervalis ageba
intervalis asagebad unda sruldebodes ori ZiriTadi piroba:
• qveda intervali unda moicavdes yvelaze dabal qulas;
• pirveli intervalis qveda sazRvari (anu pirveli intervalis yvelaze
dabali SesaZlo qula) unaSTod unda iyofodes intervalis sigrZeze.
cxrilSi N3.3 mocemul qulaTa Soris yvelaze dabalia 22. Sesabamisad,
cxrilis N3.4 (a) svetSi yvelaze dabali intervali iwyeba qveda sazRvriT 20,
radgan 20 aris pirveli qula, romelic naklebia 22-ze da romelic unaSTod iyofa
intervalis sidideze anu 5-ze. Semdegi intervalia 25-29. damatebiTi intervali
gamoiTvleba im wertilis zeviT, romelic saWiroa bolo intervali aigeba ise,
rom masSi CarTuli iyos yvelaze maRali qula, mocemul magaliTSi, es aris
intervali 70-74.

intervalis dadgenili sazRvari intervalis dadgenili da realuri

(Stated limits of a class interval): _ sazRvrebi. cxrilis N3.4 (a) svetSi mocemul
maqsimaluri da minimaluri qulebi, TiToeul intervals aqvs zeda da qveda
romelic SeiZleba moxvdes am dadgenili sazRvari (romelsac nominalur
intervalSi. sazRvars an qulis sazRvarsac uwodeben).
intervalis zeda da qveda sazRvari aris maqsimaluri da minimaluri qulebi,
romelic SeiZleba moxvdes am intervalSi. magaliTad, 40-44 intervalisTvis qveda
dadgenili sazRvaria 40, xolo zeda dadgenili sazRvari _ 44. 40 aris minimaluri
qula, xolo 44 _ maqsimaluri qula, romelic SeiZleba Sevides intervalSi.
suraTze N3-2 warmodgenilia 40-44 intervalis dadgenili zeda da qveda sazRvari.

intervalis realuri sazRvari (Real limits of a class ricxvis realuri sazRvrebi

interval): _ intervalis dadgenil sazRvrebsa da am me-2 TavSi ganmartebulia,

intervalis wina an momdevno intervalebis dadgenil rogorc ricxvisa da mis wina
sazRvrebs Soris Suawertili. ricxvis da ricxvisa da mis
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 10

momdevno ricxvis Suawertili im skalaze, romelsac viyenebT mocemuli cvladis

gasazomad. realuri sazRvrebi dajgufebuli sixSireebis ganawilebis
intervalebsac aqvs da isini moiZebneba iseve, rogorc ricxvis realuri sazRvrebi.
intervalis qveda realuri sazRvari aris intervalis qveda dadgenil sazRvarsa
da winamdebare intervalis zeda dadgenil sazRvars Soris Suawertili.
magaliTad, vipovoT intervalis 40-44 (cxrilidan N3.4) qveda realuri sazRvari. am
intervalis qveda miRebuli sazRvaria 40. Semdegi dabali intervalis (anu
intervalis 35-39) zeda miRebuli sazRvaria 39. Sesabamisad, intervalis 40-44 qveda
realuri sazRvaria 39-sa da 40-s Soris Suawertili anu 39.5. es qveda realuri
sazRvaric mocemulia suraTze N3.2.

suraTi N3.2. qveda da zeda dadgenili sazRvrebis, qveda da zeda realuri sazRvrebisa da
dajgufebuli sixSireebis ganawilebis intervalis Suawertilis ilustracia.

intervali intervali intervali

35-39 40-44 qveda

45-49
zeda dadgenili
dadgenili qveda zeda zRvari
zRvari dadgenili dadgenili
zRvari zRvari

35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49

intervalis
Suawertili
39.5 44.5
intervali intervali
40-44 40-44 zeda
qveda realuri
realuri sazRvari
sazRvari
intervali
intervali 45-49 qveda
35-39 realuri
zeda sazRvari
realuri
sazRvari

intervalis zeda realuri sazRvari aris intervalis zeda dadgenil sazRvarsa

da Semdegi maRali intervalis qveda dadgenil sazRvars Soris Suawertili.
intervalis 40-44 zeda realuri sazRvari miiReba Semdegi intervalis 40-44 zeda
dadgenil sazRvarsa (anu 44) da Semdegi maRali intervalis 45-49 qveda dadgenil
sazRvars Soris Suawertilis povniT. am intervalis qveda dadgenili sazRvaria
45. amrigad, intervalis 40-44 zeda realuri sazRvaria Suawertili 44-sa da 45-s
Soris anu 44.5. es zeda realuri sazRvaric naCvenebia suraTze N3.2. yuradReba
miaqcieT, rom intervalis 40-44 zeda realuri sazRvari Semdegi 45-49 intervalis

intervalis Suawertili (Midpoint of a class interval): _ intervalis realur sazRvrebs Soris

Suawertili.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 11

qveda realuri sazRvaricaa. intervalis zeda da qveda realuri sazRvrebi

warmodgenilia cxrilis N3.4 (b) svetSi.

intervalis Suawertili. TiToeul intervals Suawertilic aqvs. intervalis

Suawertili aris intervalis realur sazRvrebs Soris Suawertili. 40-44
intervalis Suawertili aris 42, radgan 42 aris 39.5-sa da 44.5-s Soris
Suawertili. intervalis Suawertilis povna SesaZlebelia intervalis realuri
sazRvrebis mniSvnelobaTa jamis 2-ze gayofiT. 40-44 intervalis Suawertili
gamoiTvleba Semdegnairad:
39.5 + 44.5 84
= = 42
2 2
TiToeuli intervalis Suawertili warmodgenilia N3.4 cxrilis (g) svetSi.
miuxedavad imisa, rom am cxrilSi erTad aris mocemuli intervalis zeda da qveda
realuri sazRvrebi da Suawertili, dajgufebul sixSireTa ganawileba xSirad
mxolod (a) svetSi mocemuli intervalebiT aris xolme warmodgenili.

dajgufebul martiv sixSireTa ganawileba

dajgufebul martiv sixSireTa ganawileba miiReba im intervalSi qulebis
daTvlis Sedegad, romelSic es qulebi xvdeba (ix. cxrili N3.4, (d) sveti).
magaliTad, qula 35 daTvlilia intervalSi 35-39, qula 52 _ intervalSi 50-54.
mocemuli intervalis martivi sixSiris (ƒ) misaRebad jamdeba daTvlis Sedegebi
intervalSi.

dajgufebul fardobiT sixSireTa ganawileba da sixSireTa ganawileba

procentebSi
dajgufebul sixSireTa ganawilebisTvis SesaZlebelia fardobiT sixSireTa
ganawilebisa da procentebSi sixSireTa ganawilebis miRebac, rac iseve
xorcieldeba, rogorc daujgufebel sixSireTa ganawilebis SemTxvevaSi.

dajgufebul fardobiT sixSireTa dajgufebul fardobiT sixSireTa

ganawileba (Grouped relative frequancy ganawileba. dajgufebul fardobiT
distribution): _ dajgufebul sixSireTa sixSireTa ganawilebis gamosaTvlelad
ganawileba miiReba qulaTa intervalSi qulaTa raodenoba iyofa qulaTa
fardobiTi sixSiris 100-ze saerTo raodenobaze ganawilebaSi. amgvarad,
gamravlebiT.

intervalSi qulaTa f
intervalSi qulaTa rf =
N
gamocdebTan dakavSirebul SfoTvis kiTxvarSi miRebuli qulebis dajgufebul
fardobiT sixSireTa ganawileba mocemulia cxrilis N3.4 (v) svetSi.

dajgufebul sixSireTa ganawileba procentebSi (Grouped

 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 12

percentage frecuancy distribution): _ dajgufebul sixSireTa dajgufebul sixSireTa

ganawileba, sadac intervalSi qulaTa sixSire ganawileba procentebSi.
Sefardebulia ganawilebaSi qulaTa saerTo dajgufebul sixSireTa
raodenobasTan. ganawileba procentebSi
miiReba formuliT
intervalS i qulaTa f
intervalSi qulaTa % f = ×100
N
gamocdebTan dakavSirebul SfoTvis kiTxvarSi miRebuli qulebis dajguebul
sixSireTa ganawileba procentebSi mocemulia cxrilis N3.4 (z) svetSi.

dagrovil sixSireTa ganawileba

qulis dagrovili sixSire (Cumulative frecuency of a score): dagrovili intervaluri

_ qulis Sexvedris sixSires damatebuli yvela sixSire. yvela ganxiluli
ufro naklebi qulis sixSireTa jami. ganawileba: _ martivi sixSire,

dagrovili intervaluri sixSire (Cumulative frecuency of

fardobiTi sixSire da sixSire

a class interval): _ intervalSi qulebis Sexvedris procentebSi _ dagrovil

raodenobas damatebuli yvela ufro dabal sixSireTa saxiTac SeiZleba
intervalSi qulebis sixSireTa jami. warmovadginoT. qulis

dagrovili intervaluri fardobiTi sixSire dagrovili sixSire (aRiniSneba

(Cumulative grouped relative frecuency of a class interval): _ cƒ-iT an cum ƒ-iT) aris am
intervalSi qulebis fardobiT sixSires damatebuli qulis Sexvedris sixSires
yvela ufro dabal intervalSi qulaTa fardobiT damatebuli yvela ufro
sixSireTa jami. naklebi qulis sixSireTa jami.
dagrovili intervaluri sixSiris ganawileba dagrovili intervaluri
procentebSi ( Cumulative grouped percentage frecuency of a sixSire aris am intervalSi
class interval): _ intervalSi qulebis sixSires qulebis Sexvedris raodenobas
procentebSi damatebuli yvela ufro dabal damatebuli yvela ufro dabal
intervalSi qulaTa sixSireTa jami procentebSi. intervalSi qulebis sixSireTa
jami. magaliTad, 30-34 intervalis (ix. cxrili N3.4) dagrovili sixSire aris 15,
radgan mTlianobaSi 15 qula gvxvdeba intervalSi 20-24 (1 qula), intervalSi 25-29
(7 qula) da intervalSi 30-34 (7 qula). TiToeuli dagrovili intervaluri sixSire
mocemulia cxrilis N3.4 (T) svetSi.

dagrovili intervaluri fardobiTi sixSiris ganawileba da sixSiris

ganawileba procentebSi. fardobiTi sixSireebi da sixSireebi procentebSi
SeiZleba warmodgenil iqnes dagrovili sixSireebis saxiTac. intervalis
dagrovili intervaluri fardobiTi sixSire (aRiniSneba crƒ-iT an cum rƒ-iT) aris
intervalSi qulebis fardobiT sixSires damatebuli yvela ufro dabal
intervalSi qulaTa fardobiT sixSireTa jami.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 13

procentebSi gamoxatuli dagrovili intervaluri sixSiris ganawileba

(aRiniSneba c%ƒ-iT an cum %ƒ-iT) aris intervalSi qulebis procentebSi gamoxatul
sixSires damatebuli yvela ufro dabal intervalSi procentebSi gamoxatul
qulaTa sixSireTa jami. dagrovili intervaluri fardobiTi sixSireebi da
sixSireebi procentebSi TiToeuli intervalisTvisA mocemulia cxrilis N3.4 (i)
da (k) svetebSi, Sesabamisad.

informaciis miReba dajgufebul sixSireTa ganawilebidan

cxrilSi N3.4 mocemuli dajgufebul sixSireTa sxvadasxva ganawileba
gviCvenebs, rom qulaTa umravlesoba moTavsebulia 30-sa da 54-s Soris. garda
amisa, ganawilebebi gviCvenebs, rom SfoTvis qulaTa daaxloebiT erTi mesamedi
(100-dan 33) moTavsebulia intervalSi 40-44, Tumca, am cxrilSi ar Cans qulaTa
zusti ricxviTi mniSvnelobebi. Cven ver davasaxelebT konkretul maqsimalur an
minimalur, anda yvelaze xSir qulas, magram informaciis es danakargi im
simartivis sazRauria, romliTac SegviZlia ganawilebis mTliani, zogadi formis
aRqma.

procentili da procentuli rangebi

procentili (Percentile): _ qula, romelzec dagrovil sixSireTa ganawilebebi

qulaTa garkveuli procenti xSirad gamoiyeneba procentilebisa da
ganawilebaSi tolia an naklebia am procentiluri rangebis gamosaTvlelad.
qulaze. procentili aris qula, romelzec qulaTa

qulis procentuli rangi (Percentile rank of garkveuli procenti ganawilebaSi tolia

a score): _ im qulaTa procenti an naklebia am qulaze. magaliTad, Tu 35-e
ganawilebaSi, romlebic tolia an procentili gamocdaze aris 70, gamocdaze
naklebia am qulaze. miRebul qulaTa 35% tolia an naklebia
70-ze. qulis procentuli rangi gviCvenebs ganawilebaSi im qulaTa procents,
romlebic tolia an naklebia am qulaze. amrigad, ganxilul magaliTSi testSi
miRebuli 70 qulis procentuli rangi aris 35. qulaTa 35% tolia an naklebia 70-
ze.
qulis procentilis an procentuli rangis gamoTvliT viRebT informacias
ganawilebaSi sxva qulebis mimarT am qulis adgilmdebareobis Sesaxeb. davuSvaT,
Tqven im 100 studentTa Soris xarT, vinc Seavso gamocdebTan dakavSirebuli
SfoTvis kiTxvari da Tqveni qulaa 41. es 41 qula maRalia Tu dabali sxva
studentebis qulebTan SedarebiT? Tu Tqven getyvian, rom 41 aris 49-e procentili,
an 41 qulis procentuli rangia 49, Tqven gecodinebaT, rom qulaTa 49% tolia an
naklebia 41-ze.

qulis procentuli rangis povna

 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 14

davuSvaT, gvsurs gamovTvaloT cxrilSi N3.4 mocemuli ganawilebidan 41 qulis

procentuli rangi. es qula Sedis intervalSi 40-44. am intervalis qveda realur
sazRvramde yvela qulis dagrovili sixSire procentebSi aris 39 (ix. sveti (k) anu
c%ƒ), xolo am intervalis zeda realur sazRvramde qulaTa dagrovili sixSire
procentebSi _ 72 (ix. (k) sveti). amrigad, 41-is procentuli rangi iqneba 39-sa da 72-
s Soris. zusti procentuli rangis gamosaTvlelad unda movaxdinoT 41-is
interpolireba 40-44 intervalSi. qvemoT mocemulia formula, romliTac xdeba
interpolireba da gamoiTvleba qulis procentiluri rangi:
cf L + [( X − X L ) / i ] f i
procentilu ri rangi = PX = × 100
N
sadac P X = X qulis procentuli rangi.
cƒ L = X-is Semcveli intervalis qveda realur sazRvramde qulebis
dagrovili sixSire.
X = qula, romlisTvisac gamoiTvleba procentuli rangi.
X L = X-is Semcveli intervalis qveda realuri sazRvari.
i = intervalis sidide.
ƒ i = X-is Semcveli intervalis qulaTa sixSire.
N = qulaTa saerTo raodenoba ganawilebaSi.

cxrilSi N3.4 mocemuli 41 qulisTvis es mniSvnelobebi iqneba:

P X = P 41 .
cƒ L = 39 (ix. cxrili N3.4, (T) sveti).
X = 41.
X L = 39.5 (ix. cxrili N3.4, (b) sveti).
i = 5.
ƒ i = 33 (ix. cxrili N3.4, (e) sveti).
N = 100.

Tu am mniSvnelobebs CavsvamT formulaSi, miviRebT:

39 + [(41 − 39.5) / 5]33
P41 = × 100
100
39 + [(1.5 / 5)(33)]
= × 100
100
39 + [(.3)(33)]
= × 100
100
39 + 9.9
= ×100
100
48.9
= ×100
100
= 48.9
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 15

procentuli rangi, rogorc wesi, mrgvaldeba mTel ricxvamde, amitom

P 41 = 49
41 qulis procentuli rangi aris 49 anu cxrilSi N3.4 qulaTa 49% tolia an
naklebia 41-ze. es formula daujgufebel sixSireTa ganawilebisTvisac SeiZleba
gamoviyenoT; am SemTxvevaSi i = 1.

ganawilebis procentilis povna

Semdegi amocanaa mocemuli procentis Sesabamisi qulis povna. magaliTad,
davuSvaT, gvsurs cxrilSi N3.4 warmodgenili ganawilebis 49-e procentilis povna.
yuradReba miaqcieT, rom es procentili aris qula, romelic Sedis intervalSi
40-44, qulaTa 39% xvdeba am intervalis qveda realur sazRvars qvemoT, xolo
qulaTa 72% _ zeda realur sazRvars qvemoT. im konkretuli qulis sapovnelad,
romelic aris 49-e procentili, unda movaxdinoT interpolireba. qvemoT
mocemulia formula, romliTac xdeba interpolireba da procentilis gamoTvla:

 PN − cf L 
procentili = X P = X L +  i
 fi 
sadac X P = qula konkretuli procentilis toli (anu qula, romlis povnac
gvsurs).
X L = konkretuli procentilis Semcveli intervalis qveda realuri
sazRvari.
P = mocemuli procenti, mocemuli 0-dan 1.00-mde wiladis saxiT.
N = qulaTa saerTo raodenoba ganawilebaSi.
cƒ L = X P -is Semcveli intervalis qveda realur sazRvramde qulebis
dagrovili sixSire.
ƒ i = X P -is Semcveli intervalSi qulaTa sixSire.
i = intervalis sidide.

49-e procentilisTvis es mniSvnelobebi iqneba:

X P = X 49 .
X L = 39.5 (ix. cxrili N3.4, (b) sveti).
P = .49
N = 100.
cƒ L = 39 (ix. cxrili N3.4, (T) sveti).
ƒ i = 33 (ix. cxrili N3.4, (e) sveti).
i = 5.

Tu am mniSvnelobebs CavsvamT formulaSi, miviRebT:

 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 16

 .49(100) − 39 
X 49 = 39.5 +  5
 33 
 49 − 39 
= 39.5 +  5
 33 
 10 
= 39.5 +  5
 33 
= 39.5 + 1.52
= 41.02
rodesac am mniSvnelobas mTel ricxvamde davamrgvalebT, miviRebT: X 49 = 41. 49-e
procentili aris 41 qula. ganawilebaSi qulaTa 49% tolia an naklebia 41-ze. es
formula daujgufebel sixSireTa ganawilebisTvisac SeiZleba gamoviyenoT; am
SemTxvevaSi i = 1.

 magaliTi N3-2

dajgufebul sixSireTa ganawileba

amocana
davuSvaT, vikvlieT N3-1 magaliTSi ganxiluli orazrovani naxatebis aRqmis
problema da gavzomeT drois xangrZlioba, romlis manZilzec cdis pirebs
SeeZloT piramidis danaxva meCis piramidaSi. gvyavda 50 cdis piri da miviReT
Semdegi monacemebi (wamis sizustiT): _ 18, 2, 7, 23, 16, 10, 5, 30, 5, 15, 17, 3, 31, 9, 11, 13,
5, 13, 8, 19, 16, 2, 14, 4, 7, 7, 6, 2, 10, 6, 7, 24, 3, 8, 9, 7, 19, 7, 11, 9, 4, 7, 6, 1, 3, 10, 1, 26, 8
da 5.
a) am qulebisTvis aageT dajgufebul sixSireTa Semdegi ganawilebebi: _ martiv
sixSireTa ganawileba, fardobiT sixSireTa ganawileba, sixSireTa
ganawileba procentebSi, dagrovili intervaluri sixSire, dagrovili
fardobiTi sixSire da dagrovil sixSireTa ganawileba procentebSi.
gansazRvreT intervalebis qveda da zeda realuri sazRvrebi da TiToeuli
intervalis Suawertilebi.
b) ra daskvnebis gakeTeba SegiZliaT am monacemebis Sesaxeb am ganawilebebze
dayrdnobiT?
g) ipoveT 16 wamis procentiluri rangi.
d) am ganawilebaSi romelia 25-e procentili?

amoxsna
a) saWiroa intervalTa raodenobis gansazRvra, intervalTa sididis gamoTvla da
Semdeg dajgufebul sixSireTa ganawilebis ageba am intervalebis gamoyenebiT.

intervalTa raodenoba: qulaTa diapazonia 1-dan 31 wamamde anu 30 wami.

monacemebis dasajgufeblad sakmarisi iqneba 10 intervali.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 17

intervalis sidide: i= (31-1)/10=3.0.

ganawilebis ageba: miRebul qulaTa Soris yvelaze dabali qulaa 1 wami,

intervalis sidide _ 3 wami. amitom pirveli intervali iqneba 0-2. es intervali
Seicavs yvelaze dabal qulas da misi qveda dadgenili sazRvari (anu 0)
unaSTod iyofa intervalis sidideze (anu 3-ze). dajgufebul sixSireTa
intervalebi warmodgenilia qvemoT mocemuli cxrilis (a) svetSi. TiToeuli
intervalis zeda da qveda sazRvrebi miRebulia momijnave intervalebs Soris
Suawertilebis povnis Sedegad. magaliTad, zeda da qveda realuri sazRvrebi
intervalisTvis 24-26 aris Suawertili 23-sa da 24-s (qveda realuri sazRvari)
Soris da Suawertili 26-sa da 27-s (zeda realuri sazRvari) Soris,
Sesabamisad. cxrilis (b) svetSi mocemulia TiToeuli intervalis realuri
sazRvrebi, (g) svetSi _ TiToeuli intervalis Suawertilebi, (d) svetSi _
qulebis Tvlis Sedegi, xolo (e), (v), (z), (T), (i) da (k) svetebSi _ dajgufebul
sixSireTa ganawilebebi.
(a) (b) (g) (d) (e) (v) (z) (T) (i) (k)
realuri
zeda da intervalis
intervali Tvlis Sedegi ƒ rƒ %ƒ cƒ crƒ c%ƒ
qveda Suawertili
sazRvari
30-32 29.5-32.5 31 // 2 .04 4 50 1.00 100
27-29 26.5-29.5 28 0 .00 0 48 .96 96
24-26 23.5-26.5 25 // 2 .04 4 48 .96 9
21-23 20.5-23.5 22 / 1 .02 2 46 .92 92
18-20 17.5-20.5 19 /// 3 .06 6 45 .90 90
15-17 14.5-17.5 16 //// 4 .08 8 42 .84 84
12-14 11.5-14.5 13 /// 3 .06 6 38 .76 76
9-11 8.5-11.5 10 //////// 8 .16 16 35 .70 70
6-8 5.5-8.5 7 ///////////// 13 .26 26 27 .54 54
3-5 2.5-5.5 4 ///////// 9 .18 18 14 .28 28
0-2 -0.5-2.5 1 ///// 5 .10 10 5 .10 10

b) daskvnebi: martivi sixSireebidan (sveti (e)), fardobiTi sixSireebidan (sveti (v))

anda sixSireebidan procentebSi (sveti (z)) vxedavT, rom qulebi yvelaze
xSirad gvxvdeba intervalSi 6-8. dagrovil sixSireTa ganawileba gviCvenebs,
rom 0.70 anu qulaTa 70% aris 11 wami an masze naklebi.
g) qulis procentuli rangi gamoiTvleba formuliT
cf L + [( X − X L ) / i ] f i
PX = ×100
N
16 wamis procentuli rangis gamosaTvlelad saWiro mniSvnelobebia:

P X = P 16
cƒ L = 38
X = 16
X L = 14.5
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 18

i= 3
ƒi = 4
N = 50
CavsvaT es mniSvnelobebi formulaSi. miviRebT:
38 + [(16 − 14.5) / 3]4
P16 = × 100
50
38 + [1.5 / 3]4
= × 100
50
38 + (.5)4
= × 100
50
38 + 2
= × 100
50
40
= ×100
50
= .80 ×100 = 80
16 wamis procentuli rangi aris 80. es niSnavs, rom drois miRebuli
xangrZliobebis 80% aris 16 wami an 16 wamze naklebi.

d) 25-e procentili gamoiTvleba formuliT

 P( N ) − cf L 
X P = X L +  i
 fi 

25-e procentilisTvis es mniSvnelobebi iqneba:

X P = X 25 .
X L = 2.5
P = .25
N = 50
cƒ L = 5
ƒi = 9
i=3
CavsvaT es mniSvnelobebi formulaSi. miviRebT:

 .25(50) − 5 
X 16 = 2.5 +  3
 9 
 12.5 − 5 
= 2.5 +  3
 9 
 7.5 
= 2.5 +  3
 9 
= 2.5 + 2.5
= 5.0
25-e procentilia qula 5.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 19

SeamowmeT Tqveni codna III.2

1. ganmarteT: _ intervali, intervalis dagrovili sixSire, qulis

dagrovili sixSire, intervalis dagrovili sixSire procentebSi,
intervalis dagrovili fardobiTi sixSire, cƒ, c%ƒ, crƒ, cum ƒ, cum %ƒ, cum
rƒ, dagrovil sixSireTa ganawileba, intervalis qveda realuri sazRvari,
intervalis qveda dadgenili sazRvari, intervalis Suawertili,
procentili, procentuli rangi, intervalis zeda realuri sazRvri,
intervalis zeda dadgenili sazRvari.
2. dajgufebul sixSireTa ganawilebis agebisas ra raodenobis
intervalebis gamoyenebaa rekomendebuli?
3. ganawilebaSi maqsimaluri qulaa 8 da minimaluri _ 14. Tqven apirebT
dajguebul sixSireTa ganawilebis agebas 15 intervaliT. ra sigrZis
iqneba Tqveni intervali?
4. ganawilebaSi yvelaze didi qulaa 95 ada yvelaze mcire _ 62. Tqven
gsurT, rom gqondeT intervali sididiT 3. ramdeni intervali geqnebaT?
5. ra ori ZiriTadi piroba unda sruldebodes dagjufebul sixSireTa
ganawilebis agebisas?
6. dajgufebul sixSireTa ganawilebis intervalebia 120-122, 123-125, 126-128,
129-131 da 132-134.
a) ipoveT 123-125 intervalis qveda da zeda dadgenili sazRvrebi;
b) ipoveT 129-131 intervalis qveda da zeda dadgenili sazRvrebi;
g) ipoveT 123-125 intervalis qveda da zeda realuri sazRvrebi;
d) ipoveT 129-131 intervalis qveda da zeda realuri sazRvrebi;
e) ipoveT 120-122 intervalis Suawertili;
v) ras udris i am ganawilebisTvis?
7. mtaceblis miaxloebisas tompsonis qurcikebi xtian ise, rom oTxive fexs
erTdroulad aSoreben miwas. es qceva, romelsac maRali naxtomi
ewodeba, rogorc Cans, mniSvnelovania qurcikisTvis, radgan is
saSualebas aZlevs mas, Tavi aaridos mtacebelTan Setakebas. am naxtomis
Seswavlis mizniT karom (Caro, 1986) bunebrivi dakvirveba gamoiyena. is
ikvlevda qurcikebs serengetis erovnuli parkSi, tanzaniaSi. erT-erTi
maCvenebeli iyo qurciksa da mtacebels (magaliTad, gepards) Soris
manZili, rodesac qurciki pirvel maRali naxtoms axorcielebda. vTqvaT,
aRinusxa gepardis qurcikTan miaxloebis 50 SemTxveva da dafiqsirda
Semdegi manZilebi (metrebSi) qurciksa da gepards Soris pirveli maRali
naxtomis ganxorcielebamde: 47, 61, 72, 63, 56, 54, 67, 75, 91, 72, 83, 140, 31, 37,
25, 38, 57, 62, 49, 205, 66, 39, 43, 81, 66, 72, 42, 29, 190, 64, 76, 54, 38, 67, 61, 33,
48, 55, 59, 68, 18, 49, 37, 83, 70, 154, 91, 50, 58 da 66.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 20

a) am qulebisTvis aageT Semdegi dajgufebuli ganawilebebi: _ martiv

sixSireTa ganawileba, fardobiT sixSireTa ganawileba, sixSireTa
ganawileba procentebSi, dagrovil martiv sixSireTa ganawileba,
dagrovil sixSireTa fardobiTi ganawileba da dagrovil sixSireTa
ganawileba procentebSi. ipoveT intervalTa qveda da zeda realuri
sazRvrebi da TiToeuli intervalis Suawertili. gamoiyeneT 20
intervali.
b) ra daskvnebis gakeTeba SegiZliaT qurcikis maRali naxtomis sigrZis
Sesaxeb dajgufebul sixSireTa ganawilebebSi mocemul
informaciaze dayrdnobiT?
g) ipoveT 68 metriani manZilis procentuli rangi.
d) am ganawilebaSi romelia 50-e procentili?

sixSireTa ganawilebis grafikulad gamosaxva

sixSireTa ganawileba iZleva monacemebis sistematuri gziT aRqmis saSualebas.
monacemebis ukeT aRsaqmelad sixSireTa ganawilebiT mocemuli informacia xSirad
gamoisaxeba iseTi grafikebis saxiT, rogoricaa histograma, sixSireTa poligoni
an foTlebiani Reroebis diagrama. Tavdapirvelad gavecnoT grafikebis agebis
zogad wesebs.
• grafikis ori RerZi erTmaneTis mimarT marTi (90°-iani) kuTxiT aris
ganlagebuli. horizontalur RerZs ewodeba x RerZi anu abscisa,
vertikalurs ki _ y RerZi anu ordinata.
• SesaZlo qulebi an dajgufebul sixSireTa SesaZlo qulebis intervalebi
moTavsebulia x RerZis gaswvriv. sixSiris sazomi (magaliTad, martivi
sixSire, fardobiTi sixSire, sixSire procentebSi, dagrovili sixSire da a.S.)
moTavsebulia y RerZze.
• TiToeul RerZs erqmeva iseTi saxeli, rom mkiTxveli mixvdes, Tu ra
informaciaa mocemuli grafikze.
• TiToeuli RerZis sawyisi wertili, Cveulebisamebr, aris nuli. Tu skalis
nawili sawyis nulovan wertilsa da pirvel mocemul qulas an qulis
sixSires Soris carielia RerZis marcxena mxares, RerZze mocemulia amis
maniSnebeli niSani -/ /-.
• y RerZis skala ise unda iqnes SerCeuli, rom masze gadazomili sixSiris
2 3
maqsimaluri simaRle x RerZis daaxloebiT − dan − mde siganes Seadgendes.
3 4

histograma
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 21

histograma (Histogram): _ svetebiani grafikis nairsaxeoba, histogramaSi vertikaluri

sadac intervalebSi qulaTa Sexvedris sixSire svetebis simaRle gamoiyeneba
gamosaxulia svetis simaRliT, TiToeuli intervalis intervalSi qulis
sigrZe ki _ abscisaze svetis siganiT. Sexvedris sixSiris
saCveneblad. TiToeuli intervalis sidide warmodgenilia abscisaze svetis
siganiT. histogramebs, Cveulebriv, mxolod dajgufebuli sixSireebisTvis ageben,
sixSiris sazomad ki iyeneben martiv intervalur sixSires, an fardobiT
intervalur sixSires (ix. cxrili N3.4, (e) da (v) svetebi, Sesabamisad). gamocdebTan
dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi miRebuli qulebis dajgufebul martiv
sixSireTa histograma mocemulia suraTze N3.3. rogorc wesi, abscisaze qulebi
mieTiTeba TiToeuli intervalis Suawertilebis ricxviTi mniSvnelobebiT,
rogorc es naCvenebia suraTebze N3.3 da N3.5. qulaTa moxvedris sixSire
gamosaxulia ordinataze da TiToeuli svetis simaRle Seesabameba im intervalTa
sixSires, romelsac is warmoadgens.

suraTi N3.3. martiv sixSireTa histograma gamocdebTan

dakavSirebuli SfoTvis kiTxvaris qulebisTvis
(cxrilidan N3.3)
40

30
sixSire

20

10

0
0 22 27 32 37 42 47 52 57 62 67 72
gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvaris qula

sixSireTa poligoni

sixSireTa poligoni (Frequency polygon): _ sixSireTa poligonis asagebad saWiroa,

grafiki, romlis abscisebia intervalTa rom abscisaTa RerZze ganlagdes
Suawertilebi, ordinatebi ki _ am intervalis Suawertilebi, intervalis
intervalTa Sesabamisi sixSireebi. sixSire ki aRiniSneba Suawertilebis
Tavze wertilebiT. es wertilebi Semdeg erTdeba swori xazebiT. suraTze N3.4
mocemulia gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi miRebuli
dajgufebuli qulebis (ix. cxrili N3.4) sixSireTa poligoni. aq gamoyenebulia
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 22

martiv sixSireTa ganawileba, romelic mocemulia am cxrilis (e) svetSi.

yuradReba miaqcieT, rom suraTze N3.4 ganawilebis orive boloSi mocemulia
TiTo-TiTo damatebiTi intervali, romelic ar Seicavs arc erT qulas da rom
sixSireTa poligoni grafikis orive boloSi miyvanilia nulamde
(Suawertilebamde 17 da 77). sixSireTa poligonis agebisas es yovelTvis ase xdeba.

suraTi N 3.4. fardobiT sixSireTa poligoni

gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis
40 kiTxvaris qulebisTvis (cxrilidan N3.3)
fardobiTi sixSire

30

20

10

0
17 22 27 32 37 42 47 52 57 62 67 72 77

gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvaris

qulebi

fardobiTi sixSiris histograma da poligoni

histogramisa da sixSireTa poligonis asagebad, martivi sixSireebis (suraTebi

N3.3 da N3.4) nacvlad, fardobiTi sixSireebic SeiZleba gamoviyenoT. gamocdebTan
dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi miRebuli qulebis fardobiT sixSireTa (ix.
cxrilis N3.4 (v) sveti) histograma da sixSireTa poligoni warmodgenilia
suraTebze N3.5 da N3.6, Sesabamisad.
histogramis an sixSireTa poligonisTvis fardobiTi sixSireebis gamoyenebis
upiratesoba isaa, rom fardobiTi sixSireebis ricxviTi mniSvnelobebi gviCveneben
qulaTa wils, romelic sxvadasxva intervalSi xvdeba. amrigad, Tu SevadarebT
qulaTa sxvadasxva raodenobaze agebul sixSireTa or gansxvavebul ganawilebas,
fardobiTi sixSireebis SemTxvevaSi pirdapiri Sedareba ufro iolia, vidre
martivi sixSireebisas.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 23

suraTi N3.5. fardobiT sixSireTa histograma gamocdebTan

dakavSirebuli SfoTvis kiTxvaris qulebisTvis
(cxrilidan N3.3)
. 40
fardobiTi sixSire

. 30

. 20

. 10

.0
0 22 27 32 37 42 47 52 57 62 67 72
gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvaris qula

informaciis miReba histogramidan an sixSireTa poligonidan

histograma da sixSireTa poligoni, sixSireTa ganawilebis msgavsad, erTsa da
imave informacias gvawvdis. histogramisa da sixSireTa poligonis upiratesoba
isaa, rom xSirad gacilebiT iolia grafikulad warmodgenili informaciis aRqma.
nebismier suraTze, iqneba es suraTi N3.3, N3.4, N3.5 Tu N3.6, SegviZlia davinaxoT,
rom SfoTvis qulebis ganawilebis piki mdebareobs qula 40-is midamoebSi da rom
qulaTa umravlesoba SfoTvis skalis qulaTa qveda sazRvarTan (anu 20-Tan) ufro
axlosaa ganlagebuli, vidre _ zeda sazRvarTan (anu 80-Tan), Tumca, qulaTa
raodenoba mcirdeba maRali SfoTvis qulebis mimarTulebiT.

suraTi N3.6. fardobiT sixSireTa poligoni

gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis
. 40 kiTxvaris qulebisTvis (cxrilidan N3.3)
fardobiTi sixSire

.30

.20

. 10

.0
17 22 27 32 37 42 47 52 57 62 67 72 77

gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis kiTxvaris

qulebi
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 24

foTlebiani Reroebis diagrama

foTlebiani Reroebis diagrama (Stem-and-leaf cxrili N3.5. gamocdebTan dakavSirebuli

display): _ monacemTa gamosaxvis forma, sadac SfoTvis kiTxvarSi miRebuli qulebis (ix.
qulis pirveli (an pirveli da meore) cifri cxrili N3.3) foTlebiani Reroebis diagrama.
aris Rero, meore (an bolo) ki _ foToli. Rero foTlebi
foTlebiani Reros diagrama, romelic 7 03
6 005
tukis (Tukey, 1977) ekuTvnis, xasiaTdeba 5 00022558
4 000000011111111111222223333444444555666666778889
sixSireTa ganawilebisa da monacemTa 3 1124444566666777777888888899999
2 25568889
grafikulad gamosaxvis Tvisebebis

cxrili N3.6. gamocdebTan

kombinaciiT. gamocdebTan dakavSirebuli SfoTvis

dakavSirebuli SfoTvis kiTxvarSi miRebuli qulebis (ix. cxrili N3.3)

kiTxvarSi miRebuli foTlebiani Reroebis diagarama warmodgenilia
qulebis (ix. cxrili 3.3) cxrilSi N3.5. am grafikze marcxena svetSi mocemulia
foTlebiani Reroebis Reroebi, romelic qulis pirvel cifrs aRniSnavs.
modificirebuli diagrama. magaliTad, qulisTvis 3.5 Reroa 3. Reroebi,
Rero foTlebi
Cveulebisamebr, dalagebulia ise, rom yvelaze dabali
t 3
Rero (am magaliTSi, 2-dan) moTavsebulia svetis bolos,
7· 0
6 * yvelaze didi (am magaliTSi, 7) ki _ svetis TavSi.
s
5 marjvena svetSi mocemuli ricxvebi warmoadgenen
ƒ
t foTlebs da Seesabamebian qulis meore cifrs; 35-is
6· 00
SemTxvevaSi, es iqneba 5. magaliTad, pirvel rigSi, sadac
5 * 8
s mocemulia Rero 7 da foTlebi 0 da 3, warmodgenilia
ƒ 55
22 qulebi 70 da 73, Sesabamisad. Tu gvqvs samniSna qula,
t
5· 000 rogoricaa, magaliTad, 321 wami, pirveli ori cifri (anu
4 * 8889
66666677 32) gamoiyeneba Reros formirebisTvis, xolo bolo
s
ƒ 444444555 cifri (anu 1) iqneba foToli.
t 222223333
miuxedavad amisa, mainc rTulia cxrilSi N3.5
4· 000000011111111111
3 * 888888899999 mocemuli informaciis wakiTxva, gansakuTrebiT me-3 da
s 66666777777
44445 me-4 grZel Reroebze. am sirTulis dasaZlevad martivi
ƒ
t 2 foTlebiani Reros diagrama SeiZleba ise
3· 11
modificirdes, rom TiTo striqonze mxolod ramdenime
2 * 8889
s 6 foToli darCes. cxrilSi N3.6 swored aseTi
ƒ 55
2 modificirebuli variantia mocemuli, sadac TiToeuli
t
2· Rero xuTi striqoniTaa warmodgenili. yuradReba
miaqcieT ·, t, ƒ, s da * svetebs, romelic ricxviT aRniSnul svetebs mosdevs. aseT
ganlagebaSi ·-is gaswvriv mocemulia 0-isa da 1-is toli mniSvnelobebi, t-is
gaswvriv _ 2 da 3, ƒ-is gaswvriv _ 4 da 5, s-is gaswvriv _ 6 da 7, xolo *-is
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 25

gaswvriv _ 8 da 9. aseTi modifikacia cxrils ufro advilad wasakiTxs xdis da

ganawilebis formis ukeT da iolad danaxvis saSualebas iZleva.
foTlebiani Reros diagrama martivad aigeba nedl monacemebze dayrdnobiT; am
dros ar ikargeba informacia, rogorc es xdeba dajgufebuli sixSireebis
ganawilebisas. am diagramidan yvela nedli qulis aRdgenaa SesaZlebeli. cxrilis
N3-6 ganxilviTa da qulebis ubralod daTvliT swrafad SegviZlia ganvsazRvroT,
rom qulebi icvleba 22-dan 73-mde da rom qula 41 yvelaze xSirad gvxvdeba.
foTlebiani Reroebis kidev erTi magaliTis saxiT ganvixiloT mTvaris efeqtis
rwmenis skala, romelic rotonsa da kelis (Rotton & Kelly, 1985) ekuTvniT da qcevaze
savse mTvaris gavlenis rwmenas afasebs. SegaxsenebT, rom am skalaze minimaluri
qulaa 9, rac mTvaris efeqtis minimalur rwmenaze an am rwmenis arqonaze
miuTiTebs, xolo maqsimaluri qulaa 81, rac mTvaris efeqtis maqsimaluri rwmenis
arsebobas gulisxmobs. rotonma da kelim es skala kolejis 157 students
miawodes. miRebuli qulebi mocemulia foTlebiani Reroebis diagramis saxiT 2.
Rero warmoadgens qulis aTeuls, xolo
Reroebi foTlebi
foToli _ erTeuls. amrigad, Rero 3 da
7 . 12
* 59 foToli 7 aris qula 37. rotonma da kelim
6
. 0011114
daxvewes Reroebiani foTlebis TavianTi
* 5666668999
5
. 000111111222334 diagrama. yuradReba miaqcieT wertilebiTa da
* 555555555666678888899 varskvlavebiT Sedgenil svets. wertili
4
. 001111223333344444
* 566666677788899999 foTlebis 0-dan 4-is CaTvliT mniSvnelobis
3
. 0000112223344444
aRsaniSnad gamoiyeneba, varskvlavi ki foTlis 5-
* 55667777899999
2 dan 9-is CaTvliT mniSvnelobebze miuTiTebs.
. 00001122234444
* 556666778888899 magaliTad, 1 Reros mqone qulebi cxrilSi
1
. 122334
Semdegnairad aris mocemuli:

* 556666778888899
1
. 122334
foTlis im mniSvnelobaTa diapazoni, romelTac win uZRvis wertili, 1-dan 4-is
CaTvliTaa. isini gamosaxaven qulebs 11, 12, 12, 13, 13 da, Sesabamisad. foTlis im
mniSvnelobebsac, romelTac win uZRvis varskvlavi (*), aqvT Rero 1, Tumca, maTi
diapazoni 5-dan 9-is CaTvliTaa. Rero 1-is SemTxvevaSi es mniSvnelobebi qmnis
qulebs 15, 15, 16, 16, 16, 16, 17, 17, 18, 18, 18, 18, 18, 19 da 19, Sesabamisad.
foTlebiani Reroebis am diagramidan SegviZlia davinaxoT, rom miRebul
qulaTa diapazonia 11-dan 72-mde; yvelaze xSirad _ 9-jer gvxvdeba qula 45. am

2
ibeWdeba avtorebis _ j. rotonisa da i. u. kelis da gamomcemlis nebarTviT, „A Scale for
assessing belief in lunar effects: reliability and concurrent validity“, Psychological Reports, 1985, 57, 239-245, ©
Psychological Reports, 1985.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 26

diagramaze ar ikargeba informacia, SesaZlebelia 157-dan TiToeuli qulis

aRdgena.

Tvisebrivi monacemebis grafikulad gamosaxva

zemoT ganxiluli sakiTxebi Seexeboda raodenobrivi monacemebis grafikulad
gamosaxvas. Tvisebrivi monacemebi mxolod imas gviCvenebs, rom gasazomi cvladi
Tvisebrivad gansxvavebulia. magaliTad, trinkusma (Trinkaus, 1982, 1983, 1988, 1993)
bunebrivi dakvirvebis Sedegad mZRolebis qceva _ gzatkecilze Sesabamis niSanze
gaCereba _ miakuTvna samidan erT-erT kategorias: _ (1) srulad gaCereba, (2) svlis
Seneleba, (3) ar gaCereba. es kategoriebi Tvisebrivad gansxvavdeba erTmaneTisgan.
isini aRniSnaven qcevas, magram arafers gveubnebian imis Sesaxeb, Tu ramdenad
gansxvavdeba es qcevebi erTmaneTisgan raodenobrivad. trinkusma daiTvala
TiToeuli qcevis Sexvedris raodenoba da TiToeuli kategoriisTvis gamoTvala
SexvedraTa sixSiris procenti. procentebiT gamosaxuli es sixSireebi SeiZleba
warmodgenil iqnes grafikulad iseTi svetebiani diagramis saxiT, rogoric
mocemulia suraTze N3.7.
svetebiani diagrama (Bar graph) _ raodenobrivi monacemebis sixSireTa ganawilebis
grafikulad gamoxatvis saSualeba. mocemul kategoriaSi qulaTa gamoCenis sixSires
svetis simaRle Seesabameba.
svetebiani diagrama histogramas
suraTi N3.7. gaCerebis qcevis sami
kategoriis Sexvedris sixSire
hgavs. gansxvaveba isaa, rom
procentebSi (Trinkaus, 1982, 1983, 1988, 1993). svetebi gancalkevebuladaa
100
ganlagebuli X RerZze, rac imaze
90
miuTiTebs, rom kategoriebi ar
80
sixSire procentebSi

warmoadgenen uwyvet cvlads.

70
60 svetebs Soris manZili SeiZleba
50 iyos nebismieri, magram
40 erTmaneTis toli. TiToeuli
30 kategoriis Sexvedris sixSiris
20
gamosaxatad SeiZleba gamoviyenoT
10
martivi sixSireebi, fardobiTi
0
srulad svlis ar gaCereba sixSireebi anda sixSireebi
gaCereba Seneleba
procentebSi (rogorc mocemulia
suraTze N3.7). am diagramidan advilad davinaxavT, rom gzajvaredinebze yvelaze
xSirad dafiqsirebuli qceva ekuTvnis kategoria 3-s da es niSnavs saerTod ar
gaCerebas.

SeamowmeT Tqveni codna III.3

 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 27

1. „SeamowmeT Tqveni codna III.2“-is 7a punqtSi mogeTxovebodaT qurcikis

mier pirvelad Sesrulebuli maRali naxtomis dros mtacebelsa da
qurciks Soris arsebuli manZilis sixSireTa ganawilebis ageba.
gamoiyeneT sixSireTa es ganawileba da upasuxeT (a) da (b) kiTxvebs.
a) dajgufebuli ganawilebis martivi sixSireebis gamoyenebiT
(intervalTa klasis sogrZe 10 metri) miRebuli manZilebisTvis aageT
histograma da sixSireTa poligoni.
b) aageT fardobiT sixSireTa histograma da fardobiT sixSireTa
poligoni 1a kiTxvaSi aRwerili dajgufebuli ganawilebisTvis.
g) ra daskvnebis gakeTeba SegiZliaT qurcikis maRali naxtomis sigrZis
Sesaxeb Tqvens mier agebul grafikebze dayrdnobiT?
2. aageT foTlebiani Reroebis diagrama „SeamowmeT Tqveni codna III.2-is“ me-
7 kiTxvaSi mocemuli 50 manZilisTvis.
a) romelia minimaluri dafiqsirebuli manZili?
b) romelia maqsimaluri dafiqsirebuli manZili?
g) romelia yvelaze xSirad dafiqsirebuli manZili?

sixSireTa ganawilebis formebi

qulaTa ganawilebam SeiZleba miiRos nebismieri forma arsebuli mTeli rigi
sxvadasxvagvari formebidan. amrigad, rogorc wesi, ar arsebobs sixSireTa
ganawilebis formis ramdenime sityviT zustad aRweris martivi gza; Tumca,
arsebobs ramdenime zogadi aRweriTi termini, romelic gamoiyeneba ganawilebis
formis mimarT da aiolebs ganawilebis sityvebiT aRweras. suraTze N3.8
warmodgenilia sxvadasxva formis sixSireTa poligonis magaliTebi.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 28

suraTi N3.8.sixSireTa hipoTeturi ganawilebebis formebi.

simetriuli
(a) (b) (g)

marTkuTxedi
bimodaluri
asimetriuli
(d) (e)

dadebiTad asimetriuli uaryofiTad asimetriuli

sixSireTa simetriuli ganawileba

sixSireTa simetriuli ganawileba (Symmetrical frecuency Tu sixSireTa simetriul

distribution): _ sixSireTa ganawileba, romlis ganawilebas orad
Suawertilze orad gadakecvis SemTxvevaSi miiReba gadavkecavT Suawertilis
erTnairi formis ori naxevari. gaswvriv, miviRebT erTnairi
formis or naxevars. ganawilebis erTi naxevari warmoadgens meoris sarkisebur
asaxvas. suraTze N3.8 ganawilebebi (a), (b) da (g) simertiulia, (d) da (e) ki _ ara;
isini asimetriuli ganawilebebia. simetriuli zaris formis anu normalur
ganawilebas, romelic naCvenebia suraTze N3.8a, gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs
bihevioristul mecnierebaSi. amaze ufro dawvrilebiT me-6 TavSi visaubrebT.

asimetriuli ganawileba

asimetriuli ganawileba (Skewed nedli monacemebis srulyofilad

distribution): _ sixSireTa ganawileba, sadac simetriuli ganawileba iSviaTad miiReba.
qulebi Tavmoyrilia ganawilebis erT ufro mosalodnelia, rom sixSireTa
boloSi; ganawilebis meore boloSi (anu ganawileba iyos asimetriuli anu
kudSi) ki ganlagebulia iSviaTad gadaxrili. asimetriul ganawilebaSi
dafiqsirebuli qulebi. qulebi Tavmoyrilia ganawilebis erT
boloSi; ganawilebis meore boloSi (anu kudSi) ki ganlagebulia iSviaTad
dafiqsirebuli qulebi. ganawilebas ewodeba dadebiTad asimetriuli, Tu maRali
qulebis Semcveli bolo (anu kudi) ganawilebis marjvena mxares mdebareobs
(suraTi N3.8d), xolo ganawilebas ewodeba uaryofiTad asimetriuli, Tu dabali
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 29

qulebis Semcveli bolo (anu kudi) mdebareobs ganawilebis marcxena mxares

(suraTi N3.8e).

modaloba

moda (Mode): _ qulaTa ganawilebaSi ganawileba aRiwereba imiTac, Tu

yvelaze xSirad dafiqsirebuli qula. ramdeni modiT xasiaTdeba is. moda
qulaTa ganawilebaSi yvelaze xSirad dafiqsirebuli qulaa. unimodalur
ganawilebas mxolod erTi yvelaze xSirad dafiqsirebuli qula aqvs (ix. suraTi
N3.8(a), (d) da (e)). ganawilebas, romelsac ori moda aqvs, bimodaluri ewodeba (ix.
suraTi N3.8b). bihevioraluri mecnierebis mravali warmomadgeneli ganawilebas
bimodalurad miiCnevs, Tu is ori gancalkevebuli pikiT xasiaTdeba; im
SemTxvevaSic ki, rodesac pikebi ar gamoxataven toli sixSiriT dafiqsirebul
qulebs. multimodalur ganawilebaSi warmodgenilia sami an meti qula, romelic
yvelaze xSirad fiqsirdeba. ganawileba maSinac ki SeiZleba CaiTvalos
multimodalurad, rodesac masSi mocemuli sami an meti pikis sixSire ar aris
toli. ar gaaCnia moda marTkuTxedis formis iseT ganawilebas, rogoric suraTze
N3.8g-zea naCvenebi. aseT ganawilebaSi yvela qula Tanabrad an TiTqmis Tanabrad
fiqsirdeba.

SeamowmeT Tqveni codna III.4

1. ganmarteT: _ asimetriuli ganawileba, bimodaluri ganawileba, moda,

multimodaluri ganawileba, uaryofiTad asimetriuli ganawileba,
dadebiTad asimetriuli ganawileba, simetriuli ganawileba,
unimodaluri ganawileba.
2. aRwereT suraTze N3.9 mocemuli sixSireTa ganawilebebi simetriis,
asimetriulobisa da modalobis mixedviT.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 30

suraTi N3-.9. sixSireTa ganawileba me-2 kiTxvisTvis.

(a) (b)

(g) (d)

Sejameba

• sixSireTa ganawileba aris cxrili, romelic gviCvenebs individTa jgufis

mier miRebul TiToeul qulas da am qulis miRebis sixSires.
• sixSireTa ganawileba gamoiyeneba monacemebis mowesrigebisTvis.
• daujgufebel sixSireTa ganawileba Seileba gamoviyenoT mcire raodenobis
monacemebis SemTxvevaSi.
• dajgufebul sixSireTa ganawileba gamoiyeneba didi raodenobiT qulebis,
an qulaTa farTo diapazonis SemTxvevaSi.
• daujgufebel an dajgufebul sixSireTa ganawileba SeiZleba gamoisaxos
martivi, fardobiTi an procentebSi sixSireebis saxiT.
• procentili aris qula, romlis qvemoTac Tavsdeba ganawilebaSi qulaTa
garkveuli procenti.
• qulis procentuli rangi gviCvenebs ganawilebaSi im qulaTa procents,
romelic tolia an naklebia am qulaze.
• sixSireTa ganawileba SeiZleba gamoisaxos grafikulad histogramis,
sixSireTa poligoniT an foTlebiani Reroebis diagramis saxiT.
• Tvisebrivi monacemebi SeiZleba gamoisaxos grafikulad svetebiani
diagramis saxiT.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 31

• sixSireTa ganawilebis forma aRiwereba simetriulobis, asimetriulobisa

da modalobis terminebiT.

ZiriTadi terminebi da simboloebi

asimetriuli ganawileba
bimodaluri ganawileba
dagrovili sixSire
procentebSi
dadebiTad asimetriuli
ganawileba
daujgufebel sixSireTa
ganawileba
dajgufebul sixSireTa
ganawileba
intervali
intervalis dagrovili
sixSire
sixSireTa ganawileba
intervalis dadgenili
procentebSi
sazRvrebi
sixSireTa poligoni
intervalis realuri
uaryofiTad asimetriuli
sazRvrebi
ganawileba
intervalis qveda realuri
unimodaluri ganawileba
sazRvari
fardobiT sixSireTa
intervalis qveda dadgenili
ganawileba
sazRvari
foTlebiani Reroebis
intervalis Suawertili
diagrama
moda
qulis dagrovili sixSire
multimodaluri ganawileba
histograma
nedli monacemebi
nedli qulebi cƒ anu cum ƒ

intervalis zeda procentili crƒ anu cum rƒ

dadgenili sazRvari procentuli rangi c%ƒ anu cum %ƒ

intervalis zeda svetebiani diagrama %ƒ

realuri sazRvari simetriuli ganawileba rƒ

sixSireTa ganawileba

kiTxvebi

1. hiksi, misTri, luCero, meriqali da pelegrini (Hicks, Mistry, Lucero, Marical and
pellegrini, 1990) aRniSnaven, rom kolejis studentebis gamokiTxvis Sedegebis
mixedviT, maT dRe-RameSi saSualod 6 saaTi da 87 wuTi (anu 412 wuTi)
ZinavT. Tqven dainteresdiT, Tu ramdenad SeiZleba am monacemis
gavrceleba kolejis mamrobiTi sqesis studentebze. amitom sTxoveT
kolejis 50 mamrobiTi sqesis students, rom CaeweraT, Tu ramden xans
eZinaT erTi Ramis ganmavlobaSi. Tqven miiReT wuTebSi Cawerili Semdegi
droebi: _ 440, 223, 309, 427, 463, 2371, 75, 315, 290, 356, 407, 399, 263, 417, 328, 377,
406, 275, 316, 391, 350, 422, 431, 382, 350, 371, 410, 295, 305, 327, 400, 227, 275, 340,
364, 279, 300, 412, 388, 296, 320, 342, 371, 258, 470, 496, 384, 439, 284, 351, 417.
a) am monacemebiT aageT dajgufebul sixSireTa ganawileba
procentebSi da dajgufebul dagrovil sixSireTa ganawileba
procentebSi. gamoiyenebT 14 intervali.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 32

b) romeli inervali Seicavs yvelaze met qulas? Tanxvdeba Tu ara am

intervalis Suawertili kvlevaSi dasaxelebul 412 wuTs?
g) dajgufebul dagrovil sixSireTa ganawilebaze dayrdnobiT
SeafaseT drois is raodenoba, romelic ganawilebas or naxevrad
yofs anu romlis qvemoTac da zemoTac moTavsebulia 25-25 cdis piri.
d) ipoveT am ganawilebis 50-e procentili. Tanxvdeba Tu ara is (g)
punqtSi miRebul pasuxs?
e) ra iqneba 431 wuTis procentuli rangi?
v) aageT histograma da sixSireTa poligoni (a) punqtSi agebuli
ganawilebis martivi sixSireebis gamoyenebiT.
z) aRwereT ganawilebis forma asimetriulobisa da modalobis
terminebiT.
2. mamri beRura mondomebiT aSenebs budes da mas naWuWebiT, feradi
foTlebiTa da TuTiyuSis cisferi bumbulebiT rTavs, radgan
SewyvilebaSi warmateba budis morTulobis odenobasTan aris
dakavSirebuli. bevrjer iqna SemCneuli, rom mamri beRurebi sxva
frinvelebis budeebidan iparaven morTulobebs da maT TavianTi
budeebisTvis iyeneben. borgia da gori (Borgia & Gore, 1986) am qcevas axal
samxreT uelsSi, avstraliaSi akvirdebodnen. maTi dakvirvebis obieqti iyo
59 beRura. maT daniSnes budeSi arsebuli bumbulebi da iniSnavdnen, Tu
romeli bumbulebi iyo moparuli sxva budeebidan. davuSvaT, dakvirvebis
periodis ganmavlobaSi maT CainiSnes TiToeuli frinvelis mier moparuli
bumbulebis Semdegi raodenobebi: _ 2, 6, 14, 1, 10, 3, 0, 26, 37, 47, 4, 0, 6, 21, 3,
6, 6, 51, 8, 11, 0, 0, 4, 2, 5, 9, 4, 6, 24, 4, 1, 18, 63, 1, 5, 6, 4, 7, 12, 5, 3, 4, 3, 15, 46,
0, 5, 0, 26, 5, 17, 1, 17, 1, 58, 9.
a) am monacemebiT aageT dajgufebul fardobiT sixSireTa ganawileba
da dagrovil dajgufebul fardobiT sixSireTa ganawileba.
gamoiyeneT 13 intervali.
b) romeli intervali Seicavs yvelaze bevr qulas?
g) ipoveT am ganawilebis 50-e procentili.
d) ra iqneba 24 qulis procentuli rangi?
e) am ganawilebisTvis aageT foTlebiani Reroebis grafiki. romelia
minimaluri da maqsimaluri qula am ganawilebaSi? romelia yvelaze
xSirad dafiqsirebuli qula?
v) aageT histograma da sixSireTa poligoni 2a kiTxvaSi agebuli
ganawilebis martivi sixSireebis gamoyenebiT.
v) aRwereT ganawilebis forma asimetriulobisa da modalobis
terminebiT.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 33

3. davuSvaT, daakvirdiT mamrobiTi da mdedrobiTi sqesis mZRolebs

avtosadgomze da daiTvaleT, Tu ra sixSiriT aCerebdnen isini
avtomanqanebs iseT adgilebSi, romlebic ar ekuTvnoda avtosadgoms.
samdRiani dakvirvebis manZilze Tqven SeamCnieT, rom mamrobiTi sqesis 100
mZRolidan 12 da mdedrobiTi sqesis 100 mZRolidan 7 arasaTanado
adgilze aCerebda avtomanqanas. aageT arasaTanado adgilze avtomanqanis
gaCerebis fardobiTi sixSireebis svetebiani diagrama mamrobiTi da
mdedrobiTi sqesis mZRolebisTvis.
4. stargenma da birma (Sturgeon & Beer, 1990) aCvenes, rom im studentebis
waxaliseba, romlebic regularulad dadian leqciebze, semestris bolos
gamocdidan ganTavisuflebiT, zrdis leqciebze maT daswrebas. davuSvaT,
erTmaneTs SeadareT ori skolis daswrebis monacemebi; aqedan erT
skolaSi xorcieldeboda aseTi waxaliseba, meoreSi ki _ ara. Tqven miiReT
gacdenebis martiv sixSireTa Semdegi saxis ganawileba:
gacdenili waxalisebis waxalisebis a) TiToeuli skolisTvis aageT
dReebis mqone ar mqone fardobiTi sixSireebis ganawileba.
raodenoba skola skola
25-ze meti 2 6 b) ra iqneba 50-e procentili TiToeuli
24-25 0 6
22-23 2 1 skolisTvis?
20-21 0 8 g) ra iqneba TiToeul skolaSi oTxi
18-19 1 0
16-17 0 4 gacdenis procentuli rangi?
14-15 2 22
12-13 0 10 d) gansxvavdebian Tu ara skolebi
10-11 3 18 erTmaneTisgan gacdenebis sixSiris
8-9 8 20
6-7 4 3 mixedviT? aRwereT ganawilebebi.
4-5 13 14
2-3 23 34 5. vinaidan cxovrebis tempi Zalze
0-1 42 54 Cqaria, gviWirs erTi calkeuli
jami 100 200
dRis gaxseneba. bunebriv
pirobebSi mexsierebis kvlevis farglebSi fsiqologma kolejis 90
students sTxova, rom CamoeweraT maTTvis Cveuli saqmianobebi dasvenebis
dReebSi. davuSvaT, miRebuli Sedegebi fsiqologma qvemoT mocemuli
foTlebiani Reros diagramis saxiT warmoadgina.
Rero foToli
2 * 888899
s 66667
ƒ 44555
t 2222333
2· 0000000111111
1* 888999999
s 6666677777
ƒ 44455555
t 2233333
1· 0001111
0 *
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 34

s 888999
ƒ 6677
t 555
0 ·
a) aageT nedli qulebis cxrili im studentebisTvis, romelTac 14-dan
19 saqmianoba gaixsenes.
b) romelia dasaxelebuli yvelaze maRali da dabali qulebi?
g) romelia yvelaze xSirad dasaxelebuli qula?
d) gamosaxeT qulebi histogramiT. gamoiyeneT intervali, romlis
sididea i=2.
e) foTlebiani Reros diagramasTan SedarebiT ra informacia ikargeba
qulebis histogramis saxiT gamosaxvis SemTxvevaSi?
6. pirvel TavSi iTqva, rom 25-54 wlis amerikeli qalebi, rogorc wesi, dReSi
4.4 saaTs (264 wT) televizorTan atareben. socialuri fsiqologiis
studentebis saklaso proeqtis farglebSi am asakis 100 qali gamoikiTxa,
romelTac sTxoves maT mier dRis manZilze televizorTan gatarebuli
saaTebis raodenobis Sefaseba. dasaxelebuli dro (wuTebSi) dajgufebul
sixSireTa Semdegi ganawilebis saxiTaa mocemuli:
intervali Tvlis Sedegi a) ra sididis (i) intervalia gamoyenebuli am
510-539 / cxrilSi?
480-509
b) ra iqneba 210-239 intervalis qveda da zeda
450-479 //
420-449 ///// realuri zRvari?
390-419 //////
g) gansazRvreT 210-239 intervalis Suawertili.
360-389 /////
330-359 ///////// d) am qulebisTvis aageT martiv sixSireTa
300-329 ////////
ganawileba da dagrovil sixSireTa
270-299 /////////
240-269 ////////// ganawileba.
210-239 /////////
e) ipoveT am ganawilebis 75-e procentili.
180-209 ///
150-179 /////// v) ipoveT procentiluri rangi televizorTan
120-149 //
gatarebuli 264 wuTisTvis
90-119 ////////
60-89 /////
7. gamajansaRebeli klubis 25 mepatronem
30-59 ///////
0-29 //// Seafasa, Tu dRis ganmavlobaSi ra dros
(wuTebiT) uTmobda TiToeuli maTgani
varjiSs. Sedegad dasaxelda Semdegi ricxvebi: _ 67, 73, 79, 78, 50, 80, 98, 88,
79, 71, 57, 81, 41, 65, 50, 71, 91, 75, 60, 79, 79, 71, 65, 85 da 64.
a) am qulebisTvis i=5 intervalis gamoyenebiT aageT fardobiTi
sixSireebisa da dagrovili fardobiTi sixSireebis ganawilebebi.
ra iqneba pirveli intervalis qveda dadgenili sazRvari? ratom?
b) ra formisaa es ganawileba?
g) ipoveT 78 wuTis procentiluri rangi.
 თავი III. მონაცემთა აღწერა: სიხშირეთა განაწილება და გრაფიკები 35

d) davuSvaT, pirovnebas surs, rom sakmarisi raodenobiT ivarjiSos

ise, rom am ganawilebaSi pirvel 25%-Si Soris moxvdes. sul mcire
ramdeni wuTi unda ivarjiSos man yoveldRiurad, rom man es
SeZlos?