Test z wiedzy o lekturach
Nr 4
Świętoszek Moliera, Cierpienia młodego Wertera i Faust Goethego, Hymn do
miłości Ojczyzny Krasickiego
1. Jak brzmi imię tytułowego bohatera Świętosz-
ka?
a) Tartuffe.
b) Orgon.
c) Harpagon.
Odpowiedź a)
Komentarz
Tartuffe to nasz tytułowy świętoszek. Orgon to imię
bohatera, który padł ofiarą jego intryg, a Harpagon to
skąpiec z innej komedii Moliera.
2. Które z poniższych utworów to wyłącznie ko-
medie Moliera:
a) Szkoła żon, Jak wam się podoba, Kupiec wenecki,
b) Chory z urojenia, Mieszczanin szlachcicem, Skąpiec,
c) Świętoszek, Skąpiec, Śluby panieńskie.
Odpowiedź b)
Komentarz
W pierwszym szeregu mamy do czynienia z komedia-
mi Szekspira i jednym utworem Moliera: Chorym
z urojenia. Szereg trzeci odpada, ponieważ zaplątała
się w nim komedia Aleksandra Fredry. Warto zwra-
cać uwagę na inne utwory autorów lektur obowiązko-
wych. Nie musicie ich wszystkich czytać, ale orienta-
cja choćby w tytułach może się wam niejednokrotnie
przydać, nie tylko w teleturniejach.
3. Wymień trzy typy komizmu zastosowane
w dramacie Moliera.
Odpowiedź:
Komizm słowny, komizm postaci, komizm sytuacyjny.
Komentarz
Oczywiście te trzy typy komizmu występują we wszyst-
kich dramatach komediowych, często z dominacją jed-
nego typu komizmu nad innym. Nazwy są tu chyba
znaczące i nie trzeba ich szczegółowo wyjaśniać.
4. W jaki sposób zmarł Molier?
Odpowiedź:
Molier zmarł na scenie w trakcie przedstawienia.
Ucz się z
Komentarz
Warto wiedzieć, że Molier był „człowiekiem or-
kiestrą”: sam pisał sztuki, co jest powszechnie wiado-
me, ale też reżyserował je i występował w nich jako
aktor! A zmarł za kulisami w trakcie przedstawienia
Chorego z urojenia w wieku 51 lat, po tym jak zasłabł
na scenie.
5. Jakie plany wobec rodziny Orgona miał tytu-
łowy bohater Świętoszka?
a) Zamierzał nawrócić wszystkich domowników i skło-
nić Orgona do oddania majątku biednym.
b) Chciał zdobyć pieniądze Orgona przez małżeństwo
z jego córką.
c) Zamierzał zabić Orgona, aby móc poślubić jego
żonę i przejąć majątek.
Odpowiedź b)
Komentarz
Pytanie jest podstawowe, kto czytał komedię, nie
ma żadnych wątpliwości: odpowiedź a) zdecydowa-
nie odpada, bo przecież Tartuffe był zdecydowanie
złym człowiekiem, nie chciał wiązać się z żoną Or-
gona – Elmirą, choć z nią flirtował (nie zamierzał
posuwać się do zbrodni, to w końcu komedia, nie
dramat). Plany małżeńskie miał wobec córki Orgo-
na, Marianny.
6. W jakiej formie napisane są Cierpienia młode-
go Wertera?
a) W formie listów.
b) W formie pamiętnika.
c) W formie dziennika.
Odpowiedź: a)
Komentarz
Oczywiście w formie listów. Ich autorem jest głównie
Werter. Taka forma powieści, podobnie jak dziennik
i pamiętnik, pozwala śledzić bezpośrednio przeżycia
bohatera, być świadkiem jego refleksji, myśli i prze-
żyć wewnętrznych. Inne słynne powieści w tej formie,
to Julia, czyli Nowa Heloiza Jeana Jacquesa Rousse-
au i Niebezpieczne związki Pierre’a Choderlos de Lac-
los.
1
 Test z wiedzy o lekturach
7. Co oznacza nazwa Sturm und Drang Periode?
Odpowiedź:
Sturm und Drang Periode to z niemieckiego okres
burzy i naporu.
Komentarz
Pamiętaj o ortografii: po niemiecku pisz tę nazwę
wielkimi literami, bo tamtejsza ortografia wymaga
zapisywania wszystkich rzeczowników wielką literą.
Polskie tłumaczenie zapisujemy zgodnie z naszą or-
tografią: wszystko małymi literami. Okres burzy i na-
poru to zjawisko preromantyzmu w drugiej połowie
XVIII wieku w Niemczech. Młodzi buntowali się prze-
ciwko sytuacji społecznej i politycznej Niemiec, od-
rzucali klasycyzm w literaturze, głosili konieczność
walki społecznej i podkreślali rolę natury w życiu czło-
wieka. Nazwa tego okresu pochodzi od tytułu drama-
tu Friedricha Maksymiliana Klingera Burza i napór.
8. Jak wyglądał strój a lá Werter?
a) Niebieski garnitur.
b) Niebieski frak i żółta kamizelka.
c) Czarne ubranie i czarny kapelusz.
Komentarz
W takim stroju chadzał Werter: niebieski frak i żółta
kamizelka. W takim też stroju pożegnał się ze swym
życiem. Wraz z modą na książkę Goethego, werte-
ryzm, a nawet i… samobójstwa, przyszła też moda na
ubieranie się jak główny bohater Cierpień…
9. Werteryzm to nic innego, jak:
a) ból istnienia,
b) postawa cechująca bohatera powieści Goethego,
a także jego naśladowców,
c) moda na żółty i niebieski.
Odpowiedź: b)
Komentarz
Odpowiedź b) jest prawidłowa, ponieważ tylko ona
zawiera to, co stanowi istotę werteryzmu. Owszem,
z modą na werteryzm wiąże się moda na żółte fraki
i niebieskie kamizelki, ale nie to jest najważniejsze,
a ból istnienia, czyli Weltschmerz, jest tylko jednym
ze składników werteryzmu.
10. Powieść epistolarna, to:
a) powieść w formie listów,
b) powieść wierszowana,
c) inaczej epos.
Odpowiedź: a)
Komentarz
Powieść w formie listów bywa też nazywana powie-
ścią epistolarną. Brzmi to może bardziej naukowo,
ale oznacza dokładnie to samo. Nazwa wzięła się
z łaciny: epistula znaczy tyle, co przesyłka, list.
Ucz się z
11. Faustyzm, to:
a) postawa oznaczająca człowieka nadmiernie uczu-
ciowego, skłonnego do marzeń i egzaltacji, odczu-
wającego ból istnienia,
b) postawa wymagająca poświęcenia wartości moral-
nych oraz szczęścia osobistego dla dobra ojczyzny,
c) postawa związana z dążeniem do nieśmiertelności,
pokonaniem barier czasu i poznaniem zagadki ist-
nienia, niezgodą na przemijanie.
Odpowiedź: c)
Komentarz
W epoce romantyzmu namnożyło się obficie rozma-
itych postaw i typów bohaterów. Nie należy ich ze sobą
mylić. W punkcie a) mamy do czynienia z wertery-
zmem, natomiast punkt b) stanowi charakterystykę
wallenrodyzmu. Warto byłoby jeszcze pamiętać o baj-
ronizmie.
12. Na czym polegał pakt Fausta z Mefistem?
Odpowiedź:
W zamian za własną duszę Faust otrzymał młodość,
bogactwo, sławę i miłość.
Komentarz
Faust podpisał własną krwią cyrograf z Mefistofele-
sem. Szatan ofiarował mu wszystko, czego człowiek
może pożądać na tym świecie, w zamian mógł zabrać
duszę bohatera, ale tylko wówczas, gdy wypowie on
słowa Chwilo trwaj, czyli wtedy, gdy osiągnie taki stan
szczęścia, że będzie pragnął zatrzymać czas. Faust
zgodził się na ten układ, bo nie wierzył, że osiągnięcie
takiego szczęścia jest w ogóle możliwe.
13. Czy Faust to bohater romantyczny?
a) Tak, to jeden z najważniejszych bohaterów niemiec-
kiego romantyzmu.
b) Nie, nie ma on nic wspólnego z typowym bohate-
rem romantycznym.
c) Nie, ale jest on bohaterem preromantycznym i sta-
nowi źródło inspiracji dla romantycznych twórców.
Odpowiedź: c)
Komentarz
Często mylnie uważa się, że Faust to dzieło roman-
tyczne. Być może błąd bierze się stąd, że często oma-
wia się go razem z romantycznymi utworami. Ale trud-
no też całkowicie go odciąć od tej epoki. Dlatego za-
pamiętaj, że Faust to utwór preromantyczny, wyzna-
czający niejako kierunki nowej epoki.
14. Gdzie szukał Goethe pierwowzoru dla posta-
ci Fausta?
a) W staroniemieckiej legendzie.
b) W autentycznej postaci.
c) Goethe sam wymyślił tę postać.
Odpowiedź: b)
2
 Test z wiedzy o lekturach
Komentarz
Georg Faust istniał naprawdę. Urodził się około 1480
roku i był słynnym w Europie magiem, astrologiem
i alchemikiem. Studiował medycynę, astrologię i al-
chemię na słynnych europejskich uniwersytetach.
Został oskarżony o czary i musiał uchodzić do Wir-
tembergii. Już za życia był postacią na półlegendarną,
po śmierci jego historia stała się źródłem i inspiracją
dla wielu utworów, odnotowano około stu różnych re-
alizacji historii mitu Fausta (w tym 44 dramaty).
Oprócz dzieła Goethego, innym słynnym utworem jest
Doktor Faustus Tomasza Manna (o dramacie dwu-
dziestowiecznego muzyka zawierającego pakt z dia-
błem dla tworzenia genialnych utworów).
15. W jakim czasie Goethe pisał Fausta?
Odpowiedź:
Goethe pisał Fausta przez około 60 lat.
Komentarz
Goethe rozpoczął pracę nad Faustem w 1772 roku,
a ukończył na rok przed śmiercią, w 1832 roku. Z te-
go powodu można nazwać ten utwór dziełem jego
życia. Poeta zawarł w nim najważniejsze refleksje do-
tyczące ludzkiego życia i losu.
16. Do jakiego swojego utworu włączył Krasicki
Hymn do miłości ojczyzny?
a) Do Monachomachii.
b) Do Myszeidy.
c) Hymn nie został włączony do żadnego utworu.
Odpowiedź: b)
Komentarz
Hymn ukazał się najpierw anonimowo na łamach
Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych, które były praso-
wym organem słynnych zebrań u króla Stanisława
Augusta Poniatowskiego, zwanych obiadami czwart-
kowymi. Potem Krasicki włączył te osiem wersów do
swojego poematu heroikomicznego Myszeida.
17. Czyje słowa, zgodnie z anegdotą, stały się in-
spiracją do powstania Hymnu?
a) Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
b) Starego, rannego żołnierza.
c) Pewnego przyjaciela poety.
Odpowiedź: b)
Ucz się z
Komentarz
Na temat powstania wiersza istnieje legenda: podobno
w drodze na czwartkowy obiad u króla kareta Krasic-
kiego potrąciła starego żołnierza. W ostatnich chwilach
życia mówił on z wielkim uczuciem o miłości do ojczy-
zny, o ranach odniesionych w walce i o śmierci, której
przestał się bać. Jego słowa zrobiły na biskupie ogrom-
ne wrażenie i natchnęły go do napisania Hymnu…
18. Co wspólnego mają ze sobą następujące utwo-
ry: Bogurodzica, Hymn do miłości ojczyzny Igna-
cego Krasickiego, Rota Marii Konopnickiej
i Mazurek Dąbrowskiego Józefa Wybickiego?
Odpowiedź:
Wszystkie te utwory pełniły rolę hymnu państwowe-
go.
Komentarz
Oczywiście nie wszystkie były nim oficjalnie, bo wcze-
śniej nie istniało coś takiego. Ale Bogurodzicę śpie-
wali rycerze w czasie bitwy pod Grunwaldem. Oficjal-
nym hymnem polskim stał się dopiero Mazurek Dą-
browskiego i jest nim zresztą do dzisiaj.
19. Pierwszy wers Hymnu… Krasickiego (Święta
miłości kochanej ojczyzny) to:
a) antyteza,
b) apostrofa,
c) anafora.
Odpowiedź: b)
Komentarz
Uwaga na pojęcia! Hymn… rozpoczyna się bezpo-
średnim zwrotem do ojczyzny w formie wołacza. I to
jest właśnie apostrofa. Dwa pozostałe terminy rów-
nież pochodzą z zakresu poetyki. Anafora to zbieg roz-
poczynania kolejnych wersów wiersza tą samą frazą
lub wyrazem, zaś antyteza to zestawienie wyrazów
z dwóch przeciwstawnych grup znaczeniowych.
20. Rozszyfruj skrót: XBW.
Odpowiedź:
XBW to skrót od słów książę biskup warmiński.
Komentarz
Skrót ten oznacza nazwisko Ignacego Krasickiego,
poeta podpisywał nim między innymi swoje satyry.