ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ

ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ: ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Κατεύθυνση: Ψυχοπαιδαγωγικές συνιστώσες της Πολυπολιτισμικότητας

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΘΕΜΑ

«Διαγλωσσικές πρακτικές και όψεις ταυτότητας σε

πληθυσμούς υπό μετακίνηση. Η περίπτωση των Σύριων
προσφύγων της Λιβαδειάς»

Επιβλέπουσα καθηγήτρια: κα Τσοκαλίδου Πετρούλα

Μέλη τριμελούς επιτροπής: κ. Καρακίτσιος Ανδρέας

κ. Τσιούμης Κων/νος

κα Τσοκαλίδου Πετρούλα

Εισηγητρια: Φούρλη Μαρία Άννα, Α.Ε.Μ.: 489

Θεσσαλονίκη, 2019
Περίληψη

Η συγκεκριμένη έρευνα μελετά ζητήματα γλώσσας και ταυτότητας στους

Σύριους πρόσφυγες που ζουν στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα εστιάζει στις
διαγλωσσικές πρακτικές των προσφύγων που καλούνται να επιβιώσουν σε ελληνικές
πόλεις και σε πτυχές της ταυτότητας τους που κάθε φορά ξεδιπλώνονται ή
διαμορφώνονται μέσα από τη γλωσσική χρήση. Οι συμμετέχοντες/ουσες στην έρευνα
είναι Σύριοι/ες πρόσφυγες που κατοικούν στην πόλη της Λιβαδειάς. Επιλέχθηκε η
σχέση γλώσσας – ταυτότητας να ειδωθεί μέσα από το πρίσμα της θεωρίας της
διαγλωσσικότητας. Πρόκειται για μια προσέγγιση σχετικά νέα στο χώρο της
κοινωνιογλωσσολογίας η οποία θέτει ως κεντρικό στόχο την κατασκευή νοήματος
και την επίτευξη της επικοινωνίας , αξιοποιώντας όλο το γλωσσικό ρεπερτόριο του
ατόμου (Otheguy, Garcia & Reid, 2015). Επιπλέον θέτει στο προσκήνιο ζητήματα
ταυτότητας των ομιλητών/τριων. Γλώσσα – ταυτότητα – ιστορία του ατόμου
συνιστούν ένα ψηφιδωτό που προχωρά και εξελίσσεται , όσο προχωρά και
εξελίσσεται η ιστορία του ατόμου (Li Wei, 2011). Στη συγκεκριμένη έρευνα
προέκυψε ως ανάγκη για επιβίωση η χρήση διαγλωσσικών πρακτικών και
παρατηρήθηκε η σχέση ταυτότητας γλώσσας ως μια σχέση εξελισσόμενη στο χώρο
και τον χρόνο.

Λέξεις κλειδιά: διαγλωσσικότητα, διαγλωσσικές πρακτικές, ταυτότητα,

πρόσφυγες, ισότητα

2
 Abstract

This study examines the language and identity issues among Syrian refugees
living in Greece. More specifically, it focuses on the translingual practices of
refugees who have to survive in Greek cities and on identity aspects that are always
unfolded or shaped through the use of language. The research participants are Syrian
refugees residing in the city of Livadia. The language - identity relationship was
chosen to be viewed in the light of translanguaging theory. This is a relatively new
approach in the field of sociolinguistics which sets the central goal of creating
meanings and achieving communication effectiveness, using all the linguistic
repertoire of the individual (Otheguy, Garcia & Reid, 2015) . It also raises the
question about speakers’ identity. The language - identity - history of the individual is
a mosaic that progresses and evolves as the history of the individual progresses and
evolves(Li Wei, 2011) . In this study, the use of translingual practices has emerged as
a need for survival, and the language - identity relationship was observed as a
developing relationship.

Keywords: translanguaging, translingual practices, identity, refugees, equality

Ευχαριστίες
Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές και τις καθηγήτριες του Δ.Π.Μ.Σ
«Ψυχοπαιδαγωγική της Ένταξης: Ένα σχολείο για όλους», για τις γνώσεις, αλλά και
για τις διαφορετικές ματιές και προσεγγίσεις που μου πρόσφεραν. Πιο συγκεκριμένα
θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την επιβλέπουσα μου κα. Ρούλα Τσοκαλίδου για την
άριστη συνεργασία και την πολύτιμη βοήθεια που μου προσέφερε με διακριτικό,
αλλά πολύ ουσιαστικό τρόπο.

Επίσης ευχαριστώ τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες στην ΚΕΔΗΛ για την
απρόσκοπτη βοήθεια τους.

Μέσα από την καρδιά μου θέλω να ευχαριστήσω τους δύο άντρες της ζωής μου, τον
Γιώργο και τον Χρήστο, για την υπομονή, τη συμπαράσταση, αλλά και τη φλόγα που
δίνουν στη ζωή μου.

Τέλος θέλω να ευχαριστήσω όλους και όλες τους συμμετέχοντες και τις
συμμετέχουσες στην έρευνα. Τους ευχαριστώ όλους θερμά που μέσα στη δίνη του
ταξιδιού τους, καθένας και καθεμιά αφιέρωσε λίγο (πολύτιμο για μένα) χρόνο, για να
αποτυπωθεί η φωνή και ο λόγος των ανθρώπων που περπατούν από χώρα σε χώρα
προσδοκώντας μια καλύτερη ζωή, με εφόδιο το μυαλό και τη φωνή τους.

Εύχομαι ολόψυχα καλή συνέχεια στο ταξίδι.

Με εκτίμηση

Μαρία Φούρλη
Περιεχόμενα

Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ................................................................................................... 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 .................................................................................................................. 7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ....................................................................................................................... 7

1.1 Οριοθέτηση του προβλήματος ................................................................................ 7

1.2. Σκοπός και ειδικοί στόχοι ....................................................................................... 8

1.3. Κίνητρα και ερευνητικό κενό .................................................................................. 9

1.4 Ερευνητικά ερωτήματα .................................................................................... 11

1.5. Δομή μεταπτυχιακής εργασίας ............................................................................. 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ................................................................................................................ 14

ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑ ....................................................................................................... 14

2.1. Ορίζοντας τη διαγλωσσικότητα............................................................................. 14

2.2. Συναφείς όροι....................................................................................................... 17

2.3. Γλώσσα και κινητικότητα ...................................................................................... 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ................................................................................................................ 24

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ - ΓΛΩΣΣΑ - ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ............................................................................. 24

3.1. Γλώσσα και Ταυτότητα ......................................................................................... 24

3.2 Αποσαφήνιση του όρου «πρόσφυγας» .................................................................. 27

3.3. Όψεις της ταυτότητας των προσφύγων ................................................................ 28

Β. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ............................................................................................... 32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ................................................................................................................ 32

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ...................................................................................... 32

4.1. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ................................................... 32

4.2. Εργαλείο συλλογής δεδομένων........................................................................ 33

4.3. Μέθοδος ανάλυσης αποτελεσμάτων ............................................................... 35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ................................................................................................................ 37

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ .................................................................................................... 37

5.1. ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΙΑΖΟΜΕΝΩΝ ............................ 37

5.2. Επικοινωνία και διαγλωσσικότητα ........................................................................ 43

5.3. Γλώσσα και ταυτότητα .......................................................................................... 64

5.4. Αντιλήψεις για την πολυγλωσσία και τη διαγλωσσικότητα .................................. 80

5.5. ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ................................................................................................... 101

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 .............................................................................................................. 109

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ....................................................................................................... 109

6.1. 1. Επικοινωνία και διαγλωσσικές πρακτικές........................................................ 109

6.1.2. Πολυγλωσσία, Γλώσσες και όψεις της ταυτότητας ........................................... 110

6.2. Περιορισμοί και μελλοντικές προεκτάσεις ......................................................... 111

Βιβλιογραφία ............................................................................................................ 114

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: .................................................................................... 114

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:......................................................................................... 116

ΠΑΡΑΡΤΉΜΑ 1 .......................................................................................................... 119

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ................................................................................................... 119

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 .......................................................................................................... 121

ΣΥΝΑΝΤΕΥΞΕΙΣ ........................................................................................................... 121

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ........................................................................................................... 121

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 .......................................................................................................... 184

ΟΙ ΦΩΝΕΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΜΑΣ ΦΙΛΩΝ ........................................................................ 184

6
 Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 Οριοθέτηση του προβλήματος

Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από μετακινήσεις πληθυσμών από τη μια

χώρα στην άλλη είτε πρόκειται για εργασία και σπουδές είτε για αναγκαστικές
μετακινήσεις εξαιτίας πολεμικών συρράξεων. Το αποτέλεσμα είναι άνθρωποι με
διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, κουλτούρα, γλώσσα, θρησκεία, άνθρωποι με
διαφορετικά κίνητρα, στόχους και επιδιώξεις να συνευρίσκονται, να δέχονται ο ένας
τις επιδράσεις του άλλου. Αυτές η γλωσσική και πολιτισμική ετερογένεια προκαλεί
ραγδαίες μεταβολές δομικού χαρακτήρα στις κοινωνίες (Κοιλιάρη, 2016).

Η Ελλάδα τις τελευταίες τριάντα δεκαετίες έχει γίνει δέκτης μεταναστευτικών

ρευμάτων από τις χώρες των Βαλκανίων και τις χώρες τις πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Η βασική πολιτική του επίσημου κράτους, αλλά και συνολικότερα της ελληνικής
κοινωνίας απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους ήταν αυτή της αφομοίωσης. Για να
γίνει κάποιος αποδεκτός, ως ισότιμο μέλος της ελληνικής κοινωνίας, βασική
προϋπόθεση είναι η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και η αποδοχή της ορθόδοξης
χριστιανικής θρησκείας (Κοιλιάρη, ο.π., Χριστόπουλος, 2001:61-61).

Σήμερα η Ελλάδα είναι χώρα υποδοχής χιλιάδων προσφύγων που

καταφθάνουν, κυρίως από τη Συρία και άλλες χώρες της Μ. Ανατολής για να
γλιτώσουν από τον πόλεμο. Η Ελληνική κοινωνία καλείται να διαχειριστεί αυτή την
κατάσταση σε συνθήκες οικονομικής κρίσης όπου η ανεργία και η φτώχεια είναι από
τα σοβαρότερα προβλήματα της μέσης ελληνικής οικογένειας. Η μετανάστευση σε
πολλές περιπτώσεις αποτελεί μονόδρομο για τους νέους Έλληνες, ιδίως όσους έχουν
υψηλή ειδίκευση σε κάποιον τομέα.

Από την άλλη οι πρόσφυγες φεύγουν από την χώρα τους αφήνοντας πίσω ένα
σημαντικό μέρος της ζωής τους αναζητώντας ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέλλον

7
στην Ευρώπη. Η γλώσσα, η θρησκεία και οι παραδόσεις είναι ό,τι τους συνδέει με το
παρελθόν, με τη χώρα που έζησαν και στην οποία άφησαν πίσω γονείς, συγγενείς,
φίλους, εργασία, σπίτια.

Οι πρόσφυγες μετακινούμενοι/ες σε ένα σκληρό και επικίνδυνο δρόμο με

κίνδυνο της σωματικής τους ακεραιότητας και ασφάλειας φτάνουν σε μια χώρα που
δεν γνωρίζουν την γλώσσα, γνωρίζουν ελάχιστα πράγματα ή τίποτα για τον
πολιτισμό, τις συνήθειες την καθημερινή ζωή. Πολλοί/ές δεν παραμένουν εδώ με τη
θέληση τους, αλλά βρίσκονται σε αναμονή ώστε να μεταβούν σε κάποια άλλη χώρα
της Ευρώπης.

Όμως το διάστημα που διαμένουν εδώ πρέπει να τακτοποιήσουν τα χαρτιά

τους, πρέπει να τραφούν, να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Για να
ικανοποιηθούν όλες αυτές τις ανάγκες χρειάζεται με κάποιο τρόπο να
επικοινωνήσουν. Οι διερμηνείς που παρέχονται από το κράτος ή τις διάφορες
οργανώσεις βοηθούν σε διαδικαστικά ζητήματα, όμως οι πρόσφυγες ένα μεγάλο
μέρος τις ημέρας είναι μόνοι τους και πρέπει να επιτελέσουν λειτουργίες που
αφορούν την καθημερινή επιβίωση. Τα μικρότερα παιδιά πιθανόν να μην έχουν πάει
σχολείο και να μην έχουν διδαχθεί την μητρική τους γλώσσα.

1.2. Σκοπός και ειδικοί στόχοι

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να διερευνήσει τους τρόπους

επικοινωνίας των προσφύγων σε καθημερινές περιστάσεις για την κάλυψη βασικών
καθημερινών αναγκών.

Ειδικοί στόχοι:

Α) Να διερευνήσει διαγλωσσικές πρακτικές που τυχόν χρησιμοποιούν για να

επικοινωνήσουν με Έλληνες/ίδες ή άλλους πρόσφυγες που μιλούν διαφορετική
γλώσσα.

Β) Να διερευνήσει τη στάση των προσφύγων απέναντι στην πολυγλωσσία και

στις διαγλωσσικές πρακτικές.

8
 Γ) Να ανιχνεύσει ζητήματα ταυτότητας που σχετίζονται με τη γλώσσα (όπως
έθνος, γλώσσα, ιστορία).

1.3. Κίνητρα και ερευνητικό κενό

Την άνοιξη του 2017 μια μικρή επαρχιακή πόλη της Ελλάδας η Λιβαδειά
υποδέχθηκε τις πρώτες οικογένειες προσφύγων που στεγάστηκαν σε διαμερίσματα
μέσα στην πόλη. Η Λιβαδειά είναι μια πόλη στην οποία κυριαρχούν παραδοσιακές
αξίες όπως η οικογένεια και η θρησκεία. Στο άκουσμα την άφιξης των προσφυγικών
οικογενειών υπήρξε αμηχανία, άγχος, ίσως και φόβος για την ασφάλεια και την
διατήρηση των ισορροπιών στην πόλη.

Μόλις έφτασαν οι πρώτες οικογένειες και έγινε η υποδοχή και κεντρικό χώρο,
τις επόμενες μέρες επικράτησε το μούδιασμα, τα περίεργα – διερευνητικά βλέμματα
των ντόπιων προς τους νέους κατοίκους της πόλης και κυρίως για τις γυναίκες που
κυκλοφορούσαν με μαντήλα και φαρδιά ρούχα.

Σήμερα ενάμιση χρόνο μετά, περισσότερα 300 άτομα ζουν στην πόλη,
περίπου 180 παιδιά πηγαίνουν στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης. Οι νέοι κάτοικοι της πόλης κυκλοφορούν στην αγορά, κάνουν τα ψώνια
τους, επισκέπτονται υπηρεσίες, το νοσοκομείο, τα σχολεία για να ενημερωθούν θα
την πρόοδο των παιδιών τους, κάποιοι έχουν αναπτύξει σχέσεις με γείτονες.

Η επικοινωνία είναι μια αμφίδρομη διαδικασία, για να επιτευχθεί απαιτεί την

θέληση και των δύο πλευρών. Είναι τουλάχιστον αισιόδοξο το γεγονός ότι οι
πρόσφυγες κινούνται στην πόλη με άνεση και είναι σε θέση να καλύπτουν τις
καθημερινές τους ανάγκες. Θεώρησα ενδιαφέρον να διερευνηθούν οι τρόποι με τους
οποίους καταφέρνουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να αναπτύξουν τις
επικοινωνιακές τους δεξιότητες, ώστε να μπορούν να κινηθούν στο νέο χώρο και να
επικοινωνήσουν με τον πληθυσμό.

Επιπλέον η ανάπτυξη δεξιοτήτων στη νέα γλώσσα, συμπίπτει με μια σειρά

ανατροπές και ανακατατάξεις στη ζωή τους όπως την ήξεραν. Οι ανατροπές αυτές
οδηγούν σε μια σειρά διαπραγματεύσεις των όψεων της ταυτότητας τους . Η γλώσσα

9
αποτελεί μια πολύ ισχυρή παράμετρο της ταυτότητας και συνήθως συνδέεται με την
εθνικότητα και με την θρησκεία. Αυτά τα δεδομένα τοποθετούνται σε νέο κοινωνικό
πλαίσιο η σπουδαιότητα τους και η σημασία τους είναι τελείως διαφορετική στη νέα
χώρα.

Μια άλλη παράμετρος είναι ότι πολλά από τα παιδιά που έχουν ενταχθεί στην
εκπαίδευση δεν έχουν φοιτήσει ξανά σε σχολείο και δεν έχουν διδαχθεί την μητρική
τους γλώσσα. Η ελληνική είναι η πρώτη γλώσσα που διδάσκονται συστηματικά.
Πολλά παιδιά χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα στον καθημερινό τους λόγο και
εκτός σχολείου, ίσως και μέσα στα σπίτια δημιουργώντας ένα νέο επικοινωνιακό
πλαίσιο μέσα στην οικογένεια.

Θέλω να διερευνήσω τη σύνδεση γλώσσας και ταυτότητας και πιο

συγκεκριμένα τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται όψεις της ταυτότητα των
προσφύγων μέσα από τη χρήση της γλώσσας, αλλά και μέσα από τις αντιλήψεις που
υπάρχουν για την κάθε γλώσσα.

Ο λόγος που επέλεξα να ασχοληθώ με αυτό το θέμα είναι η γνωριμία με τον

συνάνθρωπο / συμπολίτη μου. Για να μπορέσουμε να δεχτούμε κάποιον είναι
σημαντικό να τον γνωρίσουμε, να γνωρίσουμε τις ανάγκες, τις σκέψεις του, τα όνειρα
του. Διότι οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί, ούτε στατιστικές, είναι πρώτα απ’ όλα
προσωπικότητες που έχουν φωνή και η φωνή αυτή έχει ανάγκη να ακουστεί.

Για τους παραπάνω λόγους επέλεξα να ασχοληθώ με αυτό το θέμα.

10
1.4 Ερευνητικά ερωτήματα

2. Ποιες γλώσσες μιλούν οι πρόσφυγες που κατοικούν στη Λιβαδειά;

3. Ποιες επικοινωνιακές – διαγλωσσικές πρακτικές χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες
για να επικοινωνήσουν σε καθημερινές περιστάσεις;
4. Πώς ξεπερνούν δυσκολίες και προβλήματα επικοινωνίας στις καθημερινές
συναλλαγές;
5. Ποιες όψεις της ταυτότητας τους εκφράζονται μέσα από τις γλώσσες που
γνωρίζουν και χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν;
6. Παρατηρούνται διαγλωσσικές πρακτικές στα παιδιά τους που πηγαίνουν
σχολείο;
7. Η πολυγλωσσία και η διαγλωσσικότητα των παιδιών δυσκολεύει την
επικοινωνία στο σπίτι;
8. Ποιες είναι οι αντιλήψεις τους σχετικά με την πολυγλωσσία και τη
διαγλωσσικότητα;

11
1.5. Δομή μεταπτυχιακής εργασίας

Η παρούσα εργασία ερευνά τις διαγλωσσικές πρακτικές την επικοινωνία των Σύριων
προσφύγων που ζουν στη Λιβαδειά και όψεις της ταυτότητας τους. Το ερευνητικό
πλαίσιο, ο σκοπός της εργασίας και ο σκοπός αναφέρονται στο πρώτο κεφάλαιο. Στο
ίδιο κεφάλαιο αποτυπώνονται τα ερευνητικά ερωτήματα.

Στο κεφάλαιο 2 της εργασίας γίνεται βιβλιογραφική ανασκόπηση. Επιχειρείται να

οριστεί η έννοια της «διαγλωσσικότητας», να αποσαφηνιστούν συναφείς όροι.

Στο κεφάλαιο 3 διατυπώνονται βασικές θεωρητικές θέσεις για τη σχέση γλώσσας και
ταυτότητας. Επιχειρείται η εννοιολογική αποσαφήνιση του όρου «πρόσφυγας» και
αποτύπωση βασικών όψεων της ταυτότητας του πρόσφυγα.

Στο κεφάλαιο 4 παρουσιάζεται η μεθοδολογία έρευνας, ο πληθυσμός και το δείγμα

της έρευνας, το μεθοδολογικό εργαλείο , γίνεται παρουσίαση της ανάλυσης
περιεχομένου που είναι το εργαλείο ανάλυσης των συνεντεύξεων

Στο κεφάλαιο 5 γίνεται η ανάλυση των δεδομένων που συλλέχτηκαν από τις
συνεντεύξεις , σχετικά με τις διαγλωσσικές πρακτικές, τον ρόλο των γλωσσών στην
έκφραση όψεων της ταυτότητας, την επικοινωνία στο σπίτι, τις αντιλήψεις για την
διαγλωσσικότητα και την πολυγλωσσία.

Στο κεφάλαιο 6 αποτυπώνονται τα βασικά συμπεράσματα από την ανάλυση και τη

συζήτηση κάθε ενότητας του κεφαλαίου 5. Επίσης αναφέρονται οι περιορισμοί και
προτάσεις για περαιτέρω διερεύνηση.

Τέλος παρατίθενται οι βιβλιογραφικές αναφορές που χρησιμοποιήθηκαν για τη

συγγραφή της εργασίας και τα παραρτήματα.

12
13
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΔΙΑΓΛΩΣΣΙΚΟΤΗΤΑ

2.1. Ορίζοντας τη διαγλωσσικότητα

Ο όρος «διαγλωσσικότητα» δημιουργήθηκες αρχικά από τον Cen Williams τη

δεκαετία του 1980 για να περιγράψει τη σχεδιασμένη και συστηματική χρήση δύο
γλωσσών κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ο όρος
“trawsieithu”, ο οποίος αργότερα μεταφράστηκε στα αγγλικά σε “translinguifying”
και τελικά πήρε την τελική του μορφή ως «translanguaging” (Gwyn, Jones & Baker
2012). Ο όρος translanguaging στα ελληνικά αποδίδεται ως “διαγλωσσικότητα”
(Τσοκαλίδου, 2015α).

Κατά την εκπαιδευτική διαδικασία η διαγλωσσικότητα συντελεί στην

κατασκευή νοήματος, την διαμόρφωση εμπειριών, κατανόησης και απόκτησης
γνώσης μέσω της χρήσης δύο γλωσσών (Gwyn, Jones & Baker 2012). Οι δύο
γλώσσες χρησιμοποιούνται δυναμικά, λειτουργικά και χωρίς διάκριση για να
οργανώσουν τις λειτουργίες της κατανόησης, της ομιλίας, του γραμματισμού και της
μάθησης. Η απόδοση του περιεχομένου της έννοιας διαγλωσσικότητας, ως
παιδαγωγική θεωρία αρχικά, στηρίχτηκε στις κοινωνιογλωσσικές θεωρίες της κοινής
υποκείμενης ανάπτυξης των δύο γλωσσών και τη θεωρία των γλωσσικών συνεχών
του Hornberger για την ανάπτυξη του φάσματος του διγραμματισμού, σύμφωνα με
την οποία τα επιμέρους στοιχεία δεν έχουν γραμμική διαδοχή αλλά
συμπληρωματικότητα (Τσοκαλίδου, 2015β). Σύντομα το περιεχόμενο του όρου
ξεπέρασε τα όρια της εκπαίδευσης και γενικεύτηκε ώστε να αποδώσει πρακτικές και
στρατηγικές πολύγλωσσων και μονόγλωσσων ομιλητών, αλλά και παραπέρα
κοινωνικές σχέσεις και διεργασίες στην ταυτότητα των ομιλητών (Garcia, 2009).
Έτσι από μια παιδαγωγική θεωρία επεκτάθηκε σε μια κοινωνική θεωρία με ποικίλες
εφαρμογές.

O Wei Li (2017:16-18) επιδιώκοντας να εμβαθύνει στην έννοια “translanguaging”

κάνει μια εκτεταμένη ανάλυση των συνθετικών του. Έτσι σημειώνει ότι ο όρος
«languaging» αποδίδει δυναμική διάσταση στην πράξη της ομιλίας. Το «languaging»

14
παρουσιάζεται ως συνεχής/αδιάκοπη δραστηριότητα - πράξη της ανθρώπινης
ύπαρξης. Συμφώνα με τον Li Wei ο όρος σχετίζεται περισσότερο με το γλωσσικό
ρεπερτόριο παρά με την γνώση των γλωσσικών δομών. Η έννοια του languaging
σχετίζεται διαδικασίες νευροφυσικές και ψυχολογικές, αλλά και κοινωνικές και
πολιτιστικές πρακτικές. Πρόκειται λοιπόν για μια πολύπλοκη οργάνωση διαδικασιών
που υπερβαίνουν πολιτιστικές και ιστορικές διαδικασίες και πρακτικές. Έτσι η
«ομιλία» δεν εξετάζεται ως ένα σύστημα κανόνων και δομών, αλλά δίνεται
προτεραιότητα στην εμπειρία, την ιστορία, την κουλτούρα, την ιδεολογία και την
δύναμη / εξουσία που απορρέει από την επικοινωνία.

Προσθέτοντας τη λέξη trans αναδεικνύεται η ρευστή και δυναμική πρακτική των

πολύγλωσσων ανθρώπων που βρίσκονται ανάμεσα και πέρα από γλωσσικά
συστήματα και δομές, ο οποίοι αξιοποιούν όλο το γλωσσικό τους ρεπερτόριο. Η λέξη
trans αναδεικνύει επίσης τη μετασχηματιστική δυνατότητα αυτής της πρακτικής.
Συντελεί στην σύγκλιση των δυνατοτήτων, γνώσεων , και εμπειριών των ομιλητών
και με αυτό τον τρόπο αναπτύσσει και μετασχηματίζει τις δυνατότητες, τη γνώση, τις
εμπειρίες , τις στάσεις και τις αντιλήψεις, διαμορφώνοντας νέα ταυτότητα για τον
πολύγλωσσό ομιλητή. Επιπλέον εστιάζει στην κοινωνική διάσταση της ομιλίας
δίνοντας τη δυνατότητα να μελετηθούν οι κοινωνικοπολιστιμικές διαστάσεις των
πολύγλωσσων πρακτικών (Li Wei, 2013).

Το θεωρητικό πλαίσιο της διαγλωσσικότητας υποστηρίζει τη θέση ότι οι

ονοματισμένες γλώσσες, οι οποίες συνήθως αντιστοιχούν σε έθνη κράτη (πχ
ελληνικά, ιταλικά, ρωσικά) είναι μια κατασκευή. Μια ονοματισμένη γλώσσα δεν
αποτελείται μόνο από λεξιλογικές, γραμματικές και συντακτικές δομές, αλλά
εμπεριέχει ιδεολογίες, στοιχεία πολιτισμού και ιστορίας.

Σύμφωνα με τους Otheguy, Garcia & Reid (2015:286-288) δεν αμφισβητείται η

ύπαρξη των ονοματισμένων γλωσσών, αλλά η κυριαρχία και αποκλειστικότητα που
παίζουν στην σκέψη, την ταυτότητα και την επικοινωνία του ατόμου. Από τη μια οι
ονοματισμένες γλώσσες προσδιορίζονται ως κοινωνικές και πολιτικές κατασκευές και
η γλώσσα προσδιορίζεται ως ολότητα, χωρίς ονόματα, ως ένα πακέτο λεξιλογικών και
δομικών στοιχείων που αποτελεί το ρεπερτόριο (repertoire) του ατόμου.. Στην
περίπτωση της γλώσσας ως ολότητας εμπεριέχονται διανοητικές και ψυχολογικές
λειτουργίες που ενεργοποιεί το άτομο είτε είναι μονόγλωσσο, είτε είναι πολύγλωσσο.

15
Ενώ στις ονοματισμένες γλώσσες η έννοια «γλώσσα» έχει κοινωνική διάσταση,
μπορεί να χωριστεί σε επιμέρους ολότητες (ονοματισμένες γλώσσες) που
αναφέρονται σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες. Έτσι ένα πολύγλωσσο άτομο
μπορεί να γνωρίζει περισσότερες από μια ονοματισμένες γλώσσες, όμως δεν
σκέφτεται αποκλειστικά σε μια από αυτές, ακόμα κι αν βρίσκεται σε μονόγλωσσο
περιβάλλον και παράγει μονόγλωσσο λόγο (Li Wei, 2017). Όμως ακόμη και τα
μονόγλωσσα άτομα μπορεί να εκφράζεται η διαγλωσσικότητα διότι μπορεί να
συνυπάρχουν με δί/πολύγλωσσα άτομα, οπότε έχουν επαφή και με άλλες γλώσσες και
είναι ικανά να κατανοήσουν λέξεις, φράσεις και έννοιες. Επιπλέον η
διαγλωσσικότητα περιλαμβάνει πολιτισμική και πολιτική γνώση, δηλαδή την
ξεχωριστή σοφία και τις αξίες που χαρακτηρίζουν μια πολιτισμική/γλωσσική ομάδα,
οι οποίες μπορεί να εκφραστούν μονογλωσσικά (Τσοκαλίδου, 2017α: 71).

Η ιδιόλεκτος είναι για το άτομο η δική του μοναδική, προσωπική γλώσσα, είναι η
mental grammar του ατόμου που του επιτρέπει την αλληλεπίδραση με άλλους
ομιλητές και εμπλέκει το άτομο στη χρήση της γλώσσας. Η διαγλωσσικότητα είναι η
χρήση της ιδιολέκτου, κάθε ατόμου, χωρίς να ορίζεται κοινωνικά ή πολιτικά κάποια
γλώσσα (Li Wei 2017:19).

Μπορούμε να προσδιορίσουμε την έννοια της ιδιολέκτου ως ένα ενιαίο γλωσσικό

«αντικείμενο» που δομείται από λεξιλογικές, γραμματικές και συντακτικές ενότητες
οι οποίες αποτελούν πολιτιστικά στοιχεία, αυτά τα πολιτιστικά στοιχεία
προσδιορίζονται από τον τόπο, την ταυτότητα, την ιστορία, την μνήμη (Otheguy,
Garcia & Reid, 2015:291). Άρα η ιδιόλεκτος δεν αφορά μόνο την επιλογή χρήσης του
λεξιλογίου της μια ή της άλλης γλώσσας, αλλά σχετίζεται με την
κατανόηση/ενσωμάτωση/κατασκεύη εννοιών και κατ’ επέκταση με την σύνθεση
αξιών και στάσεων. Μπορούμε να πούμε πως υπάρχει μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα
στην εξέλιξη της ιδιολέκτου ενός ατόμου και στις στάσεις, αξίες αντιλήψεις που
συνθέτουν την ταυτότητα του.

Η διαγλωσσικότητα ως πρακτική συνδυάζει στοιχεία και πηγές από διαφορετικές

γλωσσικές και κοινωνικές κατηγορίες ή εθνικά στερεότυπα. Αυτά είναι στοιχεία που
συνθέτουν την ταυτότητα του ατόμου, αυτές οι κατηγορίες και τα στερεότυπα δεν
μηδενίζονται μέσω της διαγλωσσικότητας, αλλά γίνεται επαναδιαπραγμάτευσή τους
σε όλη την πορεία της ζωής (Bush, 2012:5).

16
Η διαγλωσσικότητα δημιουργεί ένα κοινωνικό «χώρο» γύρω από το άτομο στο οποίο
διασταυρώνονται οι προσωπικές ιστορίες, οι εμπειρίες, οι στάσεις, τα πιστεύω και οι
ιδεολογίες , έτσι ο χώρος της διαγλωσσικότητας έχει μετασχηματιστική ιδιότητα για
την ταυτότητα, τις αξίες και πρακτικές του ατόμου (Li Wei 2017, o.p). Στο χώρο της
διαγλωσσικότητας το άτομο δρα και διαδραματίζει μια σειρά από ρόλους που
εκφράζουν πτυχές της ταυτότητας του, εκεί το άτομο συνδέεται με άλλα άτομα, αυτή
η «συνδετότητα» επιδρά στις κοινωνικές συμπεριφορές όλων (Τσοκαλίδου , 2017α.:
53-54). Ο διαγλωσσικός χώρος είναι ένας ρευστός κοινωνικός χώρος στον οποίο οι
ταυτότητας, οι αξίες και οι πρακτικές συνδυάζονται και παράγουν νέες ταυτότητες,
αξίες και πρακτικές. Στηρίζεται στη διαδραστική σχέση των ατόμων που
χρησιμοποιούν μια σειρά από κοινωνικές και γλωσσικές δεξιότητες και πηγές και
δημιουργούν οι ίδιοι ένα κοινωνικό χώρο γύρω από τον εαυτό τους (Li Wei, 2011).
Διαμορφώνεται από τη διαγλωσσική πράξη του ατόμου και γύρω από το άτομο, όμως
οι γλωσσικές επιλογές των συμμετεχόντων επηρεάζονται από τον φυσικό χώρο (πχ αν
πρόκειται για μια καφετέρια ή ένα χώρο εργασίας) και το περιεχόμενο της
αλληλεπίδρασης (Kaufhold, 2018:8). Είναι ένας χώρος έκφρασης των γλωσσών και
των πραγματικοτήτων των επιμέρους κοινοτήτων ακόμη και μέσω της κυρίαρχης
γλώσσας (Τσοκαλίδου, 2017β: 314).

«Έτσι λοιπόν η διαγλωσσικότητα είναι δυνατόν να περιλαμβάνει ποικίλες προσεγγίσεις

και αξιακά σχήματα, τα οποία μπορεί να έχουν την αφετηρία ή την καταγωγή σε κάποια
ονοματισμένη γλώσσα ή κοινότητα, αλλά η δυναμική και η ιδιαίτερη σημασία του
αγγίζει και διαπερνά ολόκληρο το φάσμα των επικοινωνιακών μας δυνατοτήτων. Η
διαγλωσσικότητα μας επιτρέπει να αναδείξουμε και να αξιοποιήσουμε σε ένα ευρύτερο
πλαίσιο, ιδεολογικά ζητήματα διαχείρισης και αξιοποίησης των γλωσσών και
ποικιλιών, γεγονός που έχει να κάνει με τη σύνθετη και μονίμως μεταβαλλόμεη σχεση
μας με τις γλώσσες και τις ποικιλίες που συγκροτούν την προσωπική και συλλογική μας
ταυτότητα» (Τσοκαλίδου, 2017α: 42).

2.2. Συναφείς όροι

Ο όρος metrolingualism χρησιμοποιείται για να αποδώσει τη ρευστότητα της

γλώσσας και την διαπραγμάτευση της ταυτότητας. Περιγράφει τους τρόπους με τους

17
οποίους άνθρωποι από διαφορετικά και αναμειγμένα (mixed) περιβάλλοντα,
χρησιμοποιούν, παίζουν και διαπραγματεύονται τις ταυτότητες τους μέσω της
γλώσσας. Διερευνά τους τρόπους να τους οποίους παράγονται οι σχέσεις ανάμεσα
στη γλώσσα, την κουλτούρα, την εθνικότητα, τη γεωγραφική θέση. Επιπλέον
διερευνά τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι σχέσεις κρατιούνται στο χρόνο, πώς
οριοθετούνται και αναδιατάσσονται. Σύμφωνα με τον όρο metrolingualism η γλώσσα
δεν αντιμετωπίζεται ως ένα σύστημα, αλλά ως ένα πλαίσιο αλληλεπίδρασης. Φωτίζει
τις διαδικασίες των κοινωνικών αλλαγών και εστιάζει στα γλωσσικά, πολιτισμικά και
κοινωνικά ζητήματα που διαμορφώνουν διαφορετικά είδη γλώσσας και ταυτότητας.
Ο όρος metrolingualism μπορεί να εκληφθεί ως πρακτική και «χώρος» όπου οι
έννοιες σταθερότητα, διακριτότητα, ρευστότητα, υβριδικότητα, τοπικότητα και η
παγκοσμιότητα συνυπάρχουν και αποτελούν συνιστώσες η μια της άλλης ( Otsuji &
Pennycook, 2010).

Ο όρος multilingualism χρησιμοποιείται αναφορικά με τη χρήση δύο ή περισσότερων

γλωσσών από ένα άτομο. Σύμφωνα με την έννοια του όρου η γλώσσες που
χρησιμοποιεί ένα άτομο δεν χωρίζονται μεταξύ τους με στεγανά και ως εκ τούτου
αμφισβητείται η θέση ότι για να είναι κάποιος δί/πολύγλωσσος θα πρέπει να μπορεί
να χρησιμοποιεί τις γλώσσες ισορροπημένα και η μια να μην υπερκαλύπτει την άλλη
(Cenoz, 2013). Σύμφωνα με τους Blommaert, Collins και Slembrouck (2005) το
multilingualism δεν αναφέρεται αποκλειστικά στα γλωσσικά «εφόδια» του ατόμου,
αλλά και στο περιβάλλον που είναι ο χώρος μέσα στον οποίο τα άτομα επικοινωνούν
και αλληλεπιδρούν, εκεί διαμορφώνονται ή αποκλείονται οι συνθήκες για τη
δυνατότητα χρήσης πολλών γλωσσών.

Ο όρος multilingualism έχει τρεις διαστάσεις τον/την πολύγλωσσο/η ομιλητή/τρια, το

γλωσσικό ρεπερτόριο και το κοινωνικό πλαίσιο. Ο/η ομιλητής/τρια κινείται ανάμεσα
στις γλώσσες και δεν χρησιμοποιεί και τις δύο γλώσσες για τους ίδιους σκοπούς και
σε όλες τις κοινωνικές περιστάσεις. Οι γλώσσες αντιμετωπίζονται ως μια ολότητα και
όχι ξεχωριστά η μια από την άλλη, έτσι η εστίαση γίνεται στη δημιουργική χρήση της
γλώσσας. Το κοινωνικό πλαίσιο είναι αυτό που δίνει τη δυνατότητα για επικοινωνία
σε αρκετές γλώσσες, εξετάζονται οι κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώνονται και o
τρόπος με τον οποίο αμβλύνονται τα όρια ανάμεσα στις γλώσσες και τους τρόπους
επικοινωνίας (Cenoz, 2013). Η Garcia (2009) διακρίνει τις μορφές της πολυγλωσσίας
σε επαναλαμβανόμενη, δηλαδή για περιπτώσεις κοινωνικών ομάδων των οποίων η

18
γλώσσα δεν χρησιμοποιείται στην καθημερινότητα, αλλά σε συγκεκριμένες
περιστάσεις, όπως τελετές. Σε αυτή την περίπτωση η ανάπτυξη της μητρικής
γλώσσας δεν είναι απλώς μια προσθήκη, αφού αυτή ήδη υπάρχει και χρησιμοποιείται
σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Επίσης διακρίνει και την δυναμική
πολύγλωσσία/διγλωσσία. Κυρίαρχο ρόλο παίζει η επίτευξη της επικοινωνίας. Η
πολυγλωσσία και πολυτροπικές πρακτικές χρησιμοποιούνται για να επιτευχθεί η
επικοινωνία. Κυρίαρχο ρόλο παίζει η ικανότητα χρήσης της γλώσσας για
επικοινωνία, η οποία ορίζεται ως μια διαπολιτισμική πράξη αφού μέσω της γλώσσας
ο ομιλητής έρχεται σε επαφή με διάφορες κουλτούρες και πολιτισμούς. Υπό αυτή την
οπτική η ικανότητα χρήσης της γλώσσας για επικοινωνία δίνει τη δυνατότητα να
ξεπεραστούν τα σύνορα και τα όρια ανάμεσα σε ανθρώπους, λαούς, πολιτισμούς και
κοινωνικές ομάδες.

Ο όρος ethnolect (εθνόλεκτος) αναφέρεται στη δημιουργία νέας ποικιλίας μιας

γλώσσας που εκφράζει μια εθνοτική ομάδα. Η εθνόλεκτος σχετίζεται με τη γλωσσική
χρήση μεταναστευτικών πληθυσμών, από τη δεύτερη γενιά και μετά όπου η γλώσσα
της χώρας καταγωγής αναμειγνύεται με την κυρίαρχη γλώσσα της νέας χώρας,
δημιουργώντας νέες ποικιλίες που αντανακλούν κοινωνικές σχέσεις, τη διαμόρφωση
κοινωνικών δικτύων και όψεις της ταυτότητας (Clyne, 2000). Επιπλέον με τον όρο
αυτό αποδίδεται η πολύγλωσση πραγματικότητα των σύγχρονων κοινωνιών
(Τσοκαλίδου, 2017α:51). Ο όρος multiethnolect (πολυεθνόλεκτος) αναφέρεται
επικοινωνία ανάμεσα στις εθνότητες και στη διαμόρφωση νέας εθνολέκτου από τη
διασταύρωση των γλωσσών. H πολυεθνόλεκτος μπορεί να λειτουργήσει ως
αντίδραση/διαμαρτυρία για την κοινωνική θέση των μειονοτικών γλωσσικά ομάδων
(Τσοκαλίδου, ο.π.).

Ο όρος synesthesia έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τους τρόπους με τους

οποίους οι άνθρωποι «βιώνουν» τη γλώσσα. Μελετά νευροφυσικούς και
ψυχολογικούς ώστε να διερευνήσει τη σχέση γλώσσας – αντίληψης – έκφρασης
συναισθημάτων. Σύμφωνα με αυτή την οπτική η γλώσσα δεν είναι απλώς ένας
κώδικας επικοινωνίας, αλλά με βιωματική κατάσταση διαφορετική για κάθε άτομο.
Οι άνθρωποι «βιώνουν» τις λέξεις ως οπτικές ή ηχητικές εικόνες, ακόμη και ως
απτικά αισθήματα (πχ κρύο – ζέστη). Αυτή είναι μια διαδικασία που γίνεται
αυτόματα και ξεκινά από τη βρεφική ηλικία. Με αυτόν τον τρόπο οι λέξεις
σχετίζονται με τις αισθήσεις, τις προσωπικές εμπειρίες και αποκτούν ένα

19
ιδιοσυγκρασιατικό προσωπικό μήνυμα. Όσον αφορά την απόκτηση νέων γλωσσών η
λειτουργία αυτή μπορεί να έχει ιδιαίτερη σημασία, εφόσον οι λέξεις έχουν
«μεταφραστεί» σε χρώματα, ήχους κλπ, οι αισθήσεις αυτές μπορούν να
λειτουργήσουν ως «μεταφραστές» για την δεύτερη γλώσσα. Ενδιαφέρον έχει ο
τρόπος με τον οποίο συνδέονται οι γλώσσες στο πολύγλωσσο άτομο, συγκροτώντας
όψεις της ταυτότητας τους. Από τη στιγμή που η «γλώσσα» του ατόμου εκφράζει την
προσωπική του ιστορία και τα βιώματά του και αυτά τα βιώματα μεταφράζονται σε
ήχους, χρώματα, εικόνες κ.α. για παράδειγμα λέξεις με έντονο ιδεολογικό και
συναισθηματικό φορτίο (πχ «μητέρα») μπορεί στη μητρική γλώσσα να βιώνονται ως
δυνατές ηχητικές ή ακουστικές εικόνες, σε άλλη γλώσσα όμως να μην έχουν καμιά
παράσταση. Το άτομο μέσα από αυτή τη διαδικασία κωδικοποιεί, σηματοδοτεί και
επαναδιαπραγματεύεται τα νοήματα ανάμεσα στις δύο γλώσσες, αλλά και στην κάθε
γλώσσα ξεχωριστά (Lvovich, 2012, Τσοκαλίδου 2017 α:50-51).

2.3. Γλώσσα και κινητικότητα

Σύμφωνα με τους Blommaert και Backus (2013:6-10), η κινητικότητα, οι

μετακινήσεις μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων από τη μια χώρα στην άλλη για
διάφορους σκοπούς (αναζήτηση εργασίας, ασύλου, σπουδές) και η πρόσβαση στο
διαδίκτυο έχουν πλέον αλλάξει τον τρόπο που εξετάζουμε τις γλώσσες καθώς και τη
σταθερότητα της γλώσσας ως μια οριοθετημένη κατασκευή. Μια σημαντική αλλαγή
στη μελέτη της γλώσσας και τον γλωσσικών πρακτικών είναι ότι ένα σημαντικό
μέρος της κοινωνιογλωσσικής έρευνας έχει μετατοπιστεί από την μελέτη της
κοινότητας στο άτομο και στα δίκτυο επικοινωνίας που διαμορφώνονται γύρω του.

Η χρήση τεχνολογιών και κυρίως του διαδικτύου έχει διαμορφώσει

συνθετότερα περιβάλλοντα επικοινωνίας, αυτά σε συνδυασμό με τα δίκτυα
μετακινούμενων πληθυσμών διαμορφώνουν επικοινωνιακές πρακτικές που
χαρακτηρίζονται από ανακάτεμα (mixing) και blending διαφορετικών γλωσσών,
γλωσσικών ποικιλιών και τρόπων έκφρασης, ως αποτέλεσμα της γλωσσικής ,
πολιτισμικής και κοινωνικής υπερποικιλότητας (Blommaert, 2014).
Η κινητικότητα των πληθυσμών έχει ως αποτέλεσμα οι σταθερές αξίες της
ζωής, οι ξεκάθαροι ρόλοι, οι προσδοκίες, η αλληλεπίδραση με τα άλλα άτομα της

20
κοινότητας, δηλαδή όλα τα πράγματα που εκφράζονται μέσω της γλώσσας να μην
είναι πια σταθερά και δεδομένα. Ο τρόπος και ο βαθμός που επηρεάζονται οι
επικοινωνιακές πηγές (προφορά, ύφος κλπ) δεν είναι σταθερός. Στα περιβάλλοντα
υπερποικιλότητας οι άνθρωποι αξιοποιούν όλες τις διαθέσιμες γλωσσικές και
επικοινωνιακές πηγές, τις αναμειγνύουν δημιουργώντας υπερβολικά σύνθετες
γλωσσικές και σημειωτικές φόρμες. Εδώ να σημειώσουμε ότι πλέον το επικοινωνιακό
περιβάλλον δεν είναι μόνο το άμεσο φυσικό περιβάλλον, που ως ένα βαθμό έχει
περιορισμένη έκταση, αλλά είναι και το διαδικτυακό περιβάλλον (Blommaert, 2014).
Επομένως, τα επικοινωνιακά περιβάλλονται γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα και
σύνθετα, αφού καθένας μπορεί να έχει επαφή με πολύ διαφορετικές γλωσσικές πηγές,
ταυτόχρονα, δημιουργώντας πολλά διαφορετικά μικρο-περιβάλλοντα. Επιπλέον οι
πληθυσμοί που βρίσκονται υπό μετακίνηση, μπορούν να έχουν άμεση επαφή και
επικοινωνία με τις οικογένειές τους, διατηρώντας μέρος του γλωσσικού τους
ρεπερτορίου και την ίδια στιγμή να ενσωματώνουν νέες λέξεις, έννοιες και τρόπους
έκφρασης, για να ανταπεξέλθουν στις νέες ανάγκες και τα νέα επικοινωνιακά
περιβάλλοντα.

Σύμφωνα με τους Blakledge και Creese (2017), η γλώσσα μπορεί να ειδωθεί

ως ένας συνδυασμός γλωσσικών πηγών σε κίνηση που διαμορφώνεται και
αναπτύσσεται εξαιτίας της κίνησης. Οι επιδράσεις νέων στοιχείων στο γλωσσικό
ρεπερτόριο του ατόμου μπορεί να εκφραστούν με αλλαγές στην προφορά ή στο
λεξιλόγιο, μπορεί επίσης να εκφραστούν με αλλαγές σε στοιχεία μη γλωσσικής
επικοινωνίας είτε στο χιούμορ, στο ύφος κ.α.

O Blommaert αναφέρεται στην έννοια του γλωσσικού ρεπερτορίου (linguistic

Repertoire). Αξιοποιεί τον όρο repertoire που εισήχθη από τον Gumperz που
αναφέρεται όχι μόνο στις γλωσσικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, αλλά στην
ικανότητα του ατόμου να γνωρίζει πότε και πως και γιατί θα χρησιμοποιήσει τη
γλώσσα. Υπό αυτή την οπτική η έννοια γλωσσικό ρεπερτόριο , έχει περιεχόμενο
γλωσσικό, πολιτισμικό και κοινωνικό. Τα γλωσσικά ρεπερτόρια είναι ατομικά,
βιογραφικά οργανωμένα συμπλέγματα πηγών που ακολουθούν τους ρυθμούς της
πραγματικής ανθρώπινης ζωής, έχουν φάσεις ανάπτυξης και ύφεσης. Ενσωματώνουν
οτιδήποτε βρίσκεται στο δρόμο τους και είναι χρήσιμο ή ευχάριστο. Το εύρος του
repertoire ποικίλει από την βαθιά, ενεργή και πρακτική δεξιότητα έως την απλή
αναγνώριση μια γλώσσας ή μιας γλωσσικής ποικιλίας (Blommaert & Backus, 2013).

21
Οι Blommaert και Backus (2013) προτείνουν όρο acquisition αντί του όρου learning
σχετικά με την εκμάθηση των γλωσσών και αυτό διότι υπάρχει πολύ διαφορετικοί
τρόπο για να έρθει κάποιος σε επαφή με μια γλώσσα και να την χρησιμοποιήσει για
κάποιο σκοπό. Η εκμάθηση της γλώσσας ως ένα γλωσσικό και κοινωνιογλωσσικό
σύστημα δεν είναι μια αθροιστική διαδικασία, αλλά μια διαδικασία «ωρίμανσης»
κατά την οποία το άτομο έρχεται σε επαφή με τις ποικιλίες και τα είδη της γλώσσας.
Έτσι λοιπόν η γνώση μιας γλώσσας εξαρτάται από τη βιογραφία του ατόμου. Οι
ποικιλίες της γλώσσας που μαθαίνει κάποιος, οι ιδιαίτερες εκφράσεις κλπ έχουν να
κάνουν με την ηλικία, καθώς και με κοινωνικοπολιτισμικούς παράγοντες.

Τα γλωσσικά ρεπερτόρια αποτελούν καταγραφές της κινητικότητας.

Αποτυπώνουν την κινητικότητα των ατόμων, τις αλλαγές στις γλωσσικές πηγές, την
κινητικότητα και αλλαγές σε κοινωνικά δίκτυα, καθώς και την επίδραση της
τεχνολογίας και στο κοινωνιογλωσσικό σύστημα. Το γλωσσικό ρεπερτόριο του
ατόμου αποτελεί ένα σύνολο γλωσσικών πηγών που το άτομο πρέπει να διαχειριστεί
ώστε να κατασκευάσει νόημα/μήνυμα που θα είναι κατανοητό στους άλλους. Δηλαδή
να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τις νόρμες σε κάθε πτυχή της κοινωνικής
ζωής (Blommaert and Backus, 2013).

O Blommaert (2014), υποστηρίζει την πολυεπίπεδη οργάνωση (scale level)

των κοινωνιογλωσσικών συστημάτων. Ένα κοινωνιογλωσσικό σύστημα δεν
χαρακτηρίζεται από ένα κέντρο, αλλά από επίπεδα που κινούνται από το
μικροσκοπικό στο μάκροσκοπικό, από το άτομο, στη μικροομάδα (πχ παρέα), σε
ευρύτερη ομάδα (πχ ηλικιακή) κ.ο.κ. Σε αυτό το σύστημα υπάρχει αλληλεπίδραση
ανάμεσα στα επίπεδα αλλά και σε σχέση με άλλα κοινωνιογλωσσικά συστήματα.
Έτσι σε συνθήκες κινητικότητας το άτομο δέχεται ποικίλες επιδράσεις

Οι Blommaert και Dong (2010) προτείνουν ένα σύστημα εξέτασης του χώρου
που πραγματώνεται η επικοινωνία. Περιέχει τον οριζόντιο χώρο που απαρτίζεται από
μια γειτονιά, περιοχή, χώρα και στον κάθετο στον οποίο περιλαμβάνονται
πολιτισμικά, κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά. Σε αυτόν τον
στρωματοποιημένο χώρο προβάλλονται πρότυπα/μοτίβα (patterns) κοινωνικών,
πολιτιστικών και πολιτικών αξιών. Η γλωσσική διαφορετικότητα που δεν «ταιριάζει»
με αυτά τα μοτίβα μετατρέπεται σε γλωσσική ανισότητα. Έτσι τα οριζόντια επίπεδα
αποτελούνται από ενδείκτες για το τι είναι σωστό ή όχι, τι είναι αποδεκτό ή μη

22
αποδεκτό, οριοθετώντας την αίσθηση του ανήκειν μέσα από συγκεκριμένους
κοινωνικούς ρόλους.

Επομένως ένα κοινωνιογλωσσικό σύστημα είναι ένα σύνθετο σύστημα που

χαρακτηρίζεται από εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις συνεχούς αλλαγής.
Χαρακτηρίζεται από αδιάκοπη δυναμικότητα, είναι ένα σύστημα χωρίς όρια, το οποίο
δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Δεν χαρακτηρίζεται από ένα κέντρο, αλλά από επίπεδα
(scale levels) που κινούνται από το μικροσκοπικό στο μακροσκοπικό επίπεδο. Η
κινητικότητα χαρακτηρίζει το σύστημα σε δύο επίπεδα «εσω» και «εξω». Υπάρχει η
αλληλεπίδραση ανάμεσα στα επίπεδα (scale levels), αλλά και η επίδραση με άλλα
γλωσσικά συστήματα (Blommaert, 2014).

Οι Blommaert και Rampton (2011) σημειώνουν ότι η αύξηση της

κινητικότητας σε ορισμένες περιπτώσεις αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε το
μικροεπίπεδο και συνήθως λειτουργούν ως μακροεπίπεδο όπως εθνικότητα , φύλο ή
γενιά μπορεί να λειτουργούν ως μικροεπίπεδο. Στην καθημερινότητα του κάθε
άνθρωπος διαμορφώνει δίκτυα επικοινωνίας που περιλαμβάνουν άτομα από
διαφορετικές εθνικότητες, χώρους (εργασία, σχολείο), ομάδες, τα οποία με τη σειρά
τους προέρχονται από διάφορα πολιτισμικά περιβάλλοντα και έχουν ποικίλα
γλωσσικά ρεπερτόρια. Μέσα σε αυτά τα δίκτυα επικοινωνίας οι άνθρωποι μπορεί να
νιώθουν την ανάγκη να παρουσιάζουν διαφορετικά τον εαυτό τους σε κάθε
περίσταση (Li Wei & Zhu Hua, 2013). Σε αυτό το πλαίσιο της υπερποικιλότητας η
επικοινωνία γίνεται συνεργατικά και οι συνομιλητές αξιοποιούν όλο το φάσμα των
επικοινωνιακών τους ικανοτήτων για να μεταφέρουν το μήνυμα (Τσοκαλίδου,
2017:52). Σε περιοχές που συγκεντρώνονται άτομα με αρκετές διαφορετικές γλώσσες
όπως οι μετανάστες, εξαιτίας των επικοινωνιακών αναγκών το γλωσσικό ρεπερτόριο
εκτείνεται και προκύπτουν σύνθετα μοτίβα μετατόπισης και ανάμειξης γλωσσών
Blommaert και Dong (2010).

23
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ - ΓΛΩΣΣΑ - ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

3.1. Γλώσσα και Ταυτότητα

Γλώσσα και ταυτότητα

Η ταυτότητα συντίθεται από μια πληθώρα στοιχείων. Οι περισσότεροι

άνθρωποι έχουν μια ή περισσότερες εθνικότητες, μπορεί να εντάσσονται σε κάποια
θρησκευτική παράδοση, ανήκουν σε μια γλωσσική ή εθνική ομάδα, έχουν οικογένεια,
επάγγελμα, κοινωνική θέση. Επιπλέον κάποιοι ταυτίζονται με μια ποδοσφαιρική
ομάδα, ένα κόμμα, μια ομάδα ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα κ.α. (Μααλούφ 1998
στο Τσοκαλίδου 2005:120-121). Οι πτυχές της ταυτότητας (εθνική , θρησκευτική,
φύλου κ.α.) βιώνονται με διαφορετικό τρόπο από κάθε άτομο. Στον τρόπο που
βιώνονται οι πτυχές της ταυτότητας σημαντικό ρόλο παίζει το σύνολο των
επιδράσεων μέσα στην κοινωνία, οι αξίες και τα ιδανικά που προβάλλονται. Επίσης
σημαντικό ρόλο παίζει το οικογενειακό περιβάλλον απ’ όπου προέρχεται το άτομο
(Wetherell, 2005:421-416).

Η γλώσσα είναι μια από τις πιο καθοριστικές υπαγωγές της ταυτότητας,
επίσης η γλώσσα είναι σημαντικό εργαλείο επικοινωνίας. Για τους μεταναστευτικούς
και προσφυγικούς πληθυσμούς η διατήρηση και χρήση της γλώσσας καταγωγής,
αποτελεί βασικό στοιχείο της πολιτισμικής ταυτότητας και της ιδιαιτερότητας τους
(Τσοκαλίδου, ο.π.). Η ταυτότητα αυτών των πληθυσμών δεν καλύπτεται από τη
γνώση μιας μόνο γλώσσας (της καταγωγής ή της κυρίαρχης). Η γνώση και η χρήση
περισσότερων γλωσσών είναι αναγκαία για να καλυφθεί όλο το φάσμα των
επικοινωνιακών αναγκών. Από τη μια η γνώση της γλώσσας της χώρας υποδοχής
θεωρείται απαραίτητη για τις καθημερινές λειτουργίες (υπηρεσίες, ψώνια κλπ), αλλά
και για την εύρεση εργασίας. Είναι όμως σημαντικό στοιχείο για την κατανόηση του
πολιτισμού της χώρας, η οποία μπορεί και να συνδυάζεται με τη διαδικασία ένταξης
(Ανδρουλάκης, 2010:200-2011). Από την άλλη η γλώσσα της χώρας καταγωγής έχει

24
λειτουργική και συμβολική αξία, είναι απαραίτητη για την επικοινωνία στην
κοινότητα ή με τους συγγενείς και φίλους που έμειναν πίσω (λειτουργική αξία).
Επίσης αναδεικνύει και κρατά ζωντανή την ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα, αλλά
και τις ιδιαίτερες σχέσεις που διαμορφώνονται μέσα στην κοινότητα (Τσοκαλίδου ,
2005:120-121.) .

Το άτομο που έφυγε από τη χώρα του και ζει σε μια νέα χώρα μπορεί να
κοινωνικοποιείται μέσα στην κοινότητα ανθρώπων που προέρχονται από την ίδια
περιοχή, αλλά ταυτόχρονα συμμετέχει και σε χώρους που διασταυρώνονται
πολιτισμικά, ιδεολογικά, γλωσσικά και κοινωνικά όρια. Η επικοινωνία και η
αλληλεπίδραση διευρύνει αυτά τα όρια, «ζυμώνει» τις διαφορετικές κουλτούρες,
γλώσσες, ιδεολογίες, ταυτότητες μέσα σε διεθνικούς «χώρους». Αυτοί οι χώροι
σχηματίζονται γύρω από το άτομο καθώς συνάπτει σχέσεις σε διάφορα επίπεδα, όπως
σχέσεις με συναδέλφους, στην οικογένεια, στο σχολείο, στον αθλητικό σύλλογο κλπ
(Duff, 2015).

Εξετάζοντας την γλώσσα της διασποράς θα μπορούσαμε να διακρίνουμε

διάφορα επίπεδα επαφής και διαφοροποίησης. Η γλώσσα στην κοινότητα σε σχέση με
την κοινωνία υποδοχής και σε σχέση με τη χώρα καταγωγής, αλλά και η γλώσσα στο
άτομο. Η γλώσσα της κοινότητας δεν είναι σταθερή ούτε ομοιογενής (Τσοκαλίδου,
2005:128-129, Τσοκαλίδου, 2017α: 111-112) .

Στην κοινότητα η γλώσσα συνήθως διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαίνουσα

θέση, καθώς είναι ένας από τους κρίκους σύνδεσης με την χώρα καταγωγής, με τους
οικείους και ταυτόχρονα είναι ένα από τα πιο αναγνωριστικά «σήματα» της
ιδιαίτερης ταυτότητας στο νέο τόπο. Όμως ακόμα και αυτή η σχέση γλώσσας –
πατρίδας – κοινότητας δεν είναι σταθερή, αλλά διαρκώς μετασχηματίζεται
αλλάζοντας ή δίνοντας νέα στοιχεία στην ταυτότητα των μελών της κοινότητας
(Duff, ο.π). Τόσο στη χώρα καταγωγής όσο και στην κοινότητα η γλώσσα αλλάζει,
μετασχηματίζεται, ενσωματώνει νέα στοιχεία, ενώ απορρίπτει άλλα.

Μέσα στη ίδια την κοινότητα μπορεί να υπάρχουν διαφοροποιήσεις στον

τρόπο που χρησιμοποιείται η γλώσσα ή στην αξία που δίνει κάποιος στη γλώσσα.
Τέτοιες διαφοροποιήσεις μπορεί να έχουν να κάνουν με διαγενεακές διαφοροποιήσεις
(1η – 2η γενιά μετανάστες), μπορεί να σχετίζονται με την κοινωνική διαστρωμάτωση.
Μια πολύ βασική διαφοροποίηση είναι αυτή που μπορεί να προκύψει ανάμεσα σε

25
παλαιά μέλη της κοινότητας και νέα που μόλις έχουν έρθει από τον τόπο καταγωγής
(Duff, 2015.).

Στο άτομο η επιλογή και χρήση των γλωσσικών στοιχείων της μιας ή της
άλλης γλώσσας μας παραπέμπει σε όψεις ταυτότητας και βρίσκεται σε διαρκή
αλληλεπίδραση με ένα δυναμικό μικροκοινωνικό και μακροκοινωνικό πλαίσιο που
εμπεριέχει παράγοντες όπως η ανάγκη για επικοινωνία, η ανάγκη για συναισθηματική
επαφή των δίγλωσσων ατόμων μεταξύ τους, ο σεβασμός στη γλωσσική ποικιλία που
συνδέεται και αντικατοπτρίζει την προσωπική ιστορία του κάθε ανθρώπου και η
κάλυψη των αναγκών που σχετίζονται με την ιστορία και τα βιώματα μιας ολόκληρης
κοινότητας (Τσοκαλίδου, 2005:130).

Μέσα τη διαγλωσσική επικοινωνία γίνονται ορατά ποικίλα στοιχεία της

ταυτότητας που εκφράζει εθνοτικά, υφολογικά, κοινωνικά και ιδεολογικά στοιχεία
ταυτόχρονα. Η ταυτότητα είναι ρευστή και πολυπρισματική, κάθε στιγμή
βρισκόμαστε στην τομή των αξόνων που μας ενώνουν με τους/τις προγόνους και
τους/τις συγχρόνους. Στο σχήμα που ακολουθεί αποτυπώνεται η διαδραστική σχέση
που ενώνει το ατομικό με το συλλογικό,, το παρόν με το παρελθόν, τις πολλαπλές
συνιστώσες της ταυτότητας. Η μοναδική τομή των στοιχείων που περικλείονται στην
ταυτότητα μας μπορεί να εκφραστεί μέσα από ένα συνεχή διάλογο ανάμεσα σε
γλωσσικά, πολιτισμικά και αξιακά στοιχεία της ζωής (Τσοκαλίδου, 2017β).

26
Εικόνα 1: άξονες της ταυτότητας (Τσοκαλίδου, 2017β)
3.2 Αποσαφήνιση του όρου «πρόσφυγας»

Στη σύμβαση της Γενεύης του 1951 ως πρόσφυγας ορίζεται κάθε πρόσωπο
που έχει δικαιολογημένο φόβο δίωξης λόγω θρησκείας, φυλής, εθνικότητας,
κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων και βρίσκεται μακριά από την χώρα
υπηκοότητας και δεν μπορεί ή δεν θέλει λόγω του φόβου να επιστρέψει (Σύμβαση
1951 άρθρο 1§). Η Σύμβαση στη συνέχεια αναφέρεται στη διευθέτηση των σχέσεων
του πρόσφυγα με την χώρα υποδοχής, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των δύο
συμβαλλόμενων μελών. Από τις βασικές υποχρεώσεις της χώρας υποδοχής είναι η
προστασία του πρόσφυγα, δηλαδή η μη επαναπροώθηση του στη χώρα από την οποία
διώκεται. Επίσης βασική υποχρέωση είναι η αναγνώριση δικαιωμάτων και
ελευθεριών, όπως είναι ελευθερία άσκησης των θρησκευτικών καθηκόντων ή το
δικαίωμα στην εκπαίδευση και την περίθαλψη. Η Σύμβαση του 1951 καλύπτει κυρίως
τους πληθυσμούς που μετακινήθηκαν κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
και μετά από αυτόν (UNHCR, 2005α καθορισμος καθεστωτος). Τα επόμενα χρόνια
θα υπάρξουν εμπλουτισμοί του ορισμού, ώστε να αντανακλούν τις συνθήκες και τα
αίτια της αναγκαστικής μετακίνησης των πληθυσμών σε κάθε περίοδο.

Η Σύμβαση του 1969 του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας επεκτείνει

αυτόν τον ορισμό «πρόσφυγας είναι κάθε πρόσωπο που λόγω εξωτερικής επιδρομής,
κατοχής, ξένης κυριαρχίας, γεγονότων που διαταράσσουν σοβαρά τη δημόσια τάξη είτε
σε τμήμα είτε σε ολόκληρη τη χώρα καταγωγής εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει τον τόπο
συνήθους διαμονής του σκοπό να αναζητήσει καταφύγιο αλλού έχω από τη χώρα
καταγωγής» (Σύμβαση 1969, άρθρο 1 §2). Οι προεκτάσεις που δίνει αυτός ο ορισμός
είναι αποτέλεσμα των πολέμων ανεξαρτησίας των χωρών της Αφρικής και
διευρύνουν σημαντικά την έννοια του πρόσφυγα σε σχέση με τον ορισμό του 1951
(UNHCR, 2005β Εισαγωγή στη Διεθνή Προστασία).

Η Διακήρυξη της Καρθαγένης (1984) συμπληρώνει: «γιατί η ζωή τους , η

ασφάλεια τους ή η ελευθερία τους κινδυνεύουν από γενικότερο κλίμα βίας , ξένων
επιθέσεων, εμφύλιων συρράξεων , μαζικής παραβίασης των δικαιωμάτων του
ανθρώπου ή άλλων καταστάσεων που διαταράσσουν σοβαρά τη δημόσια τάξη». Η
διατύπωση αυτή είναι επηρεασμένη από τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών που

27
προκάλεσαν οι εμφύλιοι πόλεμοι στην αμερικάνικη Ήπειρο (UNHCR, 2005β
Εισαγωγή στη Διεθνή Προστασία).

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο όρος «πρόσφυγας» συγχέεται ή ταυτίζεται με

τους όρους «μετανάστης», «παράτυπος μετανάστης», «λαθρομετανάστης». Οι
πρόσφυγες στο Διεθνές Δίκαιο αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστή κατηγορία από τους
μετανάστες, διότι δεν μπορούν να επιστρέψουν στην χώρα από την οποία έφυγαν
καθώς κινδυνεύουν με βασανιστήρια ή θάνατο. Οι μετανάστες δεν διώκονται και
μπορούν να επιστρέψουν όποτε θέλουν. Όμως πρόσφυγες και μετανάστες
χρησιμοποιούν τους ίδιους μεταναστευτικούς δρόμους, πέφτουν κι αυτοί θύματα
εμπορίας ανθρώπων , βιώνουν τις ίδιες παραβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις
χώρες μετάβασης (Διεθνής Αμνηστία, 2016).

Η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο μέλος της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 και
έχει αναπτύξει σύστημα ασύλου σύμφωνα με την ευρωπαϊκή και την ελληνική
νομοθεσία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ (UNCHR, 2018)

περίπου 25,4 εκατομμύρια άνθρωποι είναι πρόσφυγες και πάνω τα μισά είναι παιδιά.
Το 57% των προσφύγων προέρχεται από τρεις χώρες, το Αφγανιστάν, το Νότιο
Σουδάν και τη Συρία. Η Συρία είναι η χώρα απ’ την οποία προέρχονται οι
περισσότεροι πρόσφυγες, 6,3 εκατομμύρια. Σε αυτούς περιλαμβάνονται περίπου 10
εκατομμύρια ανιθαγενείς, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα όπως
η εκπαίδευση, η περίθαλψη, η ελεύθερη μετακίνηση και η εργασία.

Από το 2015 έως τον Απρίλιο του 2018 πέρασαν από την Ελλάδα
περισσότεροι από 1.065.000 πρόσφυγες (in.gr, 2018). Για το έτος 2018 πάνω από
50.000 ήταν οι αιτούντες άσυλο, οι οποίοι προέρχονται από διάφορες χώρες
(asylo.gov.gr).

3.3. Όψεις της ταυτότητας των προσφύγων

Στην κατασκευή της ταυτότητας των προσφύγων σημαντικό ρόλο παίζουν

παράγοντες όπως, η πολιτική της χώρας υποδοχής (Τσοκαλίδου , 2005:122), οι

28
σχέσεις με τον γηγενή πληθυσμό, οι αναπαραστάσεις που προβάλλονται από τα
ΜΜΕ, αλλά και όλη η πορεία του ατόμου ως που να φτάσει στη χώρα υποδοχής,
καθώς και οι προσδοκίες, οι στόχοι και τα κίνητρα του ατόμου (Κατριβέσης &
Προκοπάκης 2010, Βολταίρα, 2017:46-49 ).

Η πολιτική που ακολουθεί η χώρα υποδοχής σε συνδυασμό με τις

αναπαραστάσεις που προβάλλονται από τα ΜΜΕ διαμορφώνουν την εικόνα του
«πρόσφυγα» στον γηγενή πληθυσμό. Το μεταναστευτικό ρεύμα που προέρχεται από
τις χώρες της Μέσης Ανατολής και κυρίως από τη Συρία, σημαδεύεται από το δίπολο
Ανατολή – Δύση. Οι πρόσφυγες παρουσιάζονται ως οι μη δυτικοί «άλλοι»,
απολίτιστοι, αμόρφωτοι. Για τον προσδιορισμό τους πολύ σημαντικός είναι ο όρος
«μουσουλμάνος», που τις τελευταίες δεκαετίες τείνει να ταυτίζεται με τον όρο
«τρομοκράτης» (Kyriakides, Bajjali et all, 2018).

Την ίδια στιγμή που οι πρόσφυγες μπορεί έμμεσα ή άμεσα να παρουσιάζονται

ως απειλή για την Ευρώπη και το Δυτικό κόσμο, παρουσιάζεται και η εικόνα του
«θύματος», αυτού που χρειάζεται προστασία, που χρειάζεται να σωθεί. Έτσι συνήθως
οι άντρες προβάλλονται ως επικίνδυνοι, τρομοκράτες, απολίτιστοι και βίαιοι, ενώ οι
γυναίκες και τα παιδιά προβάλλονται ως θύματα που έχουν ανάγκη από περίθαλψη
και βοήθεια (Hynie, 2018).

Η ταυτότητα των προσφύγων διαμορφώνεται με βάση τη διαλεκτική σχέση

ανάμεσα στο «άλλοι» και το «εμείς». Το «άλλοι» και το «εμείς» δεν αναφέρεται μόνο
σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας υποδοχής. Διαμορφώνεται και σε σχέση με την
πορεία ζωής του πρόσφυγα, με τον «εθνικό εαυτό» και τα στοιχεία που συνέθεταν
την ταυτότητα πριν την αποχώρηση από την χώρα καταγωγής (εργασία, φύλο,
κοινωνικές σχέσεις κ.α.) και τον «άλλο», τον «διαφορετικό», το «ξένο» μια ιδιότητα
που αποκτά καθώς εισέρχεται στη νέα χώρα. Η ιδιότητα του «άλλου»
αποκρυσταλλώνεται και γίνεται αντιληπτή από καθημερινά πράγματα, τα οποία οι
πρόσφυγες τα βιώνουν διαφορετικά σε σχέση με την προηγούμενη ζωή τους, όπως η
εργασία, το νοικοκυριό, τις κοινωνικές σχέσεις κ.α. (Hynie, 2018).

Οι νεοεισερχόμενοι πρόσφυγες φτάνουν στη χώρα έχοντας ο καθένας στις

«αποσκευές» του , τη δική του ατζέντα, τις προσωπικές αφηγήσεις, τις προσδοκίες, τα
κίνητρα και την ταυτότητα του. Δεν είναι μια ομογενοποιημένη ομάδα ατόμων με
πανομοιότυπα χαρακτηριστικά. Καθένας ενσαρκώνει κοινωνικά προσδιορισμένους

29
ρόλους, όπως σύζυγος, πατέρας, μητέρα, εργαζόμενος κ.α. Έχουν συγκεκριμένη ζωή
πριν από την προσφυγιά και προσδοκίες για την ζωή μετά. Η βίαιη αλλαγή στο πριν
και το μετά ωθεί στην επαναδιαπραγμάτευση όψεων της ταυτότητας τους ώστε να
προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες (Kyriakides, Bajjali et all, 2018).

Κατά την είσοδο σε μια νέα χώρα πράγματα που θεωρούνται δεδομένα όπως η
επικοινωνία σε μια δημόσια υπηρεσία ή στο γιατρό, είτε ο τρόπος αναζήτησης
εργασίας, η πρόσβαση στην εκπαίδευση ή ακόμα και η απλή συναναστροφή και
επικοινωνία με συνανθρώπους παύουν να είναι δεδομένα. Οι πρόσφυγες έχουν να
αντιμετωπίσουν μια σειρά από δυσκολίες σε τέτοιου είδους καθημερινές λειτουργίες,
πρώτα και κύρια εξαιτίας της γλώσσας (Drolet & Moorthi, 2018). Έτσι πράγματα που
θεωρούνται απλά και διαδικαστικά, όπως η επίσκεψη σε ένα γιατρό, ή το να
ζητήσουν κάποια πληροφορία, μπορεί να γίνει ακατόρθωτο, υψώνοντας «τείχος»
ανάμεσα στην χώρα υποδοχής και τους πρόσφυγες (Martzoukou & Burnett, 2018).

Η επαναδιαπραγμάτευση της ταυτότητας μπορεί να οδηγήσει στην

προσαρμογή και την ενσωμάτωση στη νέα κοινωνία, όμως μπορεί να οδηγήσει στην
απομόνωση και την περιθωριοποίηση. Η επαφή και η αλληλεπίδραση με τον
πληθυσμό της χώρας υποδοχής είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την
προσαρμογή και την ενσωμάτωση. Η δημιουργία «ζωνών επαφής» και κοινωνικών
χώρων όπου τα άτομα αλληλεπιδρούν και ανταλλάσσουν ιδέες, αντιλήψεις,
μαθαίνουν να επικοινωνούν, έρχονται σε επαφή με τις νέες γλώσσες, μπορούν να
συμβάλλουν στην αλλαγή της ταυτότητας, στην επαναδιαπραγμάτευση και στην
αίσθηση του «ανήκειν» (Veronis, Tabler & Ahmed, 2018).

Στην Ελλάδα οι κοινωνικές αναπαραστάσεις που αναπαράγονται για τους

πρόσφυγες διαμορφώνουν την εικόνα του εγκλωβισμένου πληθυσμού. Ο
εγκλωβισμός αυτός προβάλλεται ότι έχει αρνητικές συνέπειες τόσο στους πρόσφυγες
όσο και στην Ελλάδα και κυρίως στην οικονομία της χώρας. Στην προβολή της
εικόνας από τα ΜΜΕ συναντάμε την διαφοροποίηση / διχοτόμηση των
θυματοποιημένων παιδιών και μητέρων σε αντιδιαστολή με τον ανδρικό πληθυσμό
που αντιπροσωπεύει τη βία και την παραβατικότητα. Επιπλέον χρησιμοποιούνται
άκριτα διάφοροι όροι όπως πρόσφυγες, μετανάστες, παράτυποι μετανάστες και μέχρι
πριν λίγο καιρό λαθρομετανάστες, δημιουργώντας την εντύπωση μιας συγκεχυμένης
μάζας ατόμων φορτισμένη με αρνητικό πρόσημο. Παρουσιάζονται ως απειλή για την

30
οικονομία, οι οποίοι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις υπηρεσίες για να επιτύχουν
τον σκοπό τους, τη στιγμή που άτομα από την κυρίαρχη ομάδα μένουν αποκλεισμένοι
από βασικές υπηρεσίες (Βολταίρα, 2017:102-103).

31
 Β. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

4.1. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ

Ως δείγμα ορίστηκε ο πληθυσμός προσφύγων στην πόλη της Λιβαδειάς. Πιο

συγκεκριμένα για να εξασφαλίσουμε τη καλύτερη δυνατή αλληλεπίδραση των
γλωσσών εστιάσαμε σε ένα δείγμα οικογενειών που έχει τη μεγαλύτερη δυνατή
έκθεση στην ελληνική γλώσσα. Αυτές ήταν οικογένειες με παιδιά που έχουν φοιτήσει
τουλάχιστον ένα χρόνο στο ελληνικό σχολείο.

Θεωρήσαμε ότι αυτό το δείγμα έχει τη μεγαλύτερη δυνατή έκθεση, κυρίως

μέσω των παιδιών που πηγαίνουν σχολείο, διδάσκονται την ελληνική γλώσσα και την
χρησιμοποιούν σε διάφορες περιστάσεις. Επίσης οι γονείς λόγω των παιδιών είναι
αναγκασμένοι με έρχονται σε συχνότερη επαφή με Έλληνες, όπως οι δάσκαλοι ή
γονείς συμμαθητών. Όμως η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε δεν ακολουθεί όλα τα
κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας για λόγους που αναφέρονται παρακάτω.

Πρώτος λόγος είναι ότι δεν δέχτηκαν όλες οι οικογένειες να συμμετέχουν

στην έρευνα, κυρίως για προσωπικούς λόγους και λόγους υγείας. Δεύτερον αρκετές
οικογένειες που έχουν παιδιά μιλούν αποκλειστικά την κουρδική γλώσσα και δεν
υπήρχε διαθέσιμος διερμηνέας για να επισκεφτούμε αυτές τις οικογένειες. Τρίτον
κάποιες οικογένειες που είχαν συμφωνήσει αρχικά να συμμετέχουν έφυγαν ξαφνικά
για άλλες χώρες. Όποτε η συλλογή των δεδομένων έγινε στο πλαίσιο ευκολίας,
παίρνοντας συνέντευξη απ’ όποια οικογένεια ήταν διαθέσιμη και πληρούσε τα
συγκεκριμένα κριτήρια. Ένας επιπλέον παράγοντας που οδήγησε σε αυτή την επιλογή
, ήταν η πίεση του χρόνου, καθώς σε κάθε οικογένεια μπορεί ανά πάσα στιγμή να
εγκριθούν τα χαρτιά μεταβίβασης σε άλλη χώρα και φύγει από την μια μέρα στην
άλλη.

32
 Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2019 μέσω
συνεντεύξεων με τις οικογένειες. Στις συνεντεύξεις παραβρισκόταν διερμηνέας
αραβικής γλώσσας και κοινωνικός λειτουργός της υπηρεσίας του Δήμου Λεβαδέων
για τους πρόσφυγες. Σε δύο περιπτώσεις η συνεντεύξεις έγιναν στα αγγλικά και τις
μετέφρασε η ερευνήτρια. Η πλειοψηφία των συνεντεύξεων έγινε στα σπίτια των
συνεντευξιαζόμενων, όπου συνήθως παραβρίσκονταν όλα τα μέλη της οικογένειας.
Οι συνεντεύξεις, ορίστηκε εξαρχής να είναι ημιδομημένες, για το λόγο αυτό σε κάθε
συνέντευξη καλύφθηκε όλο το εύρος του ερωτηματολογίου. Όμως σε κάθε
περίπτωση έγιναν επιπλέον διευκρινιστικές ερωτήσεις ώστε να φωτιστούν ιδιαίτερες
πτυχές της ταυτότητας των συνεντευξιαζόμενων, να αποσαφηνιστούν πρακτικές,
απόψεις και αντιλήψεις σχετικά με την διαγλωσσικότητα. Αρχικός στόχος ήταν να
πραγματοποιηθούν συνεντεύξεις με όλους τους γονείς κάθε οικογένειας, όμως στις
περισσότερες περιπτώσεις ο πατέρας μιλούσε εκ μέρους όλης της οικογένειας, ενώ η
μητέρα συμπλήρωνε όπου θεωρούσε αναγκαίο για να μας δώσει τη συνολικότερη
εικόνα. Για το λόγο αυτό αξιοποιήσαμε τις γνώμες και τις απόψεις όσον συμμετείχαν
από κάθε οικογένεια ώστε να αποτυπωθεί καλύτερα το προφίλ, οι αντιλήψεις, αλλά
και οι επικοινωνιακές σχέσεις.

Δύο εβδομάδες πριν ξεκινήσει η διεξαγωγή των συνεντεύξεων έγινε μάζεμα

των υποψηφίων όπου με τη βοήθεια του διερμηνέα παρουσιάστηκε συνοπτικά και
εκλαϊκευμένα το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας και οι στόχοι. Τους εξηγήσαμε τον
τρόπο που θα γίνουν οι συνεντεύξεις ζητήσαμε τη συμμετοχή τους. Σε αυτό το σημείο
να σημειώσουμε ότι στις συνεντεύξεις δεν εμφανίζονται τα πραγματικά ονόματα των
ανθρώπων, παρά μόνο στις περιπτώσεις που οι ίδιοι θέλησαν να υπογράψουν με το
πραγματικό τους όνομα.

4.2. Εργαλείο συλλογής δεδομένων

Το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε είναι η ημιδομημένη συνέντευξη σε βάθος.

Ο σκοπός της συνέντευξης αυτού του τύπου είναι η παραγωγή/ συλλογή, όσο το δυνατόν
πλουσιότερων δεδομένων, για τις εμπειρίες, τις σηματοδοτήσεις, τις ερμηνείες, τις
πρακτικές τις κοινωνικές σχέσεις και τις αναπαραστάσεις των συμμετεχόντων/ουσων
στην ερευνητική διαδικασία (Ιωσηφίδης, 2017:73). Με την συνέντευξη σε βάθος

33
επιτυγχάνεται η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συλλογή δεδομένων για τις αντιλήψεις,
τις στάσεις και τις αξίες των ερωτώμενων (Ιωσηφίδης, 2003: 40). Η ημιδομημένη
συνέντευξη χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο προκαθορισμένων ερωτήσεων, όμως
παρουσιάζει ευελιξία, η σειρά των ερωτήσεων μπορεί να αλλάξει, η παρουσίαση τους
και το περιεχόμενο μπορεί να τροποποιηθεί, ενώ μπορούν να προστεθούν ή να
αφαιρεθούν ερωτήσεις που θα βοηθήσουν στην αποτελεσματικότερη συλλογή
δεδομένων (Ιωσηφίδης, 2017:74).

Ορισμένα πλεονεκτήματα της συνέντευξης παρατίθενται παρακάτω (όπως

παρατίθενται στο Ιωσηφίδης, 2017:74-75):

 Η συνέντευξη επιτρέπει στον/ην ερευνητή/τρια να συλλέξει

δεδομένα σε βάθος, ιδίως όταν πρόκειται για διερεύνηση πολύπλοκων
κοινωνικών διαδικασιών, συμπεριφορών, στάσεων, αξιών και αντιλήψεων.
 Προϋποθέτει την αμεσότητα της σχέσης του/ης ερευνητή/τριας
και του/της ερωτώμενου/ης. Μπορεί να φέρει στην επιφάνεια θέματα που δεν
είχαν καθοριστεί από πριν, μεταβάλλοντας ή τροποποιώντας το αρχικό
ερευνητικό πλαίσιο. Στη δική μας περίπτωση, που μελετάμε έναν πληθυσμό
σε συνθήκες νέες για τις οποίες δεν υπάρχουν ακόμα αποκρυσταλλωμένα
συμπεράσματα, αυτό βοηθά στο να ακουστεί η φωνή των
συνεντευξιαζόμενων και να αναδειχθούν θέματα που τα θεωρούν σημαντικά
και ενδεχομένως δεν έχουν αναδειχθεί από κάποια άλλη έρευνα.
 Η συνέντευξη επιτρέπει στον/ην ερευνητή/τρια να κατανοήσει
κοινωνικές συμπεριφορές, στάσεις και αντιλήψεις, με λίγα λόγια να δει τον
κοινωνικό κόσμο και φαινόμενα μέσα από τις εμπειρίες και τα «μάτια» των
συνεντευξιαζόμενων.
 Μπορεί σε συνδυασμό με άλλα δεδομένα να οδηγήσει σε
διερεύνηση της σχέσης μεταξύ νοηματοδοτήσεων και κοινωνικών πρακτικών
μέσα σε ευρύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές δομές. Μπορεί να συμβάλλει
στην καλύτερη ερμηνεία και εξήγηση μιας σειράς κοινωνικών φαινομένων.

Τα μειονεκτήματα της συνέντευξης ως εργαλείου συλλογής δεδομένων είναι

ότι είναι μια χρονοβόρα διαδικασία. Επίσης σημειώνονται ορισμένα μειονεκτήματα
σχετικά με τις ικανότητες του/ης ερευνητή/τριας, απαιτούνται επικοινωνιακές

34
δεξιότητες και αντικειμενικότητα. Επιπλέον πρόβλημα μπορεί να προκύψει ως προς
την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων (Ιωσηφίδης, ο.π.:75-76).

Ως προς την χρήση της συνέντευξης ως μεθοδολογικός εργαλείο ενδείκνυται

όταν η έρευνα εστιάζεται στο υποκειμενικό νόημα μιας κατάστασης ή φαινομένου,
όταν δηλαδή θέλουμε να καταγράψουμε προσωπικές αντιλήψεις, στάσεις, αξίες.
Όταν η έρευνα εστιάζεται στην διερεύνηση προσωπικών αντιλήψεων σε σχέση με
κοινωνικές διαδικασίες. Όταν η έρευνα επικεντρώνεται σε ένα περιορισμένο
πληθυσμιακό δείγμα (Kvale,1996 , Robson, 2002 στο Ιωσηφίδης 2017:75).

Εδώ να σημειωθεί ότι η συνέντευξη ως εργαλείο συλλογής δεδομένων

χρησιμοποιείται συχνά σε έρευνες γλωσσικών και κοινωνιογλωσσικών ζητημάτων
καθώς θεωρείται ότι στη συνέντευξη ο/η ερευνητής/τρια αλληλεπιδρά φυσικά με το
υποκείμενο, υπάρχει η δυνατότητα επεξήγησης των ερωτήσεων ώστε να μην γίνουν
παρανοήσεις και με μεγαλύτερη στόχευση να εξάγονται τα δεδομένα (Alshenqeeti,
2014)

Θεωρούμε ότι η συνέντευξη σε βάθος ως εργαλείο συλλογής δεδομένων

ταιριάζει στην έρευνα μας.

4.3. Μέθοδος ανάλυσης αποτελεσμάτων

Για την ανάλυση των δεδομένων από τις συνεντεύξεις χρησιμοποιήθηκε η

ποιοτική ανάλυση περιεχομένου. Η ανάλυση περιεχομένου είναι μια τυποποιημένη
μέθοδος που οδηγεί στη συστηματική κωδικοποίηση του γραπτού και προφορικού
λόγου παρατηρώντας τη συχνότητα εμφάνισης (Κυριαζή, 1998: 284-285). Η
αναζήτηση θεμάτων γίνεται στη βάση προκαθορισμένων ερωτήσεων (Τσιώλης,
2015).

Επιπλέον για την ανάλυση των συνεντεύξεων χρησιμοποιήθηκε η

θεμελιωμένη θεωρία (grounded theory,) η οποία θεμελιώθηκε από τους Glaser και
Strauss (όπως αναφέρεται στο Τσιώλης, 2015), πρόκειται για μια επαγωγική
ερευνητική διαδικασία. Στη ανάλυση των συνεντεύξεων με αυτή τη μέθοδο
απουσιάζει η σαφώς διατυπωμένη και από τα πριν δεδομένη θεωρία, η θεωρία

35
«χτίζεται» σταδιακά μέσα από τη διαδικασία συλλογής υλικού και παίρνει
ολοκληρωμένη μορφή κατά τα τελικά στάδια της έρευνας. η κατασκευή της θεωρίας
ξεκινά από την αποσαφήνιση εννοιολογικών κατηγοριών οι οποίες στη συνέχεια
εμπλουτίζονται και ανασχεδιάζονται με τα νέα ερευνητικά ερωτήματα και δεδομένα.
Στόχος της θεμελιωμένης προσέγγισης δεν είναι η επιβεβαίωση ή η διάψευση
υποθέσεων αλλά η διατύπωση θεωρητικών προτάσεων που ερμηνεύουν κοινωνικές
διαδικασίες και φαινόμενα μέσα σε συγκεκριμένα χωρικά, κοινωνικά και πολιτισμικά
πλαίσια και προκύπτουν από εμπειρικά δεδομένα (Ιωσηφίδης, 2017:106-107).

36
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

5.1. ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΙΑΖΟΜΕΝΩΝ

Τζάμπερ

Ο κύριος Τζάμπερ είναι 65 χρονών κατάγεται από τη Συρία (περιοχή Ντελζο)

και βρίσκεται στην Ελλάδα περίπου 13 μήνες μαζί με την οικογένεια του. Είναι
καθηγητής αγγλικής γλώσσας και έχει εργαστεί σε τρείς αραβικές χώρες τη Συρία,
την Υεμένη για δύο χρόνια και τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα (Ντουμπάι) για 13
χρόνια. Επίσης έχει εργαστεί ως διερμηνέας για την Συριακό στρατό. Έχει
πανεπιστημιακή εκπαίδευση, στο τμήμα αγγλικής γλώσσας και έχει διδαχθεί γαλλικά
στο πανεπιστήμιο. Μιλάει αραβικά και αγγλικά με μεγάλη ευχέρεια. Καταλαβαίνει τα
γαλλικά, αλλά δεν μπορεί να τα μιλήσει. Στα ελληνικά καταλαβαίνει και
χρησιμοποιεί συγκεκριμένες φράσεις και λέξεις (χαιρετισμούς, ευχαριστίες). Έχει
παρακολουθήσει ένα μάθημα ελληνικών και προσπαθεί μόνος του μέσω
αυτομόρφωσης να μάθει ελληνικά και γερμανικά. Επιδίωξη είναι να πάει στην
Γερμανία.

Το προφίλ της οικογένειας

Η οικογένεια αποτελείται από τους 2 γονείς και τα 12 παιδιά. Στην Λιβαδειά

αυτή τη στιγμή ζουν οι δύο γονείς με τα τρία μικρότερα παιδιά (2 αγόρια και 1
κορίτσι), ενώ μια μεγαλύτερη κόρη ζει στην Λιβαδειά με τη δική της οικογένεια σε
άλλο σπίτι. Η σύζυγος μιλάει αραβικά. Από τα παιδιά σχολείο πάνε τα δύο αγόρια, το
κορίτσι αν και είναι σε σχολική ηλικία δεν πηγαίνει σχολείο. Από τα αγόρια το ένα
πηγαίνει στο δημοτικό σε τάξη υποδοχής και το άλλο πηγαίνει σε αντίστοιχη τάξη
στο ΕΠΑΛ. Τα αγόρια μιλούν αραβικά και αγγλικά, ενώ μαθαίνουν ελληνικά στο
σχολείο και μπορούν να επικοινωνούν σε βασικά πράγματα. Τα αγόρια βοηθούν το
κορίτσι να μαθαίνει ελληνικά και αγγλικά.

37
 Μαχμούτ

Ο Μαχμούτ κατάγεται από τη Συρία είναι 39 χρόνων και ζει στην Ελλάδα ένα
χρόνο. Μιλάει αραβικά. Στη Συρία δεν είχε σταθερή δουλειά και έκανε διάφορες
χειρονακτικές εργασίες. Έχει πάει λίγες τάξεις σχολείο στη Συρία και γνωρίζει γραφή
και ανάγνωση στα αραβικά. Δεν γνωρίζει άλλες γλώσσες αν και καταλαβαίνει λίγα
αγγλικά. Δεν έχει παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικών. Η επικοινωνία του
περιορίζεται σε λέξεις που μεταφράζει μέσω online προγραμμάτων, ενώ κάποιες
φορές ρωτά τα παιδιά αν θέλει να μάθει κάποια λέξη η φράση.

Το προφίλ της οικογένειας

Η οικογένεια αποτελείται από τους δύο γονείς και επτά παιδιά. Η σύζυγος
είναι 36 ετών και μιλά αραβικά. Γνωρίζει γραφή και ανάγνωση στα αραβικά, αλλά
δεν αποσαφήνισε εάν έχει πάει σχολείο. Γνωρίζει λίγες λέξεις στα ελληνικά, κυρίως
από τα παιδιά της που τα ακούει να μιλάνε και ρωτάει τη σημασία τους.

Από τα παιδιά έξι ζουν με την οικογένεια, ενώ η μεγαλύτερη κόρη έχει δική
της οικογένεια. Τα πέντε παιδιά πηγαίνουν σχολείο τέσσερα σε τάξη υποδοχής στο
δημοτικό και ένα παιδί πηγαίνει στην αντίστοιχη τάξη του γυμνασίου. Τα μικρότερα
παιδιά που πηγαίνουν στο δημοτικό δεν πρόλαβαν να πάνε σχολείο στη Συρία
εξαιτίας του πολέμου. Έμαθαν τα αραβικά στο σπίτι κυρίως με την φροντίδα της
μητέρας. Μιλούν αραβικά και μαθαίνουν αγγλικά και ελληνικά στο σχολείο.

Φάνηκε ότι οι γονείς ανησυχούν ιδιαίτερα για την μόρφωση των παιδιών τους,
αφού κατά τη διάρκεια της επίσκεψης μας ανέφεραν στην κοινωνική λειτουργό ότι
δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά με τα μαθήματα της γλώσσας και θα ήθελαν να
βρεθεί κάποια βοήθεια γι’ αυτά ώστε να μην μένουν πίσω.

Σάλαχ

Ο Σάλαχ είναι 53 ετών κατάγεται από τη Συρία και μιλάει αραβικά. Στη Συρία
ήταν δάσκαλος. Μιλάει αραβικά και αγγλικά τα οποία έχει διδαχθεί στο σχολείο.
Βρίσκεται στην Ελλάδα δεκατρείς μήνες. Δεν έχει ζήσει σε άλλες χώρες και ήρθε
κατευθείαν από την Συρία στην Ελλάδα μαζί με την οικογένεια του. Δεν έχει
παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικών, ενώ καταλαβαίνει κάποιες λέξεις και φράσεις

38
λόγω συναναστροφής με Έλληνες. Σε καθημερινές περιστάσεις επικοινωνίας με
Έλληνες χρησιμοποιεί κυρίως αγγλικά και λίγα ελληνικά.

Καουθάρ

Η Καουθάρ είναι 48 χρονών και μαζί με τον συζυγό της Σάλαχ βρίσκεται 13
μήνες στην Ελλάδα. Στην Συρία ήταν καθηγήτρια μουσικής (απόφοιτος)
πανεπιστημίου. Μιλάει αραβικά, αγγλικά τα οποία τα έχει διδαχθεί στο σχολείο και
ελληνικά. Για τα ελληνικά έχει παρακολουθήσει τρεις μήνες μαθήματα στη Λιβαδειά
μπορεί να διαβάζει και να γράφει ελληνικά, ενώ επικοινωνεί σε καθημερινές
περιστάσεις. Στην καθημερινότητα της χρησιμοποιεί και τις τρεις γλώσσες.

Το προφίλ της οικογένειας του Σάλλαχ και της Καουθάρ

Στη Λιβαδειά ζουν οι δύο σύζυγοι με τα δύο παιδιά τους (τα άλλα τρία ζουν
στη Γερμανία). Το ανήλικο παιδί πηγαίνει σχολείο σε τάξη υποδοχής στο γυμνάσιο
και μαθαίνει ελληνικά και αγγλικά. Η κόρη τους είναι παντρεμένη και ζουν όλοι μαζί
στο σπίτι με τα εγγόνια. Η κόρη και ο σύζυγός της επίσης μιλούν αραβικά και
αγγλικά. Ο σύζυγος της κόρης καταλαβαίνει ελληνικά. Στο σπίτι μεταξύ τους τα μέλη
της οικογένειας μιλούν ελληνικά, ενώ με τους γείτονες που έχουν φιλικές σχέσεις
μιλούν ελληνικά και αραβικά. Ανέφεραν επίσης ότι το μικρό εγγόνι τους που είναι 2
χρονών μαθαίνει να μιλά και στις δύο γλώσσες (αραβικά και ελληνικά).

Αμπούντ

Ο Αμπούντ είναι 42 χρονών και κατάγεται από τη Συρία και ζει στην Ελλάδα
ενάμιση χρόνο μαζί με την οικογένεια του. Μιλά κουρδικά, αραβικά, τουρκικά και
αρμένικα. Έχει διδαχθεί λίγα αγγλικά στο σχολείο, αλλά δεν τα μιλά καλά. Στα
ελληνικά καταλαβαίνει και λέει λέξεις και φράσεις, έχει παρακολουθήσει μαθήματα
ελληνικών, αλλά όχι συστηματικά. Στην Συρία ήταν έμπορος υφασμάτων στην
εργασία του συναναστρεφόταν με αρμένιους και έτσι έμαθε να επικοινωνεί μαζί τους
στα αρμένικα. Όμως η γλώσσα που έχει διδαχθεί συστηματικά είναι τα αραβικά. Πριν
από την Ελλάδα έμεινε στην Τουρκία έξι χρόνια και εκεί έμαθε τούρκικα.

39
 Το προφίλ της οικογένειας

Η οικογένεια αποτελείται από τον Σουλεϊμάν , τη σύζυγό του και την κόρη
τους που πηγαίνει στην πρώτη δημοτικού, ενώ είχε ενταχθεί και κάποιους μήνες στο
νηπιαγωγείο στην Ελλάδα. Στο σπίτι μιλάνε κουρδικά, ενώ και οι τρεις γνωρίζουν
αραβικά και τούρκικα. Το παιδί δεν πρόλαβε να πάει σχολείο στην Συρία και η
μητέρα έχει φροντίσει να το διδάξει γραφή και ανάγνωση στην αραβική γλώσσα.
Επίσης γράφει και διαβάζει στα ελληνικά. Βοηθάει τους γονείς όταν δυσκολεύονται
σε επικοινωνιακές περιστάσεις με Έλληνες.

Τζάφαρ και Φατιμά

Ο Τζάφαρ είναι 51 ετών κατάγεται από την Συρία και βρίσκεται στην Ελλάδα
14 μήνες. Ήρθε κατευθείαν από τη Συρία με την οικογένειά του, αφού παρέμεινε 20
μέρες στην Τουρκία. Μιλάει αραβικά και αγγλικά που τα διδάχθηκε στο σχολείο.
Στην Συρία εργαζόταν σε σχολή μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παρακολούθησε
τρεις μήνες μαθήματα ελληνικών όταν ήρθε στην Ελλάδα και μπορεί να καταλάβει
και να χρησιμοποιήσει λέξεις και φράσεις.

Η Φατιμά είναιι 45 ετών κατάγεται από τη Συρία. Μιλάει αραβικά και

αγγλικά, στην Συρία εργαζόταν ως δασκάλα. Δεν έχει παρακολουθήσει μαθήματα
ελληνικών, μπορεί να καταλάβει ορισμένες φράσεις και λέξεις.

Το προφίλ της οικογένειας

Η οικογένεια αποτελείται από τους δύο γονείς και τέσσερα παιδιά. Από τα
παιδιά σχολείο πάνε τα δύο μικρότερα. Το μικρότερο παιδί πηγαίνει στο νηπιαγωγείο
και εκεί έχει μάθει να επικοινωνεί στα ελληνικά σε βασικές φράσεις και λέξεις,
τουλάχιστον ξέρει να χρησιμοποιεί το λεξιλόγιο του σχολείου («διάλειμμα»,
«παρεούλα» κλπ). Το παιδί που είναι 16 ετών πηγαίνει σε τάξη υποδοχής στο ΕΠΑΛ
και μαθαίνει ελληνικά. Τα δύο μεγαλύτερα παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο αφού είναι
19 και 21 ετών. Ο μεγαλύτερος γιος δραστηριοποιείται σε αθλητικό σύλλογο
(μπατμινγκτον) και εκεί έχει συναναστροφές με Έλληνες με τους οποίους επικοινωνεί

40
κατά βάση στα αγγλικά και λίγο στα ελληνικά1. Ο δεύτερος γιός (19) ασχολείται με
τη μουσική και μέσω αυτής έχει επαφή με την αγγλική γλώσσα (ακούει hip hop). Τα
τρία μεγαλύτερα παιδιά πήγαν σχολείο στη Συρία πριν ξεκινήσει ο πόλεμος. Εκεί
διδάχθηκαν στην αραβική και την αγγλική γλώσσα. Τα παιδιά σταμάτησαν το
σχολείο τρία χρόνια πριν φτάσουν στην Ελλάδα εξαιτίας του πολέμου. Το μικρότερο
παιδί ξεκίνησε εδώ το προνήπιο και τώρα πηγαίνει στο νήπιο.

Χαμπίμπ

Ο Χαμπίμπ είναι 26 ετών και κατάγεται από την Συρία και ζει στην Ελλάδα
15 μήνες. Μιλάει κουρδικά, αραβικά και σορανί. Ο Χαμπίμπ είναι Κούρδος και στο
σπίτι μιλούσαν κουρδικά. Στο σχολείο διδάχθηκε τα αραβικά. Τα σορανί τα έμαθε
πριν από 4 χρόνια όταν ήρθαν πληθυσμοί που μιλούσαν αυτή τη διάλεκτο ώστε να
τους βοηθήσει. Στη Συρία εργαζόταν σε ζαχαροπλαστείο ως ζαχαροπλάστης. Στην
Ελλάδα παρακολούθησε λίγα μαθήματα ελληνικών. Μπορεί να επικοινωνήσει σε
βασικά πράγματα (ψώνια, βασικές ερωτήσεις, χαιρετισμοί) έχει μάθει αυτές τις
εκφράσεις και λέξεις κυρίως από την καθημερινή πρακτική και συναναστροφή με
Έλληνες.

Το προφίλ της Οικογένειας

Η οικογένεια αποτελείται από τον Χαμπίμπ, τις δύο συζύγους και επτά παιδιά,
μαζί τους μένει και ένας ανιψιός του. Όλοι μιλάνε κουρδικά και αραβικά. Από τα
παιδιά σχολείο πηγαίνουν ο ανιψιός στο τμήμα υποδοχής στο γυμνάσιο, δύο παιδιά
στο δημοτικό και ένα στο νηπιαγωγείο. Τα υπόλοιπα είναι μικρότερα και δεν
πηγαίνουν σχολείο. Τα παιδιά όλα ξεκίνησαν σχολείο στην Ελλάδα διότι δεν
πρόλαβαν να πάνε σχολείο στην Συρία. Ο ανιψιός που είναι 15 χρονών είχε πάει
κάποιες τάξεις στη Συρία όταν ήταν σε ηλικία δημοτικού και ξέρει να γράφει και να
διαβάζει αραβικά, όμως τα τελευταία χρόνια είχε σταματήσει λόγω του πολέμου. Στο
σπίτι μιλάνε κυρίως κουρδικά (οι μεγάλοι με τα παιδιά). Όταν βρίσκονται με φίλους

1
Η πληροφορία για τη γλωσσική επικοινωνία προέκυψε ύστερα από επίσκεψη της ερευνήτριας στο
χώρο άθλησης.

41
μιλάνε κουρδικά ή αραβικά αντίστοιχα. Τα παιδιά χρησιμοποιούν λέξεις και
εκφράσεις στα ελληνικά σε διάφορες περιστάσεις επικοινωνίας, στο παιχνίδι , στην
επικοινωνία με Έλληνες, για τα μαθήματα και το σχολείο. Στο σπίτι υπάρχει ευελιξία
στη χρήση των γλωσσών και ο ίδιος ο πατέρας φαίνεται αρκετά ανοιχτός στη χρήση
διαφόρων γλωσσών από τα παιδιά.

Γιασμίν

Η Γιασμίν είναι 37 ετών και κατάγεται από τη Συρία. Ήρθε με τα παιδιά της
στην Ελλάδα πριν από ενάμιση χρόνο. Μιλάει αραβικά και αγγλικά και προσπαθεί να
μάθει κάποια ελληνικά. Στη Λιβαδειά παρακολουθεί μαθήματα αγγλικής γλώσσας για
τους πρόσφυγες ώστε να βελτιώσει τις γνώσεις της. Δεν έχει παρακολουθήσει
μαθήματα ελληνικών, αλλά γνωρίζει λέξεις και εκφράσεις που τις εντάσσει εύστοχα
στον λόγο της. Αυτά τα ελληνικά τα έμαθε μέσα από την κοινωνική συναναστροφή
με Έλληνες και από τα παιδιά της που πηγαίνουν σχολείο. Στα ψώνια και στις
κοινωνικές συναναστροφές προσπαθεί να χρησιμοποιεί ελληνικά. Η Γιασμίν στη
Συρία εργαζόταν ως δασκάλα σε δημοτικό σχολείο. Πριν τον πόλεμο είχε ένα καλό
επίπεδο ζωής, εργαζόταν εκείνη και ο σύζυγος, μελετούσε αγγλικά γιατί της άρεσε η
γλώσσα.

Το προφίλ της οικογένειας

Η Γιασμίν ζει στην Ελλάδα με τα τρία της παιδιά. Τις δύο κόρες που είναι 15
κι 13 ετών και τον γιό της που είναι 9 ετών. Τα παιδιά μιλούν αραβικά και αγγλικά
που τα διδάχθηκαν στο σχολείο στη Συρία και τώρα μαθαίνουν ελληνικά στο
σχολείο. Τα δύο κορίτσια πηγαίνουν σε τάξη υποδοχής στο γυμνάσιο, ενώ το αγόρι
σε κανονική τάξη στο δημοτικό. Τα δύο κορίτσια κάνουν παρέα με συμμαθητές τους
Έλληνες με τους οποίους επικοινωνούν στα αγγλικά και τα ελληνικά. Μέσω των
παιδιών η Γιασμίν έχει αναπτύξει σχέσεις με άλλες μαμάδες, αυτές οι επαφές
βοήθησαν τη Γιασμίν σε σύντομο χρονικό διάστημα να μπορεί να επικοινωνία
χρησιμοποιώντας κάποιες λέξεις ή φράσεις στα ελληνικά. Στόχος της οικογένειας
είναι να μεταβεί σε άλλη χώρα και συγκεκριμένα στη Γερμανία. Όμως παρόλο που
θεωρούν την παραμονή τους στην Ελλάδα προσωρινή προσπαθούν να βελτιώσουν τις
ικανότητες τους στην γλώσσα, ώστε να επικοινωνούν καλύτερα.

42
5.2. Επικοινωνία και διαγλωσσικότητα

Επικοινωνιακές πρακτικές

Χαμπίμπ

ΜΦ: Στην αρχή όταν ήρθες στην Ελλάδα, ή και τώρα ακόμη θυμάσαι να δυσκολεύτηκες
να επικοινωνήσεις; Είτε στο γιατρό, είτε στο σχολείο να ήθελες κάτι να πεις, ή να
ήθελαν κάτι να σου πουν και να μην μπορούσατε να επικοινωνήσετε;

ΧΑΜΠ: Βέβαια, σε τι γλώσσα να μιλήσω, δεν ήξερα είχα μεγάλη δυσκολία, τώρα δεν
έχω κανένα πρόβλημα.

ΜΦ: Στην αρχή που δεν ήξερες τα ελληνικά και δυσκολευόσουν πώς το ξεπερνούσες
αυτό το πρόβλημα;

ΧΑΜΠ: με τα νοήματα, μιλάμε τώρα για τη ζάχαρη , θα σου πω «σιτκα» στα αραβικά ,
με τα νοήματα σου βάζω ένα ποτήρι κάνω μια έτσι (κίνηση χεριού σα να βάζει ζάχαρη
στο ποτήρι). Για να καταλάβει τι θέλω. Μόνο έτσι με τα νοήματα.

ΜΦ: Τώρα να σε ρωτήσω και κάτι άλλο. Πήγες στα μαθήματα των ελληνικών 10 μέρες.
10 μέρες δεν αρκούν για να μάθει κάποιος ούτε τα βασικά σε μια γλώσσα , όμως
μπορείς και μιλάς τα ελληνικά , με ποιο τρόπο τα έμαθες; Πως τα έμαθες; Τι έκανες για
να τα μάθεις.

ΧΑΜΠ: Σε δέκα μέρες δεν έμαθα τίποτα, έμαθα όμως κάποια γράμματα, αλλά
περισσότερα έμαθα από την παρέα που κάνω με ανθρώπους που μιλάνε ελληνικά, στην
πλατεία που περιπατάω, από δημόσιες σχέσεις με τον κόσμο. Ακούω μια κουβέντα , την
πιάνω ρωτάω τι σημαίνει . έτσι έμαθα τα ελληνικά. Για να μπορώ να πάω να ψωνίσω
και να μην έχω κανένα πρόβλημα.

ΜΦ: Δηλαδή προσπαθείς να κάνεις παρέα με ανθρώπους που μιλάνε ελληνικά και έτσι
να μαθαίνει κάποιες λέξεις ή φράσεις που σου είναι χρήσιμες;

ΧΑΜΠ: Έτσι ακριβώς, μπορεί ακόμα να μιλάω ελάχιστα ελληνικά, αλλά προσπαθώ
μαζί σου να πιάσω μερικές λέξεις, για να μπορώ εγώ μετά να το καταφέρω. Μόνο να
πιάσω μια λέξη τέλος κόλλησε.

43
 Αρχικά ο Χαμπίμπ περιοριζόταν στη μη λεκτική επικοινωνία. Δεν γνώριζε
ούτε ελληνικά, ούτε αγγλικά. Άρχισε να μαθαίνει τη γλώσσα στο δρόμο, στην
καθημερινή συναναστροφή με τους ανθρώπους. Ο Χαμπίμπ είναι ένας πολύγλωσσος
άνθρωπος. Μεγάλωσε ακούγοντας και μιλώντας δύο γλώσσες ταυτόχρονα, τα
κουρδικά και τα αραβικά, έμαθε τα σορανί για να βοηθάει τα θύματα του πολέμου.
Αυτή η πολύγλωσση εμπειρία και η πολυγλωσσική του ταυτότητα έχει δώσει τη
δυνατότητα της ανάπτυξης διαφόρων επικοινωνιακών πρακτικών.

ΜΦ: Στην αρχή που ήρθες και δεν ήξερες τα ελληνικά, όταν πήγαινες κάπου να
ψωνίσεις οι άνθρωποι εκεί προσπαθούσαν κι εκείνοι να επικοινωνήσουν μαζί σου,
(αυτοί) που δεν ήξεραν τα αραβικά;

ΧΑΜΠ: όταν πήγα στο σούπερ μάρκετ να ψωνίσω και δεν ήξερα τη γλώσσα και μου
λέει o άνθρωπος τι θέλεις; Δεν μπορούσα να μιλήσω τον πήρα από το χέρι, τον γύρισα
στα ράφια και λέω «αυτό», «αυτό» κι «αυτό». Και έτσι άρχισα σιγά σιγα να μαθαίνω.

ΜΦ: Άρα υπήρχε ανταπόκριση και από τους ανθρώπους με τους οποίους έτυχε να
συναναστραφείς;

ΧΑΜΠ: ναι

ΜΦ: υπήρξε κάποια φορά που δεν κατάφερες να εξηγήσεις αυτό που θες;

ΧΑΜΠ: Βέβαια , μερικοί, λυπάμαι που το λέω αλλά δεν μας βοηθάνε. Μερικοί δεν
θέλουν πονοκέφαλο να αρχίζουν να μου μαθαίνουν το ένα και το άλλο. Σηκώνομαι και
φεύγω. Αυτό γίνεται μια φορά στο τόσο.

Η αποδοχή και η αμφίδρομη θέληση για επικοινωνία φαίνεται ότι είναι

καταλυτικός παράγοντας για την ανάπτυξη επικοινωνιακών πρακτικών. Εδώ η
επικοινωνία ξεκινά ως μη λεκτική, με νοήματα. Ο στόχος, δηλαδή να καταφέρει να
ψωνίσει, επιτυγχάνεται, διαμορφώνεται σε μια βάση πάνω στην οποία μπορεί να
οικοδομηθεί η σχέση των δύο ανθρώπων. Σε συνδυασμό με το προηγούμενο
απόσπασμα, βλέπουμε ότι ο Χαμπίμπ πατάει σε αυτή τη βάση, προσπαθεί να μάθει τα
ελληνικά ρωτώντας και βρίσκει θετική ανταπόκριση, διαμορφώνεται έτσι ένα πρώτο
βήμα γι’ αυτό που λέμε διαγλωσσικός «χώρος», όπου άνθρωποι με διαφορετικές
γλώσσες και κουλτούρες αλληλεπιδρούν με σκοπό να επικοινωνήσουν. Ακόμα και σε

44
αυτή την πολύ βασική μορφή της επικοινωνίας, οι συνομιλητές αλληλεπιδρούν και
αναπτύσσουν ένα κώδικα επικοινωνίας. Ενώ αντίθετα είναι τα αποτελέσματα όταν
υπάρχει αδιαφορία και έλλειψη βοήθειας.

Σάλαχ και Καουθάρ

ΜΦ: Με τους φίλους που έχετε εδώ στη Λειβαδιά σε ποιες γλώσσες επικοινωνείτε;

Σ: Με όποιον ξέρει αγγλικά μιλάμε αγγλικά με όποιον ξέρει ελληνικά μιλάμε μαζί του
ελληνικά, οι περισσότεροι είναι άραβες. Εδώ οι γείτονες που είναι Έλληνες μιλάμε μαζί
τους Ελληνικά.

Η Καουθάρ και ο Σάλαχ έχουν έναν πιο διευρυμένο κύκλο ανθρώπων και έτσι
έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν και τις τρεις γλώσσες για να επικοινωνήσουν.

Κ: Και αυτή (η γειτόνισσα) έμαθε λίγο αραβικά.

ΜΦ: Για πείτε μου δηλαδή τι σας λέει στα αραβικά;

Σ: Σααλάμ Αλεκουμ

Κ: σουέι σουει (λίγο – λίγο)

ΜΦ: Θέλετε να μου πείτε πως κατάφερε η γειτόνισσα να μάθει αυτές τις φράσεις;

Σ: Γιατί αγαπάει πάρα πολύ τα μικρά που έχουμε (εγγόνια) και έρχεται εδώ συνέχεια
για να μιλήσει με τα παιδιά αραβικά.

Κ: και αγαπάει τα φαγητά μας και την έχω μάθει πώς να φτιάχνει τα φαγητά μας. Και
σιγά σιγά μαθαίνει αραβικά.

…………………….

ΜΦ: και η γειτόνισσα έρχεται εδώ και βλέπει πως μαγειρεύετε τα συριακά φαγητά;

Κ: ναι

ΜΦ: έτσι μαθαίνετε και να μιλάτε μεταξύ σας;

Κ: επειδή ξέρω λίγο εγώ ελληνικά και τα λέω και στα αραβικά η άλλη κυρία μιλάει στα
παιδιά «φύγε», «έλα» στα αραβικά «ρούχου» «ταν», έτσι μαθαίνουν. Όποια λέξη ξέρω

45
στα ελληνικά τα λέω στα αραβικά για να μάθει. Όποια δεν ξέρω ακούει από εμάς και
πιάνει αυτή «η ίδια».

ΜΦ: εσείς από τη γειτόνισσα έχετε μάθει κάποιες ελληνικές λέξεις οι φράσεις;

Σ: Βέβαια πολύ

Κ: Αυτή με βοήθησε περισσότερο από το σχολείο.

Σ: εμείς μάθαμε περισσότερα από την κυρία παρά να μάθει αυτή από εμάς.

ΜΦ: θυμάστε να μας πείτε κάποια παραδείγματα;

Κ: αν θέλει κάτι καυτερό όπως πιπερι και τέτοια έχει μάθει, αυτό είναι τα μπαχαρικά,
στα αραβικά το λένε «μπαχάρικα». Τι θέλει η κατσαρόλα, τι φαί θέλει μέσα η
κατσαρόλα τα έχει μάθει όλα και εμείς έχουμε μάθει από αυτή τι πρέπει να κάνουμε.
Εμείς λέμε τα δικά μας μαγειρέματα κι αυτή λέει τα δικά της. Μας ρωτάει συνέχεια τα
παιδιά μου και τις κόρες έτσι συνέχεια μιλάμε μεταξύ μας αραβικά και ελληνικά.
Δηλαδή χωρίς να θέλουμε μιλάμε έτσι μεταξύ μας συνέχεια.

………………………………………..

ΜΦ: και αυτό γίνεται με το να μιλάνε και οι δύο ελληνικά και αραβικά μερικές λέξεις
και με αυτό τον τρόπο όλοι έχουν καταλάβει;

Κ:Έτσι ακριβώς γίνεται.

Σ: ότι χρειάζεται αυτή καταλαβαίνουμε εμείς και ότι θέλουμε εμείς και αυτή μας
καταλαβαίνει. Βέβαια δεν μιλάμε για καμιά μεγάλη ιστορία … εδώ που τα λέμε
καθημερινά.

Κ: είναι οι δημόσιες σχέσεις, αυτό παίζει μεγάλο ρόλο. Να μιλάς με τον κόσμο για να
μπορείς να μάθεις τα ελληνικά.

Σ: Αυτό που είναι στην αγορά , που βγαίνεις έξω, από κει πιάνεις τη γλώσσα. Εκεί τα
μαθαίνεις όλα, στο σχολείο δεν μπορείς να τα πάρεις όλα.

Εδώ η Καουθάρ και ο Σάλαχ αναφέρουν ένα πολύ χαρακτηριστικό

παράδειγμα επικοινωνίας. Φαίνεται ξεκάθαρα το γεγονός ότι η επικοινωνία είναι μια
αμφίδρομη πράξη. Η παρέα με τη γειτόνισσα είχε ως αποτέλεσμα ο ένας να μαθαίνει

46
πράγματα στη γλώσσα του άλλου. Μέσα από την καθημερινή συναναστροφή και
κυρίως μέσα από την πρακτική του μαγειρέματος μαθαίνουν λέξεις και φράσεις και
στις δύο γλώσσες, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο έναν δικό τους κώδικα
επικοινωνίας. Μάλιστα η Καουθάρ αναφέρει ότι η συναναστροφή μαζί της τη
βοήθησε περισσότερο από το σχολείο στο να μάθει ελληνικά. Στο σχολείο η
Καουθάρ έμαθε κυρίως γραφή και ανάγνωση, αλλά η επικοινωνιακή ικανότητα
αναπτύχθηκε κυρίως μέσω της καθημερινής συναναστροφής με τους Έλληνες, με
αυτό τον τρόπο εμπλουτίστηκε το λεξιλόγιο και οι εκφράσεις που χρησιμοποιεί.
Μάλιστα αυτή η διαδικασία είναι αμφίδρομη αφού και η Τατιάνα για να μπορέσει να
επικοινωνήσει μαζί τους έμαθε φράσεις και λέξεις στα αραβικά και χρησιμοποιεί και
τις δύο γλώσσες κατά τη διάρκεια της συνομιλίας τους.

Έτσι λοιπόν η εκμάθηση της γλώσσας γίνεται κυρίως μέσω της μαγειρικής
χρησιμοποιώντας ως «συνδετικούς κρίκους» λέξεις κλειδιά όπως «μπαχαρικά» και
«πιπέρι» που είναι κοινές και στις δύο γλώσσες. Έτσι δεν γίνεται μόνο ανταλλαγή και
μίξη γλώσσας, αλλά και οι κουλτούρες των δύο οικογενειών αναμιγνύονται. Επίσης
τα μικρά παιδιά της οικογένειας φαίνεται να παίζουν κομβικό ρόλο στην επικοινωνία
της οικογένειας με την Τατιάνα, αφού εκείνη μιλάει μαζί τους ελληνικά και τα παιδιά
επαναλαμβάνουν μεταφέροντας αυτή τη γνώση και στα υπόλοιπα μέλη της
οικογένειας.

Για έναν εξωτερικό θεατή που δεν γνωρίζει το πλαίσιο επικοινωνίας η

συνομιλία σε ανακατεμένα αραβικά και ελληνικά ανάμεσα στις δύο οικογένειας
μπορεί να είναι ακαταλαβίστικη, όμως για τους συγκεκριμένους ανθρώπους είναι
κατανοητή και έχει και νόημα. Αυτό είναι ένα παράδειγμα διαγλωσσικού χώρου,
όπου όλα τα μέσα και όλοι οι τρόποι επιστρατεύονται με σκοπό να επιτευχθεί
επικοινωνία. Ταυτόχρονα διαμορφώνονται ουσιαστικές σχέσεις ανάμεσα στους
ανθρώπους αυτούς, σχέσεις που στηρίζονται στο σεβασμό, την αποδοχή και την
αλληλοκατανόηση.

ΜΦ: όταν πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή για να ψωνίσετε με ποιο τρόπο
επικοινωνείτε για να πάρετε αυτό που θέλετε;

Κ: εγώ όταν πάω να ψωνίσω μιλάω στα ελληνικά.

47
ΜΦ: Μπορείς να μας πεις ορισμένα παραδείγματα; (Καουθαρ)

Κ: πήγα στην Αθήνα μια φορά να αγοράσω υφάσματα για ρούχα εγώ του λέω «θέλω
αυτό» αλλά με λίγο δυσκολία, μίλησα και λίγο αγγλικά μαζί του για να με καταλάβει.
Λέω στο τέλος ή θα με καταλάβει ή θα τον καταλάβω εγώ. Και στο τέλος πήρα
αυτό που ήθελα.

ΜΦ: Να ρωτήσω λίγο την Κ. πήγες να αγοράσεις τα υφάσματα και δυσκολεύτηκες λίγο,
την ώρα που δυσκολεύτηκες χρησιμοποίησες και άλλους τρόπους, τα αγγλικά ή
νοήματα;

Κ: όταν δυσκολεύομαι στα ελληνικά ξεκινάω στα αγγλικά, αν κάτι θέλω να αγοράσω
και δεν με καταλαβαίνουν το σχεδιάζω ακριβώς τι θέλω και μόλις τα βλέπει αυτός
καταλαβαίνει. Έχω τρεις τρόπους δηλαδή …

ΜΦ: Μας έλεγες ότι έχεις τρεις τρόπους, μπορείς να μας πεις ποιοι είναι αυτοί οι
τρόποι;

Κ: Αν θέλω δηλαδή κάτι για την μηχανή, θέλω φαλτσέτα, τη φαλτσέτα δεν μπορώ να
την εξηγήσω πως είναι, απλώς το σχεδιάζω πάνω σε ένα χαρτάκι και με καταλαβαίνει.
Εγώ του είπα αλλά δεν με κατάλαβε, αλλά μόλις το σχεδίασα κατάλαβε τι θέλω αυτό για
τη μηχανή. Μετά μου έγραψε το όνομα του (εξαρτήματος) από το κομμάτι που πήρα,
ακριβώς στα ελληνικά και το κράτησα εγώ για να μπορώ την άλλη φορά να πάω να το
αγοράσω.

Κ: Αν πάλι δεν ξέρει αγγλικά προσπαθώ με τα ελληνικά για να μπορώ να τα βγάζω

πέρα να με καταλαβαίνει, αλλά οι περισσότεροι μιλάνε αγγλικά, αλλά δεν έχω καθόλου
προβλήματα. Μερικές φορές έχω πάει στην Αθήνα μόνη μου έκανα δουλειές μόνη μου
και τα ξέρει η Χαϊδω (ΚΛ) ότι έχω πάει καις το νοσοκομείο και τα έχω βγάλει πέρα
μόνη μου.

Η Καουθάρ όταν συναναστρέφεται με Έλληνες προσπαθεί να μιλάει αγγλικά

και ελληνικά. Φαίνεται ότι επιδιώκει να μιλά τα ελληνικά και όταν δυσκολεύεται τότε
χρησιμοποιεί και τα αγγλικά. Σε αυτή την περίπτωση τα αγγλικά λειτουργούν ως
συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα αραβικά και τα ελληνικά, διότι ο στόχος της δεν
είναι μόνο να ψωνίσει αλλά μέσα από αυτή τη διαδικασία αξιοποιεί κάθε δυνατότητα
για να βελτιώσει τις γνώσεις της στα ελληνικά. Ένα άλλο σημαντικό εργαλείο που

48
αξιοποιεί είναι η ζωγραφική. Στο παράδειγμα που μας έδωσε το εργαλείο που ήθελε
να ψωνίσει αποτελεί μέρος ενός πολύ εξειδικευμένου λεξιλογίου, το οποίο εκείνη
αγνοούσε. Αυτή η έλλειψη γνώσης αντισταθμίστηκε από την ικανότητα της στη
ζωγραφική.

Η Καουθάρ θα μπορούσε σε αυτή την περίπτωση να ψάξει τη λέξη στο

λεξικό, θα μπορούσε να ζητήσει τη βοήθεια διερμηνέα, αντ’ αυτού χρησιμοποίησε τη
ζωγραφική. Σε άλλο μέρος της συνέντευξης ανέφερε ότι συνήθως δεν μπορεί να
θυμηθεί αυτά που μαθαίνει στα μαθήματα ελληνικών, ξεχνάει «λόγω ηλικίας»
σύμφωνα με τα λεγόμενα της. Όμως η ζωγραφική αποτύπωση είναι το δικό της
εργαλείο για να αποτυπώσει λέξεις και έννοιες, επιπλέον όπως θα δούμε και σε
επόμενη ενότητα είναι για εκείνη ένας τρόπος έκφρασης.

Επιστρέφοντας στο παράδειγμα βλέπουμε ότι δεν περιορίστηκε στην αγορά

του εξαρτήματος, αλλά φρόντισε να μάθει την ελληνική λέξη, μπορούμε να πούμε
«αποθήκευσε» τη λέξη ώστε να την ξαναχρησιμοποιήσει όταν χρειαστεί.

Ένα άλλο θέμα που μπορούμε να σχολιάσουμε στην περίπτωση της Καουθάρ
είναι το κίνητρο για την πραγμάτωση αυτής της επικοινωνίας το οποίο αποτυπώνεται
στη φράση: «Λέω στο τέλος ή θα με καταλάβει ή θα τον καταλάβω εγώ. Και στο τέλος
πήρα αυτό που ήθελα», η Καουθάρ ράβει ρούχα για εκείνη, την οικογένεια της και
άλλους ανθρώπους. Η απόκτηση του εργαλείου ήταν απαραίτητη για τη συνέχιση
αυτής της δραστηριότητας. Η αποφασιστικότητα της και η επιμονή της έπαιξε
σημαντικό ρόλο για την επίτευξη της επικοινωνίας.

ΜΦ: όταν πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή για να ψωνίσετε με ποιο τρόπο
επικοινωνείτε για να πάρετε αυτό που θέλετε;

Σ: Εδώ οι περισσότεροι μιλάνε αγγλικά, μερικές φορές μιλάμε μεταξύ τους αγγλικά
γιατί εμείς ξέρουμε καλά τα αγγλικά

Σ: έχουμε και πρόγραμμα στο κινητό για να βρίσκουμε τις λέξεις

Σ: Το καλό εδώ είναι ότι ο Έλληνας έχει υπομονή, όταν τον ρωτάμε κάτι έχει υπομονή
και μας βοηθάει, ακούει, δεν μας φωνάζει, έχουνε υπομονή σε όλη την Ελλάδα ο
κόσμος. Αν πάμε σε άλλες χώρες δεν έχουνε υπομονή. Και αυτό το ξέρουμε για όλη την

49
Ευρώπη ότι δεν έχουνε υπομονή. Τα παιδιά μου (τα μεγάλα) είναι στην Γερμανία αν
κάνουμε μια ερώτηση δεν απαντάνε επειδή έχουν γίνει ρατσιστές, επειδή πρέπει να
μιλάς ίδια γλώσσα. Αυτό ο κόσμος (Έλληνες) είναι ίδιος λαός με τον δικό μας. Απλώς
αλλάζει ο θεός. Εμείς εδώ δεν είδαμε καθόλου ρατσιστές είμαστε μια χαρά σαν τη χώρα
μας, απλώς μας δυσκολεύει λίγο η γλώσσα και προσπαθούμε να τη μάθουμε. Πολύ
απλοί άνθρωποι, πολύ απλώς λαός δεν μας πείραξε κανένας και δεν πειράξαμε κανένα.
Όλοι οι γείτονες που είναι εδώ, μας αγαπάνε, μας σέβονται και εγώ σέβομαι όλο τον
κόσμο.

ΜΦ: Δηλαδή αυτό που μας λες είναι ότι οι Έλληνες έχουν διάθεση να επικοινωνήσουν
μαζί σας παρόλο που μιλάνε διαφορετική γλώσσα και γι’ αυτό το λόγο καταφέρνουν και
οι ίδιοι να επικοινωνούν;

Σ: ναι

ΜΦ: Μας είπε η Κάουθαρ τι κάνει όταν δυσκολεύεται να επικοινωνήσει, εσύ έχεις
κάποιο παράδειγμά; Αν κάποια στιγμή έχεις δυσκολευτεί, τι έκανες, έχεις κι άλλους
τρόπους εκτός από το πρόγραμμα στο κινητό;

Σ: αν αυτό που θέλω να αγοράσω υπάρχει στη βιτρίνα, κάνω νόημα με το χέρι μου και
το δείχνω και το παίρνω.

ΜΦ: αν δεν υπάρχει στη βιτρίνα;

Σ: Προσπαθώ να το βρω από το κινητό

…………………………………………………..

Σ: εμείς όταν θέλουμε κάτι να ψωνίσουμε στο σούπερ μάρκετ ή οπουδήποτε τα

γράφουμε εδώ (κινητό) για να ξέρουμε ακριβώς πως είναι, για να μην μας δυσκολεύει
το πράγμα και να κάνουμε τη δουλειά μας.

ΜΦ: Δηλαδή προετοιμάζεστε από πριν , σκέφτεστε τι θέλετε και πως θα το ζητήσετε;

Σ: Έτσι ακριβώς

Σε αυτό το σημείο η περίπτωση του Σάλαχ διαφέρει από αυτή της Καουθάρ.
Ο Σάλαχ επικοινωνεί κυρίως στα αγγλικά. Όταν ο συνομιλητής του δεν μιλά αγγλικά
επικοινωνεί κυρίως με νοήματα, δείχνοντας αυτό που θέλει. Όταν δυσκολεύεται

50
χρησιμοποιεί το λεξικό που έχει στο κινητό του. Ανέφερε ότι προσπαθεί να
προετοιμάζεται από πριν όταν θέλει να βγει στην αγορά, δηλαδή σκέφτεται τι θέλει
και πως θα το ζητήσει. Ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνεί ο Σάλαχ όταν θέλει να
ψωνίσει κάτι στηρίζεται κυρίως στη μετάφραση. Σκέφτεται αυτό που θέλει στα
αραβικά και βρίσκει τη λέξη στα αγγλικά ή τα ελληνικά.

Παρατηρούμε ότι η επικοινωνία του Σαλάχ στα ψώνια έχει διαφορετικές

πρακτικές από την επικοινωνία με τη γειτόνισσα. Όταν μιλούσε για την επικοινωνία
με την Τατιάνα έδινε την εντύπωση μιας άνετης, χωρίς άγχος επικοινωνίας, ενώ δεν
ανέφερε τη χρήση λεξικού. Η επικοινωνία με την Τατιάνα κρίνεται αποτελεσματική,
αφού μπορούν να καταλάβουν ο ένας τον άλλον μιλώντας ανακατεμένα. Από την
άλλη η επικοινωνία στα ψώνια γίνεται κυρίως στα αγγλικά, έχοντας μαζί το λεξικό.
Κατά τη διάρκεια της συζήτηση ανέφερε ότι για ορισμένα πράγματα τα οποία τα
ψωνίζει συχνά, όπως τα λαχανικά, έχει μάθει τις ονομασίες τους, όμως συνεχίζει να
χρησιμοποιεί το κινητό για να νιώθει ασφαλής, δηλαδή ότι η επικοινωνία πράγματι
θα επιτευχθεί.

Για τον Σάλαχ αυτό που μπορούμε να διακρίνουμε ως κίνητρο για την
επίτευξη της επικοινωνίας είναι η αποδοχή και ο σεβασμός από τους Έλληνες,
μάλιστα τον σεβασμό και την αποδοχή που έχει βιώσει τα αναφέρει σε αρκετά σημεία
της συζήτησης μας. Η αποδοχή και ο σεβασμός δημιουργούν ένα θετικό υπόβαθρο
για να αναπτυχθεί η επικοινωνία ανάμεσα στους δύο λαούς. Ο Σάλαχ νιώθει
ασφαλής, διότι ακόμα κι αν κάνει ένα λάθος ξέρει ότι θα τον βοηθήσουν και δεν θα
του γυρίσουν την πλάτη. Συγκρίνει την Ελλάδα με άλλες χώρες της Ευρώπης και
κυρίως την Γερμανία. Η εμπειρία του από τη Γερμανία είναι μέσω των μεγάλων
παιδιών του που βρίσκονται εκεί με τις οικογένειές τους. Αναφέρει: «…στην
Γερμανία αν κάνουμε μια ερώτηση δεν απαντάνε επειδή έχουν γίνει ρατσιστές, επειδή
πρέπει να μιλάς ίδια γλώσσα», για τον Σάλαχ η αναγκαστική εκμάθηση της γλώσσας
σημαίνει μη αποδοχή και ισοδυναμεί με ρατσισμό.

Αντίθετα η εμπειρία του από την Ελλάδα φαίνεται να έχει θετικό πρόσημο:
«…Το καλό εδώ είναι ότι ο Έλληνας έχει υπομονή, όταν τον ρωτάμε κάτι έχει υπομονή
και μας βοηθάει, ακούει, δεν μας φωνάζει, έχουνε υπομονή σε όλη την Ελλάδα ο
κόσμος… Εμείς εδώ δεν είδαμε καθόλου ρατσιστές είμαστε μια χαρά σαν τη χώρα μας,
απλώς μας δυσκολεύει λίγο η γλώσσα και προσπαθούμε να τη μάθουμε…», στο

51
συγκεκριμένο απόσπασμα επαναλαμβάνεται η λέξη «υπομονή», ο Σάλαχ είναι 53
ετών με σοβαρά προβλήματα υγείας, η προσαρμογή του σε ένα νέο μέρος απαιτεί
χρόνο και ο χρόνος απαιτεί υπομονή από τον συνομιλητή. Η υπομονή που δείχνουν οι
Έλληνες μεταφράζεται σε βοήθεια προς τον ίδιο να κατανοήσει τη γλώσσα και να
οικοδομήσει μαζί με τους συνομιλητές του ένα πλαίσιο επικοινωνίας. Αυτή η θετική
αλληλεπίδραση φαίνεται να υπάρχει ανάμεσα στον Σάλαχ και τους ανθρώπους με
τους οποίους συναναστρέφεται στη Λιβαδειά και είναι για τον ίδιο ένα κίνητρο που
του δίνει τη δυνατότητα να εστιάσει και να βελτιώσει την επικοινωνία στην ελληνική
γλώσσα.

ΜΦ: Να ρωτήσω και κάτι άλλο… είπες πριν Κ. ότι κατάφερες να επικοινωνήσεις με
γιατρό για ένα ιατρικό θέμα, χωρίς να μας αναφέρεις ποιο ήταν αυτό το ιατρικό θέμα,
μπορείς να εξηγήσεις πως κατάφερες να επικοινωνήσεις; Αν θέλεις φυσικά.

Κ: Έχω μια φίλη που είναι 17 χρόνια εδώ στην Ελλάδα που ξέρει να γράφει ελληνικά
και αγγλικά μου τα έγραψε αυτά που χρειαζόταν για το γιατρό του έδειξα το χαρτί και
με κατάλαβε.

ΜΦ: Τώρα που έχει περάσει καιρός που είσαι στην Ελλάδα και μπορείς να βγαίνεις
έξω και να επικοινωνείς, πώς νιώθεις γι’ άυτό;

Κ: κατεβαίνω μόνη μου στην Αθήνα και ψωνίζω ότι θέλω, δεν έχω κανένα πρόβλημα
γι’ αυτό εγώ μαθαίνω όλες τις γλώσσες και τα ελληνικά για να μπορώ να ψωνίσω. Και
δεν έχω κανένα πρόβλημα.

Σ: ναι αλλά για να λέμε την αλήθεια, αυτό είναι και βοήθεια του λαού της Ελλάδας που
μας βοηθάνε και μας ακούνε. Αυτό παίζει μεγάλο ρόλο. Μπορεί να τα πούμε εμείς
λάθος τη λέξη ή τη φράση αλλά θα μας πουν δεν είναι έτσι αλλά είναι έτσι.

Κ: εκεί κάτω στην Αθήνα μερικές φορές παίρνουνε διερμηνείς για να κάνουν τη δουλειά
τους, γιατί ξέρουν ότι εμείς με τα υφάσματα δουλεύουμε και παίρνουν διερμηνείς για να
κάνουν τη δουλειά τους.

Σ: Δεν χρειάζεται να πεις όλες τις λέξεις, μόλις πεις μια κουβέντα το πιάνουν
κατευθείαν.

52
Αμπούντ

ΜΦ: εσείς όταν βγαίνετε έξω να πάτε στο σούπερ μάρκετ, στη λαϊκή ή στο γιατρό πώς
επικοινωνείτε;

ΑΜΠ: Εγώ έχω ένα διερμηνέα στο κινητό που βάζω τις λέξεις που θέλω. Αλλά τις
περισσότερες φορές παίρνω τη μικρή μαζί μου που ξέρει καλά τα ελληνικά. Δεν έχει
δυσκολία καθόλου.

Ο Αμπούντ που δυσκολεύεται πολύ στη γλώσσα αξιοποιεί τη βοήθεια του κινητού,
αλλά και τη βοήθεια του παιδιού του, όμως δεν παραιτείται από την προσπάθεια να
επικοινωνήσει ο ίδιος:

ΜΦ: Εδώ στην Ελλάδα όταν μιλάς σου έχει τύχει να ανακατεύεις τις γλώσσες για να
επικοινωνείς;

ΑΜΠ: Εγώ προσπαθώ να μιλήσω ελληνικά, γιατί ξέρω ότι άλλο κι αν μιλήσω δεν θα με
καταλαβαίνουν, γι΄ αυτό προσπαθώ όσο μπορώ να μιλήσω ελληνικά. Όσο μπορώ και
ότι ξέρω.

ΜΦ: Δηλαδή αν έχεις συναναστροφή με κάποιον Έλληνα προσπαθείς να μιλήσεις

ελληνικά;

ΑΜΠ: ναι

ΜΦ: Αυτό πως σου φαίνεται; Σε δυσκολεύει ή σου είναι εύκολο;

ΑΜΠ: εγώ είμαι χαρούμενος όταν μιλάω με τον άλλο ελληνικά, αλλά μερικές φορές
στεναχωριέμαι μήπως δεν με καταλαβαίνει.

ΜΦ: Όταν βρίσκεσαι σε αυτή τη δυσκολία που ανησυχείς μήπως ο συνομιλητής σου δεν
σε καταλαβαίνει, έχεις βρει κάποιον τρόπο να το διαχειρίζεσαι για να το ξεπερνάς; Για
παράδειγμα με κάποια νοήματα;

ΑΜΠ: Με τα νοήματα , κάνω μια κίνηση για να με καταλάβει.

ΜΦ: Από την άλλη μεριά, οι Έλληνες με ποιο τρόπο επικοινωνούν μαζί σου;

ΑΜΠ: Για παράδειγμα, ήρθε εδώ ο γείτονας από κάτω , είπε ότι το αιρκοντίσιον στάζει
νερό , μου έκανε νοήματα και το κατάλαβα εγώ , το κατάλαβα κατευθείαν, το κατάλαβα
ότι έχει πρόβλημα στάζει νερό και γι αυτό το έφτιαξα.

53
ΜΦ: οπότε εκεί δεν χρειάστηκε διερμηνέας;

ΑΜΠ: όχι

ΜΦ: Πώς ένιωσες με αυτή την επικοινωνία;

ΑΜΠ: χαρούμενος

Στις συναναστροφές του με τους Έλληνες κυριαρχεί η μη λεκτική επικοινωνία.

Φαίνεται ότι ο ίδιος καταλαβαίνει περισσότερα απ’ όσα μπορεί να εκφράσει. Το
άγχος του δεν είναι αν θα καταλάβει ο ίδιος, αλλά αν θα τον καταλάβουν.

Τζάμπερ

ΜΦ: Εδώ στη Λιβαδειά σε ποια γλώσσα επικοινωνείτε με τους φίλους σας;

ΤΖ: στα αγγλικά που γνωρίζω καλύτερα, στα ελληνικά μπορώ να πω μόνο χαιρετισμούς
και τυπικές εκφράσεις. Μαθαίνω ελληνικά, έχω το υπόβαθρο αλλά δεν είναι η
πραγματικότητα μου. Στο πανεπιστήμιο είχα διδαχθεί το αντικείμενο της μυθολογίας.

ΜΦ: οκ

ΤΖ: και όλα αυτά στην αγγλική ποίηση είναι όλα γεμάτα με ελληνικούς μύθους. Επίσης
για την ελληνική ιστορία. Έχω διαβάσει πολλά γι’ αυτή και επίσης η σοφία της
Ελλάδας. Μαθαίνουμε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, αλλά τα ελληνικά είναι τα θεμέλια
για τις ευρωπαϊκές…

ΜΦ: είναι η βάση; Η ελληνική ιστορία είναι η βάση για όλους τους ευρωπαϊκούς
πολιτισμούς;

ΤΖ; Ναι. Τα ελληνικά είναι οι αρχαίες ρίζες στο παρελθόν.

ΜΦ: Δηλαδή στο πανεπιστήμιο είχατε παρακολουθήσει κάποια μαθήματα για τον
Ευρωπαϊκό πολιτισμό και την ιστορία και μάθατε για την αρχαία Ελλάδα.

ΤΖ: Ιλιάδα, Οδύσσεια, Αινειάδα, Τρωικός πόλεμος,

ΜΦ: Οπότε θεωρείτε ότι κατανοείτε τον ελληνικό πολιτισμό..

54
ΤΖ: Ναι φυσικά. Έχουμε διαβάσει πολλά γι αυτά.

ΜΦ: Λοιπόν, θεωρείτε ότι το γεγονός ότι γνωρίζεται αρκετά πράγματα για τον ελληνικό
πολιτισμό και την ελληνική ιστορία, καθιστά ευκολότερο για εσάς το να μάθετε την
ελληνική γλώσσα;

ΤΖ: Ναι θα είναι χαρά μου να επικοινωνώ με τους φίλους μου και ΄χω βρει πολύ
καλούς ανθρώπους από την αρχή όταν πήγα στη Μόρια, στην Αθήνα, και όταν γνώρισα
αυτούς τους ανθρώπους αληθινά μας καλοσώρισαν εκτιμώ την συνανταστροφή μας και
την συμπεριφορά τους και εγώ και η μεγάλη οικογένεια μου βρήκαμε φιλικούς και
καλούς ανθρώπους. Οπότε δεν βρίσκω τον εαυτό μου «ξένο» «alien” στην Ελλάδα .

ΜΦ: Θεωρείς ότι ταιριάζεις εδώ;

ΤΖ: Ναι γιατί εδώ έχει πολλούς καλούς ανθρώπους, όσους ανθρώπους γνώρισα με
σεβάστηκαν και εγώ τους σεβάστηκα. Με βοήθησαν, κλάψαμε μαζί όταν έφυγα. Δεν
έχουμε απλώς σεβασμό ο ένας για τον άλλον.

ΜΦ: Αυτή η κατάσταση που περιγράφετε έκανε ευκολότερο το να επικοινωνήσετε με

αυτούς τους ανθρώπους;

ΤΖ: Φυσικά, όταν πολλοί άνθρωποι σε σέβονται προσπαθείς να μάθεις τη γλώσσα τους,
να ζήσεις μαζί τους, να είσαι ασφαλής και όχι συνέχεια μέσα στο άγχος. Ναι

Ο κύριος Τζάμπερ επικοινωνεί κατά βάση στα αγγλικά γιατί είναι η γλώσσα,
που μετά τα αραβικά, γνωρίζει σε βάθος. Το γεγονός ότι πολλοί Έλληνες με τους
οποίους συναναστρέφεται γνωρίζουν αγγλικά, κάνει την επικοινωνία για εκείνον
αρκετά εύκολη. Στα ελληνικά γνωρίζει και χρησιμοποιεί κάποιες τυπικές λέξεις και
φράσεις, όπως είναι οι χαιρετισμοί, προσπαθεί να εντάσσει αυτές τις λέξεις και
φράσεις στο καθημερινό του λόγο προς τους Έλληνες, είναι χαρακτηριστικό πως
όταν πήγαμε στο σπίτι του μας χαιρέτισε στα ελληνικά, μας είπε «καθίστε». Μάλιστα
για τις λέξεις ή φράσεις που δεν ήταν σίγουρος ότι τις έλεγε σωστά, τις
επαναλάμβανε στα αγγλικά. Όταν μας πρόσφερε τσάι απευθύνθηκε προς την
ερευνήτρια λέγοντας: «Μαρία θέλεις; Do you want?».

55
 Προσπαθεί να μάθει τη γλώσσα μόνος του αξιοποιώντας λεξικό. Ως
καθηγητής ξένης γλώσσας έχει το υπόβαθρο να μάθει κάποια πράγματα μέσω
αυτομόρφωσης. Όπως ανέφερε στόχος του είναι να μάθει κάποιες βασικές φράσεις
και λέξεις να μπορεί να επικοινωνεί για τα καθημερινά πράγματα.

Για την σχέση του με την ελληνική γλώσσα χαρακτηριστική είναι η φράση:
“Μαθαίνω ελληνικά, έχω το υπόβαθρο αλλά δεν είναι η πραγματικότητα μου(it’s not
my reality)”. Για περισσότερα από 65 χρόνια η «πραγματικότητα» του κυρίου
Τζάμπερ ήταν οι αραβικές χώρες, στις οποίες μπορούσε να κινηθεί και να
επικοινωνήσει με άνεση έχοντας θέση κύρους εξαιτίας της εργασίας του.

Σε σχέση με τα κίνητρα για την επικοινωνία στην ελληνική γλώσσα και εδώ
βλέπουμε ότι κομβικό ρόλο παίζουν ο σεβασμός, η αποδοχή και οι διαπροσωπικές
σχέσεις. Παρόλο που ο κύριος Τζάμπερ επικοινωνεί στα αγγλικά με μεγάλη ευχέρεια
και καλύπτει τις καθημερινές του ανάγκες, επιδιώκει να βελτιώσει την ικανότητα
επικοινωνίας στην ελληνική γλώσσα ανταποδίδοντας τον σεβασμό προς τους
Έλληνες. Όπως βλέπουμε και σε άλλη ενότητα (5.4) για τον κύριο Τζάμπερ, ο τρόπος
που χρησιμοποιείται η γλώσσα και ο τρόπος που διαλέγει κάθε άτομο να επικοινωνεί
είναι δείγμα σεβασμού ή δείγμα έλλειψης σεβασμού.

ΜΦ: όταν πηγαίνετε σε ένα μαγαζί να ψωνίσετε στην Ελλάδα, σας καταλαβαίνουν;

ΤΖ: Μπορεί να μην με καταλαβαίνουν, αλλά τα ευρώ είναι μια καλή γλώσσα. Όταν
δείχνεις τους αριθμούς όλα είναι καλά. Αν τα έχεις σε καταλαβαίνουν είτε είσαι
Έλληνας είτε Σύριος.

Ο κύριος Τζάμπερ ως καθηγητής ξένης γλώσσας και ως διερμηνέας έχει

αναπτύξει την ικανότητα να ανταπεξέρχεται σε διάφορα επικοινωνιακά πλαίσια. Σε
άλλες συνεντεύξεις είδαμε την ανησυχία των συνεντευξιαζόμενων για το αν θα
γίνονται κατανοητοί από τους συνομιλητές τους. στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως
μπαίνει μια άλλη παράμετρος, αυτή του σκοπού της επικοινωνίας. Δηλαδή στην
περίπτωση της επικοινωνίας που αφορά οικονομικές συναλλαγές το μέσο
επικοινωνίας είναι «τα ευρώ» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.

56
Τζάφαρ

ΜΦ: όταν βγαίνετε έξω για ψώνια, στο σούπερ μάρκετ, στην λαϊκή ή όταν χρειάζεται
να μιλήσετε με κάποιον Έλληνα με ποιόν τρόπο επικοινωνείτε;

ΤΖΑΦ: εγώ όταν βγαίνω στη λαϊκή μιλάω ελληνικά μαζί τους. Αν δυσκολεύομαι λίγο
μιλάω αγγλικά. Αλλά μας καταλαβαίνουν όλοι.

ΜΦ: θυμάσαι κάποια στιγμή να έχεις δυσκολευτεί στην επικοινωνία με Έλληνες και
πως ξεπέρασες αυτή τη δυσκολία;

ΤΖΑΦ: με νοήματα, άμα δεν με καταλαβαίνει στα ελληνικά ή στα αγγλικά, πάω με τα
νοήματα. Αλλά τις περισσότερες φορές βγάζω άκρη.

ΜΦ: όταν σου μιλάνε οι Έλληνες για να σου πουν κάτι , να σου εξηγήσουν κάτι, εσύ
μπορείς να καταλάβεις;

ΤΖΑΦ: μερικές φορές καταλαβαίνω αλλά δεν ξέρω να τα πω.

ΜΦ: και τότε χρησιμοποιείς τα νοήματα;

ΤΖΑΦ: ναι

ΜΦ: Χρησιμοποιείς τα αγγλικά για να καταλάβεις τα ελληνικά;

ΤΖΑΦ: όχι δεν είναι απαραίτητο να μιλήσω αγγλικά για να καταλάβω τα ελληνικά.

Οι επικοινωνιακές πρακτικές του Τζάφαρ είναι η χρήση ελληνικών και

αγγλικών και η χρήση νοημάτων. Στη λαϊκή προσπαθεί κυρίως να μιλάει ελληνικά με
κάποιες λέξεις ή φράσεις για τα προϊόντα που θέλει να ψωνίσει. Η αγγλική γλώσσα
επιστρατεύεται όταν η επικοινωνία στα ελληνικά δεν επιτυγχάνεται. Η καθημερινή
του επαφή με τα ελληνικά του έχει δώσει τη δυνατότητα να καταλαβαίνει κάποια
πράγματα, αλλά να μην μπορεί να τα εκφράσει. Ο Τζάφαρ δεν έχει παρακολουθήσει
καθόλου μαθήματα ελληνικών, αλλά έχει μάθει όσα ξέρει στο δρόμο, στην
καθημερινή συναναστροφή, επίσης σε αυτό έχουν συμβάλλει τα μικρότερα παιδιά
του που πηγαίνουν σχολείο και διδάσκονται ελληνικά.

57
Μαχμούτ

ΜΦ: Στο σούπερ μάρκετ και στη λαϊκή όταν πάτε έξω με Έλληνες και πρέπει να
επικοινωνήσετε με ποιο τρόπο επικοινωνείτε;

Μ: Δεν υπάρχει δυσκολία ούτε στο σούπερ μάρκετ , ούτε στη λαϊκή γιατί ότι
χρειαζόμαστε υπάρχει το ποσό από πάνω και ξέρουμε.

ΜΦ: Όταν πρέπει να συνεννοηθείς με κάποιον ή κάποιος σου μιλήσει στα ελληνικά εσύ
μπορείς να χρησιμοποιήσεις κάποιες λέξεις στα ελληνικά ή στα αγγλικά;

Μ: ναι

ΜΦ: θυμάσαι κάποια φορά να χρειάστηκε να επικοινωνήσεις είτε στα ψώνια, είτε στο
γιατρό και να είχες δυσκολία; Να μην μπορούσαν να σε καταλάβουν ή να μην
μπορούσες εσύ να καταλάβεις;

Μ: Δυσκολία (στα ψώνια) δεν έχω γιατί υπάρχουν τιμές πάνω, η δυσκολία είναι όταν
μιλάμε με την κοινωνία (τους ανθρώπους) εκεί είναι η δυσκολία. Αν πρέπει να μιλήσω
με γιατρό, δεν μπορώ να μιλήσω

ΜΦ: αυτό το πράγμα πως το αντιμετωπίζεις; Τι μέσα χρησιμοποιείς;

Μ: Για να μπορώ να τα βγάλω πέρα παίρνω τον διερμηνέα.

ΜΦ: αν δεν μπορεί ο διερμηνέας, για παράδειγμα θέλεις να ρωτήσεις στο δρόμο «πώς
θα πάω εκεί;» ή αν σου πει ο μαγαζάτορας «είναι 5 ευρώ» πώς το αντιμετωπίζεις;

Μ: Στο κινητό βάζω μετάφραση αραβικά – ελληνικά και το δείχνω στον άνθρωπο.

ΜΦ: έχει χρειαστεί κάποιες φορές να χρησιμοποιήσεις νοήματα για να σε καταλάβουν;

Μ: ναι

Ο Μαχμούτ στις καθημερινές συναναστροφές με Έλληνες χρησιμοποιεί

κυρίως τη μη λεκτική επικοινωνία. Ιδίως στα ψώνια η λεκτική επικοινωνία είναι πολύ
μικρή. Προσπαθεί να ψωνίζει κοιτάζοντας τις τιμές των προϊόντων, ενώ όταν πρέπει
να μιλήσει χρησιμοποιεί πρόγραμμα στο κινητό. Παρόλο που είναι θετικός απέναντι
στις γλώσσες, κυρίως όσον αφορά τα παιδιά του, ο ίδιος δεν έχει παρακολουθήσει

58
μαθήματα ελληνικής ή αγγλικής γλώσσας και δυσκολεύεται πολύ στην επικοινωνία.
Εδώ χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας ότι ο Μαχμούτ έχει πάει μόνο λίγες τάξεις
σχολείο και ξέρει πολύ βασικά πράγματα στη γραφή και ανάγνωση στην αραβική
γλώσσα. Εκτός συνέντευξης ανέφερε ότι είναι για εκείνον πολύ δύσκολο να
παρακολουθήσει μαθήματα γλώσσα, διότι η εκπαιδευτική διαδικασία είναι για
εκείνον «βασανιστική».

Γιασμίν

ΜΦ: Σε ποια γλώσσα επικοινωνείτε στο σπίτι;

ΓΙΑ: αραβικά

ΜΦ: Σε ποιες γλώσσες επικοινωνείτε με τους φίλους σας εδώ στη Λιβαδειά;

ΓΙΑ: Αν είναι από τη Συρία ή είναι άραβες, στα αραβικά, αλλά επειδή έχω φίλους από
την Ελλάδα επικοινωνώ μαζί τους στα αγγλικά.

ΜΦ: Όταν επικοινωνείς με τους Έλληνες φίλους σου προσπαθείς κάποιες φορές να
χρησιμοποιείς ελληνικά;

ΓΙΑ: Ναι (γέλια)

ΜΦ: Θυμάσαι κάποιο παράδειγμά;

ΓΙΑ: Όταν πηγαίνω στη λαϊκή τους λέω «μελιτζάνι» «φασολίκια» (γέλια)

ΜΦ: Πώς έμαθες αυτές τις λέξεις;

ΓΙΑ: Από τα παιδιά μου

ΜΦ: Τα παιδιά έμαθαν αυτές τις λέξεις στο σχολείο;

ΓΙΑ: ναι

ΜΦ: Και τα ρώτησες «τι είναι αυτό» ;

ΓΙΑ: nai επειδή ήταν πολύ δύσκολο στην αρχή όταν ήρθα εδώ, σκέφτηκα ότι αν πάω
στη λαϊκή δεν θα με καταλαβαίνουν στα αγγλικά, έτσι έμαθα πώς να μετράω «ena , dyo,
tria» (γέλια)

59
ΜΦ: Οπότε ξέρεις να μετράς στα ελληνικά και κάποιες λέξεις και φράσεις που σου
χρειάζονται για να πάς στη λαϊκή ή στο σούπερ μάρκετ.

ΓΙΑ: ναι

ΜΦ: Οπότε όταν πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή λες «φασολάκια» ή
«μελιτζάνα» one kilo;

ΓΙΑ: ena kilo

ΜΦ: Μιλάς και κάποια αγγλικά;

ΓΙΑ: Ναι και αγγλικά

ΜΦ: Και οι άνθρωποι εκεί σε καταλαβαίνουν ;

ΓΙΑ: Ναι

Η Γιασμίν αξιοποιεί όλο το γλωσσικό της ρεπερτόριο για να επικοινωνήσει.

Στο σπίτι μιλά με τα παιδιά της αραβικά, ενώ έξω μιλά αγγλικά και ελληνικά. Κατά
τη διάρκεια της επίσκεψης μας στο σπίτι της η επικοινωνία γινόταν στα αγγλικά κάθε
φορά όμως προσπαθούσε να εντάσσει στο λόγο της και ελληνικές λέξεις. Μπορεί να
καταλάβει αρκετά ελληνικά σε συγκεκριμένες περιστάσεις , όπως τα ψώνια, όμως
όπως υποστηρίζει η ίδια δυσκολεύεται στην ομιλία. Η Γιασμίν στην αρχή φρόντισε
να μάθει τα ελληνικά που της ήταν απολύτως απαραίτητα για την επικοινωνία της
στα ψώνια, έμαθε να μετράει και να λέει τις ονομασίες των προϊόντων που την
ενδιαφέρουν. Φυσικά αξιοποιεί και τα αγγλικά ως συνδετική γλώσσα.

ΜΦ: Τώρα που είσαι εδώ ενάμιση χρόνο είναι το ίδιο δύσκολο;

ΓΙΑ: όχι όχι. Στην αρχή ναι ήταν πολύ δύσκολο για μένα και τα παιδιά μου, αλλά τώρα
όχι. Δεν υπάρχει πρόβλημα, δεν υπάρχει πρόβλημα.

ΜΦ: Οι Έλληνες επιδιώκουν να επικοινωνούν μαζί σου;

ΓΙΑ: Ναι

60
ΜΦ: Πώς μιλάνε;

ΓΙΑ: Είναι πολύ ευγενικοί και γενναιόδωροι

ΜΦ: Πιστεύεις ότι αυτό σε βοηθάει ώστε να επικοινωνείς καλύτερα;

ΓΙΑ: Ναι βοηθάει, με επισκέπτονται (οι Έλληνες)…

ΜΦ: Στην αρχή όταν πρωτοήρθες εδώ θυμάσαι να είχες δυσκολία να επικοινωνήσεις
σε κάποια κοινωνική περίσταση;

ΓΙΑ: Την πρώτη μέρα που ήρθα εδώ ήταν πολύ δύσκολά, χρειαζόμουν κάποια
πράγματα για το σπίτι, κάτι να καθαρίσω, κάτι να φάμε, τι να κάνω; Πήγα με τα παιδιά
μου στο σούπερ μάρκετ και στην αρχή ήμουν φοβισμένη «τι είναι αυτό; Πώς να
συμπεριφερθώ; Πώς να μιλήσω με τους ανθρώπους;» . Εγώ και η μεγάλη μου κόρη
πήγαμε στο σούπερ μάρκετ και θυμάμαι, ήταν πολύ δύσκολά στην αρχή, μετά από 5
λεπτά αυτό το πρόβλημα λύθηκε για μένα, γιατί ένιωσα ήρεμη , γιατί οι άνθρωποι ήταν
πολύ ευγενικοί και πολύ καλοί.

ΜΦ: Δηλαδή ήταν η συμπεριφορά των ανθρώπων που σε βοήθησε;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά

ΜΦ: Και όχι η γνώση της γλώσσας;

ΓΙΑ: Ναι αυτό ήταν το σημαντικό (η συμπεριφορά) γιατί όταν ήρθα εδώ με τα παιδιά
μου και δεν ξέραμε καμιά λέξη και μίλησα μαζί τους αγγλικά ήταν πολύ….

ΜΦ: ανακουφιστικό;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά. Και βήμα βήμα ήμασταν καλά.

ΜΦ: Μήπως μπορείς να θυμηθείς και να περιγράψεις αυτά τα βήματα;

ΓΙΑ: Τα παιδιά έπρεπε να πάνε σχολείο και έπρεπε να κάνουν φίλους όχι μόνο με τους
άραβες, αλλά με τους Έλληνες της ηλικίας τους. Όταν ήρθαν στο σπίτι μου είπαν «μαμά
μίλησα με αυτό το κορίτσι, το όνομά της είναι Άννα» μετά από μερικές μέρες μας

61
επισκεφτήκαν, στην αρχή τα παιδιά μετά από 1-2 βδομάδες τα κορίτσια με τις μαμάδες
τους. Μίλησαν μαζί μου, στην αρχή φοβόμουν και μου είπαν «μη φοβάσαι, θα σε
βοηθήσουμε σε ότι θέλεις, να μας καλέσεις» . Και μετά από λίγο καιρό ήρθαν στο σπίτι
μου και φάγαμε. Μετά από μια βδομάδα με κάλεσαν στα σπίτια τους και πήγα με τα
παιδιά μου και έτσι βήμα βήμα…..

ΜΦ: Και με αυτές τις μητέρες επικοινωνούσατε στην αρχή επικοινωνούσατε στα
αγγλικά;

ΓΙΑ: Ναι στα αγγλικά

Η σκηνή που μας περιγράφει για την πρώτη μέρα στο σούπερ μάρκετ
αναδεικνύει τα φόβο της και το άγχος και αποτυπώνεται στη φράση: «τι είναι αυτό;
Πώς να συμπεριφερθώ; Πώς να μιλήσω με τους ανθρώπους;». Το άγχος και ο φόβος
ξεκινούσε από την γλώσσα που δεν γνώριζε, αλλά είχε να κάνει συνολικότερα με τις
επικοινωνιακές πρακτικές και τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να συμπεριφερθεί
για να γίνει αποδεκτή, αντιλαμβανόμενη ότι στην Ελλάδα, για τους Έλληνες είναι η
πρόσφυγας. Η Γιασμίν βιώνει μια νέα πτυχή της ταυτότητας της, είναι αυτή του
πρόσφυγα, εάν η Γιασμίν βρισκόταν σε μια ξένη χώρα για διακοπές και πήγαινε στο
σούπερ μάρκετ, πιθανώς να μην είχε αυτό το άγχος και την ανησυχία. Η ταυτότητα
του πρόσφυγα είναι κάτι νέο γι’ αυτή, δεν γνωρίζει τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις
που έχει η τοπική κοινωνία από εκείνη, η άγνοια της ελληνικής γλώσσας την αγχώνει
ακόμα περισσότερο (Kyriakides, Bajjali,e.t. all, 2018).

Και στην περίπτωση της Γιασμίν βλέπουμε σχέσεις αποδοχής, σεβασμού και
αλληλεγγύης με τις άλλες μαμάδες. Αυτές οι σχέσεις λειτούργησαν ως βάση για να
μπορέσει να έρθει σε συστηματική επαφή με την ελληνική γλώσσα και κουλτούρα.
Και εδώ λοιπόν το κίνητρο και η βάση για την επικοινωνία είναι η αποδοχή και ο
σεβασμός μαζί με την αλληλεγγύη που έδειξαν οι ελληνίδες μαμάδες προς την
Γιασμίν.

ΜΦ: Κάποιοι άνθρωποι μου είπαν ότι χρησιμοποιούν εφαρμογές στο κινητό, λεξικά.

ΓΙΑ: Έχω και γω το χρησιμοποιούμε με τα παιδιά όταν έχουν εργασίες για το σχολείο
δεν μπορώ να τα βοηθήσω και χρησιμοποιούν ιντερνέτ για τις εργασίες τους.

62
 Άλλο ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι το διαδικτυακό λεξικό. Αυτό
χρησιμοποιείται σε πολύ συγκεκριμένες περιστάσεις, όπως το διάβασμα των παιδιών.

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ:

Ως επικοινωνιακές πρακτικές επιστρατεύονται τα νοήματα, η χρήση της

αγγλικής γλώσσας, η χρήση λεξικού και το ανακάτεμα των γλωσσών. Για όσους
γνωρίζουν αγγλικά, αυτά παίζουν κομβικό ρόλο στην επικοινωνία.

Μια παρατήρηση που μπορούμε να κάνουμε εδώ είναι ότι σύμφωνα με τα

στοιχεία που συγκεντρώσαμε σχεδόν οι μισοί δεν έχουν παρακολουθήσει μαθήματα
ελληνικών και οι υπόλοιποι έχουν παρακολουθήσει έως τρεις μήνες. Αυτό συμβαίνει
γιατί οι περισσότεροι δεν προσδοκούν να μείνουν στην Ελλάδα, αλλά να φύγουν προς
άλλες χώρες. Έτσι η επαφή και η ικανότητα επικοινωνίας στα ελληνικά γίνεται στην
καθημερινή επαφή των ατόμων με έλληνες και ελληνίδες. Μάλιστα αναφέρθηκε ότι η
επαφή και η συζήτηση με τους ανθρώπου τους βοηθάει περισσότερο στο να μάθουν
τα ελληνικά.

Σε κάθε περίπτωση βλέπουμε να δημιουργούνται επικοινωνιακά δίκτυα,

διαγλωσσικοί χώροι γύρω από κάθε άτομο/οικογένεια. Το επίπεδο και το βάθος της
επικοινωνίας καθορίζεται κάθε φορά από τους δύο συνομιλητές. Παρατηρούμε στις
περισσότερες τοποθετήσεις ότι το κλειδί για την επίτευξη της επικοινωνίας δεν ήταν
αποκλειστικά η γλώσσα, αλλά οι στάσεις και η συμπεριφορά των ανθρώπων.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Γιασμίν την πρώτη μέρα στο σούπερ
μάρκετ «πώς να συμπεριφερθώ;». Από προσωπική εμπειρία, ως μέλος της «άλλης
πλευράς», μπορώ να πω πως αρκετά άτομα του γηγενή πληθυσμού είχαν την ίδια
αμηχανία όταν κατέφθασαν στην πόλη οι πρώτοι πρόσφυγες.

Στις περισσότερες τοποθετήσεις ειπώθηκε ότι παρά τις δυσκολίες έκφρασης

στην ελληνική γλώσσα η επικοινωνία επιτυγχάνεται και χωρίς την παρουσία
διερμηνέα. Όπως φαίνεται από τα προηγούμενα, η επικοινωνία επιτυγχάνεται διότι η
επίτευξή της είναι κοινός στόχος των δύο πλευρών. Επιπλέον το γεγονός ότι δεν
αναφέρθηκαν περιστατικά ρατσιστικών διακρίσεων απέναντι στους πρόσφυγες, αλλά

63
αντιθέτως αναδείχθηκε ο σεβασμός και η αλληλεγγύη, αποτελεί ένα πλαίσιο
ασφαλείας, όπου καθένας μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα, χωρίς άγχος.

5.3. Γλώσσα και ταυτότητα

Χαμπίμπ

[ Τα κουρδικά] … αυτή είναι η γλώσσα των γονιών και των παππούδων μου. Αυτή
είναι σημαντική γλώσσα για εμάς. Όποιος λέει ότι δεν μιλάει αυτή τη γλώσσα σημαίνει
ότι δεν είναι κούρδος.

Για τον Χαμπίμπ τα κουρδικά σηματοδοτούν την ιδιαίτερη εθνοτική του

ταυτότητα. Είναι η γλώσσα που τον ξεχωρίζει από τον αραβικό κόσμο και τον
συνδέει με τους προγόνους. Στις περισσότερες περιοχές της Συρίας είναι
απαγορευμένη η διδασκαλία της κουρδικής γλώσσας στα σχολεία και οι δάσκαλοί
που τη διδάσκουν διώκονται ποινικά. Ο Χαμπίμπ όπως και οι υπόλοιποι Κούρδοι
έμαθε τη γλώσσα μέσα στο σπίτι και στην κοινότητα των Κούρδων.

[τα αραβικά] το ίδιο ακριβώς. Εμείς όλοι είμαστε από εκεί. Δεν έχει διαφορά αν
είμαστε κούρδοι ή άραβες, χριστιανοί ή μουσουλμάνοι, γι’ αυτό θέλουμε να μιλάμε όλες
τις γλώσσες. Όλοι εμείς είμαστε άνθρωποι. Για εμένα όλες οι γλώσσες είναι
σημαντικές. Πρέπει να μάθω και τα ελληνικά και αυτή είναι σημαντική γλώσσα. Εμένα
μου αρέσει να μαθαίνω συνέχεια γλώσσες, για να μπορώ να μιλάω να κάνω δημόσιες
σχέσεις.

Τα αραβικά είναι η επίσημη γλώσσα στη Συρία, είναι η γλώσσα που έχει
διδαχθεί, αναγνωρίζει αυτή τη γλώσσα ως στοιχείο της καταγωγής του. Σημειώνει
την αντίθεση του για τον διαχωρισμό τον ανθρώπων με βάση τη γλώσσα ή τη
θρησκεία. Η ανάγκη του για επικοινωνία ξεπερνά στεγανά και οριοθετήσεις που
ιεραρχούν τους ανθρώπους με βάση τη γλώσσα ή τη θρησκεία.

[ τα ελληνικά] Εγώ αγαπάω την ελληνική γλώσσα γιατί ξέρω ότι οι Έλληνες τραβήξανε
ότι τραβήξαμε και μείς. Και αυτοί κουραστήκανε πάρα πολύ. Ξέρω ότι είναι πολύ καλοί

64
άνθρωποι και σεβασμό έχουνε και γω γι’ αυτό σέβομαι αυτό τον λαό. Και ειδικά την
κυρία Ελένη…..

….Η Ευρώπη πόσες χώρες είναι; 43; 46; Δεν αγαπάω και δεν θα αγαπήσω εκτός από
την Ελλάδα. Εγώ δεν θέλω να φύγω από δώ και διαβατήρια να πάρω δεν θα φύγω από
την Ελλάδα και τα παιδιά μου να φύγουνε εγώ εδώ θα μείνω. Μόνο αν με διώξετε από
εδώ.

Ο Χαμπίμπ εκφράζει θετική στάση απέναντι στην ελληνική γλώσσα, αυτή η

στάση προέρχεται από τη θετική αντιμετώπιση που βρήκε στην Ελλάδα. Βρίσκει
κοινά σημεία ανάμεσα στα βάσανα του λαού του και στα προβλήματα που έχουν οι
Έλληνες. Ο σεβασμός για τους Έλληνες και για τη φιλοξενία μεταφράζεται σε
σεβασμό για την ελληνική γλώσσα.

[Τα σορανί] και αυτοί τραβήξανε πάρα πολλά. Τώρα θα σου δώσω παράδειγμα τι
τραβήξανε αυτοί οι άνθρωποι. Εγώ τώρα βρίσκω ανθρώπους που βοηθάνε, αυτοί όμως
οι άνθρωποι δεν έχουνε βρει κανένα να τους βοηθάει, δεν βγήκε κάποιος να τους
βοηθήσει. Έχουνε τραβήξει πάρα πολλά, περνάγανε τα αεροπλάνα και πετάγαν βοήθεια,
φαγητό για να μπορούν οι άνθρωποι να μαζέψουν τα φαγητά , έρχονται άλλα
αεροπλάνα και ρίχνουνε βόμβες και σκοτώνουν τους ανθρώπους.

Αντίστοιχα και τα σορανί έχουν αξία γιατί αντιπροσωπεύουν έναν πληθυσμό

που έχει βασανιστεί πολύ. Το κίνητρο για να μάθει αυτή τη διάλεκτο ήταν η βοήθεια
προς τους άλλους ανθρώπους

ΜΦ: Με ενδιαφέρει επειδή έμαθες αυτή τη γλώσσα σε μεγαλύτερη ηλικία, υπήρξε

κάποια ανάγκη ή απλά σου φάνηκε ωραίο να επικοινωνείς σε αυτή τη γλώσσα;

ΧΑΜΠ: Όποια γλώσσα και να μάθεις είναι όπλο. Δεν έχει σημασία τι γλώσσα είναι

ΜΦ: Δηλαδή δεν έγινε αυτό πχ για να βρεις κάποια εργασία ή για κάποιο συγκεκριμένο
λόγο..

ΧΑΜΠ: Είδα ότι ο περισσότερος κόσμος που μιλάει σουρανικά δεν ξέρει να μιλάει
αραβικά γι΄ αυτό έμαθα και την γλώσσα αν μπορώ εγώ να τους βοηθήσω γιατί μόνο

65
σουρανικά μιλάνε. Για παράδειγμα οι κούρδοι που δεν μιλάνε σοράνι τους εξηγώ εγώ τι
συμβαίνει.

Η εκμάθηση της γλώσσας ή της διαλέκτου δείχνει πράξη αλληλεγγύης. Για

τον Χαμπίμπ δεν υπήρξε κάποιο προσωπικό όφελος από την χρήση αυτής της
διαλέκτου. Αν και είδαμε σε άλλο σημείο ότι αξιολογεί τη γλώσσα ως προς τη
χρησιμότητα της για την πρόοδο και την επιβίωση του. Στα δύο παραπάνω
συμπεράσματα βλέπουμε ότι ρόλο έπαιξε η κοινή καταγωγή (κουρδική), ο
αποκλεισμός των ανθρώπων που δεν μιλούσαν την κυρίαρχη αραβική γλώσσα, καθώς
και η απάνθρωπη και δολοφονική μεταχείριση των ανθρώπων αυτών. Η στάση του
Χαμπίμπ στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να μεταφραστεί και ως πράξη
αντίστασης που πραγματώνεται μέσω της γλώσσας και της επικοινωνίας με ένα
πληθυσμό που βιώνει αποκλεισμό και δολοφονείται.

Σάλαχ και Καουθάρ

[αραβική γλώσσα] Σ: είναι η δική μας γλώσσα είναι η γλώσσα του Κορανιού και είναι
παγκόσμια γλώσσα, τη μιλάνε πολλές χώρες στον κόσμο.

Κ: τα ίδια ισχύουν και για μένα

Ο Σάλαχ και η Καουθάρ αναφέρονται στην αραβική λέγοντας «η δική μας

γλώσσα» και τη συνδέουν άμεσα με το Κοράνι. Αποτελεί την ειδοποιό διαφορά που
τους διαφοροποιεί από τον δυτικό κόσμο. Είναι μια ισχυρή γλώσσα, για τους
ανθρώπους που κατοικούν στις χώρες της Μέσης Ανατολής αφού είναι η επίσημη
γλώσσα. Είναι η βασική γλώσσα επικοινωνίας ανάμεσα στις διάφορες εθνικότητες
και εθνότητες των χωρών αυτών και υπό αυτήν την έννοια θα μπορούσαμε να πούμε
ότι ενώνει τους πληθυσμούς. Από την άλλη η πολιτικές των χωρών που έχουν
απαγορεύσει την διδασκαλία άλλων γλωσσών (πχ κουρδικά) έχουν μετατρέψει την
αραβική γλώσσα σε μια γλώσσα κυριαρχίας και εξουσίας.

Η αραβική γλώσσα εκφράζει γι αυτούς την καταγωγή και τη θρησκεία.

66
[αγγλικά γλώσσα] Σ: είναι international σε όποια χώρα και να πας μιλάς αγγλικά ,
είναι μεγάλη βοήθεια

Κ: Το ίδιο και για μένα

Η αγγλική γλώσσα αξιολογείται ως προς τη χρηστική αξία. Είναι ένα εργαλείο

που τους δίνει τη δυνατότητα να επιβιώσουν σε οποιαδήποτε χώρα. Προφανώς αυτό
προκύπτει και από την εμπειρία τους στην Ελλάδα επειδή αρκετές φορές
χρησιμοποιούν αγγλικά για να συνεννοηθούν.

Ο Σάλαχ για την ελληνική γλώσσα:

Σ: ωραία γλώσσα , δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη χώρα που να μιλανε ελληνικά , η
ελληνική γλώσσα μιλιέται σε δύο χώρες; Ελλάδα και Κύπρο; Ή υπάρχει Μακεδονία που
μιλάνε ελληνικά; Εγώ παραξενεύομαι γιατί στην Ελλάδα από εδώ ξεκίνησαν οι γλώσσες
γιατί δεν υπάρχουν άλλες χώρες που να μιλάνε αυτή τη γλώσσα; Αφού ξέρουμε οι
ρομάνοι πρώτοι και μετά η Ελλάδα γιατί δεν υπάρχουν, εμείς έχουμε 26 χώρες που
μιλούν , δηλαδή άμα ψάχνουμε εμείς τα αρχαία ελληνικά και τη ρομανία τα έχουμε στη
Συρία και το Λίβανο. Στην αραβική μας γλώσσα υπάρχουν μερικές λέξεις ελληνικά
μέσα στο σχολείο τα μάθαμε.

ΜΦ: Δηλαδή για να καταλάβω, γνωρίζεις ότι η ελληνική γλώσσα έχει μια μεγάλη
ιστορία. Προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και έχει επηρεάσει και άλλες γλώσσες,
αλλά και η ελληνική έχει πάρει λέξεις από άλλες γλώσσες. Απλά σου φαίνεται παράξενο
που τη μιλάνε μόνο σε δύο χώρες;

Σ: ναι αυτό , δηλαδή οι δύο χώρες είναι 15 – 20 εκατομμύρια, η Ελλάδα και η Κύπρος.
Τα αρχαία ξεκινήσανε από εδώ, αν δεν ξέρετε εσείς ξεκινήσανε από την Ελλάδα, η
μουσική , η ιατρική από εδώ ξεκινήσανε, η Ελλάδα. Εμείς διαβάζουμε για τα αρχαία
της Ελλάδας

ΜΦ: Να σε ρωτήσω… απ’ ότι καταλαβαίνω απ’ όταν ήσουν στην Συρία είχες μάθει
κάποια πράγματα για τον ελληνικό πολιτισμό και κυρίως για τον αρχαίο πολιτισμό και
για την γλώσσα, τώρα που είσαι εδώ και έχεις τη δυνατότητα να λες κάποιες λέξεις ή να
μάθεις ή να καταλαβαίνεις την ελληνική γλώσσα, πως σου φαίνεται, πως νιώθεις γι’
αυτό;

67
Σ: Εγώ χάρηκα πάρα πολύ όταν ήρθα εδώ στην Ελλάδα και τα είδα εδώ στην Ελλάδα
και τι λένε για μας , εμείς είχαμε δει την Ελλάδα στα τετράδια και στα βιβλία, αλλά τα
είδαμε εδώ και με τα μάτια μας, είδαμε την Αθήνα πόσο είναι μεγάλη και είναι καλοί
άνθρωποι, από τις καλύτερες χώρες που υπάρχουν στον κόσμο.

Συνδέει την ελληνική γλώσσα με την ελληνική ιστορία και τις γνώσεις που
είχε για τον ελληνικό πολιτισμό όπως τον είχε διδαχθεί από το σχολείο. Στην
προκειμένη περίπτωση δεν αξιολογεί την επικοινωνιακή αξία της γλώσσας, όπως
έκανε προηγουμένως με τα αγγλικά, πιθανώς επειδή η γνώση του στα ελληνικά είναι
πιο περιορισμένη.

Εκφράζει θετικά συναισθήματα για την αντιμετώπιση των Ελλήνων απέναντι στους
πρόσφυγες.

ΜΦ: άρα σε σχέση με τα ελληνικά, όταν σου μιλάει κάποιος και καταλαβαίνεις, για
παράδειγμα έρχεται η γειτόνισσα , σου λέει κάτι και καταλαβαίνεις , εκτός από το θέμα
της επικοινωνίας, ότι μπορείς να κάνεις κάποια πράγματα, θεωρείς ότι μπορεί να έχεις
και κάποιο άλλο όφελος, ίσως επειδή γνώριζε από πριν για τον ελληνικό πολιτισμό ή
δεν σε ενδιαφέρει αυτό το πράγμα;

Σ: Εγώ πρώτα ξεκινάω από εμένα, στο όνομα μου και για όλους τους πρόσφυγες
ευχαριστώ τον λαό της Ελλάδας , γιατί μας βάλατε σπίτι σας , ξέρουμε ότι η Ελλάδα
έχει μεγαλύτερη κρίση το βλέπουμε όλοι. Ευχαριστούμε και τον λαό πάρα πολύ που μας
βοηθάει, και ευχαριστώ πάρα πολύ την ΚΕΔΗΛ που μας βοηθάνε πάρα πολύ. Εγώ είμαι
περήφανος όταν ένας Έλληνας μιλάει μαζί μου και θέλω εγώ να μιλήσω την ίδια
γλώσσα που μιλάει.

Εδώ πάλι φαίνεται η εκτίμηση και ο σεβασμός απέναντι στον ελληνικό λαό
και τη φιλοξενία, αυτό μεταφράζεται και σε εκτίμηση για τη γλώσσα, σε διάθεση
επικοινωνίας. Ο Σάλαχ εξετάζει την Ελλάδα σε αντιπαραβολή με άλλες Ευρωπαϊκές
χώρες που δείχνουν μικρότερη αποδοχή προς τους πρόσφυγες. Συγκεκριμένα
συγκρίνει την Ελλάδα με τη Γερμανία. Εστιάζει στο γεγονός ότι στη Γερμανία είναι
αναγκαστικό να μάθεις τη γλώσσα γιατί κανείς δεν σου δίνει σημασία. Αντιθέτως

68
στην Ελλάδα έχει βρει ένα θερμό κλίμα υποδοχής, αποδοχής και σεβασμού και αυτό
του δημιουργεί τη διάθεση να έρθει σε επαφή με την γλώσσα και να επικοινωνεί.

Η Καουθάρ για την ελληνική γλώσσα:

Κ: Πρώτα είναι για να μπορώ να μιλήσω με τον κόσμο και μου αρέσει αυτή η γλώσσα,
όταν μιλάνε οι Έλληνες μου αρέσει να μάθω , μακάρι εγώ να μπορώ να τα μάθω όλα τα
ελληνικά, γιατί μερικές φορές ξεχνάω , όταν μου λένε κάποιες λέξεις τα ξεχνάω, λόγω
ηλικίας

Η Καουθάρ νιώθει την ανάγκη να μάθει καλύτερα τα ελληνικά για να μπορεί

να επικοινωνήσει καλύτερα. Η επικοινωνιακή δραστηριότητα έχει ιδιαίτερη σημασία
για εκείνη, όπως φαίνεται σε παρακάτω απόσπασμα η επικοινωνία και η δράση είναι
για εκείνη ζωτικής σημασίας.

Μέσω της γλώσσας αναδεικνύει το θέμα ταυτότητας φύλου:

Σ: αυτά είναι επειδή μεγάλωσες (την πειράζει).

Κ: Θα δεις σε 5 μήνες θα μάθω τα ελληνικά , θα δεις σε πέντε μήνες. Γιατί στις

αραβικές χώρες όταν φτάνει η γυναίκα στα 40 την παρατάνε , δεν έχει κανένα νόημα,
αλλά εδώ στην Ελλάδα μου αρέσει ότι η γυναίκα όσο και να μεγαλώνει μαθαίνει
περισσότερα. Αυτό είναι το καλό που έχει η Ελλάδα.

Σ: όλοι στην Συρία στην ηλικία της έχουν πεθάνει κι αυτή ζει (γέλια..)

ΜΦ: Αυτό που είπες για την γυναίκα στην Ελλάδα, ότι όσο μεγαλώνει μαθαίνει
περισσότερα, αυτό σου δίνει δύναμη ή θέληση για να μάθεις και η ίδια τα ελληνικά;

Κ: Αυτό το ξέρει και ο άντρας μου, ότι εγώ στην ηλικία που είμαι, λόγω της δουλειάς
μου προσπαθώ να μάθω περισσότερο τα ελληνικά.

Σ: μόνη της πήγε και γράφτηκε στο σχολείο για να μάθει τα ελληνικά και θέλει να μάθει
όλα τα ελληνικά.

Η Καουθάρ συγκρίνει τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα, με την θέση της
γυναίκας στην Συρία. Για εκείνη το να μάθει την ελληνική γλώσσα σε αυτή την
ηλικία, που όπως αναφέρει είναι «τελειωμένη» για τα δεδομένα της Συρίας, είναι
πράξη αντίστασης. Μέσω της γλώσσας η Καουθάρ έρχεται σε ρήξη με τα πρότυπα

69
της κοινωνίας στην οποία ζούσε μέχρι τώρα. Φυσικά δεν απορρίπτει όλα τα στοιχεία
της προηγούμενης ταυτότητας της, αναγνωρίζει ότι η αραβική γλώσσα είναι αυτή που
χαρακτηρίζει την ταυτότητα της και τη θρησκεία της. Επομένως μπορούμε να
θεωρήσουμε ότι, η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας για την Καουθάρ εξυπηρετεί
την επικοινωνία για τις καθημερινές ανάγκες, ράβει ρούχα και πρέπει να επικοινωνεί
με τους εμπόρους για τα υλικά που χρειάζεται, ώστε να κάνει τη δουλειά της.
Επιπλέον αποτελεί μια συνειδητή δράση που ανοίγει ένα νέο παράθυρο στη ζωή της.
Πλέον η ίδια ορίζει τη θέση της στην ζωή ως γυναίκα (στο βαθμό που μπορεί
φυσικά).

Αμπούντ

[κουρδικά] ΑΜΠ: αυτή είναι η γλώσσα η δική μας, της μάνας και του πατέρα μου. Εγώ
είμαι Κούρδος και θα παραμείνω Κούρδος και θα πεθάνω Κούρδος και δεν την
παρατάω αυτή τη γλώσσα.

Και για τον Αμπούντ η κουρδική γλώσσα είναι η γλώσσα του σπιτιού, η
γλώσσα που τον συνδέει με τους προγόνους και αναδεικνύει την ιδιαίτερη εθνοτική
του καταγωγή. Μάλιστα τονίζει με έμφαση την κουρδική του καταγωγή και εμμένει
σε αυτή. Στη Συρία πολλά δικαιώματα των Κούρδων καταπατιόνταν για δεκαετίες
και καταπατώνται ακόμη, όπως το δικαίωμα της δημόσιας χρήσης της γλώσσας σε
σχολεία, υπηρεσίες, βιβλιοθήκες. Η διατήρηση και χρήση της κουρδικής γλώσσας
μπορεί να εκληφθεί ως μια πράξη αντίστασης απέναντι στους περιορισμούς που
υφίστανται οι κουρδικοί πληθυσμοί.

[αραβικά] ΑΜΠ: Η αραβική γλώσσα.. πήγαμε στο σχολείο με το ζόρι , αναγκαστικά ,

τη χρειαζόμαστε όπου και να πάμε στις αραβικές χώρες το χρειαζόμαστε , όσες γλώσσες
μαθαίνεις, γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος.

Στη περίπτωση του Αμπούντ η κυριαρχία της αραβικής γλώσσας παίρνει

αρνητικό πρόσημο. Ο Αμπούντ διδάχθηκε «αναγκαστικά» την αραβική γλώσσα, ενώ
η γλώσσα του σπιτιού του, δεν επιτρεπόταν στο σχολείο. Αναγνωρίζει τη χρηστική
αξία, δηλαδή ότι είναι ένα «πάσο» για όλες τις αραβικές χώρες. Και καταλήγει «όσες
γλώσσες και να μαθαίνεις γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος», με αυτή τη διατύπωση

70
σημειώνει ένα θετικό πρόσημο στο γεγονός ότι γνωρίζει την αραβική γλώσσα.
Αποφορτίζει την αραβική γλώσσα από το βαρύ ιδεολογικό φορτίο (της γλώσσας
εξουσίας). Τελικά κρατά τη θετική επίπτωση της βελτίωσης του χαρακτήρα.

[ελληνικά] ΑΜΠ: Αυτή είναι η δεύτερη πατρίδα μου . αναγκαστικά θέλω να τη μάθω ,
ελπίζω να τα μάθω γρήγορα δηλαδή στο μέλλον να γίνει δική μου γλώσσα. Και για την
κόρη μου είμαι ευχαριστημένος που μαθαίνει τα ελληνικά.

Για τα ελληνικά επιδιώκει να γίνουν μέρος της ταυτότητας του.

Τζάμπερ

[αραβικά]

ΤΖ: είναι κομμάτι μου.

Ο κύριος Τζάμπερ αναφέρει τα αραβικά ως κομμάτι του. Ως καθηγητής

αγγλικών, όπως θα δούμε και ποιο κάτω, εξετάζει τη γλώσσα σε πολλά επίπεδα, ως
επικοινωνιακό εργαλείο, ως τέχνη, ως φορέα του πολιτισμού, ως φορέα
εξουσιαστικών σχέσεων. Γι’ αυτόν η αραβική γλώσσα αντιπροσωπεύει τον αραβικό
πολιτισμό και την κουλτούρα που κουβαλάει. Έχει ζήσει και έχει εργαστεί σε τρία
αραβικά κράτη έχει δει και έχει γνωρίσει τις ιδιαίτερες πτυχές του αραβικού
πολιτισμού σε αυτά τα αραβικά κράτη.

Σημαντικό κεφάλαιο της ταυτότητας του κυρίου Τζάμπερ είναι η θρησκεία

και αυτό εκφράζεται μέσω της γλώσσας:

ΜΦ: είναι κομμάτι σας;

ΤΖ: ναι, Επειδή η αραβική μας γλώσσα όταν τη συγκρίνω με άλλες, μερικοί λένε ότι η
αραβική γλώσσα είναι δύσκολη, όχι, όχι επειδή είμαι δογματικός, αλλά όταν την
συγκρίνω με άλλες γλώσσες είναι η ευκολότερη γλώσσα στον κόσμο. Επειδή είναι η
γλώσσα του αγίου κορανιού. Τα γράμματα προφέρονται όλα. Όλο το αλφάβητο, αν
βάλεις στη σειρά τα γράμματα θα πρέπει να τα προφέρεις όλα. Δεν υπάρχουν γράμματα
σε μια λέξη που δεν ακούγονται. Σε όποια θέση και να μπει ένα γράμμα προφέρεται το
ίδιο. Επίσης έχω τη γνώση ότι όλες οι ξένες γλώσσες βρίσκονται στο αριστερό

71
ημισφαίριο του εγκεφάλου, κάποιοι επιστήμονες το λένε αυτό, η αραβική γλώσσα
βρίσκεται στο δεξί ημισφαίριο επειδή είναι η γλώσσα του παππού μας του Αδαμ. Όταν ο
Αλλάχ έφτιαξε τον Αδάμ . Έτσι φτιάχτηκε η γλώσσα μας. Ο Ιησούς Χριστός πέθανε στη
Συρία, στην Παλαιστίνη, στην Ιερουσαλήμ. Στη Συρία η γλώσσα του Ιησού Χριστού
ακόμα μιλιέται, ακριβώς η ίδια γλώσσα μιλιέται στην χώρα μας.

Εδώ εκφράζει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις μέσω της γλώσσας. Η

αραβική γλώσσα έχει πολύ μεγάλη αξία διότι σύμφωνα με τη δική του αντίληψη,
συνδέεται με τη θρησκεία και με το κοράνι.

Σε άλλο σημείο αναφέρει :

… είναι η γλώσσα της γνώσης μου… ( τα αραβικά)

Η κοσμοθεωρία του στηρίζεται στη θρησκεία (Κοράνι) που εκφράζεται μέσω της
αραβικής γλώσσας.

Η αγγλική γλώσσα αυτή τη στιγμή είναι η κύρια γλώσσα σε όλο τον κόσμο. Η γλώσσα
των δυνατών, Αμερική και πριν από αυτή η Βρετανία. Η αγγλική γλώσσα είναι παντού.
Στη αρχή ήταν η Βρετανία σε όλο τον κόσμο και μετά η Αμερική. Τώρα τα αγγλικά είναι
η γλώσσα της Αμερικής. Όταν χρησιμοποιείς τα αγγλικά όλοι σε καταλαβαίνουν. Όπου
και να βρεθείς αν μιλάς αγγλικά, κάποιος θα σε βοηθήσει.

Η αγγλική γλώσσα ιεραρχείται με βάση τις σχέσεις εξουσίας. Αντιπροσωπεύει

την κυριαρχία των δυνατών κρατών όπως η Αμερική και η Βρετανία παλιότερα.
Ταυτόχρονα η γνώση της αγγλικής είναι σημαντική γιατί δίνει τη δυνατότητα να
ξεπερνά κανείς οποιοδήποτε πρόβλημα:

…ναι θα βρεις βοήθεια. Υπάρχουν και τα γερμανικά και τα γαλλικά, αλλά δεν είναι σαν
τα αγγλικά. Αυτή είναι η εμπειρία μου δεν ξέρω αν κάνω λάθος. Επίσης η αγγλική και
η αμερικάνικη λογοτεχνία έχει καλούς συγγραφείς. Και η Γερμανία έχει ωραία
λογοτεχνία και στην Ελλάδα έχετε….. τον Σαίξπηρ και τον Μίλτον και οι αρχαίοι έχουν
επηρεάσει την παγκόσμια σκέψη, τους μελέτησα στο πανεπιστήμιο. Κάθε χώρα έχει τους
ανθρώπους της. Για παράδειγμα η Αθήνα έχει τον Όμηρο, καλούς ανθρώπους, σοφούς
ανθρώπους. Η σοφία της Ελλάδας είναι πολύ γνωστή. Στα αγγλικά ειδικευόμαστε στο

72
δράμα, την ποίηση και η αμερικάνικη λογοτεχνία είναι προεκτασή της. Έτσι έχω μια
μεγάλη γνώση σχετικά με τα αγγλικά.

Οι γνώσεις του δεν περιορίζονται μόνο στον επικοινωνιακό τομέα.

Αναγνωρίζει ότι η γλώσσα είναι φορέας του πολιτισμού και των αξιών μιας
κοινωνίας. Μέσω της γλώσσα και της λογοτεχνίας διαμορφώνονται στάσεις,
αντιλήψεις, ιδεολογίες.

Η αγγλική γλώσσα είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή του. Είναι το
αντικείμενο εργασίας του και το αντικείμενο των σπουδών του. Η αγγλική γλώσσα
έδωσε την δυνατότητα στον κύριο Τζάμπερ να εργαστεί ως καθηγητής, αλλά και ως
υπάλληλος (διερμηνέας) του συριακού στρατού. Έτσι η αγγλική γλώσσα έχει δώσει
στον κύριο Τζάμπερ συγκεκριμένους ρόλους (ρόλους κύρους) μέσα στην κοινωνία.

ΤΖ: η ελληνική γλώσσα είναι μια τοπική γλώσσα. Την μιλάνε μόνο οι Έλληνες, είναι μια
γλώσσα που θυμίζει το παρελθόν, την αρχαιότητα, συνδέεται και με άλλες γλώσσες, αν
βγείς έξω κανείς δεν τη μιλάει..

ΜΦ: αυτό είναι αλήθεια..

ΤΖ: Ναι … και σέβομαι ότι έχουμε πολλές κοινές ρίζες με τα ελληνικά, όπως ντομάτα,
πατάτα, είμαι πολύ περήφανος γι’ αυτό ..

ΜΦ: δηλαδή θαυμάζεις την αρχαία Ελλάδα…

ΤΖ: φυσικά!

ΜΦ: και το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα συνδέεται με το παρελθόν, αλλά τώρα είναι
μια περιορισμένη γλώσσα;

ΤΖ: ναι περιορισμένη..Μόνο για την Ελλάδα.

ΜΦ: Αλλά οι ομοιότητες με άλλες γλώσσες σε βοηθούν να καταλάβεις και κάνεις

συνδέσεις ;;;

ΤΖ: Ναι έχετε πολλές λέξεις που είναι κοινές με τα αραβικά και τις λέμε και στη Συρία,
όπως η ντομάτα που είπαμε πριν

Την ελληνική γλώσσα τη συνδέει με τη αρχαία Ελλάδα. Αναφέρει χαρακτηριστικά

73
ότι είναι μια γλώσσα που του θυμίζει το παρελθόν. Η σύγχρονη ελληνική γλώσσα δεν
αποτελεί στοιχείο της ταυτότητας του. Όμως οι σπουδές σχετικά με τον αρχαίο
ελληνικό πολιτισμό αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο για εκείνον και έτσι συνδέει την
ελληνική γλώσσα με την αρχαία Ελλάδα. Ο κύριος Τζάμπερ θέλει να ζήσει σε άλλη
χώρα της Ευρώπης, έτσι η ελληνική γλώσσα έχει για εκείνον περιορισμένη
χρησιμότητα.

Μαχμούτ

[ τα αραβικά] Είναι η ζωή μου , είναι η δική μας γλώσσα , είναι η γλώσσα του Ισλάμ

Με αυτές τις τρεις φράσεις ο Μαχμουτ οριοθετεί την ταυτότητα του, η

αραβική γλώσσα αντιπροσωπεύει τις εμπειρίες του, τις αξίες και τις γνώσεις του,
κυρίως συνδέεται με το Ισλάμ, δηλαδή τη θρησκεία που είναι ένα ακόμα σημαντικό
στοιχείο της ταυτότητας του. Η γλώσσα είναι το δικό του στοιχείο, το ξεχωριστό στην
νέα κοινωνία μέσα στην οποία ζει.

[ αγγλικά] παγκόσμια γλώσσα…. Την αραβική γλώσσα τη μιλάς στη Συρία και σε όλες
τις αραβικές χώρες, αλλά όταν θες να βγεις έξω πρέπει να ξέρεις αγγλικά

Η αγγλική γλώσσα αξιολογείται με βάση την χρησιμότητα της. Είναι μια

γλώσσα που δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνεί κάποιος σε οποιαδήποτε χώρα.
Συγκρίνεται με την αραβική γλώσσα. Εδώ η σύγκριση αραβικής – αγγλικής,
οριοθετεί το «μέσα» με το «έξω». Το «μέσα» περιέχει τις αραβικές χώρες, τον κόσμο
που γνωρίζουν καλύτερα και στον οποίο κινούνται και επικοινωνούν με άνεση. Εκεί
τα αραβικά παίζουν κυρίαρχο ρόλο. Το «έξω» σηματοδοτεί τον υπόλοιπο κόσμο και
κυρίως την Ευρώπη, προς την οποία κατευθύνθηκαν. Σε αυτή την περίπτωση τα
αγγλικά παίζουν τον κυρίαρχο ρόλο, ενώ η χρησιμότητα της αραβικής περιορίζεται.

[Είναι μια γλώσσα που πρέπει να μάθουμε εδώ που είμαστε για να πάμε στο γιατρό, στα
ψώνια. Αλλά δεν την χρειαζόμαστε όπως τα αγγλικά ή τα γερμανικά. Στην Ελλάδα δεν
μπορούμε να μείνουμε γιατί είναι δύσκολά και δεν έχει δουλειές. Εμείς δεν μπορούμε να
κάνουμε τίποτα. Απλά να μάθουμε να λέμε κάποια πράγματα μέχρι να πάμε έξω.]

ΑΜ: ωραία γλώσσα και θέλω να την μάθω

74
ΑΜ: θέλω να την μάθω, ζούμε εδώ και θέλω να μάθω τα ελληνικά

Ο Μαχμούτ προσδιορίζει τον εαυτό του ως περαστικό από την Ελλάδα, δεν
σκοπεύει να χτίσει μια ζωή εδώ. Οι σχέσεις του με μόνιμό πληθυσμό είναι μηδαμινές.
Η χρησιμότητα της ελληνικής γλώσσας αφορά πολύ συγκεκριμένες επικοινωνιακές
πράξεις. Ο Μαχμούτ βλέπει τη ζωή του εδώ ως προσωρινή, οπότε τα ελληνικά είναι
μια γλώσσα που εκφράζει την προσωρινότητα.

Τζάφαρ και Φάτιμα

ΤΖΑΦ: [εμένα είναι η ζωή μου η αραβική γλώσσα. Γιατί στην αραβική γλώσσα
διαβάζω και το κοράνι.]

ΦΑΤ: για μας είναι η ζωή μας

ΤΖΑΦ: όλη η ζωή μας είναι τα αραβικά

Κουβαλώντας τη αραβική γλώσσα ο Τζάφαρ και η Φάτιμα κουβαλούν την

προηγούμενη ζωή τους στην Συρία που αναγκάστηκαν να την αφήσουν πίσω. Τώρα
αντιμετωπίζουν μια διαφορετική κατάσταση από αυτή που είχαν συνηθίσει να ζουν.
Η γλώσσα είναι αυτή που τους συνδέει με το παρελθόν, με την ζωή που είχαν χτίσει
στην Συρία γι’ αυτούς και τα παιδιά τους. Ο Τζάφαρ ως εργαζόμενος στην
εκπαίδευση και η Φάτιμα ως δασκάλα στη Συρία είχαν ένα καλό επίπεδο ζωής, το
οποίο πλέον δεν υπάρχει:

Κοίτα στη Λειβαδιά περνάμε πολύ καλά εγώ και η οικογένεια μου, αλλά το μεγάλο
πρόβλημα που έχουμε είναι οικονομικό που δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα μόνο αυτό.
Γιατί στη Συρία είμαστε χίλιες φορές καλύτερα από εδώ. Εγώ δεν ζητάω τίποτα
παραπάνω , ζητάω μια κανονική ζωή για να μπορώ να ζήσω. Να μεγαλώσω τα
παιδιά, δουλειές δεν έχει εδώ δεν μπορούνε να δουλέψουνε . Εγώ κάθε μέρα γυρνάω
πάνω από 4-5 ώρες για να βρω μια δουλειά και δεν μπορώ να βρω.

Ο Τζάφαρ και η Φατιμά έχουν χάσει τις δουλειές τους, την μόρφωση των
παιδιών τους, τα οποία έμειναν εκτός σχολείου τρία χρόνια στη Συρία και εδώ η
μόρφωση που παίρνουν περιορίζεται στο γλωσσικό μάθημα. Έχουν αφήσει πίσω
φίλους και συγγενείς, το σπίτι τους και την ζωή τους όπως την ήξεραν. Σε αυτή την

75
κατάσταση, που έχουν χάσει τα πάντα, η γλώσσα αποτελεί μια σταθερά που τους
συνδέει με το παρελθόν. Η γλώσσα συνδέεται άμεσα με μια άλλη σταθερά που είναι
η θρησκεία.

Ταυτόχρονα εδώ αναδεικνύεται το γεγονός ότι η ταυτότητα τους δεν ξεκινά με

την άφιξη στην Ελλάδα ως πρόσφυγες, αλλά έφτασαν στην Ελλάδα έχοντας ήδη
κάποιες συγκεκριμένες αξίες για τη ζωή και συγκεκριμένες προσδοκίες (Kyriakides,
Bajjali, e.t. all, 2018).

ΤΖΑΦ: τα αγγλικά είναι international γλώσσα

ΦΑΤ: αυτή είναι μεγάλη βοήθεια και είναι βασική γλώσσα.

Σχετικά με τα αγγλικά αναγνωρίζουν τη χρησιμότητα της. Σε άλλη ενότητα

βλέπουμε ότι ο Τζάφαρ και η Φάτιμα επιδιώκουν να μάθουν τα παιδιά τους αγγλικά,
μάλιστα πέρα από το σχολείο, η Φάτιμα προσπαθεί η ίδια όσο μπορεί να διδάξει τα
παιδιά της. Μάλιστα η ίδια αναφέρει τα αγγλικά ως «βασική γλώσσα», πέρα από τη
βοήθεια που προσφέρουν θα αγγλικά, αποτελούν και γλώσσα «πάσο» για αρκετά
κράτη της Ευρώπης.

ΤΖΑΦ: επειδή εμείς ζούμε εδώ σε αυτή τη χώρα , αναγκαστικά πρέπει να μάθουμε και
τη γλώσσα για να μπορούμε να πούμε και να μιλήσουμε με τον κόσμο.

Τα ελληνικά εκφράζουν το σήμερα, την ανάγκη για επιβίωση.

Γιασμίν

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις την σημαίνει για σένα η
αραβική γλώσσα;

ΓΙΑ: Μου αρέσει γιατί είναι η μητρική μου γλώσσα, η γλώσσα της χώρας μου , είμαι
πολύ περήφανη γι’ αυτό.

76
 Η αραβική γλώσσα είναι το παρελθόν της Γιασμίν, είναι η γλώσσα που τη
συνδέει με τη χώρα της. Η Γιασμίν είναι περήφανη για την καταγωγή της, είναι ένα
μέρος της ζωής της που πάντα θα κουβαλάει στις «βαλίτσες» της.

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για εσένα η αγγλικά
γλώσσα;

ΓΙΑ: Επίσης μου αρέσεις γιατί τη χρειαζόμουν στο σχολείο στη Συρία. Είναι πολύ
απαραίτητη εδώ στην Ελλάδα γιατί δεν ξέρω elinika very well, οπότε χρειάζομαι τα
αγγλικά για να επικοινωνώ με τους ανθρώπους.

Η αγγλική γλώσσα είναι η γλώσσα της επιβίωσης. Τα αγγλικά έδωσαν τη

δυνατότητα στη Γιασμίν την πρώτη μέρα που ήρθε στην Ελλάδα να πάει στο σούπερ
μάρκετ και να πάρει φαγητό για τα παιδιά της. Είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για την
ίδια, ώστε να μπορεί να επικοινωνεί και να αντιμετωπίζει καθημερινές καταστάσεις,
όπως το να πηγαίνει στο γιατρό, να ψωνίζει, αλλά και να αναπτύσσει φιλικές σχέσεις.

Πέρα από αυτό όμως η Γιασμίν είχε ιδιαίτερη σχέση με τα αγγλικά από την
εποχή που ήταν στη Συρία και δεν είχε φανταστεί ότι θα μπορούσε κάποια στιγμή να
οδηγηθεί στην προσφυγιά. Έμαθε τα αγγλικά στο σχολείο και το πανεπιστήμιο όπου
πήγε για να γίνει δασκάλα. Τα αγγλικά σηματοδοτούν επίσης την ταυτότητά της ως
δασκάλα.

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η ελληνική
γλώσσα;

ΓΙΑ: Μου αρέσει γιατί είναι η γλώσσα της χώρας που μου έδωσε το πιο σημαντικό
πράγμα στη ζωή, το οποίο είναι η ειρήνη.

ΜΦ: Θα έλεγες ότι η ελληνική γλώσσα έχει μια ιδιαίτερη αξία για σένα επειδή
αντιπροσωπεύει την ειρήνη;

ΓΙΑ: ναι και αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα

77
 Η Γιασμίν κατάγεται από τη Δαμασκό. Η Δαμασκός είναι μια από τις δεκάδες
πόλεις της Συρία που το 2016 ισοπεδώθηκαν από τους βομβαρδισμούς αφήνοντας
πίσω δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Η Γιασμίν με την οικογένεια της έζησε όλη αυτή την
φρίκη του πολέμου, με θύματα μέλη της οικογένειας. Η ίδια αναγκάστηκε μόνη να
προστατεύσει τα τρία παιδιά της και να τα φυγαδεύσει εκτός της χώρας. Μέσα από
ένα μακρύ ταξίδι γεμάτο κινδύνους έφτασε στην Ελλάδα φοβισμένη και
τρομοκρατημένη. Βρήκε ένα σπίτι και μια ήρεμη πόλη να ζήσει με τα παιδιά της. Η
Ελλάδα και η ελληνική γλώσσα αντιπροσωπεύει αυτό για το οποίο έψαχνε, δηλαδή
την ειρήνη.

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Γλώσσα και ταυτότητα, δύο αντιλήψεις:

Για τη γλώσσα καταγωγής: η δική μας γλώσσα, είναι η ζωή μου, είναι η
γλώσσα μου, είναι η γλώσσα των προγόνων μου, είναι η γλώσσα της πατρίδας μου,
είναι περήφανος/η. Επίσης αναφέρθηκαν τοπικοί προσδιορισμοί, μέσα και παντού.

Ειδικά όταν η γλώσσα είναι η αραβική έχουμε και τις διατυπώσεις: είναι η
γλώσσα του Ισλάμ, είναι η γλώσσα που διαβάζω το κοράνι.

Για την αγγλική γλώσσα: international, είναι χρήσιμη γλώσσα, παγκόσμια

γλώσσα, βασική γλώσσα, έξω, παντού.

Για την ελληνική γλώσσα: σεβασμός, αλληλεγγύη, βοήθεια, περήφανος,

τοπική γλώσσα, αρχαία Ελλάδα, δεύτερη πατρίδα, ειρήνη. Οι δηλώσεις για την
ελληνική γλώσσα συνήθως συνοδεύονται από θετικά συναισθήματα και ταυτίσεις,
«μοιάζουμε πολύ», «νιώθουμε σαν στο σπίτι μας».

Οι αλλαγές στην ταυτότητα των προσφύγων είναι σε διαρκεί σύνδεση με τις

γλώσσες, τη σημασία τους και φαίνεται από τον τρόπο που τοποθετούνται απέναντι
σ’ αυτές.

78
 Η αραβική γλώσσα αντιπροσωπεύει το παρελθόν, τη ζωή που είχαν πριν
αναγκαστούν να φύγουν. Οριοθετεί το «μέσα» και το «έξω». Το μέσα δεν είναι μόνο
η Συρία, αλλά συνολικά οι αραβικές χώρες. Το έξω είναι οι χώρες στις οποίες η
αραβική δεν είναι η επίσημη γλώσσες και κυρίως οι χώρες της Ευρώπης στις οποίες
κατευθύνονται. Για την περίπτωση των δύο Κούρδων η κουρδική γλώσσα έχει ισάξια
βαρύτητα και σημασία. Επιπλέον η αραβική γλώσσα ορίζει και τη θρησκευτική
ταυτότητα, είναι η γλώσσα του Ισλάμ, η γλώσσα που διαβάζουν το Κοράνι.

Η αγγλική γλώσσα αντικατοπτρίζει το «έξω», έχει σημαντικά λειτουργική

αξία για την καθημερινότητα και επιβίωση, όμως αντιπροσωπεύει το μέλλον , τη νέα
ζωή στο δυτικό κόσμο.

Η ελληνική γλώσσα είναι η γλώσσα της φιλοξενίας, της αλληλεγγύης της

βοήθειας. Αρκετοί/ες συνεντευξιαζόμενοι/ες δήλωσαν ότι γνωρίζουν τα προβλήματα
και τα βάσανα που περνάει και έχει περάσει ο ελληνικός λαός. Η δήλωση αυτή
εμπεριέχει ένα είδος ταύτισης των δικών τους προβλημάτων, της δικής τους τωρινής
ζωής με τη ζωή τους έλληνα και της ελληνίδας. Ταυτόχρονα ή ελληνική γλώσσα είναι
η γλώσσα της προσωρινότητας. Από λειτουργική άποψη δεν μπορεί να προσφέρει
πολλά καθώς δεν μιλιέται σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Από την άλλη, αν και
αναγνωρίζονται κοινά σημεία ανάμεσα στους λαούς και υπάρχει η αίσθηση της
οικειότητας.

Είδαμε επιπλέον δύο περιπτώσεις όπου η επικοινωνία σε συγκεκριμένη

γλώσσα σηματοδοτεί πράξη αντίστασης και αλληλεγγύης, αλλά και πράξη ρήξης με
συγκεκριμένα στερεότυπα. Στην περίπτωση του Χαμπίμπ που έμαθε τα σορανί ως
πράξεις αλληλεγγύης για τον δοκιμαζόμενο πληθυσμό και στην περίπτωση της
Καουθάρ που μαθαίνει τα ελληνικά ως πράξη σύγκρουσης με τα στερεότυπα των
Σύριων για τη θέση της γυναίκας.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι οι γλώσσες αντικατοπτρίζουν το πριν,

το τώρα και το μετά. Χωρίς διαχωριστικές γραμμές και στεγανά οι γλώσσες
εκφράζουν την ιστορική συνέχεια κάθε ατόμου προσδίδοντας η κάθε μια (γλώσσα),
συγκεκριμένες όψεις της ταυτότητας.

79
5.4. Αντιλήψεις για την πολυγλωσσία και τη διαγλωσσικότητα

Χαμπίμπ

ΜΦ: με τα παιδιά που είναι εδώ επιλέγεις να τους μιλάς σε μια γλώσσα ή χρησιμοποιείς
διάφορες γλώσσες;

ΧΑΜΠ: Πάντα εγώ μιλάω μαζί τους ανακατεμένα όχι μια γλώσσα. Όλες τις γλώσσες
για να μάθουν τα παιδιά. Εγώ δεν τους μαθαίνω μια γλώσσα μόνο, πρέπει να μάθουν
όλες τις γλώσσες για να μην στηρίζονται πάνω σε μια γλώσσα

ΜΦ: Μήπως μπορείς να πεις κάποιο παράδειγμά;

ΧΑΜΠ: Για παράδειγμα, εγώ τώρα δεν μιλάω σορανί και πάω στη πατρίδα τους, πως
θα μιλάω; Πώς θα τα βγάλω πέρα; Γι΄αυτό θέλω να μάθουν όπου και να πάνε να
μπορούν να μιλήσουν, δεν ξέρεις τι μας κρύβει το αύριο.

ΚΛ: εννοούσε ένα παράδειγμα τι λέει στα παιδιά στα σοράνι; Πήγαινε σχολείο, φάε το
φαγητό σου;

ΧΑΜΠ: εγω του εξηγώ ότι άμα ο άνθρωπος δεν ξέρει κι άλλες γλώσσες δεν μπορεί να
τα βγάλει πέρα γιατί στη Συρία μιλάνε όλοι αραβικά και κούρδικα , τα σορανί τα
μιλάνε σπάνια

ΜΦ: Εδώ σε σχέση με τα παιδιά, ξυπνάτε το πρωί και λέτε «καλημέρα» τι λέτε;

ΧΑΜΠ: ανάλογα. Μια λέμε «καλημέρα» μια λέμε «Σαμπαχ αλ Καϊρ» ,μια λέμε στα
κούρδικα. Στο σπίτι έχω δύο γυναίκες, μόλις μιλάω με τη μια ή την άλλη στο τηλέφωνο
λέω «geia soy» μου έχει μείνει

Για τον Χαμπίμπ η μίξη των γλωσσών και η χρήση όλου του γλωσσικού του
ρεπερτορίου είναι ο τρόπος για να βοηθήσει τα παιδιά του να μάθουν τις γλώσσες
που εκείνος ξέρει. Σε αυτή την εποχή αστάθειας στην οποία ζει θεωρεί πολύ
σημαντικό εφόδιο την εκμάθηση των γλωσσών από τα παιδιά.

80
ΜΦ: Θεωρείς ότι είναι καλό για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες και να τις
εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

ΧΑΜΠ: Βέβαια

ΜΦ: Και ποιο θα είναι το καλό για τα παιδιά εάν ξέρουν πολλές γλώσσες;

ΧΑΜΠ: καλύτερο μέλλον για τα παιδιά, δεν θα με έχουν ανάγκη εμένα, από τη στιγμή
που μιλάνε πολλές γλώσσες θα μπορούμε να τα βγάλουν πέρα.

Και εδώ φαίνεται η θετική στάση απέναντι στις γλώσσες που προκύπτει από
την ανάγκη να δώσει στα παιδιά του εφόδια. Τα εφόδια που θεωρεί απαραίτητα δεν
είναι, όπως θα περιμέναμε σε παλιότερα χρόνια η γνώση ενός επαγγέλματος που θα
εξασφάλιζε μια άνετη ζωή, αλλά οι γλώσσες που είναι το «κλειδί», το διαβατήριο θα
λέγαμε για να σταθεί και να επιβιώσει ο άνθρωπος σε όποιο τόπο κι αν βρεθεί.

ΜΦ: Πώς σου φαίνεται όταν τα παιδιά ανακατεύουν όλες τις γλώσσες μαζί για να
μιλάνε;

ΧΑΜΠ: πολύ καλό θέλω τα παιδιά να μιλάνε όλες τις γλώσσες. Πολύ χαρούμενος θα
είμαι όταν βλέπω τα παιδιά να μιλάνε όλες τις γλώσσες. Τα κοροιδεύω τα παιδιά όταν
βλέπω να μιλάνε πολλές γλώσσες.

ΜΦ: Σε κοροϊδεύουν τα παιδιά;

ΧΑΜΠ: Ξέρεις τα παιδιά πως είναι εγώ κοροϊδεύω τη γλώσσα που μιλάνε και αυτά
κοροϊδεύουν όπως μιλάω εγώ.

ΜΦ: Μπορείς να το εξηγήσεις αυτό; Κοροϊδεύεις τη γλώσσα που μιλάνε, ότι τα λένε
όλα μαζί ή εννοείς τα ελληνικά;

ΧΑΜΠ: Τα βρίσκουν μεταξύ τους, αλλά μια ελληνικά, μια κούρδικα , μια αραβικά τα
κάνουν σαλάτα.

ΜΦ: Και όλα αυτά είναι σα να μιλάνε μια γλώσσα;

81
ΧΑΜΠ: ναι

Εδώ φαίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρα η αντίληψή του. O Χαμπίμπ δεν διαχωρίζει
τις γλώσσες και δεν βάζει όρια στα παιδιά του, αντιμετωπίζει το γλωσσικό τους
ρεπερτόριο ως ένα ενιαίο σύνολο.

Σε αυτή τη διαδικασία εμπλουτισμού του γλωσσικού ρεπερτορίου της

οικογένειας βλέπουμε ότι υπάρχουν πειράγματα και αστεία ανάμεσα στον πατέρα και
τα παιδιά, τα οποία αντιμετωπίζονται καλοπροαίρετα. Τα πειράγματα αυτά
εντάσσονται στην πρακτική του χιούμορ. Η δυνατότητα της οικογένειας να
χρησιμοποιεί το χιούμορ για να πειράξει τα άλλα μέλη για τον τρόπο που μιλούν
αποτελεί την αντίδραση της οικογένειας στην πρακτική ανάμειξης των γλωσσών,
δείχνει ότι τουλάχιστον μέσα στην οικογένεια, αυτός ο τρόπος είναι αποδεκτός. Από
τον τρόπο με τον οποίο αναφέρετε στα πειράγματα μπορούμε να πούμε ότι
περισσότερο ενισχύουν τη διαγλωσσικότητα παρά την εμποδίζουν.

ΜΦ: Όταν μιλάτε με τα παιδιά και εκείνα λένε μια λέξη στα ελληνικά , μια στα
κουρδικά , μια στα αραβικά, βγαίνει συνεννόηση; Εννοώ οι γονείς με τα παιδιά,

ΧΑΜΠ: Όχι καταλαβαίνουμε. Αν ήμουνα μικρό παιδί στην ηλικία που είναι τα παιδιά
μου και πήγαινα σχολείο και μάθαινα αγγλικά και γαλλικά τώρα αυτή τη στιγμή,
συγνώμη που το λέω μπροστά σας , δεν θα χρειαζόμουνα κανένα (εν. από την
κοινωνική υπηρεσία). Θα μπορούσα να τα κάνω μόνος μου όλα.

ΜΦ: Αυτό σας δυσκολεύει στο σπίτι για παράδειγμα να ρωτάνε οι μαμάδες «τι είπες»;

ΧΑΜΠ: Όχι

Συνεχίζοντας ο Χαμπίμπ αναδεικνύει την πολυγλωσσία ως στοιχείο

αυτονομίας και ανεξαρτησίας του ατόμου. Η θετική στάση του απέναντι στις
γλώσσες δημιουργεί στο σπίτι και στην οικογένεια έναν διαγλωσσικό χώρο όπου όλες
οι γλώσσες είναι καλοδεχούμενες, από τα λεγόμενά του φαίνεται ότι υπάρχει
ελευθερία έκφρασης και η επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας
επιτυγχάνεται.

Αμπούντ

82
ΜΦ: Θεωρείς πως είναι όφελος για το παιδί σου να γνωρίζει πολλές γλώσσες;

ΑΜΠ: Ναι

ΜΦ: Τι νομίζεις ότι θα κερδίσουν, για ποιο λόγο είναι καλό;

ΑΜΠ: Γιατί εμείς κινδυνεύουμε για όλα. Πρέπει να γνωρίζουμε όλες τις γλώσσες , όσα
περισσότερα μαθαίνουμε κερδίζουμε για να μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα. Κάθε
γλώσσα για μένα είναι άνθρωπος, όσες γλώσσες μαθαίνει κερδίζει δεν χάνει.

Για τον Αμπούντ η γνώση περισσότερων γλωσσών είναι θέμα επιβίωσης αυτό
φαίνεται καθαρά στη φράση : «Γιατί εμείς κινδυνεύουμε για όλα». Και στην
περίπτωση του Αμπούντ αναδεικνύεται το άγχος από τις ασταθείς συνθήκες ζωής, το
γεγονός ότι δεν ξέρει που θα βρεθεί με την οικογένεια του την επόμενη μέρα. Αυτή
τη στιγμή που δεν μπορεί να οικοδομήσει τίποτα άλλο γι’ αυτόν και την οικογένειά
του, οι γλώσσες είναι το μοναδικό εφόδιο για το μέλλον. Στην διαρκή κινητικότητα
και αναζήτηση ενός τόπου κατοίκησης η πολυγλωσσία αναδεικνύεται ως η μόνη
σταθερά στην οποία μπορεί να βασιστεί και για την ώρα το μοναδικό εφόδιο που
μπορεί να δώσει στην κόρη του ώστε να προετοιμάσει το μέλλον της:

ΜΦ: Πώς σου φαίνεται όταν η κόρη ανακατεύει άλλες γλώσσες με τα κούρδικα για να
επικοινωνήσει, δηλαδή λίγο αραβικά , λίγο ελληνικά, λίγο κουρδικά;

ΑΜΠ: Χαρούμενος

Για τον Αμπούντ η πολυγλωσσία δεν είναι μόνο ζήτημα επιβίωσης, είναι μια
κατάσταση που αντιπροσωπεύει την ταυτότητά του:

ΑΜΠ: Τουρκικά, αραβικά, κουρδικά, αρμένικα νιώθω άνετα με όλες δεν έχουν
διαφορά. Η γλώσσα μου είναι αυτή, και τις τέσσερεις αυτές γλώσσες νιώθω ότι είναι η
γλώσσα μου και τα μιλάω άνετα.

ΜΦ: Όταν λες η «γλώσσα» μου εννοείς ότι είναι όλες σαν μια γλώσσα με την ίδια αξία;

ΑΜΠ: Έτσι ακριβώς οι τέσσερεις γλώσσες που μιλάω για εμένα είναι σαν μια γλώσσα.

Αναγνωρίζει ότι όλες οι γλώσσες αποτελούν ένα ενιαίο γλωσσικό ρεπερτόριο.

Κάθε φορά που εκφράζεται σε κάποια από αυτές τις γλώσσες, εκφράζει ένα
ξεχωριστό κομμάτι του εαυτού του, της ταυτότητας του. Ο Αμπούντ, όπως και ο

83
Χαμπίμπ γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε ως δίγλωσσοι σε ένα πολύγλωσσο
περιβάλλον. Έμαθαν να σκέφτονται ως πολύγλωσσα άτομα, χωρίς διαχωριστικές
γραμμές ανάμεσα στις γλώσσες και τα γλωσσικά συστήματα. Βέβαια κάθε γλώσσα
αντιπροσωπεύει ένα διαφορετικό κομμάτι της ταυτότητας, είναι η γλώσσα του
σπιτιού, η γλώσσα του σχολείου, η γλώσσα της δουλειάς, η γλώσσα της προσφυγιάς.

ΜΦ: Έχεις παρατηρήσει αυτή η εναλλαγή στις γλώσσες και όταν ήταν πιο μικρή να την
έχει μπερδέψει;

ΑΜΠ: Όχι καθόλου

ΜΦ: Δεν μπερδευόταν στην επικοινωνία, ήξερε ότι τώρα θα μιλήσω κούρδικα, τώρα
αραβικά , όταν γεννήθηκε ήταν στην Συρία και πήγαμε μετά κατευθείαν Τουρκία δεν
πρόλαβε να πάει σχολείο εκεί. Αλλά τα αραβικά τα έμαθε στο σπίτι, την έμαθε η μαμά
της.

Μ: Τρία χρόνια την έμαθα τα αραβικά

ΜΦ: Συγχαρητήρια

ΑΜΠ: Στην Τουρκία έκανε παρέα και έμαθε τα τούρκικα.

Η μικρή κόρη του Αμπούντ σε ηλικία επτά ετών μπορεί να επικοινωνήσει σε

τέσσερεις γλώσσες (κουρδικά, αραβικά, τουρκικά, ελληνικά), γράφει και διαβάζει σε
δύο (αραβικά και ελληνικά). Μεγαλώνοντας σε μια πολύγλωσση οικογένεια έχει
μάθει να αξιοποιεί το γλωσσικό της ρεπερτόριο ανάλογα με την επικοινωνιακή
περίσταση. Η οικογένεια σε αυτή την περίπτωση δημιουργεί παράλληλους
διαγλωσσικούς χώρους μέσα σε κοινωνικά δίκτυα όπου η επικοινωνία
πραγματώνεται σε διαφορετικές γλώσσες κατά περίπτωση.

Μαχμούτ και Αμάντ

ΜΦ: Θεωρείς ότι είναι θετικό για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες;

Μ: Ναι

84
ΜΦ: Σε ποίο τομέα της ζωής τους θεωρείς ότι θα ωφεληθούν μιλώντας πολλές
γλώσσες;

Μ: Εμείς προσπαθούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας όσο μπορούμε για να μάθουνε

περισσότερες γλώσσες

ΑΜ: Αυτό είναι το καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας. Εμείς ψάχνουμε παντού για να
μάθουμε περισσότερες γλώσσες.

Μ: Αναγκαστικά πρέπει να τις μάθουν.

ΜΦ: Θεωρείτε ότι αυτό θα είναι ένα εφόδιο για την ζωή τους;

ΑΜ: Εμείς θέλουμε, εγώ ο άντρας μου και τα παιδιά μου να μάθουμε όσο το δυνατό
περισσότερες γλώσσες για να μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα. Τώρα που ζούμε εδώ
πρέπει να μάθουμε και τη γλώσσα.

ΜΦ: Και οι ίδιοι και τα παιδιά;

ΑΜ: Αύριο τα παιδιά θα μεγαλώσουν, θα παντρευτούν , πρέπει να μάθουν γλώσσες

Σ: Εγώ με τη γυναίκα μου μιλάω αραβικά μόνο. Θα μείνουμε οι δύο μας.

Για τον Μαχμούτ και την Αμάντ οι γλώσσες είναι το βασικό εφόδιο της ζωής
για τα παιδιά τους. Για τους ίδιους είναι ένα μέσο επιβίωσης, για τα παιδιά είναι η
προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον. Και εδώ βλέπουμε ότι η οικογένεια βρίσκεται
σε συνθήκες κινητικότητας, το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν που θα βρεθούν και πως τα
οργανώσουν τη ζωή τους καθιστά τις γλώσσες το μόνο στοιχείο στο οποίο μπορούν
να βασιστούν.

ΜΦ: Έχετε παρατηρήσει τα παιδιά όταν μιλάνε να ανακατεύουν τις γλώσσες με τα

αραβικά;

ΑΜ: Βέβαια μερικές φορές ναι

ΜΦ: Όταν τα παιδιά κάνουν αυτό το πράγμα εσείς καταλαβαίνεται τι θέλουν να πουν ή
σας δυσκολεύει ;

85
ΑΜ: Μερικές φορές όταν λένε κάτι στα ελληνικά ή στα αγγλικά ρωτάμε τι σημαίνει
αυτό για να καταλάβουμε και μείς. Πιο πολύ τα παιδιά λένε τα γράμματα και μετράνε
στα αγγλικά και στα ελληνικά

Ο Μαχμούτ και η Αμάντ είναι μονόγλωσσοι, στο σπίτι η γλώσσα

επικοινωνίας είναι τα αραβικά. Αντιμετωπίζουν ως θετικό το γεγονός τα παιδιά τους
να χρησιμοποιούν όλες τις γλώσσες για να επικοινωνήσουν και για να εκφραστούν,
με τον τρόπο τους ενισχύουν αυτή την πρακτική, δηλαδή ρωτάνε τα παιδιά τους για
να μάθουν. Με αυτόν τον τρόπο δείχνουν ότι είναι αποδεκτή πρακτική το ανακάτεμα
των γλωσσών, επίσης δείχνουν ότι είναι σημαντικό και για τους ίδιους και για τα
παιδιά τους το να γνωρίζουν και να μιλάνε πολλές γλώσσες.

Τζάφαρ και Φάτιμα

ΜΦ : Τα παιδιά όταν μιλάνε εναλλάσσουν τις γλώσσες;

ΤΖΑΦ: Μερικές φορές

ΜΦ : Όταν συμβαίνει αυτό πως σου φαίνεται;

ΦΑΤ: Έχω την ελπίδα ότι βλέπω τα παιδιά να προχωράνε και να μιλάνε όλες τις
γλώσσες.

ΤΖΑΦ: Γιατί τα παιδιά ήταν καλοί μαθητές στο σχολείο, δεν έχω πρόβλημα με τα
παιδιά μπορώ να τα βγάλω πέρα.

Για τον Τζάφαρ και τη Φατιμά το ανακάτεμα των γλωσσών σημαίνει πρόοδο
για τα παιδιά τους και δημιουργεί θετικές προσδοκίες. Επιπλέον ο Τζάφαρ σημειώνει
ότι τα παιδιά ήταν καλοί μαθητές στο σχολείο γεγονός το οποίο τον εφησυχάζει σε
σχέση με τις γλώσσες και τη χρήση τους.

ΜΦ: Θεωρείς ότι είναι όφελος για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες και να
τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

ΤΖΑΦ: Βέβαια

86
ΜΦ: Σε ποιόν τομέα θεωρείς ότι θα βοηθήσουν τα παιδιά σου οι γλώσσες; Σε ποιόν
τομέα της ζωής τους;

ΤΖΑΦ: Κοίτα τα αγγλικά γιατί ξέρουμε ότι τα αγγλικά είναι μια γλώσσα που μιλάει όλος
ο κόσμος , ο μικρός δεν χρειάζεται να πάει στο σχολείο να τα μάθει, τα ξέρει πάρα πολύ
καλά. Ήθελα τα παιδιά να σπουδάσουν αλλά… λόγω του πολέμου….

ΜΦ: Θεωρείς ότι οι γλώσσες είναι ένα καλό εφόδιο για τα παιδιά σου, για να
προχωρήσουν στη ζωή;

ΤΖΑΦ: Άμα δεν ξέρεις τις γλώσσες και δεν ξέρεις τίποτα δεν μπορείς να προχωρήσεις
στην ζωή. Γιατί και μεις είμαστε έξω δεν είμαστε μέσα στη χώρα μας.

Εδώ βλέπουμε ότι η γνώση των γλωσσών αντισταθμίζει την έλλειψη

σπουδών. Η οικογένεια πριν τον πόλεμο έβλεπε ότι το καλύτερο μέλλον των παιδιών
θα οικοδομηθεί μέσω των σπουδών. Οι προσδοκίες των γονιών για σπουδές
ταυτίζονται με τις προσδοκίες για ένα καλύτερο μέλλον των παιδιών. Εδώ βλέπουμε
ότι ο πόλεμος άλλαξε αυτή την οπτική. Τώρα οι γλώσσες είναι αυτές που μπορούν
καλύτερα να υποστηρίξουν ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά. Άρα η πολύγλωσσία
αποκτά διαφορετική βαρύτητα για την οικογένεια από αυτή που είχε στην Συρία. Τα
περισσότερα μέλη της οικογένειας γνώριζαν αγγλικά. Ήταν μια γλώσσα που τους
έδινε την δυνατότητα ανεύρεσης μια καλύτερης δουλειάς, την δυνατότητα σπουδών,
κύρος στην κοινωνία, αλλά και δυνατότητα τουρισμού εκτός των αραβικών χωρών.
Τώρα η πολυγλωσσία είναι αναγκαία κατάσταση για την επιβίωση, για την
δυνατότητα να έχουν ανθρώπινους όρους ζωής, να ενταχθούν στην κοινωνία.

ΜΦ: Πώς θα σου φανεί αν τα παιδιά ανακατεύουν τις άλλες γλώσσες με τα αραβικά;

ΤΖΑΦ: Καλά δεν έχω θέμα με αυτό.

ΦΑΤ: Εγώ δεν έχω πρόβλημα γιατί τα παιδιά έχουν συνηθίσει να μιλάνε έτσι.

ΜΦ: Αυτό υπάρχει πιθανότητα να δημιουργεί προβλήματα επικοινωνίας στην

οικογένεια; Δηλαδή να μην καταλαβαίνουν οι γονείς τι λένε τα παιδιά;

ΤΖΑΦ: Όχι δεν υπάρχει πρόβλημα

87
Σάλαχ και Καουθάρ

ΣΑΛΑΧ

ΜΦ: Θεωρείς θετικό για τα παιδιά σου και για τα εγγόνια σου να μιλάνε πολλές
γλώσσες και να τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

Σ: αυτό θέλω

ΜΦ: και για ποιο λόγο το θεωρείς θετικό αυτό;

Σ: Η μεγαλύτερη βοήθεια είναι η γλώσσα, όποια γλώσσα μαθαίνεις είναι καλό.

Δ: Με ρωτάει εμένα πόσα χρόνια μιλάω την ελληνική γλώσσα.

Σ: Εσύ δουλεύεις, αυτή τη δουλειά κάνεις με τη γλώσσα.

ΜΦ: Άρα θεωρείς ότι είναι ένα σημαντικό εφόδιο για τη ζωή τους;

Σ: Ναι . Εμείς μεγαλώσαμε, αλλά τα παιδιά λογικό είναι να μάθουν γλώσσες και τα
μικρά παιδάκια.

Ο Σάλαχ θεωρεί ότι είναι σημαντικό εφόδιο για τα παιδιά και τα εγγόνια του το να
γνωρίζουν πολλές γλώσσες.

ΜΦ: μερικές φορές τα μικρά παιδιά μπορεί να ανακατεύουν τις γλώσσες και για
παράδειγμα σε μια αραβική λέξη να βάζουν ελληνική κατάληξη και να αλλάζουν λίγο
τις λέξεις, αν το δεις να γίνεται αυτό στα παιδιά ή στα εγγόνια, πως θα σου φανεί;

Σ: εγώ θα είμαι πολύ χαρούμενος αν ακούω τα παιδιά να μιλανε αραβικά και ξαφνικά
να βάλουν και τα ελληνικά μέσα και τα αγγλικά και τους βοηθάω όπως μπορώ, όταν
βλέπουμε Έλληνες εγώ τους λέω πρέπει να πάτε να μιλήσετε με τους Έλληνες για να
μάθετε. Εμείς από μικρά παιδιά τους μαθαίνουμε για να μάθουν όσο το δυνατόν
περισσότερες γλώσσες.

Η μίξη των γλωσσών γι’ αυτόν σημαίνει γνώση των γλωσσών και ικανότητα
επικοινωνίας.

88
ΚΑΟΥΘΑΡ

ΜΦ: Καουθάρ Θεωρείς ότι είναι καλό για τα παιδιά και για τα εγγόνια να γνωρίζουν
πολλές γλώσσες κι να τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

Κ: Εγώ μιλάω τώρα για τον γιό μου, μου αρέσει να μιλάει πολλές γλώσσες, όλα τα
παιδιά θέλω να μάθουν , βοηθάω συνέχεια τα παιδιά για να μάθουν περισσότερες
γλώσσες.

ΜΦ: Για ποιο λόγο το κάνεις αυτό που νομίζεις ότι θα βοηθήσεις τα παιδιά σου με
αυτόν τον τρόπο;

Κ: Όταν μιλάει περισσότερες γλώσσες έχει ευκαιρία και έχει ελπίδα να βρει δουλειά.
Παντού όπου και να πάει.

Για την Καουθάρ η γνώση πολλών γλωσσών είναι ένα εφόδιο για τα παιδιά
της και για τα εγγόνια της ώστε να βρουν δουλειά. Δεν θεωρεί πρόβλημα την
εναλλαγή των γλωσσών γιατί στόχος είναι η επίτευξη της επικοινωνίας.

ΜΦ: Θεωρείς θετικό για τα παιδιά σου και για τα εγγόνια σου να μιλάνε πολλές
γλώσσες και να τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

Σ: Αυτό θέλω

ΜΦ: Και για ποιο λόγο το θεωρείς θετικό αυτό;

Σ: Η μεγαλύτερη βοήθεια είναι η γλώσσα, όποια γλώσσα μαθαίνεις είναι καλό.

Δ: Με ρωτάει εμένα πόσα χρόνια μιλάω την ελληνική γλώσσα.

Σ: Εσύ δουλεύεις, αυτή τη δουλειά κάνεις με τη γλώσσα.

ΜΦ: Άρα θεωρείς ότι είναι ένα σημαντικό εφόδιο για τη ζωή τους;

Σ: Ναι . Εμείς μεγαλώσαμε, αλλά τα παιδιά λογικό είναι να μάθουν γλώσσες και τα
μικρά παιδάκια.

Και για τον Σάλαχ οι γλώσσες είναι πολύ σημαντικό εφόδιο για τα παιδιά και τα
εγγόνια του.

89
ΜΦ: μερικές φορές τα μικρά παιδιά μπορεί να ανακατεύουν τις γλώσσες και για
παράδειγμα σε μια αραβική λέξη να βάζουν ελληνική κατάληξη και να αλλάζουν λίγο
τις λέξεις, αν το δεις να γίνεται αυτό στα παιδιά ή στα εγγόνια, πως θα σου φανεί;

Σ: Εγώ θα είμαι πολύ χαρούμενος αν ακούω τα παιδιά να μιλάνε αραβικά και ξαφνικά
να βάλουν και τα ελληνικά μέσα και τα αγγλικά και τους βοηθάω όπως μπορώ, όταν
βλέπουμε Έλληνες εγώ τους λέω πρέπει να πάτε να μιλήσετε με τους Έλληνες για να
μάθετε. Εμείς από μικρά παιδιά τους μαθαίνουμε για να μάθουν όσο το δυνατόν
περισσότερες γλώσσες.

Κ: Εγώ θα είμαι πάρα πολύ χαρούμενη , θέλουμε τα μικρά παιδιά να τα μάθουν όλα.
Ξέρετε ότι τα μικρά παιδιά τα πιάνουν όλα, εύκολα περισσότερα από εμάς , γιατί είναι
μικρά ακόμα.

Σ: Τώρα που μιλάμε όλοι χρειάζονται κι άλλες γλώσσες. Ακόμα κι εσύ χρειάζεσαι να
μάθεις κι άλλες γλώσσες. Γι άυτό οι Έλληνες εδώ μιλάνε ελληνικά και αγγλικά και εγώ
έχω παρατηρήσει ότι οι περισσότεροι μιλάνε και γαλλικά.

Εδώ το ανακάτεμα των γλωσσών δεν αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα, αλλά ως

διαδικασία μάθησης της γλώσσας.

Τζάμπερ

ΜΦ: Θεωρείτε ότι είναι όφελος για τα παιδιά σας να γνωρίζουν πολλές γλώσσες;

ΤΖ: Ναι φυσικά. Όταν μαθαίνεις μια νέα γλώσσα γίνεται ένας νέος άνθρωπος. Όταν
γνωρίζεις πολλές γλώσσες, έχεις πολλούς εαυτούς. Τώρα είμαι ένας άνθρωπος Άγγλος,
Έλληνας κατά κάποιο τρόπο Γάλλος. Γιατί εισπράττω τη γνώση, το υπόβαθρο.

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείτε ότι το να γνωρίζει κάποιος πολλές γλώσσες είναι όφελος για τον
χαρακτήρα του;

ΤΖ: Να γίνει καλύτερος

ΜΦ: Οι γλώσσες σε κάνουν καλύτερο άνθρωπό;

ΤΖ: Ναι.. για να μην έχει μια κουλτούρα αλλά να είναι multiculture. Η κουλτούρα είναι
σαν το διαμάντι, ξέρετε το διαμάντι;

90
ΜΦ: Ναι το ξέρω

ΤΖ: Το διαμάντι έχει πολλά πρόσωπα, ο χαρακτήρας είναι το ίδιο..

ΜΦ: Έχει ευρύ φάσμα;

TZ: Ναι όπως με το φως έχει πολλά χρώματα. Πολλά πρόσωπα. Οπότε την κουλτούρα
μπορείς να τη δεις από την μια μερια και από την άλλη. Αλλά ούτε εσύ είσαι λάθος, ούτε
εγώ είμαι λάθος.

ΜΦ: Δηλαδή σε βοηθά να δεις μια άλλη οπτική ενός αντικειμένου.

ΤΖ: Ναι δεν είμαι όλη την ώρα σωστός και συ λάθος. Εσύ έχεις την κουλτούρα σου, εγώ
έχω την κουλτούρα μου και προσπαθούμε να τα βρούμε, αλλά σέβομαι την κουλτούρα
σου, ο Βολταίρος είπε.. τι είπε ο Βολταίρος; Μπορεί να διαφωνώ μαζί σου αλλά θα
θυσιάσω τη ζωή μου για να μπορείς να λες τη γνώμη σου.

ΜΦ: Μάλιστα, πριν όταν είπατε «μια γλώσσα» κάνατε αυτή τη κίνηση (παρωπίδες)

ΤΖ: Μα φυσικά!

ΜΦ: Στα ελληνικά λέμε «παρωπίδες» είναι τα καλύμματα που βάζουμε στα μάτια των
αλόγων για να μην λοξοδρομούν.

ΤΖ: Ναι Ναι και εμείς. Είναι η ίδια ιδέα.

ΜΦ: Δηλαδή το να γνωρίζει κάποιος πολλές γλώσσες βοηθάει στο να βγουν οι

παρωπίδες;

ΤΖ: Ναι ναι να βγάλει τις παρωπίδες, να είναι ανοιχτόμυαλός, ανεκτικός ναι.

Ο κύριος Τζάμπερ θεωρεί την πολυγλωσσία ως καλλιέργεια του νου. Οι

διαφορετικές γλώσσες αναδεικνύουν διαφορετικές όψεις της ταυτότητας του ατόμου.
Διευρύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες καθώς η γλώσσα είναι φορέας κουλτούρας
και πολιτισμού. Παρομοιάζει τις διαφορετικές όψεις του χαρακτήρα που αποκτά
κανείς μέσω των γλωσσών με τις έδρες του διαμαντιού που αντανακλούν με
διαφορετικό τρόπο το φώς. Για τον κύριο Τζάμπερ το αποτέλεσμα είναι η διεύρυνση
της οπτικής του ατόμου, ο σεβασμός της διαφορετικής άποψης.

91
 Η λέξη ανοιχτόμυαλος για τον κύριο Τζάμπερ σημαίνει να είναι κανείς
ανεκτικός, να μην είναι δογματικός, να έχει τη διάθεση να συζητήσει με κάποιον που
έχει διαφορετική άποψη. Η γλώσσα ως φορέας κουλτούρας και ιδεολογίας δίνει στον
άνθρωπο έναν διαφορετικό τρόπο να βλέπει τα πράγματα, αυτό είναι που κάνει τον
άνθρωπο να απομακρύνεται από δογματισμούς και απολυτότητες.

ΜΦ: Όταν τα παιδιά σας ανακατεύουν τις γλώσσες για να επικοινωνήσουν πώς σας
φαίνεται; Αν για παράδειγμα σε μια πρόταση χρησιμοποιούν μια λέξη αραβικά, μια
ελληνικά το θεωρείτε ως πρόβλημα ή είναι εντάξει;

ΤΖ: Όχι είναι εντάξει τους βοηθάει. Ο ένας προσπαθεί να διορθώσει τον άλλον. Εγώ
προσπαθώ να τους διδάξω την προφορά.

ΜΦ: Θεωρείτε ότι τους βοηθάει να καταλαβαίνουν όλες τις γλώσσες;

ΤΖ: Ναι στη γλώσσα αυτή τη στιγμή δεν χρειάζεται να μάθουν τα πάντα. Αυτό είπα και
στους μαθητές μου στη βιβλιοθήκη. Δεν χρειάζεται να μάθετε τα πάντα, επικεντρωθείτε
σε χρήσιμες φράσεις και λέξεις για να σας αφήσουν να ζήσετε στην χώρα, «Πώς να
πάω στο σταθμό», «Πώς να πάω στο αεροδρόμιο». Για παράδειγμα θέλω να γίνω
χασάπης ή μανάβης σε αυτό το τμήμα του καταστήματος θα ξέρω όλες της ονομασίες
των προϊόντων και τις τιμές στα αγγλικά και αν πάω σε άλλο τμήμα μπορεί να μην ξέρω
τίποτα. Σε αυτό το κομμάτι θα είμαι ικανός. Αυτή είναι μια εμπειρία από την Ινδία για
ανθρώπους που θέλουν να δουλέψουν σε άλλη χώρα.

ΜΦ: Θεωρείτε ότι αυτό είναι καλό;

ΤΖ: Ναι φυσικά βοηθάει πολύ.

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείτε πως η γλώσσα είναι επίσης ένα εργαλείο που σε βοηθάει να
βρεις δουλειά και σου δίνει ικανότητες στον τομέα της δουλειάς;

ΤΖ: Ναι φυσικά. Για εμάς τους πρόσφυγες η γλώσσα δεν είναι για λογοτεχνία, για
γεωγραφία, είναι για την καθημερινή ζωή. Για τους πρόσφυγες πρέπει να δώσεις 500
λέξεις, να τις χρησιμοποιούν, να τις προφέρουν αυτά είναι αρκετά. Όλοι οι δάσκαλοι
ξεκινάνε από το αλφάβητο, με το άλφα, βήτα και ωμέγα,

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείτε ότι η γλώσσα για τους πρόσφυγες είναι κάτι…

92
ΤΖ: Περιεκτικό, συμπυκνωμένο. «πώς θα πάω εκεί» «πόσο κοστίζει» , για να
γλιτώσουμε χρόνο.

ΜΦ: Σε σύντομο χρόνο πρέπει να μάθουν στοχευμένα πράγματα;

ΤΖ: Ναι

Εδώ ο κύριος Τζάμπερ δίνει μια διαφορετική πτυχή στην πολυγλωσσία.

Επικεντρώνει στις ανάγκες των προσφύγων. Για την κάλυψη των καθημερινών
αναγκών των προσφύγων μπορεί να δεχτεί το ανακάτεμα των γλωσσών ώστε
γρήγορα να μάθουν κάποια βασικά πράγματα. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που
αναφέρει ότι «…Για εμάς τους πρόσφυγες η γλώσσα δεν είναι για λογοτεχνία, για
γεωγραφία, είναι για την καθημερινή ζωή...» ,

ΜΦ: Πώς σας φαίνεται όταν τα παιδιά σας ανακατεύουν άλλες γλώσσες με τα αραβικά
για να επικοινωνήσουν;

ΤΖ: Εδώ στο σπίτι ή έξω;

ΜΦ: Εδώ στο σπίτι

ΤΖ: Δεν υπάρχει πρόβλημα, είναι κάτι που εξαρτάται από αυτούς.

ΜΦ: Για παράδειγμα στην Ελλάδα λέμε «ευχαριστώ πολύ», αν πούνε «σούκραν πολύ»
τι θα σκεφτείτε;

ΤΖ: Θα το πάρω ως αστείο (γελάει)

ΜΦ: Ως αστείο;

ΤΖ: Ως αστείο θα με κάνει να γελάσω

ΤΖ: Μπορείς να λες όλες τις λέξεις, αλλά σωστές λέξεις. Εμείς λέμε στα αραβικά
«μερσί», «ευχαριστώ» στα γαλλικά, «μέρσι φιρ», κάποιοι στα αραβικά το
χρησιμοποιούν.

ΜΦ: Είναι μια μίξη γαλλικών με αραβικά;

93
ΤΖ: Ναι αραβικά, γαλλικά, αγγλικά. Για παράδειγμα οι καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν
σέβονται αυτή τη γλώσσα. Αν θες να μιλά γαλλικά μίλα, αν θες να μιλάς αραβικά μίλα.
Στην τηλεόραση, στα επίσημα προγράμματα δεν ανακατεύουν τις γλώσσες.

ΜΦ: Είπατε ότι οι καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν το δέχονται αυτό. Ποια είναι η δική
σας γνώμη;

ΤΖ: Καταστρέφεις τη γλώσσα , δεν είναι καλό.

ΜΦ: Η γνώμη σας είναι ότι αυτή η πρακτική είναι κακή για την γλώσσα ή είναι εντάξει;

ΤΖ: Για μένα δεν είναι καλό. Για εμένα όταν μιλάω θέλω να δίνω μια ολόκληρη
πρόταση στα αγγλικά.

ΜΦ: Για ποιο λόγο θεωρείτε ότι δεν είναι καλό;

ΤΖ: Επειδή αυτός που ακούει δεν θα καταλάβει. Για εμένα δεν είναι πρόβλημα γιατί
ξέρω αγγλικά. Όμως αν είμαι στην τηλεόραση στην Ελλάδα θα πρέπει να μιλάω
ελληνικά να σεβαστώ τους ακροατές.

ΜΦ: είναι απλώς θέμα σεβασμού ή σχετίζεται και με την επικοινωνία;

ΤΖ: Είναι και θέμα επικοινωνίας. Αν λες μια λέξεις αγγλικά, μια ελληνικά θα είναι
δύσκολο να συνδέσει το νόημα. Υπάρχει και μια θεωρία ο συντομότερος δρόμος
ανάμεσα σε δύο σημεία είναι η ευθεία όχι η καμπύλη, υπάρχει αυτή η θεωρία.

Για τον κύριο Τζάμπερ η μίξη των γλωσσών είναι αποδεκτή στο πλαίσιο της
εκμάθησης της γλώσσας. Θεωρεί ότι οι ονοματισμένες γλώσσες πρέπει να έχουν
σαφή όρια και να μην αναμειγνύονται. Προβάλλει τρεις λόγους γι’ αυτή τη θέση. Ο
ένας λόγος είναι ότι η γλώσσα καταστρέφεται όταν την ανακατεύουμε με άλλες
γλώσσες. Δεύτερον, θεωρεί ότι είναι ζήτημα σεβασμού προς τον συνομιλητή το να
μιλά κάποιος χωρίς να ανακατεύει τις γλώσσες, σεβασμός προς τη γλώσσα και την
κουλτούρα τους. Τρίτον, υποστηρίζει ότι είναι θέμα καλύτερης και γρηγορότερης
συνεννόησης ανάμεσα στους δύο συνομιλητές. Σίγουρα δεν αποδέχεται τα παιδιά του
να ακολουθούν αυτή την πρακτική, δηλαδή να ανακατεύουν τις γλώσσες.

Η θέση αυτή του κυρίου Τζάμπερ πηγάζει από δύο παράγοντες, ο ένας είναι η
θεοκρατική του αντίληψη, η αντίληψη ότι η αραβική γλώσσα είναι δημιούργημα του

94
Αλλάχ και γι’ αυτό είναι τέλεια, άρα η όποια ανθρώπινη ανάμειξη δεν μπορεί είναι
θετική , αλλά καταστρέφει την τέλεια γλώσσα που μόνο ένας θεός μπορεί να φτιάξει.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι ότι ο κύριος Τζάμπερ μιλά την κυρίαρχη

γλώσσα των χωρών της Μέσης Ανατολής, τα αραβικά. Είναι βαθύς γνώστης μιας
άλλης παγκόσμιας κυρίαρχης γλώσσας που είναι τα αγγλικά. Επιπλέον η εργασιακή
του πορεία όλα τα προηγούμενα χρόνια του έδωσε μια θέση κύρους στην κοινωνία
που ζούσε, φαίνεται πως αυτά τα χαρακτηριστικά επέδρασαν στην ταυτότητα του
κάνοντας τον να προσεγγίζει την κυρίαρχη κουλτούρα. Κρίνει αρνητικά την πρακτική
των αραβόφωνων να ανακατεύουν τα αραβικά με άλλες γλώσσες, όπως είναι τα
γαλλικά ή τα αγγλικά.

Όμως παρατηρούμε ότι στην άποψη του κυρίου Τζάμπερ έρχεται σε αντίθεση
η ιδεολογία που είχε από πριν, με την τωρινή πρακτική και αναγκαιότητα. Η νέα όψη
της ταυτότητας του η «προσφυγική» όχι μόνο αποδέχεται, αλλά κρίνει ως αναγκαίο
μερικές φορές την γνώση συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων που μπορεί να
ανακατευτούν με άλλες γλώσσες ώστε να φτιαχτεί ένα νόημα. Θεωρεί ότι αυτό είναι
απαραίτητο και αναγκαίο ώστε να τους δεχτούν και να ζήσουν σε μια χώρα, αυτό
είναι μια πρακτική που «απαιτούν» οι περιστάσεις της ζωής. Όμως στο δικό του
αξιακό σύστημα οι γλώσσες πρέπει να μένουν μέσα στα όρια τους για να μην
καταστραφούν.

Γιασμίν

ΜΦ: Μερικές φορές εναλλάσσεις τις γλώσσες για να επικοινωνήσεις;

ΓΙΑ: Ναι μου συμβαίνει και μια φορά που τα παιδιά ήταν μαζί μου είπαν: «μαμά
πρόσεχε! Ανακατεύεις τις γλώσσες!» elinika , Arabic , English2.

ΜΦ: Και σου είπαν «πρόσεχε»;

ΓΙΑ: Ναι!

ΜΦ: Αυτό συνέβη όταν μιλούσες στα παιδιά σου;

2
Με λατινικούς χαρακτήρες γράφονται οι λέξεις που ειπώθηκαν στα ελληνικά.

95
ΓΙΑ: Όχι σε άλλους ανθρώπους. Για παράδειγμα ήμουν στο σούπερ μάρκετ και μιλούσα
με την ταμεία στα αγγλικά και ξαφνικά της είπα αντί για «thank you ..fharisto
(φχαριστώ)» .

………………………………………………………………………………..

ΜΦ: Μου είπες προηγουμένως ότι ανακατεύεις τις γλώσσες όταν μιλάς, πώς σου
φαίνεται αυτό;

ΓΙΑ: Δεν έχω πρόβλημα , λέω στα παιδιά μου κανένα πρόβλημα

Η Γιασμίν επιστρατεύει όλο το γλωσσικό της ρεπερτόριο για να

επικοινωνήσει. Το περιστατικό στο σούπερ μάρκετ δείχνει ότι έχει ενσωματώσει
λέξεις και φράσεις στα ελληνικά που τελικά βγαίνουν στον καθημερινό της λόγο
χωρίς να το συνειδητοποιεί.

ΜΦ: Θεωρείς ότι είναι όφελος για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες και να
τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά. Κάθε γλώσσα που μαθαίνει ένας άνθρωπος είναι πολύ χρήσιμη. Κάθε
γλώσσα.

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείς ότι είναι καλό για κάποιον να μαθαίνει γλώσσες;

ΓΙΑ: Ναι

ΜΦ: Για πιο λόγο θεωρείς ότι είναι καλό;

ΓΙΑ: Για παράδειγμα… δεν ξέρω αγγλικά και έρχομαι εδώ και δεν ξέρω ούτε μια λέξη
elinika πώς θα επικοινωνήσω με κάποιο άτομο; Η αγγλική γλώσσα είναι χρήσιμη για
εμένα , για να επικοινωνήσω με κάποιο άτομο , να καταλάβω.

ΜΦ: Θέλεις τα παιδιά σου να γνωρίζουν και να μιλούν πολλές γλώσσες;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά. Και όταν έχουν χρόνο χρησιμοποιούν το ίντερνετ για να μάθουν
γερμανικά

ΜΦ: Προσπαθούν να μάθουν γερμανικά από μόνα τους;

ΓΙΑ: Ναι

96
ΜΦ: Τα παιδιά σου όταν επικοινωνούν ανακατεύουν τις γλώσσες;

ΓΙΑ: Φυσικά! Γιατί ξέρουν τρεις γλώσσες και η μεγαλύτερη κόρη μου ξέρει επίσης
γαλλικά.

ΜΦ: Από το σχολείο;

ΓΙΑ: Ναι στη Συρία

Και στην περίπτωση της Γιασμίν τον ρόλο των γλωσσών ως βασικό
παράγοντα για την επιβίωση στα νέα περιβάλλοντα. Μάλιστα η Γιασμίν ωθεί τα
παιδιά της να ασχοληθούν με τα γερμανικά ώστε να έχουν κάποια εφόδια όταν θα
φτάσουν στην Γερμανία.

ΜΦ: Πώς σου φαίνεται όταν τα παιδιά ανακατεύουν άλλες γλώσσες με τα αραβικά για
να επικοινωνήσουν; Για παράδειγμα στα αραβικά λέμε sukraniktir στα ελληνικά λέμε
«ευχαριστώ πολύ» αν πουν «σούκραν πολύ»;

ΓΙΑ: (γέλια) I love it!

ΜΦ: Νομίζεις ότι αυτό μπορεί να είναι πρόβλημα;

ΓΙΑ: no no no problem…. Όχι problem

ΜΦ: Μερικοί πιστεύουν ότι έτσι θα μάθουν λάθος τη γλώσσα.

ΓΙΑ: Δεν έχω πρόβλημα. Σκέφτομαι πως ίσως, δεν είμαι σίγουρη, ότι κάποιοι άραβες
φοβούνται επειδή, όπως ο γιος μου πήγε στο σχολείο για δύο χρόνια, δεν είναι πολύ
δυνατός στα αραβικά, ίσως αυτός είναι ο λόγος μερικοί ανησυχούν ότι αν μάθουν τα
ελληνικά καλά, θα ξεχάσουν τα αραβικά.

ΜΦ: Εσύ ανησυχείς γι’ αυτό;

ΓΙΑ: Όχι. Γιατί τα παιδιά μου είναι πολύ δυνατά στα αραβικά ξέρουν να διαβάζουν, να
γράφουν πολύ καλά. Δεν φοβάμαι.

Η στάση της αντικατοπτρίζεται στη φράση «I love it!». Η Γιασμίν ξέρει καλά
τι κουβαλάει εκείνη και η οικογένεια της. Τα αραβικά είναι η γλώσσα της πατρίδας
για την οποία είναι περήφανη. Είναι όμως και η γλώσσα του πολέμου, του θανάτου,
της απώλειας, του φόβου. Τα παιδιά πήγαν σχολείο στη Συρία έχουν γερές βάσεις στη

97
γλώσσα. Για την Γιασμίν η ανάμειξη των γλωσσών δεν εκφράζει έλλειμμα ως προς
την γλωσσική επάρκεια, αλλά εκφράζει το νέο, το καινούρια. Σε άλλη ενότητα
ανέφερε ότι τα ελληνικά είναι για εκείνη η γλώσσα της ειρήνης. Ίσως ο ενθουσιασμός
της να οφείλεται στο γεγονός ότι η ανάμειξη των γλωσσών εκφράζει τις θετικές
πλευρές της κάθε γλώσσας. Η αραβική εκφράζει την πατρίδα και την καταγωγή, την
ανάμνηση των αγαπημένων που χάθηκαν. Τα ελληνικά και τα αγγλικά που
ανακατεύονται με τα αραβικά αποφορτίζουν τη γλώσσα από τις αρνητικές
συνυποδηλώσεις που σχετίζονται με τον πόλεμο και τια αρνητικές εμπειρίες του.

ΜΦ: Όταν τα παιδιά ανακατεύουν τις γλώσσες την ώρα που επικοινωνούν, αυτό σε
δυσκολεύει στο να επικοινωνήσεις μαζί τους, να τα καταλάβεις;

ΓΙΑ: Όχι τα καταλαβαίνω χωρίς πρόβλημα.

Και στην περίπτωση της Γιασμίν το ανακάτεμα των γλωσσών δεν αποτελεί
εμπόδια στην επικοινωνία με τα παιδιά της. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όλη η
οικογένεια ακολουθεί αυτή πρακτική.

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ:

Οι Στάσεις απέναντι στην πολυγλωσσία:

Όλοι/ες οι συμμετέχοντες/ουσες συμφωνούν ότι η γνώση και ικανότητα

επικοινωνίας σε πολλές γλώσσες είναι όφελος για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Τα
θετικά αποτελέσματα εντοπίζονται τόσο σε σχέση με τη λειτουργικότητα της
γλώσσας, όσο και με την ιδεολογική επίδραση στο άτομο.

Όσον αφορά τους ίδιους η ικανότητα επικοινωνίας σε πολλές γλώσσες

ισοδυναμεί με την επιβίωση, «να μπορούν να τα βγάλουν πέρα» όπως ειπώθηκε. Σε
σχέση με τα παιδιά ισοδυναμεί με ένα καλύτερο μέλλον, η πολυγλωσσία δίνει στα
παιδιά την δυνατότητα να τους δεχτούν σε μια χώρα, να έχουν περισσότερες
ευκαιρίες για να βρουν εργασία.

Επιπλέον υπήρξαν αναφορές για την επίδραση των γλωσσών στο χαρακτήρα
και την προσωπικότητα των παιδιών. Εκφράσεις όπως «όσο περισσότερες γλώσσες
μαθαίνεις γίνεσαι καλύτερος», «κάθε γλώσσα είναι ένας νέος άνθρωπος»,

98
αναδεικνύουν την ανάγκη να έρθουν σε επαφή μετ τις νέες κουλτούρες που
συναντούν στο δρόμο τους ή που πιθανόν να συναντήσουν.

Συναντήσαμε και περιπτώσεις όπου οι γλώσσες αντιμετωπίζονται ως ένα

ενιαίο γλωσσικό ρεπερτόριο χωρίς διαχωριστικές γραμμές.

Στάση απέναντι στη διαγλωσσικότητα και τη μίξη των γλωσσών

Οι περισσότεροι/ες ανέφεραν ότι δεν ανακατεύουν τις γλώσσες όταν

προσπαθούν να επικοινωνήσουν, γνωρίζουν ποιες γλωσσικές πρακτικές θα
χρησιμοποιήσουν σε κάθε περίπτωση. Στις τρεις περιπτώσεις που ανέφεραν ότι
ανακατεύουν τις γλώσσες περιλαμβάνονται η Γιασμίν και η Καουθάρ που μιλάνε τα
ελληνικά σχετικά καλύτερα και τα ανακατεύουν με τα αραβικά και ο Χαμπίμπ που
στο σπίτι με τα παιδιά μιλάνε σε όλες τις γλώσσες που γνωρίζουν.

Σε σχέση με τα παιδιά ανέφεραν ότι ανακατεύουν τις γλώσσες όταν μιλάνε

μεταξύ τους, αλλά όταν μιλάνε με μεγαλύτερους συνήθως ξέρουν ποιο γλωσσικό
κώδικα θα χρησιμοποιήσουν. Όλοι ανέφεραν ότι δεν έχουν πρόβλημα σε αυτό.
Μάλιστα υπήρξαν και περιπτώσεις όπου είδαν αρκετά θετικά αυτή την πρακτική και
την εξέλαβαν ως δείγμα ότι τα παιδιά προοδεύουν σε νέες γλώσσες. Η μόνη ρητή
διαφωνία ήταν του κυρίου Τζάμπερ ο οποίος δέχεται έως ένα βαθμό αυτή την
πρακτική για να βοηθηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα τη γλώσσα.

Σχετικά με το ανακάτεμα των γλωσσών είδαμε σε δύο περιπτώσεις να

αντιμετωπίζεται με γέλια και πειράγματα. Στο πλαίσιο της συνέντευξης δεν έγινε
δυνατό να δούμε γλωσσικά παιχνίδια που εντάσσονται στη λογική του χιούμορ ως
διαγλωσσική πρακτική, αλλά ο τρόπος που αντιμετώπισαν ο Χαμπίμπ και η Γιασμίν
το ανακάτεμα των γλωσσών εμπίπτει στη λογική του χιούμορ. Αντίστοιχα είδαμε
στην ενότητα γλώσσα και ταυτότητα τα πειράγματα του Σάλαχ προς την Καουθάρ για
την ηλικία της και τη γλώσσα. Αυτή η αντιμετώπιση υποδηλώνει ότι υπάρχει το
κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο ώστε οι συνομιλητές να μπορούν να διασκεδάσουν
με την ανατροπή των προσδοκιών τους (Αρχάκης & Τσάκωνα 2013), όπως η Γιασμίν
όταν τα παιδιά της έκαναν παρατήρηση ότι ανακατεύει τις γλώσσες, ή όπως ο
Χαμπίμπ όταν ακούει τα παιδιά να φωνάζουν στο σκύλο του γείτονα «σκάσε

99
μαλάκα!». Η στάση αυτή δείχνει αποδοχή του νέου τρόπου επικοινωνίας και θετική
στάση.

Αντιθέτως η στάση του κυρίου Τζάμπερ στην ανάμειξη των γλωσσών «θα το
πάρω ως αστείο», δεν υποδεικνύει χιούμορ, αλλά στάση ανοχής.

Η επικοινωνία στο σπίτι:

Η επικοινωνία στο σπίτι δεν φαίνεται να εμποδίζεται από τις διαγλωσσικές

πρακτικές και την μίξη των γλωσσών. Οι γονείς θέλουν να ενισχύσουν την αραβική
γλώσσα στα παιδιά τους, αλλά είναι ανοιχτοί με τη χρήση άλλων γλωσσών
ταυτόχρονα. Μάλιστα είδαμε στην περίπτωση του Χαμπίμπ, ότι ο ίδιος και τα παιδιά
επικοινωνούν αξιοποιώντας όλο το γλωσσικό τους ρεπερτόριο δημιουργώντας έτσι
ένα διαγλωσσικό χώρο εντός του σπιτιού στον οποίο συμμετέχουν όλα τα μέλη της
οικογένειας φέρνοντας ο καθένας τα δικά του γλωσσικά εργαλεία, από το σχολείο,
την παιδική χαρά, τη συναναστροφή στη λαϊκή κ.α. Αντίστοιχες περιπτώσεις είδαμε
στην οικογένεια της Γιασμίν, του Αμπούντ, της Καουθάρ και του Σάλαχ, του
Μαχμούτ και της Αμάντ. Αν και η επικοινωνία γίνεται στα αραβικά (και στα
κουρδικά για τον Αμπούντ και την οικογένεια του), όλες οι γλώσσες είναι δεκτές στο
σπίτι και η χρήση από τα παιδιά βοηθά και τους γονείς να διευρύνουν το γλωσσικό
τους ρεπερτόριο και τις επικοινωνιακές τους δυνατότητες.

100
5.5. ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1: ΦΑΤΙΜΑ

«Βλέπω να δουν τα παιδιά μου μια καλή ζωή και καλή κατάσταση και να ζω με την
οικογένεια μου μια καλή ζωή ….. Επειδή θέλω να βοηθήσω την οικογένεια μου και τον
καθένα επειδή έχω μια μεγάλη καρδιά και σας αγαπώ πολύ.

Ευχαριστώ»

101
ΚΕΙΜΕΝΟ 2 : ΤΖΑΦΑΡ

«Η Ζωή είναι όμορφη»

ΚΕΙΜΕΝΟ 3: ΜΑΧΜΟΥΤ

102
«Πες θεέ μου και πλούτισε με γνώση» , φράση από το Κοράνι.

ΚΕΙΜΕΝΟ 4: ΧΑΜΠΙΜΠ

«εύχομαι να δω την πρώτη μου αγάπη».

ΚΕΙΜΕΝΟ 5: ΚΥΡΙΟΣ ΤΖΑΜΠΕΡ

103
« Εκ μέρους μου και εκ μέρους των όλων των Σύριων προσφύγων στη Λιβαδειά,
ευχαριστώ όλους τους ανθρώπους της Ελλάδας που ήταν και είναι ευγενικοί και
γενναιόδωροι. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λευκά και καλά χέρια που ανταποκρίθηκαν στο
κάλεσμα της ιστορίας και μετέτρεψαν τη χώρα και την πόλη τους σε φάρο ελπίδας,
αλληλεγγύης και ειρήνης. Τις καλύτερες ευχές μου σε όσους υποδέχονται πρόσφυγες με
ανοιχτά χέρια, όπως ο Δήμος Λιβαδειάς, η οργάνωση ΚΕΔΗΛ, το προσωπικό και
όλους τους καλούς ανθρώπους της Ελλάδας και την κυβέρνηση τους για την καλή τους
φιλοξενίας προς εμάς.

Τζάμπερ Αλ Χάτερ

Ένας Σύριος καθηγητής αγγλικών, πρόσφυγας.

Λιβαδειά 22/02/2019»

104
ΚΕΙΜΕΝΟ 6: ΚΑΟΥΘΑΡ

«Σας αγαπώ Καουθάρ»

105
ΚΕΙΜΕΝΟ 7: ΣΑΛΑΧ

«Ευχαριστούμε τον ελληνικό λαό και την ελληνική κυβέρνηση για όλα όσα έχουν κάνει
για τον συριακό λαό που μεταναστεύει , επίσης ευχαριστούμε την οργάνωση ΚΕΔΗΛ με
όλο της το προσωπικό για όλα όσα κάνουν για εμάς».

106
ΚΕΙΜΕΝΟ 8 : ΑΜΠΟΥΝΤ

«Σέβομαι όλες τις γλώσσες του κόσμου»

ΚΕΙΜΕΝΟ 9: ΓΙΑΣΜΙΝ

«Η αραβική γλώσσα είναι η μητρική μου γλώσσα, είναι η ομορφότερη γλώσσα στον
κόσμο, εύχομαι τα παιδιά μου να την κρατήσουν και άλλες γλώσσες όπως τα αγγλικά
και τα ελληνικά καλό είναι να τις μάθουν πολύ καλά για να τους βοηθήσουν στην
επικοινωνία στη μελλοντική ζωή τους»

107
108
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

6.1. 1. Επικοινωνία και διαγλωσσικές πρακτικές

Οι πρόσφυγες που ζουν στη Λιβαδειά χρησιμοποιούν ένα ευρύ φάσμα

διαγλωσσικών πρακτικών για να επικοινωνήσουν με το γηγενή πληθυσμό, αλλά και
με άλλους πρόσφυγες που μιλούν διαφορετική γλώσσα (κουρδικά – αραβικά). Οι
πρακτικές αυτές είναι η μίξη των γλωσσών, τα νοήματα, η χρήση λεξικού, η χρήση
της αγγλικής γλώσσας ως γλώσσα διαμεσολάβησης. Αν και για περισσότερο σοβαρές
περιστάσεις, όπως είναι η επίσκεψη σε γιατρό, η αρμόδια υπηρεσία του Δήμου
παρέχει την συνοδεία διερμηνέα, αρκετές φορές έχει χρειαστεί να επισκεφτούν γιατρό
για κάποιο ιατρικό πρόβλημα. Σε αυτές τις περιστάσεις συνήθως προετοιμάζονται
από πριν σε αυτά που έχουν να πουν ώστε να γίνουν κατανοητοί.
Πολλοί από τους/τις συνεντευξιαζόμενους/ες δήλωσαν ότι μπορούν να
καταλάβουν ελληνικά σε συγκεκριμένες περιστάσεις (πχ ψώνια) και να
χρησιμοποιήσουν φράσεις ή λέξεις για να επικοινωνήσουν. Δήλωσαν επίσης ότι τα
μαθήματα ελληνικής γλώσσας που παρέχονται από εθελοντικές οργανώσεις δεν
ανταποκρίνονται στις δικές τους ανάγκες. Ταυτόχρονα ο στόχος τους να μεταβούν σε
κάποια άλλη χώρα της Ευρώπης, έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει το κίνητρο για
εκτενέστερη χρήση και εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Έτσι η εκμάθηση της
γλώσσας να γίνεται σε καθημερινές περιστάσεις, στο δρόμο κατά την επικοινωνία και
αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους. Αυτή η πρακτική της εκμάθησης βασικών
επικοινωνιακών δεξιοτήτων με στόχο την κάλυψη των καθημερινών αναγκών, είναι
μια πρακτική που συνηθίζεται σε μεταναστευτικούς και προσφυγικούς πληθυσμούς
που δεν έχουν σκοπό να μείνουν στη χώρα, φυσικά η δυσκολία επικοινωνίας επιτείνει
το αίσθημα άγχους και αγωνίας όταν πρέπει να έρθουν σε επαφή με ντόπιους (Mogli
& Papadopoulou, 2018), τα οποία όμως στην περίπτωση μας μετριάζονται εξαιτίας
της βοήθειας που προσφέρεται από την ΚΕΔΗΛ.
Φαίνεται οι επικοινωνιακές δυσκολίες τείνουν να ξεπερνιούνται από την
αμοιβαία προσπάθεια των συνομιλητών. Ο Li Wei (2017) αναφέρεται στο

109
translanguaging instinct, δηλαδή στην ικανότητα των ανθρώπων να ξεπερνούν τα
γλωσσικά σήματα, να υπερβαίνουν τα καθορισμένα γλωσσικά όρια για να
καταφέρουν να επικοινωνήσουν.
Πέρα από τις γλωσσικές πρακτικές οι στάσεις και οι αξίες παίζουν σημαντικό
ρόλο στην επίτευξη της επικοινωνίας. Σχεδόν όλοι δήλωσαν ότι στις καθημερινές
τους επαφές συναντούν ανθρώπους καλούς, ευγενικούς που θέλουν να τους
βοηθήσουν, που έχουν υπομονή να τους ακούσουν και να τους διορθώσουν αν
χρειαστεί. Στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι η γλώσσα που βοηθά στο να
ξεπεραστούν οι επικοινωνιακές δυσκολίες, αλλά η στάση αποδοχής, βοήθειας και
αλληλεγγύης που υπάρχει και από τις δύο μεριές. Η αποδοχή , η αλληλεγγύη και η
ευγένεια του συνομιλητή είναι το υπόβαθρο πάνω στο οποίο η διαγλωσσικότητα
γίνεται πράξη και από τις δύο μεριές. Στη βάση της αποδοχής και της αλληλεγγύης
χτίζονται γέφυρες επικοινωνίας που ξεπερνούν τα γλωσσικά όρια (Dooly &
Rubinstein, 2018).
Στα παιδιά παρατηρούνται διαγλωσσικές πρακτικές σε διάφορα επίπεδα. Τα
περισσότερα παιδιά μιλούν δύο και τρεις γλώσσες. Μεταξύ τους μιλούν τόσο στα
αραβικά, όσο και στα ελληνικά (ιδίως τα μικρότερα). Συνήθως με τους έλληνες
φίλους μιλούν αγγλικά και ελληνικά, ενώ με τους φίλους (των γονιών) που μιλούν
αραβικά ή κουρδικά επικοινωνούν στις αντίστοιχες γλώσσες. Υπήρχαν περιπτώσεις
όπου αναφέρθηκε ότι τα παιδιά μεταφράζουν στους γονείς από τα ελληνικά στα
αραβικά.

6.1.2. Πολυγλωσσία, Γλώσσες και όψεις της ταυτότητας

Οι γλώσσες αποτελούν μια από τις βασικές υπαγωγές της ταυτότητα και
ταυτόχρονα αναδεικνύουν άλλες όψεις αυτής. Συνοψίζοντας όσα είδαμε στο
αντίστοιχο κεφάλαιο καταλήγουμε στο ότι οι διαφορετικές γλώσσες σηματοδοτούν το
παρόν, το παρελθόν και το μέλλον. Όλα αυτά σε μια αδιάσπαστη ενότητα. Η αραβική
γλώσσα σχετίζεται με το παρελθόν , με την πατρίδα, την Συριακή καταγωγή , την
Ισλαμική θρησκεία. Ταυτίζεται με την ζωή μέχρι τον πόλεμο. Η ελληνική είναι η
γλώσσα της φιλοξενίας, της αλληλεγγύης, της ειρήνης και της προσωρινότητας. Τα
αγγλικά είναι το εργαλείο και το «πάσο» που θα τους επιτρέψει να ζήσουν
οπουδήποτε. Κατά βάση αυτές οι τρεις γλώσσες, αλλά και διάφορες άλλες συνθέτουν

110
την ταυτότητα του πρόσφυγα Σύριου στις περιπτώσεις που μελετήθηκαν σε αυτή την
έρευνα.
Η πολυγλωσσία είναι το προσδοκώμενο για τους προσφυγικούς πληθυσμούς,
είναι το εφόδιο που θα τους δώσει τη δυνατότητα να συνεχίσουν ασφαλέστερα και με
λιγότερο άγχος το ταξίδι τους. Στις συνθήκες της προσφυγιάς η πολυγλωσσία για
τους γονείς σηματοδοτεί την ικανότητα για επιβίωση σε οποιοδήποτε περιβάλλον και
συνθήκες. Είναι απαραίτητος όρος για την παραμονή σε μια χώρα, για την εύρεση
εργασίας, για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών. Σε σχέση με τις προσδοκίες
των γονιών για τα παιδιά η πολυγλωσσία περικλείει την ελπίδα για να έχουν τα παιδιά
ένα καλύτερο μέλλον, να μπορούν να βρουν εργασία, να χτίσουν τη ζωή τους σε μια
χώρα που να τους προσφέρει ασφάλεια, ειρήνη και ανθρώπινες συνθήκες ζωής.
Ταυτόχρονα η πολυγλωσσία για τα παιδιά συνδέεται με την καλλιέργεια του
χαρακτήρα, την διεύρυνση του πνεύματος. Σχετίζεται με τα πνευματικά οφέλη και τη
γνώση που μπορεί να πάρει το άτομο όταν έρχεται σε επαφή με νέες γλώσσες,
πολιτισμούς και με διαφορετικούς τρόπους σκέψης.
Η πολυγλωσσία των παιδιών και οι διαγλωσσικές πρακτικές δεν φαίνεται να
επηρεάζουν αρνητικά ή να δυσκολεύουν την επικοινωνία στο σπίτι. Με εξαίρεση την
περίπτωση του κυρίου Τζάμπερ που δέχεται την διαγλωσσικότητα και το ανακάτεμα
των γλωσσών μόνο όταν εξυπηρετεί την σωστή εκμάθηση της γλώσσας, οι υπόλοιποι
γονείς δεν φάνηκε να έχουν αρνητική στάση σε αυτό. Αντιθέτως φάνηκε ότι οι γονείς
ήταν θετικοί απέναντι στο ανακάτεμα των γλωσσών ακόμα και με τη μητρική
γλώσσα. Το ανακάτεμα των γλωσσών γι’ αυτούς είναι δείγμα ότι τα παιδιά μαθαίνουν
και προοδεύουν στις γλώσσες, ότι μπορούν να αξιοποιούν όλο το γλωσσικό τους
ρεπερτόριο. Φάνηκε επίσης ότι σε πέντε από τις οικογένειες διαμορφώνεται ένας
διαγλωσσικός χώρος εντός του σπιτιού και της οικογένειας όπου το κάθε μέλος
προσφέρει τις γλωσσικές του γνώσεις μέσα από την καθημερινή συζήτηση και
αλληλεπίδραση. Η εναλλαγή και η μίξη των γλωσσών μπορεί να μην είναι ο κανόνας
στην καθημερινή επικοινωνία όλης της οικογένειας, αλλά εμφανίζεται σε
συγκεκριμένες περιστάσεις όπως είναι τα πειράγματα μεταξύ των μελών της
οικογένειας ή σε αναφορές για το σχολείο κλπ.

6.2. Περιορισμοί και μελλοντικές προεκτάσεις

111
 Στη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία έγινε προσπάθεια να παρουσιαστούν
διαγλωσσικές πρακτικές, όψεις της ταυτότητας και επικοινωνιακές γλωσσικές
επιλογές σε προσφυγικές οικογένειες από τη Συρία που ζουν στη Λιβαδειά. Κατά τη
διάρκεια της έρευνας προέκυψαν αρκετά προβλήματα όπως είναι η μεγάλη
κινητικότητα του πληθυσμού, ο οποίος εναλλάσσεται αρκετές φορές μέσα στο χρόνο.
Έτσι το δείγμα δεν επιλέχθηκε με βάση τα κριτήρια δειγματοληψίας, αλλά το μέγιστο
χρόνο παραμονής στην πόλη και φυσικά τη διάθεση για συνεργασία.

Δυσκολία υπήρξε κατά τη λήψη των συνεντεύξεων καθώς οι περισσότερες

έγιναν με διερμηνέα με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατό πάντα να αποτυπώνονται με
σαφήνεια οι τοποθετήσεις των συνεντευξιαζόμενων.

Από την άλλη η συνέντευξη ως εργαλείο συλλογής αποτελεσμάτων θέτει

περιορισμούς, καθώς είναι ένα εργαλείο επιρρεπές στον υποκειμενισμό. Βέβαια όταν
πρόκειται για την αποτύπωση της προσωπικής γνώμης των συνεντευξιαζόμενων, η
αξιοπιστία μπορεί να διασφαλιστεί από τον αμοιβαίο σεβασμό και την εμπιστοσύνη.

Ένας επιπλέον παράγοντας περιορισμού είναι ότι οι συνθήκες ζωής των

προσφύγων στη Λιβαδειά είναι τελείως διαφορετικές από αυτές των προσφύγων που
ζουν σε camps ή άλλους περιορισμένους χώρους. Στη Λιβαδειά οι πρόσφυγες ζουν
στην πόλη σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα, τα παιδιά πηγαίνουν στο δημόσιο σχολείο
της γειτονιάς. Έτσι τα δεδομένα που συλλέχθηκαν πιθανώς να έχουν σημαντικές
αποκλείσεις από αντίστοιχα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί σε camps ή άλλου τύπου
μαζικές δομές που οι άνθρωποι ζουν σχετικά αποκομμένοι από την υπόλοιπη
κοινωνία και σε δυσκολότερες συνθήκες διαβίωσης.

Στις προτάσεις μελλοντικής διερεύνησης μπορούν να ενταχθούν οι

επικοινωνιακές σχέσεις γονιών παιδιών και η διαμόρφωση διαγλωσσικού χώρου μέσα
στην οικογένεια σε πληθυσμούς που βρίσκονται σε μετακίνηση. Ο τρόπος με τον
οποίο γλωσσικά στοιχεία ενσωματώνονται στον καθημερινό λόγο των μελών της
οικογένειας και το ιδεολογικό φορτίο αυτών των στοιχείων. Τα αποτελέσματα μιας
τέτοιας έρευνας μπορούν αν έχουν εφαρμογή και στην εκπαιδευτική διαδικασία, για
την ενίσχυση της γονεϊκής παρέμβασης στην εκπαιδευτική διαδικασία.

112
 Ένας ακόμη τομέας που παρουσιάζει σημαντικό ερευνητικό ενδιαφέρον είναι
οι ανάγκες της γλωσσικής εκπαίδευσης των πληθυσμών υπό μετακίνηση και
συνολικότερα των προσφυγικών πληθυσμών, ενηλίκων και ανηλίκων. Κατά τη
διάρκεια της παρούσας έρευνας διατυπώθηκαν απόψεις ότι η γλωσσική εκπαίδευση
που παρέχεται στους πρόσφυγες (ενήλικες και ανηλίκους), δεν ανταποκρίνεται στις
ανάγκες τους. Επιπλέον διατυπώθηκαν και γνώμες που δεν ήταν όμως θέμα της
παρούσας εργασίας για να αναλυθούν. Μια τέτοια έρευνα στη οποία θα
καταγράφονταν και απόψεις των ίδιων των προσφύγων , λαμβάνοντας υπόψη τις
προσδοκίες, το υπόβαθρο και τις ανάγκες τους, θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον και πολύ
μεγάλη χρησιμότητα.

113
Βιβλιογραφία

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Alshenqeeti, H., (2014). Interviewing as a data collection method: a critical review.

English Linguistic Research. 3 (1), 39-45

Blackledge, A., Creese, A., (2017). Translanguaging in mobility. In S. Canagarajah

(ed.), The Routledge Handbook of Migration and Language. London: Taylor&
Francis, pp. 31-46. Διαθέσιμο στο: https://doi.org/10.4324/9781315754512 ,
τελευταία προσπέλαση: 21/12/2018.

Blommaert, J., & Backus, A. (2013). Superdiverse repertoires and the individual. In I.
de Saint-Georges & J. J. Weber (Eds.), Multilingualism and multimodality : current
challenges for educational studies (pp. 11–32). Rotterdam: Sense.

Blommaert, J., (2014). From mobility to complexity in sociolinguistic theory and

method. In N. Coupland (ed.) Sociolignquistics: Theoretical Debates pp. 242-259.
Cambridge: University Press.

Blommaert, J., Collins, J., Slembrouck, S., (2005). Spaces of Multilingualism.

Language and Communication, 25, 197-216.

Blommaert, J., Dong, J.K., (2010). Language and Movement in space. inN. Coupland
(ed.) The Handbook of language and globalization, pp.366-385. London: Wiley –
Blackwell.

Bush, B. (2012). The Linguistic Repertoire Revisited. Applied Linguistics 33(5), 503-
523.

Cenoz, J., (2013). Defining Multilingualism. Annual Review of Applied Linguistics,

33, 3-18.

Clyne, M., (2000). Lingua Franca and Ethnolects in Europe and Beyond.
Sociolinquistica, 14, 83-89.

114
Dooly, M., Rubinstein, C.V., (2018). Bridging across languages and cultures in
everyday lives: an expanding role for critical intercultural communication. Language
and Intercultural Communication, 18, 1-8.

Drolet, J., Moorthi, G., 2018. The settlement experience of Syrian newcomers in
Alberta: Social connections and interactions. Canadian Ethnic Studies, 50(2), 101-120

Duff, P., 2015. Transnationalism, Multilingualism, and Identity. Annual Review of

Applied Linguistics. 35, 57-80.

Garcia, O., (2009). Education, Multilingualism and Translanguaging in the 21 st

Century. In A.K. Mohanty, M. Panda, R. Phillipson, & T. Skutnabb-Kangas (Eds.),
Multilingual education for social justice: Globalizing the local (pp. 128-145). New
Delhi, India: Orient BlackSwan.

Gwyn, L., Jones, B., Baker, C., 2012. Translanguaging origin and development from
school to street and beyond. Educational Research and Evaluation, 18 (7), 641-654.

Hynie, M., 2018. Canada’s Syrian refugee program, intergroup relationships and
identities. Canadian Ethnic Studies, 50(2), 1-13

Kaufhold, K. (2018). Creating translanguaging spaces in students’ academic writing

practices. Linguistics and Education 45, 1

Kyriakides, C., Bajjali, L., Mcluhan, A., Anderson, K., 2018. Beyond refuge:
contested Orientalism and persons of self – rescue. Canadian Ethnic Studies, 50(2),
59-78

Lvovich, N., (2012). The Gift: Synesthesia in Translingual Text. L2 Journal , 4, 214-
229.

Martzoukou, K., Burnett, S., 2018. Exploring the everyday life information needs and
the socio-cultural adaptation barriers of Syrian refugees in Scotland. Journal of
Documentation, 74 (5), 1104-1132

Otheguy, R., Garcia, O. Wallis, R. (2015). Clarifying translanguaging and

deconstructing named languages: A perspective from linguistics. Applied Linguistics
Review, 6(3), 281-307.

115
Otsuji, E., Pennycook, A., (2010). Metrolingualism: fixity, fluidity and language in
flux. International Journal of Multilingualism, 7(3), 240-254.

Veronis, L., Tabler, Z., Ahmed, R., 2018. Syrian refugee youth use social media:
building transcultural spaces and connections for resettlement in Ottawa, Canada.
Canadian Ethnic Studies, 50(2), 79-99

Vertovec, S. 2006. The Emergence of Super-diversity in Britain. Oxford: University

of Oxford Centre on Migration, Policy, and Society. Working Papers 25.

Wei, L. (2013). Translanguaging identities and ideologies: creating transnational

space through flexible multilingual practices amongst Chinese university student in
the UK. Applied Linguistics, 34(5), 526-535.

Wei, L. (2017). Tranlsanguaging as s practical theory of Language. Applied

Linguistics, 39(1), 9-30.

Wetherell, M., 2005. Ταυτότητα, ομάδες και κοινωνικά ζητήματα. Ν. Μποζατζης

(μτφ). Μεταίχμιο. Αθήνα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Ανδρουλάκης, Γ. (2010). Γλώσσα, ταυτότητα και μετανάστευση : η ελληνική ως

γλώσσα υποδοχής και η γλωσσική ένταξη μεταναστών/-στριών στη σημερινή
Ελλάδα. Στο Κ. Δημάδης (επίμ),Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως
σήμερα) : Δ' Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών Γρανάδα, 9-12
Σεπτεμβρίου 2010 : πρακτικά

Αρχάκης, Α. & Τσάκωνα, Β. (2013). Χιούμορ, Κριτικός Γραμματισμός και Γ2. Στο
∆ιαδρομές στη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Υποστηρικτικό υλικό
για τη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Άρθρα για τη
διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας. Κέντρο Ελληνικής 12
Γλώσσας, 38 σελ.

Βολταίρα, Π., 2017. Η κατασκευή της ταυτότητας του πρόσφυγα μέσα από την
ανάλυση περιεχομένου ειδησεογραφικών sites. Μεταπτυχιακή εργασία, Αθήνα:

116
ΕΚΠΑ . διαθέσιμο στο:
https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/frontend/file/lib/default/data/1513899/theFile ,
τελευταία προσπέλαση, 28/12/2018

Ιωσηφίδης, Θ. (2003). Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων στις κοινωνικές επιστήμες.

Αθήνα: Κριτική

Ιωσηφίδης, Θ. (2017). Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας και επιστημολογία των κοινωνικών

επιστημών. Αθήνα: Τζιόλα

Κατριβέσης, Ν. & Προκοπάκης, Ε. (2010). Ξένοι εργαζόμενοι, συλλογικές

αναπαραστάσεις και ταυτότητες. Η περίπτωση των μεταναστών στη συνοικία της
Αγίας Τριάδας του Ηρακλείου Κρήτης. Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη, 5(2), 129-
150.

Κοίλιαρη, Α., 2015. Το διακύβευμα της πολυγλωσσίας στην ελληνική εκπαίδευση.

Επιστήμες Αγωγής, θεματικό τεύχος 2015, 206-219.

Κυριαζή, Ν., (1998). Η κοινωνιολογική έρευνα. Κριτική επισκόπηση των μεθόδων

και των τεχνικών. Αθήνα: Ελληνικές Επιστημονικές Εκδόσεις.

Τσιώλης, Γ., (2015). Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων: διλλήματα, δυνατότητες,

διαδικασίες. Στο Γ. Πυργιωτάκης (επιμ.) Ερευνητική μεθοδολογία στις Κοινωνικές
Επιστήμες και στην Εκπαίδευση. Συμβολή στην επιστημολογική θεωρία και την
ερευνητική πράξη. Αθήνα: Πεδίο, 473-489.

Τσοκαλίδου, Ρ., (2017α). SiDaYes. Πέρα από τη διγλωσσία στη διαγλωσσικότητα .

Gudenberg: Αθήνα

Τσοκαλίδου, Ρ., (2005). Γλώσσα και ταυτότητα στη διασπορά: θεωρητικές

προσεγγίσεις και ερευνητικά δεδομένα. Στο Ρ. Τσοκαλίδου και Μ. Παπαρούση
(επίμ.) Θέματα ταυτότητας στην ελληνική διασπορά, γλώσσα και λογοτεχνία.
Μεταίχμιο. Αθήνα.

Τσοκαλίδου, Ρ., (2015α). Διγλωσσία και Εκπαίδευση: από τη θεωρία στη πράξη και
στην κοινωνική δράση. Στο,Γ. Ανδρουλακης (επιμ) Γλωσσική Παδεία: 35 μελέτες
αφιερωμένες στον καθηγητή Ναπολέοντα Μήτση. Αθήνα: Gutenberg, 387-398.

117
Τσοκαλίδου, Ρ., (2015β). Η διαγλωσσικότητα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα:
Μια πρώτη διερεύνηση. Επιστήμες Αγωγής, θεματικό τεύχος 2015.

Τσοκαλίδου, Ρ., (2017β). Διαγλωσσικότητα και Διαγλωσσικές Ταυτότητες. Στο Ζ.,

Γραβρηιλίδου, Μ. Κωνσταντινίδου, Ν., ΜΑυρέλος, Ι., Ντεληγιάννης, Ι.,
Παπαδοπούλου, Γ. Τσόμης (επιμ), Ταυτότητες και Γλώσσα στη Λογοτεχνία, πρακτικά
διεθνούς επετειακού συνεδρίου (Α’ τομος) ,304-320.

Χριστόπουλος, Δ. 2001. Το τέλος της εθνικής ομο(ιο)γένειας: παραδοσιακές και νέες

μορφές ετερότητας στην Ελλάδα. στο Α. Μαρβάκης, Δ. Παρσάνογλου. Μ. Παύλου
(επιμ.) Μετανάστες στην Ελλάδα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 57-80

ΣΕΛΙΔΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ:

UNCHR, 2018. 68,5 εκατομμύρια βίαια εκτοπισμένοι άνθρωποι παγκοσμίως.

https://www.unhcr.org/gr/%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%83
%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC , τελευταία προσπέλαση 3/01/2019

In.gr, 2018. Ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο οι πρόσφυγες και μετανάστες στην

Ελλάδα. (Εύα Σαλτού). https://www.in.gr/2018/04/05/greece/kseperasan-ena-
ekatommyrio-oi-prosfyges-kai-metanastes-pou-eftasan-stin-ellada/ , τελευταία
προσπέλαση 3/01/2019

118
 ΠΑΡΑΡΤΉΜΑ 1

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Δημογραφικά στοιχεία:

Φύλο:

Ηλικία:

Αριθμός μελών της οικογένειας (παιδιά):

Βιογραφικά στοιχεία:

Από ποια χώρα κατάγεστε;

Πόσο καιρό ζείτε στην Ελλάδα;

Ζήσατε σε άλλες χώρες πριν;

Γλωσσικό προφίλ;

Ποια είναι η μητρική σας γλώσσα;

Ποιες γλώσσες γνωρίζετε;

Ποιες γλώσσες μιλούν τα παιδιά σας;

Τα παιδιά σας ποιες γλώσσες έχουν διδαχθεί;

Εσείς ποιες γλώσσες έχετε διδαχθεί;

Έχετε παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικών;

Στο σπίτι σε ποια/ες γλώσσα/ες επικοινωνείτε;

Με τους φίλους σε ποια/ες γλώσσα/ες επικοινωνείτε;

Τα παιδιά μεταξύ τους σε ποια/ες γλώσσες επικοινωνούν;

Στο super market, στη λαϊκή κλπ με ποιόν τρόπο επικοινωνείτε;

Ταυτότητα – συναισθήματα

119
Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις τι σημαίνει για σένα η (μητρική) γλώσσα;

Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις τι σημαίνει για σένα η ελληνική γλώσσα;

Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις τι σημαίνει για σένα η αγγλική γλώσσα;

Εναλλάσσεις τις γλώσσες την ώρα που μιλάς; Πότε και γιατί; Έχεις κάποια παραδείγματα
(ποιες γλώσσες εναλλάσσεις σε ποιες περιστάσεις);

Θυμάσαι να είχες δυσκολία στην επικοινωνία σε κάποια κοινωνική περίσταση (στα ψώνια,
στο γιατρό, στο σχολείο);

Αν ναι πώς αντιμετώπισες αυτή τη δυσκολία;

Θεωρείς όφελος για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες και να τις εναλλάσσουν
για να επικοινωνήσουν; (Σε ποιόν τομέα; Γιατί ναι; Γιατί όχι)

Πώς σου φαίνεται όταν τα παιδιά να ανακατεύουν άλλες γλώσσες με τη μητρική όταν
επικοινωνούν;

Θεωρείς ότι το ανακάτεμα των γλωσσών μπορεί να δυσκολεύει την επικοινωνία στο σπίτι;

Β. Μέρος

Ζωγράφισε ένα σκίτσο (μπορεί να περιέχει και κείμενο) ή γράψε ένα κείμενο με ένα
μήνυμα που θα ήθελες να πεις ή που να παρουσιάζει την προσωπική σου ιστορία.

120
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2

ΣΥΝΑΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

1. Συνέντευξη Γιασμίν

Συνέντευξη Γιασμίν

ΜΦ: Πόσο χρονών είσαι;

ΓΙΑ: 37

ΜΦ: Έχεις 4 παιδιά;

ΓΙΑ: 3 παιδιά, 2 κόρες και ένα αγόρι

ΜΦ: πηγαίνουν σχολείο;

ΓΙΑ: Ναι

ΜΦ: Δημοτικό και Γυμνάσιο;

ΓΙΑ: τα δύο κορίτσια πηγαίνουν γυμνάσιο, το αγόρι δημοτικό.

ΜΦ: από πού κατάγεσαι;

ΓΙΑ: από τη Συρία, Δαμασκός

ΜΦ: και πόσο καιρό μένεις στην Ελλάδα;

ΓΙΑ: ενάμιση χρόνο

ΜΦ: έχεις ζήσει σε άλλες χώρες πριν;

ΓΙΑ: όχι

ΜΦ: Ποια είναι η μητρική σου γλώσσα;

ΓΙΑ: αραβικά

ΜΦ: Ποιες γλώσσες μιλάς;

121
ΓΙΑ: αραβικά και αγγλικά

ΜΦ: Γνωρίζεις κάποιες λέξεις ή φράσεις στα ελληνικά;

ΓΙΑ: όχι πολλά

ΜΦ: Μπορείς να καταλάβεις κάποιες λέξεις ή φράσεις στα ελληνικά;

ΓΙΑ: Ναι. Μπορώ να καταλάβω, αλλά δεν μπορώ να μιλήσω,

ΜΦ: Ποιες γλώσσες μιλάνε τα παιδιά σου;

ΓΙΑ: μιλάνε αραβικά, αγγλικά, και ελληνικά, (and greek… ellinika)

ΜΦ: Ποιες γλώσσες έχουν διδαχθεί τα παιδιά σου;

ΓΙΑ: Αγγλικά και Ελληνικά

ΜΦ: Αραβικά; Έχουν πάει σχολείο στη Συρία;

ΓΙΑ: Ναι

ΜΦ: Και τα τρία

ΓΙΑ: Ναι

ΜΦ: Πόσα χρόνια έχουν πάει σχολείο στη Συρία;

ΓΙΑ: Η μεγάλη 9 χρόνια, η μεσαία 7 χρόνια και ο μικρός 2 χρόνια.

ΜΦ: Μπορούν να διαβάζουν και να γράφουν αραβικά;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά.

ΜΦ: Ποιες γλώσσες έχεις διδαχθεί;

ΓΙΑ: Αγγλικά.

ΜΦ: Και αραβικά στο σχολείο;

ΓΙΑ: Ναι. Τα αραβικά είναι η μητρική μου γλώσσα.

ΜΦ: Έχεις παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικής γλώσσας;

ΓΙΑ: Όχι

122
ΜΦ: Δεν υπάρχουν μαθήματα;

ΓΙΑ: Ναι υπάρχουν μαθήματα, αλλά εγώ πηγαίνω στα μαθήματα αγγλικών.

ΜΦ: Σε ποια γλώσσα επικοινωνείτε στο σπίτι;

ΓΙΑ: αραβικά

ΜΦ: Σε ποιες γλώσσες επικοινωνείτε με τους φίλους σας εδώ στη Λιβαδειά;

ΓΙΑ: Αν είναι από τη Συρία ή είναι άραβες, στα αραβικά, αλλά επειδή έχω φίλους
από την Ελλάδα επικοινωνώ μαζί τους στα αγγλικά.

ΜΦ: Όταν επικοινωνείς με τους Έλληνες φίλους σου προσπαθείς κάποιες φορές να
χρησιμοποιείς ελληνικά;

ΓΙΑ: Ναι (γέλια)

ΜΦ: Θυμάσαι κάποιο παράδειγμά;

ΓΙΑ: Όταν πηγαίνω στη λαϊκή τους λέω «μελιτζάνι» «φασολίκια» (γέλια)

ΜΦ: Πώς έμαθες αυτές τις λέξεις;

ΓΙΑ: Από τα παιδιά μου

ΜΦ: Τα παιδιά έμαθαν αυτές τις λέξεις στο σχολείο;

ΓΙΑ: ναι

ΜΦ: Και τα ρώτησες «τι είναι αυτό» ;

ΓΙΑ: nai επειδή ήταν πολύ δύσκολο στην αρχή όταν ήρθα εδώ, σκέφτηκα ότι αν πάω
στη λαϊκή δεν θα με καταλαβαίνουν στα αγγλικά, έτσι έμαθα πώς να μετράω «ena ,
dyo, tria» (γέλια)

ΜΦ: Οπότε ξέρεις να μετράς στα ελληνικά και κάποιες λέξεις και φράσεις που σου
χρειάζονται για να πάς στη λαϊκή ή στο σούπερ μάρκετ.

ΓΙΑ: ναι

ΜΦ: Τα παιδιά σου σε ποιες γλώσσες επικοινωνούν μεταξύ τους;

123
ΓΙΑ: Αραβικά

ΜΦ: Όταν μιλάνε για το σχολείο χρησιμοποιούν μόνο αραβικά ή χρησιμοποιούν και
άλλες γλώσσες;

ΓΙΑ: Εδώ στο σπίτι;

ΜΦ: Ναι

ΓΙΑ: Όταν αστειεύονται χρησιμοποιούν κάποιες φράσεις elenika

ΜΦ: Θυμάσαι κάποιο παράδειγμά;

ΓΙΑ: Όχι

ΜΦ: Εντάξει.

ΜΦ: Οπότε όταν πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή λες «φασολάκια» ή
«μελιτζάνα» one kilo;

ΓΙΑ: ena kilo

ΜΦ: Μιλάς και κάποια αγγλικά;

ΓΙΑ: Ναι και αγγλικά

ΜΦ: Και οι άνθρωποι εκεί σε καταλαβαίνουν ;

ΓΙΑ: Ναι

ΜΦ: Τώρα που είσαι εδώ ενάμιση χρόνο είναι το ίδιο δύσκολο;

ΓΙΑ: όχι όχι. Στην αρχή ναι ήταν πολύ δύσκολο για μένα και τα παιδιά μου, αλλά
τώρα όχι. Δεν υπάρχει πρόβλημα, δεν υπάρχει πρόβλημα.

ΜΦ: Οι Έλληνες επιδιώκουν να επικοινωνούν μαζί σου;

ΓΙΑ: Ναι

ΜΦ: Πώς μιλάνε;

ΓΙΑ: Είναι πολύ ευγενικοί και γενναιόδωροι

ΜΦ: Πιστεύεις ότι αυτό σε βοηθάει ώστε να επικοινωνείς καλύτερα;

124
ΓΙΑ: Ναι βοηθάει, με επισκέπτονται (οι Έλληνες)…

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις την σημαίνει για σένα η
αραβική γλώσσα;

ΓΙΑ: Μου αρέσει γιατί είναι η μητρική μου γλώσσα, η γλώσσα της χώρας μου , είμαι
πολύ περήφανη γι’ αυτό.

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για εσένα η

αγγλικά γλώσσα;

ΓΙΑ: Επίσης μου αρέσεις γιατί τη χρειαζόμουν στο σχολείο στη Συρία. Είναι πολύ
απαραίτητη εδώ στην Ελλάδα γιατί δεν ξέρω elinika very well, οπότε χρειάζομαι τα
αγγλικά για να επικοινωνώ με τους ανθρώπους.

ΜΦ: Όταν ήσουν στη Συρία χρειαζόσουν τα αγγλικά για το πανεπιστήμιο ή για την
δουλειά σου;

ΓΙΑ: Για την δουλειά μου επειδή είμαι δασκάλα.

ΜΦ: Μερικές φορές εναλλάσσεις τις γλώσσες για να επικοινωνήσεις;

ΓΙΑ: Ναι μου συμβαίνει και μια φορά που τα παιδιά ήταν μαζί μου είπαν: «μαμά
πρόσεχε! Ανακατεύεις τις γλώσσες!» elinika , Arabic , English.

ΜΦ: Και σου είπαν «πρόσεχε»;

ΓΙΑ: Ναι!

ΜΦ: αυτό συνέβη όταν μιλούσες στα παιδιά σου;

ΓΙΑ: Όχι σε άλλους ανθρώπους. Για παράδειγμα ήμουν στο σούπερ μάρκετ και
μιλούσα με την ταμεία στα αγγλικά και ξαφνικά της είπα αντί για «thank you
..fcharisto (φχαριστω)»

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η

ελληνική γλώσσα;

ΓΙΑ: Μου αρέσει γιατί είναι η γλώσσα της χώρας που μου έδωσε το πιο σημαντικό
πράγμα στη ζωή, το οποίο είναι η ειρήνη.

125
ΜΦ: Θα έλεγες ότι η ελληνική γλώσσα έχει μια ιδιαίτερη αξία για σένα επειδή
αντιπροσωπεύει την ειρήνη;

ΓΙΑ: ναι και αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα

ΜΦ: Μου είπες προηγουμένως ότι ανακατεύεις τις γλώσσες όταν μιλάς, πώς σου
φαίνεται αυτό;

ΓΙΑ: Δεν έχω πρόβλημα , λέω στα παιδιά μου κανένα πρόβλημα

ΜΦ: Στην αρχή όταν πρωτοήρθες εδώ θυμάσαι να είχες δυσκολία να επικοινωνήσεις
σε κάποια κοινωνική περίσταση;

ΓΙΑ: Την πρώτη μέρα που ήρθα εδώ ήταν πολύ δύσκολά, χρειαζόμουν κάποια
πράγματα για το σπίτι, κάτι να καθαρίσω, κάτι να φάμε, τι να κάνω; Πήγα με τα
παιδιά μου στο σούπερ μάρκετ και στην αρχή ήμουν φοβισμένη «τι είναι αυτό; Πώς
να συμπεριφερθώ; Πώς να μιλήσω με τους ανθρώπους;» . Εγώ και η μεγάλη μου
κόρη πήγαμε στο σούπερ μάρκετ και θυμάμαι, ήταν πολύ δύσκολά στην αρχή, μετά
από 5 λεπτά αυτό το πρόβλημα λύθηκε για μένα, γιατί ένιωσα ήρεμη , γιατί οι
άνθρωποι ήταν πολύ ευγενικοί και πολύ καλοί.

ΜΦ: Δηλαδή ήταν η συμπεριφορά των ανθρώπων που σε βοήθησε;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά

ΜΦ: Και όχι η γνώση της γλώσσας;

ΓΙΑ: Ναι αυτό ήταν το σημαντικό (η συμπεριφορά) γιατί όταν ήρθα εδώ με τα παιδιά
μου και δεν ξέραμε καμιά λέξη και μίλησα μαζί τους αγγλικά ήταν πολύ….

ΜΦ: ανακουφιστικό;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά. Και βήμα βήμα ήμασταν καλά.

ΜΦ: Μήπως μπορείς να θυμηθείς και να περιγράψεις αυτά τα βήματα;

ΓΙΑ: Τα παιδιά έπρεπε να πάνε σχολείο και έπρεπε να κάνουν φίλους όχι μόνο με
τους άραβες, αλλά με τους Έλληνες της ηλικίας τους. Όταν ήρθαν στο σπίτι μου
είπαν «μαμά μίλησα με αυτό το κορίτσι, το όνομά της είναι Άννα» μετά από μερικές
μέρες μας επισκεφτήκαν, στην αρχή τα παιδιά μετά από 1-2 βδομάδες τα κορίτσια με

126
τις μαμάδες τους. Μίλησαν μαζί μου, στην αρχή φοβόμουν και μου είπαν «μη
φοβάσαι, θα σε βοηθήσουμε σε ότι θέλεις να μας καλέσεις» . Και μετά από λίγο
καιρό ήρθαν στο σπίτι μου και φάγαμε. Μετά από μια βδομάδα με κάλεσαν στα
σπίτια τους και πήγα με τα παιδιά μου και έτσι βήμα βήμα…..

ΜΦ: Και με αυτές τις μητέρες επικοινωνούσατε στην αρχή επικοινωνούσατε στα
αγγλικά;

ΓΙΑ: Ναι στα αγγλικά

ΜΦ: Αν υπήρχε κάποια δυσκολία χρησιμοποιούσες άλλους τρόπους για να

επικοινωνήσεις;

ΓΙΑ: Όχι με βοήθησαν πολύ …. Ακόμα δεν ξέρω πως είναι η λέξη “recognize”

ΜΦ: αναγνωρίζω

ΓΙΑ: Μου το είπαν αυτό στα ελληνικά!

ΜΦ: Κάποιοι άνθρωποι μου είπαν ότι χρησιμοποιούν εφαρμογές στο κινητό, λεξικά.

ΓΙΑ: Έχω και γω το χρησιμοποιούμε με τα παιδιά όταν έχουν εργασίες για το σχολείο
δεν μπορώ να τα βοηθήσω και χρησιμοποιούν ίντερνετ για τις εργασίες τους.

ΜΦ: Θεωρείς ότι είναι όφελος για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες και
να τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

ΓΙΑ: Ναι φυσικά. Κάθε γλώσσα που μαθαίνει ένας άνθρωπος είναι πολύ χρήσιμη.
Κάθε γλώσσα.

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείς ότι είναι καλό για κάποιον να μαθαίνει γλώσσες;

ΓΙΑ: ναι

ΜΦ: Για πιο λόγω θεωρείς ότι είναι καλό;

ΓΙΑ: Για παράδειγμα… δεν ξέρω αγγλικά και έρχομαι εδώ και δεν ξέρω ούτε μια
λέξη elinika πώς θα επικοινωνήσω με κάποιο άτομο; Η αγγλική γλώσσα είναι
χρήσιμη για εμένα , για να επικοινωνήσω με κάποιο άτομο , να καταλάβω.

ΜΦ: Θέλεις τα παιδιά σου να γνωρίζουν και να μιλούν πολλές γλώσσες;

127
ΓΙΑ: Ναι φυσικά. Και όταν έχουν χρόνο χρησιμοποιούν το ίντερνετ για να μάθουν
γερμανικά

ΜΦ: Προσπαθούν να μάθουν γερμανικά από μόνα τους;

ΓΙΑ: ναι

ΜΦ: Τα παιδιά σου όταν επικοινωνούν ανακατεύουν τις γλώσσες;

ΓΙΑ: Φυσικά! Γιατί ξέρουν τρεις γλώσσες και η μεγαλύτερη κόρη μου ξέρει επίσης
γαλλικά.

ΜΦ: Από το σχολείο;

ΓΙΑ: Ναι στη Συρία

ΜΦ: Πώς σου φαίνεται όταν τα παιδιά ανακατεύουν άλλες γλώσσες με τα αραβικά
για να επικοινωνήσουν; Για παράδειγμα στα αραβικά λέμε sukraniktir στα ελληνικά
λέμε «ευχαριστώ πολύ» αν πουν «σουκραν πολύ»;

ΓΙΑ: (γέλια) I love it!

ΜΦ: Νομίζεις ότι αυτό μπορεί να είναι πρόβλημα;

ΓΙΑ: no no no problem…. Όχι problem

ΜΦ: Μερικοί πιστεύουν ότι έτσι θα μάθουν λάθος τη γλώσσα.

ΓΙΑ: Δεν έχω πρόβλημα. Σκέφτομαι πως ίσως, δεν είμαι σίγουρη, ότι κάποιοι άραβες
φοβούνται επειδή, όπως ο γιος μου πήγε στο σχολείο για δύο χρόνια, δεν είναι πολύ
δυνατός στα αραβικά, ίσως αυτός είναι ο λόγος μερικοί ανησυχούν ότι αν μάθουν τα
ελληνικά καλά, θα ξεχάσουν τα αραβικά.

ΜΦ: Εσύ ανησυχείς γι’ αυτό;

ΓΙΑ: Όχι. Γιατί τα παιδιά μου είναι πολύ δυνατά στα αραβικά ξέρουν να διαβάζουν,
να γράφουν πολύ καλά. Δεν φοβάμαι.

ΜΦ: Όταν τα παιδιά ανακατεύουν τις γλώσσες την ώρα που επικοινωνούν, αυτό σε
δυσκολεύει στο να επικοινωνήσεις μαζί τους, να τα καταλάβεις;

ΓΙΑ: Όχι τα καταλαβαίνω χωρίς πρόβλημα.

128
ΜΦ: Θέλεις να πεις κάτι άλλο;

ΓΙΑ: Όχι

ΜΦ: Ευχαριστών για την συμμετοχή σου

129
 2. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΑΧΜΟΥΤ – ΑΜΑΝΤ

Συνέντευξη με Μαχμούτ

ΜΦ: από ποια χώρα κατάγεστέ

Μ: Συρία

ΜΦ: πόσο καιρό ζείτε στην Ελλάδα;

Μ: Ένα χρόνο

ΜΦ: Ζήσατε σε άλλες χώρες πριν;

Μ: Όχι

ΜΦ: Ποια είναι η μητρική σας γλώσσα;

Μ: Αραβικά

ΜΦ: Ποιες γλώσσες γνωρίζετε;

Μ: Μόνο αραβικά

ΜΦ: ποιες γλώσσες μιλούν τα παιδιά σας;

Μ: αραβικά

ΜΦ: τα παιδιά μπορούν να συνεννοηθούν σε άλλες γλώσσες εκτός από τα αραβικά;

Μ: Λίγο αγγλικά και λίγο ελληνικά

ΜΦ: Τα παιδιά σας ποιες γλώσσες έχουν διδαχθεί; Τις έχουν μάθει και στο σχολείο ή
με κάποιο δάσκαλο;

Μ: Αραβικά και λίγο αγγλικά

ΜΦ: και εδώ στην Ελλάδα μαθαίνουν ελληνικά εδώ στο σχολείο;

Μ: ελληνικά και αγγλικά

ΜΦ: εσείς έχετε παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικών;

130
Μ: όχι

ΜΦ: Στο σπίτι σε ποια γλώσσα επικοινωνείτε;

Μ: αραβικά

ΜΦ: με τους φίλους σας που βρίσκονται εδώ στην Ελλάδα σε ποια χώρα
επικοινωνείτε;

Μ: Αραβικά

ΜΦ: Τα παιδιά μεταξύ τους σε ποιες γλώσσες επικοινωνούν;

Μ: Αραβικά μέσα στο σπίτι και έξω από το σπίτι μιλάνε και ελληνικά και αγγλικά

ΜΦ: Στο σούπερ μάρκετ και στη λαϊκή όταν πάτε έξω με Έλληνες και πρέπει να
επικοινωνήσετε με ποιο τρόπο επικοινωνείτε;

Μ: Δεν υπάρχει δυσκολία ούτε στο σούπερ μάρκετ , ούτε στη λαϊκή γιατί ότι
χρειαζόμαστε υπάρχει το ποσό από πάνω και ξέρουμε.

ΜΦ: Όταν πρέπει να συνεννοηθείς με κάποιον ή κάποιος σου μιλήσει στα ελληνικά
εσύ μπορείς να χρησιμοποιήσεις κάποιες λέξεις στα ελληνικά ή στα αγγλικά;

Μ: ναι

ΜΦ: θυμάσαι κάποια φορά να χρειάστηκε να επικοινωνήσεις είτε στα ψώνια, είτε στο
γιατρό και να είχες δυσκολία; Να μην μπορούσαν να σε καταλάβουν ή να μην
μπορούσες εσύ να καταλάβεις;

Μ: Δυσκολία (στα ψώνια) δεν έχω γιατί υπάρχουν τιμές πάνω, η δυσκολία είναι όταν
μιλάμε με την κοινωνία (τους ανθρώπους) εκεί είναι η δυσκολία. Αν πρέπει να
μιλήσω με γιατρό, δεν μπορώ να μιλήσω

ΜΦ: αυτό το πράγμα πως το αντιμετωπίζεις; Τι μέσα χρησιμοποιείς;

Μ: Για να μπορώ να τα βγάλω πέρα παίρνω τον διερμηνέα.

ΜΦ: αν δεν μπορεί ο διερμηνέας, για παράδειγμα θέλεις να ρωτήσεις στο δρόμο «πώς
θα πάω εκεί;» ή αν σου πει ο μαγαζάτορας «είναι 5 ευρώ» πώς το αντιμετωπίζεις;

Μ: Στο κινητό βάζω μετάφραση αραβικά – ελληνικά και το δείχνω στον άνθρωπο.

131
ΜΦ: έχει χρειαστεί κάποιες φορές να χρησιμοποιήσεις νοήματα για να σε
καταλάβουν;

Μ: ναι

ΜΦ: Είπες προηγουμένως ότι τα παιδιά μεταξύ τους μιλάνε αραβικά, αλλά μερικές
φορές ανακατεύουν και τα ελληνικά και λίγα αγγλικά, αυτό πώς συ φαίνεται;

Μ: μια χαρά

ΜΦ: θεωρείς ότι είναι θετικό για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες;

Μ: ναι

ΜΦ: σε ποίο τομέα της ζωής τους θεωρείς ότι θα ωφεληθούν μιλώντας πολλές
γλώσσες;

Μ: εμείς προσπαθούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας όσο μπορούμε για να μάθουνε

περισσότερες γλώσσες

ΓΙΑ: αυτό είναι το καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας. Εμείς ψάχνουμε παντού για
να μάθουμε περισσότερες γλώσσες.

Μ: αναγκαστικά πρέπει να τις μάθουν.

ΜΦ: θεωρείτε ότι αυτό θα είναι ένα εφόδιο για την ζωή τους;

ΓΙΑ: εμείς θέλουμε, εγώ ο άντρας μου και τα παιδιά μου να μάθουμε όσο το δυνατό
περισσότερες γλώσσες για να μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα. Τώρα που ζούμε εδώ
πρέπει να μαθουμε και τη γλώσσα.

ΜΦ: και οι ίδιοι και τα παιδιά

ΓΙΑ: αύριο τα παιδιά θα μεγαλώσουν, θα παντρευτούν , πρέπει να μάθουν γλώσσες

Σ: εγώ με τη γυναίκα μου μιλάω αραβικά μόνο. Θα μείνουμε οι δύο μας.

ΜΦ: Τι εννοείς

ΓΙΑ: τα παιδιά θα φύγουν όταν μεγαλώσουν. Θέλω να τον στείλω να μάθει ελληνικά
(τον σύζυγο).

132
ΓΙΑ: Θέλεις να παντρευτείς 4 γυναίκες;

Σ: Έτσι λέει ο νόμος

ΜΦ: έχετε παρατηρήσει τα παιδιά όταν μιλάνε να ανακατεύουν τις γλώσσες με τα

αραβικά;

ΓΙΑ: βέβαια μερικές φορές ναι

ΜΦ: όταν τα παιδιά κάνουν αυτό το πράγμα εσείς καταλαβαίνεται τι θέλουν να πουν
ή σας δυσκολεύει ;

ΓΙΑ: μερικές φορές όταν λένε κάτι στα ελληνικά ή στα αγγλικά ρωτάμε τι σημαίνει
αυτό για να καταλάβουμε και μεις. Ποιο πολύ τα παιδιά λένε τα γράμματα και
μετράνε στα αγγλικά και στα ελληνικά

ΜΦ: μπορείς να μας περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για εσένα η
αραβική γλώσσα;

Μ: Είναι η ζωή μου , είναι η δική μας γλώσσα , είναι η γλωσσα του ισλάμ.

ΜΦ: τι σημαίνει για σένα η αγγλικά γλώσσα;

Μ: παγκόσμια γλώσσα

ΜΦ: θεωρείτε σημαντικό να την γνωρίζετε;

Μ: Βέβαια

ΓΙΑ: Την αραβική γλώσσα τη μιλάς στη Συρία και σε όλες τις αραβικές χώρες, αλλά
όταν θες να βγεις έξω πρέπει να ξέρεις αγγλικά

ΜΦ: Μπορείς να μας περιγράψεις τι σημαίνει για σένα η ελληνική γλώσσα;

ΓΙΑ: ωραία γλώσσα και θέλω να την μάθω

Μ: [Είναι μια γλώσσα που πρέπει να μάθουμε εδώ που είμαστε για να πάμε στο
γιατρό, στα ψώνια. Αλλά δεν την χρειαζόμαστε όπως τα αγγλικά ή τα γερμανικά.
Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να μείνουμε γιατί είναι δύσκολά και δεν έχει δουλειές.
Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Απλά να μάθουμε να λέμε κάποια πράγματα
μέχρι να πάμε έξω.]

133
ΓΙΑ: θέλω να την μάθω, ζούμε εδώ και θέλω να μάθω τα ελληνικά

ΜΦ: Θέλετε να πείτε κάτι άλλο;

Μ: Όχι

ΜΦ: Ευχαριστώ για την συμμετοχή σας

134
 3. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΧΑΜΠΙΜΠ

Συνέντευξη Χαμπίμπ

ΜΦ: πόσο χρονών είσαι;

ΧΑΜΠ: 26

ΜΦ: Πόσα παιδιά έχεις;

ΧΑΜΠ: 7

ΜΦ: από αυτά τα παιδιά πηγαίνουν κάποια σχολείο;

ΧΑΜΠ: ναι, τρία

ΜΦ: ωραία τρία παιδιά πάνε στο σχολείο. Σε ποιες τάξεις;

ΚΛ: 2 στο δημοτικό και ένα στο νηπιαγωγείο

ΚΛ: μαζί τους ζει και ένας ανιψιός που πηγαίνει στο γυμνάσιο

ΧΑ: πόσο καιρό πηγάινουν σχολείο τα παιδιά;

ΚΛ: σχεδόν ένα χρόνο ο ανιψιος στο γυμνάσιο και 6-7 μήνες τα μικρά.

ΜΦ: Από ποια χώρα κατάγεσαι;

ΧΑΜΠ: Συρία

ΜΦ: και πόσο καιρό ζείτε στην Ελλάδα;

ΧΑΜΠ: 15 μήνες

ΜΦ: Έχετε ζήσει σε άλλες χώρες πριν;

ΧΑΜΠ: όχι

ΜΦ: Ποια είναι η μητρική σας γλώσσα;

ΧΑΜΠ: τα κουρδικά

135
ΜΦ: δηλαδή η γλώσσα που έμαθες στο σπίτι με και μιλούσατε με τους γονείς ήταν τα
κουρδικά;

ΧΑΜΠ: τα κουρδικά

ΜΦ: Σε ποιες άλλες γλώσσες μπορείς να μιλήσεις και να επικοινωνήσεις εκτός από
τα κουρδικά;

ΧΑΜΠ: αραβικά και σορανί

ΜΦ: αγγλικά, γαλλικά, ελληνικά;

ΧΑΜΠ: ελληνικά λίγο, αγγλικά όχι

ΜΦ: Τα παιδιά σου ποιες γλώσσες μιλούν;

ΧΑΜΠ: κούρδικα και αραβικά

ΜΦ: Στα ελληνικά μπορούν να επικοινωνήσουν τα παιδιά;

ΧΑΜΠ: ναι

ΜΦ: απ’ όλες αυτές τις γλώσσες, ελληνικά, αραβικά, κουρδικά, ποιες γλωσσες έχουν
διδαχθεί τα παιδιά;

ΧΑΜΠ: κούρδικα

ΜΦ: έχουν πάει στο σχολείο και έχουν μάθει κουρδικά;

ΧΑΜΠ: εμείς δεν έχουμε σχολείο στα κουρδικά

ΜΦ: άρα τα κουρδικά τα έμαθαν στο σπίτι. Υπάρχει δάσκαλος που να τους έχει μάθει
κάποια πράγματα;

ΧΑΜΠ: όχι

ΜΦ: Τα αραβικά;

ΧΑΜΠ: σχολείο

ΜΦ: εσύ ποιες γλώσσες έχεις διδαχθεί; Να τις έχεις μάθει στο σχολείο.

ΧΑΜΠ: αραβικά

136
ΜΦ: Έχεις παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικών;

ΧΑΜΠ: πήγα περίπου δέκα μέρες.

ΜΦ: μετά τι έγινε;

ΧΑΜΠ: ξέρεις στο σπίτι οικογένεια, μια στην Αθήνα, μια εδώ , μια εκεί. Δεν έχω
χρόνο.

ΜΦ: ήθελες να παρακολουθήσεις τα μαθήματα ελληνικών αλλά δυσκολευόσουν

λόγω των υποχρεώσεων;

ΧΑΜΠ: εγώ λεώ παράδειγμα αν με πάρεις μαζί σου τώρα να πάω σαν μπόντυγκαρντ
να μάθω τα ελληνικά 24 ώρες το 24ωρο δεν έχω πρόβλημα, αλλά με την οικογένεια
πάω από δω πάω από κει για να ψωνίσω, δεν έχω χρόνο.

ΜΦ: είναι πολλές οι οικογενειακές υποχρεώσεις και δεν μπορείς, αλλά είχες τη
θέληση να πας και να ξεκινήσεις;

ΧΑΜΠ: ναι

ΜΦ: στο σπίτι σε ποια/ες γλώσσα/ες επικοινωνείτε μεταξύ σας;

ΧΑΜΠ: κούρδικα

ΜΦ: αραβικά χρησιμοποιείτε;

ΧΑΜΠ: ναι τα λέμε ανακατεμένα

ΜΦ: εδώ στην Ελλάδα που ήρθατε με τους καινούριους φίλους σας, σε ποια/ες
γλώσσα/ες επικοινωνείτε;

ΧΑΜΠ: αραβικά. Ανάλογα ο κάθε άνθρωπος τι γλώσσα μιλάει, υπάρχουν μερικοί

που μιλάνε σουρανικά, μιλάω σουρανικά , υπάρχουν άλλοι που μιλάνε κούρδικα,
μιλάω κούρδικα.

ΜΦ: τα παιδιά στο σπίτι, μεταξύ τους, όταν παίζουν, όταν μιλάνε ή όταν διαβάζουν
για το σχολείο, σε ποιες γλώσσες μιλάνε;

137
ΧΑΜΠ: μιλάνε κούρδικα, αραβικά, ελληνικά αφού συνέχεια όταν γαυγίζει ένα σκυλί
απέξω και του φωνάζουν «μαλάκα» και έτσι αρχίζουν και μιλάνε ανακατεμένα όλα
μαζί.

ΜΦ: Εσύ όταν πρέπει να πας να ψωνίσεις ή να πας στο σχολείο των παιδιών να
μιλήσεις με τον δάσκαλο και τη δασκάλα με ποιόν τρόπο επικοινωνείς;

ΧΑΜΠ: ελληνικά

ΜΦ: χρησιμοποιείς μόνο ελληνικά ή έχει χρειαστεί να χρησιμοποιήσεις και κάποια

άλλη γλώσσα ή νοήματα;

ΧΑΜΠ: μόνο ελληνικά

ΜΦ: είπες ότι μιλάς πολλές γλώσσες, κουρδικά, αραβικά , σοράνι. Τα σοράνι πώς τα
έμαθες;

ΧΑΜΠ: με την επικοινωνία που έκανα με τον κόσμο

ΜΦ: Δηλαδή στην περιοχή που ζούσες στη Συρία μιλούσαν αυτές τις γλώσσες;

ΧΑΜΠ: Έχει αλλά όχι πολλούς (ομιλητές σορανί), όταν ξεκίνησε ο πόλεμος ήρθαν
διάφοροι με αυτή τη γλώσσα.

ΜΦ: δηλαδή σε ποια ηλικία ξεκίνησες να έχεις επαφή με αυτή τη γλώσσα;

ΧΑΜΠ: περίπου πριν 4 χρόνια

ΜΦ: πριν 4 χρόνια ήρθε σε επαφή με αυτή τη γλώσσα και κατάφερε να

επικοινωνήσει με αυτούς τους ανθρώπους;

ΧΑΜΠ: έτσι ακριβώς

ΜΦ: Με ενδιαφέρει επειδή έμαθες αυτή τη γλώσσα σε μεγαλύτερη ηλικία, υπήρξε

κάποια ανάγκη ή απλά σου φάνηκε ωραίο να επικοινωνείς σε αυτή τη γλώσσα;

ΧΑΜΠ: όποια γλώσσα και να μάθεις είναι όπλο. Δεν έχει σημασία τι γλώσσα είναι

ΜΦ: δηλαδή δεν έγινε αυτό πχ για να βρεις κάποια εργασία ή για κάποιο
συγκεκριμένο λόγο..

138
ΧΑΜΠ: είδα ότι ο περισσότερος κόσμος που μιλάει σουρανικά δεν ξέρει να μιλάει
αραβικά γι΄αυτό έμαθα και την γλώσσα αν μπορώ εγώ να τους βοηθήσω γιατί μόνο
σουρανικά μιλάνε. Για παράδειγμα οι κούρδοι που δεν μιλάνε σοράνι τους εξηγώ εγώ
τι συμβαίνει.

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η

κουρδική γλώσσα;

ΧΑΜΠ: αυτή είναι η γλώσσα των γονιών και των παππούδων μου. Αυτή είναι
σημαντική γλώσσα για εμάς. Όποιος λέει ότι δεν μιλάει αυτή τη γλώσσα σημαίνει ότι
δεν είναι κούρδος.

ΜΦ: δηλαδή είναι σημαντική γιατί δείχνει ότι είσαι κούρδος και αυτό φαίνεται μέσα
από τη γλώσσα σου;

ΧΑΜΠ: βέβαια

ΜΦ: μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η

αραβική γλώσσα;

ΧΑΜΠ: το ίδιο ακριβώς. Εμείς όλοι είμαστε από εκεί. Δεν έχει διαφορά αν είμαστε
κούρδοι ή άραβες, χριστιανοί ή μουσουλμάνοι, γι΄ αυτό θέλουμε να μιλάμε όλες τις
γλώσσες. Όλοι εμείς είμαστε άνθρωποι.

ΜΦ: η αραβική γλώσσα και η κουρδική είναι το ίδιο σημαντικές για εσένα;

ΧΑΜΠ: Για εμένα όλες οι γλώσσες είναι σημαντικές. Πρέπει να μάθω και τα
ελληνικά και αυτή είναι σημαντική γλώσσα. Εμένα μου αρέσει να μαθαίνω συνέχεια
γλώσσες, για να μπορώ να μιλάω να κάνω δημόσιες σχέσεις.

ΜΦ: μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η

ελληνική γλώσσα;

ΧΑΜΠ: Εγω αγαπάω την ελληνική γλώσσα γιατί ξέρω ότι οι Έλληνες τραβήξανε ότ
τραβήξαμε και μείς. Και αυτοί κουραστήκανε πάρα πολύ. Ξέρω ότι είναι πολύ καλοί
άνθρωποι και σεβασμό έχουνε και γω γι ΄αυτό σέβομαι αυτό τον λαό. Και ειδικά την
κυρία….

139
ΜΦ: να πούμε ότι είναι η κυρία……. Η κοινωνική λειτουργός η οποία βοηθάει την
οικογένεια. …. Δηλαδή η ελληνική γλώσσα σου φαίνεται σημαντική ή σου φαίνεται
καλή γιατί νιώθεις ωραία για τους Έλληνες; Καταλαβα σωστά;

ΧΑΜΠ: Η Ευρώπη πόσες χώρες είναι; 43; 46; Δεν αγαπάω και δεν θα αγαπήσω
εκτός από την Ελλάδα. Εγώ δεν θέλω να φύγω από δώ και διαβατήρια να πάρω δεν
θα φύγω από την Ελλάδα και τα παιδιά μου να φύγουνε εγώ εδώ θα μείνω. Μόνο αν
με διώξετε από εδώ.

ΜΦ: Αφού μιλάς και Σοράνι μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι
σημαίνει για εσένα αυτή η γλώσσα;

ΧΑΜΠ: και αυτοι τραβήξανε πάρα πολλά. Τώρα θα σου δώσω παράδειγμα τι
τραβήξανε αυτοι οι άνθρωποι. Εγώ τώρα βρίσκω ανθρώπους που βοηθάνε, αυτοί
όμως οι άνθρωποι δεν έχουνε βρει κανένα να τους βοηθάει, δεν βγήκε κάποιος να
τους βοηθήσει. Έχουνε τραβήξει πάρα πολλά, περνάγανε τα αεροπλάνα και πετάγαν
βοήθεια, φαγητό για να μπορούν οι άνθρωποι να μαζέψουν τα φαγητά , έρχονται
άλλα αεροπλάνα και ρίχνουνε βόμβες και σκοτώνουν τους ανθρώπους.

ΜΦ: Για να καταλάβω καλύτερα… αυτή η γλώσσα είναι σημαντική γιατί σου δίνει τη
δυνατότητα να βοηθήσεις κάποιους ανθρώπους που έχουν περάσει τόσο μεγάλες
δυσκολίες;

ΧΑΜΠ: έτσι ακριβώς

ΜΦ: Μας είπες ότι μιλάς πολλές γλώσσες, και στο σπίτι μιλάτε πολλές γλώσσες, έχει
παρατηρήσει την ώρα που μιλάς να ανακατεύεις τις γλώσσες, για παράδειγμα όταν
μιλάς με τα παιδιά να χρησιμοποιείς πότε ελληνικά, πότε αραβικά, πότε κουρδικά;

ΧΑΜΠ: Ναι βέβαια, για να καταλάβουν τα παιδιά και να μάθουν. Έχω ένα άλλο
παιδί στο Ιράκ , στο γιό μου που έχω στο Ιράκ κάνω πλάκα μαζί του τον βρίζω με
βρίζει στα σορανί.

ΜΦ: με τα παιδιά που είναι εδώ επιλέγεις να τους μιλάς σε μια γλώσσα ή
χρησιμοποιείς διάφορες γλώσσες;

140
ΧΑΜΠ: Πάντα εγώ μιλάω μαζί τους ανακατεμένα όχι μια γλώσσα. Όλες τις γλώσσες
για να μάθουν τα παιδιά. Εγώ δεν τους μαθαίνω μια γλώσσα μόνο, πρέπει να μάθουν
όλες τις γλώσσες για να μην στηρίζονται πάνω σε μια γλώσσα

ΜΦ: Μήπως μπορείς να πεις κάποιο παράδειγμά;

ΧΑΜΠ: Για παράδειγμα, εγώ τώρα δεν μιλάω σορανί και πάω στη πατρίδα τους, πως
θα μιλάω; Πώς θα τα βγάλω πέρα; Γι΄αυτό θέλω να μάθουν όπου και να πάνε να
μπορούν να μιλήσουν, δεν ξέρεις τι μας κρύβει το αύριο.

ΚΛ: Εννοούσε ένα παράδειγμα τι λέει στα παιδιά στα σορανί; Πήγαινε σχολείο, φάε
το φαγητό σου;

ΧΑΜΠ: Εγώ του εξηγώ ότι άμα ο άνθρωπος δεν ξέρει κι άλλες γλώσσες δεν μπορεί
να τα βγάλει πέρα γιατί στη Συρία μιλάνε όλοι αραβικά και κούρδικα , τα σορανί τα
μιλάνε σπάνια

ΜΦ: Εδώ σε σχέση με τα παιδιά, ξυπνάτε το πρωί και λέτε «καλημέρα» τι λέτε;

ΧΑΜΠ: Ανάλογα. Μια λέμε «καλημέρα» μια λέμε «Σαμπαχ αλ Καϊρ» ,μια λέμε στα
κούρδικα. Στο σπίτι έχω δύο γυναίκες, μόλις μιλάω με τη μια ή την άλλη στο
τηλέφωνο λέω «geia soy». Μου έχει μείνει.

ΜΦ: Στην αρχή όταν ήρθες στην Ελλάδα, ή και τώρα ακόμη θυμάσαι να
δυσκολεύτηκες να επικοινωνήσεις; Είτε στο γιατρό, είτε στο σχολείο να ήθελες κάτι
να πεις, ή να ήθελαν κάτι να σου πουν και να μην μπορούσατε να επικοινωνήσετε;

ΧΑΜΠ: Βέβαια, σε τι γλώσσα να μιλήσω, δεν ήξερα είχα μεγάλη δυσκολία, τώρα δεν
έχω κανένα πρόβλημα.

ΜΦ: Στην αρχή που δεν ήξερες τα ελληνικά και δυσκολευόσουν πώς το ξεπερνούσες
αυτό το πρόβλημα;

ΧΑΜΠ: Με τα νοήματα, μιλάμε τώρα για τη ζάχαρη , θα σου πω «σιτκα» στα

αραβικά , με τα νοήματα συ βάζω ένα ποτήρι κάνω μια έτσι (κίνηση χεριού σαν
αβάζει ζάχαρη στο ποτήρι). Για να καταλάβει τι θέλω. Μόνο έτσι με τα νοήματα.

ΜΦ: Τώρα να σε ρωτήσω και κάτι άλλο. Πήγες στα μαθήματα των ελληνικών 10
μέρες. 10 μέρες δεν αρκούν για να μάθει κάποιος ούτε τα βασικά σε μια γλώσσα ,

141
όμως μπορείς και μιλάς τα ελληνικά , με ποιο τρόπο τα έμαθες; Πως τα έμαθες; Τι
έκανες για να τα μάθεις.

ΧΑΜΠ: Σε δέκα μέρες δεν έμαθα τίποτα, έμαθα όμως κάποια γράμματα, αλλά
περισσότερα έμαθα από την παρέα που κάνω με ανθρώπους που μιλάνε ελληνικά,
στην πλατεία που περπατώ, από δημόσιες σχέσεις με τον κόσμο. Ακούω μια
κουβέντα , την πιάνω ρωτάω τι σημαίνει , έτσι έμαθα τα ελληνικά. Για να μπορώ να
πάω να ψωνίσω και να μην έχω κανένα πρόβλημα.

ΜΦ: Δηλαδή προσπαθείς να κάνεις παρέα με ανθρώπους που μιλάνε ελληνικά και
ετσι να μαθαίνει κάποιες λέξεις ή φράσεις που σου είναι χρήσιμες;

ΧΑΜΠ: Έτσι ακριβώς, μπορεί ακόμα να μιλάω ελάχιστα ελληνικά, αλλα προσπαθώ
μαζί σου να πιάσω μερικές λέξεις, για να μπορώ εγώ μετά να το καταφέρω. Μόνο να
πιάσω μια λέξη τέλος κόλησε.

ΜΦ: Στην αρχή που ήρθες και δεν ήξερες τα ελληνικά, όταν πήγαινες κάπου να
ψωνίσεις οι άνθρωποι εκεί προσπαθουσαν κι εκείνοι να επικοινωνήσουν μαζί σου,
που δεν ήξεραν τα αραβικά;

ΧΑΜΠ: Όταν πήγα στο σούπερ μάρκετ να ψωνίσω και δεν ήξερα τη γλώσσα και μου
λέει ο άνθρωπος τι θέλεις; Δεν μπορούσα να μιλήσω τον πήρα από το χέρι, τον
γύρισα στα ράφια και λέω «αυτό», «αυτό» κι «αυτό». Και έτσι άρχισα σιγά σιγα να
μαθαίνω.

ΜΦ: Άρα υπήρχε ανταπόκριση και από τους ανθρώπους με τους οποίους έτυχε να
συναναστραφείς;

ΧΑΜΠ: Ναι

ΜΦ: Υπήρξε κάποια φορά που δεν κατάφερες να εξηγήσεις αυτό που θες;

ΧΑΜΠ: Βέβαια , μερικοί, λυπάμαι που το λέω αλλα δεν μας βοηθάνε. Μερικοί δεν
θέλουν πονοκέφαλο να αρχίζουν να μου μαθαίνουν το ένα και το άλλο. Σηκώνομαι
και φεύγω. Αυτό γίνεται μια φορά στο τόσο.

ΜΦ: Θεωρείς ότι είναι καλό για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες και να
τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

142
ΧΑΜΠ: Βέβαια

ΜΦ: Και ποιο θα είναι το καλό για τα παιδιά εάν ξέρουν πολλές γλώσσες;

ΧΑΜΠ: Καλύτερο μέλλον για τα παιδιά, δεν θα με έχουν ανάγκη εμένα, από τη
στιγμή που μιλάνε πολλές γλώσσες θα μπορούμε να τα βγάλουν πέρα.

ΜΦ: Πώς σου φαίνεται όταν τα παιδιά ανακατεύουν όλες τις γλώσσες μαζί για να
μιλάνε;

ΧΑΜΠ: Πολύ καλό θέλω τα παιδιά να μιλάνε όλες τις γλώσσες. Πολύ χαρούμενος θα
είμαι όταν βλέπω τα παιδιά να μιλάνε όλες τις γλώσσες. Τα κοροϊδεύω τα παιδιά όταν
βλέπω να μιλάνε πολλές γλώσσες.

ΜΦ: Σε κοροϊδεύουν τα παιδιά;

ΧΑΜΠ: Ξέρεις τα παιδιά πως είναι εγώ κοροϊδεύω τη γλώσσα που μιλάνε και αυτά
κοροϊδεύουν όπως μιλάω εγώ.

ΜΦ: Μπορείς να το εξηγήσεις αυτό; Κοροϊδεύεις τη γλώσσα που μιλάνε, ότι τα λένε
όλα μαζί ή εννοείς τα ελληνικά;

ΧΑΜΠ: Τα βρίσκουν μεταξύ τους, αλλά μια ελληνικά, μια κουρδικά , μια αραβικά τα
κάνουν σαλάτα.

ΜΦ: Και όλα αυτά είναι σα να μιλάνε μια γλώσσα;

ΧΑΜΠ: Ναι

ΜΦ: ‘Οταν μιλάτε με τα παιδιά και εκείνα λένε μια λέξη στα ελληνικά , μια στα
κουρδικά , μια στα αραβικά, βγαίνει συνεννόηση; Εννοώ οι γονείς με τα παιδιά,

ΧΑΜΠ: Όχι καταλαβαίνουμε. Αν ήμουνα μικρό παιδί στην ηλικία που είναι τα
παιδιά μου και πήγαινα σχολείο και μάθαινα αγγλικά και γαλλικά τώρα αυτή τη
στιγμή, συγνώμη που το λέω μπροστά σας , δεν θα χρειαζόμουνα κανένα (εν. από την
κοινωνική υπηρεσία). Θα μπορούσα να τα κάνω μόνος μου όλα.

ΜΦ: Αυτό σας δυσκολεύει στο σπίτι για παράδειγμα να ρωτάνε οι μαμάδες «τι
είπες»;

ΧΑΜΠ: Όχι

143
 4. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΚΑΟΥΘΑΡ – ΣΑΛΑΧ

ΜΦ: Από ποια χώρα κατάγεστε;

Σ: Σύρία

ΜΦ: Πόσο καιρό ζείτε στην Ελλάδα;

Σ: Περίπου 13 μήνες

ΜΦ: Ζήσατε σε άλλες χώρες πριν;

Σ: Όχι

ΜΦ: Ποια είναι η μητρική σας γλώσσα;

Σ: Αραβικά

ΜΦ: Ποιες άλλες γλώσσες γνωρίζετε;

Σ: Αγγλικά

ΜΦ: Και η σύζυγός;

Σ: Αγγλικά. Όλοι μιλάμε αγγλικά (και τα παιδιά)

ΜΦ: Στα ελληνικά μπορείτε να μιλήσετε ή να επικοινωνήσετε με κάποιο τρόπο;

Σ: Η γυναίκα μου ναι

ΜΦ: Τα παιδιά μπορούν να επικοινωνήσουν ή να καταλάβουν κάποια πράγματα στα

ελληνικά;

Σ: Ναι ο μικρός ξέρει κάποια πράγματα.

ΜΦ: Από τις γλώσσες που μιλάτε ή από αυτές που καταλαβαίνεται, γιατί εντάξει τα
ελληνικά είπατε δεν τα μιλάτε καλά, αλλά καταλαβαίνετε κάποια πράγματα, ποιες
γλώσσες έχετε διδαχθεί;

Σ: Αγγλικά

ΜΦ: Τα αραβικά; Έχετε πάει στο σχολείο;

144
Σ: Ναι βέβαια

ΜΦ: Και η Σύζυγος έχει διδαχθεί;

Σ: Ναι

ΜΦ: μαθήματα ελληνικών έχετε παρακολουθήσει;

Σ: Όχι εγώ λόγω κάποιον προβλημάτων υγείας που έχω δεν πηγαίνω. Η γυναίκα μου
πήγαινε.

ΜΦ: Πόσο καιρό περίπου;

Κ: Τρεις μήνες περίπου

ΜΦ: Πώς σου φάνηκαν αυτά τα μαθήματα;

Κ: Πολύ καλά και πολύ ωραία, είμαι ευχαριστημένη.

ΜΦ: Μετά από αυτά τα μαθήματα που έκανες μπορείς να έχεις κάποια επικοινωνία;

Κ: Γράφω και διαβάζω ελληνικά, αλλά θέλω και περισσότερα. Μιλάω ελληνικά ,
αλλά θέλω και περισσότερα. Τρείς μήνες με βοηθήσανε πάρα πολύ (εν. τα μαθήματα)

ΜΦ: Στο σπίτι σε ποιες γλώσσες επικοινωνείτε μεταξύ σας, με τα παιδιά αλλά και οι
σύζυγοι μεταξύ σας.

Σ: Αραβικά

ΜΦ: Με τους φίλους που έχετε εδώ στη Λειβαδιά σε ποιες γλώσσες επικοινωνείτε;

Σ: Με όποιον ξέρει αγγλικά μιλάμε αγγλικά με όποιον ξέρει ελληνικά μιλάμε μαζί
του ελληνικά, οι περισσότεροι είναι άραβες. Εδώ οι γείτονες που είναι Έλληνες
μιλάμε μαζί τους Ελληνικά.

Κ: Και αυτή (η γειτόνισσα) έμαθε λίγο αραβικά.

ΜΦ: Για πείτε μου δηλαδή τι σας λέει στα αραβικά;

Σ: Σααλάμ Αλεκουμ

Κ: σουέι σουει (λίγο – λίγο)

145
ΜΦ: Θέλετε να μου πείτε πως κατάφερε η γειτόνισσα να μάθει αυτές τις φράσεις;

Σ: Γιατί αγαπάει πάρα πολύ τα μικρά που έχουμε (εγγόνια) και έρχεται εδώ συνέχεια
για να μιλήσει με τα παιδιά αραβικά.

Κ: Και αγαπάει τα φαγητά μας και την έχω μάθει πώς να φτιάχνει τα φαγητά μας. Και
σιγά σιγά μαθαίνει αραβικά.

ΜΦ: Τα μικρά τα παιδάκια είναι τα εγγόνια σας;

Δ: Ναι τα εγγόνια

ΜΦ: Και η γειτόνισσα έρχεται εδώ και βλέπει πως μαγειρεύετε τα συριακά φαγητά;

Κ: Ναι

ΜΦ: Έτσι μαθαίνετε και να μιλάτε μεταξύ σας;

Κ: Επειδή ξέρω λίγο εγώ ελληνικά και τα λέω και στα αραβικά η άλλη κυρία μιλάει
στα παιδιά «φύγε», «έλα» στα αραβικά «ρούχου» «ταν», έτσι μαθαίνουν. Όποια λέξη
ξέρω στα ελληνικά τα λέω στα αραβικά για να μάθει. Όποια δεν ξέρω ακούει από
εμάς και πιάνει αυτή «η ίδια».

ΜΦ: Εσείς από τη γειτόνισσα έχετε μάθει κάποιες ελληνικές λέξεις οι φράσεις;

Σ: Βέβαια πολύ

Κ: Αυτή με βοήθησε περισσότερο από το σχολείο.

Σ: Εμείς μάθαμε περισσότερα από την κυρία παρά να μάθει αυτή από εμάς.

ΜΦ: θυμάστε να μας πείτε κάποια παραδείγματα;

Κ: Αν θέλει κάτι καυτερό όπως πιπέρι και τέτοια έχει μάθει, αυτό είναι τα μπαχαρικά,
στα αραβικά το λένε «μπαχάρικα». Τι θέλει η κατσαρόλα, τι φαί θέλει μέσα η
κατσαρόλα τα έχει μάθει όλα και εμείς έχουμε μάθει από αυτή τι πρέπει να κάνουμε.
Εμείς λέμε τα δικά μας μαγειρέματα κι αυτή λέει τα δικά της. Μας ρωτάει συνέχεια
τα παιδιά μου και τις κόρες έτσι συνέχεια μιλάμε μεταξύ μας αραβικά και ελληνικά.
Δηλαδή χωρίς να θέλουμε μιλάμε έτσι μεταξύ μας συνέχεια.

146
ΜΦ: Δηλαδή εκτός από τη μαγειρική μιλάνε και για την οικογένεια, πώς είναι η
οικογένεια;

Κ: Μάλιστα.

ΜΦ: Και αυτό γίνεται με το να μιλάνε και οι δύο ελληνικά και αραβικά μερικές
λέξεις και με αυτό τον τρόπο όλοι έχουν καταλάβει.

Κ:Έτσι ακριβώς γίνεται.

Σ: ‘Ότι χρειάζεται αυτή καταλαβαίνουμε εμείς και ότι θέλουμε εμείς και αυτή μας
καταλαβαίνει. Βέβαια δεν μιλάμε για καμιά μεγάλη ιστορία … εδώ που τα λέμε
καθημερινά.

Κ: Είναι οι δημόσιες σχέσεις, αυτό παίζει μεγάλο ρόλο. Να μιλάς με τον κόσμο για να
μπορείς να μάθεις τα ελληνικά.

Σ: Αυτό που είναι στην αγορά , που βγαίνεις έξω, από κει πιάνεις τη γλώσσα. Εκεί τα
μαθαίνεις όλα, στο σχολείο δεν μπορείς να τα πάρεις όλα.

ΜΦ: Τα παιδάκια τα μικρά, τα εγγόνια, σε ποια ηλικία είναι; Μπορούν και μιλάνε;

Σ: Το ένα είναι δύο χρονών και το άλλο μωρό.

ΜΦ: Το παιδάκι που είναι δύο χρονών λέει λεξούλες στα αραβικά;

Σ: Ναι και μιλάει και ελληνικά «γειά σου» «φχαριστώ».

Κ: Βλέπει κάποιον που περπατάει στο δρόμο και του λέει «γειά σου!», «γειά σου»
όλους τους χαιρετάει.

ΜΦ: Αν δει κάποιον ξένο στο δρόμο του λέει «γειά σου», αν δει κάποιον φίλο σας
που να είναι άραβας και έρθει εδώ τι του λεεί;

Κ: Αραβικά

Σ: Μιλάει στα αραβικά

ΜΦ: Δηλαδή είναι δύο χρονών και ξέρει πότε θα μιλήσει αραβικά και πότε θα
μιλήσει ελληνικά;

Κ: Ναι

147
Σ: Μόλις βλέπει την Τατιάνα Τη γειτόνισσα από πάνω μιλάει κατευθείαν ελληνικά.
και λέει τα ονόματα ακριβώς «Τατιάνα» την φωνάζει.

ΜΦ: Το παιδάκι αυτό το μικρό παίζει με παιδιά από άλλους φίλους σας που να είναι
άραβες;

Σ: Ναι

ΜΦ: Έχετε παρατηρήσει τα μικρά παιδιά να μιλάνε μεταξύ τους κάποιες στιγμές;

Σ: Μιλάνε αραβικά μεταξύ τους.

ΜΦ: Την ώρα του παιχνιδιού εκεί που μιλάνε αραβικά έχετε παρατηρήσει να λένε
κάποιες ελληνικές λέξεις ή φράσεις;

Σ: Όχι είναι μικρά ακόμα

ΜΦ: Αλλά με τους Έλληνες μπορεί και επικοινωνεί στα ελληνικά;

Σ: Ναι

ΜΦ: Όταν πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή για να ψωνίσετε με ποιο τρόπο
επικοινωνείτε για να πάρετε αυτό που θέλετε;

Σ: Εδώ οι περισσότεροι μιλάνε αγγλικά, μερικές φορές μιλάμε μεταξύ τους αγγλικά
γιατί εμείς ξέρουμε καλά τα αγγλικά

Κ: Εγώ όταν πάω να ψωνίσω μιλάω στα ελληνικά.

ΜΦ: Μπορείς να μας πεις ορισμένα παραδείγματα; (Καουθαρ)

Κ: Πήγα στην Αθήνα μια φορά να αγοράσω υφάσματα για ρούχα εγώ του λέω «θέλω
αυτό» αλλά με λίγο δυσκολία, μίλησα και λίγο αγγλικά μαζί του για να με καταλάβει.
Λέω στο τέλος ή θα με καταλάβει ή θα τον καταλάβω εγώ. Και στο τέλος πήρα αυτό
που ήθελα.

Σ: Έχουμε και πρόγραμμα στο κινητό για να βρίσκουμε τις λέξεις

ΜΦ: Να ρωτήσω λίγο την Κ. πήγες να αγοράσεις τα υφάσματα και δυσκολεύτηκες

λίγο, την ώρα που δυσκολεύτηκες χρησιμοποίησες και άλλους τρόπους, τα αγγλικά ή
νοήματα;

148
Κ: Οταν δυσκολεύομαι στα ελληνικά ξεκινάω στα αγγλικά, αν κάτι θέλω να αγοράσω
και δεν με καταλαβαίνουν το σχεδιάζω ακριβώς τι θέλω και μόλις τα βλέπει αυτός
καταλαβαίνει. Έχω τρεις τρόπους δηλαδή …

ΜΦ: Μας έλεγες ότι έχεις τρεις τρόπους, μπορείς να μας πεις ποιοι είναι αυτοί οι
τρόποι;

Κ: Αν θέλω δηλαδή κάτι για την μηχανή, θέλω φαλτσέτα, τη φαλτσέτα δεν μπορώ να
την εξηγήσω πως είναι, απλώς το σχεδιάζω πάνω σε ένα χαρτάκι και με
καταλαβαίνει. Εγώ του είπα αλλά δεν με κατάλαβε, αλλά μόλις το σχεδίασα
κατάλαβε οτι θέλω αυτό για τη μηχανή. Μετά μου έγραψε το όνομα του
(εξαρτήματος) από το κομμάτι που πήρα, ακριβώς στα ελληνικά και το κράτησα εγώ
για να μπορώ την άλλη φορά να πάω να το αγοράσω.

Κ: Αν πάλι δεν ξέρει αγγλικά προσπαθώ με τα ελληνικά για να μπορώ να τα βγάζω

πέρα να με καταλαβαίνει, αλλά οι περισσότεροι μιλάνε αγγλικά, αλλά δεν έχω
καθόλου προβλήματα. Μερικές φορές έχω πάει στην Αθήνα μόνη μου έκανα δουλειές
μόνη μου και τα ξέρει η Χαϊδω (ΚΛ) ότι έχω πάει καις το νοσοκομείο και τα έχω
βγάλει πέρα μόνη μου.

Σ: Το καλό εδώ είναι ότι ο Έλληνας έχει υπομονή, όταν τον ρωτάμε κάτι έχει
υπομονή και μας βοηθάει, ακούει, δεν μας φωνάζει, έχουνε υπομονή σε όλη την
Ελλάδα ο κόσμος. Αν πάμε σε άλλες χώρες δεν έχουνε υπομονή. Και αυτό το
ξέρουμε για όλη την Ευρώπη ότι δεν έχουνε υπομονή. Τα παιδιά μου (τα μεγάλα)
είναι στην Γερμανία αν κάνουμε μια ερώτηση δεν απαντάνε επειδή έχουν γίνει
ρατσιστές, επειδή πρέπει να μιλάς ίδια γλώσσα. Αυτό ο κόσμος (Έλληνες) είναι ίδιος
λαός με τον δικό μας. Απλώς αλλάζει ο θεός. Εμείς εδώ δεν είδαμε καθόλου
ρατσιστές είμαστε μια χαρά σαν τη χώρα μας, απλώς μας δυσκολεύει λίγο η γλώσσα
και προσπαθούμε να τη μάθουμε. Πολύ απλοί άνθρωποι, πολύ απλώς λαός δεν μας
πείραξε κανένας και δεν πειράξαμε κανένα. Όλοι οι γείτονες που είναι εδώ, μας
αγαπάνε, μας σέβονται και εγώ σέβομαι όλο τον κόσμο.

ΜΦ: Δηλαδή αυτό που μας λες είναι ότι οι Έλληνες έχουν διάθεση να
επικοινωνήσουν μαζί σας παρόλο που μιλάνε διαφορετική γλώσσα και γι’ αυτό το
λόγο καταφέρνουν και οι ίδιοι να επικοινωνούν;

Σ: ναι

149
ΜΦ: Μας είπε η Κάουθαρ τι κάνει όταν δυσκολεύεται να επικοινωνήσει, εσύ έχεις
κάποιο παράδειγμά; Αν κάποια στιγμή έχεις δυσκολευτεί, τι έκανες, έχεις κι άλλους
τρόπους εκτός από το πρόγραμμα στο κινήτο;

Σ: Αν αυτό που θέλω να αγοράσω υπάρχει στη βιτρίνα, κάνω νόημα με το χέρι μου
και το δείχνω και το παίρνω.

ΜΦ: Αν δεν υπάρχει στη βιτρίνα;

Σ: Προσπαθώ να το βρω από το κινητό

ΜΦ: Από το κινητό και αγγλικά;

…………

ΜΦ: Άρα λοιπόν, όταν θέλετε να επικοινωνήσετε εναλλάσσετε τις γλώσσες για να
πείτε αυτό που θέλετε;

Σ: Δεν έχουμε καθόλου δυσκολία

Κ: Βέβαια είναι λογικό, όταν πας πρώτη φορά δυσκολεύεσαι, αλλά σιγά σιγά
μαθαίνεις.

ΜΦ: Να ρωτήσω και κάτι άλλο… είπες πριν Κ. ότι κατάφερες να επικοινωνήσεις με
γιατρό για ένα ιατρικό θέμα, χωρίς να μας αναφέρεις ποιο ήταν αυτό το ιατρικό θέμα,
μπορείς να εξηγήσεις πως κατάφερες να επικοινωνήσεις; Αν θέλεις φυσικά.

Κ: Έχω μια φίλη που είναι 17 χρόνια εδώ στην Ελλάδα που ξέρει να γράφει ελληνικά
και αγγλικά μου τα έγραψε αυτά που χρειαζόταν για το γιατρό του έδειξα το χαρτί και
με κατάλαβε.

Σ: Εμείς όταν θέλουμε κάτι να ψωνίσουμε στο σούπερ μάρκετ ή οπουδήποτε τα

γράφουμε εδώ (κινητό) για να ξέρουμε ακριβώς πως είναι, για να μην μας δυσκολεύει
το πράγμα και να κάνουμε τη δουλειά μας.

ΜΦ: Δηλαδή προετοιμάζεστε από πριν , σκέφτεστε τι θέλετε και πως θα το ζητήσετε;

Σ: Έτσι ακριβώς

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η

αραβική γλώσσα;

150
Σ: Είναι η δική μας γλώσσα είναι η γλώσσα του Κορανιού και είναι παγκόσμια
γλώσσα, τη μιλάνε πολλές χώρες στον κόσμο.

Κ: Τα ίδια ισχύουν και για μένα

ΜΦ: Μπορείτε να μας περιγράψετε με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για εσάς η
αγγλική γλώσσα;

Σ: Είναι international σε όποια χώρα και να πας μιλάς αγγλικά , είναι μεγάλη βοήθεια

Κ: Το ίδιο και για μένα

ΜΦ: Θεωρείς θετικό για τα παιδιά σου και για τα εγγόνια σου να μιλάνε πολλές
γλώσσες και να τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

Σ: Αυτό θέλω

ΜΦ: Και για ποιο λόγο το θεωρείς θετικό αυτό;

Σ: Η μεγαλύτερη βοήθεια είναι η γλώσσα, όποια γλώσσα μαθαίνεις είναι καλό.

Δ: Με ρωτάει εμένα πόσα χρόνια μιλάω την ελληνική γλώσσα.

Σ: Εσύ δουλεύεις, αυτή τη δουλειά κάνεις με τη γλώσσα.

ΜΦ: Άρα θεωρείς ότι είναι ένα σημαντικό εφόδιο για τη ζωή τους;

Σ: Ναι . Εμείς μεγαλώσαμε, αλλά τα παιδιά λογικό είναι να μάθουν γλώσσες και τα
μικρά παιδάκια.

ΜΦ: Μερικές φορές τα μικρά παιδιά μπορεί να ανακατεύουν τις γλώσσες και για
παράδειγμα σε μια αραβική λέξη να βάζουν ελληνική κατάληξη και να αλλάζουν λίγο
τις λέξεις, αν το δεις να γίνεται αυτό στα παιδιά ή στα εγγόνια, πως θα σου φανεί;

Σ: Εγώ θα είμαι πολύ χαρούμενος αν ακούω τα παιδιά να μιλανε αραβικά και ξαφνικά
να βάλουν και τα ελληνικά μέσα και τα αγγλικά και τους βοηθάω όπως μπορώ, όταν
βλέπουμε Έλληνες εγώ τους λέω πρέπει να πάτε να μιλήσετε με τους Έλληνες για να
μάθετε. Εμείς από μικρά παιδιά τους μαθαίνουμε για να μάθουν όσο το δυνατόν
περισσότερες γλώσσες.

151
ΜΦ: Μπορείς να μας πεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η ελληνική
γλώσσα;

Σ: Ωραία γλώσσα , δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη χώρα που να μιλανε ελληνικά , η
ελληνική γλώσσα μιλιέται σε δύο χώρες; Ελλάδα και Κύπρο; Ή υπάρχει Μακεδονία
που μιλάνε ελληνικά; Εγώ παραξενεύομαι γιατί στην Ελλάδα από εδώ ξεκίνησαν οι
γλώσσες γιατί δεν υπάρχουν άλλες χώρες που να μιλάνε αυτή τη γλώσσα; Αφού
ξέρουμε οι ρομάνοι πρώτοι και μετά η Ελλάδα γιατί δεν υπάρχουν, εμείς έχουμε 26
χώρες που μιλούν , δηλαδή άμα ψάχνουμε εμείς τα αρχαία ελληνικά και τη ρομανία
τα έχουμε στη Συρία και το Λίβανο. Στην αραβική μας γλώσσα υπάρχουν μερικές
λέξεις ελληνικά μέσα στο σχολείο τα μάθαμε.

ΜΦ: Δηλαδή για να καταλάβω, γνωρίζεις ότι η ελληνική γλώσσα έχει μια μεγάλη
ιστορία. Προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και έχει επηρεάσει και άλλες γλώσσες,
αλλά και η ελληνική έχει πάρει λέξεις από άλλες γλώσσες. Απλά σου φαίνεται
παράξενο που τη μιλάνε μόνο σε δύο χώρες;

Σ: Ναι αυτό , δηλαδή οι δύο χώρες είναι 15 – 20 εκατομμύρια, η Ελλάδα και η

Κύπρος. Τα αρχαία ξεκινήσανε από εδώ, αν δεν ξέρετε εσείς ξεκινήσανε από την
Ελλάδα, η μουσική , η ιατρική από εδώ ξεκινήσανε, η Ελλάδα. Εμείς διαβάζουμε για
τα αρχαία της Ελλάδας

ΜΦ: Να σε ρωτήσω… απ’ ότι καταλαβαίνω απ’ όταν ήσουν στην Συρία είχες μάθει
κάποια πράγματα για τον ελληνικό πολιτισμό και κυρίως για τον αρχαίο πολιτισμό
και για την γλώσσα, τώρα που είσαι εδώ και έχεις τη δυνατότητα να λες κάποιες
λέξεις ή να μάθεις ή να καταλαβαίνεις την ελληνική γλώσσα, πως σου φαίνεται, πως
νιώθεις γι’ αυτό;

Σ: Εγώ χάρηκα πάρα πολύ όταν ήρθα εδώ στην Ελλάδα και τα είδα εδώ στην Ελλάδα
και τι λένε για μας , εμείς είχαμε δει την Ελλάδα στα τετράδια και στα βιβλία, αλλά
τα είδαμε εδώ και με τα μάτια μας, είδαμε την Αθήνα πόσο είναι μεγάλη και είναι
καλοί άνθρωποι, από τις καλύτερες χώρες που υπάρχουν στον κόσμο.

ΜΦ: Άρα σε σχέση με τα ελληνικά, όταν σου μιλάει κάποιος και καταλαβαίνεις, για
παράδειγμα έρχεται η γειτόνισσα , σου λέει κάτι και καταλαβαίνεις , εκτός από το
θέμα της επικοινωνίας, ότι μπορείς να κάνεις κάποια πράγματα, θεωρείς ότι μπορεί

152
να έχεις και κάποιο άλλο όφελος, ίσως επειδή γνώριζε από πριν για τον ελληνικό
πολιτισμό ή δεν σε ενδιαφέρει αυτό το πράγμα;

Σ: Εγώ πρώτα ξεκινάω από εμένα, στο όνομα μου και για όλους τους πρόσφυγες
ευχαριστώ τον λαό της Ελλάδας , γιατί μας βάλατε σπίτι σας , ξέρουμε ότι η Ελλάδα
έχει μεγαλύτερη κρίση το βλέπουμε όλοι. Ευχαριστούμε και τον λαό πάρα πολύ που
μας βοηθάει, και ευχαριστώ πάρα πολύ την ΚΕΔΗΛ που μας βοηθάνε πάρα πολύ.
Εγώ είμαι περήφανος όταν ένας Έλληνας μιλάει μαζί μου και θέλω εγώ να μιλήσω
την ίδια γλώσσα που μιλάει.

ΜΦ: Καουθάρ Θεωρείς ότι είναι καλό για τα παιδιά και για τα εγγόνια να γνωρίζουν
πολλές γλώσσες κι να τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;;

Κ: Εγώ μιλάω τώρα για τον γιό μου, μου αρέσει να μιλάει πολλές γλώσσες, όλα τα
παιδιά θέλω να μάθουν , βοηθάω συνέχεια τα παιδιά για να μάθουν περισσότερες
γλώσσες.

ΜΦ: Για ποιο λόγο το κάνεις αυτό που νομίζεις ότι θα βοηθήσεις τα παιδιά σου με
αυτόν τον τρόπο;

Κ: Όταν μιλάει περισσότερες γλώσσες έχει ευκαιρία και έχει ελπίδα να βρει δουλειά.
Παντού όπου και να πάει.

Σ: Εγώ βοηθάω τα παιδιά περισσότερο να μάθουν τα ελληνικά μετά από τα αγγλικά ,

γιατί η Ελλάδα θα έχει μέλλον. Δεν θα μείνει έτσι. Εδώ είναι η πόρτα από την
Ευρώπη, από εδώ ξεκινάνε όλα, η ομορφιά που υπάρχει στην Ελλάδα δεν υπάρχει
παντού. Φτάνει άμα μάθεις τη γλώσσα να έρθεις εδώ διακοπές για παράδειγμα

ΜΦ: Άρα λοιπόν είναι θετικό και για το μέλλος τους, για να βρουν μια δουλειά, να
έχουν μια καλύτερη ζωή, αλλά και ως άνθρωποι να αναπτυχθούν .

Κ: Έτσι ακριβώς

ΜΦ: Μερικές φορές τα μικρά παιδιά μπορεί να ανακατεύουν τις γλώσσες και για
παράδειγμα σε μια αραβική λέξη να βάζουν ελληνική κατάληξη και να αλλάζουν λίγο
τις λέξεις, αν το δεις να γίνεται αυτό στα παιδιά ή στα εγγόνια, πως θα σου φανεί;

153
Κ: Εγώ θα είμαι πάρα πολύ χαρούμενη , θέλουμε τα μικρά παιδιά να τα μάθουν όλα.
Ξέρετε ότι τα μικρά παιδιά τα πιάνουν όλα, εύκολα περισσότερα από εμάς , γιατί
είναι μικρά ακόμα.

Σ: Τώρα που μιλάμε όλοι χρειάζονται κι άλλες γλώσσες. Ακόμα κι εσύ χρειάζεσαι να
μάθεις κι άλλες γλώσσες. Γι αυτό οι Έλληνες εδώ μιλάνε ελληνικά και αγγλικά και
εγώ έχω παρατηρήσει ότι οι περισσότεροι μιλάνε και γαλλικά.

ΜΦ: Καουθάρ μπορείς να μας πεις με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για σένα η
ελληνική γλώσσα, πως σε κάνει να νιώθεις;

Κ: Πρώτα είναι για να μπορώ να μιλήσω με τον κόσμο και μου αρέσει αυτή η
γλώσσα, όταν μιλάνε οι Έλληνες μου αρέσει να μάθω , μακάρι εγώ να μπορώ να τα
μάθω όλα τα ελληνικά, γιατί μερικές φορές ξεχνάω , όταν μου λένε κάποιες λέξεις τα
ξεχνάω, λόγω ηλικίας

Σ: Αυτά είναι επειδή μεγάλωσες (την πειράζει).

Κ: Θα δεις σε 5 μήνες θα μάθω τα ελληνικά , θα δεις σε πέντε μήνες. Γιατί στις

αραβικές χώρες όταν φτάνει η γυναίκα στα 40 την παρατάνε , δεν έχει κανένα νόημα,
αλλά εδώ στην Ελλάδα μου αρέσει ότι η γυναίκα όσο και να μεγαλώνει μαθαίνει
περισσότερα. Αυτό είναι το καλό που έχει η Ελλάδα.

Σ: Όλοι στην Συρία στην ηλικία της έχουν πεθάνει κι αυτή ζει (γέλια..)

ΜΦ: Αυτό που είπες για την γυναίκα στην Ελλάδα, ότι όσο μεγαλώνει μαθαίνει
περισσότερα, αυτό σου δίνει δύναμη ή θέληση για να μάθεις και η ίδια τα ελληνικά;

Κ: Αυτό το ξέρει και ο άντρας μου, ότι εγώ στην ηλικία που είμαι, λόγω της δουλειάς
μου προσπαθώ να μάθω περισσότερο τα ελληνικά.

Σ: Μόνη της πήγε και γράφτηκε στο σχολείο για να μάθει τα ελληνικά και θέλει να
μάθει όλα τα ελληνικά.

Κ: Στο σχολείο δεν μπορούμε να μάθουμε όλες τις λέξεις. Έξω , στις δημόσιες
σχέσεις, όταν βγαίνεις έξω τότε μαθαίνεις.

Σ: Έχει τελειώσει πανεπιστήμιο.

ΜΦ: Τι δουλειά έκανε;

154
Δ: Μουσικός

ΜΦ: Τώρα που έχει περάσει καιρός που είσαι στην Ελλάδα και μπορείς να βγαίνεις
έξω και να επικοινωνείς, πώς νιώθεις γι’ άυτό;

Κ: Κατεβαίνω μόνη μου στην Αθήνα και ψωνίζω ότι θέλω, δεν έχω κανένα πρόβλημα
γι’ αυτό εγώ μαθαίνω όλες τις γλώσσες και τα ελληνικά για να μπορώ να ψωνίσω.
Και δεν έχω κανένα πρόβλημα.

Σ: Ναι αλλά για να λέμε την αλήθεια, αυτό είναι και βοήθεια του λαού της Ελλάδας
που μας βοηθάνε και μας ακούνε. Αυτό παίζει μεγάλο ρόλο. Μπορεί να τα πούμε
εμείς λάθος τη λέξη ή τη φράση αλλά θα μας πουν δεν είναι έτσι αλλά είναι έτσι.

Κ: Εκεί κάτω στην Αθήνα μερικές φορές παίρνουνε διερμηνείς για να κάνουν τη
δουλειά τους, γιατί ξέρουν ότι εμείς με τα υφάσματα δουλεύουμε και παίρνουν
διερμηνείς για να κάνουν τη δουλειά τους.

Σ: Δεν χρειάζεται να πεις όλες τις λέξεις, μόλις πεις μια κουβέντα το πιάνουν
κατευθείαν.

155
 5. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΥΡΙΟΥ ΤΖΑΜΠΕΡ

ΜΦ: Ηλικία

Τζ: 65

ΜΦ: Πόσα παιδιά

Τζ:12

ΜΦ: 12???

ΤΖ: Ναι 12. 6 αγόρια και 6 κορίτσια

ΜΦ: 6 και 6

ΤΖ: Ναι και αυτό είναι το oracle των έξι

ΜΦ: Οι ηλικίες των παιδιών;

ΤΖ: Από 11 εως 45

ΜΦ: Οκ

ΤΖ: …. Είναι η μεγαλύτερη και ο …. Είναι ο μικρότερος

ΜΦ: Μένετε όλο εδώ στη Λιβαδειά;

ΤΖ: Όχι, εδώ έχω τη συζυγό μου, δύο γιούς και μια κόρη

ΜΦ: Άρα εδώ είστε….

ΤΖ: 4

ΚΛ: Η μεγάλη κόρη του είναι επίσης εδώ στη Λιβαδειά σε άλλο σπίτι.

ΤΖ: Σε διαφορετικό σπίτι γιατί έχει την οικογένεια της.

ΜΦ: Έχει τη δική της οικογένεια

ΤΖ: Ναι διαφορετική οικογένεια

ΜΦ: Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο;

156
ΤΖ: Εδώ ή…

ΜΦ: Εδώ

ΤΖ: ‘Όλα τους πηγαίνουν στο σχολείο

ΜΦ: ‘Όλα τους πηγαίνουν στο σχολείο….

ΜΦ: Πηγαίνουν δημοτικό και γυμνάσιο;

ΚΛ: Δημοτικό και ΕΠΑΛ είναι, το κορίτσι δεν το στέλνει σχολείο.

ΜΦ: Από ποια χώρα κατάγεσαι;

ΤΖ: Από τη Συρία. Είμαι Σύριος και το όνομα της περιοχής μου είναι Ντέλζο. Είναι
κοντά στα σύνορα και τώρα γίνεται μεγάλος πόλεμος μεταξύ των Κούρδων και του
ISIS, του Ισλαμικού Κράτους. Τώρα η πόλη έχει εκκενωθεί .

ΜΦ: Πόσο καιρό ζείτε στην Ελλάδα;

ΤΖ: Περίπου 1 χρόνο και τρεις μήνες.

ΜΦ: Ζήσατε σε άλλες χώρες πριν;

ΤΖ: Επίσημα, όχι ως πρόσφυγας. Έζησα στην Υεμένη για δύο χρόνια.

ΜΦ: Στην Υεμένη;

ΤΖ: Ναι στην Υεμένη ως Καθηγητής αγγλικών.

ΜΦ: Ως καθηγητής αγγλικών;

ΤΖ: Ως καθηγητής αγγλικών. Επίσης και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στο
Ντουμπάϊ.

ΜΦ: Στο Ντουμπάϊ;

ΤΖ: Ναι για 13 χρόνια

ΜΦ: και στις δύο χώρες πήγατε ως καθηγητής αγγλικών;

ΤΖ: Ναι ως καθηγητής αγγλικών

ΜΦ: Ποια είναι η μητρική σας γλώσσα;

157
ΤΖ: Η μητρική μου γλώσσα είναι αραβικά

ΜΦ: και σε αυτές τις χώρες που έζησες…..

ΤΖ: Επίσης αραβικά…

ΜΦ: Ποιες γλώσσες γνωρίζεται;

ΤΖ: Μιλάω αγγλικά επαγγελματκά.

ΜΦ: Ελληνικά;

ΤΖ: Προσπαθώ να μάθω λίγες λέξεις

ΜΦ: Λίγες λέξεις;

ΤΖ: Ναι λίγες λέξεις. Και Γαλλικά γιατί στο Πανεπιστήμιο υπήρχε αυτή η γλώσσα.

ΜΦ: Γαλλικά έμαθες στο πανεπιστήμιο;

ΤΖ: Ναι γαλλικά

ΜΦ: Οκ γνωρίζεις λίγες λέξεις και φράσεις στα γαλλικά….

ΤΖ: Ναι στα γαλλικά όταν κάποιον μιλάει μπορώ να καταλάβω ακριβώς, αλλά δεν
μπορώ να μιλήσω. Μπορώ να πω λίγες λέξεις, αλλά όχι σωστές προτάσεις όπως στα
αγγλικά….

ΤΖ: προσπαθώ να μάθω λίγα γερμανικά.

ΜΦ: Εδώ προσπαθείς να μάθεις γερμανικά;

ΤΖ: Μόνος μου προσπαθώ να μάθω.

ΜΦ: Για ποιο λόγο θέλεις να μάθει γερμανικά;

ΤΖ: Για τα γερμανικά….. θέλω να μείνω στην Ελλάδα, αλλά όπως γνωρίζεται στην
Ελλάδα δεν υπάρχουν δουλειές για εμένα. Είστε τα αδέρφια μας, είστε καλοί
οικοδεσπότες αλήθεια και είμαι περήφανος για εσάς και το ξέρετε αυτό, εγώ όμως
χρειάζομαι μια δουλειά τώρα ….

…..ήρθε ο μικρός γιος να μας προσφέρει τσαί…

158
ΜΦ: ευχαριστώ, σουκραν.

ΤΖ: (απευθύνεται προς το μικρό στα αγγλικά) Speak to them in greek.

ΠΔ: καλημέρα

ΜΦ: καλημέρα, τι κάνεις;

ΠΔ: καλά

ΜΦ: Μπράβο και μείς καλά είμαστε, ευχαριστούμε (για το τσάι)

ΤΖ: Αυτό το παιδί το δίδαξα εγώ, επειδή δεν λειτουργούσε το σχολείο στη Συρία.
Όλα (τα μικρότερα) άρχισα να τα διδάσκω από το αλφάβητο αραβικά και αγγλικά
ώστε να έχουν κάποιες γνώσεις.

ΜΦ: Αυτό είναι πολύ καλό

ΤΖ: Είμαι περήφανος γι’ αυτό το παιδί

ΜΦ: Συγχαρητήρια

ΤΖ: Ευχαριστώ… αυτό είναι χωρίς ζάχαρη (ενν. το τσάι), και αυτό είναι με ζάχαρη.

ΚΛ: Χρησιμοποιούν…

ΜΦ: πολύυυυυυυ ζάχαρη, κιλά!

ΚΛ: αυτό το έφτιαξαν για μένα χωρίς ζάχαρη

ΤΖ: Για τον Νικόλα φτιάχνουμε διαφορετικό…

ΜΦ: Ποιες γλώσσες μιλούν τα παιδιά σας;

ΤΖ: Αραβικά

ΜΦ: Αραβικά

ΤΖ: Ελληνικά, αγγλικά φυσικά… τους διδάσκω και αγγλικά

ΜΦ: Μένετε εδώ με τα μικρότερα παιδιά έτσι; Τα τρία μικρότερα

ΤΖ: Ναι τα τρία τελευταία

159
ΜΦ: ‘Όλα αυτά τα παιδιά μιλάνε αυτές τις γλώσσες;

ΤΖ: Τα αγόρια μιλούν αυτές τις γλώσσες και το κορίτσι προσπαθεί με την βοήθεια
των αδελφών της. Πηγαίνουν στο σχολείο και μετά της τα εξηγούν

ΜΦ: Εννοείται ότι τα αγόρια βοηθούν το κορίτσι να μιλά καλύτερα.

ΤΖ: Ναι. Πήγε σχολείο για τρεις μήνες και για να συνεχίσει….

ΜΦ: Λοιπόν, εσείς έχετε διδαχθεί τις γλώσσες, αγγλικά, αραβικά στο σχολείο,
γαλλικά στο πανεπιστήμιο..

ΤΖ: Ναι

ΜΦ: Και ελληνικά;;

ΤΖ: Μόνος μου

ΜΦ: Δεν έχετε κάποιο δάσκαλο, ή έχετε παρακολουθήσει οργανωμένα μαθήματα

κάπου..

ΤΖ: Υπάρχουν κάποια προγράμματα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στο

YouTube..

ΜΦ: Δεν έχετε παρακολουθήσει κάποια μαθήματα με δάσκαλο.

ΤΖ: όχι. Παρακολούθησα ένα μάθημα στο σχολείο, αλλά δεν βρήκα να έχει κάτι για
εμένα εκεί. Οπότε έχω ένα πρόγραμμα. ….. (μας δείχνει το προγράμματα)…

ΜΦ: Φαίνεται πολύ χρήσιμο

ΤΖ: Βέβαια φυσικά, υπάρχει και στα γερμανικά.

ΜΦ: Στο σπίτι σε ποια γλώσσα/ες επικοινωνείτε;

ΤΖ: Με την οικογένεια μου;

ΜΦ: Ναι

ΤΖ: Αραβικά, είναι η γλώσσα που επικοινωνούμε.

ΜΦ : Με την σύζυγο αραβικά και με τα παιδιά αραβικά;

160
ΤΖ: Για την καθημερινή μας επικοινωνία χρησιμοποιούμε αραβικά

ΜΦ: Υπάρχουν περιστάσεις που εσείς επικοινωνείτε με τα παιδιά σας στα αγγλικά ή
στα ελληνικά;

ΤΖ: Αγγλικά μόνο στα μαθήματα, έχω αυτή την ειδικότητα και διδάσκω στα παιδιά
μου αυτό το αντικείμενο.

ΜΦ: οκ

ΤΖ: Στα ελληνικά βοηθάνε το ένα το άλλο, στα αγγλικά τα βοηθάω εγώ.

ΜΦ: Εδώ στην Ελλάδα έχετε κάνει νέους φίλους;

ΤΖ: Ναι

ΜΦ : άλλους πρόσφυγες ή έλληνες;

ΤΖ: Εδώ στη Λιβαδειά;

ΜΦ: Ναι

ΤΖ: Αυτοί είναι οι φίλοι μας (δείχνει τον ΚΛ). Ο οργανισμός εδώ (ΚΕΔΗΛ) και
είμαστε περήφανοι γι’ αυτούς. Είναι πολύ καλοί μαζί μας και μας βοηθάνε πολύ.
Είναι καλοί άνθρωποι. Και έχουμε και άλλους φίλους στο νησί και στην Μόρια.

ΜΦ: Ήσασταν στην Μόρια πριν;

ΤΖ: Ναι στην Μόρια και κάτσαμε εκεί περίπου 9 μήνες. Εκεί δίδασκα σε δύο σχολεία
στα αγγλικά μαζί με έλληνες. Ήταν σχολείο για πρόσφυγες.

ΜΦ: Μέσα στο Καμπ;

ΤΖ: Ναι μέσα στο Καμπ. Περίπου 9 μήνες δίδαξα εκεί.

….μας δείχνει τα πιστοποιητικά διδασκαλίας……

ΜΦ: Αυτό είναι πολύ ωραίο.

ΜΦ: Δύσκολή δουλειά, αλλά καλή δουλειά.

ΤΖ: Το να βοηθάς τους άλλους… ναι…

161
ΜΦ: Συγχαρητήρια γι άυτό

ΤΖ: Ευχαριστώ.

ΜΦ: Εδώ στη Λιβαδειά σε ποια γλώσσα επικοινωνείτε με τους φίλους σας;

ΤΖ: Στα αγγλικά που γνωρίζω καλύτερα, στα ελληνικά μπορώ να πω μόνο
χαιρετισμούς και τυπικές εκφράσεις. Μαθαίνω ελληνικά, έχω το υπόβαθρο αλλά δεν
είναι η πραγματικότητα μου. Στο πανεπιστήμιο είχα διδαχθεί το αντικείμενο της
μυθολογίας.

ΜΦ: Οκ

ΤΖ: Και όλα αυτά στην αγγλική ποίηση είναι όλα γεμάτα με ελληνικούς μύθους.
Επίσης για την ελληνική ιστορία. Έχω διαβάσει πολλά γι’αυτή και επίσης η σόφία
της Ελλάδας. Μαθαίνουμε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, αλλά τα ελληνικά είναι τα
θεμέλια για τις ευρωπαϊκές…

ΜΦ: Είναι η βάση; Η ελληνική ιστορία είναι η βάση για όλούς τους ευρωπαϊκούς
πολίτισμούς;

ΤΖ; Ναι. Τα ελληνικά είναι η αρχαίες ρίζες στο παρελθόν.

ΜΦ: Δηλαδή στο πανεπιστήμιο είχατε παρακολουθήσει κάποια μαθήματα για τον
Ευρωπαϊκό πολιτισμό και την ιστορία και μάθατε για την αρχαία Ελλάδα.

ΤΖ: Ιλιάδα, Οδύσσεια, Αινειάδα, Τρωικός πόλεμος,

ΜΦ: Οπότε θεωρείτε ότι κατανοείτε τον ελληνικό πολιτισμό..

ΤΖ: Ναι φυσικά. Έχουμε διαβάσει πολλά γι αυτά.

ΜΦ: Λοιπόν, θεωρείτε ότι το γεγονός ότι γνωρίζεται αρκετά πράγματα για τον
ελληνικό πολιτισμό και την ελληνική ιστορία, καθιστά ευκολότερο για εσάς το να
μάθετε την ελληνική γλώσσα;

ΤΖ: Ναι θα είναι χαρά μου να επικοινωνώ με τους φίλους μου και ΄χω βρει πολύ
καλούς ανθρώπους από την αρχή όταν πήγα στη Μόρια, στην Αθήνα, και όταν
γνώρισα αυτούς τους ανθρώπους αληθινά μας καλωσόρισαν εκτιμώ την
συνανταστροφή μας και την συμπεριφορά τους και εγώ και η μεγάλη οικογένεια μου

162
βρήκαμε φιλικούς και καλούς ανθρώπους. Οπότε δεν βρίσκω τον εαυτό μου «ξένο»
«alien” στην Ελλάδα .

ΜΦ: Θεωρείς ότι ταιριάζεις εδώ;

ΤΖ: Ναι γιατί εδώ έχει πολλούς καλούς ανθρώπους, όσους ανθρώπους γνώρισα με
σεβάστηκαν και εγώ τους σεβάστηκα. Με βοήθησαν, κλάψαμε μαζί όταν έφυγα. Δεν
έχουμε απλώς σεβασμό ο ένας για τον άλλον.

ΜΦ: Αυτή η κατάσταση που περιγράφετε έκανε ευκολότερο το να επικοινωνήσετε με

αυτούς τους ανθρώπους;

ΤΖ: Φυσικά, όταν πολλοί άνθρωποι σε σέβονται προσπαθείς να μάθεις τη γλώσσα

τους, να ζήσεις μαζί τους, να είσαι ασφαλής και όχι συνέχεια μέσα στο άγχος. Ναι

ΜΦ: Τώρα υπάρχουν μερικές ερωτήσεις σχετικά με τα παιδιά.. εντάξει;

ΤΖ: Ναι

ΜΦ: Τα παιδιά σας, τα μικρότερα, σε ποιες γλώσσες επικοινωνούν μεταξύ τους;

ΤΖ: όταν πρέπει να βοηθήσουν το ένα το άλλο επικοινωνούν στα ελληνικά, για να
λύσουν ασκήσεις.. το ένα δεν διαβάζει καλά και ζητάω από το άλλο βοήθεια.

ΜΦ: Το ένα μιλάει καλύτερα ελληνικά;

ΤΖ: Ναι

ΜΦ: Οπότε μιλάνε ελληνικά όταν παίζουν ή κάνουν κάτι άλλο

ΤΖ: Ναι όλη την ώρα μιλάνε αραβικά και αγγλικά όταν έχουν μάθημα.
Παρακολουθούν μαθήματα στη βιβλιοθήκη. Τους παραδίδω ορισμένα μαθήματα. Για
παράδειγμα έχω ένα βιβλίο για να μεταφράζουν. Τους διδάσκω πώς να προφέρουν,
να γράφουν..

ΜΦ: Πολύ καλά… λοιπόν, εδώ στη Λιβαδειά πρέπει να πάτε στο σούπερ μάρκετ, στη
λαϊκή, στο γιατρό… και πρέπει να επικοινωνήσετε εκεί οκ;

ΤΖ: Ναι

163
ΜΦ: Να πείτε θέλω μήλα , ψωμί… με ποιο τρόπο επικοινωνείτε σε αυτές τις
περιστάσεις; Σε ποια γλώσσα;

ΤΖ: Αν δεν μιλάνε αγγλικά παίρνω μαζί μου το παιδί. Μπορώ να πω κάποιους
χαιρετισμούς «ευχαριστώ» «καλημέρα» και αυτοί κάνουν το ίδιο γιατί τα πράγματα
έχουν τις τιμές πάνω, μπορείς να δεις πόσο κοστίζουν οι ντομάτες, το ίδιο και στο
σουπερ μαρκετ υπάρχουν εικόνες με τις τιμές. Και έχεις επιλογές……23:50

ΜΦ: Μπορείτε να περιγράψετε με τρεις λέξεις ή φράσεις τι σημαίνει για εσάς η

αραβική γλώσσα;

ΤΖ: Είναι κομμάτι μου.

ΜΦ: Είναι κομμάτι σας;

ΤΖ: Ναι, Επειδή η αραβική μας γλώσσα όταν τη συγκρίνω με άλλες, μερικοί λένε ότι
η αραβική γλώσσα είναι δύσκολη, όχι, όχι επειδή είμαι δογματικός, αλλά όταν την
συγκρίνω με άλλες γλώσσες είναι η ευκολότερη γλώσσα στον κόσμο. Επειδή είναι η
γλώσσα του αγίου κορανιού. Τα γράμματα προφέρονται όλα. Όλο το αλφάβητο, αν
βάλεις στη σειρά τα γράμματα θα πρέπει να τα προφέρεις όλα. Δεν υπάρχουν
γράμματα σε μια λέξη που δεν ακούγονται. Σε όποια θέση και να μπει ένα γράμμα
προφέρεται το ίδιο. Επίσης έχω τη γνώση ότι όλες οι ξένες γλώσσες βρίσκονται στο
αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, κάποιοι επιστήμονες το λένε αυτό, η αραβική
γλώσσα βρίσκεται στο δεξί ημισφαίριο επειδή είναι η γλώσσα του παππού μας του
Αδαμ. Όταν ο Αλλάχ έφτιαξε τον Αδάμ ……έτσι φτιάχτηκε η γλώσσα μας. Ο Ιησούς
Χριστός πέθανε στη Συρία, στην Παλαιστίνη, στην Ιερουσαλήμ. Στη Συρία η γλώσσα
του Ιησού Χριστού ακόμα μιλιέται, ακριβώς η ίδια γλώσσα μιλιέται στην χώρα μας.

ΜΦ: Είναι μια αρχαία γλώσσα.

ΤΖ: Ναι φυσικά αρχαία γλώσσα. Συριαν γλώσσα είναι η γλώσσα του χριστιανισμού,
είναι η ίδια γλώσσα του Χριστού.

ΚΛ: Αραμαϊκά;

ΤΖ: Αραμίκς, Ασούρη, είναι το ίδιο. Είναι…

ΜΦ: Ποικιλίες της ίδιας γλώσσας;

164
ΤΖ: Η ίδια γλώσσα του Ιησού Χριστού, είμαι περήφανος γι’ αυτό.

ΜΦ : Λοιπόν, η αραβική γλώσσα αντιπροσωπεύει εσάς, την θρησκεία σας, την

ιστορία της χώρας σας.

ΤΖ: Ναι φυσικά.

ΜΦ: Και θεωρείται ότι είναι κάτι διαφορετικό από τις άλλες γλώσσες ή κάνω λάθος;

ΤΖ: Η αραβική γλώσσα να είναι διαφορετική από τι;

ΜΦ: Από άλλες γλώσσες, αγγλικά, γερμανικά, ελληνικά…

ΤΖ: όχι, όχι… είναι η γλώσσα της γνώσης μου… εμείς κάνουμε μια άλλη γλώσσα
τώρα.

ΜΦ: Ωραία κατάλαβα..

ΤΖ: Δεν είμαι δογματικός…

TZ: Γλώσσα είναι κάτι με το οποίο επικοινωνούμε. Γνωρίζεται την ίσιμπράντο;

ΜΦ: Όχι, δεν γνωρίζω τι είναι

ΤΖ: Για παράδειγμα η ίσιμπράντο που είναι μια γλώσσα για να επικοινωνεί όλος ο
κόσμος.

ΚΛ: Εσπεράντο..

ΤΖ: Ναι Εσπεράντο.

ΤΖ: Και τώρα είμαι λάτρης του διαβάσματος. Έχω καλή γνώση, μου αρέσει να
διαβάζω, το βιβλίο είναι μέρος του εαυτού μου.

ΜΦ: Μπορείτε να περιγράψετε με τρεις λέξεις ή τρείς φράσεις τι σημαίνει για εσάς η
αγγλική γλώσσα; Πώς νιώθετε για την αγγλική γλώσσα;

ΤΖ: Η αγγλική γλώσσα αυτή τη στιγμή είναι η κύρια γλώσσα σε όλο τον κόσμο. Η
γλώσσα των δυνατών, Αμερική και πριν από αυτή η Βρετανία. Η αγγλική γλώσσα
είναι παντού. Στη αρχή ήταν η Βρετανία σε όλο τον κόσμο και μετά η Αμερική. Τώρα

165
τα αγγλικά είναι η γλώσσα της Αμερικής. Όταν χρησιμοποιείς τα αγγλικά όλοι σε
καταλαβαίνουν. Όπου και να βρεθείς αν μιλάς αγγλικά, κάποιος θα σε βοηθήσει.

ΜΦ: Λοιπόν, αν κατάλαβα καλά, τα αγγλικά είναι η γλώσσα των δυνατών χωρών,
όπως η Αμερική και η Αγγλία..

ΤΖ: Πριν (η Αγγλία) ναι..

ΜΦ: και …. Είναι καλό για τους ανθρώπους να ξέρουν αγγλικά; Επειδή είπατε ότι αν
κάποιος ξέρει αγγλικά ο καθένας μπορεί να τον καταλάβει.

ΤΖ: Ναι παντού.

ΜΦ: Και αν χρειαστείς βοήθεια και μιλάς αγγλικά, κάποιος θα σε βοηθήσει.

ΤΖ: Ναι θα βρεις βοήθεια. Υπάρχουν και τα γερμανικά και τα γαλλικά, αλλά δεν
είναι σαν τα αγγλικά. Αυτή είναι η εμπειρία μου δεν ξέρω αν κάνω λάθος. Επίσης η
αγγλική και η αμερικάνικη λογοτεχνία έχει καλούς συγγραφείς. Και η Γερμανία έχει
ωραία λογοτεχνία και στην Ελλάδα έχετε….. τον Σαίξπηρ και τον Μίλτον και οι
αρχαίοι έχουν επηρεάσει την παγκόσμια σκέψη, τους μελέτησα στο πανεπιστήμιο.
Κάθε χώρα έχει τους ανθρώπους της. Για παράδειγμα η Αθήνα έχει τον Όμηρο,
καλούς ανθρώπους, σοφούς ανθρώπους. Η σοφία της Ελλάδας είναι πολύ γνωστή.
Στα αγγλικά ειδικευόμαστε στο δράμα, την ποίηση και η αμερικάνικη λογοτεχνία
είναι προεκτασή της. Έτσι έχω μια μεγάλη γνώση σχετικά με τα αγγλικά.

ΜΦ: Ωραία, τώρα μπορείτε να περιγράψετε με τρεις λέξεις ή φράσεις τη σημαίνει για
σας η ελληνική γλώσσα; Τι νιώθετε για την ελληνική γλώσσα;

ΤΖ: Η ελληνική γλώσσα είναι μια τοπική γλώσσα. Την μιλάνε μόνο οι Έλληνες, είναι
μια γλώσσα που θυμίζει το παρελθόν, την αρχαιότητα, συνδέεται και με άλλες
γλώσσες, αν βγείς έξω κανείς δεν τη μιλάει..

ΜΦ: αυτό είναι αλήθεια..

ΤΖ: Ναι … και σέβομαι ότι έχουμε πολλές κοινές ρίζες με τα ελληνικά, όπως
ντομάτα, πατάτα, είμαι πολύ περήφανος γι’ αυτό ..

ΜΦ: δηλάδη θαυμάζεις την αρχαία Ελλάδα…

ΤΖ: φυσικά!

166
ΜΦ: και το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα συνδέεται με το παρελθόν, αλλά τώρα
είναι μια περιορισμένη γλώσσα;

ΤΖ: Ναι περιορισμένη..Μόνο για την Ελλάδα.

ΜΦ: Αλλά οι ομοιότητες με άλλες γλώσσες σε βοηθούν να καταλάβεις και κάνεις

συνδέσεις ;;;

ΤΖ: Ναι έχετε πολλές λέξεις που είναι κοινές με τα αραβικά και τις λέμε και στη
Συρία, όπως η ντομάτα που είπαμε πριν.

ΜΦ: Εδώ στην Ελλάδα όταν μιλάτε ανακατεύετε τις γλώσσες; Λίγα αγγλικά, λίγα
ελληνικά, λίγα αραβικά;

ΤΖ: ‘Οχι, για παράδειγμα εγώ ειδικεύομαι, έχω μια καλή ιδέα, όταν μιλάω αραβικά
μιλάω συνέχεια αραβικά. Για παράδειγμα για μια οικογένεια εδώ μεταφράζω από τα
αγγλικά στα αραβικά. Με τον Έλληνα μιλάω στα αγγλικά με την οικογένεια στα
αραβικά.

ΜΦ: Όμως στην ίδια πρόταση μπορεί να πείτε μια λέξη στα αραβικά και άλλη στα
αγγλικά;

ΤΖ: όχι όχι, όταν μιλάω αραβικά είναι αραβικά και όταν μιλάω αγγλικά είναι
αγγλικά. Ακόμα και στην χώρα μου δεν το χρησιμοποιώ (αγγλικά) για να πω ακούστε
με μιλάω αγγλικά. Την ίδια γλώσσα στο σπίτι, στο δρόμο , στο πανεπιστήμιο. Είμαι
από χωρίο, ο πατέρας μου ήταν αγρότης, μιλάω την ίδια γλώσσα στο χωρίο μου, στη
χώρα μου, παντού. Επίσης έχουμε διαλέκτους στην πρωτεύουσα, στα χωριά, αλλά
μιλάω την ίδια γλώσσα που είναι γνωστή σε όλους τους ανθρώπους, μιλάω τη standar
γλώσσα.

ΜΦ : Θυμάστε να είχατε ποτέ δυσκολία στο να επικοινωνήσετε σε μια κοινωνική

περίσταση, ενώ ψωνίζατε ή στο γιατρό;

ΤΖ: Εγώ βοηθάω άλλους. Όταν ήμουν στην Μόρια μετέφραζα για τους φίλους μου,
μιλούσα με τους γιατρούς, δίδασκα στο σχολείο. Και επίσης πριν από αυτό δούλευα
σε στρατιωτική υπηρεσία στην Συρία το 1998. Ήμουν στο γραφείο ξένων, για την
επικοινωνία. Επειδή υπήρχαν πολλές ομάδες ξένων στρατιωτών στη Συρία. Στην

167
περιοχή του Γκολάν. Εκεί έπρεπε να είμαι ο μεταφραστής και με ονόμαζαν «λεζιαν
όφισερ». Οπότε δούλευα με γιατρούς, αξιωματικούς…

ΜΦ: Αυτές οι εμπειρίες σου έδωσαν το εφόδιο…

ΤΖ: Να εξηγώ τα πάντα.

ΜΦ: Να διαχειρίζεστε τυχόν δυσκολίες στην επικοινωνία;

ΤΖ: Ναι

ΜΦ: όταν πηγαίνετε σε ένα μαγαζί να ψωνίσετε στην Ελλάδα, σας καταλαβαίνουν;

ΤΖ: Μπορεί να μην με καταλαβαίνουν, αλλά τα ευρώ είναι μια καλή γλώσσα. Όταν
δείχνεις τους αριθμούς όλα είναι καλά. Αν τα έχεις σε καταλαβαίνουν είτε είσαι
Έλληνας είτε Σύριος.

ΜΦ: Θεωρείτε ότι είναι όφελος για τα παιδιά σας να γνωρίζουν πολλές γλώσσες;

ΤΖ: Ναι φυσικά. Όταν μαθαίνεις μια νέα γλώσσα γίνεται ένας νέος άνθρωπος. Όταν
γνωρίζεις πολλές γλώσσες, έχεις πολλούς εαυτούς. Τώρα είμαι ένας άνθρωπος
Άγγλος, Έλληνας κατά κάποιο τρόπο Γάλλος. Γιατί εισπράττω τη γνώση, το
υπόβαθρο.

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείτε ότι το να γνωρίζει κάποιος πολλές γλώσσες είναι όφελος για
τον χαρακτήρα του;

ΤΖ: Να γίνει καλύτερος

ΜΦ: Οι γλώσσες σε κάνουν καλύτερο άνθρωπό;

ΤΖ: Ναι.. για να μην έχει μια κουλτούρα αλλά να είναι multiculture. Η κουλτούρα
είναι σαν το διαμάντι, ξέρετε το διαμάντι;

ΜΦ: Ναι το ξέρω

ΤΖ: Το διαμάντι έχει πολλά πρόσωπα, ο χαρακτήρας είναι το ίδιο..

ΜΦ: Έχει ευρύ φάσμα;

168
TZ: Ναι όπως με το φως έχει πολλά χρώματα. Πολλά πρόσωπα. Οπότε την
κουλτούρα μπορείς να τη δεις από την μια μερια και από την άλλη. Αλλά ούτε εσύ
είσαι λάθος, ούτε εγώ είμαι λάθος.

ΜΦ: Δηλαδή σε βοηθά να δεις μια άλλη οπτική ενός αντικειμένου.

ΤΖ: Ναι δεν είμαι όλη την ώρα σωστός και συ λάθος. Εσύ έχεις την κουλτούρα σου,
εγώ έχω την κουλτούρα μου και προσπαθούμε να τα βρούμε, αλλά σέβομαι την
κουλτούρα σου, ο Βολταίρος είπε.. τι είπε ο Βολταίρος; Μπορεί να διαφωνώ μαζί σου
αλλά θα θυσιάσω τη ζωή μου για να μπορείς να λες τη γνώμη σου.

ΜΦ: Μάλιστα, πριν όταν είπατε «μια γλώσσα» κάνατε αυτή τη κίνηση (παρωπίδες)

ΤΖ: Μα φυσικά!

ΜΦ: Στα ελληνικά λέμε «παρωπίδες» είναι τα καλύμματα που βάζουμε στα μάτια
των αλόγων για να μην λοξοδρομούν.

ΤΖ: ναι ναι και εμείς. Είναι η ίδια ιδέα.

ΜΦ: Δηλαδή το να γνωρίζει κάποιος πολλές γλώσσες βοηθάει στο να βγουν οι

παρωπίδες;

ΤΖ: Ναι ναι να βγάλει τις παρωπίδες, να είναι ανοιχτόμυαλός, ανεκτικός ναι.

ΜΦ: Όταν τα παιδιά σας ανακατεύουν τις γλώσσες για να επικοινωνήσουν πώς σας
φαίνεται; Αν για παράδειγμα σε μια πρόταση χρησιμοποιούν μια λέξη αραβικά, μια
ελληνικά το θεωρείτε ως πρόβλημα ή είναι εντάξει;

ΤΖ: Όχι είναι εντάξει τους βοηθάει. Ο ένας προσπαθεί να διορθώσει τον άλλον. Εγώ
προσπαθώ να τους διδάξω την προφορά.

ΜΦ: Θεωρείτε ότι τους βοηθάει να καταλαβαίνουν όλες τις γλώσσες;

ΤΖ: Ναι στη γλώσσα αυτή τη στιγμή δεν χρειάζεται να μάθουν τα πάντα. Αυτό είπα
και στους μαθητές μου στη βιβλιοθήκη. Δεν χρειάζεται να μάθετε τα πάντα,
επικεντρωθείτε σε χρήσιμες φράσεις και λέξεις για να σας αφήσουν να ζήσετε στην
χώρα, «Πώς να πάω στο σταθμό», «Πώς να πάω στο αεροδρόμιο». Για παράδειγμα
θέλω να γίνω χασάπης ή μανάβης σε αυτό το τμήμα του καταστήματος θα ξέρω όλες
της ονομασίες των προϊόντων και τις τιμές στα αγγλικά και αν πάω σε άλλο τμήμα

169
μπορεί να μην ξέρω τίποτα. Σε αυτό το κομμάτι θα είμαι ικανός. Αυτή είναι μια
εμπειρία από την Ινδία για ανθρώπους που θέλουν να δουλέψουν σε άλλη χώρα.

ΜΦ: Θεωρείτε ότι αυτό είναι καλό;

ΤΖ: Ναι φυσικά βοηθάει πολύ.

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείτε πως η γλώσσα είναι επίσης ένα εργαλείο που σε βοηθάει να
βρεις δουλειά και σου δίνει ικανότητες στον τομέα της δουλειάς;

ΤΖ: Ναι φυσικά. Για εμάς τους πρόσφυγες η γλώσσα δεν είναι για λογοτεχνία, για
γεωγραφία, είναι για την καθημερινή ζωή. Για τους πρόσφυγες πρέπει να δώσεις 500
λέξεις, να τις χρησιμοποιούν, να τις προφέρουν αυτά είναι αρκετά. Όλοι οι δάσκαλοι
ξεκινάνε από το αφλάβητο, με το άλφα, βήτα και ωμέγα,

ΜΦ: Δηλαδή θεωρείτε ότι η γλώσσα για τους πρόσφυγες είναι κάτι…

ΤΖ: Περιεκτικό, συμπυκνωμένο. «πώς θα πάω εκεί» «πόσο κοστίζει» , για να

γλιτώσουμε χρόνο.

ΜΦ: Σε σύντομο χρόνο πρέπει να μάθουν στοχευμένα πράγματα;

ΤΖ: Ναι

ΜΦ: Πώς σας φαίνεται όταν τα παιδιά σας ανακατεύουν άλλες γλώσσες με τα
αραβικά για να επικοινωνήσουν;

ΤΖ: Εδώ στο σπίτι ή έξω;

ΜΦ: Εδώ στο σπίτι

ΤΖ: Δεν υπάρχει πρόβλημα, είναι κάτι που εξαρτάται από αυτούς.

ΜΦ: Για παράδειγμα στην Ελλάδα λέμε «ευχαριστώ πολύ», αν πούνε «σούκραν
πολύ» τι θα σκεφτείτε;

ΤΖ: Θα το πάρω ως αστείο (γελάει.)

ΜΦ: Ως αστείο;

ΤΖ: Ως αστείο θα με κάνει να γελάσω

170
ΤΖ: Μπορείς να λες όλες τις λέξεις, αλλά σωστές λέξεις. Εμείς λέμε στα αραβικά
«μερσί», «ευχαριστώ» στα γαλλικά, «μέρσι φιρ», κάποιοι στα αραβικά το
χρησιμοποιούν.

ΜΦ: Είναι μια μίξη γαλλικών με αραβικά..

ΤΖ: Ναι αραβικά, γαλλικά, αγγλικά. Για παράδειγμα οι καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν
σέβονται αυτή τη γλώσσα. Αν θες να μιλά γαλλικά μίλα, αν θες να μιλάς αραβικά
μίλα. Στην τηλεόραση, στα επίσημα προγράμματα δεν ανακατεύουν τις γλώσσες.

ΜΦ: Είπατε ότι οι καλλιεργημένοι άνθρωποι δεν το δέχονται αυτό. Ποια είναι η δική
σας γνώμη;

ΤΖ: Καταστρέφεις τη γλώσσα , δεν είναι καλό.

ΜΦ: Η γνώμη σας είναι ότι αυτή η πρακτική είναι κακή για την γλώσσα ή είναι
εντάξει;

ΤΖ: Για μένα δεν είναι καλό. Για εμένα όταν μιλάω θέλω να δίνω μια ολόκληρη
πρόταση στα αγγλικά.

ΜΦ: Για ποιο λόγο θεωρείτε ότι δεν είναι καλό;

ΤΖ: Επειδή αυτός που ακούει δεν θα καταλάβει. Για εμένα δεν είναι πρόβλημα γιατί
ξέρω αγγλικά. Όμως αν είμαι στην τηλεόραση στην Ελλάδα θα πρέπει να μιλάω
ελληνικά να σεβαστώ τους ακροατές.

ΜΦ: Είναι απλώς θέμα σεβασμού ή σχετίζεται και με την επικοινωνία;

ΤΖ: Είναι και θέμα επικοινωνίας. Αν λες μια λέξεις αγγλικά, μια ελληνικά θα είναι
δύσκολο να συνδέσει το νόημα. Υπάρχει και μια θεωρία ο συντομότερος δρόμος
ανάμεσα σε δύο σημεία είναι η ευθεία όχι η καμπύλη, υπάρχει αυτή η θεωρία.

171
 6. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΜΠΟΥΝΤ

ΜΦ: Ποιες γλώσσες μιλάτε;

ΑΜΠ: Κούρδικά, αραβικά, αρμένικα και τουρκικά

ΜΦ: με ποιόν τρόπο έμαθες όλες αυτές τις γλώσσες;

ΑΜΠ: Στη Συρία η δική μου γλώσσα είναι τα κούρδικά , επειδή η Συρία είναι μια
αραβική χώρα αναγκαστικά έμαθα και τα αραβικά. Και η δουλειά μου ήτανε με τους
Αρμένιους και έτσι έμαθα αρμένικα.

ΜΦ: τα τούρκικα;

ΑΜΠ: έξι χρόνια έμεινα στην Τουρκία, μετά τον πόλεμο πήγα στην Τουρκία, εκεί
έμαθα τούρκικα .

ΜΦ: πόσο χρονών είστε;

ΑΜΠ: 42

ΜΦ: Στην οικογένεια είστε εσείς, η σύζυγος και το παιδάκι σας;

ΑΜΠ: ναι

ΜΦ: στην Ελλάδα πόσο καιρό ζείτε;

ΑΜΠ: ενάμιση χρόνο

ΜΦ: οπότε ζήσατε στην Συρία, 6 χρόνια στην Τουρκία και ενάμιση χρόνο στην
Ελλάδα, σωστά;

ΑΜΠ: ναι

ΜΦ: Είπαμε ότι η μητρική γλώσσα, αυτή που μιλούσαν μέσα στο σπίτι με την
οικογένεια ήταν τα κουρδικά;

ΑΜΠ: Ναι

ΜΦ: Και τα αραβικά τα έμαθες στο σχολείο;

172
ΑΜΠ: Ναι στο σχολείο

ΜΦ: Πριν πάει στο σχολείο θυμάται αν γνώριζε καθόλου αραβικά, αν καταλάβαινε;

ΑΜΠ: ναι επειδή είναι μια αραβική χώρα. Ναι μίλαγα αραβικά πριν να πάω στο
σχολείο.

ΜΦ: Το κοριτσάκι, η κόρη σου ποιες γλώσσες μιλάει ή σε ποιες γλώσσες μπορεί να
καταλάβει;

ΑΜΠ: Τουρκικά, αραβικά, κούρδικα και τώρα ελληνικά.

ΜΦ: Σχολείο έχει πάει μόνο στην Ελλάδα;

ΑΜΠ: ναι (εν. μόνο στην Ελλάδα) γιατί γεννήθηκε στην Συρία, αλλά ξεκίνησε ο
πόλεμος και την πήρα και έφυγα, δεν πρόλαβε να πάει σχολείο.

ΜΦ: Άρα η γλώσσα που έχει διδαχθεί είναι μόνο τα ελληνικά;

ΑΜΠ: Ναι

ΜΦ: Την κουρδική γλώσσα την έχετε διδαχθεί κάπου

ΑΜΠ: Όχι μόνο στην οικογένεια, στην Συρία δεν υπάρχει κουρδικό σχολείο,
απαγορεύεται.

ΜΦ: Άρα έχεις διδαχθεί τα αραβικά, στο σχολείο που πήγαινες σας μάθαιναν άλλες
γλώσσες;

ΑΜΠ: Όχι μόνο αραβικά, μάθαμε λίγα αγγλικά αλλά παράτησα το σχολείο.

ΜΦ: Μαθήματα ελληνικών, ελληνικής γλώσσας έχεις παρακολουθήσει;

ΑΜΠ: Ναι στο σχολείο της Λιβαδειάς, αλλά όχι συνέχεια.

ΜΦ: Πώς σου φαίνονται τα ελληνικά;

ΑΜΠ: Πολύ ωραία

ΜΦ: Εδώ στο σπίτι , στην οικογένεια, μεταξύ σας, σε ποια γλώσσα μιλάτε συνήθως;

ΑΜΠ: Κούρδικα

173
ΜΦ: Με τους φίλους σας εδώ στη Λιβαδειά συνήθως σε ποια ή σε ποιες γλώσσες
επικοινωνείτε;

ΑΜΠ: Κούρδικα

ΜΦ: Η κόρη σου με τα άλλα παιδιά που κάνει παρέα συνήθως σε ποια γλώσσα
μιλάνε μεταξύ τους;

ΑΜΠ: ελληνικά, αραβικά, κούρδικα τα πάντα

ΜΦ: Έχετε σε παρατηρήσει τα παιδιά σε ποιες περιστάσεις χρησιμοποιούν κάθε

γλώσσα; Για παράδειγμα όταν μιλάνε για το σχολείο ποια γλώσσα χρησιμοποιούν;

ΑΜΠ: Αν θες να σου πω για την κόρη μου μιλάει όλες τις γλώσσες, αλλά δεν ξέρω
ακριβώς τι μιλάνε μεταξύ τους. Συνήθως η μικρή μιλάει όλες τις γλώσσες. Μιλάει με
όλους δεν έχει πρόβλημα η μικρή.

ΜΦ: Εσείς όταν βγαίνετε έξω να πάτε στο σούπερ μάρκετ, στη λαϊκή ή στο γιατρό
πώς επικοινωνείτε;

ΑΜΠ: Εγώ έχω ένα διερμηνέα στο κινητό που βάζω τις λέξεις που θέλω. Αλλά τις
περισσότερες φορές παίρνω τη μικρή μαζί μου που ξέρει καλά τα ελληνικά. Δεν έχει
δυσκολία καθόλου.

ΣΧ: Μια μέρα ήρθε ο Λευτέρης να μιλήσει με τον πατέρα και έκανα τον διερμηνέα.

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις τι σημαίνει για σένα η κουρδική

γλώσσα;

ΑΜΠ: Αυτή είναι η γλώσσα η δική μας, της μάνας και του πατέρα μου. Εγώ είμαι
Κούρδος και θα παραμείνω Κούρδος και θα πεθάνω Κούρδος και δεν την παρατάω
αυτή τη γλώσσα.

ΜΦ: Μπορείς να περιγράψεις με τρεις λέξεις τι σημαίνει για σένα η αραβική γλώσσα;

ΑΜΠ: Η αραβική γλώσσα.. πήγαμε στο σχολείο με το ζόρι , αναγκαστικά , τη

χρειαζόμαστε όπου και να πάμε στις αραβικές χώρες το χρειαζόμαστε , όσες γλώσσες
μαθαίνεις, γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος.

174
ΜΦ: Μπορείς να μας περιγράψεις με λίγες λέξεις τι σημαίνει για σένα η ελληνική
γλώσσα;

ΑΜΠ: Αυτή είναι η δεύτερη πατρίδα μου . αναγκαστικά θέλω να τη μάθω , ελπίζω να
τα μάθω γρήγορα δηλαδή στο μέλλον να γίνει δική μου γλώσσα. Και για την κόρη
μου είμαι ευχαριστημένος που μαθαίνει τα ελληνικά.

ΜΦ: Υπάρχει κάποια γλώσσα που να θεωρείς ότι εκφράζει περισσότερο τον εαυτό
σου και την ιστορία σου ή θεωρείς ότι δεν υπάρχει κάποια διαφορά στις γλώσσες;;

ΑΜΠ: Τουρκικά, αραβικά, κουρδικά, αρμένικα νιώθω άνετα με όλες δεν έχουν
διαφορά. Η γλώσσα μου είναι αυτή, και τις τέσσερεις αυτές γλώσσες νιώθω ότι είναι
η γλώσσα μου και τα μιλάω άνετα.

ΜΦ: Όταν λες η «γλώσσα» μου εννοείς ότι είναι όλες σαν μια γλώσσα με την ίδια
αξία;

ΑΜΠ: Έτσι ακριβώς οι τέσσερεις γλώσσες που μιλάω για εμένα είναι σαν μια
γλώσσα.

ΜΦ: Εδώ στην Ελλάδα όταν μιλάς σου έχει τύχει να ανακατεύεις τις γλώσσες για να
επικοινωνείς;

ΑΜΠ: Εγώ προσπαθώ να μιλήσω ελληνικά, γιατί ξέρω ότι άλλο κι αν μιλήσω δεν θα
με καταλαβαίνουν, γι΄ αυτό προσπαθώ όσο μπορώ να μιλήσω ελληνικά. Όσο μπορώ
και ότι ξέρω.

ΜΦ: Δηλαδή αν έχεις συναναστροφή με κάποιον Έλληνα προσπαθείς να μιλήσεις

ελληνικά;

ΑΜΠ: ναι

ΜΦ: Αυτό πως σου φαίνεται; Σε δυσκολεύει ή σου είναι εύκολο;

ΑΜΠ: εγώ είμαι χαρούμενος όταν μιλάω με τον άλλο ελληνικά, αλλά μερικές φορές
στεναχωριέμαι μήπως δεν με καταλαβαίνει.

ΜΦ: Όταν βρίσκεσαι σε αυτή τη δυσκολία που ανησυχείς μήπως ο συνομιλητής σου
δεν σε καταλαβαίνει, έχεις βρει κάποιον τρόπο να το διαχειρίζεσαι για να το
ξεπερνάς; Για παράδειγμα με κάποια νοήματα;

175
ΑΜΠ: Με τα νοήματα , κάνω μια κίνηση για να με καταλάβει.

ΜΦ: Από την άλλη μεριά, οι Έλληνες με ποιο τρόπο επικοινωνούν μαζί σου;

ΑΜΠ: Για παράδειγμα, ήρθε εδώ ο γείτονας από κάτω , είπε ότι το αιρκοντίσιον
στάζει νερό , μου έκανε νοήματα και το κατάλαβα εγώ , το κατάλαβα κατευθείαν, το
κατάλαβα ότι έχει πρόβλημα στάζει νερό και γι αυτό το έφτιαξα.

ΜΦ: Οπότε εκεί δεν χρειάστηκε διερμηνέας;

ΑΜΠ: Όχι

ΜΦ: Πώς ένιωσες με αυτή την επικοινωνία;

ΑΜΠ: Χαρούμενος

ΜΦ: Θεωρείς πως είναι όφελος για το παιδί σου να γνωρίζει πολλές γλώσσες;

ΑΜΠ: Ναι

ΜΦ: Τι νομίζεις ότι θα κερδίσουν, για ποιο λόγο είναι καλό;

ΑΜΠ: Γιατί εμείς κινδυνεύουμε για όλα. Πρέπει να γνωρίζουμε όλες τις γλώσσες ,
όσα περισσότερα μαθαίνουμε κερδίζουμε για να μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα.
Κάθε γλώσσα για μένα είναι άνθρωπος, όσες γλώσσες μαθαίνει κερδίζει δεν χάνει.

ΜΦ: Για να το καταλάβω εννοείς ότι κάποιος που μαθαίνει περισσότερες γλώσσες
γίνεται καλύτερος άνθρωπός;

ΑΜΠ: Ναι

ΜΦ: Πώς σου φαίνεται όταν η κόρη ανακατεύει άλλες γλώσσες με τα κούρδικα για
να επικοινωνήσει, δηλαδή λίγο αραβικά , λίγο ελληνικά, λίγο κουρδικά;

ΑΜΠ: χαρούμενος

ΜΦ: Στην επικοινωνία μεταξύ σας αν η μικρή ανακατεύει τις γλώσσες και τις λέξεις,
δυσκολεύεσαι να καταλάβεις ή επικοινωνείτε καλά;

ΑΜΠ: Δεν υπάρχει πρόβλημα, δεν γίνεται μπέρδεμα. Εδώ στο σπίτι μιλάμε κούρδικα,
αν έρθει ένας επισκέπτης που μιλάει αραβικά, μιλάει κι εκείνη αραβικά κι αν έρθουν
οι γείτονες μιλάει ελληνικά.

176
ΜΦ: Έχεις παρατηρήσει αυτή η εναλλαγή στις γλώσσες και όταν ήταν πιο μικρή να
την έχει μπερδέψει;

ΑΜΠ: Όχι καθόλου

ΜΦ: Δεν μπερδευόταν στην επικοινωνία, ήξερε ότι τώρα θα μιλήσω κούρδικα, τώρα
αραβικά , όταν γεννήθηκε ήταν στην Συρία και πήγαμε μετά κατευθείαν Τουρκία δεν
πρόλαβε να πάει σχολείο εκεί. Αλλά τα αραβικά τα έμαθε στο σπίτι, την έμαθε η
μαμά της.

Μ: Τρία χρόνια την έμαθα τα αραβικά

ΜΦ: Συγχαρητήρια

ΑΜΠ: Στην Τουρκία έκανε παρέα και έμαθε τα τούρκικα.

177
 7. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΖΑΦΑΡ – ΦΑΤΙΜΑ

ΜΦ: Πόσα άτομα είστε στην οικογένεια

ΤΖΑΦ:6

ΜΦ: Από αυτά πόσα είναι παιδιά;

ΤΖΑΦ: 4 παιδιά

ΜΦ: Πηγαίνουν κάποια από τα παιδιά στο σχολείο;

ΚΛ: Τα δύο παιδιά, ένα στο δημοτικό και ένα στο ΕΠΑΛ

ΜΦ: Από ποια χώρα κατάγεστε;

ΤΖΑΦ: Από τη Συρία

ΜΦ: Πόσο καιρό ζείτε στην Ελλάδα;

ΤΖΑΦ: 14 μήνες ακριβώς

ΜΦ: Πριν από την Ελλάδα ζήσατε σε άλλες χώρες;

ΤΖΑΦ: Όχι στην Συρία , Τουρκία και μετά Ελλάδα

ΜΦ: Στην Τουρκία πόσο μείνατε;

ΤΖΑΦ: Περίπου 15-20 μέρες

ΜΦ: Η μητρική σας γλώσσα ποια είναι;

ΤΖΑΦ: Αραβικά

ΜΦ: Γνωρίζετε άλλες γλώσσες;

ΤΖΑΦ: Αγγλικά

ΜΦ: Τα παιδιά σας ποιες γλώσσες μιλούν;

ΤΖΑΦ: Αραβικά , αγγλικά και λίγο ελληνικά

178
ΜΦ: Τα παιδιά ποιες γλώσσες έχουν διδαχθεί, δηλαδή να τις έχουν μάθει και στο
σχολείο;

ΤΖΑΦ: Αγγλικά

ΜΦ: Έχουν πάει καθόλου σχολείο στη Συρία; Πρόλαβαν;

ΤΖΑΦ: Τα μεγάλα ναι

ΜΦ: Τα δύο μεγάλα έχουν πάει στη Συρία σχολείο, το μικρό ξεκίνησε εδώ;

ΤΖΑΦ: Ο μικρός εδώ

ΦΑΤ: Όταν ήμασταν στην Συρία τρία χρόνια τα παιδιά δεν πήγαν σχολείο εξαιτίας
του πολέμου. Αλλά ξεκίνησαν εκεί.

ΜΦ: Οπότε ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν στα αραβικά;

ΤΖΑΦ: Ναι

ΜΦ: Ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν και στα αγγλικά;

ΤΖΑΦ: Ναι

ΜΦ: Ελληνικά πόσα από τα παιδιά μιλάνε

ΤΖΑΦ: Ο Αμαρ και ο Αμπτάλα

ΜΦ: Τα δύο τα πιο μικρά;

ΚΛ: Όχι τα μεσαία.

ΜΦ: Ο μικρός μιλάεο ελληνικά;

ΦΑΤ: Μιλάει

ΜΦ: Αυτός πήγε σχολείο μόνο εδώ;

ΦΑΤ: Ναι , μίλα του

ΜΦ: Ζαΐρ γειά σου

ΜΦ: Εσείς ποιες γλώσσες έχετε διδαχθεί, να τις έχετε μάθει και στο σχολείο;

179
ΤΖΑΦ: Αραβικά και αγγλικά

ΜΦ: Και αγγλικά σε σχολειό έτσι;

ΤΖΑΦ: Ναι

ΜΦ: Έχετε παρακολουθήσει μαθήματα ελληνικών;

ΤΖΑΦ: Πέρυσι πήγα τρεις μήνες

ΜΦ: Πώς σας φάνηκαν;

ΤΖΑΦ: Λίγο δύσκολα

ΜΦ: Στο σπίτι σε ποια γλώσσα ή σε ποιες γλώσσες επικοινωνείτε συνήθως;

ΤΖΑ: Στα αραβικά , τα παιδιά μιλάνε και αγγλικά

ΜΦ: Τα παιδιά μιλάνε αγγλικά μεταξύ τους; Μιλάνε και αραβικά και αγγλικά;

ΤΖΑΦ: Ναι

ΜΦ: Τα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο , όταν μιλάνε για το σχολείο μιλάνε και
ελληνικά ή μόνο αραβικά και αγγλικά;

ΤΖΑΦ: Μιλάνε αραβικά , αγγλικά και ελληνικά

ΜΦ: Τα παιδιά σας με άλλα παιδιά φίλους τους συνήθως σε ποιες γλώσσες
επικοινωνούν;

ΤΖΑΦ: Ο Αμπντάλα και ο Αχμάντ δεν έχουν φίλους άραβες, δεν θέλουν να κάνουν
παρέα με άραβες, μιλάνε πιο πολύ αγγλικά.

ΜΦ: Εσείς με τους φίλους σας σε ποια γλώσσα ή σε ποιες γλώσσες επικοινωνείτε;

ΤΖΑΦ: Αραβικά

ΜΦ: Όταν βγαίνετε έξω για ψώνια, στο σούπερ μάρκετ, στην λαϊκή ή όταν χρειάζεται
να μιλήσετε με κάποιον Έλληνα με ποιόν τρόπο επικοινωνείτε;

ΤΖΑΦ: Εγώ όταν βγαίνω στη λαϊκή μιλάω ελληνικά μαζί τους. Αν δυσκολεύομαι
λίγο μιλάω αγγλικά. Αλλά μας καταλαβαίνουν όλοι.

180
ΜΦ: Θυμάσαι κάποια στιγμή να έχεις δυσκολευτεί στην επικοινωνία με Έλληνές και
πως ξεπέρασες αυτή τη δυσκολία;

ΤΖΑΦ: Με νοήματα, άμα δεν με καταλαβαίνει στα ελληνικά ή στα αγγλικά, πάω με
τα νοήματα. Αλλά τις περισσότερες φορές βγάζω άκρη.

ΜΦ: Όταν σου μιλάνε οι Έλληνες για να σου πουν κάτι , να σου εξηγήσουν κάτι, εσύ
μπορείς να καταλάβεις;

ΤΖΑΦ: Μερικές φορές καταλαβαίνω αλλά δεν ξέρω να τα πω.

ΜΦ: Και τότε χρησιμοποιείς τα νοήματα;

ΤΖΑΦ: Ναι

ΜΦ: Χρησιμοποιείς τα αγγλικά για να καταλάβεις τα ελληνικά;

ΤΖΑΦ: Όχι δεν είναι απαραίτητο να μιλήσω αγγλικά για να καταλάβω τα ελληνικά.

ΜΦ: Μπορείς να μας περιγράψεις με τρεις λέξεις ή τρεις φράσεις τι σημαίνει για
σένα η ελληνική γλώσσα; Δηλαδή πως νιώθεις για την αραβική γλώσσα;

ΤΖΑΦ: Εμένα είναι η ζωή μου η αραβική γλώσσα. Γιατί στην αραβική γλώσσα
διαβάζω και το κοράνι.

ΦΑΤ: Για μας είναι η ζωή μας

ΤΖΑΦ: Όλη η ζωή μας είναι τα αραβικά

ΜΦ: Τα αγγλικά;

ΤΖΑΦ: Τα αγγλικά είναι international γλώσσα

ΦΑΤ: Αυτή είναι μεγάλη βοήθεια και είναι βασική γλώσσα.

ΜΦ: Τι σημαίνει για σένα η ελληνική γλώσσα;

ΤΖΑΦ: Επειδή εμείς ζούμε εδώ σε αυτή τη χώρα , αναγκαστικά πρέπει να μάθουμε
και τη γλώσσα για να μπορούμε να πούμε και να μιλήσουμε με τον κόσμο.

ΜΦ: Όταν μιλάς με άλλους ανθρώπους, με Έλληνες ανακατεύεις τις γλώσσες για να
μπορέσεις να συνεννοηθείς;

181
ΤΖΑΦ: Όχι μιλάω κανονικά και τις περισσότερες φορές καταλαβαίνω.

ΜΦ : Τα παιδιά όταν μιλάνε εναλλάσσουν τις γλώσσες;

ΤΖΑΦ: Μερικές φορές

ΜΦ : Όταν συμβαίνει αυτό πως σου φαίνεται;

ΦΑΤ: Έχω την ελπίδα ότι βλέπω τα παιδιά να προχωράνε και να μιλανε όλες τις
γλώσσες.

ΤΖΑΦ: Γιατί τα παιδιά ήταν καλοί μαθητές στο σχολείο, δεν έχω πρόβλημα με τα
παιδιά μπορώ να τα βγάλω πέρα.

ΜΦ: Θεωρείς ότι είναι όφελος για τα παιδιά σου να γνωρίζουν πολλές γλώσσες και
να τις εναλλάσσουν για να επικοινωνήσουν;

ΤΖΑΦ: Βέβαια

ΜΦ: Σε ποιόν τομέα θεωρείς ότι θα βοηθήσουν τα παιδιά σου οι γλώσσες; Σε ποιόν
τομέα της ζωής τους;

ΤΖΑΦ: Κοίτα τα αγγλικά γιατί ξέρουμε ότι τα αγγλικά είναι μια γλώσσα που μιλάει
όλος ο κόσμος , ο μικρός δεν χρειάζεται να παεί στο σχολείο να τα μάθει, τα ξέρει
πάρα πολύ καλά. Ήθελα τα παιδιά να σπουδάσουν αλλα… λόγω του πολέμου….

ΜΦ: Θεωρείς ότι οι γλώσσες είναι ένα καλό εφόδιο για τα παιδιά σου, για να
προχωρήσουν στη ζωή;

ΤΖΑΦ: Άμα δεν ξέρεις τις γλώσσες και δεν ξέρεις τίποτα δεν μπορείς να
προχωρήσεις στην ζωή. Γιατί και μεις είμαστε έξω δεν είμαστε μέσα στη χώρα μας.

ΜΦ: Πώς θα σου φανεί αν τα παιδιά ανακατεύουν τις άλλες γλώσσες με τα αραβικά;

ΤΖΑΦ: Καλά δεν έχω θέμα με αυτό.

ΦΑΤ: Εγώ δεν έχω πρόβλημα γιατί τα παιδιά έχουν συνηθίσει να μιλάνε έτσι.

ΜΦ: Αυτό υπάρχει πιθανότητα να δημιουργεί προβλήματα επικοινωνίας στην

οικογένεια; Δηλαδή να μην καταλαβαίνουν οι γονείς τι λένε τα παιδιά;

ΤΖΑΦ: Όχι δεν υπάρχει πρόβλημα

182
ΜΦ: Θέλεις να μας πεις κάτι άλλο;

ΤΖΑΦ: Κοίτα στη Λειβαδιά περνάμε πολύ καλά εγώ και η οικογένεια μου, αλλά το
μεγάλο πρόβλημα που έχουμε είναι οικονομικό που δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα
μόνο αυτό. Γιατί στη Συρία είμαστε χίλιες φορές καλύτερα από εδώ.

ΜΦ: Τι δουλειά κάνατε στη Συρία;

ΤΖΑΦ: Δάσκαλος. Εγώ δεν ζητάω τίποτα παραπάνω , ζητάω μια κανονική ζωή για να
μπορώ να ζήσω. Να μεγαλώσω τα παιδιά, δουλειές δεν έχει εδώ δεν μπορούνε να
δουλέψουνε . Εγώ κάθε μέρα γυρνάω πάνω από 4-5 ώρες για να βρω μια δουλειά και
δεν μπορώ να βρω,

ΜΦ: Είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα.

ΤΖΑΦ: Ένας να δουλέψει από μας θα μπορούμε να ζούμε μια χαρά.

183
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3

ΟΙ ΦΩΝΕΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΜΑΣ ΦΙΛΩΝ

184
185
186
187