I.1.

Mæ t£ måi h¼nh håc li¶n thuëc câ thº câ tr¶n mët tªp gçm 4 iºm, sai
kh¡c nhau mët ¯ng c§u. Mæ h¼nh n o trong sè â thäa m¢n (P)?
I.2. Gi£ sû F l mët tr÷íng. Gåi F 2 (m°t ph¯ng Descartes tr¶n F ) l tªp
c¡c c°p câ thù tü c¡c ph¦n tû cõa F v F 2 l tªp c¡c iºm. ành ngh¾a
÷íng l tªp con x¡c ành bði ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh khæng t¦m th÷íng.
H¢y chùng tä c¡c ti¶n · (I1 ), (I2 ), (I3 ) v (P ) thäa m¢n mæ h¼nh n y.
I.3. Mët m°t ph¯ng x¤ £nh l mët tªp hñp nhúng iºm v nhúng tªp con
(gåi l nhúng ÷íng th¯ng) thäa m¢n bèn ti¶n · sau:
P1. Hai iºm tòy þ ph¥n bi»t n¬m tr¶n mët ÷íng th¯ng duy nh§t.
P2. Hai ÷íng th¯ng b§t k¼ c­t nhau t¤i ½t nh§t mët iºm.
P3. Måi ÷íng th¯ng chùa ½t nh§t ba iºm.
P4. Tçn t¤i ba iºm khæng th¯ng h ng.
H¢y ch¿ ra r¬ng
a) C¡c ti¶n · n(I1 ) − (I3 ) thäa m¢n trong m°t ph¯ng x¤ £nh.
b) Måi m°t ph¯ng x¤ £nh câ ½t nh§t 7 iºm v tçn t¤i mët mæ h¼nh cõa
m°t ph¯ng x¤ £nh câ óng 7 iºm.
c) M°t ph¯ng x¤ £nh câ óng 7 iºm l duy nh§t sai kh¡c mët ¯ng c§u.
d) C¡c ti¶n · (P1),(P2),(P3),(P4) l ëc lªp.
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
e) N¸u mët m°t ph¯ng x¤ £nh câ mët ÷íng th¯ng gçm óng n + 1 iºm
th¼ têng sè iºm trong mët m°t ph¯ng â l n2 + n + 1.
I.4. Mët m°t ph¯ng affine l mët tªp bao gçm c¡c iºm v c¡c tªp con
(gåi l nhúng ÷íng th¯ng) thäa m¢n (I1 ), (I2 ), (I3 ) v mët d¤ng m¤nh
hìn cõa ti¶n · Playfair.
P'. Vîi méi ÷íng th¯ng l v vîi méi iºm A tçn t¤i duy nh§t ÷íng
th¯ng m chùa A v song song vîi l .
a) Ch¿ ra r¬ng hai ÷íng th¯ng trong mët m°t ph¯ng affine câ còng sè
iºm, ngh¾a l tçn t¤i t÷ìng ùng 1-1 giúa c¡c iºm cõa hai ÷íng th¯ng
â.
b) N¸u mët m°t ph¯ng affine câ mët ÷íng th¯ng gçm óng n iºm th¼
têng sè iºm trong mët m°t ph¯ng â l n2 .
c) Gi£ sû F l mët tr÷íng. H¢y ch¿ ra r¬ng m°t ph¯ng Descartes tr¶n F l
mët mæ h¼nh cõa m°t ph¯ng affine.
d) Chùng minh r¬ng tçn t¤i m°t ph¯ng affine vîi 4,9,16 ho°c 25 iºm.
I.5. Cho Z5 l tr÷íng c¡c lîp çng d÷ theo modulo 5. X²t m°t ph¯ng l
tªp hñp Z25 = {(a, b )|a, b ∈ Z5 } v méi iºm l mët c°p (a, b ) vîi a, b
thuëc Z5 , méi ÷íng th¯ng l tªp con cõa Z25 gçm c¡c iºm (x , y ) thäa
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
m¢n ph÷ìng tr¼nh Ax + By = C vîi A, B , C thuëc Z5 v A, B khæng çng
thíi b¬ng khæng.
a) Chùng minh r¬ng c¡c ti¶n · cõa nhâm ti¶n · li¶n thuëc v ti¶n ·
Playfair ÷ñc thäa m¢n trong m°t ph¯ng tr¶n.
b) M°t ph¯ng tr¶n câ t§t c£ bao nhi¶u ÷íng th¯ng ?
I.6. Trong h¼nh håc li¶n thuëc, x²t mët quan h» song song "l song song
vîi m" tr¶n tªp c¡c ÷íng th¯ng.
a) ÷a ra mët v½ dö ch¿ ra r¬ng quan h» n y khæng nh§t thi¸t l quan h»
t֓ng ֓ng.
b) N¸u gi£ thi¸t ti¶n · song song (P) th¼ quan h» song song l quan h»
t֓ng ֓ng.
c) Ng÷ñc l¤i, n¸u quan h» song song l mët quan h» t÷ìng ÷ìng trong
h¼nh håc li¶n thuëc ¢ cho th¼ (P) ph£i óng trong h¼nh håc â.
I.7. Gi£ sû Π l m°t ph¯ng affine (xem B i tªp I.5). Mët chòm c¡c ÷íng
th¯ng song song l tªp t§t c£ c¡c ÷íng th¯ng song song vîi mët ÷íng
th¯ng ¢ cho (bao gçm c£ ÷íng th¯ng â). Ta gåi méi chòm â l mët
iºm "ideal" ho°c mët iºm "væ tªn". Ta nâi r¬ng méi mët iºm "ideal"
n¬m tr¶n méi mët ÷íng th¯ng trong chòm. B¥y gií ta gåi Π0 l mët tªp
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
mð rëng bao gçm Π vîi måi iºm ideal. Mët ÷íng th¯ng cõa Π0 s³ l
mët tªp con bao gçm mët ÷íng th¯ng cõa Π th¶m v o mët iºm duy
nh§t ideal cõa nâ ho°c mët ÷íng th¯ng mîi (gåi l ÷íng t¤i væ tªn) bao
gçm måi iºm ideal.
a) Ch¿ ra r¬ng tªp mîi Π0 vîi tªp con l ÷íng th¯ng ÷ñc ành ngh¾a ð
tr¶n l mët m°t ph¯ng x¤ £nh (xem B i tªp I.3)
b) Gi£ sû Π l m°t ph¯ng Descartes tr¶n tr÷íng F (xem B i tªp I.2).
Chùng minh r¬ng m°t ph¯ng x¤ £nh li¶n k¸t Π0 l ¯ng c§u vîi m°t ph¯ng
x¤ £nh ¢ x¥y düng trong B i tªp I.4.
I.8. N¸u tçn t¤i mët ÷íng th¯ng câ óng n + 1 iºm trong m°t ph¯ng x¤
£nh Π th¼ têng sè c¡c iºm trong Π l n2 + n + 1.
I.10. Trong h¼nh håc li¶n thuëc húu h¤n, sè c¡c ÷íng th¯ng lîn hìn
ho°c b¬ng sè c¡c iºm.

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 C¡c b i tªp sau ÷ñc sû döng nhâm ti¶n · I+B

I.11. Sû döng c¡c ti¶n · v· li¶n thuëc, quan h» ð giúa v ành lþ chia
t¡ch ÷íng th¯ng h¢y ch¿ ra r¬ng èi vîi mët tªp gçm 4 iºm A, B , C , D
n¬m tr¶n mët ÷íng th¯ng:
(a) N¸u A ∗ B ∗ C v B ∗ C ∗ D th¼ A ∗ B ∗ D v A ∗ C ∗ D .
(b) N¸u A ∗ B ∗ D v B ∗ C ∗ D th¼ A ∗ B ∗ C v A ∗ C ∗ D .
I.12. Cho o¤n AB . Chùng minh r¬ng khæng tçn t¤i iºm C , D ∈ AB sao
cho C ∗ A ∗ D . Do â chùng minh r¬ng iºm cuèi A, B cõa o¤n th¯ng l
x¡c ành duy nh§t bði o¤n th¯ng.
I.13. Cho tam gi¡c ABC . Chùng minh r¬ng c¡c c¤nh AB , AC v BC ; c¡c
¿nh A, B , C x¡c ành mët c¡ch duy nh§t bði tam gi¡c .
I.14. Sû döng (I1) - (I3) v (B1) - (B4) v c¡c h» qu£ cõa chóng h¢y ch¿
ra r¬ng måi ÷íng th¯ng câ væ sè iºm ph¥n bi»t.
I.15*. Chùng minh r¬ng ành lþ ph¥n t¡ch ÷íng khæng l h» qu£ cõa
(B1), (B2), (B3) b¬ng vi»c x¥y düng mët mæ h¼nh v· t½nh ð giúa cho tªp
húu h¤n iºm tr¶n mët ÷íng th¯ng thäa m¢n (B1), (B2), (B3). V½ dö
trong v nh c¡c sè nguy¶n {0, 1.2, 3, 4} mod 5 ta ành ngh¾a a ∗ b ∗ c n¸u
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
2b = a + c .
I.16. Chùng minh trüc ti¸p tø c¡c Ti¶n · (I1) - (I3) v (B1) - (B4) r¬ng
vîi b§t ký hai iºm ph¥n bi»t A, B tçn t¤i iºm C sao cho A ∗ C ∗ B .
I.17. Chùng minh c¡c ph¡t biºu sau ch¿ düa v o (I1) - (I3) v (B1) - (B4).
(a) Cho A, B , C l ba iºm n¬m tr¶n mët ÷íng th¯ng sao cho C n¬m
giúa A v B . Th¸ th¼ AC ∪ CB = AB v AC ∩ CB = {C }.
−→ −→
(b) Gi£ sû ¢ cho hai iºm A, B ph¥n bi»t tr¶n `. Th¸ th¼ AB ∪ BA = ` v
−→ −→
AB ∩ BA = AB .
I.18. Gi£ sû A ∗ B ∗ C tr¶n mët ÷íng th¯ng v A ∗ D ∗ E tr¶n mët ÷íng
th¯ng kh¡c. Chùng minh r¬ng o¤n BE ph£i c­t o¤n CD t¤i iºm M .
I.19. Ch¿ ra r¬ng ph¦n trong cõa mët gâc l kh¡c réng.
I.20. Gi£ sû cho ÷íng th¯ng ` chùa mët iºm D n¬m trong tam gi¡c
ABC . Chùng minh r¬ng ` ph£i c­t ½t nh§t mët c¤nh cõa tam gi¡c ABC .
I.21. Tªp U trong m°t ph¯ng ÷ñc gåi l tªp lçi n¸u vîi hai iºm ph¥n
bi»t A, B trong U th¼ to n bë o¤n AB n¬m trong U . Chùng minh r¬ng
ph¦n trong cõa tam gi¡c ABC l mët tªp lçi.
I.22. Tªp con W cõa m°t ph¯ng gåi l li¶n thæng o¤n n¸u vîi b§t ký hai
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
iºm A, B ∈ W , tçn t¤i d¢y húu h¤n iºm A = A1 , A2 , . . . , An = B sao
cho vîi méi i = 1, 2, . . . , n − 1, o¤n Ai Ai +1 chùa trong W .
Cho tam gi¡c ABC . Chùng minh r¬ng ph¦n ngo i cõa tam gi¡c, tùc l tªp
t§t c£ c¡c iºm tr¶n m°t ph¯ng khæng n¬m tr¶n c¡c c¤nh cõa tam gi¡c v
khæng n¬m trong tam gi¡c, l tªp li¶n thæng o¤n.
I.23. Cho 4 iºm A, B , C , D , trong â khæng câ ba iºm n o th¯ng h ng
v gi£ sû c¡c o¤n AB , BC , CD , DA, khæng giao nhau ngo¤i trø t¤i c¡c
iºm ¦u mót cõa chóng. Ta gåi hñp cõa bèn o¤n n y l mët tù gi¡c ìn
âng, c¡c o¤n AC v BD gåi l c¡c ÷íng ch²o cõa tù gi¡c.
Ta x²t hai tr÷íng hñp.
Tr÷íng hñp 1. AC v BD c­t nhau t¤i iºm M . Trong tr÷íng hñp n y h¢y
chùng minh r¬ng vîi méi c°p ¿nh k· nhau (ch¯ng h¤n A, B ) câ 2 c°p
¿nh (C , D ) n¬m v· còng mët ph½a so vîi ÷íng th¯ng AB .
Ta ành ngh¾a ph¦n trong cõa tù gi¡c l tªp c¡c iºm X sao cho èi vîi
méi c¤nh (ch¯ng h¤n AB ) th¼ X n¬m còng mët ph½a vîi c¡c ¿nh cán l¤i
èi vîi ÷íng th¯ng AB . Chùng minh r¬ng ph¦n trong n y l mët tªp lçi.
Tr÷íng hñp 2. AC v BD khæng c­t nhau. Trong tr÷íng hñp n y h¢y
chùng minh r¬ng mët trong hai ÷íng ch²o (ch¯ng h¤n AC ) câ t½nh ch§t
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
l hai ¿nh kh¡c l B v D th¼ n¬m v· còng mët ph½a èi vîi ÷íng th¯ng
AC , trong khi â ÷íng ch²o cán l¤i BD câ t½nh ch§t l A v C th¼ n¬m
kh¡c ph½a èi vîi ÷íng th¯ng BD .
Ta ành ngh¾a ph¦n trong cõa tù gi¡c n y l hñp cõa hai ph¦n trong cõa
hai tam gi¡c ABD , CDB v ph¦n trong cõa BD . Chùng minh r¬ng trong
tr÷íng hñp n y ph¦n trong l mët tªp li¶n thæng o¤n nh÷ng khæng l tªp
lçi.
I.24. (Thù tü tuy¸n t½nh). Cho mët tªp húu h¤n c¡c iºm ríi nhau tr¶n
mët ÷íng th¯ng. Câ thº ¡nh sè ÷ñc hay khæng c¡c iºm â l
A1 , A2 , . . . , An sao cho Ai ∗ Aj ∗ Ak n¸u v ch¿ n¸u i < j < k ho°c
k < j < i?
I.25. Gi£ sû c¡c ÷íng th¯ng a, b, c i qua c¡c ¿nh A, B , C cõa mët tam
gi¡c v c­t nhau t¤i ba iºm b¶n trong tam gi¡c. Ta k½ hi»u chóng l
X = a · c , Y = a · b, Z = b · c .
Chùng minh r¬ng mët trong hai s­p x¸p sau l x£y ra
(a) A ∗ X ∗ Y v B ∗ Y ∗ Z v C ∗ Z ∗ X ho°c
(b) A ∗ Y ∗ X v B ∗ Z ∗ Y v C ∗ X ∗ Z .

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 Nhúng b i tªp sau ¥y ÷ñc sû döng c¡c ti¶n ·
(I1 ) − (I3 ), (B1 ) − (B3 ), (C1 ) − (C3 )

I.26. (a) Chùng minh r¬ng sü cëng t½nh cõa c¡c o¤n th¯ng câ t½nh ch§t
k¸t hñp: Cho c¡c o¤n th¯ng AB , CD , EF v l§y thù tü A, B . Th¸ th¼

(AB + CD ) + EF = AB + (CD + EF )

(b) Chùng minh r¬ng sü cëng t½nh cõa c¡c o¤n th¯ng câ t½nh ch§t giao
ho¡n: Vîi 2 o¤n th¯ng AB , CD th¼ AB + CD ∼ = CD + AB .
I.27. Chùng minh r¬ng n¸u AB = CD v n¸u E l trung iºm cõa AB
∼
theo ngh¾a l A ∗ E ∗ B v AE ∼ = EB , v n¸u F l iºm ch½nh giúa cõa CD
th¼ AE ∼
= CF . H¢y chùng tä r¬ng iºm ch½nh giúa cõa AB n¸u tçn t¤i th¼
duy nh§t.
I.28. Chùng minh r¬ng n¸u AB < CD v n¸u EF l mët o¤n th¯ng tòy þ
th¼ AB + EF < CD + EF .
I.29.Cho r l mët tia câ gèc A v s l mët tia vîi gèc B . Chùng minh
r¬ng tçn t¤i song ¡nh ϕ : r → s b£o tçn quan h» to n ¯ng v quan h» ð
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 0
giúa. Nâi c¡ch kh¡c, vîi méi X ∈ r ta °t X = ϕ(X ) ∈ s , th¸ th¼ vîi b§t
0 0
k¼ X , Y , Z ∈ r ta câ XY ∼
=X Y v
0 0 0
X ∗Y ∗Z ⇔X ∗Y ∗Z .
I.30. Vîi hai iºm ph¥n bi»t O , A ta ành ngh¾a ÷íng trán vîi t¥m O b¡n
k½nh OA l mët tªp Γ gçm måi iºm B sao cho OA ∼ = OB .
(a) Chùng minh r¬ng måi ÷íng th¯ng i qua O ph£i c­t ÷íng trán t¤i
óng 2 iºm.
(b) Chùng minh r¬ng ÷íng trán chùa væ sè iºm.
I.31. X²t m°t ph¯ng Descartes húu t Q2 m mët iºm cõa nâ l mët c°p
câ thù tü c¡c iºm húu t, ð â ÷íng th¯ng ÷ñc ành ngh¾a bði ph÷ìng
tr¼nh tuy¸n t½nh vîi h» sè húu t v quan h» ð giúa, quan h» to n ¯ng
÷ñc ành ngh¾a nh÷ trong mæ h¼nh ti¶u chu©n. H¢y thû l¤i r¬ng
(I1 ) − (I3 ) v (B1 ) − (B4 ) thäa m¢n trong mæ h¼nh n y. Chùng minh r¬ng
(C2 ) v (C3 ) óng trong mæ h¼nh n y nh÷ng (C1 ) khæng óng.
I.32. X²t m°t ph¯ng Descartes thüc R2 vîi ÷íng th¯ng v quan h» ð
giúa ÷ñc ành ngh¾a theo ti¶u chu©n thæng th÷íng nh÷ng kh¡i ni»m v·
quan h» to n ¯ng ÷ñc ành ngh¾a bði h m kho£ng c¡ch b¬ng têng c¡c
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
gi¡ trà tuy»t èi
d (A, B ) = |a1 − b1 | + |a2 − b2 |
vîi A = (a1 , a2 ) v B = (b1 , b2 ) . Mët v i ng÷íi gåi h¼nh håc n y l "H¼nh
håc cõa xe taxi" (taxicab geometry) bði v¼ câ sü t÷ìng tü nh÷ kho£ng
c¡ch o bði taxi tø mët iºm n y ¸n mët iºm kh¡c trong th nh phè nìi
m måi con ÷íng ch¤y theo h÷îng æng t¥y ho°c nam b­c. Chùng minh
r¬ng c¡c ti¶n · (C1 ), (C2 ), (C3 ) óng, v¼ th¸ ¥y l mët mæ h¼nh kh¡c cõa
c¡c ti¶n · ¢ ÷ñc giîi thi»u. ÷íng trán vîi t¥m (0, 0) b¡n k½nh 1 l
nh÷ th¸ n o trong mæ h¼nh n y?
I.33. Mët l¦n núa l¤i x²t m°t ph¯ng Descartes thüc R2 v ành ngh¾a kh¡i
ni»m thù ba v· quan h» to n ¯ng cho c¡c o¤n th¯ng b¬ng c¡ch sû döng
h m kho£ng c¡ch l sup cõa c¡c gi¡ trà tuy»t èi
d (A, B ) = sup{|a1 − b1 |, |a2 − b2 |}.
Chùng minh r¬ng (C1 ), (C2 ), (C3 ) công thäa m¢n trong mæ h¼nh n y.
÷íng trán t¥m (0, 0), b¡n k½nh 1 trong mæ h¼nh n y l nh÷ th¸ n o?
I.34. Nguy¶n l½ têng qu¡t cõa ta nh÷ sau: Ta nâi r¬ng hai mæ h¼nh h¼nh
håc M , M 0 l ¯ng c§u n¸u tçn t¤i song ¡nh ϕ : M → M 0 ; A 7→ A0 tø tªp
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
c¡c iºm cõa M l¶n tªp c¡c iºm cõa M 0 sao cho ϕ bi¸n méi ÷íng th¯ng
th nh ÷íng th¯ng v b£o tçn quan h» ð giúa, ngh¾a l A ∗ B ∗ C trong
M ⇔ A0 ∗ B 0 ∗ C 0 trong M 0 . Chùng minh r¬ng hai mæ h¼nh trong c¡c b i
tªp I.32 v I.33 ð tr¶n l ¯ng c§u vîi nhau, nh÷ng chóng khæng ¯ng c§u
vîi mæ h¼nh chu©n.
Chó þ: º ch¿ ra hai mæ h¼nh trong c¡c b i tªp I.32 v I.33 l ¯ng c§u, ta
khæng c¦n t¤o ra h m kho£ng c¡ch t÷ìng ùng. Ch¿ c¦n quan h» to n ¯ng
giúa c¡c o¤n th¯ng ÷ñc b£o tçn. º chùng minh hai mæ h¼nh khæng
¯ng c§u câ mët ph÷ìng ph¡p l t¼m ra mët ph¡t biºu n o â óng trong
mæ h¼nh n y nh÷ng khæng óng trong mæ h¼nh kia.
I.35. C¡c ti¶n · m chóng ta ¢ ÷a ra ch÷a cho ph²p rót ra thæng tin g¼
v· mèi li¶n quan giúa k½ch cï cõa mët o¤n th¯ng tr¶n ÷íng th¯ng vîi
k½ch cï cõa o¤n th¯ng to n ¯ng tr¶n mët ÷íng th¯ng kh¡c. Thªt vªy,
ta câ thº t¤o ra mët mæ h¼nh nh÷ sau: L§y m°t ph¯ng Descartes thüc R2
vîi c¡c kh¡i ni»m v· ÷íng th¯ng v quan h» ð giúa nh÷ thæng th÷íng. Sû
döng h m kho£ng c¡ch Euclid, ta ành ngh¾a mët h m kho£ng c¡ch mîi:

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 (
d (A, B ) n¸u o¤n AB ho°c n¬m ngang ho°c th¯ng ùng
d 0 (A, B )
=
2d (A, B ) trong c¡c tr÷íng hñp kh¡c
ành ngh¾a quan h» to n ¯ng giúa c¡c o¤n th¯ng nh÷ sau: AB ∼ = CD
n¸u d (A, B ) = d (C , D ). Chùng minh r¬ng (C1 ), (C2 ), (C3 ) ·u thäa m¢n
0 0

trong mæ h¼nh n y. ÷íng trán t¥m (0, 0) b¡n k½nh 1 l nh÷ th¸ n o?
I.36. B§t ¯ng thùc tam gi¡c ÷ñc ph¡t biºu nh÷ sau: N¸u A, B , C l ba
iºm ph¥n bi»t th¼ AC 6 AB + BC .
(a) B§t ¯ng thùc tam gi¡c luæn óng cho c¡c iºm th¯ng h ng.
(b) B§t ¯ng thùc tam gi¡c óng cho måi ba iºm tòy þ trong mæ h¼nh
chu©n v công óng trong h¼nh håc cõa xe taxi.
(c) B§t ¯ng thùc tam gi¡c khæng óng trong mæ h¼nh cõa b i tªp I.35.
Do â b§t ¯ng thùc tam gi¡c khæng l h» qu£ cõa c¡c ti¶n · v· li¶n
thuëc, v· quan h» ð giúa v quan h» to n ¯ng cõa c¡c o¤n th¯ng
(C1 ) − (C3 ). (Tuy nhi¶n ta s³ th§y trong ph¦n sau r¬ng b§t ¯ng thùc tam
gi¡c trong h¼nh håc ph¯ng Euclid l mët h» qu£ cõa mët h» ¦y õ c¡c
ti¶n · cõa m°t ph¯ng Hilbert).

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 Nhúng b i tªp sau ÷ñc sû döng th¶m C4-C6
−→
I.37. Gi£ sû ¢ câ c¡c gâc to n ¯ng BAC
[∼ = B\
0 A0 C 0 v tia AD n¬m trong
−−→
gâc BAC
[ . Th¸ th¼ tçn t¤i tia A0 D 0 n¬m trong gâc B\ 0 A0 C 0 sao cho
[ ∼ \0 0 0 [ ∼
DAC = D A C v BAD = B A D . 0
\ 0 0
−→ [ v tia − →
I.38. Gi£ sû tia AD n¬m trong gâc BAC AE n¬m trong gâc DAC [.
−→
Chùng minh r¬ng tia AE công n¬m trong gâc BAC [.
I.40. H¢y ch¿ ra tr¶n m°t ph¯ng Hilbert sü tçn t¤i tia ph¥n gi¡c cõa mët
gâc cho tr÷îc.
I.41. H¢y ch¿ ra tr¶n m°t ph¯ng Hilbert sü tçn t¤i trung iºm cõa mët
o¤n th¯ng cho tr÷îc.
I.42. H¢y ch¿ ra tr¶n m°t ph¯ng Hilbert sü tçn t¤i ÷íng th¯ng trüc giao
vîi ÷íng th¯ng l cho tr÷îc tø mët iºm A thuëc l .
I.43. H¢y ch¿ ra tr¶n m°t ph¯ng Hilbert sü tçn t¤i ÷íng th¯ng trüc giao
vîi ÷íng th¯ng l cho tr÷îc tø mët iºm A khæng thuëc l .
I.44. H¢y ch¿ ra tr¶n m°t ph¯ng Hilbert sü tçn t¤i ÷íng th¯ng song song
vîi ÷íng th¯ng l cho tr÷îc v i qua iºm A khæng thuëc l .
I.45. Cho mët tªp húu h¤n c¡c iºm A1 , A2 , · · · , An tr¶n m°t ph¯ng
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
Hilbert. Chùng minh r¬ng tçn t¤i ÷íng th¯ng l sao cho måi iºm â n¬m
v· còng mët ph½a èi vîi l .

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 Nhúng b i tªp v· ÷íng trán

I.46. a) Ph¦n trong cõa ÷íng trán Γ l mët tªp lçi, ngh¾a l n¸u B , C
n¬m trong Γ v n¸u D l iºm sao cho B ∗ D ∗ C th¼ D công n¬m trong Γ.
b) Gi£ sû câ ti¶n · song song (P). H¢y ch¿ ra r¬ng n¸u B , C l hai iºm
ngo i ÷íng trán Γ th¼ tçn t¤i mët iºm thù ba D sao cho o¤n BD v
DC to n bë công n¬m ngo i Γ. i·u n y suy ra r¬ng ph¦n ngo i cõa Γ l
tªp li¶n thæng o¤n.
I.47. Hai ÷íng trán Γ v Γ0 c­t nhau t¤i A s³ ti¸p xóc nhau n¸u v ch¿
n¸u ÷íng th¯ng ti¸p xóc vîi Γ t¤i A tròng vîi ÷íng th¯ng ti¸p xóc vîi
Γ0 t¤i A.
I.48. Gi£ sû hai ÷íng trán Γ v ∆ ti¸p xóc vîi nhau t¤i A. H¢y ch¿ ra
r¬ng ∆ (bä i A) n¬m ho n to n trong Γ ho°c n¬m ho n to n ngo i Γ.
I.49. Sû döng M»nh · ??, h¢y ÷a ra c¡ch x¥y düng mët ÷íng th¯ng i
qua mët iºm v trüc giao vîi mët ÷íng th¯ng ¢ cho.
I.50. Cho ba o¤n th¯ng thäa m¢n têng hai o¤n b§t k¼ lîn hìn o¤n thù
ba. Sû döng (E), h¢y cho c¡ch x¥y düng mët tam gi¡c vîi c¡c c¤nh to n
¯ng vîi ba c¤nh ¢ cho.
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
I.51. Ch¿ ra r¬ng c¡ch x¥y düng ÷íng trán nëi ti¸p mët tam gi¡c trong
m°t ph¯ng Hilbert tòy þ. H¢y gi£i th½ch t¤i sao hai ÷íng ph¥n gi¡c trong
cõa mët tam gi¡c l¤i c­t nhau t¤i mët iºm. Tø â h¢y suy ra r¬ng ba
÷íng ph¥n gi¡c trong cõa mët tam gi¡c çng quy.

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 Nhúng b i tªp v· Ti¶n · song song
Trong c¡c b i tªp sau ¥y ta luæn gi£ thi¸t c¡c ti¶n · cõa m°t ph¯ng
Hilbert.
I.52. Chùng minh r¬ng bê · Proclus t÷ìng ÷ìng vîi ti¶n · Playfair (P).
I.53. X²t tr÷íng hñp °c bi»t sau ¥y cõa ành · song song m ta s³ gåi
l ti¶n · tam gi¡c vuæng:
Cho mët gâc vuæng ABD v mët gâc nhån α = CAB tr¶n còng mët ph½a
cõa ÷íng th¯ng AB , tia AC khi k²o d i s³ c­t tia BD k²o d i. Chùng
minh ti¶n · tam gi¡c vuæng t÷ìng ÷ìng vîi (P).
I.54. Chùng minh trüc ti¸p r¬ng ti¶n · tam gi¡c vuæng suy ra tr÷íng hñp
°c bi»t cõa ành · song song Euclid ÷ñc ph¡t biºu nh÷ sau: "Cho mët
gâc nhån α = CAB , β = ABD tr¶n còng mët ph½a cõa ÷íng th¯ng AB .
Khi â tia AC v BD s³ c­t nhau".

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
I.55. H¢y xem x²t "chùng minh" sau ¥y v· ti¶n · song song do
Franceschini (1756 - 1840) n¶u ra: Cho A, B , C , D nh÷ trong b i tªp I.53,
tø C h¤ ÷íng vuæng gâc CE vîi ÷íng th¯ng AB . Do α l gâc nhån n¶n
E s³ n¬m giúa A v B . B¥y gií l§y iºm F xa hìn thuëc tia AC . Tø F h¤
÷íng vuæng gâc FG vîi AB . Th¸ th¼ G n¬m giúa E v B . V¼ F chuyºn
ëng tr¶n tia AC m khæng bà giîi h¤n n¶n G ph£i ch¤y dåc theo tia AE
v khæng bà ch°n, v¼ vªy nâ ph£i d¦n ch¤m B . V¼ vªy F s³ l giao iºm
cõa AC v BD (xem h¼nh v³).
I.56. John Wallis (1616 - 1703) ¢ ÷a ra mët chùng minh cõa ành ·
song song düa v o nguy¶n lþ l måi h¼nh luæn câ mët h¼nh çng d¤ng vîi
cï tòy þ. º rã r ng ta ph¡t biºu ti¶n · Wallis nh÷ sau:
Ti¶n · Wallis
Cho tam gi¡c ABC v mët o¤n DE . Th¸ th¼ tçn t¤i tam gi¡c A0 B 0 C 0 (câ
c¡c gâc nh÷ gâc cõa tam gi¡c ABC ) câ c¤nh A0 B 0 ≥DE . Chùng minh r¬ng
ti¶n · Wallis suy ra (P).

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
I.57. Trong m°t ph¯ng Hilbert, ch¿ ra r¬ng c¡c c¤nh èi di»n cõa mët h¼nh
chú nhªt (ngh¾a l h¼nh câ bèn gâc vuæng) l b¬ng nhau. Gñi þ: L§y trung
iºm E cõa AB , düng ÷íng th¯ng vuæng gâc vîi AB t¤i E , sau â sû
döng c¡c ÷íng ch²o.

I.58. Trong möc n y ta s³ kh¡m ph¡ v· ti¶n · Clavius.

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
(a) Cho l l mët ÷íng th¯ng v m l tªp c¡c iºm c¡ch ·u l . Theo ti¶n
· Clavius, m l mët ÷íng th¯ng. Th¸ th¼ vîi A, B , C tr¶n m c¡c ÷íng
vuæng gâc AA0 , BB 0 , CC 0 tîi l l b¬ng nhau. Chùng minh r¬ng c¡c gâc
A, B , C công l c¡c gâc vuæng.
(b) Cho ABC l tam gi¡c vuæng. K²o d i AB tîi D sao cho AB v BD
to n ¯ng, v h¤ ÷íng th¯ng vuæng gâc DE tîi AC . Gi£ sû r¬ng câ ti¶n
· Clavius. Chùng minh r¬ng DE to n ¯ng vîi 2BC .

(c) Chùng minh r¬ng ti¶n · Clavius còng vîi ti¶n · Archimedean suy ra
(P).
I.59. Chùng minh r¬ng ti¶n · Clairaut t÷ìng ÷ìng vîi ti¶n · Clavius.
I.60. Chùng minh r¬ng ti¶n · Simson t÷ìng ÷ìng vîi ti¶n · Clavius.
I.61. Farkas Bolyai cha cõa J¡nos ¢ · xu§t ti¶n · sau
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
Ti¶n · Bolyai Vîi ba iºm khæng th¯ng h ng tòy þ A, B , C tçn t¤i mët
÷íng trán chùa chóng.
(a) Sû döng c¡ch düng sau ¥y º ch¿ ra r¬ng ti¶n · Bolyai suy ra ành
· song song cõa Euclid.
Cho hai ÷íng th¯ng l , m v o¤n th¯ng AB . Gi£ sû r¬ng α v β n¬m v·
mët ph½a câ têng nhä hìn 2v . Gåi C l trung iºm cõa AB . Tø C h¤
÷íng th¯ng vuæng gâc vîi l v m v l§y D , E èi xùng vîi C qua l v m
t÷ìng ùng. Ch¿ ra r¬ng C , D , E khæng th¯ng h ng v sû döng ti¶n ·
Bolyai º chùng minh r¬ng l , m c­t nhau.

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
(b) Chùng minh r¬ng ti¶n · Bolyai óng trong mët m°t ph¯ng Hilbert
tòy þ thäa m¢n (P).
I.62. Dr. Anton Bischof trong luªn ¡n n«m 1840 ¢ · xu§t mët lþ thuy¸t
c¡c ÷íng th¯ng song song khæng phö thuëc v o ành · song song cõa
Euclid b¬ng vi»c ÷a ra ành ngh¾a kh¡c v· c¡c ÷íng th¯ng song song. Lþ
thuy¸t cõa æng nh÷ sau:

H÷îng cõa mët ÷íng th¯ng câ thº ÷ñc o b¬ng gâc m chóng t¤o vîi
÷íng th¯ng kh¡c. V¼ vªy, ta ành ngh¾a "song song l sü b¬ng nhau v·
h÷îng cõa c¡c ÷íng th¯ng t÷ìng tü nhau èi vîi c¡c ÷íng th¯ng
kh¡c". Nâi c¡ch kh¡c, hai ÷íng th¯ng song song vîi nhau n¸u chóng t¤o
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
ra nhúng gâc b¬ng nhau vîi mët ÷íng th¯ng kh¡c m c­t c£ hai ÷íng
th¯ng â.
Rã r ng r¬ng c¡c ÷íng th¯ng song song khæng thº c­t nhau, bði v¼
÷íng th¯ng i qua méi giao iºm s³ t¤o ra c¡c gâc nh÷ nhau vîi c£ hai
÷íng th¯ng n y. Vîi lþ do t÷ìng tü, rã r ng ch¿ câ mët ÷íng th¯ng i
qua mët iºm v song song vîi ÷íng th¯ng cho tr÷îc. N¸u hai ÷íng
th¯ng t¤o ra nhúng gâc nh÷ nhau vîi mët ÷íng th¯ng c­t chóng th¼
chóng s³ song song. Lªp luªn t÷ìng tü ta câ ÷ñc t§t c£ c¡c h» qu£ kh¡c
m ta câ thº t¼m th§y trong måi quyºn s¡ch.
I.63. H¢y xem x²t "chùng minh" cõa Thibaut (1775 - 1832) r¬ng têng c¡c
gâc trong mët tam gi¡c b¬ng 2v ëc lªp vîi lþ thuy¸t c¡c ÷íng th¯ng
song song.
Cho tam gi¡c ABC , l§y o¤n AD n¬m tr¶n ÷íng th¯ng AC kh¡c ph½a vîi
C , quay o¤n th¯ng n y tîi AE tr¶n AB . ©y o¤n AE dåc theo AB ÷ñc
BF , quay BF tîi BG v ©y BG tîi CH , rçi quay CH tîi CI v ©y nâ trð
l¤i AD . Trong qu¡ tr¼nh n y, o¤n th¯ng AD ¢ ho n t§t mët ph²p quay
v t¤o ra bèn gâc vuæng. Nh÷ng nâ b¬ng vîi têng cõa c¡c gâc ngo i
DAE , FBG v HCI . L°p l¤i c¡c b÷îc nh÷ th¸ nh÷ng vîi c¡c gâc bò, ta
(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
t¼m ÷ñc têng cõa ba gâc trong tam gi¡c b¬ng 2v .

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0
 Nhúng b i tªp v· Ti¶n · song song
I.64. Gi£ sû ABCD l tù gi¡c Saccheri. H¢y ch¿ ra r¬ng CD > AB n¸u v
ch¿ n¸u c¡c gâc t¤i C , D l nhån.
I.65. Tù gi¡c ABCD ÷ñc gåi l tù gi¡c Lambert n¸u c¡c gâc t¤i A, B , C
l vuæng. Ch¿ ra r¬ng gâc thù t÷ D l nhån, vuæng ho°c tò tòy thuëc v o
h¼nh håc â l nûa hyperbolic, nûa Euclid ho°c nûa elliptic.
I.66. Cho AB l ÷íng k½nh cõa mët ÷íng trán v ABC l mët tam gi¡c
nëi ti¸p trong nûa ÷íng trán â. Ch¿ ra r¬ng gâc t¤i C l nhån, vuæng
ho°c tò tòy thuëc v o h¼nh håc l nûa hyperbolic, nûa Euclid ho°c nûa
elliptic.
I.67. Trong m°t ph¯ng nûa hyperbolic ho°c nûa elliptic, chùng minh ành
lþ çng d¤ng (AAA) cho tam gi¡c: N¸u c¡c tam gi¡c ABC v A0 B 0 C 0 câ
 = Â0 , B̂ = B̂ 0 , Ĉ = Ĉ 0 th¼ chóng çng d¤ng.
I.68. Trong mët m°t ph¯ng nûa hyperbolic ho°c nûa elliptic, h¢y ch¿ ra
r¬ng vîi b§t k¼ ÷íng th¯ng l v b§t ký iºm A khæng thuëc l câ væ sè
÷íng th¯ng qua A song song vîi l (Gñi þ: sû döng tù gi¡c Saccheri).

(Khoa To¡n-Tin, HSP HN) B i tªp Cì sð h¼nh håc H Nëi, 2023 0/0