14.

PAÑSTWO I SPO£ECZEÑSTWO: struktura

pañstwa, urzêdy, organizacje miêdzynarodowe,
konflikty wewnêtrzne i miêdzynarodowe,
przestêpczoœæ, polityka spo³eczna*, partie
i politycy*, koœcio³y i religie*, gospodarka*

A 14a.mp3 d³ugoœæ nagrania: 08:28

Struktura pañstwa, urzêdy

ambasada / ambasador embassy / ambassador
dyplomata / dyplomatyczny diplomat / diplomatic
dyplomacja diplomacy
burmistrz mayor
demokracja / demokratyczny democracy / democratic
dyktatura / dyktator dictatorship / dictator
monarchia / monarcha monarchy / monarch
ekonomia, gospodarka economy
ekonomista economist
ekonomiczny, rentowny economic
www.maturazangielskiego.net - bezp³atne materia³y, zadania, og³oszenia, forum, ksi¹¿ki...
141
Ministerstwo Ministry
np. Ministerstwo Finansów the Ministry of Finance
naród the people
parlament Parliament
partia party
polityka politics
polityka ugrupowania policy
polityk politician
polityczny political
pose³, pos³anka Member of Parliament (M.P.)
premier / prezydent prime minister / president
g³owa pañstwa head of state
rada miejska town council, city council
radni (town/city) councillors
ratusz town hall, city hall
rz¹d government, the Cabinet
samorz¹d local government
wybory / wybieraæ election / to elect

dyskutowaæ / g³osowaæ na kogoœ to debate / to vote for sb

mówiæ / obiecywaæ (reformy) to speak / to promise (reforms)
popieraæ coœ to support sth, to be (strongly) in favour of sth
byæ przeciwnym czemuœ to be (strongly) against sth
wyg³osiæ mowê / mowa to make a speech / speech

ê 03:07
emigrowaæ to emigrate
emigracja emigration
emigrant emigrant
gêsto zaludniony densely populated
s³abo zaludniony sparsely populated
hymn / flaga narodowa national anthem / national flag
kraj country
kraj ojczysty mother country, native country
kraje rozwiniête developed countries
kraje rozwijaj¹ce siê developing countries
kraje rozwiniête the First World
kraje Trzeciego Œwiata the Third World
królestwo / imperium kingdom / empire
142
obywatel / obywatelstwo citizen / citizenship
stan / region / województwo state / region / province
zagranica foreign country, abroad
mieszkaæ za granic¹ to live abroad

ê 04:32
Kontynenty
Afryka - Africa (Europa Œrodkowa - Central Europe
Ameryka Po³udniowa - South America Europa Wschodnia - Eastern Europe
Ameryka Pó³nocna - North America Europa Zachodnia - Western Europe
Antarktyda - Antarctica Bliski Wschód - the Middle East
Australia - Australia Daleki Wschód - the Far East)
Azja - Asia
Europa - Europe

ê 05:17
Pañstwa europejskie
Anglia - England Niemcy - Germany
Austria - Austria Polska - Poland
Belgia - Belgium Portugalia - Portugal
Bia³oruœ - Belarus Rosja - Russia
Bu³garia - Bulgaria Rumunia - Romania
Chorwacja - Croatia S³owacja - Slovakia
Czechy - the Czech Republic S³owenia - Slovenia
Dania - Denmark Szwajcaria - Switzerland
Finlandia - Finland Szwecja - Sweden
Francja - France Ukraina - the Ukraine
Grecja - Greece Walia - Wales
Hiszpania - Spain Wêgry - Hungary
Holandia - Holland Wielka Brytania - Great Britain, the UK
Irlandia - Ireland W³ochy - Italy

ê 06:58
Pozosta³e pañstwa (wybrane)
Australia - Australia Japonia - Japan
Brazylia - Brazil Kanada - Canada
Chile - Chile Meksyk - Mexico
Chiny - China Nowa Zelandia - New Zealand
Egipt - Egypt Stany Zjednoczone - the USA

www.maturazangielskiego.net - bezp³atne materia³y, zadania, og³oszenia, forum, ksi¹¿ki...

143
ê 07:33
Wybrane miasta
Berlin - Berlin Pary¿ - Paris
Florencja - Florence Pekin - Beijing
Kraków - Krakow, Cracow Praga - Prague
Londyn - London Rzym - Rome
Madryt - Madrid Warszawa - Warsaw
Moskwa - Moscow Wenecja - Venice
Nowy Jork - New York Wiedeñ - Vienna

B 14b.mp3 d³ugoœæ nagrania: 01:20

Organizacje miêdzynarodowe
Unia Europejska European Union, the EU
Parlament Europejski European Parliament
Europejska Organizacja Wspó³pracy Gospod. EFTA (European Free Trade Association)
Czerwony Krzy¿ the Red Cross
Greenpeace Greenpeace
NATO NATO (North Atlantic Treaty Organization)
ONZ UN (United Nations)
Œwiatowa Organizacja Handlu WTO (World Trade Organization)
Œwiatowa Organizacja Zdrowia WHO (World Health Organization)

to¿samoœæ narodowa national identity

poczucie to¿samoœci narodowej feelings of national identity
waluta europejska European currency
wspólna polityka common policy

C 14c.mp3 d³ugoœæ nagrania: 03:51

Konflikty wewnêtrzne i miêdzynarodowe

armia, wojsko army
iϾ do wojska to join the army, to sign up for the army
materia³y pochodz¹ z ksi¹¿ki Tematyczny s³ownik polsko-angielski, www.enset.pl
144
 wst¹piæ do wojska to enlist
s³u¿yæ w wojsku to serve in the army
bomba bomb
bombardowaæ to bomb
pod³o¿yæ bombê to plant a bomb
broniæ / atakowaæ to defend / to attack
cel target
czo³g tank
dowództwo / dowodziæ / dowódca command / to command / commander
flota / okrêt wojenny / za³oga fleet / warship / crew
konflikt zbrojny armed conflict
koszary barracks
obóz camp
kwatera g³ówna headquarters
marynarka wojenna / si³y powietrzne the Navy / the Air Force
okr¹¿yæ to surround
partyzant / wojna partyzancka guerrilla / guerrilla warfare
piechota infantry
pocisk / torpeda missile / torpedo
poddanie siê / poddawaæ siê surrender / to surrender
pokój peace
podpisaæ traktat pokojowy to sign a peace treaty
uzgadniaæ warunki porozumienia to discuss the terms of a treaty
porozumienie, umowa, zgoda agreement
dojϾ do porozumienia to come to an agreement (on sth)
sankcje sanctions
sankcje handlowe/ekonomiczne trade sanctions/economic sanctions
si³y specjalne / si³y zbrojne special forces / the armed forces
sojusz / sojusznik alliance / an ally
wojna war
wypowiedzieæ wojnê (pañstwu) to declare war (on a country)
byæ w stanie wojny z... to be at war with...
prowadziæ wojnê przeciwko... to wage war against...
wojskowy / wojsko military / the military
wygraæ / przegraæ (bitwê) to win / to lose (a battle)
zaginiony w akcji missing in action, lost in action
zawieszenie broni ceasefire
og³osiæ zawieszenie broni to declare a ceasefire
www.maturazangielskiego.net - bezp³atne materia³y, zadania, og³oszenia, forum, ksi¹¿ki...
145
 og³osiæ warunkowe zaw. broni to declare a conditional ceasefire
og³osiæ bezwarunkowe zaw. broni to declare an unconditional ceasefire
¿o³nierz soldier

D 14d.mp3 d³ugoœæ nagrania: 08:26

Przestêpczoœæ
gangster / gang
handlarz narkotyków
sprzedawaæ narkotyki
sprzedawca narkotyków
morderca / zamordowaæ
oszust / oszustwo
podpalacz / podpalenie
policjant, policjantka / policja
policjant, policjantka
porywacz / porywacz samolotów
porywaæ / porywaæ samolot
przestêpca / przestêpstwo
pope³niæ przestêpstwo
zmusiæ kogoœ do...
naciskaæ, ¿eby ktoœ coœ zrobi³
szanta¿ysta / szanta¿ / szanta¿owaæ
szpieg / szpiegostwo
terrorysta / terroryzm
wandal / niszczyæ
wandalizm
w³amywacz / w³amanie / w³amaæ siê
w³amaæ siê do czyjegoœ domu
zak³adnik
Wziêto go jako zak³adnika.
zdrajca / zdradzaæ / zdrada
z³odziej
z³odziej kieszonkowy
przeszukaæ czyj¹œ torebkê
wyrwaæ komuœ torebkê
materia³y pochodz¹ z ksi¹¿ki Tematyczny s³ownik polsko-angielski, www.enset.pl
gangster / gang
drug dealer
to sell drugs
pusher
murderer / to murder
fraudster / fraud
arsonist / arson
policeman, policewoman / police
police officer
kidnapper / hijacker
to kidnap / to hijack
criminal / crime
to commit a crime/an offence
to force someone to...
to pressure someone into doing sth
blackmailer / blackmail / to blackmail (someone)
spy / espionage
terrorist / terrorism
vandal / to destroy, to do damage
vandalism
burglar / break-in / to break in
to break into someone’s home
hostage
He was taken hostage.
traitor / to betray / betrayal
thief (liczba mnoga - thieves)
pickpocket
to go through someone’s handbag
to snatch someone’s handbag
146
 ê 02:58
aresztowanie / aresztowaæ / w areszcie arrest / to arrest / in custody
bójka, walka / biæ siê, walczyæ fight / to fight
pobiæ to beat someone up
zosta³ pobity he was (badly) beaten up
broñ / pistolet / strzelaæ weapon / gun / to fire, to shoot
fa³szerstwo / fa³szowaæ / fa³szerz forgery / to forge / forger
grzywna, mandat fine
gwa³t / gwa³ciæ kogoœ rape / to rape someone
Zosta³a zgwa³cona. She was raped.
gwa³ciciel rapist
komisariat policji police station
kradzie¿ w sklepie / z³odziej (w sklepie) shoplifting / shoplifter
molestowanie seksualne / molestowaæ sexual harassment / to molest someone
okup / p³aciæ okup ransom / to pay the ransom
rabunek, napad / rabowaæ robbery / to rob
z³odziej robber
kraϾ to steal
trucizna poison
zatruæ siê / zatruæ kogoœ to be poisoned / to poison someone

daæ komuœ ³apówkê / ³apówkarstwo to bribe someone / bribery

³apówka bribe
groziæ / groŸba to threaten / threat
napadaæ kogoœ / bandyta to mug / mugger
napad na ulicy mugging
oszukiwaæ / (ujœæ z ¿yciem) to cheat / (to cheat death)
przy³apaæ kogoœ na gor¹cym uczynku to catch sb red-handed
to catch sb in the act
trzymaæ kogoœ w areszcie / areszt to keep sb in custody / custody
z³amaæ prawo / pope³niæ przestêpstwo to break the law / to commit a crime

S¹d
ê 05:56
adwokat, prawnik lawyer, równie¿: solicitor, barrister, USA: attorney
podejrzany / podejrzewaæ / dowód suspect / to suspect / evidence
winny / niewinny guilty / not guilty, innocent
œwiadek / byæ œwiadkiem witness / to witness
www.maturazangielskiego.net - bezp³atne materia³y, zadania, og³oszenia, forum, ksi¹¿ki...
147
 œwiadek naoczny eye witness
sêdzia / sêdziowaæ judge / to judge
wyrok, orzeczenie judgment
(pisownia judgement jest równie¿ poprawna)

byæ aresztowanym to be under arrest

Jesteœ aresztowany. You’re under arrest.
cela wiêzienna prison cell
kara œmierci capital punishment, death penalty
czekaæ na wyrok œmierci to be on death row
kara wiêzienia prison sentence
kara do¿ywocia life sentence / life imprisonment
kaucja bail
Zosta³ zwolniony za kaucj¹. He was released on bail.
Zosta³a zwolniona bez postawienia zarzutów. She was released without charge.
prawo law
proces / Zosta³ skazany na... trial / He was sentenced to...
przyznaæ siê do winy to plead guilty
s¹d / podawaæ do s¹du court / to take sb to court
sprawa case
werdykt, orzeczenie / og³osiæ werdykt verdict / to announce the verdict
wiêzienie / iœæ do wiêzienia / wiêzieñ prison / to go to prison / prisoner
wnieœæ sprawê przeciwko komuœ to sue sb, to file a lawsuit against sb

E 14e.mp3 d³ugoœæ nagrania: 08:59

Polityka spo³eczna*, partie i politycy*, koœcio³y i religie*, gospodarka*

Polityka spo³eczna, partie i politycy

Ü Patrz równie¿: struktura pañstwa, urzêdy, pkt 14A, str. 141.
partia party
Partia Pracy the Labour Party
Partia Konserwatywna the Conservative Party
Partia Liberalnych Demokratów the Liberal Democrat Party
Partia Zielonych the Green Party
Partia Republikañska the Republican Party
materia³y pochodz¹ z ksi¹¿ki Tematyczny s³ownik polsko-angielski, www.enset.pl
148
 Partia Demokratyczna the Democratic Party
niezale¿ny kandydat an independent candidate
kandydowaæ to stand for election
polityka / polityk politics / politician
polityka ugrupowania policy
konserwatywny conservative
liberalny liberal
radykalny radical
lewicowy / prawicowy left wing / right wing
republikanin / demokrata republican / democrat
opozycja / koalicja the opposition / coalition
spotkanie na szczycie summit (conference/meeting)
opieka spo³eczna, równie¿ USA: zasi³ek welfare; równie¿: social services, welfare state
ubezpieczenia spo³eczne social welfare
izba ni¿sza/wy¿sza lower house / upper house
przejêcie w³adzy takeover
sesja, posiedzenie / mówca session / speaker

Koœcio³y i religie
ê 01:55
chrzeœcijañstwo Christianity
buddyzm Buddhism
islam Islam
katolicyzm Catholicism
protestantyzm Protestantism
judaizm Judaism

Bóg / Wierzê w Boga. God / I believe in God.

Chrystus Christ
anio³ / diabe³ angel / devil
grzesznik / grzeszyæ sinner / to sin
ateista atheist

¯yd Jew
muzu³manin Muslim
chrzeœcijanin Christian
protestant Protestant
katolik (Roman) Catholic
www.maturazangielskiego.net - bezp³atne materia³y, zadania, og³oszenia, forum, ksi¹¿ki...
149
ortodoksyjny orthodox
biskup / arcybiskup bishop / archbishop
kap³an, ksi¹dz / pastor priest / vicar
mêczennik martyr
mnich monk
papie¿ pope
Jan Pawe³ II John Paul II
Benedykt XVI Benedict XVI
pielgrzym / pielgrzymka pilgrim / pilgrimage
iœæ na pielgrzymkê to go on a pilgrimage
zakonnica nun
klasztor ¿eñski/mêski convent/monastery

Biblia / Koran the Bible / the Koran

koœció³ / katedra / kaplica / meczet church / cathedral / chapel / mosque
œwi¹tynia / synagoga temple / synagogue
modlitwa / modliæ siê prayer / to pray
msza mass
nawracaæ na... to convert to...
osoba nawrócona na... a convert to...
wierzyæ w... to believe in...
wyg³aszaæ kazanie to preach
niebo / piek³o heaven / hell
raj / czyœciec paradise / purgatory
o³tarz altar
sekty sects, religious sects
œwiêty saint
œwiêta wojna holy war, (w islamie) jihad
wiara / osoba wierz¹ca faith / believer

Gospodarka
ê 05:36
cena price
cena zbytu selling price
wojna cenowa price war
czysty zysk / mieæ z czegoœ zysk clear profit / to make a profit on sth
gospodarka economy
gospodarka planowa/rynkowa planned economy/market economy
materia³y pochodz¹ z ksi¹¿ki Tematyczny s³ownik polsko-angielski, www.enset.pl
150
 gospodarka wolnorynkowa free-market economy
wolny rynek / Wspólny Rynek free market / the Common Market
handel trade, commerce
handel detaliczny/hurtowy retail/wholesale trade
handel krajowy/zagraniczny domestic trade / foreign trade
bilans handlowy the trade balance, the balance of trade
handel internetowy e-commerce
bankowoϾ internetowa e-banking
import / importer import / importer
eksport / eksporter export / exporter
importowaæ / eksportowaæ to import / to export
inwestowaæ / inwestycja to invest, to make an investment / investment
konsument / konsumpcja consumer / consumption
kryzys ekonomiczny recession, slump
dobra koniunktura boom
przychód / rozchód income / expenditure
rynek / czarny rynek market / black market
si³a robocza workforce
sprzedawaæ / kupowaæ to sell / to buy
sprzedawanie/kupowanie dóbr/us³ug selling/buying goods/services
sprzedawca / kupuj¹cy seller / buyer
potocznie: wyjϾ na zero to break even
to reach break-even point
wymieniaæ / dzier¿awiæ to exchange / to lease
towary commodities, goods
zysk / strata / wydatki profit / loss / expenditures

F 14f.mp3 d³ugoœæ nagrania: 01:29

Dialog: wybory (Elections)

Paul: Hi, Sally! What are you doing here?
Sally: I’m trying to get elected to the local council on Saturday.
Paul: Wow! I see you’re standing for the Greens, then.
Sally: That’s right! You know, I’m really excited about it! I’ve never done anything
like this before!
Paul: Don’t say that too loudly or people won’t vote for you!
www.maturazangielskiego.net - bezp³atne materia³y, zadania, og³oszenia, forum, ksi¹¿ki...
151
Sally: Paul!
Paul: Well, it’s true! Anyway, have people shown much interest?
Sally: They have! I’m really surprised about it, actually. A few people have been
talking to me about global warming and the greenhouse effect and quite
a few people have signed the anti-whaling petitions on the table. By the
way, I’ll give you a nice Green Party sticker if you sign them for me.
Paul: Alright then, here you go.
Sally: Thanks! And here’s your sticker!
Paul: Oh, it’s beautiful! Have you actually managed to get anybody to vote for you?
Sally: Well, we’re doing really well in the opinion polls right now, so we should get
a few seats.
Paul: And what are you planning to do for Grimsby if you do get elected?
Sally: We want the council to switch over to using clean forms of energy. And we
want to force the local bus companies to use clean fuels too. We’re also
planning a congestion charge to get people to use buses rather than cars. So,
can I count on your vote, Paul?
Paul: Of course you can! Good luck on Saturday!
Sally: Thanks!

T³umaczenie
Paul: CzeϾ Sally! Co ty tu robisz?
Sally: Chcia³abym zostaæ wybrana do Rady Miasta w sobotê.
Paul: Wow! Widzê, ¿e kandydujesz z Partii Zielonych.
Sally: W³aœnie! Wiesz, naprawdê siê cieszê z tego wszystkiego! Nigdy wczeœniej nie
robi³am takich rzeczy.
Paul: Nie mów tego g³oœno, bo ludzie nie bêd¹ na ciebie g³osowaæ!
Sally: Paul!
Paul: Tak, to prawda! Jest jakieœ zainteresowanie?
Sally: Tak! Naprawdê jestem tym zaskoczona. Kilka osób rozmawia³o ze mn¹ na
temat ocieplenia klimatu i efektu cieplarnianego, i ca³kiem sporo osób podpisa³o
petycjê w sprawie zaprzestania po³owów wielorybów. A tak przy okazji, dam
ci fajn¹ naklejkê z logo naszej partii, jeœli podpiszesz tê petycjê.
Paul: W porz¹dku, proszê bardzo.
Sally: Dziêki! Twoja naklejka!
Paul: No, piêkna! Uda³o ci siê namówiæ kogoœ, aby odda³ na ciebie g³os?
Sally: NieŸle wypadamy w sonda¿ach poparcia, wiêc powinniœmy dostaæ kilka miejsc.
Paul: A co planujesz zrobiæ dla <naszego miasta> Grimsby, jeœli zostaniesz wybrana?

materia³y pochodz¹ z ksi¹¿ki Tematyczny s³ownik polsko-angielski, www.enset.pl

152
Sally: Bêdziemy chcieli zdecydowanie wiêcej uwagi poœwiêciæ czystym formom
energii. Chcemy te¿ przekonaæ lokalne firmy zajmuj¹ce siê transportem
publicznym, aby u¿ywa³y czystych paliw. Planujemy wprowadziæ op³atê
drogow¹, aby zmusiæ ludzi do czêstszego korzystania z autobusów zamiast
z samochodów. No wiêc mogê liczyæ na twój g³os, Paul?
Paul: Oczywiœcie, ¿e mo¿esz! Powodzenia w sobotê!
Sally: Dziêki!

www.maturazangielskiego.net - bezp³atne materia³y, zadania, og³oszenia, forum, ksi¹¿ki...

153