Sıvı Çözeltiler

Kimya Elbistan
“ ” youtube kanalı
Video Defter
3. Ünİte
Sıvı Çözeltiler
1. Çözücü Çözünen Etkileşimleri
Not:
⌬ Karışımı oluşturan maddelerin birbiri içerisinde karışımın her noktasında eşit
oranda dağılmasıyla oluşan karışımlara çözelti denir. Tek fazlıdırlar. Karışımı oluşturan bile-
şenlerin birbirine göre
⌬ Çözücü ve çözünen olmak üzere iki ana bileşenden meydana gelirler. Çözeltiyi dağılımları farklı olabilir.
oluşturan bu bileşenlerden genellikle miktarı çok olan maddeye çözücü, miktarı Bir karışımda basınç, yo-
az olan bileşene ise çözünen denir. ğunluk vb. fiziksel özellik-
✓ Çözeltilerinde su bulunan karışımlarda su çözücü olarak kabul edilir. lerin aynı olduğu bölgelere
faz denir.
a. Çözünme Olayı
⌬ Bir maddenin iyonlarının veya moleküllerinin diğer bir maddenin iyonları veya
molekülleri içerisinde dağılmasına çözünme denir.
⌬ Çözünme olayı moleküler ya da iyonlaşarak gerçekleşir.
✓ C6H12O6, C2H5OH gibi maddeler suda moleküler yapıda çözünür.
✓ NaCl, KNO3, Ca(OH)2 gibi maddeler suda iyonlaşarak çözünür.
✓ CH3COOH, HF, CO2 gibi moleküler yapıdaki asitlerin büyük bir kısmı suda
moleküler olarak çözünürken bir kısmı iyonlaşarak çözünür.
Çözünen iyonların su molekülleri

ile çevrilmesi sonucunda oluşan
çözünmeye hidratlaşma (hidra-
tasyon) denir.
Çözünme sırasında su yerine

başka bir çözücü kullanırsa hid-
Yakup Demir ratlaşma yerine solvatasyon (sol-
vatize olma) kelimesi kullanılır.
⌬ Çözünme süreci üç basamakta gerçekleşir:

1. Çözünen tanecikleri arasında etkileşim zayıflar.
2. Çözücü tanecikleri arasındaki etkileşim zayıflar.
3. Çözücü ve çözünen molekülleri etkileşir. Etkileşimin şiddeti ne kadar fazla ise
çözünme oranı da o kadar fazla olur.
⌬ Bir maddenin başka bir maddeyi çözebilmesi için, her iki maddenin moleküller
arası çekim kuvvetlerinin birbirine yakın olması gerekir.
⌬ Yapı olarak birbirine benzer türde veya moleküller arası etkileşim kuvveti birbirine
yakın olan maddeler birbiri içinde çok çözünür.
✓ Maddelerin birbiri içinde çözünmesi “Benzer, benzeri çözer.ˮ ifadesi ile açık-
lanabildiği gibi “Polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler apolar
çözücülerde çözünür.ˮ şeklinde de açıklanabilir.
Bilgi Uygulama 1
Çözünme olayı ile ilgili
I. İyonik bağlı bileşikler iyonlaşarak çözünür.

II. Kovalent bağlı bileşiklerin tamamı moleküler halde çözünür.
III. Polar maddeler polar maddeleri daha iyi çözer.
yargılarından hangileri doğrudur?
(I ve III)
3 Kimya Elbistan
⌬ Polar bir molekül olan HCl molekülleri dipol-dipol, po-
lar bir çözücü olan H2O molekülleri dipol-dipol ve hid-
Not:
rojen bağları ile bir arada tutulur. Bu iki sıvı birbiri ile
karıştırıldığında dipol-dipol etkileşim oluşur. Böylece
polar bir molekül olan HCl, polar olan H2O’da çözünür. H 2O
⌬ Hidrojenin F, O, N ele- HCl
mentleriyle yapmış oldu-
ğu moleküller arasındaki
etkileşime hidrojen bağı
denir.
⌬ NaCl bileşiği iyonik bağ, H2O molekülleri
hidrojen bağları ve dipol- dipol etkileşimle-
ri ile bir arada tutulur. NaCl su ile karış-
tırıldığında Na+ ve Cl- iyonlarına ayrışır.
Bu iyonlar polar su molekülleri tarafından
⌬ Polar maddelere, çevrelenir. Gerçekleşen iyon-dipol etkile-
şimi ile NaCl su içinde çözünür.
✓ HX’li bileşikler (HCl, HBr ...)
✓ Yapısında üç tür atom bulundu- Na+ iyonu
ran bileşikler (CH3OH, C6H12O..) Cl- iyonu
✓ Merkez atomunun üzerinde
ortaklanmamış elektron içeren ⌬ Apolar I2 molekülleri ve apolar CCl4 mole-
bileşikler (H2O, NH3 ...) küllerinde indüklenmiş dipol-indüklenmiş
örnek verilebilir. dipol etkileşimi bulunur. Her iki molekülün
etkileşim türü ve çekim kuvveti birbirine çok
⌬ Apolar maddelere, yakındır. Böylece iki madde karıştırıldığında
✓ X2’li moleküller (H2, Cl2, Br2 ...) oluşan indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol
etkileşimi (London kuvvetleri) apolar mole-
✓ BeX2’li bileşikler (BeH2, BeCl2 ...)
küllerin birbiri içinde çözünmesini sağlar. CCl4 I2
✓ BX3’lü bileşikler (BH3, BCl3 ...)
Yakup Demir
✓ CX4’lü bileşikler (CH4, CCl4 ...)

NH3
✓ Merkez atomunun üzerinde
ortaklanmamış elektron içerme- H 2O
yen bileşikler (CO2, BH3, CI4 ...) ⌬ Polar NH3 molekülleri ve H2O moleküllerinin
her ikisinde de hidrojen bağı ve dipol-dipol
örnek verilebilir.
etkileşimi bulunur. Karıştırılan sıvı molekülleri
arasında da hidrojen bağları oluştuğu için NH3
ve H2O molekülleri birbiri içinde çözünür. Hid-
rojen bağları bu iki molekül arasındaki en etkin
çekim kuvvetidir. Molekülleri arasında hidrojen
bağı bulunan moleküller birbiri için de daha çok
çözünür.
Bilgi Uygulama 2
Aşağıda bazı kimyasal tür çiftleri verilmiştir. Bu çiftler arasındaki etkileşimleri
belirleyerek çiftlerin birbiri içinde çözünüp çözünmeyeceklerini yazınız.
Kimyasal Tür Çifti Etkileşim türü Çözünür veya Çözünmez
I. NaBr - H2O
II. HCl - HF
III. O2 - CO2
IV. H2O - CH3OH
V. CCl4 - BH3
VI. He - N2
Kimya Elbistan 4
Kazanım Testi
1. NaCl katısı C4H10 sıvısı içerisinde çözünmez. 4. Madde Çözücü
Bu durum, I. H2O KBr

II. CCl4 BH3
I. NaCl’nin anorganik C4H10 ün organik olması
III. H2O NaCl
II. NaCl’nin polar C4H10 in apolar olması
III. NaCl’nin kristal yapılı, C4H10 in apolar olması Yukarıda verilen maddeler ve çözücüleri arasında
gerçekleşen çözünme olaylarından hangileri hidra-
yargılarından hangileri ile açıklanabilir? tasyondur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
2. KF nin suda çözünmesiyle ilgli,

5. Çözücü Çözünen Etkileşim Kuvvetleri
I. K+ iyonu ile suyun kısmi negatif kısmı etkileşir.
I. H2O HF Hidrojen bağları
II. Kimyasal bir olaydır.
II. H2 CH4 Hidrojen bağları
III. K+ ve F- iyonları ile su arasında iyon dipol etkileşimi
oluşur. III. H2O HCl Dipol - dipol etkileşim
Yakup Demir
ifadelerinden hangileri doğrudur? Yukarıdaki çözücü - çözünen çiftlerinin karşısında

belirtilen etkileşim kuvvetlerinden hangileri yanlış-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II tır?
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
3. Madde Çözücü a
K+............ H2O b
NH3............ H2O
6.
I. H2O C6H6
Yukarıda gösterilen tanecik çiftleri arasındaki etki-
II. CCl4 C 3H 8 leşimlerle ilgili;
III. Br2 I2
I. a ile b nin etkileşim türü farklıdır.
Yukarıdaki maddelerden hangilerinin karşısında be- II. b, hidrojen bağıdır.
lirtilen çözücüde çözünmesi beklenmez?
III. a, iyon - dipol etkileşimidir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
ifadelerinden hangileri doğrudur?
D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
1-C 2-D 3-A 4-D 5-B 6-E

Kimya Elbistan 5
2. Derişim Birimleri
Not:
⌬ Bir çözeltinin derişimi, belli miktardaki çözelti ya da çözücü içerisinde çözünen
madde miktarıdır.
⌬ Çözeltilerin derişimleri aşağıdaki birimlerle ifade edilir.
✓ Kütlece yüzde (%) derişim
✓ Hacimce yüzde (%) derişim
✓ Milyonda bir (kısım), milyarda bir (kısım)
✓ Molarite
✓ Molalite
✓ Mol kesri
✓ Yoğunluk
a. Kütlece Yüzde Derişim (%C)

⌬ 100 g çözeltide çözünmüş maddenin gram cinsinden kütlesine kütlece yüzde
derişim denir.
⌬ Örneğin 70 gram suyun içerisinde 30 gram şeker çözündüğünde oluşan 100 gram
çözelti kütlece %30 luktur.
⌬ Bir çözeltinin kütlece yüzdesi aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanabilir.
Yakup Demir
mÇözünen
%C = . 100 mÇözünen = Çözünen maddenin kütlesi
mÇözelti
mÇözelti = Çözeltinin kütlesi
Bilgi Uygulama 3 Bilgi Uygulama 4

Kütlece %33’lik 400 gram şeker çö- 360 gram suda 40 gram tuz çözülürse
zeltisi hazırlamak için kaç gram şeker çözeltideki tuzun kütlece % derişimi
kullanılmalıdır? kaç olur?
(132) (10)

Kütlece %25 lik 400 gram NaOH sulu 0,2 mol NaOH’in 32 gram suda çözün-
çözeltisinde kaç gram NaOH katısı çö- mesiyle oluşan çözelti kütlece % kaç-
zünmüştür. lıktır? (NaOH: 40 g/mol)
(100) (20)

60 gram suda 15 gram KBr çözünerek Kütlece %40’lık KOH çözeltisi elde
hazırlanan çözelti kütlece % kaç KBr etmek için 32 gram KOH’in kaç gram
içerir? suda çözünmesi gerekir?
(20) (48)
Kimya Elbistan 6
Çözeltinin Kütlece Yüzde Derişimin Değişmesi
⌬ Çözünen miktarı veya su miktarı değiştirilerek çözeltinin kütlece yüzde derişimi değiştirilebilir
⌬ Çözeltide bir miktar daha aynı maddeden çözüldüğünde %C artar.
⌬ Çözeltiden bir miktar çözünen uzaklaştırılırsa (çökme ile) maddenin çözeltideki %C azalır.
⌬ Çözeltiye sadece su eklenirse çözünenin %C azalır
⌬ Çözeltiden bir miktar su buharlaştırılırsa çözünenin %C artar.
Step - 1

Kütlece %16’lık KI çözeltisinin 250 gramına 150 gram Kütlece %40’lık 150 gram şeker çözeltisine aynı sıcaklıkta
su ekleniyor. 10 gram su ve 40 gram şeker ekleniyor.
Buna göre oluşan yeni çözeltinin kütlece yüzde deri- Buna göre, oluşan yeni çözelti kütlece yüzde kaçlıktır?
şimi kaçtır? (10)
(50)

Kütlece %20’lik 80 gram HCl çözeltisine 12 gram HCl Kütlece %18 lik 40 gram H2SO4 çözeltisine kaç gram su
108 gram su ekleniyor. eklenirse yeni çözelti %8 lik olur?
Buna göre oluşan yeni çözeltinin kütlece yüzde deri- (50)
şimi kaçtır?
(14)

Kütlece %30’luk 200 gram tuz çözeltisine 150 gram tuz Kütlece %20’lik 60 gram şeker çözeltisinden kaç gram su
ve 150 gram su ekleniyor. buharlaştırılırsa çözelti %50 lik olur?
(36)
Buna göre oluşan yeni çözeltinin kütlece yüzde deri-
şimi kaçtır?
(42)
7 Kimya Elbistan
Farklı Kütlece Yüzde Derişimlerdeki Çözeltilerin Karıştırılması
⌬ Farklı kütlece yüzde derişime sahip aynı tür çözeltiler karıştırıldığında önce her bir çözeltide çözünen madde miktarları
bulunur. Sonra karışımın toplam kütlesine oranlanarak karışım çözeltinin kütlece yüzde derişimi bulunur.
. %C . m = %C1.m1 + %C2.m2 + %C3.m3 + ...

son toplam

Step - 2

Kütlece %40’lık 200 gram şeker çözeltisi ile kütlece Kütlece %15 lik 80 gram KF çözeltisi ile kütlece %48 lik
%20’lik 300 gram şeker çözeltisi karıştırılırsa oluşan 120 gram KF çözeltisi karıştırılıyor.
çözeltinin kütlece yüzde derişimi kaç olur?
Buna göre oluşan yeni karışım kütlece % kaçlıktır?
(28)
(34,8)

Kütlece %20’lık 250 gram tuzlu su ile kütlece %25’lik 900 Kütlece %30’lik 300 gram tuzlu su çözeltisine kütlece
gram tuzlu su karıştırıldıktan sonra 150 gram su çökelme %40’lik 400 gram tuzlu su, 150 gram saf su ve 150 gram
olmadan buharlaştırılıyor. tuz ekleniyor.
Oluşan yeni çözeltinin kütlece % derişimi kaç olur? Oluşan yeni çözelti kütlece % kaç oranında tuz içe-
(27,5) rir? (40)

Kütlece %20’lik 40 gram tuzlu su çözeltisine kütlece Kütlece %60’lık m1 gram NaI çözeltisi ile kütlece %40’lık
%30’luk 50 gram tuzlu su ve 10 gram saf su ekleniyor. m2 gram NaI çözeltisi karıştırılıyor.
Oluşan yeni çözelti kütlece % kaç oranında tuz içe- Oluşan yeni çözelti kütlece %45 NaI içerdiğine göre
rir? (23) m1/m2 oranı kaçtır? (1/3)
Kimya Elbistan 8
b. Hacimce Yüzde Derişim
⌬ Sıvı – sıvı çözeltiler hacim olarak ölçülebildiğinden bazı çözeltilerin derişimleri hacimce yüzde derişim ile ifade edilir.
✓ Örneğin, %30’luk etanol çözeltisi hazırlamak için 30 mililitre etanolün üzerine 70 mililitre su eklenir.
⌬ Bir çözeltinin hacimce yüzdesi aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanabilir.
VÇözünen
%C = . 100 VÇözünen = Çözünen maddenin hacmi
VÇözelti
VÇözelti = Çözeltinin hacmi
Step - 3

Hacimce %80’lik etil alkol içeren kolonya elde etmek 120 mL suda 30 mL etil alkol çözünürse çözeltideki
için aynı sıcaklıkta 40 mL etil alkole kaç mL su eklen- hacimce alkol derişimi % kaç olur?
melidir? (10) (20)

160 gram etil alkol ile 50 mL su çözeltisinde etil alkol Hacimce %20’lik etil alkol içeren sulu çözeltinin hacmi 50
hacimce % kaçtır? (detil alkol = 0,8 g/mL) mililitredir.
Buna göre, çözelti kaç gram etil alkol sıvısı içerir?
(80) (detil alkol = 0,8 g/mL) (8)

Yoğunluğu 1,4 g/mL olan 16,8 gram X sıvısı ile 100 Hacimce %40 lık 100 mL etanol su çözeltisinden kaç
mL lik sulu çözelti hazırlanıyor. Buna göre çözeltinin mililitre etanol buharlaştırılırsa hacimce %25 lik eta-
hacimce % kaçı sudur? (88) nol elde edilir? (20)
9 Kimya Elbistan
c. ppm (part per million = milyonda bir kısım)
⌬ 10 ton suya 1 damla kırmızı boya damlatıldığında su içerisinde bulunan kırmızı sulu boyanın miktarı belirlenirken hacimce
ve kütlece yüzde derişim birimleri kullanmak zordur. Bu yüzden çözünen miktarı oldukça az olan karışımlarda derişimi
ifade etmek için ppm derişim birimi kullanılır.
⌬ Herhangi bir karışımdaki toplam madde miktarının milyonda 1 birimlik maddesine 1 ppm denir.
✓ 1 ppm = 1 mg/L, 1 kg = 106 mg
mg çözünen mg çözünen g çözünen

ppm = ppm = . 106
ppm =
kg çözelti 1L çözelti g çözelti
Step - 4

Bir içme suyunun analizinde suyun 2 kilogramında 0.6 Bir akarsudan alınan su örneğinin 10 kilogramında 2 mg
mg Mg2+ iyonu içerdiği tespit ediliyor. Fe2+ iyonu vardır.
Buna göre, içme suyu kaç ppm Mg2+ iyonu içerir? Buna göre, Fe2+ iyonunun derişimi kaç ppm dir?
(0,3) (0,2)

Göl suyunun 400 gramlık numunesinde 1,6.10-4 gram 600 gram havuz suyu numunesinde 5 ppm çözünmüş
nitrat iyonu bulunduğuna göre numunedeki nitrat iyo-
fosfat iyonu olduğuna göre fosfat iyonu derişimi kaç
nu kaç gramdır? (3.10-3)
ppm’dir? (0,4)

Bir atık su tesisinden alınan su örneğinin 20 kilogramın- C vitamini derişimi 150 ppm olan bir portakal suyun-
da 4 miligram arsenik bulunmaktadır. dan 600 mililitresinde kaç miligram C vitamini var-
dır? (90)
Buna göre, atık su örneğindeki arsenik derişimi kaç
ppm’dir? (0,2)
Kimya Elbistan 10
d. Molarite
⌬ Bir litre çözeltide çözünen maddenin mol sayısına molarite denir. ⌬ Molarite bulunurken çözeltinin nasıl hazır-
landığına dikkat edilmelidir. Örneğin,
⌬ “M” harfi ile gösterilir. Birimi molar veya mol/L dir.
✓ 4 gram NaOH katısı üzerine su ilavesi
ile çözelti hacmi 500 mL yapılırsa NaOH
M = Molarite ın derişimi 0,2 M olur.
n
M= n = Mol sayısı ✓ 500 mL su üzerine 4 gram NaOH katısı
V
V = Hacim ilave edilirse çözelti hacmi 500 mL den
fazla olacağından derişimi 0,2 M olmaz.
(NaOH:40 g/mol)
Step - 5
7.

4 M 500 mL NaOH’in sulu çözeltisini hazırlamak için 72 gram HCl ile hazırlanan 5 molarlık sulu çözeltinin
kaç mol NaOH gerekir? hacmi kaç mLʼdir? (HCl:36 g/mol)
(2) (400)

400 mL çözeltide 36 gram glikoz (C6H12O6) çözünmüş 0,2 M 100 mL CaBr2 çözeltisi hazırlamak için kaç
olarak bulunduğuna göre çözeltinin derişimi kaç gram CaBr2 kullanılmalıdır? (CaBr2:200 g/mol)
molardır? (C6H12O6: 180 g/mol) (4)
(0,5)

14,8 g Ca(OH)2 ile hazırlanan 800 mL çözeltinin deri- 5 M H2SO4 çözeltisinde 19,6 gram H2SO4 çözünmüş
şimi kaç M’dır? (Ca(OH)2 = 74 g/mol) olarak bulunduğuna göre çözeltinin hacmi kaç
(0,25) mL’dir? (H2SO4 : 98 g/mol) (40)

40 gram XCO3’dan 100 mL 4 M’lik çözelti hazırlan- 20,2 gram XNO3 katısına toplam hacim 200 mL olacak şe-
dığına göre X ile ifade edilen elementin mol kütlesi kilde üzerine su ilave edilerek hazırlanan çözeltinin mola-
kaçtır? (12C, 16O) ritesi 1 mol/L dir.
(40)
Buna göre X in mol kütlesi nedir? (14N, 16O)
(39)
11 Kimya Elbistan
1. Çözelti Derişimlerinde Değişim (Seyrelme ve Derişme)
⌬ Bir çözeltideki çözünen oranının artması derişme, çözünen oranının azalması ise seyrelme olarak adlandırılır.
V1
V2
M1, n1 M2, n2
1. Durum 2. Durum
✓ 1. durumda çözeltinin sıcaklığı artırılarak çökelme olmadan bir miktar su buharlaştırılıyor.
✓ 2. durumda çözeltide çökme olmadığından, ortamdaki çözünen oranı artar.
✓ 1. durum ve 2. durumda çözeltilerin mol sayılarında bir değişiklik olmadığından (n1= n2) aşağıdaki bağıntı
yazılabilir.
n1 n2
M1 = M2 = M1 . V1 = M2 . V2
V1 V2

✓ 1. durumdaki çözeltiyi ısıtma yerine aynı sıcaklıkta su ekleme yapmış olsaydık bu kez de çözelti seyrelmiş
olacaktı. Çözünen maddenin mol sayısı değişmezdi. Bu nedenle yukarıdaki bağıntı yine kullanılabilir.
Step - 6

3 M 200 mL HF çözeltisine 400 mL saf su ilave edilir- 2 M 500 mL NaCl çözeltisinden 250 mL saf su çökelme
se HF çözeltisinin derişimi kaç molar olur? olmadan buharlaştırılırsa oluşan yeni çözeltinin deri-
(1)
şimi kaç molardır?
(4)

2 L 0,1 M H2SO4 çözeltisinin derişimini 0,25 M yap- 2 M 100 mL HCl çözeltisine 400 mL su eklenince çö-
mak için çözeltiden kaç lite su buharlaştırmalıyız? zeltinin molaritesi kaç M olur?
(1,2) (0,4)

3 M 600 mL NaBr çözeltisinden 200 mL su buhar- 4 M 300 mL KBr çözeltisine kaç mili litre su eklenirse
laştırılırsa oluşan yeni çözeltinin derişimi kaç molar çözelti 3 molarlık olur?
olur? (4,5) (100)
Kimya Elbistan 12
2. İyon Derişimi
⌬ İyonik bağlı bileşikler suda çözündüklerinde suya iyonlarını verirler. Örneğin CaI2 katısı suya atılırsa,
CaI2(k) → Ca2+(suda) + 2I-(suda)
şeklindeki gibi iyonlaşır. Her bir iyonun molar derişimi,
n(Ca )
2+
n(I ) -
[Ca2+] = [I-] =
V V
Step - 7
8.

0,3 molar BaCl2 sulu çözeltisinde kaç molar iyon 0,25 M Mg3(PO4)2 çözeltisinde kaç molar Mg2+ iyonu
vardır? vardır?
(0,9) (0,75)

8 gram Fe2O3 katısı çözülerek hazırlanan 500 mL lik 31,2 g AI(OH)3’in çözünmesiyle oluşan 1 L çözeltide
çözeltideki Fe3+ iyonu derişimi kaç molardır? OH- iyonu derişimi kaç molardır? (AI(OH)3 : 78 g/mol)
(Fe2O3:160 g/mol) (1,2)
(0,2)
Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama 52

51
0,4 M Na+ iyonu içeren 1 L Na2SO4 çözeltisinde kaç
22,2 g Ca(OH)2’in suda çözünmesi ile oluşan 300 mL
gram Na2SO4 çözünmüştür? (Na2SO4:142 g/mol)
çözeltide bulunan [Ca2+] ve [OH-] iyon derişimleri kaç
molardır? (Ca(OH)2:74 g/mol) (28,4)
(1M, 2M)
Bilgi Uygulama 54
Bilgi Uygulama 53
0,5 M PbBr4 çözeltisi ile 0,6 M MgBr2 çözeltisi eşit ha-
0,40 M 100 mL Al2(CO3)3 çözeltisiyle 0,20 M 400 mL
cimde karıştırılırsa çözeltideki [Br-] iyonları derişimi
Na2CO3 çözeltisi karıştırıldığında çökme olmadığına
kaç molar olur? (1,6)
göre çözeltideki [Al3+], [Na+] ve [CO32-] iyonlarının
derişimleri kaç molardır?
(0,16, 0,32, 0,4)
13 Kimya Elbistan
3. Çözeltilerin Karıştırılması
⌬ Aynı maddenin molar derişimleri farklı çözeltileri karıştırıldığında, karışımın derişimi aşağıdaki bağıntıdan bulunabilir.
. M1 . V1 + M2 . V2 + M3 . V3 ... = Mson . Vson

Step - 8

0,4 M 700 mL ve 0,2 M 300 mL NaCl çözeltileri karıştırı- 0,4 M BaSO4 ile 0,9 M BaSO4 çözeltileri karıştırıldığında
lıyor. oluşan yeni çözelti 600 mL ve 0,5 molardır.
Buna göre, oluşan yeni çözeltinin derişimi kaç molar- Buna göre, 0,4 M ve 0,9 M lık çözeltilerden kaçar mL
dır? alınmıştır?
(0,34)
(480, 120)

0,2 M 450 mL Na2CO3 çözeltisi ile 150 mL Na2CO3
çözeltilerinin karıştırılmasıyla oluşan çözeltinin 0,24 M 200 mL ve 0,08 M 300 mL BaCl2 çözeltileri karış-
molaritesi 0,25 olduğuna göre 150 mL olan Na2CO3 ın tırılıyor?
molaritesi kaçtır?
Buna göre, oluşan yeni çözeltinin derişimi kaç molar-
(0,4)
dır? (1,44)

0,12 M 400 mL ve X molar 400 mL KBr çözeltileri karıştırı- 2K(k) + 2H2O(s) → 2KOH(suda) + H2(g)
lıp üzerine 200 mL su ilave ediliyor ve son durumda çözelti
0,288 M oluyor. tepkimesine göre 0,1 mol H2 gazı oluştuğunda 200 mL
KOH çözeltisi oluşuyor.
Buna göre X kaçtır?
KOH çözeltisinin derişimi kaç molar olur?
(0,6)
(1)
Kimya Elbistan 14
e. Molalite
⌬ 1 kilogram çözücüde çözünmüş maddenin mol sayısına molalite denir. “m” ile gösterilir. Birimi molal dir.
Çözünenin molü (n)

m=
Çözücü kütlesi (kg)

Step - 9
9.

20 gram CaCO3 katısının 500 gram suda çözünmesi ile 600 gram CaBr2 tuzu çözünerek hazırlanan çözeltinin
bir çözelti hazırlanıyor. derişimi 0,1 molaldır.
Buna göre, oluşan çözeltinin molalitesi kaçtır? Buna göre, çözeltide kaç kilogram su kullanılmıştır?
(CaCO3:100 g/mol) (CaBr2:200 g/mol)
(0,4) (30)

500 gram su ile 0,2 molal Na2SO4 çözeltisi hazırla- 8 gram KOH katısının 500 gram suda çözünmesi ile bir
mak için gereken Na2SO4 kütlesi kaç gramdır? çözelti hazırlanıyor.
(Na2SO4:142 g/mol) Buna göre, oluşan çözeltide kaç molal iyon vardır?
(14,2)
(KOH:40 g/mol)
(0,8)

Kütlece %20 lik 250 gram CaCO3 sulu çözeltisinde Suda çözündüğünde Xm+ ve Yn- iyonları veren bir mol
kaç molal iyon vardır? (CaCO3:100 g/mol) çözeltiye ait molalite zaman grafiği aşağıda verilmiştir.
Molal
(5)
0,6 Xm+
0,2 Yn-
t zaman
a. Xm+ ve Yn- iyonları içeren bileşiğin formülü nedir?

b. Çözelti kaç molaldir?
c. Çözeltide kaç kg su vardır?
(a. X3Y; b. 0,2; c. 5)
15 Kimya Elbistan
f. Mol Kesri ve Yoğunluk
⌬ Çözeltideki maddelerden birisinin mol sayısının, toplam mol sayısına oranına mol kesri denir. “X” ile gösterilir. Birimi yoktur.
⌬ Örneğin A ve B maddelerinden oluşan bir çözeltide A maddesinin mol kesir XA,
nA XA = Mol kesri
XA = nA = A’nın molü dçözelti : çözelti yoğunluğu, g/cm3
nA + nB
nB = B’nin molü
mçözelti : çözelti kütlesi, g
Vçözelti : çözelti hacmi, cm3
⌬ Çözeltinin birim hacimdeki kütlesine çözelti yoğunluğu denir.
M : molarite, mol/L
mÇözelti % . 10. dçözelti MA : çözünenin mol kütlesi, g/mol
dÇözelti = M=
VÇözelti MA
% : çözeltinin kütlece yüzdesi
Step - 10
10.

108 g H2O’da 128 g CH3OH çözünmesiyle oluşan Kütlece %64’lük SO2 sulu çözeltisinde H2O’nun ve
çözeltide H2O’nun ve CH3OH’ün mol kesri nedir? SO2’nin mol kesri nedir (1H, 16O, 32S)
(1H, 12C, 16O)
(H2O:2/3; SO2: 1/3)
(H2O:0,6; CH3OH: 0,4)

Kütlece %10 luk CaCO3 çözeltisindeki CaCO3 ‘ın mol 11,1 molal KBr sulu çözeltisinde suyun mol kesri
kesri kaçtır? (CaCO3:100 g/mol, H2O:18 g/mol) nedir?
(5/6)
(1/51)

Yoğunluğu 1,2 g/cm3 olan kütlece % 49 luk H2SO4 Yoğunluğu 1,2 g/cm3 olan kütlece %49 luk 200 mL
çözeltisinin derişimi kaç molardır? (H2SO4: 98 g/mol) H2SO4 çözeltisini kaç mol KOH katısı tamamen nötr-
leştirir? (H2SO4: 98 g/mol)
(6) (2,4)

Saf bir X sıvısının 150 mililitresi ile hazırlanan 2 litrelik Özkütlesi 1,25 g/mL olan, 0,4 mol X katısı ile hazırlanan
sulu çözeltinin derişimi 0,3 molardır. kütlece %10’luk çözeltinin hacmi 320 mL’dir.
Bu sıvının saf halde yoğunluğu 0,8 g/mL ise sıvının Buna göre X’in molekül kütlesi kaç g/mol’dür?
mol kütlesi kaç gramdır? (100)
(200)
Kimya Elbistan 16
3. Koligatif Özellikler
Not:
⌬ Çözünen taneciklerin sayılarına (derişimlerine) bağlı olan özelliklere koligatif
özellikler denir.
✓ Buhar basıncının düşmesi
✓ Kaynama sıcaklığının yükselmesi
✓ Donma Sıcaklığının alçalması
✓ Osmoz
a. Buhar Basıncının Düşmesi

⌬ Bir sıvının buhar basıncı, moleküllerin sıvının yüzeyinden kolaylıkla uzaklaşabil-
melerine bağlıdır.
Buhar basıncı, aşağıdaki niceliklere
✓ Bir çözünen bir sıvı içerisinde çözündüğü zaman, çözelti içerisindeki etkileşim- bağlıdır.
ler artar. ⌬ Sıcaklık
✓ Etkileşimlerin sonucu olarak çözelti yüzeyinde çözücü molekülleri daha yavaş ✓ Sıcaklık arttıkça buhar basıncı
buharlaşır. artar.
✓ Dolayısıyla çözelti, saf çözücünün buhar basıncından daha düşük bir buhar ⌬ Maddenin cinsi
basıncına sahip olur.
✓ Moleküller arası etkileşim arttıkça
⌬ Çözeltilerin buhar basıncı ile bileşenlerinin arasındaki ilişki Raoult yasası ile ifade buhar basıncı azalır.
edilir. ⌬ Maddenin saflığı
✓ Raoult yasasına göre, ideal çözeltinin buhar basıncı, uçucu bileşenlerin buhar ✓ Çözünen tanecik sayısı arttıkça
basınçları ile bileşenlerin çözeltideki mol kesrine bağlıdır. buhar basıncı azalır.
✓ Eğer çözelti bileşenleri uçucu ise buhar basıncı aşağıdaki bağıntı ile hesapla-
nır.
Yakup Demir
Pçözelti : Çözeltinin buhar basıncı

. P = PA + PB + ... PA = PoA.XA PB = PoB.XB
çözelti PA : Çözeltideki A bileşenin buhar basıncı
PB : Çözeltideki B bileşenin buhar basıncı
PoA : Belirli sıcaklıkta saf A nın buhar basıncı
✓ Eğer uçucu bir çözücü içerisinde uçucu olmayan çözünen var ise bu- PoB : Belirli sıcaklıkta saf B nin buhar basıncı
har basıncı, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. XA : A bileşenin çözeltideki mol kesri
XB : B bileşenin çözeltideki mol kesri
. P = Posıvı . Xsıvı
çözelti
Bilgi Uygulama 75
50 oC de 92 gram etil alkol ve 108 gram su ile hazırlanan çözelti için aynı sıcaklıkta;
a. Suyun buhar basıncı kaç mmHg dir?
b. Etil alkolün buhar basıncı kaç mmHg dir?
c. Çözeltinin buhar basıncı kaç mmHg dir?
(50 oC de, Posu = 100 mmHg, Poetil alkol = 400 mmHg, H2O: 18 g/mol, Etil alkol: 46 g/mol)
(a. 75, b. 100, c. 175)
17 Kimya Elbistan
Step - 11

20 C de 1 mol benzen ile 4 mol toluenden oluşan
o
t °C de 54 gram suda 180 gram C6H12O6 katısı çözülerek
çözeltinin aynı sıcaklıkta buhar basıncı kaç mmHg bir çözelti hazırlanıyor.
dir? (20 oC de Pobenzen = 75 mmHg, Potoluen = 20 mmHg) Buna göre, oluşan çözeltinin buhar basıncı kaç mm
Hg’dir? (t°C de suyun buhar basıncı 28 mmHg, 1H, 12C, 16O)
(31)
(21)

t °C de 72 gram suda 1 mol BaBr2 katısı çözülerek bir t °C de 27 gram suda, 90 gram X katısı moleküler olarak
çözelti hazırlanıyor. çözünerek bir çözelti hazırlanıyor.
Buna göre, oluşan çözeltinin buhar basıncı kaç mm Buna göre, oluşan çözeltinin buhar basıncı 15 mmHg
Hg’dir? (t°C de suyun buhar basıncı 35 mmHg, 1H, 16O) olduğuna göre X katısının mol kütlesi kaçtır?
(t°C de suyun buhar basıncı 20 mmHg, 1H, 16O)
(20)
(180)

I. Saf su I. 100 mL 0,2 M BaCl2 sulu çözeltisi
II. Doymuş NaCl sulu çözeltisi II. 200 mL 0,2 M KCl sulu çözeltisi
III. Doymamış NaCl sulu çözeltisi III. 300 mL 0,1 M C6H12O6 sulu çözeltisi
Aynı ortamda bulunan yukarıdaki maddelerin buhar Aynı ortamda bulunan yukarıdaki maddelerin buhar
basınçlarının karşılaştırılması nasıldır? basınçlarının karşılaştırılması nasıldır?
(I > III > II) (III > I > II)

Buhar basıncı (mmHg) Buhar basıncı (mmHg)
X Y Z X Y Z
Sıcaklık oC Sıcaklık oC
Yukarıdaki grafik X, Y ve Z tuzlarının eşit derişimli sulu Yukarıdaki grafikte NaCl tuzunun aynı ortamda üç farklı
çözeltilerinin buhar basıncı – sıcaklık değişimini göster- derişimi olan X, Y ve Z nin buhar basıncı - sıcaklık deği-
mektedir. şimi verilmiştir.
Buna göre aynı sıcaklıkta X, Y ve Z çözeltilerinin bu- Buna göre X, Y ve Z çözeltilerini derişikten seyreltiğe
har basınçlarının karşılaştırılması nasıldır? doğru sıralanışı nasıldır?
(X > Y > Z) (Z > Y > X)
Kimya Elbistan 18
b. Kaynama Sıcaklığının Yükselmesi
⌬ Uçucu olmayan bir maddenin sıvıda çözünmesiyle oluşan çözeltinin buhar basın- Not:
cı düşer, kaynama noktası yükselir. Bu artışa kaynama noktası yükselmesi denir.
⌬ Bir çözeltide çözünmüş maddenin tanecik derişimi arttıkça çözeltinin kaynama
noktası da artar.
⌬ Çözeltilerde de sabit basınça diğer maddelerde olduğu gibi kaynama sırasında
⌬ Kaynama noktası yüksel-
buhar basıncı sabittir ve dış basınca eşittir.
mesi ölçülerek mol kütlesi
belirleme yöntemine ebül-
yoskopi denir.
Sıcaklık (oC)
100 + b
⌬ Bir elektrolitin suda iyonlarına
100 + a ayrışma derecesinin ölçüsü çö-
zeltinin van’t Hoff faktörü (i) dür.
100
Saf su ✓ Örneğin 1 mol NaCI çözeltisinde
her bir NaCI birimi, 1 mol Na+
iyonu ve 1 mol Cl- iyonu olmak
üzere toplam 2 mol iyon oluştu-
0 rur. Dolayısıyla van’t Hoff faktörü
Zaman
i = 2’dir.
∆Tk = Kaynama noktası yükselmesi ✓ CaCl2 için van’t Hoff faktörü i =3

∆Tk = Kk . mi Kk = Sabit dür.
mi = Taneciklerin toplam molalitesi ✓ Ba3(SO4)2 için van’t Hoff faktörü
i =5 dir.
Yakup Demir
4 molal şeker çözeltisinin (C6H12O6) Bir atmosfelik basınçta 0,2 molal
kaynama noktası yükselmesi kaç oC AlCl3 sulu çözeltisinin kaynama
dir? (Kk: 0,52) noktası kaç oC dir? (Kk:0,52, suyun
kaynama noktası 100 oC dir)
(2,08)
(100,416)

Toplam 0,6 molal iyon içeren BaCl2 0,4 molal NaCl çözeltisinin 1 atm
çözeltisinin 1 atm basınçta kaynamaya basınçta kaynamaya başlama sıcaklığı
başlama sıcaklığı 100+3a °C dir. 100+2a °C dir.
Buna göre, aynı koşullarda 0,6 molal Buna göre, aynı koşullarda K2SO4
KCl çözeltisinin kaynamaya başlama çözeltisinin kaynamaya başlama
sıcaklığı kaç oC’dir? sıcaklığı 100+3a °C olduğuna göre
K2SO4’ın molalitesi kaçtır?
(100+6a)
(0,4)
19 Kimya Elbistan
Step - 12

Sıcaklık C
o
Sıcaklık oC
NaBr 0,12 molal K2SO4
100 + 5a x
0,1 molal MgBr2 0,10 molal KNO3
100 + 3a 100 + 3a
C6H12O6
100 + a 100 Saf su
Zaman Zaman
Aynı ortamda bulunan C6H12O6, NaBr ve 0,1 molal sulu Aynı ortamda bulunan 0,12 molal K2SO4, 0,10 molal
MgBr2 çözeltilerinin ısınma grafiği yukarıda verilmiştir. KNO3 çözeltileri ve suyun ısınma grafiği yukarıda veril-
miştir.
Buna göre NaBr ve C6H12O6 çözeltileri kaç molaldir?
(NaBr: 0,25, C6H12O6: 0,1) Buna göre x nedir?
(100 + 5,4a)

Kaynamakta olan bir miktar saf suya NaCl tuzu ekleniyor.
I. 400 mL 0,1 M NaCl sulu çözeltisi
Bu olayla ilgili,
II. 200 mL 0,2 M AlCl3 sulu çözeltisi
I. Oluşan çözeltinin buhar basıncı artar. III. 400 mL 0,1 M CaCl2 sulu çözeltisi
II. Kaynama olayı bir süre durur. Yukarıdaki çözeltilerin 1 atm dış basınç altında kay-
namaya başlama sıcaklıkları arasındaki ilişki nasıl-
III. Çözelti doymuş hale geldiğinde sabit sıcaklıkta kay-
dır?
namaya devam eder.
(II > III > I)
(II ve III)

Buhar basıncı (mmHg)
I. Kütlece % 20’lik tuzlu su çözeltisi
II. Saf su
1 atm X Y Z
III. Kütlece % 30’luk tuzlu su çözeltisi
Yukarıdaki çözeltilerin 1 atm dış basınç altında kay-
namaya başlama sıcaklıkları arasındaki ilişki nasıl-
dır?
(III > I > II) Sıcaklık oC
Aynı ortamda bulunan saf etil alkol, saf su ve doyma-

mış tuzlu su çözeltisinin sıcaklık buhar basıncı grafiği
verilmiştir.
Buna göre X, Y ve Z ile gösterilen eğriler hangi mad-
delere aittir? (X: saf alkol, Y: saf su Z: doymamış tuzlu su)
Kimya Elbistan 20
c. Donma Noktası Alçalması
⌬ Saf bir sıvının içerisine herhangi bir madde çözündüğünde oluşan çözelti saf Not:
sıvıya göre daha düşük sıcaklıkta donar. Donma noktasındaki bu düşüşe donma
noktası alçalması denir.
Bir maddenin mol kütlesini
donma noktasındaki düşme-
Sıcaklık ( C)
o
den yola çıkarak hesaplama
yöntemine kriyoskopi denir.
Saf su Zaman
0
-a
-b
∆Td = Donma noktası alçalması

∆Td = - Kd . mi Kd = Sabit
mi = Taneciklerin toplam molalitesi

Bir atmosfelik basınçta 0,5 molal Bir atmosfelik basınçta 0,2 molal
şeker çözeltisinin (C6H12O6) donma AlCl3 sulu çözeltisinin donma nokta-
Yakup Demir
noktası alçalmasını kaç oC dir? sı kaç oC dir?

(Kd: 1,86, suyun donma noktası 0 oC dir.) (Kd:1,86, suyun donma noktası 0 oC dir.)
(-1,488)
(-0,94)

Toplam 0,6 molal iyon içeren MgBr2 0,2 molal KNO3 çözeltisinin 1 atm
çözeltisinin 1 atm basınçta donmaya basınçta donmaya başlama sıcaklığı -a
başlama sıcaklığı -3a °C dir. °C dir.
Buna göre, aynı koşullarda 0,4 molal Buna göre, aynı koşullarda BaCl2
NaBr çözeltisinin donmaya başlama çözeltisinin donmaya başlama sıcak-
sıcaklığı kaç oC’dir? lığı -6a °C olduğuna göre BaCl2’nin
molalitesi kaçtır?
(-4a)
(0,8)
21 Kimya Elbistan
Step - 12

0,1 1
Çözünen Çözünen
-0,5a maddenin -a maddenin
x mol sayısı mol sayısı
-3a
y C6H12O6 C6H12O6
AlCl3 NaCl BaCl2

Sıcaklık ( C)
o Sıcaklık (oC)
1 kg suda çözünen maddelerin mol sayılarına bağlı 1 1 kg suda çözünen maddelerin mol sayılarına bağlı 1
atm basınçtaki donma sıcaklıkları grafikteki gibidir. atm basınçtaki donma sıcaklıkları grafikteki gibidir.
Buna göre x ve y kaç a‘dır? Buna göre 1 kg suda FeCl3 katısı sıcaklığı -2a oC
(x. -a, y. -2a) düşürdüğüne göre çözünen FeCl3 kaç gramdır?
(FeCl3: 160 g/mol)
(80)
Sıcaklık (oC) Sıcaklık (oC)
X çözeltisi
X maddesi
Zaman
Zaman 0
0
t1
-a
A
-b
B C
Yukarıdaki grafikte X maddesinin sıcaklık zaman grafiği
Yukarıdaki grafikte X çözeltisinin sıcaklık zaman grafiği
verilmiştir.
verilmiştir. X çözeltisi t1 sıcaklığında donmaya başlıyor.
Buna göre,
Buna göre t1 sıcaklığını yükseltmek için,
I. X maddesi tek tür tanecik içerir.
I. Çözünen X miktarını artırmak
II. A - B aralığında doymamış çözeltidir.
II. Çözeltiye çözücü ilave etmek
III. -b sıcaklığında donmaya başlamıştır.
III. Çözeltiyi karıştırmak
işlemlerinden hangileri yapılabilir?
(Yalnız II)
(Yalnız II)
Kimya Elbistan 22
d. Osmotik Basınç
Not:
⌬ Seyreltik bir çözeltiden daha derişik bir çözeltiye gözenikli bir zar yardımıyla
çözücü moleküllerinin geçişine osmoz denir.
⌬ Osmozta suda çözünmüş maddelerin çok olduğu kısım, suda çözünmüş madde-
lerin az olduğu kısma bir emme kuvveti uygular. Uygulanan bu kuvvete osmotik
basınç denir.
✓ Bu durum her iki çözeltinin derişimleri eşitleninceye kadar devam eder.
✓ Tabiatta bitkiler topraktan suyu bu şekilde emer.
✓ Osmoz olayı;
Bilgi Uygulama 102

a kolu b kolu
Yukarıdaki osmoz düzeneğinde a

kolunda saf su b kolunda tuzlu su
vardır.
Zamanla bu düzenekte,
I. a kolula tuz geçişi olur.

Ters Osmoz Yakup Demir
II. b kolunun yüksekliği artar.
⌬ Dengedeki çözelti üzerine denge basıncından daha büyük bir basınç uygula-
narak çözücünün akış yönünün değiştirilip çözeltiden saf çözücüye su akışı III. Derişimler eşitlenir.
sağlanmasına ters osmoz denir.
✓ Ters ozmoz için suyu derişik çözeltiden seyreltik çözeltiye geçirmek için derişik (Yalnız II)
çözeltiye enerji vermek gerekir
⌬ Ters ozmoz yöntemiyle su arıtımı;
Bilgi Uygulama 103
a kolu b kolu
Arıtılacak su Yukarıdaki osmoz düzeneğinde a

Kir
Temiz su kolunda %5 lik tuzlu su b kolunda
Su
Atık su gideri %10 luk tuzlu su çözeltisi bulunmak-
tadır.
Buna göre,
✓ Derişik çözeltiye basınç uygulandığında su molekülleri yarı geçirgen
zardan geçer fakat su kirleticilerin içeri girmesine izin verilmez. Bu I. b koluna basınç uygulanırsa a
şekilde su arıtılmış olur. kolundaki çözelti seyrelir.
II. Zamanla b kolunun yüksekliği
artar.
III. Zamanla a kolundaki çözeltinin
derişimi artar.
(I, II ve III)
23 Kimya Elbistan
4. Çözünürlük
Not: ⌬ Birden fazla maddenin birbiri içinde homojen dağılması ile oluşan saf olmayan
karışımlara çözelti denir.
CO2 ve CH3COOH gibi
maddeler suda hem mole-
a. Çözeltilerin Sınıflandırılması
küler hemde iyonlaşarak
çözünebildikleri için çö-
1. İletkenliklerine Göre Çözeltiler
zeltileri azda olsa elektrik
akımını iletirler. ⌬ Elektrik akımını ileten çözeltilere elektrolit çözelti denir.
✓ İçerisinde iyon bulunan çözeltiler elektriği iletir.
✓ NaCl, KBr, BaSO3, HCl ... çözeltileri örnek verilebilir.
⌬ Elektrik akımını iletmeyen çözeltilere elektrolit olmayan çözelti denir.
✓ İçerisinde iyon bulunmayan çözeltiler elektriği iletmez.
✓ C6H12O6, C2H5OH ... çözeltileri örnek verilebilir.
2. Derişimlerine Göre Çözeltiler

⌬ Çözünen oranı yüksek olan çözeltiye derişik çözelti denir.
⌬ Çözünen oranı düşük olan çözeltiye seyreltik çözelti denir.
Not: Bir çözeltinin derişikliği ya da seyreltikliği başka çözeltiye göre yorumlanır.
Yakup Demir
100 g Su 100 g Su 100 g Su
I. II. III.
25 oC de yukarıdaki toz şekerlerin tamamı çözünerek çözeltiler hazırlanıyor.
✓ Buna göre, II. çözelti I. çözeltiye göre derişik, III. çözeltiye göre seyreltiktir.

10 g tuz 15 g tuz CO2(g) O2(g)
100 g 100 g 100 g 100 g

Su Su Su Su
1. 2. 1. 2.
Oda koşullarında yukarıdaki kaplarda Oda koşullarında yukarıdaki kaplarda
tuzların tamamı çözünerek çözelti hazır- CO2 ve O2 gazları suda çözünüyor.
lanıyor.
Bu çözeltilerle ilgili,
Bu çözeltilerle ilgili,
I. İki çözeltide elektrolit değildir.
I. 1. çözelti daha seyreltiktir.
II. İki kapta da fiziksel çözünme ger-
II. 2. çözeltinin elektrik iletkenliği daha çekleşmiştir.
fazladır.
III. İki kapta da moleküler halde çözü-
III. İki kapta da kimyasal çözünme ger- nen madde bulunur.
çekleşmiştir.
yargılarından hangileri doğrudur? (Yalnız III)
(I ve II)
Kimya Elbistan 24
3. Çözünürlüklerine Göre Çözeltiler
Not:
⌬ Bir çözelti belirli koşullarda çözebileceği madde miktarından daha az miktarda
madde çözmüş ise doymamış çözelti denir.
⌬ Bir çözelti belirli koşullarda çözebileceği madde miktarının tamamını çözmüş ise Çözünürlük
doymuş çözelti denir.
⌬ Doymuş çözeltilere bir etki yapıldığında (sıcaklığın artması gibi) aynı maddeden bir
miktar daha çözebilir. Bu çözelti tekrar eski haline kontrollü bir şekilde getirildiğinde
çözünen madde çökmüyorsa bu çözelti aşırı doymuştur.
✓ Aşırı doymuş çözeltiler kararsızdırlar.
✓ Küçük bir etki yapıldığında fazlalık kısım çöker. Çözelti doymuş hale geçer. Sıcaklık
⌬ Uçucu olmayan katı içeren doymamış çözeltiyi doymuş hale getirmek için,
✓ Çözünürlüğü azaltmak Çözünen Kütlesi (g)
✓ Çözünen ilavesi
✓ Sabit sıcaklıkta çözücü buharlaştırılması Z T
Y
işlemleri yapılabilir.
X
Zaman
Normal koşullarda saf X tuzu 100 g suda Dipte katısı olan NaBr tuzu ve su karı- Grafiğe göre X ve Y noktalarında
en fazla 10 g çözünüyor. çözelti doymamış, Z ve T nokta-
şımına aynı sıcaklıkta katıyı çözecek
larında çözelti doymuştur.
Buna göre aynı şartlarda, kadar saf su eklenirse,
I. I. 10 g suda 1 g X tuzu I. Çözelti seyreltilmiş olur.
II. II. 30 g suda 2 g X tuzu II. Çözünen kütlesi artar.

Yakup Demir
III. III. 50 g suda 8 g X tuzu III. İlk durumda iki faz, son durumda
hazırlanan çözeltilerden hangileri doy- ise tek faz gözlemlenir.
mamıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
(Yalnız II) (II ve III)

Dipte katısı olmayan doymuş bir KNO3 Doymamış BaSO4 sulu çözeltisinin
çözeltisine aynı sıcaklıkta su ilave edili- derişimi arttıkça,
yor.
Buna göre, I. Çözeltinin öz kütlesi
II. Çözücünün kütlesi
I. Çözünen kütlesi değişmez.
III. Çözünenin kütlesi
II. Çözelti seyrelir.
niceliklerinden hangileri kesinlikle
III. KNO3’ün mol kesri artar. artar?
yargılarından hangileri doğrudur? (Yalnız I)
(I ve II)
25 Kimya Elbistan
Step - 13

25 C’de aşağıdaki gibi üç farklı doymamış KBr çözeltisi
o
X çözeltisine ait, çözünen X’e karşılık yoğunluk grafiği
hazırlanıyor. aşağıdaki gibidir.
I. Çözelti: 80 g saf su ve 20 g KBr(k)
II. Çözelti: 100 g saf su ve 25 g KBr(k)
B C
III. Çözelti: 160 g saf su ve 40 g KBr(k)
Bu çözeltilerin derişikliklerinin kıyaslanışı nasıl olur?
A
(I = II = III)
Eklenen X (g)
Buna göre,
I. B noktasında çözelti doymamıştır.

Bilgi Uygulama 112 II. Çözeltinin yoğunluğu saf çözücüden fazladır.
t C’de MgCl2 katısının 100 mL suda 25 gram çözünmesi
o
III. B - C aralığında dipte katı vardır.
ile doygun çözelti oluşmaktadır.
yargılarından hangileri doğrudur? (hacim değişmiyor,
Buna göre t oC’de, dsu = 1 g/cm3)
(II ve III)
I. 1000 mL suda 200 gram MgCl2 tuzunun çözünmesiy-
le hazırlanan çözelti
II. 600 mL suda 150 gram MgCl2 tuzunun çözünmesiyle
hazırlanan çözelti
III. 5 mL suda 1 gram MgCl2 tuzunun çözünmesiyle ha-
zırlanan çözelti
yukarıda verilen çözeltilerden hangileri doygundur?
(Yalnız II)

Bir miktar suya azar azar X katısı eklenerek çözünüyor. Aşağıda X maddesine ait A, B ve C çözeltilerinin çözünür-
Çözünen X katısının miktarına karşılık eklenen X katısının lük sıcaklık grafiği verilmiştir.
miktarı grafiği aşağıdaki gibidir. Çözünürlük
Çözünen (X)
X Y A
B
C
Sıcaklık
0 Eklenen (X)
X katısı ile hazırlanan A, B ve C çözeltileriyle ilgili,
Buna göre,
I. A çözeltisi kararsızdır.
I. (X - Y) aralığında çözelti doymuştur.
II. C çözeltisinde bir miktar daha X katısı çözünebilir.
II. (0 - X) aralığında eklenen X çözünür.
III. B çözeltisine X katısı ilave edilirse katı dibe çöker.
III. (X - Y) aralığında eklenen X çöker. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (I, II ve III)
(I, II ve III)
Kimya Elbistan 26
b. Çözünürlük Hesaplamaları
⌬ Belirli sıcaklık ve basınçta, belirli bir miktar çözücüde en fazla çözünebilen madde miktarına çözünürlük denir.
✓ Çözünürlüğün birimi genellikle g/100 g su’dur.
Çözünenin kütlesi (g)

Çözünürlük =
100 g çözücü

Step - 14
11.

NaCl tuzunun 20 C’ta çözünürlüğü 36 g / 100 g su’dur.
o
Bir X maddesinin 20 C’ta çözünürlüğü 32 g /100 g
o
a. Aynı sıcaklıkta 54 gram NaCl tuzu çözmek için en su’dur.

fazla kaç gram su gereklidir?
Buna göre, aynı sıcaklıkta 3 gram X(k) ile 12,5 g su-
b. Aynı sıcaklıkta 25 g su ile kaç gram doygun NaCl dan oluşan karışım doygun mudur?
çözeltisi hazırlanır?
(Doymamıştır)
(a. 150, b. 34)

Bir X maddesinin 20 C’ta çözünürlüğü 20 g /100 g
o
Bir X maddesinin 20 C’ta çözünürlüğü 5 g /100 g su’dur.
o
su’dur.
10 g suda 2 gram X(k) ile hazırlanan çözeltide kaç
1 kg suda 85 gram X(k) ile hazırlanan çözeltiyi doy- gram çözünmemiş X(k) vardır?
gun hale hetirmek için kaç gram X(k) eklenmelidir?
(1,5)
(115)

Bir X maddesinin 20 oC’ta çözünürlüğü 40 g /100 g Bir X maddesinin 25 oC’ta çözünürlüğü 30 g /100 g
su’dur. su’dur.
50 g suda 15 gram X(k) ile hazırlanan çözeltiye 12 Aynı sıcaklıkta hazırlanan 65 gram kütlece % 20 lik
gram daha X(k) eklenirse kabın dibine kaç gram katı çözeltide kaç gram daha X çözülebilir?
çöker?
(2)
(7)
27 Kimya Elbistan
Step - 15
12.

Na2SO4 tuzunun sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla deği-
Bir X tuzunun sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişimi
şimi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Çözünürlük
Çözünürlük
(g/100 g su)
(g/100 g su)
40 b
a
20 t (oC)
20 oC’de 200 g suya 250 g Na2SO4 eklendiğinde kaç

15 45 t (oC)
gram Na2SO4 çözünmeden kalır?
(170) 15 oC’de doygun X çözeltisi %50 lik, 45 oC’de doygun
X çözeltisi %60 lık, olduğuna göre a ve b sırası ile
kaçtır?
(a. 100, b.150)
Bilgi Uygulama 123

X maddesinin 35 C’de saf sudaki çözünürlüğü 25 g/100
o
g sudur.
Aynı sıcaklıkta hazırlanmış doygun çözelti kütlece %
kaçlıktır?
(20)

Doygun X çözeltisine aynı sıcaklıkta bir miktar daha su X maddesinin sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişimi
ilave ediliyor. aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Çözünürlük
Çözünürlük (g/100 g su)
(g/100 g su)
20
30 t (oC)
Zaman Zaman Zaman
I. II. III. 30 oC’de 360 gramlık doygun X çözeltisinde kaç gram
su vardır? (300)
Yukarda verilen grafiklerden hangileri X çözeltisine ait
olabilir? (Yalnız III)
Kimya Elbistan 28
c. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler
Not:
1. Basınç
⌬ Katı ve sıvıların çözünürlüğüne basıncın etkisi yok denecek kadar az olduğun-
dan ihmal edilir.
⌬ Aşağıdaki grafikte X gazı, Y sıvısı ve Z katısının sudaki çözünürlüğünün basınç-
la değişimi gösterilmiştir.
Çözünürlük
(g/100 g su)
⌬ Çözünürlüğe etki etmeyip

Y ve Z çözünme hızına etki eden
faktörler,
Basınç ✓ Temas yüzeyini artırmak.
✓ Çözücü veya çözünen ilave
etmek.
⌬ Gazların sıvıdaki çözünürlüğü basıncın arttırılması ile artar.
✓ Çözeltiyi karıştırmak.
✓ Dalgıçlarda derin sularda görülen vurgun olayı
✓ Çözünen maddeyi toz hali-
✓ Gazlı içeceklerdeki işenin kapağı açıldığında gaz çıkışının olması ne getirmek.
olayları basıncın çözünürlüğe etkisiyle ilgilidir.
⌬ Gazların sıvılardaki çözünürlüğü çözelti üzerindeki gazın kısmi basıncı ile doğru
orantılıdır.
Yakup Demir

Bir miktar saf X katısının saf suda çözün- Bir miktar saf X katısının saf suda çö-
mesiyle elde edilen doymuş çözelti ve zünmesiyle elde edilen doymuş çözelti
çözünmemiş tuz aşağıdaki ideal pistonlu ve çözünmemiş tuz aşağıdaki ideal pis-
kapta deniz kenarında bulunmaktadır. tonlu kapta bulunmaktadır.
Sürtünmesiz Sürtünmesiz
piston piston
He(g) He(g)
H2O(g) H2O(g)
H2O(s) H2O(s)
X(k) X(k)
Buna göre sabit sıcaklıkta kap, Buna göre sabit sıcaklıkta,
I. Deniz seviyesinden daha yüksek I. Piston yukarı çekilirse X(k)’in çözü-

yere çıkartılırsa çözünen X(k) mik- nürlüğü azalır.
tarı artar.
II. Piston aşağı itilirse katı kütlesi aza-
II. Deniz seviyesinden daha alçak orta- lır.
ma indilirse çözelti seyrelir.
III. Piston yukarı çekilirse bir miktar
III. X katısının çözünürlüğü basınç art- tuz çöker.
tıkça değişmez. yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (He gazı X çözeltisinde çözünmemektedir.)
(He gazı X çözeltisinde çözünmemektedir.) (II ve III)
(Yalnız III)
29 Kimya Elbistan
2. Sıcaklık
Not: ⌬ Sıcaklığın artması genellikle katıların ve sıvıların sıvılardaki çözünürlüğünü artırır-
ken, gazların sıvılardaki çözünürlüğünü azaltır.
⌬ Aşağıda X ve Y maddelerinin çözünürlük sıcaklık grafiği verilmiştir.
Çözünürlük
(g/100 g su)
X ve Y maddesi katı veya sıvı olabilir.
X
X maddesinin suda çözünmesi endotermik,
Y maddesinin suda çözünmesi ekzotermiktir.
Y
Sıcaklık
Çözünürlük
(g/100 g su)
⌬ Aşağıda Z gazının çözünürlük sıcaklık grafiği verilmiştir.
Çözünürlük
(g/100 g su)
C
B
A D Z gazının suda çözünmesi ekzotermik bir olaydır.
Sıcaklık Z
⌬ A ve B noktasında çözelti doygun Sıcaklık
ama B de her 100 gram su için A
ya göre daha fazla çözünen vardır.
⌬ C noktasında 100 gram suya atılan ⌬ Aşağıda bazı tuzların farklı sıcaklıklardaki sıcaklık-çözünürlük grafiği verilmiştir.
X katısının fazlası grafikteki doy-
gunluk eğrisine kadar çöker.
Yakup Demir
✓ Son durumda çözeltiden farklı

olarak çözünmemiş katı vardır
ya da çözelti başka koşullarda
hazırlanıp C koşuluna getirilmiş,
aşırı doymuş çözelti hazırlanmış
olabilir.
⌬ D noktasında çözelti doymamıştır.
Doygun hale getirmek için aşağı-
daki işlemler uygulabilir.
✓ Sabit sıcaklıkta X katısı ilave
etmek
✓ Sıcaklığı azaltmak
✓ Sabit sıcaklıkta su buharlaştır-
mak
Bilgi Uygulama 128

Çözünürlük
(g/100 g su)
C B
Sıcaklık
Saf X tuzuna ait çözünürlük - sıcaklık grafiği yukarıda verilmiştir.
Buna göre,
I. A noktasında çözelti doymamıştır.

II. Çözelti B noktasında C noktasına göre daha derişiktir.
III. Çözelti B noktasında aşırı doygundur.
yargılarından hangileri doğrudur? (Yalnız I)
Kimya Elbistan 30
Step - 16
13.

Dibinde katısıyla dengede olan doygun tuzlu su çözeltisi- Sabit hacimli kapalı bir kapta O2 gazı sulu çözeltisiyle
ne sabit sıcaklıkta bulunmaktadır. dengededir.
Aynı sıcaklıkta çözelti karıştırılırsa, Aynı sıcaklıkta kaba bir miktar He(g) eklenirse,
I. Çözünürlük I. Çözelti üzerindeki O2 gazının basıncı artar.
II. Derişim II. O2 gazının çözünürlüğü değişmez.
III. Dipteki katı miktarı III. Kabın toplam basıncı artar.
niceliklerinden hangileri değişmez? yargılarından hangileri doğrudur?
(I, II ve III) (II ve III)

X gazıyla ilgili aşağıda bazı koşullar verilmiştir. I. Basınç
Buna göre, II. Çözücü miktarı
I. 0 C ve 2 atm
o
III. Sıcaklık
II. 30 oC ve 1 atm Saf bir katının oda sıcaklığında saf bir sıvıdaki çözü-
III. 30 C ve 1,5 atm
o nürlüğü yukarıdakilerden hangilerine bağlıdır?
(Yalnız III)
yukarıda verilen koşullarda X gazının çözünürlükleri-
nin karşılaştırılmasını yapınız.
(I > III > II)
Bilgi Uygulama 134

KOH(k) CeSO4(k)
Bilgi Uygulama 100 g 100 g

133 Su Su
Bir miktar küp şeker ile hazırlanan doymamış çözeltinin I. II.
sudaki çözünme denklemi;
Yukarıda aynı ortamda bulunan kaplara eşit kütlede KOH
Şeker(k) + su + ısı → Şeker(suda) ve CeSO4 katıları ekleniyor. Eklenen katılar tamamen
şeklindedir. çözündüğünde I. kaptaki maddenin sıcaklığının arttığı II.
kaptaki maddenin sıcaklığının azaldığı gözleniyor.
Bu çözeltiye,
Buna göre,
I. Aynı miktar şekeri aynı miktar suda toz haline geti-
rerek çözmek. I. CeSO4 çözeltisi daha soğuk ortamda hazırlanırsa
çözünürlüğü artar.
II. Sabit sıcaklıkta su buharlaştırmak.
II. İki çözeltininde kütlece yüzde derişimleri eşittir.
III. Soğutmak.
III. KOH(k) nın suda çözünmesi ekzotermik olup fiziksel
işlemlerinden hangileri uygulanırsa doymuş çözelti çözünmedir.
elde edilebilir?
(II ve III)
(Yalnız II)
31 Kimya Elbistan
Step - 17
14.

NaNO3’ın 10 C’de çözünürlüğü 80 g/ 100 g su, 30 C’de
o o
XCl2 tuzunun 15 C’de çözünürlüğü 45 g/ 100 g su, 50
o
96 g/ 100 g su’dur. o
C’de 65 g/ 100 g su’dur.
30 °C’ta 98 g doygun NaNO3 çözeltisi 10 °C’a kadar 15 °C’de 300 g su kullanılarak hazırlanan doygun
soğutulursa kaç gram NaNO3 çöker? XCl2 çözeltisinin sıcaklığı 50 °C’a çıkarılıyor. Bu sı-
(8) caklıkta çözeltiyi doygun hale getirmek için çözeltiye
kaç gram XCl2 eklenmelidir?
(60)

t1°C’de 80 gram su ile hazırlanan doymuş X tuzu çözelti- 61°C’de bulunan kütlece % 20’luk 75 gram X’in sulu
sinde 20 gram X tuzu çözünmüştür. Çözelti t2°C’ye kadar çözeltisinin sıcaklığı 25°C ye düşürüldüğünde 3 gram X
ısıtıldığında çözeltinin doymuş hâle gelebilmesi için 12 katısı dibe çöküyor.
gram X tuzu ekleniyor.
Buna göre, X’in 25°C daki çözünürlüğü kaç gram
Buna göre, X tuzunun t2°C’deki çözünürlüğü kaç X/100 g su’dur?
g/100 g sudur? (20)
(40)
Bilgi Uygulama 140

Bilgi Uygulama 139
XBr tuzunun 30 oC’de çözünürlüğü 24 g/ 100 g su, 70
X tuzunun 15 oC’de alkolde çözünürlüğü 20g/ 100 mL o
C’de 35 g/ 100 g su’dur.
alkol, 45 oC’de 40 g/ 100 mL alkol’dür.
30 °C de 200 gram suya 77 gram XBr katısı eklenip
15°C de alkol ile hazırlanan 150 gram doygun X çö- sıcaklık 70 °C ye çıkartıldığında katının tamamen çö-
zeltisinin sıcaklığı 45°C ye çıkarılırsa tekrar doygun zünmesi için en az kaç gram daha su eklenmelidir?
olması için en az kaç gram X gerekir?
(dalkol = 0,8 g/mL) (Isıtma işlemindeki buharlaşma ihmal edilmektedir.)
(30)

(20)
Kimya Elbistan 32
Step - 18
15.

X tuzunun sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişimi
NaCl tuzunun sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişimi
Çözünürlük
Çözünürlük
(g/100 g su)
(g/100 g su) NaCl
120
86
40
45
30 60 t (oC)
40 80 t (oC)
a. 30 C’de doygun 280 gram X çözeltisinin sıcaklığı
o
a. 40 oC ta 1 kg suyun doygun hale gelmesi için kaç
60 oC’ye çıkartılırsa çözeltinin tekrar doygun hale
gram tuz çözmek gerekir?
gelmesi için kaç gram X tuzu gerekir?
b. 80 oC ta 1 kg suyu doygun hale getirdikten sonra
b. 60 oC’de doygun 110 gram X çözeltisinin sıcaklığı
40 oC a soğutulursa kaç gram tuz dibe çöker?
30 oC’de düşürülürse kaç gram X tuzu çöker?
(a. 450, b.410)
(a.160, b.40)

X tuzunun sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişimi X tuzunun sudaki çözünürlüğünün sıcaklıkla değişimi
aşağıdaki grafikte verilmiştir. aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Çözünürlük
Çözünürlük
(g/100 g su) X (g/100 g su)
40
15
20
25 50 t (oC)
t1 t2 t (oC)
25 oC’de hazırlanan 46 gramlık doygun çözelti 50 oC ye
t1 oC’de doygun 105 gram X çözeltisinin sıcaklığı t2
çıkartılırsa 8 gram daha X çözüyor.
o
C’ye çıkartılırsa kaç gram X tuzu çöker?
Buna göre a değeri kaçtır?
(15)
(a.35)
33 Kimya Elbistan

Sıvı Çözeltiler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sıvı Çözeltiler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kimya Elbistan

Çözünen iyonların su molekülleri

Çözünme sırasında su yerine

⌬ Çözünme süreci üç basamakta gerçekleşir:

I. İyonik bağlı bileşikler iyonlaşarak çözünür.

✓ CX4’lü bileşikler (CH4, CCl4 ...)

Kimyasal Tür Çifti Etkileşim türü Çözünür veya Çözünmez

IV. H2O - CH3OH

1. NaCl katısı C4H10 sıvısı içerisinde çözünmez. 4. Madde Çözücü

Bu durum, I. H2O KBr

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

2. KF nin suda çözünmesiyle ilgli,

ifadelerinden hangileri doğrudur? Yukarıdaki çözücü - çözünen çiftlerinin karşısında

D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

1-C 2-D 3-A 4-D 5-B 6-E

a. Kütlece Yüzde Derişim (%C)

Bilgi Uygulama 3 Bilgi Uygulama 4

Bilgi Uygulama 5 Bilgi Uygulama 6

Bilgi Uygulama 7 Bilgi Uygulama 8

Bilgi Uygulama 9 Bilgi Uygulama 10

Bilgi Uygulama 11 Bilgi Uygulama 12

Bilgi Uygulama 13 Bilgi Uygulama 14

. %C . m = %C1.m1 + %C2.m2 + %C3.m3 + ...

Bilgi Uygulama 15 Bilgi Uygulama 16

Bilgi Uygulama 17 Bilgi Uygulama 18

Bilgi Uygulama 19 Bilgi Uygulama 20

Bilgi Uygulama 21 Bilgi Uygulama 22

Bilgi Uygulama 23 Bilgi Uygulama 24

Bilgi Uygulama 25 Bilgi Uygulama 26

mg çözünen mg çözünen g çözünen

Bilgi Uygulama 27 Bilgi Uygulama 28

Bilgi Uygulama 29 Bilgi Uygulama 30

Bilgi Uygulama 31 Bilgi Uygulama 32

Bilgi Uygulama 33 Bilgi Uygulama 34

Bilgi Uygulama 35 Bilgi Uygulama 36

Bilgi Uygulama 37 Bilgi Uygulama 38

Bilgi Uygulama 39 Bilgi Uygulama 40

Bilgi Uygulama 41 Bilgi Uygulama 42

Bilgi Uygulama 43 Bilgi Uygulama 44

Bilgi Uygulama 45 Bilgi Uygulama 46

Bilgi Uygulama 47 Bilgi Uygulama 48

Bilgi Uygulama 49 Bilgi Uygulama 50

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama 52

. M1 . V1 + M2 . V2 + M3 . V3 ... = Mson . Vson

Bilgi Uygulama 55 Bilgi Uygulama 56

Bilgi Uygulama 57 Bilgi Uygulama 58

Bilgi Uygulama 59 Bilgi Uygulama 60

Çözünenin molü (n)

Bilgi Uygulama 61 Bilgi Uygulama 62

Bilgi Uygulama 63 Bilgi Uygulama 64

Bilgi Uygulama 65 Bilgi Uygulama 66

a. Xm+ ve Yn- iyonları içeren bileşiğin formülü nedir?

Bilgi Uygulama 67 Bilgi Uygulama 68

Bilgi Uygulama 69 Bilgi Uygulama 70

Bilgi Uygulama 71 Bilgi Uygulama 72

Bilgi Uygulama 73 Bilgi Uygulama 74

a. Buhar Basıncının Düşmesi

Pçözelti : Çözeltinin buhar basıncı

PB : Çözeltideki B bileşenin buhar basıncı

PoA : Belirli sıcaklıkta saf A nın buhar basıncı

XB : B bileşenin çözeltideki mol kesri

(a. 75, b. 100, c. 175)