Teza 1

1. Deontologjia mjekesore
Deontologjia mjekesore eshte disiplina qe studion rregullat e sjelljes, parimet morale te mjekeve dhe
punonjesve te tjere te shendetesise, qe shfaqen ne marredheniet mjek-pacient, mjek-mjek etj.
Analizon drtyrat dhe te drejtat e mjekeve dhe rastet kur ndodhin shkelje te rregullave morale dbe
ligjeve mjekesore. Vjen nga greqishtja e vjeter deontos- detyrim logos-shkence , ka te beje perseri
me rregullat detyrimet qe duhen respektuar brenda nje profesioni.

2. Problemet etike te tranplanteve

• Veshtiresine e gjetjes se organeve nga kufomat apo dhuruesit e gjalle per shkak te mungeses se
theksuar te tyre qe lidhet me konceptin e konsentit. Kjo dmth se liria e nje shtetasi per te dhene
ose jo konsentin e tij per te qene dhurues ose jo, hyn ne konflikt me detyrimin shoqeror qe ka. Disa
autore shprehin se mospranimi per te dhene nje organ do te jete i njejtr ne nje vrasje me
mosveprim. ( France apo Belgjike , personat mund te lene me nenshkrim refuzimin per te dhuruar
organet pas vdekjes, nderkohe qe ne SHBA dhe Kanada nxitet popullesia per kete ceshtje(patentat e
makinave permbajne nenshkrimin nese duan te dhurojne organe pas vdekjes ose jo).
• Çeshtjen e shperndarjes se organeve, ku vihet re prirje e shtimit te kerkeses kur ska oferte te
mjaftueshme. Perr kete ceshtje jane propozuar disa kritere per te cilat ka mendime te ndryshme. Psh
kriteri i moshes (Angli) mund te merret si diskriminim ndaj pacientit, kriteri i shkakut te semundjes
etj.
• Raporti i organeve me trupin dhe statusi i trupit
Keto lloj operacionesh perdoren per qellim terapeutik, shkencor dhe tregtar.
Qellimi terapeutik do te jete i pranueshem nga etika kur shoqerohet me veprimin e
dhurimit(anonim) i cili eshte thelbesor dhe konsiderohet si shprehje e solidaritetit social midis te
vdekurve dhe te gjalleve ose te gjalleve midis tyre.
• Eksperimentimi dhe transplatimi i organeve dhe indeve humane.
Ne aspektin ligjor te gjtha procedurat e sigurimit te organeve dhe indeve, perpunimi dhe shperndsrja
e tyre jane rregulluar me ligj. Cdo person menderisht i shendoshe mbi 18 vjec mund te dhuroje me
nje akt dhurimi pa shperblim te gjitha ose pjese te vecanta te trupit gjate ose pas vdekjes me qellim
mjekesor dhe shkencor dhe pajiset me nje karte identiteti qe ne rast vdekjeje apo aksidentj ben te
vlefshem identifikimin

3. Mjekesia prediktive dhe problemet etike

Ka si qellim te parashikoje semundjet nga te cilat do te preket personi net e ardhmen. Zhvillimi I mj
prediktive eshte rezultat I perparimeve aktuele ne fushat e gjenetikes humane dhe biologjise molek
Problemet etike
1. Ndryshimi I marredhenieve mjek- pacient
Mjeku luan rolin e ri te expertit qe parashikon. Pacienti do te marr mjekimet ne baze te dyshimit ose
frikes nga kjo semundje qe do shfaqet. Kur diagnosa prediktive esht jo e plote por e detyron
pacientin te marre masa te rrepta , mjeku mundet te mos ia tregoje pacientit kete sem. Ky qendrim
lranohet fhe nga Etika mjekesore dhe Bioetika
2. Respektimi I sekretit mjekesor
Duhet respektuar konfidencialiteti I dosjeve mjekesore. Ne te kundert do te shkelej respekti ndaj
personalitetit te njeriut. Individet do trajtoheshin te pabarabarte ne planin ekonomik ne lidhje me
harxhimet mjekesore kjnder faktorit te rrezikut pre nj semundjeje prediktive.

3. Situata 1: Një grua 45 vjeçe me ca-ovari me metastaza të përhapura, jep konsentin që t’i
injektohen lendë të ndryshme për studime pas vdekjes. A do të jetë i pranueshëm ky konsent
sipas Etikës Mjekësore? Përgjigja të jepet e argumentuar.
Zgjidhje: Konsenti, i cili në këtë rast është i vlefshëm duke qënë se pacientja është në moshë
madhore dhe e aftë psikologjikisht për të vendosur, duhet pranuar, sigurisht, vetëm nëse provat
klinike në fjalë, janë të miratuara nga instancat përkatëse; kërkimi shkencor është legjitim dhe nëse
përfitimet potenciale i tejkalojnë rreziqet e mundshme. (sidoqoftë ekipi mjekësor që do të shqyrtojë
rastin duhet të marrë parasysh që pacientja është në stadin terminal të sëmundjes së saj).

Teza 2
1. Parimet e etikes mjekesore
parimi i respektit të jetës thekson se jeta e njeriut ka vlerë të rëndësishme prandaj, duhet
mbrojtur dhe ruajtur me kujdes të jashtëzakonshëm. Është i shprehur edhe në konceptet e:
->karakteri i shenjtë i jetës=jeta e njeriut , ka karakter të shenjtë për shkak të vlerës absolute të
saj. Prandaj, duhet përdorur të gjitha mjetet për ta mbrojtur, ne cdo rrethane
->cilësia e jetës=për jetën nuk mjafton vetëm ekzistenca biologjike, numri i ditëve të saj, por
edhe i cilësisë në drejtime të ndryshme.
->e drejta për të vdekur=ky koncept poashtu është në kundërshtim me atë të parin. Përmes këtij
koncepti aprovohet se njeriu si qënie e lirë dhe e pavarur, mund të heqë dorë nga çdo e drejtë,
përfshirë këtu edhe të drejtën për të jetuar. lejohet eutanazia aktive dhe ndihma në vetëvrasje.
parimi i paprekshmërisë dhe pavarësisë së personit, që në vete përmban konsentin
Deontologjia mjekësore tradicionale vendoste në plan të parë, kërkesat etike ndaj mjekut.
Pacienti e kishte lënë në dorë të mjekut përcaktimin e mjekimit dhe metodat e mjekimit. Kjo
paraqet të ashq qëndrim paternalist.
Këto qëndrime kanë evuluar dhe në të drejtën moderne përmendet parimi/e drejta e
autonomisë së personit.
->parimi i autonomisë në bioetikë Është parim fondamentale, i cili përbën themelet e
demokracisë, ai mbështet dinjitetin, lirinë dhe barazinë e qytetarëve; ndalon shfrytëzimin e një
individi nga një tjetër.Në disa raste ligji kufizon zbatimin e këtij parimi (konsentin ndaj
eutanazisë, ka ligj që e ndalon).
parimi: mos vrit
ndalon të bërit keq, dëmtimin e shëndetit ose vrasjen e një personi tjetër.
Përjashtime: vrasja në kushte të mbrojtjes ligjore, dënimi me vdekje, etj.
parimi i përdorimit të mjeteve dhe mjekimeve të zakonshme
Njeriu ka të drejtë të ruaj shëndetin e tij, duke përdorur mjete dhe mjekime të zakonshme (që
përdoren nga shumica e njerëzve).Si mjete të jashtëzakonshëme konsiderohen ato mjete ose
mjekime, aplikimi i të cilave shfaq vështirësi në aspekte të ndryshme ekonomike, fizike,
psikologjike, etj.
Por një mjekim i caktuar që kërkon shpenzime të jashtëzakonshëme, në kushte tjera, mund të
konsiderohet si mjekim me shpenzime të zakonshme.
parimi i totalitetit
karakteristikë e qënies njerëzore është integriteti trupit. Sipas këtij parimi ekzistenca e një pjese i
shërben të gjithë trupit të njeriut. Vetë personi vendos për fatin e kësaj pjese dhe e përdor sipas
interesit të vet.
parimi i veprimit me rezultat të dyfishtë
Një veprim që do këtë rezultat të dyfishtë (pozitiv ose negativ) nga aspekti etik, do lejohet
kryerja e tij, vetëm nëse plotësohet 1 prej këtyre kushteve:
>veprimi të realizohet me qëllim të mirë (mjekimi i pacientëve në kushte lufte).
>veprimi të realizohet me qëllimin që në fund të arrihet rezultat pozitiv, ndërsa rezultati negativ
është i padëshiruar.
>rezultati (i mirë) të arrihet si pasojë e drejtpërdrejtë e veprimit dhe jo si pasojë e rez te keq
parimi i mirëbërërësisë
 Konsiderohet detyrimin për t'i bërë mirë pacientit, nga ky parim pacienti duhet të ketë përfitimin
më të madh të mundshëm.
parimi utilitarist
Ky parim aplikohet në bioetikë, për këto qëllime:
->që veprimi të vlerësohet në bazë të çmimit (kostos) dhe përfitimeve të tij;
->nga pikëpamja etike, veprimi do të pranohet varësisht nga pasojat që do vijnë prej tij; ->të
kërkohet rezultat sa më i mirë i mundshëm për një numër të madh personash.
parimi i universalitetit
Parimi është inspiruar nga teoria e Kantit, sipas tij duhet vepruar ashtu që t'i trajtosh tjetër si
veten, asnjëherë si mjet ose për qëllim shfrytëzimi.
parimi i barazisë
Të gjithë njerëzit janë të barabartë me njëri tjetrin në lidhje me dinjitetin dhe vlerën e tyre. Gjatë
dhënies së ndihmës mjekësore nuk merret parasysh asnjë dallim i karakterit social, racial, fetar,
gjjnorë, apo moshës së pacientit.
parimi i drejtësisë dhe i paanshmërisë
Te perkrahen njerezit e varfer

2. Problemet etike te exp human

Kane te bejne me
• konsenti-> sipas kodit te Nurembergut, konsensti I te semurit qe I nenshtrohet proves duhet te
jete I vetedijshem. Konsenti duhet te jete I lire, I informuar. Ne rastet e paaftesise ligjore ose
fizike konsenti merret nga personat pergjegjes perkates.
• rreziqet dhe perfitimet nga exp human-> esht e rendesishme qe exp laboratorike te
aplikohen te njeriu qe te nxitet perparimi shkencor dhe te ndihmohen njerezit qe vuajn. Prova
exp kryhet vtm kur perfitimi potencial me I madh se rreziku I mundshem prej saj
• Garancite e nevojshme per kr e exp te njeriu-> te ruhet intimiteti dhe dii teri I subjektir,
detyron experimentuesit te ken nuvel te larte kualifikimi tekniko shkencor, respektimi I cilesise se
investigimeve.
• Konfliktert qe lindin midis respektit te personit dhe parimeve te drejtesise dhe mireberesise
Në fakt, mjekët synojnë, që njohuritë e marra nga një eksperiment t'u shërbejnë si të sëmurëve
të përfshirë në këtë kërkim, ashtu edhe pacientëve në të ardhmen. Por të sëmurë kancerozë, në
përgjithësi nuk jetojnë gjatë dhe zakonisht nuk arrijnë të përfitojnë nga përparimet terapeutike që
janë arritur në provat kërkimore,në të cilat ata kanë marrë pjesë.
3. Problemet etike te eugjenikesdhe eugjenizmit
Argumentat që justifikojnë përdorimin e eugjenikes dhe eugjerizmit:
• E&E kompensojne mungesën e veprimit të mekanizmave të seleksionimit natyror.
• Vlerat e aplikimit të eugjenikes dhe eugjenizmit kanë ardhur duke u rritur në sajë të
zbulimeve të reja aktuale.
• Eugjenika dhe eugjenizmi respektojne zbatimin e parimit te mireberesise ndaj
gjeneratave te ardhshme.
Argumentat qe kundershtojne aplikimin e eugjenikes dhe eugjenizmit.
• Eliminimi i individëve pasardhes me defekte, me anen e metodave të eugjenikes do të ishte një
mungesë respekti ndaj ketyre qenieve njerezore që do te ngjanin me paraardhesitetyre.
• Perse u duhet besuar biologeve apo specialisteve te tjere detyra qe ata te percaktojne se si duhet
te jete shoqeria njerezore e permiresuar?
• Perdorimi i gjere i praktikaveeugjenike do te varferonte substratin genetikhuman,
prapolimorfizmin genetik.
• Eugjenika dhe eugjenizmi e kthejne njeriun thjesht nenje objekt te perpunuarsipas deshires.
4.• Situata 2: Një mjeku i kërkohet për të ekzaminuar një grua në lidhje me aftësinë e saj për të
ushtruar profesionin e prostitutës, kërkesë kjo e bërë nga padroni i gruas. A duhet ta pranojë
mjeku këtë kërkesë? Po. Jo. Pse? Përgjigja të jepet e argumentuar.
Zgjidhja: Jo, mjeku nuk duhet ta pranojë kërkesën e bërë nga tutori duke qënë se në vendin tonë
prostitucioni është i dënuar me ligj. Madje, përvec kësaj, mjeku duhet ta denoncojë rastin në
organet kompetente. Në rast të kundërt, ai do të konsiderohet bashkëpuntor në krim, dhe mund
të vihet përballë drejtësisë.
Teza 3

1.Eutanazia aktive
Nderhyrja e nje personi te trete, zakonisht mjekut, per te shpejtuar ose shkaktuar vdekjen e
pacientit. Nga ana etike-> nuk lejohet, por denohet. Argumentet per moslejimin: karakteri I shenjte I
jetes nga feja katolike.// abuzime ne lidhje me shkaktimin e vdekjes se te semureve mendor, te
pasherushemit apo te moshuarit( barre e shoqerise)//per te shmangur vuajtjet e nje personi te trete
apo per te zhdukur gabimin mjekesor//pranimi I eutanazise mund te kishte si pasoje ngadalesimin e
kerkimeve ne fushen e mjekimeve paliative

2. Parimi I rezultatit te dyfishte

Nje veprim qe parashikon te kete nje resultat te dyfishte : nje I mire, nj I keq; nga ana etike eshte I
lejueshem nese plotesohet nje nga keto kushte.
Veprimi ne vetvete—> I mire ose te pakten indiferent
Qellimi I veprimit—> arritja e rezultatit te mire
Resultati I mire —> pasoje e dpd e veprimit dhe jo pasoje e rezultatit te keq ( psh. Ruajtja e jetes
gruas sigurihet nga heqja e mitres se prekur nga kanceri dhe jo nga vdekja e fetusit.

3. Aborti dhe legjislacioni I tij ne 🇦🇱

Nderprerja e shtatzënëdisë konsiderohet nxjerrja e fetusit te pazhvilluar ende mjaftueshem, qe te
mund te jetoje jashte organizmit te nenes.Mund te jete e provokuar ose terapeutike. Stadi I
jetushmerise se fetusit—pesha =~> 500gr /mosha fetale 24,28 javeshe.
Legjislacioni ne shqiperi
•1991-> ne baze te nje Urdheri te Ministrise se Shendetesise lejohej nderprerja e sharzanis deri ne
javen 12 te barres ne baze te kerkeses se gruas, burrit kundrejt nje pagese te caktuar.
•Dhjetor 1995-> parlamenti shqiptar miratoi ligjin per nderprerjen e shtatzanis ( ligj prej 3 kreresh)
Kreu 1- sherbimi shendetesor perdor metoden e planifikimit familjar per te shmangur shtatzani te
padeshiruara dhe aborti seshte nje metode e tille
Kreu 2- inst shendetsore ku kryhet nderpr e shtatz der ne javen 12/ procedura: kerkesa e gruas,
informimi per rreziqet e abortit.
. Kreu 3- ndalohet reklamimi I institucioneve, metodave dhe lendeve kimike qe nderpresin
shtatzanin.
• 1995 – kodi penal nene per denimin e abortit ilegal sidomos kur shoqerohet me rrezikun e jetes
ose vdekjen e gruas , denimi I dhenies se mjeteve per nderprerjen e shtatzanise.

4.-Shpesh here iu behen kerkesa per prova klinike te burgosurve, duke iu propozuar ne kembim
permirsim te kushteve dhe shkurtim ne denim. A ndikon kjo cilesine e konsentit? Argumento.
Zgjidhja: Po, “shpërblimi” i një të burgosuri në një mënyrë të tillë në këmbim të konsentit të tij për tu
eksperimentuar mbi të, ndikon në cilësinë e këtij konsenti. Për këtë arsye, një ofertë e tillë nuk
duhet t’i bëhet kurrsesi një të burgosuri. Kjo do të përbënte një abuzim me detyrën nga ana e
mjekëve dhe një krim mjekësor të rëndë. (Të burgosurit mund të pranonin vetëm prej përfitimeve
që do të merrnin, pa menduar gjatë dhe pa u informuar mirë mbi pasojat e rënda që këto prova
klinike (eksperimente) mund të kenë mbi to).

Teza X
1.Legjislacioni nderkombetar dhe kombetar mbi experimentimin human
Deklarata Etike Nderkombetare—
Parashikohen te drejta dhe detyrime te subj te experimentimeve .
Komitet Etike- komisione te perbers prej mjekesh te shquar perj cilesite shkencore dhe morale qe
kane detyre te shqyrtojne cdo protokoll para se te kryhen provat experimentale
🇦🇱 Pas viteve 1990 perpilohet legjislacion I pasur sipas deklaratave etike nderkombetare.

•Mjeku e ka te ndaluar we me kerkimet dhe medikamentrt qe jep, ti krijoj pac rreziqe te

pajustifikushme.• perdorimi I nje mjekimi te ri mund tr behet vtm kur nga org kompetnte te jen
dhen prova mbi efisikasitetin e mjekimit. • mjeket nuk duhet tu ofrojn te semureve mjekime te
pavertetuara per efektshmerin e tyre.

2.Pergjegjesite etike dhe ligjore te stafit mjekesor

Problemet praktike shqyrtohen dhe zgjidhen nga komitetet etike, këshillat disiplinor të Urdhërit të
Mjekut, ekspertë të etikës, konferenca anatomo- klinike, konsulta mjekësore, etj.
Çdo shkelje etike, deontologjike, bioetike ose profesionale gjykohet në bazë të parimeve dhe
koncepteve erike-ligjore të njohura botërisht.Gabimet etike-profesionale që nuk përmbajnë vepra
penale, gjykohen nga komisionerët disiplinor të Urdhërit të Mjekëve dhe Urdhërit të Infermierëve.
Ndëshkimet përfshijnë: vërejtje me shkrim, paralajmërim, gjobë, largim i përkohshëm nga ushtrimi i
profesionit deri në 3 vjet. Nese gjatë trajtimit mjekësor, shkaktohen dëme pacientit, ky i fundit ka të
drejtë të ngrejë padi civile duke kërkuar nga personeli mjekësor dëmshpërblim për dëmin e
plotësuar.
Në këtë pikëpamje, metodologjia mjekoligjore bën përllogaritjen në vlerë monetare, të shkallës së
dëmit shëndetësor duke përfshirë këtu kompensimin e pagës që do të merrte pacienti nëse do të
ishte gjallë ose po të mos ishte dëmtuar, mjeku paguan shpenzimet e mjekimit, procedurat e
rehabilitimit, shpenzimet e varrimit, etj.Instituti i mjekësisë ligjore = mjekët gjykojnë mjekët.

3. Problemet etike qe shfaqen te teprimi terapeutik

Pikepamja qe e lejon perdorimin e teprimit terapeutik , mbeshtetet ne argumentin e mosshkurtimit
te jetes,ne cdo lloj rrethane prej karakterit te saj
Pikepamja qe e kundershton ate ne prsnimin e koncepteve se te drejtes per te vdekur dhe te cilesise
se jetes.

4. Nje djale 20 vjec eshte ne vdekje cerebrale, njeri prind esht dakord tjt jo qe organet ti jepen per
transplantim. Si duhet veprohet ne ket rast
Zgjidhja: Në këtë rast,duke qënë se, konsenti nuk quhet i plotë e nuk është i vlefshëm, pasi duhet të
jepet nga të dy prindërit e pacientit, mjekët nuk mund t’i marrin organet djalit për transplantim.
Sidoqftë, i gjithë ekipi mjekësor duhet të bëjë cdo gjë që ka në dorë, për ta bindur edhe prindin
tjetër që të japë konsentin për marrjen e organeve të djalit të tij, duke i folur atij për jetët që do të
shpëtohen nga organet e djalit, humanizmin, etj.

Teza
1. Parimi I mirëbërësisë
Konsiderohet detyrimi per t’I bere mire nje te semuri. Detyrimi per te mos demtuar, per te
parandaluar dhembjen ose vuajtjen, per te heqeur dhenbjen ose semundjen.

2. Eutanazia pasive/ testamenti I jetes

E. P konsiderohet lënia e nje te semuri rende ne nje stad terminal , pa I dhene ndjhmen mjekesoreqe
te vdese sa me shpejt. Nga ana etike eshte e lejueshme edhe feja katolike e perkrah. Nga ana
juridike nuk lejohet.
Testamenti I jetes-> nje dok I shkruar nga nj I rritur, I afte menderisht qe ne prani te dy
deshmitareve shenin udhezimet per mjekimet qe do I perdoren ne mom e fundit te jetes , kur tr mos
jete ne gjendje te vendos vete. Shoqerohet me kerkesen per te drejten e vdekjes me dinjitrt. Ka fuqi
veprimi kur personi esht gjalle po pa fuqi per te shfaq vullnetin e tij. Perdoret ne rastet e sem
vdekjeprurese te sigurta. Ketu theksohet kerkesa per vdekje te denje natyrale me lehtesim te
efektshem te dhembjeve .
3. Gjurmet gjenetike ne mj ligjore, probl etike dhe legjislacioni
Me gjurme gjenetike do te kuptojme perdorimin e nje teknike te re me anen eADN, qe ben te
mundur identifikimin mjekoligjor te individit. Imazh qe pasqyron zonat jot e koduara te AND qe kne
nje lidhje direktr me trashegimin e individit.
Problemet etike kane te bejne me ruajtjen e konfidencialitetit te tyre. Perdorimi I teknikes se marrjes
se gjurmeve kerkon kujdes te madh per mbrojtjen e jetes private dhe lirive individuale te personit.
Legjislacioni-> Sipas nenit 7 te deklarates universale 1997 , parimi I konfidenciaitetit do te zbatohet
per te dhenat gjenetike te marra ne kuadrin e studimeve mjekesore ne kidhje me sem. Gjenetike,
gurmer gjenetike te karakterit mjekoligjor etjr.

4. -Shpesh here iu behen kerkesa per prova klinike te burgosurve, duke iu propozuar ne
kembim permirsim te kushteve dhe shkurtim ne denim. A ndikon kjo cilesine e konsentit?
Argumento. Zgjidhja: Po, “shpërblimi” i një të burgosuri në një mënyrë të tillë në këmbim të
konsentit të tij për tu eksperimentuar mbi të, ndikon në cilësinë e këtij konsenti. Për këtë
arsye, një ofertë e tillë nuk duhet t’i bëhet kurrsesi një të burgosuri. Kjo do të përbënte një
abuzim me detyrën nga ana e mjekëve dhe një krim mjekësor të rëndë. (Të burgosurit mund
të pranonin vetëm prej përfitimeve që do të merrnin, pa menduar gjatë dhe pa u informuar
mirë mbi pasojat e rënda që këto prova klinike (eksperimente) mund të kenë mbi to).

Teza

1.Etika e mjekut dhe personelit mjekesor

Etika mjekësore e kushëzon figurën etike te mjekut ne 3 kerkesa
a) Mandati Publik ka të bëjë mereputacionin që duhet të ketë një njeri i shëndetësisë në shoqëri.
Vetëm duke gërshetuar veprimtarinë mjekësore me pjesëmarrjen aktive në jetën shoqërore,
mjeku dhe infermiei mund të pretendojë të gëzojë respektin e të sëmurëve dhe të njerëzve në
përgjithësi. .Jane thirrur si misionare net e mire te njerezve.
b) Figura etike b) Figua etike e mjekut dhe infermierit nuk mund të kuptohet drejt
na marre parasysh dimensionin e njeriut të qytetëruar, të kulturuar, të ndershëm dhe të drejtë.
Mjekun duhet ta karakterizojë ndjenja e lartë e pergjegjesise, qëndrimi dashamirës dhe i
vëmendshëm ndaj të sẽmurit, ngrohtësia., pjekuria, vetëpëmbajtja dhe sjellj ae kulturuar me
njerëzit. Gjatë ushtrimit të profesionit ai duhet të ndjekë hap pas hapi këshillën e të
urtit: - të jetë këmbëngulës në ushtrimine profesionit dhe i butë në sjelljen ndaj të sëmurëve Në
këtë kontekst, tejet kuptimplote shfaqet edhe thënia e vjetër"Sillu sikur po të vëhgojne)
10 palë sy, gë të të tregojnë me gisht 10 palë duar Gjatë detyrës së tij, personeli mjekesor duhet te
Karakterizohet nga ndershmëria dhe përkushtimi deri në stoicizëm.
c) Autoriteti shkencor , ka rëndesi duke pátur parasysh perparimet e vazhdueshme dhe te
shpejta te shkences mjekësore,është Një sfide për një kompetence te
qëndrueshme Profcsionalizmi i personelit mjekesor fitohet me punë, studim
dhe përkushtim ndaj shkencës dhe të sëmurit., Kualifikimi profesional fitohet gradualisht nëpëmjet
librit dhe praktikës. “Puna lind eksperiencën. Kjo efundit diturinë." Diploma është vetëm licentia për
 tề filluar veprimtarint mjekesore. Dashuria për librin, studimi. eksperimentimi, debati, përkushtimi
te shtrati i të sëmurit janë Shpirti i Mjekësisë. Mjeku i ri duhet të mëkohet me ambicje mjekësore,
larg karrierizmit apo egoizmit vetjak.

2. Pikepamjet filozofike te tortures

Sipas pikëpamjeve juridike dhe filozifike tortura aplikohej për të vërtetuar ekZIstencên Ose jo të
lidhies se shenitë midis Zotit dhe të akuzuarit, . Ose, ndryshe, tortura do të shërbente për të zbuluar
një faktt, të cilin shpirti i komanduar nga Zoti, e mbante të fshehur në mbulesën e tij mishtore
Në periudhën e feudalizmit, tortura konsiderohej si një shfaqje rivalitetit të mbretit me kishën.
Përdorimi i saj i shërbente mbretit për te nënshtruar kishën, dhe individin..
Arg kunder
Përcaktimi i fajësisë,Ose i pafajësisë do të kushtëzohej nga shkalla e rezistencës trupore të njeniut
ndaj dhëmbjes Kështu, një kriminel me trup të fortë mund të shpallej i pafajshemn, ndërkohë që një
person i pafajshëm, por me fizik të dobët.mund të dënohej.
Dhunes nuk duhet ti pergjigjesh me dhune dhe se tortura mund te kete vtm rezultate pozitive
afatshkurtra, ndersa rez. Perfundimtar do jete negativ.

3. Problemet etike të vdekjes crebrale.

Terminologjia e përdorur, me zgjedhjen e shenjave për vërtetimin
si dhe me marrëdhëniet e ekipit mjekësor me të afërmit e pacientit që është duke vdekur.
Terminologjia e kësaj gjendjeje ka të bëjë më faktin, se për humbjen plote dhe të përhershme të
funksioneve të trurit janë përdorur terma të Ndryshme, qe shpesh berë janë konsideruar të
papërshtatshme. Kështu, termi "coma dépassé” ka të bëjë me një lloj kome, por dihet që person që
kanë qënë në gjëndje kome për muaj të tërë, janë zgjuar. Terminales"coma irreversible”
konsiderohet edhe ai jo shumë i saktë. Nga ana tjetër termi “vdekja cerebrale” gjithashtu nuk është
plotësisht i përshtatshën. sepse në këtë rast shkatërrimi i një organi, trurit, do të ngatërrohej ne
vdekjen e njeriut. Fjala “vdekja” duhet të përdoret kryesisht për përcaktuar fundin e jetës së një
qënieje biologjike shtazore onjerëzore. Ndërsa për një organ të caktuar, në këtë rast të trurit, term
më i përshtatshëm për t'u përdorur, do të ishte p.sh. shkatërrim(destruksioni) i trurit.
-Zgjedhja e shenjave për vërtetimin e këtij kriteri të vdekjes
Mjeku duhet të vërtetojë, në fillim, disa shenja klinike, të cilat nuk kërkojnë
përdorimin e ndonjë aparature të ndërlikuar, si p.sh. mungesën e reaksionit
të nervave që lidhen direkt me trurin dhe sidomos, atyre të syve.
Përveç tyre, mund të përdoren edhe EEG, si dhe arteriografia, ose radiografia e arterieve të
Trurit pas injektimit të një produkti kontrasti.
Marrëdhëniet e ekipit mjekësor me të afërmit e personit që është duke vdekur ka shume rendesi
qe ato te jene te rendesishme dhe te kujdesshme. Në fakt, në një shoqëri demokratike, çdo person
ka të drejtë të kërkojë Qe vdekja e te aferme te tij te vertetihet sipas kritereve te qarta dhe te
njohura nga shoqeria. Por, përcaktimi i tyre do të varet nga njohuritë mjekësore që ekzistojnë në atë
moment si dhe nga përparimet e kohëve të fundit në fushat e shkencave mjekësore

4 . Nje femije 3 vjec qe vuan nga nje semundje e lindur e zemres per te cilen kerkohet trajtim
kirurgjikal me zemer te hapur, operacioni nuk esht urgjenc nga prinderit nuk jepet koncenti pasi
sipas nje teorie fetare nuk lejohet kjo. Cili esht qendrimi qe duhet te mbajne mjeket ne ket rast?
Zgjidhja (Përgjigja) rasti konkret ka të bëjë me refuzimin e mjekimit, por pacienti është fëmijë dhe
nuk mund ta jape vetë konsentin dhe jemi përpara konsentit refuzues që duhet ta japin prindërit e tij
që janë dëshmitarë të Jehovait. Mjeku duke u nisur nga parimi i mirëbërësisë duhet ta bëjë
operacionin por kjo bie ndesh me parimin e pavarësisë së personit (prindërve të tij) që nuk
dëshirojnë ta japin atë. Në rastin konkret çështjen duhet ta zgjidhë GJYKATA.
Teza x

1.Burimet studimore tet bioetikes

• ceshtjet e plakjes dhe vdekjes: kriteret e perc te vdekjes,vdekja cerebrale , eutanazia, teprimi
terapeutik, gjendja vegjetative , mjekimet paliative
• ceshtjet e experimetnimit te njeriu
• ceshjtjet e semundjeve neuropsikike dhe nderhyrjeve ne trurin human: psikofarmakologjia, neruro
dhe psikokirurgjia
• ceshtjet ne lidhje me zbulimet e reja ne fushen e gjenetikes dhe biologjise molekualre
• ceshjtjet e riprodhimit
• ceshjtjet e vetvrasjes
• ceshtjet e tortures
• ceshtjet e operacioneve te transplantimeve

2. Legjislacionet nderkombetare dhe konbetare te exp human

Deklarata Etike Nderkombetare—

Parashikohen te drejta dhe detyrime te subjekteve te experimentimeve .
Komitet Etike- komisione te perbers prej mjekesh te shquar perj cilesite shkencore dhe morale qe
kane detyre te shqyrtojne cdo protokoll para se te kryhen provat experimentale
🇦🇱 Pas viteve 1990 perpilohet legjislacion I pasur sipas deklaratave etike nderkombetare.

•Mjeku e ka te ndaluar we me kerkimet dhe medikamentrt qe jep, ti krijoj pac rreziqe te

pajustifikushme.• perdorimi I nje mjekimi te ri mund tr behet vtm kur nga org kompetnte te jen
dhen prova mbi efisikasitetin e mjekimit. • mjeket nuk duhet tu ofrojn te semureve mjekime te
pavertetuara per efektshmerin e tyre.

3. Kontrolli I sjelljes
Te gjitha situatat qe kane te bejne me perpjekjet e kryera per te ndikuar ne sjelljen e nje individi me
qellim qe ajo te orientohet ne menyre te sakte dhe per nje kohe te gjate ne nje drejtim te caktuar.
Mjetet e perdorura duhet te jene psikologjike, shoqerore , mekanike, kimike etj.
Perpjekjet per te ndikuar te njeriu: te vazhdueshme:edukimi I femijes, organizimi I jetes shoq,I punes
Ne fushen e shendetesise: ankthi, depresioni: me ane te mjeteve kimike psh mwdikamentr
psikotrope apo psikoterapia
Problemet etike-> marredheniet e mjekut me pacientin : besimi dhe infoja qe duhet te marre
pacienti/ percaktimi I sakte I sjelljes patologjike: mosadaptimi ndaj rreg morale , fetare politike te nje
shoqerie nuk duhet te konsiderohet sem mendore/ mjekimet e komportamentit: perdoren ne rastet
e sjelljeve patologjike te shoqeruara me nje vuajtje tr pacientit( perfitimi I pac me I madh se efektet
dytësore.

Teza

1. Vdekja, fazat dhe shenjat

Çështjet e vdekjes dhe plakjes përfshijnë periudhën e fundit të jetës së njeriut. Disiplina e
tanatologjisë merret me studimin e çështjeve të përcaktimit të vdekjes.Vërtetimi i vdekjes duhet
bërë me saktësi sepse çdo gabim i kryer shoqërohet me pasoja tragjike.
Fazat e vdekjes:
1. Vdekjaklinike: në raste kur zemra. Pushon sëpunuari,por ndryshimet
në indet dhe organet janë reversible, funksioni i saj mund të rikthehet dhe të shpëtohet pacienti.
Por, vdekja klinike, në raste kur mungon aktiviteti i zemrës dhe mushkërive nuk mund të zgjasin më
shumë se 6min, për shkak se qelizat e trurit mbeten pa O2. 2.Vdekjabiologjike:karakterizohet me
ndryshime irreversible që ndodhin në neurone, që shkaktojnë ndërprerje të funksionit të trurit.
Organet tjera mund të durojnë pa O2 deri në 30-40min, prandaj mund të titullohet puna e zemrës
deri në 30min pas ndalimit të saj dhe më pas të ruhet me anë të aparateve speciale reanimatore.
Por, rivendosja e aktivitetit të trurit është e pamundur.aktivitetit të trurit është e pamundur.
Për të vërtetuar vdekjen e një individi përdoren disa prova, që ndahen në dy grupe:
1). Prova negative e jetës: vërtetohet se individi ka mungesë të
frymëmarrjes dhe qarkullimit të gjakut. Metoda e Icard: injektohet iv
solucion i flourescinës, i cili pas gjysëm ore ngjyros me ngjyrë të verdhë,
pjesën e bardhë të kokërdhokëve të syve. Kjo vërteton se personi është
akoma gjallë. Nëse bëhet prerja e arterieve në kyçin e dorës ose të
tëmthave dhe del gjak, personi është i gjallë dhe e kundërta. Përmes
këtyre metodave nuk mund të vërtetohet vdekja aparente.
2). Prova pozitive e vdekjes: vërtetohet përmes fenomeneve kufomore,
që shfaqen pas vdekjes.
>fenomene të hershme: njolla, shtangësia kufomore, tharja, ftohja.
>fenomene të vonshme: kalbja e trupit, paraqitja e njolla me ngjyrë të gjelbër në regjionin e
abdomenit.
Këto fenomene përbëjnë kritere mjekësore të shenjave të vdekjes dhe sipas nenit 1 të ligjit për
autopsia, përmes tyre përcaktohet dhe vërtetohet vdekja.

2..Ksenotransplanti
Nenkupton transplantin e organeve te kafsheve ne trupin e njeriut. Ndalohet marrja e organeve per
transplantim pervec rasteve te parashikuara me ligj sipas kodit etik.

3. Tortura ne Shqiperi, historiku dhe legjislacioni

Ne vendin tone tortura ka qene perdorur ne periudhen e regjimit diktatorial. Rast tipik-> 22 viktimat
e pushkatuara pa gjyq ne 1951 ne pretextin e vendosjes se bombed ne amb sovjetike ne tirane. Tek
te exekutuarit ishte aplikuar tortura cnjerezpre evarrosjes se viktimave ende gjalle. Policia-> ekimoza
ne trajten e shinave.
Kodi penal-N 86.Tortura si dhe cdo akt thtr cnjerezor apo poshterues denohen me burgin nga 5-10 vj
Neni 87- tortura si dhe cdo akt tjtr cnjerezorkur ka shell gjymtim apo demtim te perhershem,
vdekjen , denohen me burgim nga 10-20 vjet
Kodi I deontologjis. Mj-> 1994 mjeku qe examinon nj te denuar nuk duhet te favorizoje ose neglizhoj
keqtrajtimin qe ka patur ky person.

3. Situata 12: Një çift i ri, ku gruasë si pasojë e një hemorragjie të rëndë pas një aborti, i
është hequr mitra, kërkon që të ketë fëmijë. Por çifti është kundër adoptimit të një
fëmije dhe prandaj kërkon që të përdorë maternitetin zëvendësues, d,m.th. që veza e
fekonduar e kësaj gruaje me spermën e burrit të saj, të vendoset në mitrën e një
gruaje tjetër. A lejohet një veprim i tillë? Cili do të jetë qëndrimi i mjekësisë në këtë
situatë?
Zgjidhje: Nëse cifti bie dakord se bashku me një grua tjetër, për të lindur një fëmijë sipas metodës së
adoptimit surrogativ ose sic quhet ndryshe maternitetit zëvëndësuees, dhe kjo
dakordësi midis palëve finalizohet në një kontratë noteriale, që ndërtohet në bazë të neneve 35-39
të ligjit mbi shëndetin riprodhues (2002), atëherë procedura do të lejohet nga pikëpamja etike dhe
juridike, sipas parimit me rezultat të dyfishtë: rezultati pozitiv (plotësimi i dëshirës së ciftit për tu
bërë me një fëmijë që të ketë gjenet e tyre) është më i madh se efektet anësore negative
(mosmarrëveshjet që mund të lindin midis palëve).
 Teza 24
1. . Koncepti i krimit mjekesor t kryer me qellim
Krimi mjeksor i kryer me qellim konsiderohet ateher kur mjeku perdor njohurit profesionale per
t kryer akte kriminale n dem t shendetit dhe jetes se njerezve, cka bie ndesh me interesat e vet
shoqerise. Krimet perfshijne: shperdorim detyre, qendrimi i pakujdesshem ne detyre, kur
veprimet e mjekut kryhen nga persona q nk e kan kte t drejt, dhenia qellimisht e mbidozave t
ilaceve apo gjymtimet gjat nderhyrjeve kirurgjikale etj.
2. Pse ndalohet klonimi I njerezve?
Rritja e një grupi qelizash ose organizmash të gjalla nga një individ unik, me anë të mjeteve
natyrale ose artificiale që nuk i përkasin riprodhimit seksual.
Klon quhet tërësia e qelizave apo organizmave identike për nga pikëpamja gjenetike, të cilët
kanë prejardhje nga një paraardhës unik i përbashkët.
Klonimi kundershtohet nga t gjith sepse esht dicka q prek drejtperdrejt dinjitetin human, esht nj
ceshtje shqetsuese sepse krijimi i nj binjaku gjenetik t vonuar mund t shoqerohet me pasoja, mund t
jene me te meta, nga pikepamja psikologjike, nj veprim i till shoqerohet me nj pakesim t sensit t
individualitetir dhe autonomis personale dhe nj degrad cilesor t ceshtjeve te jetes familjare si dhe t
mundsis se aplikimit t formave t reja t eugjenikes per krijimin e qenieve njerezore t manipuluara.
Esht nj veprim i papranueshem nga pikepamja morale, fetare dhe kulturore.
3. . Ceshte konsenti?Format dhe cilesite e tij.
Konsent(pelqim,miratim,pranim)eshte shprehja e pavaresise se plote qe gezon i semuri.Eshte
nje veprim i ndergjegjshem i te semurit, I cili jep pelqimin ndaj mjekut me qellim qe ky I fundit te
kryeje nje ekzaminim apo mjekim,ne lidhje me te cilin dhe kryesisht me avantazhet dhe
disavantazhet e gjases,mjeku ka qene I detyruar ti parashtroje paraprakisht nje tablo
informative te shkoqitur.
Konsenti dueht te jete: I lire,vullnetar,pa asnje shtrengese fizike psikologjike,subjekti duhet te
jete ne gjendje fizike dhe mendore.;I informuar,te gjitha shpjegimet qe I jepen te semurit per
proven eksperimentale duhet ta kene sqaruar plotesisht ate per qellimin e rreziqet e ketij
eksperimenti..Shprehja e konsentit mund te jepet me goje ose me shkrim,jpet nga familjaret
apo perkujdestaret ligjore.(kur I semuri eshte menderisht,juridikisht I paafte).

4. • Situata 23: Një grua e martuar që ka fëmijë, kërkon t’i bëhet ligatura e tubave uterine që
të mos ketë më mundësi të ketë fëmijë të tjerë. Cili do të jetë qëndrimi i mjekut ndaj kësaj
kërkese? Përgjigja të jepet e argumentuar.
Zgjidhja: Mjeku në këtë rast nuk duhet ta pranojë kërkesën e gruas. Kjo sepse arsyeja e
sterilizimit është kontracptive dhe jo shëndetësore, prandaj konsiderohet si gjymtim; është jo-
etike si dhe e dënueshme me ligj sipas legjislacionit tonë mjekësor (neni 44).

Teza
1. Koncepti I moralit dhe llojet e saj
Fjala “Moral” me prejardhje nga gjuha latine (mosmores) nenkupton zakonet,rregullat e sjelljes se
jetes se njerezve ne nje shoqeri te caktuar ,rregulla keto ne pergjithsi te pashkruara.
Termi Moral mund te shihet ne tri kendveshtrime te ndryshme : si hulumtim ,si nje doktrine dhe si
nje veprim praktik i caktuar.
1) Morali do te konsiderohet si nje hulumtim ne kuptimin se ai nuk perbehet nga nje teresi rregullash
arbitrare,qe ja e te paprekshme dhe qe nuk dihet se kush i ka vendosur.
2) Morali perfaqeson sipas disa autoreve,nje doktrine ,ne kuptimin se ai perbehet nga nje sistem i
rregullave ,normave dhe vlerave te sjelljes pra,nje teresi e organizuar dhe e sistematizuar ne menyre
hierarkike e tyre.
3) Morali,me ne fund do ti konsiderohet si nje veprim praktik i caktuar ,nje pervoje konkrete e
perditshme ,ne kuptimin e asaj qe si sillem une zakonisht.

2. Diagnoza dhe problemet etiiko ligjore

Term qe rrjedh nga greqishtja e vjeter (gnosis)njohja dhe( dia) permes, pra njohia dhe percaktimi I
semundjes.. Diagnoza ndahet ne 1. Examinim subjektiv-> I semuri subjekt qe jep te dhena 2.
Examinim objektiv-> I semuri objekt I keqyrjes me metoda fizike , laboratorike, elektrokimike e tj.
Arsyetimi etik dhe juridik I diagnozes kalon ne keto faza:
a)I sëmuri duhet të konsiderohet i veçantë fizikisht dhe psikologjikisht,
sipas konceptit të “statusit të kushtëzuar” (për të dhënë gjithçka në lidhje
me sëmundjen dhe marrë informacion sa më të gjerë rreth saj), si dhe të “statusit të kujdesit të
kushtëzuar” (të jenë të harmonizuara interesat e të sëmurit me mundësitë objektive të ndihmës
mjekësore).
b) Për diferencim, asnj shenj sduhet neglizhuar merren shenjat mëspecifike,, jo shenja të
përgjithshme e sipërfaqësor
c) Shenjat duhet të krahasohen jo vetëm me praninë ose mungesën e
tyre, por edhe me intensitetin, karakterin dhe lokalizimin e tyre.
d) Duhet mbajtur parasysh, sakaq, tipi i reaksionit përgjegjës i mikro-organizmit ndaj makro-
organizmit në përshtatje me moshën, seksin, profesionin, gjendjen psikologjike etj.

3.Banka e spermes dhe problemet etike

Kuptimi I ngusht—>Perbehet nga nje ene celiku e izoluar nga ana termike ne men hermetike, e
mbushur me azot te lengshem qe e ka temp -196grad net e cilen zhyten spermstozoidet qe do
konservohen.
Kuptimi I gjere-> inst qe merret me ceshjtet e ruajtjes se psermed se personave te ndryshem
Nga ana etike mbeshtetet ne te drejtat qe ka cdo person per te ruajtur shendetin dhe riprodhim.e tij
Pakeson sterilizimin nga mjekimet agresive
Pengesa etike— ngurimi I njerezve ne lidhje me legjitimitetin e masturbimit(npm te cilit merret
sperma). Mjeku duhet ta Informoje me hollesi pacientin dhe te marre konsentin.

Teza
1. Pakujdesia mjekesore
Ceshtje mjekesore e juridike komplexe ku drejtesia shpesh eshte e paafte te zgjidh drejt midis te
drejtave te pacinetit dhe vlerave te lirise se mjekut ne ushtrimin e profesionit. Ne planin etik->
situate e besimit te humbur ndaj mjekeve. Nga ana juridike paraqitet ne 2 forma-> vetebesim I
tepruar/nenvleresim. Format me klasike : mjekimi I pakujdesshem dhe mos dhenia e ndihmes.

2. Parimi I respektit te jetes

Thekson se jeta e njeriut ka nje vlere te rendesishme , prandaj duhet mbrojtur me nje kujdes te
jashtezakonshem. Paraqet interpretime te ndryshme me
• karakteri I shenjte I jetes-> jeta ka vler absolute prandaj duhet ruajtur ne cdo rrethane. Si pas
besimtsreve, Perendia eshte zot I jetes
• cilesia e jetes -> per jeten nuk mjafton vtm existenca biologjike por edhe cilesia e saj ne fushen
mjekesore, ekonomike, psikologjike, sociale etj.
• e drejts per te vdekur-> njeriu si qenie e lire dhe e pavarur mund te heqe dore nga te gjitha te
drejtat , duke perfshir edhe te drejten per te jetuar. Sipas ketij parimi lejohet eutanazia aktive dhe
ndihma ne vetevrasje.

3. Kontrolli I sjelljes
Te gjitha situatat qe kane te bejne me perpjekjet e kryera per te ndikuar ne sjelljen e nje individi me
qellim qe ajo te orientohet ne menyre te sakte dhe per nje kohe te gjate ne nje drejtim te caktuar.
Mjetet e perdorura duhet te jene psikologjike, shoqerore , mekanike, kimike etj.
Perpjekjet per te ndikuar te njeriu: te vazhdueshme:edukimi I femijes, organizimi I jetes shoq,I punes
Ne fushen e shendetesise: ankthi, depresioni: me ane te mjeteve kimike psh mwdikamentr
psikotrope apo psikoterapia
Problemet etike-> marredheniet e mjekut me pacientin : besimi dhe infoja qe duhet te marre
pacienti/ percaktimi I sakte I sjelljes patologjike: mosadaptimi ndaj rreg morale , fetare politike te nje
shoqerie nuk duhet te konsiderohet sem mendore/ mjekimet e komportamentit: perdoren ne rastet
e sjelljeve patologjike te shoqeruara me nje vuajtje tr pacientit( perfitimi I pac me I madh se efektet
dytësore.

Teza 10
1. Legjislacioni kombetar per etiken mjekesore
Në frymën e këtyre deklaratave dhe në përputhje me praktikën
tradicionale mjekësore, tashmë edhe vendi ynë është i pajisur me një
legjislacion të pasur shëndetësor, të aprovuar nga Parlamenti
Pluralist, i cili paraqitet si vijon:
-Ligji për inspektoriatin sanitar (1992).
-Ligji për sëmundjet ngjitëse (1993).
-Ligji për kujdesin shëndetësor (1993).
-Ligji për krijimin e Urdhërit të Mjekut (1993) dhe Kodi i Deontologjisë
Mjekësore (1994), i përpiluar nga ky urdhër; të plotësuar me një ligj të ri
për Urdhërin e Mjekut (2000) dhe përpilimin e Kodit të Etikës dhe
Deontologjisë Mjekësore (2002).
-Ligji për barnat (1994).
-Ligji për autopsitë (1994).
-Ligji për sigurimin shëndetësor (1994).
2. Problemet etiko juridike te SIDA-s
Eshte Semundje ngjitese e shkaktuar nga virusi HIV dhe prek sistemin imunitar.
Problemet etike – si semundje ngjitese duhet te izolohet
-Ruajtja e sekretit mjekesor nga ana e mjekur(pervec rasteve qe duhet
publikuar)
Qendrimet kryesore te mbajtura jane se individet me HIV nuk duhet te
izolohen, kjo per ti integruar ata dhe perfitim tjeter eshte informimi I njerezve
per kete virus.
Nga pikpamja juridike ne Shqiperi kemi 2 ligje .
1.Ligji I vitit 2001. Nese nje individ infektohet per shkak te moskujdesi personal
ai denohet 7 vjet. Nese eshte rast I pademshem 5 vjet.
2.Liji I vitit 2008. Analiza e HIV behet ne rastete e nevojshme falas.
Te drejtat e presonave te prekur jane: mjekim falas, arsim falas, integrim ne
cdo aspect te jetes, punesim ne shoqeri.

3. Tortura,metodat dhe pasojat

Tortura është një ndëshkim i paramenduar, sistematik ose jo, me vuajtje fizike ose psikike,
kryhet nga një ose më shumë persona që veprojnë në urdhër të një autoriteti për të detyruar një
të akuzuar të japë informacion për ndonjë çështje të caktuar.
Format e torturës: individuale, kolektive, brutale, shkencore, poshtëruese, shelbuese,
investigimi, etj.
Metodat e torturës: fizike dhe psikologjike.
Tortura fizike, zhvillohet me disa metoda:
- rrahje sistematike (siç është falanga e ashq rrahje me shkopinj, shufra, tela në shpirtrat e
këmbëve), rrahje e njëkohshme në dy veshët, fraktura, etj.
- Tortura seksuale, ushtrohet dhunë në organet e jashtme seksuale duke përdorur rrymën
elektrike.
- Tortura elektrike (pikana), vendosen elektronesh në pjesët më të ndjeshme të trupit.
- Tortura e mbytjes
- Djegia, realizohetme cigare të ndezur, hekur të nxehtë, futja e viktimës në një farë hekuri që
nxehtë gradualisht.
- Gjymtimi, kryhet shkulje flokësh, heqje të thonjëve, prerje të testikujve, veshëve, gjuhës.
- Tortura dentale, ku thyhen, goditen ose hiqen dhëmbët e shëndoshë në mënyrë brutale.
Tortura psikologjike, ndikon në shkatërrimin direkt të personalitetit të viktimës, realizohet me
disa metoda:
- Provimi, pacienti izolohet dhe gradualisht humb vetitë e tij psikike.
- Kërcënimi i viktimës
- Prania e tjerëve gjatë torturimit të viktimës, shkaktohet traumë tek to.
- Poshtërimi dhe tortura seksuale, realizohen duke detyruar viktimën të
kryej veprime poshtëruese, poashtu gratë mund të sulmohen si objekte
seksuale.
- Hetimi i zgjatur me orë të tëra, ndodh kur i akuzuar dënohet duke
qëndruar ulur në karrike 24h e më shumë duke mos patur akses ushqimi
ose gjumi, me qëllim që të marrin informacion nga ai.
- Narkoanaliza, është metodë ilegale gjatë së cilës përmes medikamentit
pentotal pacienti vendoset në gjendje inferiorë, gjumi ose hipnoza dhe nga ai merren informata
të nevojshme.Pasojat e torturës janë të shumta: fizike (të hershme dhe të vonshme),
psikologjike dhe psikosomatike..
4. • Situata 10: Një çift i martuar me tre fëmijë, ku gruaja ka mbetur përsëri shtatzënë,
mosha e barrës është 3-muajshe. Kjo barrë është e padëshërueshme për të dhe
bashkëshortin e saj, kjo për arsye ekonomike. Ajo i kërkon mjekut obstetër-gjinekolog t’i
kryejë ndërprerjen e shtatzënisë (abortin). A duhet mjeku ta pranojë këtë kërkesë? Po. Jo.
Përgjigja të jepet e argumentuar, duke shpjeguar edhe procedurën e abortit në rastin e
përgjigjes pozitive.
Zgjidhja: Duke qënë se gruaja është brenda limit kohor 12javor për të kryer abortin, atëherë
kërkesa e saj, pasi të shqyrtohet nga një ekip i posacëm specialistësh mund të pranohet,
sigurisht pasi gruaja të jetë informuar plotësisht për të gjitha rreziqet që mbart ndërhyrja dhe
pasi ti jetë lënë 1 javë kohë për të ndryshuar mendje. Ekipi mjekësor sidoqoftë, duhet të bëjë
cdo gjë që ka në dorë për ta bindur pacienten të mos e kryejë abortin, në bazë të parimit të
karkterit të shenjtë të jetës së embrionit.
 Teza
1. Problemet etike te experimentit human
Kane te bejne me
• konsenti-> sipas kodit te Nurembergut, konsensti I te semurit qe I nenshtrohet proves duhet te
jete I vetedijshem. Konsenti duhet te jete I lire, I informuar. Ne rastet e paaftesise ligjore ose fizike
konsenti merret nga personat pergjegjes perkates.
• rreziqet dhe perfitimet nga exp human-> esht e rendesishme qe exp laboratorike te aplikohen te
njeriu qe te nxitet perparimi shkencor dhe te ndihmohen njerezit qe vuajn. Prova exp kryhet vtm kur
perfitimi potencial me I madh se rreziku I mundshem prej saj
• Garancite e nevojshme per kr e exp te njeriu-> te ruhet intimiteti dhe dii teri I subjektir, detyron
experimentuesit te ken nuvel te larte kualifikimi tekniko shkencor, respektimi I cilesise se
investigimeve.
• Konfliktert qe lindin midis respektit te personit dhe parimeve te drejtesise dhe mireberesise
Në fakt, mjekët synojnë, që njohuritë e marra nga një eksperiment t'u shërbejnë si të sëmurëve të
përfshirë në këtë kërkim, ashtu edhe pacientëve në të ardhmen. Por të sëmurë kancerozë, në
përgjithësi nuk jetojnë gjatë dhe zakonisht nuk arrijnë të përfitojnë nga përparimet terapeutike që
janë arritur në provat kërkimore,në të cilat ata kanë marrë pjesë.

2. Gabimi mjekesor
Si gabim mjekesor vleresohen veprime apo mosveprime te gabuara te mjekut ose personelit
mjekesor te cilat jane kryer ne mirebesim te plote dhe nuk permbajne elemente pakujdesie.
Shkaqet mund te jene: mungesa e dijes dhe pervojes, mungesa e aparaturave, medikamenteve,
niveli i papersosur i shkences mjekesore dhe metodave ekzaminuese dhe mjekuese.
Gabimi diagnostik- kur semundja ka dekurs te fshehte, simptoma atipike, i semuri refuzon te
beje ekzaminime plotesuese.
Gabimi terapeutik- verehet gjate percaktimit taktik te skemes se mjekimit
Gabimi tekniko-mjekues –procedura te gabuara per shkak te mungeses se pervojes, aparaturave,
refuzimi i mjekimit nga pacienti etj.
Gabimi deontologjik- gjendje psikopatologjike qe shkaktohen nga fjalet sjellja apo veprimet e
pakontrolluara te mjekut.

3. Kriteret e percaktimit te vdekjes

Kriteri kardio-respirator -> Ndalimi I levizjes se gjakut dhe aktivitetit te organeve te frymemarrjes,
por me kusht qe ky ndalim I dyfishte ishte I plote dhe I perhershem.
KRiteri I vdekjes cerebrale -> Ruajtja e funksioneve te organeve jetesore: zemra, mushkeri , veshka
nderkoh qe truri ka humbur veprimtarine dhe ka pesuar nje shkaterrim te pakthyshem.

Teza ?

1. Fatkeqesia mjekesore
Perfundimi jo I mirë I mjekimit qe nuk vjen as nga gabimi, as nga pakujdesia e mjekut por si pasoje e
nje semundje te rende , e vecorive individuale te organizmit, e rrethanave jot e mira per te cilat nuk
ka qen e mundur objektivisht te parashikohesbin pasojat e veprimeve te ndryshme mjeksore.
Mjekesia ende nuk eshte ne gjendje te parashikoje nderlikimet gjate lrocedurave mjeksore. Mjeku
spermban asnj lloj pergjegjesie por rastet duhen te analizohen me kujdes per te perjashtu mundesin
e ndonje pakujdesie , paaftesie apo gabimi mjekesor
2. Neurokirurgjia dhe problemet etike
Kirurgjia e sis nervor. Ka keto probl etike
 - Kirurgj funxionale e epilepsise, sem se parkinson dhe psikokirurgjis. K. F — heqje e pjeseve
te trurit qe te korrigjoj crregullime tr funx te ndryshme. Por aplikimi I saj ka pasur nderlikime
tragjike. Psh prerja e bajames trunore shkaktoi crregullime te medha emocionale.Perpara se
te kryhet duhet te merren te dhena t mjaftueshme nga exp e tyre ne kafshe.
- +karakter filozofik operacioni I komisurotomise = prerja e corpus collosum. Pacient me trurin
e ndare ne dy pjes ne kushte te vecants mendonin si te kishin 2 trure ( demtim I existences
unike te individit)

3. Mjekesia prediktive dhe problemet etike

Ka si qellim te parashikoje semundjet nga te cilat do te preket personi net e ardhmen. Zhvillimi I mj
prediktive eshte rezultat I perparimeve aktuele ne fushat e gjenetikes humane dhe biologjise molek
Problemet etike
1. Ndryshimi I marredhenieve mjek- pacient
Mjeku luan rolin e ri te expertit qe parashikon. Pacienti do te marr mjekimet ne baze te dyshimit ose
frikes nga kjo semundje qe do shfaqet. Kur diagnosa prediktive esht jo e plote por e detyron
pacientin te marre masa te rrepta , mjeku mundet te mos ia tregoje pacientit kete sem. Ky qendrim
lranohet fhe nga Etika mjekesore dhe Bioetika
2. Respektimi I sekretit mjekesor
Duhet respektuar konfidencialiteti I dosjeve mjekesore. Ne te kundert do te shkelej respekti ndaj
personalitetit te njeriut. Individet do trajtoheshin te pabarabarte ne planin ekonomik ne lidhje me
harxhimet mjekesore kjnder faktorit te rrezikut pre nj semundjeje prediktive.

Teza

1. Etika dhe dallimi me moralin

Fjala moral rrjedh nga gjuha latine (mos-mores) dhe nënkupton zakonet, rregullat të pashkruara të
sjelljes së njerëzve në një shoqëri të caktuar; duke bërë dallimin ndërmjet një veprimi të mirë nga
një i keq. Morali shihet në 3 pikëpamje: 1) Morali si hulumtim . 2) Morali si doktrinë:. 3) Morali si
veprim i caktuar praktik.
Rrjedh nga greqishtja (ethos) dhe ka kuptim të njejtë me termin "moral", dmth zakonet, rregullat të
pashkruara të sjelljes së njerëzve në një shoqëri të caktuar. Etika konsiderohet si "shkenca e
moralit", sepse për dallim prej moralit asaj i hiqet aspekti i tretë (ai praktik).

2. Experimentet humane, fazat:

Faza 1 -> provat e med experimental tek vullnetaret jo te semur , kështu vlerësohen
modifikimet funksionale ose organike, të shkaktuara nga administrimi i lëndës.
Faza2-> Kryhet tek një grup i vogël i të sëmurësh, për të konfirmuar efikasitetin
terapeutik të tij.
Faza 3-> Ky mjekim i i krahasohet metodikisht me mjekimet më të mira klasike të
mëparshme ose me mungesën e mjekimit.
Faza4-> studimet epidemiologjike retrospektrive per te zbuluar efektet negative te rralla qe
mund te shfaqen me vone.

3. Eutanazia
Term me prejardhje nga greqishtja e vjeter eu- e mire thanatos- vdekje -> vdekje e mire
Perdorimi I procedurave qe shpejtojne ose shkaktojne vdekjen per ta cliruar nj te semur te
pakurushem nga vuajtjet extreme . Kemi eutanazi aktive dhe eutanazi pasive , me dashje padashje,
direkte indirekte. 1.Eutanazia aktive
Nderhyrja e nje personi te trete, zakonisht mjekut, per te shpejtuar ose shkaktuar vdekjen e
pacientit. Nga ana etike-> nuk lejohet, por denohet. E. P konsiderohet lënia e nje te semuri rende ne
nje stad terminal , pa I dhene ndjhmen mjekesoreqe te vdese sa me shpejt. Nga ana etike eshte e
lejueshme edhe feja katolike e perkrah. Nga ana juridike nuk lejohet.

Teza 15
1. Kriteret e percaktimit te vdekjes ne shqiperi dhe legjislacioni
Kriteri kardio-respirator -> Ndalimi I levizjes se gjakut dhe aktivitetit te organeve te
frymemarrjes, por me kusht qe ky ndalim I dyfishte ishte I plote dhe I perhershem.
KRiteri I vdekjes cerebrale -> Ruajtja e funksioneve te organeve jetesore: zemra, mushkeri ,
veshka nderkoh qe truri ka humbur veprimtarine dhe ka pesuar nje shkaterrim te pakthyshem.

Ne shqiperi vdekja cerebrale si kriter I ri I vdekjes per here te pare nga Kuvendi Popullor 1997
konsiston ne : “ heqjen e org pas vdekjes pasi tr jete provuar vdekja cerebrale e dhuruesir ne
perputhje me kriteret mjekesore te rregullores perkatese. Vdekja deshmohet nga komissioni prej 3
mjekesh. Sduhet te ken kidhje me implantimin e organeve .

2 Eksperimentet te kafshet , qendrimet

Qëndrimi që mbahet sot ndaj animal experimentation shfaqet në dy drejtime kryesore:
-Qëndrimi reformist, i mbështetur edhe në fiolozofinë e Descartes, të kafshës makinë, në përgjithësi
e lejon animal experimentation. Sipas këtij qëndrimi, për çdo rast, kur ka një bilanc pozitiv ndërmjet
dëmeve të pësuara nga kafshët dhe përfitimeve të njerëzimit, ky eksperiment do të jetë i justifikuar.
animal experimentation është i drejtë, veçse duhen pakësuar vuajtjet e kafshëve, eksperimentet e
kryera keq, eksperimentet vetëm për qëllime komerciale etj.
-Qëndrimi abolicionist i Reagan, sipas të cilit mamiferët e lartë mund të konsiderohen si qenie, të
afta të kryjenë veprime sipas dëshirave të tyre, që kanë një fare autonomie. Për këtë arsye ato duhet
të respektohen. Eksperimentet në këto kafshë do të jenë të paparanueshme, duke u konsideruar të
njëjta me eksperimentin human te një njeri i rriutr pa u marrë konsenti i tij.

3 problemet etike te diagnoses paralindjes

• ceshtja e percaktimit , nga pikpamja morale dhe juridike e pozites se fetusit dhe marredhenieve te
tij me nnënên
• ceshtja e raportit te diagnozes paara lindjes me respekrimin e personave handikapatë
• ceshtja e pranimit te abortit selektiv, argumentohet me rolin pozitiv te tij ne sherbim te jetes
• ceshtja e marredhenieve te mjekut me pacienten we konsulton . ku sipas parimit të pavarësisë,
mjeku duhet te respektoje dhe plotësoj çdo kërkesë të saj.