Vetitë elementare të funksioneve

1.1. Intervalet e përkufizimit të funksionit

D i s a t ë d h ë n a t e o r i k e: Këtu do të shqyrtojmë funksionin f për të

cilin D f    D f  . Për elementin x nga D f, me f (x) do të shënojmë
elementin korespondues nga D f  vlerën e funksionit f për numrin x dhe
lexojmë “ f prej x ,,. Të shtojmë se në këtë rast domenë të funksionit f e
nënkuptojmë bashkësinë e të gjithë numrave realë për të cilët vlera përkatëse e
funksionit ekziston dhe është numër real. Nëse funksioni f është dhënë me
ekuacionin y  f ( x), atëherë x quhet ndryshore e pavarur ose argument, kurse
y funksion.
Le të jetë f funksion i përkufizuar në domenën D f. Bashkësia
 f  {( x, f ( x)) : x D f }
quhet grafik i funksionit f . 

Detyra të zgjizura

3.1.1. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  x  2  4  x.

Zgjidhje:Kemi:
D f  {x : ( x  2  0)  (4  x  0)}  {x : x  2  x  4}  [2, 4]. ■
3.1.2. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  log( x  3)  log( x  3).
Zgjidhje: Kemi:
D f  {x : ( x  3  0)  ( x  3  0)}  {x : x  3  x  3}  (3,  ). ■
tgx
3.1.2. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  .
x  x 1
2

2
 1 3
Zgjidhje: Meqenëse x 2  x  1   x     0, shprehje x 2  x  1 është e
 2 4
përkufizuar për çdo x  . Pra, funksioni i dhënë është i përkufizuar për ato
vlera të ndryshores x për të cilat tgx është i përkufizuar. Rrjedhimisht
 
D f  D (tgx )   \   n  (n  ). ■
2 
1.1.3. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  arccos 3  2 x  x 2 .
Zgjidhje: Kemi:
12

 
D f  x : 0  3  2 x  x 2  1  {x : 0  3  2 x  x 2  1}

  3, 1  3    3  1,1 . ■

2x
1.1.4. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  arcsin .
1 x
Zgjidhje: Kemi:
 2x   2x   2x 2x 
D f  x   :  1   x : 1   1   x   :  1    1
 1  x   1  x   1  x 1  x 
 2x   2x 
  x   :0  1    x   : 1  0 
 1 x   1 x 
 3 x 1   x 1 
  x  : 0    x   :  0
 1 x   1 x 
  x   :  (3x  1  0)  (1  x  0)    (3 x  1  0)  (1  x  0) 
  x   :  ( x  1  0)  (1  x  0)    ( x  1  0)  (1  x  0) 
  1   1 
  x   :  x    x  1   x    x  1 
  3   3 
  x   :  x  1  x  1   x  1  x  1
 1  
    ,    ( , 1)   ((  (1,1]
 3  
  1   1 
  ( , 1)    ,     ( 1,1]    ,1 . ■
  3   3 

1.1.5. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  arcsin(3  2 x ).

Zgjidhje: Kemi:
D f  {x   :| 3  2 x | 1  1  3  2 x  1}  {x   : 4  2 x  2}  . ■
1.1.6.Caktoni domenën e funksionit f ( x)  ln( x  | x |).
Zgjidhje: Kemi:
D f  {x   : x | x | 0}  {x   : x | x |}  . ■

1.1.7. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  [ x]  x .

Zgjidhje: Kemi: D f  [ x ]  x  0  [ x ]  x  x  . ■

x4
1.1.8. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  ln  4  3x  x 2 .
x2
Zgjidhje: Kemi:
 13

  x4     x4  
D f   x   :  ln  0   (4  3x  x2  0)    x   :   1  x [4,1]
  x2     x2  
  6  
 x   :   0   x  [ 4,1]  {x   : x  2  x  [ 4,1]}  [ 4, 2]. ■
  x  2  

1.1.9. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  ln 8 2  ln x  3 4 2  ln x . 
Zgjidhje: Kemi

 
 3( 2 ln x 2(2ln x ) 

D f  x   : 82 ln x  42ln x  0   x   : 2 2
3
2 3 
 


3 2 
 
  x   : (2  ln x)  (2  ln x)    x   : ln x  2  x   : x  e2 . ■
2 3 
2x  3
1.1.10. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  2  x log .
2  5x
 2x  3   3 2
Zgjidhje:Kemi D f   x   : 2  x  0   0   ,  . ■
 2  5x   2 5

3x  2
1.1.11. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  log 0 ,7 .
x6
Zgjidhje: Kemi:
 3x  2   3x  2   2 
D f   x   : log 0,7  0   x   : 0   1   , 4  . ■
 x6   x6  3 
arc sinx
1.1.12. Caktoni domenën e funksionit f ( x )  3 x  x 2  .
1 x
Zgjidhje: Kemi:
 
D f  x   : 3x  x 2  0  x  1  1  x  0  (0,1). ■

1.1.13. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  ln(1  sin x)  arccos(2  x 2 ).

Zgjidhje: Kemi
  
D f  x   :1  sin x  0  2  x 2  1  x   : sin x  1  1  x 2  3 
       
  x   : x  2k  (k  )  1  x  3     3, 1  1,    , 3  . ■
 2   2   2 
3
1.1.14. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  arccos .
4  2 sin x
Zgjidhje: Sipas përkufizimit të funksionit arccos x,
14

 3   3 
D f  x   :  1   x   : 1   1 ,
 4  2sin x   4  2sin x 
3 3 3
Më tutje  0  1  1 0  1 3  4  2sin x
4  2sin x 4  2sin x 4  2sin x
1  7
 sin x      2k  x   2k (k  ). Prej nga
2 6 6
  7 
D f   x   :   2k   x   2k  ( k   )  . ■
 6 6 
1.1.15. Nëse funksioni f (u ) është i përkufizuar në intervalin (0,1), gjeni zonën e
 x  
përkufizimit të funksioneve f ( x 2 ), f (sin x ), f (ln x ) dhe f 
.
 x 
Zgjidhje: (1) Funksioni f ( x 2 ) është i përkufizuar për ato vlera të ndryshores
x për të cilat 0  x 2  1  x  (1,0)  (0,1).
(2) Funksioni f (sin x) është i përkufizuar për ato vlera të ndryshores x për të
cilat 0  sin x  1  2k  x  2k   (k ).
(3) Funksioni f (ln x) është i përkufizuar për ato vlera të ndryshores x për të
cilat 0  ln x  1  1  x  e.
 x  
(4) Funksioni f   është i përkufizuar për ato vlera të ndryshores x për të
 x 
cilat 0 
 x   1  n  x  n  1(n    {0}). ■
x

1.1.16. Të zgjidhet jobarazimi x  12  x 2  40 x  400  0.

Zgjidhje: Funksioni f ( x)  x  12  x 2  40 x  400 është i përkufizuar për ato
vlera të ndryshores x për të cilat x2  40x  400  0  x (, 10]  [50, ) 
 \ ( 10,50). Tani nga x 2  40 x  400  0 rrjedh se edhe x 12  0. Prej nga
 ( x  12) 2  x 2  40 x  400

x  12  x 2  40 x  400  0   x   \ (10,50)
 x  12

 16 x  356  0   x   \ ( 10,50)  ( x  12)
 x  [50, ). ■

3 sin x 1
1.1.17. Të zgjidhet barazimi 2 2 sin x  2   0.
2 2
Zgjidhje: Zëvendësojmë 2 sin x  z, kemi
 15

3 sin x 1 3 1 1
2 2 sin x  2   0  z 2   z   0  z1  , z 2  1
2 2 2 2 2
1
 2 sin x   2 sin x  1  sin x  1  sin x  0
2
 
  x  2n    ( x  n )( n   ). ■
 2

1.1.18. Të zgjidhet jobarazimi log 1 ( x 2  4 x  32)  log 1 ( x 2  8 x  20).

4 4
Zgjidhje: Kemi:
 x 2  4 x  32  0

log 1 ( x 2  4 x  32)  log 1 ( x 2  8 x  20)   x 2  8 x  20  0
4 4  x 2  4 x  32  x 2  8 x  20

 4  x  8

   2  x  10  2  x  3. ■
 x3

3 2
1.1.19. Të zgjidhet jobarazimi arcsin 2 x arcsin x   0.
4 8
Zgjidhje: Zëvendësojmë arcsin x  t , kemi
3 2 3 2
arcsin 2 x  arcsin x   0  t2  t  0
4 8 4 8
   
 t    arcsin x 
4 2 4 2
2
  x  1. ■
2
1.1.20. Gjeni vlerën e numrit a për të cilin:
(1) f ( x )  ax 2  (a  3) x  4a  0 ( x   ).
(2) f ( x )  (a  1) x 2  ( a  1) x  a  1  0 ( x  ).
Zgjidhje: (1) Është e qartë se a  1. Kemi:
f ( x)  ax 2  (a  3) x  4a  0  ((a  3)2  4a  4a  0)  ( a  0)
 (5a 2  2a  3  0)  ( a  0)  a  1.
( 2) Ngjashëm sikur edhe në (1) gjejmë se a  1. ■
1.1.21. Gjeni polinomin e shkallës së tretë p për të cilin p ( x)  p ( x  1)  x 2 . Në
bazë të rezultatit të gjetur, njehsoni shumën e katrorëve të n  numrave të parë
natyrorë.
Zgjidhje: Le të jetë p ( x)  ax 3  bx 2  cx  d , atëherë
16

p ( x)  p ( x 1)  x 2  ax 3  bx 2  cx  d  a ( x 1) 3  b ( x  1)2  c( x  1)  d  x 2

 3ax 2  (3a  2b) x  (a  b  c)  x 2
 (3a  1)  (  3a  2b  0)  ( a  b  c  0)
1 1 1
a ,b , c .
3 2 6
1 3 1 2 1
Pra p ( x)  x  x  x  d . Më tutje, kemi:
3 2 6
p (n)  p (n  1)  n 2
p (n  1)  p (n  2)  (n  1) 2
p (n  2)  p (n  3)  (n  2) 2
......................................................
p (2)  p(1)  2 2
p (1)  p (0)  12
rrjedh se
1 3 1 2 1
12  2 2  3 2  ...  n 2  p (n)  p (0)  n  n  nd d
3 2 6
n(n  1)(2n  1)
 .■
6
1
1.1.22. Gjeni f (x) nëse f    x  1  x 2 ( x  0).
 x
1 1
Zgjidhje: Zëvendësojmë z   x  ( z  0). Kemi:
x z
1 1 1 1 1 1 z2
f ( z)   1 2   1 z2  .
z z z z z
1 1 x2
Nëse merret x në vend të z, kemi f ( x)  .■
x
1.1.23. Konstruktoni grafikun e funksionit y  f ( x )( x   ), nëse
f ( x  1)  2 f ( x)  f ( x)  x (1  x)(0  x  1) .
Zgjidhje: Sipas kushtit të detyrës, për çdo n   dhe për çdo x  (0,1), kemi
f ( x  n)  2 f ( x  n  1)  2 2 f ( x  n  2)  ...  2 n f ( x). Nëse në vend të x  n
marrim x , kemi f ( x  n)  2  n f ( x ) (n  1,2,...). Rrjedhimisht
f ( x  n)  2n f ( x) (n  ).
Meqenëse f ( x )  x(1  x )(0  x  1), duke zëvendësuar t  x  n, kemi
f (t )  2n (t  n)(n  1  t )(n  t  n  1)(n  )
 17

 ........................ ........ ...............

 1
2 ( x  1)( x) për  1  x  0
 x (1  x) për 0  x 1
ose f ( x)  
 2( x  1)(2  x ) për 1 x  2
 2 2 ( x  2)(3  x) për 2 x3

 ........................ ........ ................
Graiku i funksionit të dhënë me figurën 1.1.1. ■

-1 0 1 2 3 4 x
Fig.1.1.1.

1.1.24. Konstruktoni grafikun e funksionit y  f ( x )( x   ), nëse

f ( x   )  f ( x)  sin x  f ( x)  0(0  x   ).
Zgjidhje: Sipas kushtit të detyrës, kemi
……………………………………………………………………….
f ( x   )  f ( x)  sin x
f ( x  2 )  f ( x   )  sin( x   )  f ( x)  sin x  sin x  f ( x)
f ( x  3 )  f ( x  2 )  sin( x  2 )  f ( x )  sin x
……………………………………………………………………….

Prej nga
 f ( x) për n  2k (k  )
f ( x  n )  
 f ( x)  sin x për n  2k  1(k   ).
Nëse në barazimin f ( x)  f ( x   )  sin x merret zëvendësimi t  x   ,
gjejmë f (t   )  f (t )  sin t. Pra
 f ( x) për n  2k (k  )
f ( x  n )  
 f ( x)  sin x për n  2k  1(k  ).
Le të jetë u  x  n . Atëherë për 0  x    n  u  (n  1) (n  ) dhe
f ( x)  0 . Rrjedhimisht
 0 për n  2k ( k  )
f (u )   (n  u  (n  1) ). ■
sin u për n  2 k  1(k  )
18

Fig.1.1.2.

1.1.25. Gjeni të gjith funksionet f :    të cilët i plotësojnë kushtet :

(i ) f (1)  2 .
(ii ) f ( x  y )  f ( x)  f ( y )  f ( x  y )  1 .
Zgjidhje: Nëse në (ii ) marri y  1 , për çdo x  , kemi:
f ( x)  f (1)  f ( y )  f ( x  1)  1  f ( x)  2 f ( x)  f ( x  1)  1
 f ( x  1)  f ( x)  1.
Me ndihmën e induksion matematik tregohet se
f ( x  n)  f ( x)  n ( x  )(n  ) dhe f ( n)  n  1( n  ).
Tregojmë tani se f ( n)  n  1( n  ). Me të vërtetë:
f (0)  f (1  0)  f (1) f (0)  f (1)  1  2 f (0)  2  1  2 f (0)  1
 f (0)  1  0  1 .
f ( 1)  f ((1)(1))  f (1) f (1)  f (0)  1  2 f ( 1)  f (0)  1
 f (0)  f (1)  1
 f ( 1)  f (0)  1  1  1  0  1  1 .
f ( n)  f ((1)n)  f (1) f (n)  f ( x  1)  1   n  1
Pra f ( n)  n  1( n  ).
Tregojmë tani se f ( x  n)  f ( x )  n ( x  )(n  ) . Me të vërtetë, nëse në
identitetin f ( x  n)  f ( x)  n në vend të x merret x  n, do të kemi:
f ( x)  f ( x  n)  n  f ( x  n)  f ( x)  n.
m
Le të jetë x   cilido. Atëherë x  ( m, n  , n  0) . Nga
n
f ( xn)  f ( x) f (n)  f ( x  n)  1
m  1  f (m)  f (nx)  f (n) f ( x )  f ( x  n)  1
 f ( x)(n  1)  f ( x )  n  1  nf ( x)  n  1
m
 f ( x )   1  x  1 ( x  ). ■
n
 19

Detyra me rezultate

1.1.26. Le të jetë f funksion i përkufizuar në segmentin [1,0] . Gjeni domenat e

funksioneve :
(1) f ( x 2 ). Rezultati: (1) D ( f ( x 2 ))  [ 1,0].
 1  3
(2) f (cos x) . (2) D ( f (cos x))    2k    x   2k    .
 2  2
(3) f ( x  1) . (3) D ( f ( x  1))  [0,1].
 1 
(4) f (2 x ) . (4) D ( f (2 x))    , 0  .
 2 
| x|  | x |
(5) f  . (5) D  f     (,0).
 x    x 
(6) f | x |  x . (6) D ( f (| x |  x ))  (,0).
 1 
(7) f ( x  | x |) . (7) D ( f ( x  | x |))    , 0  .
 2 
1.1.27. Le të jetë f funksion i përkufizuar në segmentin [0,1] . Caktoni domenën e
funksioneve :
 1 1 
(1) f (3x 2 ). Rezultati: (1) D ( f (3 x 2 ))    , .
 3 3
(2) f ( x  5) . (2) D ( f ( x  5))  [5,6].
 
(3) f (tgx) . (3) D ( f (tgx ))   k , k   ( k  ).
 4
1.1.28. Le të jetë f funksion i përkufizuar në segmentin [0,1]. Caktoni domenën e
funksioneve :
(1) f (sin x). Rezultati: (1) D ( f (sin x))   2k , (2k  1)  (k  ).
 3 
(2) f (2 x  3) . (2) D ( f (2 x  3))    , 1 .
 2 
(3) f (ln x) . (3) D ( f (ln x))  [1, e].

1.1.29. Caktoni domenën e funksionit :

5x  x 2
(1) f ( x)  log . Rezultati: D f  [1,4].
4

1.1.30. Caktoni domenën e funksionit f ( x)  (| x |  x )  sin  x .

Rezultati: D f  [0,  )  { n}( n   ).
20
1.1.31. Gjeni vlerën e numrit a për të cilin
f ( x)  ax 2  2( a  2) x  2a  4  0 ( x  ). Rezultati: a  2.

1.1.32. Gjeni f ( x)(0  x  1), nëse f (sin 2 x)  cos 2 x.

Rezultati: f ( x)  1  x.

m log log x
1.1.33. Tregoni se funksioni f ( x)  c  ( k  2) për çdo vlerë të konsta
log k
-ntës c e plotëson barazimin f ( x k )  f ( x)  m. Gjeni c nëse f (100)  0.

1.1.34. Tregoni se funksioni f ( x)  c1 2 x  c 2 4 x ku c1 , c 2 janë konstante të

çfarëdoshme, e plotëson barazimin f ( x  2)  6 f ( x  1)  8 f ( x )  0.

x2  x x  x2
1.1.35. Tregoni se funksionet f ( x )   c dhe g ( x )   c ku c
2 2
është konstante e çfarëdoshme, e plotësojnë sistemin e barazimeve
f (1  x  g (1  x)  x  f ( x)  g (1  x )  0.

1.1.36. Të zgjidhen jobarazimet :

(1) x 2  16 x  64  x 2  2 x  1  5. Rezultati: (1) x  2.

( 2) x 2  16 x  64  x 2  2 x  1  7. ( 2) x  8.

 1 1
1.1.37. Gjeni f (x) nëse f  x    x2  2 . Rezultati: f ( x)  x 2  2.
 x  x

1.2. Simetria e funksionit

D i s a t ë d h ë n a t e o r i k e: Le të jetë f funksion i përkufizuar në D f e

cila është simetrike ndaj origjinës O.
(1) Thuhet se funksioni f është çift në D f nëse f ( x)  f ( x) ( x D f ).
Funksioni çift është simetrik ndaj boshtit Oy.
( 2) Thuhet se funksioni f është tek në D f nëse f ( x)   f ( x) ( x D f ).
Funksioni tek është simetrik ndaj origjinës O.

Detyra të zgjidhura

1.2.1.Përcaktoni boshtet e simetrisë për grafikët e këtyre funksioneve

(1) f ( x)  ax 2  bx  c (a  0)
1 1
(2) f ( x)  2 
x 1  x 2
 21

(3) f ( x)  a  x  b  x (0  a  b)
(4) f ( x)  a  b cos x.
Zgjidhje: Drejtëza x  x , është bosht i simetrisë për grafikun e funksionit f ,
nëse f ( x  x)  f ( x  x )( x  D f ).
(1) Nëse në identitetin f ( x  x )  f ( x  x )( x  D f ) merret f ( x )  ax 2  bx  c
(a  0), atëherë
b
a ( x  x) 2  b( x  x )  c  a ( x  x )2  b( x  x )  c  x   .
2a
1 1
(2) Nëse në identitetin f ( x  x)  f ( x  x)( x D f ) merret f ( x)  2  ,
x (1  x) 2
atëherë
1 1 1 1
  
( x  x) 2
(1  x  x ) 2
( x  x) 2
(1  x  x) 2
 x ( x2  x 2 )2  2 x(1  2 x )( x2  x 2 )  x (1  2 x )  (1  x )( x2  x 2 )2
1
 x  .
2
ba
(3) Në mënyrë të ngjashme sikur edhe më lartë gjendet se x  .
2
(4) Nëse në identitetin f ( x  x)  f ( x  x)( x  D f ) merret f ( x)  a 
b cos x, atëherë
a  b cos( x  x )  a  b cos( x  x )( x   )  2sin x sin x  0( x   )
 x  k ( k   ). ■

1.2.2.Përcaktoni qendrat e simetrisë për grafikët e këtyre funksioneve :

1 1 1
(1) f ( x)  ax 3  bx 2  cx  d . (3) f ( x)    .
x 1 x  2 x  3
ax  b
(2) f ( x)  . (4) f ( x)  1  3 x  2 .
cx  d
Zgjidhje: Pika A( x , y )( y  f ( x )) është qendër e simetrisë për grafikun e një
funksioni f , nëse AM  AM 1 ( M ( x  x , f ( x  x )), M 1 ( x  x , f ( x  x ))),
(fig.3.3).
AM  AM 1 ( M ( x  x , f ( x  x )), M 1 ( x  x , f ( x  x )))
 ( x  x  x ) 2  ( y  f ( x  x))  ( x  x  x ) 2  ( y  f ( x  x ))
 f ( x  x)  f ( x  x)  2 y .
(1) Në identitetin f ( x  x)  f ( x  x)  2 y , marrim f ( x)  ax 3  bx 2  cx  d
dhe kemi:
22

2 y  a( x  x)3  b( x  x)2  c( x  x)  d  a( x  x)3  b( x  x)2  c( x  x)  d

 y  ax3  3ax x 2  bx2  bx 2  cx  d
b
 x    y  ax3  bx2  bx 2  cx  d .
3a

y
M1

A
f
M

x  x x x  x x

Fig.

Në mënyrë të ngjashme shqyrtohen edhe rastet tjera të detyrës. ■

1.2.3. Le të jetë f funksion i përkufizuar në një bashkësi simetrike ndaj origjinës.
Tregoni se funksioni f mund të shkruhet si shumë e një funksioni çift dhe një
funksioni tek.
f ( x)  f ( x) f ( x)  f ( x )
Zgjidhje: Vejmë f1 ( x)  dhe f 2 ( x)  . Provohet se
2 2
për çdo x D f , funksioni f1 ( x ) kurse funksioni f 2 ( x ) është tek. Tash
f ( x )  f ( x) f ( x)  f ( x )
f1 ( x)  f 2 ( x)    f ( x). ■
2 2
1.2.4. Caktoni paritetin e funksioneve :
(1) f ( x )  1  x  x 2  1  x  x 2 .
1 x
( 2) f ( x)  ln .
1 x
Zgjidhje: (1) Meqenëse
f ( x )  1  ( x)  ( x) 2  1  ( x)  (  x ) 2

 1  x  x 2  1  x  x 2   1  x  x 2  1  x  x 2    f ( x ),

 
atëherë funksioni i dhënë është tek.
 23

1 x 1 x
( 2) Meqenëse f ( x)  ln   ln   f ( x), funksioni i dhënë është
1 x 1 x
tek. ■

1.2.5. Tregoni se funksioni f ( x)  log a  x  x 2  1 (a  1, a  0) është tek.

 
Zgjidhje: Është e çartë se D f   .
x  x2  1
f ( x)  log a   x  ( x) 2  1   log a   x  x 2  1 
    x  x2  1
  x  x 2  1  x  x 2  1 
  
   1
 log a  log
a
x  x2 1 x  x2 1
  log a  x  x 2  1    f ( x ). ■
 

Detyra me rezultate

1.2.6. Përcaktoni simetrinë e funksioneve :

(1) f ( x)  3 (1  x )2  3 (1  x )2 . Rezultati: (1) Funksion çift.
2
( 2) f ( x )  x  | x | . ( 2) Funksion çift.
(3) f ( x )  x sin 2 x  x 3 . (3) Funksion tek.

1.3. Perioda e funksionit

D i s a t ë d h ë n a t e o r i k e: Le të jetë f funksion i përkufizuar në domenën

D f . Thuhet se funksioni f është periodik me periodë p nëse
f ( x  p )  f ( x )( x D f ).
Numri më i vogël p për të cilin vlenë relacioni i mësipërm quhet periodë themelore e
funksi-onit f . Është e qartë se kur p është periodë e funksionit f ,
f ( x  kp )  f ( x)( k   )( x  D f ).

Detyra të zgjidhura

1.3.1. Gjeni periodën themelore të funksionit f ( x)  sin 2 x  2 sin 3 x .

Zgjidhje: Supozojmë se p është periodë themelore e funksionit të dhënë,
atëherë për çdo x  , kemi
24
f ( x  p )  sin 2( x  p )  2sin 3( x  p )  sin 2 x  2sin 3 x  f ( x)
 sin 2( x  p)  2 sin 3( x  p )  sin 2 x  2 sin 3x  0
 sin 2 p  2 sin 3 p  0 ( x  0)

sin 2 p  2 sin 3 p  0 ( x   )
n n
 p  1 (n1   )  p  2 (n2  ).
2 3
Për n1  2  n2  3, merret p   . Provohet lehtë se p   nuk është periodë e
funksionit f . Për n1  4  n2  6, merret p  2 . Provohet lehtë se p  2
është periodë e funksionit f . ■
1.3.2. Tregoni se funksioni Dirihle
0 për x
D ( x)  
1 për x  Ir
është periodik dhe perioda e tij është cilido numer racional.
Zgjidhje: Le të jetë p cilido numër racional. Meqenëse x  p  ( x  ) dhe
x  p  I r ( x  I r ), atëherë
0 për x
D( x  p)    D ( x) ( x   ). ■
1 për x  Ir
1.3.3. Gjeni periodën themelore të funksionit f ( x)  A sin(x   ).
Zgjidhje: Në qoftë se p është periodë themelore e funksionit të dhënë, atëherë
për çdo x  , kemi
f ( x  p )  f ( x)  A sin( x   p   )  A sin( x   )
 sin(( x   )   p )  sin( x   )
   
 sin    p   1 për  x    
 2   2
2n
 cos  p  1  p  (n  ).

2
Numri më i vogël pozitiv që e plotëson barazimin e fundit është p  . Pro-

vohet lehtë se ky numër është periodë themelore e funksionit të dhënë. ■

1.3.4. Tregoni se funksioni f ( x)  sin x 2 nuk është periodik.

Zgjidhje: Supozojmë të kundërtën se ekziston numri p  0 i tillë që për çdo
x  , sin( x  p) 2  sin x 2 . Për x  0,sin p 2  0  p  n (n    {0}). Prej
nga

sin x 2  sin( x  p) 2  sin x  n 2

 sin x 2  2 x n  n . 
 25

2m  n
Zgjedhim tani x  ( m  ) (është e qartë se një numër i tillë
2 n
 
ekziston). Atëherë sin x 2  sin x 2  2 x n  n , që nuk është e mundur. ■

1.3.5. Le të jetë f funksion periodik me periodë p  2 i tillë që f ( x)  x 2  1 në

[0,2).
(1) Gjeni formën analitike për funksionin f në [2k , 2k  2) ( k  ).
 15 

(2) Gjeni f (7), f  , f  2 , f  .
4

Zgjidhje:(1) Meqë x  [2k ,2k  2)  2k  x  2k  2  0  x  2k  2, sipas
kushtit të detyrës, f ( x  2k )  ( x  2k )2  1. Nga ana tjetër, meqenëse f është
periodik me periodë p  2 në [0, 2), f ( x  2k )  f ( x), prandaj f (x) 
( x  2k ) 2  1(2k  x  2k  1).
(2) Meqenëse numri 7 ndodhet në [2  3,2  3  2), sipas asaj që u tregua në (1),
kemi f (7)  f (7  2  3)  (7  2  3) 2  1  0.
Ngjashëm gjejmë
2
 15   15  7 33
f    f   2    1  .
 4  4  4 16

     
2
f  2  f  2 2  2 2  1  5  4 2.

f ( )  f (  2)    2   1   2  4  3. ■
2

1.1.6. Le të jetë f funksion periodik me periodë themelore p i përkufizuar në .

p
Tregoni se funksioni f (ax  b)( a  0) është periodik me periodë themelore .
a
Zgjidhje: Meqë p është periodë e funksionit f , atëherë për çdo x  ,
  p 
f  a  x    b   f ( ax  b  p )  f ( ax  b).
  a 
p p
Prej nga rrjedh se është periodë e funksionit f ( ax  b) . Tregojmë se
a a
është numri më i vogël pozitiv për të cilin vlen barazimi i mësipërm. Vërtetë, le
të jetë p1  0 i tillë që f  a ( x  p1 )  b   f ( ax  b)( x   ). Atëherë për
xb
x'  ,
a
 x b 
f ( ax '  b)  f  a   b   f ( x )  f (a( x '  p1 )  b)
 a 
26

 f ( ax'  b  ap1 )  f ( x  ap1 ).

Prej nga vërejmë se ap1 është periodë e funksionit f . Prandaj ap1  p 
p p
p1  . Rrjedhimidht është periodë e funksionit f ( ax  b). ■
a a
1.3.7. Le të jenë f dhe g funksione të përkufizuara në të njëjtën bashkësi. Nëse
f dhe g janë funksione periodike me perioda të krahasueshme, tregoni se edhe
funksionet f  g dhe f  g janë periodike.
Zgjidhje: Le të jenë p1 , p2 përkatësisht periodat e funksioneve f , g të tilla që
p1 m
 ((m, n)  1). Shënojmë me p  np1  mp 2 , atëherë
p2 n
( f  g )( x  p )  f ( x  p )  g ( x  p )  f ( x  np1 )  g ( x  mp2 )
 f ( x )  g ( x)  ( f  g )( x ).
( f  g )( x  p )  f ( x  p )  g ( x  p )  f ( x  np1 )  g ( x  mp 2 )
 f ( x)  g ( x)  ( f  g )( x ). ■
1.3.8. Thuhet se funksioni f është antiperiodik me antiperiodë p nëse f ( x  p) 
 f ( x )( x Df ). Tregoni se nëse f është funksion antiperiodik me antiperiodë
p, atëherë funksioni f është periodik me periodë 2 p.
Zgjidhje: Le të jetë f funksion antiperiodik me antiperiodë p, atëherë për
çdo x D f ,
f ( x  2 p)  f ( x  p  p )   f ( x  p)  ( f ( x))  f ( x). ■
1.3.7. Le të jetë f funksion i përkufizuar në  grafiku i të cilit është simetrik
ndaj drejtëzave x  a dhe x  b . Tregoni se funksioni f është periodik.
Zgjidhje: Sipas kushtit të detyrës, f ( a  t )  f ( a  t )(t   )  f (b  u )
 f (b  u )(u  ). Nëse në identitetin f (b  u )  f (b  u )(u  ), merret
zëvendësimi t  a  b  u , atëherë f (a  t )  f (t  2b  a ) . Prej nga
f (a  t )  f (t  2b  a )  f (a  t  2b  2a )
 f ( x )  f ( x  2b  2a )( x   ) (a  t  x)
d.m.th. se funksioni f është periodik me periodë p  2b  2a. ■
1.3.8. Le të jetë f funksion i përkufizuar në , grafiku i të cilit është simetrik
ndaj pikës A(a, y0 ) dhe drejtëzës x  b(a  b). Tregoni se funksioni f është
periodik.
Zgjidhje: Sipas kushtit të detyrës, f ( a  t )  f (a  t )  2 y0 (t   ) dhe
f (b  u )  f (b  u )(u  ). Nëse në identitetin f (b  u )  f (b  u )(u  ),
merret zëvendësimi t  a  b  u , atëherë f (a  t )  f (t  2b  a ). Prej nga
 27

f (t  2b  a)  f ( a  t )  2 y0  f (2b  a  t )   f (a  t )  2 y0 (t   )
 f (2b  2a  a  t )   f (a  t )  2 y 0
 f (2b  2a  x)   f ( x)  2 y 0 (a  t  x).
Nëse në barazimin e fundit në vend të x merret 2b  2a  x , atëherë
f (4b  4a  x)   f (2b  2a  x )  2 y0  ( f ( x )  2 y0 )  2 y0  f ( x),
d.m.th. se funksioni f është periodik me periodë p  4b  4a. ■
1.3.9. Le të jetë f funksion i përkufizuar në , grafiku i të cilit është simetrik ndaj
pikave A( a, y 0 ) dhe B(b, y1 )(b  a). Tregoni se nëse y 0  y1 , funksioni f është
periodik.
Zgjidhje: Sipas kushtit të detyrës, f ( a  t )  f (a  t )  2 y0 (t   ) dhe
f (b  u )  f (b  u )  2 y1 (u   ). Nëse në identitetin f (b  u )  f (b  u )  2 y1
(u   ), merret zëvendësimi t  a  b  u , atëherë f ( a  t )  f (t  2b  a )  2 y1.
Prej nga
f (t  2b  a)  f ( a  t )  2( y1  y0 )
 f (t  a  2b  2a )  f ( a  t )  2( y1  y0 )
 f (2b  2a  x)  f ( x )  2( y1  y0 )( a  t  x).
Nga barazimi i fundit vërejmë se kur y 0  y1 , funksioni f është periodik me
periodë p  2b  2a. ■

Detyra me rezultate

1.3.7. Tregoni se funksioni f ( x)  cos x 2 nuk është periodik.

Udhëzim: Sikur finksioni f ( x)  cos x 2 të ishte periodik me periodë p,
atëherë nga f ( x  p )  f ( x)  x 2  2 px  p 2  2kp. Mirpo barazimi i fundit
nuk është i zgjidhshëm.
1.3.8. Gjeni periodën e funksioneve :
(1) f ( x)  sin 4 x  cos4 x.
( 2) f ( x) | cos x | .
Udhëzim: Funksionet e dhëna më parë shkruani në formën:
3 1  
(1) f ( x)  sin 4 x  cos 4 x   sin  4 x  .
4 4  2
1  cos 2 x
(2) f ( x) | cos x | cos 2 x  .
2
1.3.9. Tregoni se funksionet e mëposhtme nuk janë periodike :
(1) f ( x )  x  sin x.
28

(2) f ( x)  cos x .

1.4. Rritja dhe zvoglimi i funksionit

D i s a t ë d h ë n a t e o r i k e: Le të jetë f funksion i përkufizuar në domenën

D f.
(1) Thuhet se funksioni f është rritës në D f nëse për çdo x1 , x2 D f ,
x1  x2  f ( x1 )  f ( x2 ) .
(2) Thuhet se funksioni f është jozvoglues në D f nëse për çdo x1 , x2 D f ,
x1  x2  f ( x1 )  f ( x2 ) .
(3) Thuhet se funksioni f është zvoglues në D f nëse për çdo x1 , x2 D f ,
x1  x2  f ( x1 )  f ( x2 ) .
(4) Thuhet se funksioni f është jorritës në D f nëse për çdo x1 , x2 D f ,
x1  x2  f ( x1 )  f ( x2 ) .
Funksioni f që plotëson njerin nga kushtet (1)  (4) quhet funksion monoton.

Detyra të zgjidhura

1.4.1. Të caktohen intervalet e monotonisë së funksionit

x
f ( x)  2 ( x   \ {1,1}).
x 1
Zgjidhje: Le të jenë x1 , x2   \ 1,1 të tillë që x1  x2 , atëherë
x1 x ( x x  1)( x2  x1 )
f ( x1 )  f ( x2 )  + 2 2  1 22 .
x  1 x2 1
2
1 ( x1  1)( x22  1)
Meqenëse funksioni i dhënë është tek do ta shqyrtojmë atë vetëm në (0, ).
Për 0  x1  x2  1, f ( x1 )  f ( x2 )  0  f ( x1 )  f ( x2 ). Për 1  x1  x2  ,
f ( x1 )  f ( x2 )  0  f ( x1 )  f ( x2 ). Rrjedhimisht funksioni i dhënë është
zvoglues në D f . ■
1.4.2. Të caktohen intervalet e emonotonisë së funksionit f ( x)  sin x  cos x.
 
Zgjidhje: Në fillim vërejmë se f ( x)  sin x  cos x  2 cos  x   . Meqenëse
 4
funksioni i dhënë është periodik me periodë 2 , do ta shqyrtojmë ate vetëm në
segmentin [0, 2 ]. Le të jenë x1 , x2   të tillë që x1  x2 , atëherë
x1  x2  x  x 
f ( x1 )  f ( x2 )  2 sin sin   1 2  .
2 4 2 
 29

 x1  x2  x  x 
Nëse 0  x1  x2  , atëherë sin  0  sin   1 2   0, prej nga
4 2 4 2 
f ( x1 )  f ( x2 )  0  f ( x1 )  f ( x2 ).
 5 x x  x  x 
Nëse  x1  x2  , atëherë sin 1 2  0  sin   1 2   0, prej nga
4 4 2 4 2 
f ( x1 )  f ( x2 )  0  f ( x1 )  f ( x2 ).
5 x  x2   x  x2 
Nëse  x1  x2  2 , atëherë sin 1  0  sin   1   0, prej
4 2 4 2 
nga f ( x1 )  f ( x2 )  0  f ( x1 )  f ( x2 ). ■
1.4.3. Le të jenë p,q,r funksione rritëse të përkufizuara në . Tregoni se është i
vërtetë implikimi p ( x)  q ( x)  r ( x)  p ( p ( x))  q( q( x ))  r (r ( x))( x  ) .
Zgjidhje: Meqë p është rritës, p ( x)  q ( x)  pp ( x))  p ( q ( x)). Nga ana tjetër,
p ( x)  q ( x)( x )  p (q ( x))  q (q ( x)). Prej nga p ( p ( x)  q (q ( x)).
Ngjashëm vërtetohet edhe pjesa tjetër e jobarazimit. ■
1.4.4. Le tëjetë f funksion rritës në (0,). Tregoni se funksioni f ( x 2 n )(n   )
është zvoglues në (,0) dhe rritës në (0,).
Zgjidhje:Le të jenë x1  x2  0, atëherë 0  x22 n  x12 n ( n   ). Meqenë-se
funksioni f është rritës në (0,), nga implikimi
0  x22 n  x12 n (n   )  f ( x22 n )  f ( x12 n )(n   )
rrjedh se funksioni f ( x 2 n )(n   ) është zvoglues në (,0) .
Tregojmë tani se funksioni f ( x 2 n )(n   ) është rritës në (0,). Le të jenë
0  x1  x2  0  x12 n  x22 n (n  ). Meqenëse funksioni f është rritës në
(0,), atëherë
0  x12 n  x22 n (n  N )  f ( x12 n )  f ( x22 n )(n   ). ■
Detyra me rezultate

1.4.5. Nëse f është funksion rritës në (,), çka mund të thuhet për
funksionin f ( x 2 n 1 )( n  ).
Rezultati: Ngjashëm sikur edhe në detyrën 1.4.4, tregohet se funksioni
f ( x 2 n 1 )( n   ) është rritës në (,).

1.5. Kufizueshmëria

D i s a t ë d h ë n a t e o r i k e: Le të jetë f funksion i përkufizuar në domenën

D f.
30

(1) Thuhet se funksioni f është i kufizuar nga poshtë nëse ekziston numri k i
tillë që
f ( x)  k ( x D f ).
(2) Thuhet se funksioni f është i kufizuar nga sipër nëse ekziston numri K i tillë
që
f ( x )  K ( x D f ).
(3) Thuhet se funksioni f është i kufizuar nëse është i kufizuar nga sipër dhe nga
poshtë.

Detyra të zgjidhura

1  x2
3.5.1. Tregoni se funksioni f ( x)  ( x   ) është i kufizuar.
1  x4
Zgjidhje: Vërejmë se f ( x )  0( x   ) , d.m.th. funksioni f është i kufizuar nga
poshtë. Tregojmë se f është i kufizuar nga sipër. Vërtetë, për çdo x  ,
x2 1
(1  x 2 )2  0   
2  1 x  1  x  1 1  3.■
2 2
1 x 4

 1 x 1  x4 1  x 4 2
4
1 2
1  x4  1   1
1 x 4 

x
1.5.2. Tregoni se funksioni f ( x)  2 ( x  ) është i kufizuar.
x 1
ab
Zgjidhje: Më parë të vërtetojmë jobarazimin ab  ( a, b  0). Vërtetë
2
 a b 2
 0  a  2 a b  b  0  2 ab  a  b  ab 
ab
2
.

x 2 1
Sipas jobarazimit të vërtetuar mësipër, kemi | x | x 2  x 2  1  . Prej
2
nga
x2  1
x |x| 1
| f ( x ) | 2  2  22  . ■
x 1 x 1 x 1 2
1.5.3. Është dhënë funksioni f ( x)  tgx  ctgx (tgx  0). Tregoni se funksioni f
është i kufizuar nga poshtë, gjeni m  min f ( x ) dhe xm për të cilin f ( xm )  m.
Zgjidhje: Zëvendësojmë tgx  a, kemi:
 31

1 1 a 2  1 (a  1) 2  2a ( a  1) 2
f ( x)  tgx  ctgx  tgx  a     2  2.
tgx a a a a
.Prej nga vërejmë se m  min f ( x)  2 dhe ate për a  tgx  1  x  arctg1

x  k (k  ). ■
4
1 1
1.5.4. Tregoni se funksioni f ( x)  sin nuk është i kufizuar në rrethinën e
x x
pikës x  0.
Zgjidhje: Le të jetë ( ,  ) një rrethinë e çfardoshme e pikës ( x 0  0) dhe
M  0 një numër i dhënë sado i madh.Mjafton të tregojmë se ekziston | x |  i
2
tillë që f ( x )  M . Le të jetë n   i tillë që  dhe
 (1  4n)
 (1  4n)
 M . Duke zgjidhur jobarazimet e mësipërme gjejmë se n është më i
2
1  2M  1 2  2
madh se secili nga numrat   1 dhe   1. Vejmë x 
4   4     (1  4n)
 (1  4n)  (1  4n)  (1  4n)
(| x |  ) dhe kemi f ( x )  sin   M.■
2 2 2
1.5.4. Le të jetë f funksion jozvoglues i përkufizuar në segmentin [a, b].
Njehsoni inf f ( x) dhe sup f ( x) .
a  x b a  x b
Zgjidhje: Meqës f është jozvoglues në [a, b], f ( a)  f ( x)  f (b)( a  x  b),
prandaj ekziston inf f ( x) dhe sup f ( x). Njehsojmë tani inf f ( x) .Për çdo
a  x b a  x b a  x b

  0 (të tillë që f (a)    f (b)) ekziston x  [a, b] i tillë që f ( a )  f ( x )

 f ( a )   (p.sh.për x  a ). Prej nga inf f ( x)  f (a ).
a  x b

Ngjashëm për çdo   0 (të tillë që f (b)    f (a ) ) ekziston x'  [ a, b] i tillë

që f (b)    f ( x' )  f (b) (p.sh.për x'  b ). Prej nga sup f ( x)  f (b) .■
a  x b

x
1.5.5.Vërtetoni se funksioni f ( x)  (0  x  ) ka minimun m  0 dhe
1 x
maksimum M  1.
x
Zgjidhje:Meqenëse 0  f ( x)   1(0  x   ), atëherë funksioni f ka
1 x
minimum dhe maksimum. Për çdo   0 ( 0    1 ) ekziston x  [0, ) (për
32


x mund të merret cilido që plotëson relacionin 0  x  ) i tillë që
1 
  
0  f ( x )  f      0    m  inf{ f ( x) : 0  x  }  0.
1  
Ngjashëm, për çdo   0(0    1) ekziston x  [0, ) (për x mund të merret
1  1   
cilido që plotëson relacionin  x  1) i tillë që f ( x )  f 
   
1    M  sup{ f ( x) : 0  x  }  1. ■

Detyra me rezultate
2
1.5.6. Caktoni vlerën më të madhe të funksionit f ( x)  .
2
2x  4x  3
2
Udhëzim: Vlera më e madhe e funkaionit f ( x)  arrihet në
2x 2  4x  3
pikën në të cilën trinomi 2 x 2  4 x  3 e arrinë vlerën më të vogël. Provohet se
jo arrihet në pikën x  1 . Në këtë rast f (1)  2.

1.6. Funksioni [ x]

D i s a t ë d h ë n a t e o r i k e: Për x   me [x] shënojmë pjesën e plotë të

numrit x. Funksioni []:    i dhënë me []: x  [ x] ka një zbatim të gjërë në
matematikë por edhe në programimin me kompjuter. Më poshtë nëpërmes detyrave
po i japim disa veti të këtij funksioni.

Detyra të zgjidhura

1.6.1. Vërtetoni relacionet:

(1) [ x  1]  [ x]  1.
(2) [ x]  x  [ x]  1.
[nx] [nx] 1
(3) x  .
n n n
Zgjidhje: (1) Le të jetë m  [ x  1], atëherë m  [ x  1]  m  x  1  m  1
 m  1  x  m  [ x]  m  1  [ x]  1  m  [ x  1] .
Me induksion matematik provohet se [ x  k ]  [ x ]  k (k  ).
(2) Le të jetë m  [x], atëherë m  [x ]  m  x  m  1  [ x]  x  [ x ]  1.
[ nx] [nx ] 1
(3) Nga (2), kemi [ nx ]  nx  [nx ]  1  x  .■
n n n
 33
1.6.2. Vërtetoni relacionet:
(1) [ x]  [ y ]  [ x  y ]  [ x]  [ y ]  1.
(2) [ x]  [ y ]  [ x  y ]  [ x ]  [ y ]  [ x ]  [ y ].
 [ x]   x 
(3)      (n   ).
 n  n
Zgjidhje: (1) Kemi [ x]  x  [ y ]  y  [ x]  [ y ]  x  y. Nga ana tjetër, nga
x  [ x]  1 (0  1  1)  y  [ y ]   2 (0   2  1) rrjedh se x  y  [ x]  [ y ]  
(0    1   2  2)  [ x  y ]  [ x ]  [ y ]  1. Rrjedhimisht
[ x]  [ y ]  [ x  y ]  [ x]  [ y ]  1.
(2) Arsyetimi është analog me (1).
(3) Sipas teoremës mbi pjestimin me mbetje, kemi [ x]  nq  r (0  r  n, n   )
[ x] r r   [ x] 
  q   0   1     q. Nga ana tjetër nga x  [ x]   (0    1)
n n n   n 
x [ x]  r  r 
    q    q . Më tutje, meqë r  n  0  r    r  1
n n n n n n
r  x r  [ x]
n0  1 , atëherë  q   q 1  q. ■
n n n n
1.6.3. Të vizatohet grafiku i funksionit f ( x ) | x  [ x]  0.5 |( x  ).
Zgjidhje: Le të jetë x  [ k , k  1) ( k  ), atëherë [ x ]  k , prandaj

 x  k  0.5 nese x  k  0.5  0
f ( x)   (k  x  k  1)

 x  k  0.5 nese x  k  0.5  0

 x  k  0.5 nese x  k  0.5
 ( k  x  k  1)

 x  k  0.5 nese x  k  0.5
 x  [k  0.5, k  1)
 x  k  0.5 nese
 (k  ) ■
 x  [ k , k  0.5]
 x  k  0.5 nese
y 1
y
2

-1 -1/2 1/2 1 3/2 2 x

Fig.1.6.1

1.6.3.Është dhënë funksioni f :    me formulën f ( n)  [ n ]. Të tregohet se

për çdo k   ekziston m   i tillë që bashkësia f 1 ({m}) të ketë k  elemente.
34
Zgjidhje: Le të jetë m   cilido, atëherë
n  f 1 ({m})  f (n)  m  m  [ n ]  m  n  m  1
 m 2  n  m  1  n {m 2 , m2  1,...,(m  1)2  1},
pra bashkësia f 1 ({m}) përmban 2m +1 elemente.Tani për çdo k  N ekziston
m   i tillë që
k  k  k nëse k është tek
m     2m  1  2   1  
2 2 k  1 nëse k është çift.
d.m.th. bashkësia f 1 ({m}) ka të paktën k  elemente. ■
1.6.4.Është dhënë funksioni f :     0 me formulën f (n)  [ln n]. Të tre-
gohet se për çdo k   ekziston m   i tillë që bashkësia f 1 ({m}) të ketë k 
elemente.
Zgjidhje: Le të jetë m   cilido, atëherë
n  f 1 ({m})  f (n)  m  m  [ln n]  m  ln n  m  1
 e m  n  e m 1 .
Tregomë tani se për çdo k   ekziston m    0 i tillë që f 1 ({m}) të ketë
të paktën k  elemente. Përcaktojmë numrin m të tillë që e m  k (kjo është e
mundur sepse e m  ( m  )). Meqenëse e është numër iracional,
 
e m , em 1  dhe e m , e m 1 përmbajnë numra të njëjtë natyral e meqenëse e m 1
e m  e m (e  1)  e m  k , atëherë këto intervalet përmbajnë të paktën k  numra
natyral. Rrjedhimisht bshkësia f 1 ({m}) ka të paktën k  elemente. ■
1.6.5. Është dhënë funksioni f :    i dhënë me f ( x)  x  [ x].
(1) Caktoni f ()
( 2) Tregoni se f është 1  1
(3) Gjeni f 1 : f ( )  
( 4) Gjeni bashkësinë e pikave fikse të funksionit f .
Zgjidhje: (1) Meqenëse    [k , k  1), për çdo x   ekziston k   i tillë
k Z

që x  [ k , k  1)  f ( x)  x  k  f [ k , k  1)   [2k , 2k  2), d.m.th. f ( ) 

 [2k , 2k  2). Inkluzioni  [2k , 2k  2)  f ( ) është çdoherë i vërtetë. Prandaj
k Z k Z

f ()   [2k, 2k  2).

k Z
(2) Meqenëse për çdo x  , ([ x]  )  [ x  k ]  [ x]  k (k   ), atëherë
x  [ x]  2[ x]. Tash, për çdo x, y  , kemi:
f ( x)  f ( y )  x  [ x ]  y  [ y ]   x  [ x ]   y  [ y ]  2[ x ]  2[ y ]  [ x ]  [ y ],
 35

prej nga ( x  [ x ]  y  [ y ])  ([ x ]  [ y ])  x  y.
(3) Sipas (2), ekziston f 1 : f ( )   ose f 1  [2k , 2k  2)  . Le të jetë
kZ

x   [2k ,2k  2) cilido, atëherë ekziston k1   i tillë që

k Z

x  [2k1 , 2k1  2)  f 1 ( x)  [ k1 , k1  1)
 x  f ( f 1 ( x))  f 1 ( x)  [ f 1 ( x)]  f 1 (x )  k1 .
[x ]
Nga ana tjetër, nga x  [2k1 ,2k1  2)  [x ]  2k1  k1  , rrjedh se
2
[x ] [x ]
x  f 1 ( x )  k1  f 1 (x )   f 1 (x )  x  .
2 2
(4) f ( x)  x  x  [ x]  x  [ x]  0  x  [0,1). ■
1.6.6.Le të jetë  numër iracional dhe f funksion i përkufizuar me formulën
f (x )  x  [x ](x  ). Tregoni se :
(1) f është 1  1.
(2) f ( x)  1( x  ).
(3) f ( x)  f ( y )  0  f ( x  y )  f ( x )  f ( y ) .
(4) f ( x)  f ( y )  0  f ( x  y )  1  f ( x)  f ( y ) .
(5) (  0)(x  )0  f ( x)   .
Zgjidhje: (1) Duhet të tregojmë se vlen implikimi ( f ( x )  f ( y )  x  y )
 ( x  y  f ( x )  f ( y )). Supozojmë se x  y , atëherë f ( x )  f ( y ) , sepse në
të kundërtën, sikur f ( x)  f ( y ), do të kemi:
[ y ]  [ x ]
f ( x)  f ( y )   x  [ x ]   y  [ y ]    
x y
që nuk është e mundur.
( 2) Zgjidhja rrjedh nga përkufizimi i funksionit f .
(3) Supozojmë se f ( x)  f ( y )  0. Meqenëse
f ( x)  f ( y )  x  [x]  y  [y ]   ( x  y )  ([x]  [y ])
f ( x  y )   ( x  y )  [ ( x  y )]
atëherë
f (x  y )  f (x )  f (y )  [(x  y )]  [x ]  [y ].
Tani nga se [x]  x  [x]  1 (bile [x]  x  [x ]  1, sepse  x  ) dhe
[y ]  y  [y ]  1  [y ]  1  y  [y ] rrjedh se
[x ]  [y ]  1  x  y  [x ]  [y ]  1. ()
Meqenëse f ( x)  f ( y )  0   x  [ x]   y  [ y]   x   y  [ x]  [ y ],
nga jobarazimi (), kemi:
[x]  [y ]  x  y  [x]  [y ]  1  [x  y ]  [x ]  [y ].
36

( 4) Ngjashëm sikur edhe në (3) , tregohet se

f ( x  y )  1  f ( x )  f ( y )  [ x]  [ y ]  1  [ ( x  y )].
Tani nga se f ( x)  f ( y )  x  y  [x]  [y ], nga () , kemi:
[x]  [y ]  1  x  y  [x ]  [y ]  [x  y ]  [x]  [y ]  1. ■