5.11.
2020
SÖZSÜZ İLETİŞİMDE
ÇEVRE, BEDEN DİLİ VE
SES KODLARI
Sözsüz iletişim söz konusu olduğunda iletişimi etkileyen
çevresel etmenler ile birlikte beden dili ile sesin kullanımı
ve özellikle sessizliğe de dikkat çekmek gerekir.
1 2
 Doğal Çevre
 Yalnızca şehir ve kırsal ayrımı durumu kavramak için yeterli değildir. Coğrafi
farklılıklar insanların yaşam biçimlerinde de farklılıklar göstermektedir.
 Kent ve Mimari
 Binalar rastgele tasarlanmazlar. Bunların önünden geçen ya da bunlara bakan
insanlarda bir izlenim yaratmak için de tasarlanırlar. Binaların tasarımları
yalnızca insanlara bir ileti göndermek için değil aynı zamanda o binada
yaşayanlar ve sahipleri hakkında bir fikir verir.
3 4
 Çevre ve Kalabalık
 Çevre ve mekân insan iletişiminde önemli bir yere sahiptir. İnsanların
içinde yaşadıkları doğal çevreden, şehir planlarına, mimariden odaların
tasarımlarına dek birçok unsur iletişimsel amaçlar için de kullanılmıştır.
 Kalabalık ve Yoğunluk
 Yoğunluk metrekare başına düşen insan sayısını ifade ederken kalabalık kişilerin
arzu ettikleri mahremiyet düzeyine ulaşamadıkları ya da istenilenden fazla sosyal
ilişkinin olduğu durumlarda hissedilen bir şeydir. Konuya böyle baktığımızda
kalabalığın sübjektif, yoğunluğun ise objektif bir değerlendirme olduğu
görülmektedir. Kalabalık daha çok algılama ile ilgilidir. Örneğin, 4 kişinin aynı
odada kalması söz konusu olduğunda bu belli düzeyde bir yoğunluğu ifade etse de
o odada kalan her bireyin durumu aynı kalabalık düzeyinde algılamayacakları
açıktır.
 Kalabalık algısını etkileyen faktörler; Çevresel, kişisel, sosyal, amaç ilişkili.
1
 5.11.2020

 Kalabalık herkes için bir sorun haline gelebilmektedir. Knapp ve Hall (1997), bu
sorun ile başa çıkabilmek için bazı yollar önermektedirler:

 Her uyaran ileti ile daha az zaman harcamak, örneğin diğer insanlarla olan
görüşmelerin süresini kısa tutmak.
 Düşük önemdeki mesajları göz önüne almamak, örneğin yanınızdan geçen bir
sarhoşa veya trende metroda yolda gördüğümüz insanlara dikkat etmemek, onları
görmezden gelmek.
 Bazı işler için sorumluluğu diğerleriyle değiştirmek, örneğin otobüs şoförlerinden
değişiklik talep etmemek, vardiya sistemlerinde değişiklik sorumluluğu kişilerin
Vücut Dili, Duruşu ve
Jestler
kendilerinde değildir.
 Mesajları bloke etmek, örneğin apartmanların, yerleşim birimlerinin önüne
korumalar koymak, erişimi sınırlandırmak.

5 6

 Sözsüz iletişim, iletişim süreci içerisinde birçok işlev üstlenir. Biz sözsüz iletişim ortamı
olarak bedenimizi sıklıkla kullanırız. İnsanlar bedenleri ile hareket ederler, davranışlar
sergilerler. Görünümümüzün en temel iskeletini bedenimiz oluşturur. Aktarmak
istediğimiz sözsüz iletişim mesajlarından birçoğunu bedenimizi kullanarak aktarırız.
Bedenimizin, durağan olduğu hâlde ilettiği mesajlar da vardır.
 Görünüş, ilk izlenimin birincil etkileyenidir.
 İletişimin İki Düzeyi
 Birçok araştırmacı, kurduğumuz iletişimin en azından %70’inin sözsüz iletişim ağırlığını
taşıdığını belirtmişlerdir. Bu konuda en yoğun literatürü Amerikalı bir psikolog olan
Mehrebian’da buluruz. Mehrebian’a göre: İletişimimizin %55’ini beden dili oluşturur, %38
ses kodlarıdır ve yalnızca %7’si sözel kodlardan oluşmaktadır.

7 8

2
 5.11.2020

 Vücudun Duruşu

 Vücut Dili
 Hiç hareket etmediğimiz zamanlarda da iletiler göndeririz. Vücudumuzun duruş biçimi
bizim ruhsal yapımız hakkında da birçok iletiler gönderir.
 Beden dili, duyguları ifade etmek için konuşma diline göre daha kolay bir yoldur.
Birinden hoşlanmadığınızı sözlerle anlatmak zordur. Ama beden dili ile bunu çok açık bir
biçimde ifade edebiliriz.

9 10

 Kapalı/Açık Vücut Pozisyonları

 Vücut Dili İşaretlerinin Sınıflandırılması
 Kullanım, Kod ve İşlevdir.
 Bir iletişimci olarak iletiyi
göndereceğimiz alıcının durumunu
kavramak iletişim süreci için bize büyük  Kullanım
avantajlar sağlayacaktır. İnsanların hepsi
 Burada kodların bilinçsiz ya da amaçlı ve kasıtlı yapılıp yapılmadığına göre bir gruplama
birbirinden farklıdır. Kimisi daha cana
yapılmıştır. Eğer alıcı kodun kasıtlı olup olmadığını çözerse anlamın doğruluğu hakkında
yakınken kimisi daha ketum bir
daha kesin yargılara varabilmektedir.
görünümdedir. İnsanlar her zaman
iletişim kurmak için istekli de
olmayabilirler
 Kodlama
 Vücut işaretlerinin kodlaması da kodun türü vücut işaretleri ile onun işaret ettiği şey
arasındaki ilişkiyi belirlediği için önemlidir.

11 12

3
 5.11.2020

 Örneğin, bir iletişim ortamındaki güçXgüçsüzlük ayrımını belirten, iktidar olanı ortaya
koyan vücut duruş ve beden dili özelliklerinden oluşan aşağıdaki örneğe bakalım. Bir
 İşlev: Vücut dili işaretlerinin işlev açısından bir sınıflandırması yapılmıştır: iletişim ortamındaki güçlüyü ifade eden beden dili özellikleri şöyle sıralanmış:
 Rahat bir duruş
 Amblemler  Dik bir vücut pozisyonu
 Illustratörler  Dinamik ve amaçlı jestler

 Duygu Göstergeleri  Durağan ve doğrudan bakışlar

 Düzenleyiciler  Konuşma ritminde değişiklikler

 Uyumlandırıcılar  Duruş pozisyonlarında çeşitlilik

 İlişkiye göre duruş şekli değiştirmek
 Dokunmak konusunda rahat olmak
 İletişimi kesmek konusunda rahat olmak
 Dik bakmak
 Diğerine göre, yakın durmak konusunda daha rahat olmak.

13 14

 Bir İletişim Ortamındaki

Beden Dili Özellikleri

15 16

4
 5.11.2020

 d

17 18

 b

19 20

5
 5.11.2020

 c

21 22

 b

23 24

6
 5.11.2020

 d

25 26

 d

BEDEN DİLİ

27 28

7
 5.11.2020

 Beden dili, sözsüz mesajın kapsamı içerisindedir ve sözlü mesajı güçlendirici, anlamı  Beden dili kendimize olan güven ve güvensizliğimizi doğrudan yansıtır. Asık surat, çatık
kuvvetlendirici özellikler taşır. El, kol, baş ve vücudun diğer kısımları ile yapılan, sözlü kaş, düşük omuz sıkıntılı olduğumuzu belli ederken gözlerin ışıl ışıl olması, hafif
mesajı destekleyici bedensel mesajlara Beden Dili adı verilir. tebessüm ve hareketlilik, mutlu olduğumuzu gösterir.

 Gündelik yaşantımızda çoğu kez farkında olmadan beden dilini kullanır, olaylara ve  Beden dili kültürden kültüre değişebilir. Yaşlara ve cinsiyetlere göre de farklılık
durumlara bedensel tepkiler veririz. Duygu ve düşüncelerini sözcüklerle anlatmakta gösterebilir. Hatta aynı kültürel çevrede yetişmiş, benzer eğitimi almış kişiler arasında da
zorluk çekenlerin de sıklıkla beden diline başvurdukları görülmüştür. farklı özellikler yansıtabilir.

29 30

 Beden Dili İle İletişim

 Yaşantımızın ayrılmaz parçası olan iletişim; duygu, düşünce ya da bilgilerin çeşitli yollarla
başkalarına yansıtılmasıdır.

 İletişimin en anlamlı ve tesirli olanı, beden dili ile verilenidir. Yeri geldiğinde bir bakış,
hafiften dokunuş ya da araya konulan mesafe çok şey ifade eder. Bedensel mesajların
 İnsanların biyolojik ihtiyaçlarından doğan bedensel hareketlerin çoğu, içgüdüsel beden hangi anlamlara geldiğini bilmek, insanlarla kurulacak iletişimde çok büyük yarar sağlar.
dilini oluşturur. Korku anında gerilme, hoşnut olunduğunda gülme, yeni doğan bebeğin
karnını doyurmak için annesinin göğsüne yönelmesi, korktuğu zaman kafasını geriye
 Beden dilini bilmekle karşındakinin duygu ve düşüncelerini kolayca anlayabilir ve
atması gibi davranışlar insan genlerinden gelen ortak özelliklerdir. Bununla beraber
iletişimin seyrini yönlendirebilirsin
çevre, kültür ve öğrenme yoluyla beden dilinde birtakım değişiklikler görülür. Sonradan
oluşan ve öğrenmeyle elde edilen bu tür davranışlara Kazanılmış Beden Dili adını
veriyoruz.

31 32

8
 5.11.2020

 Beden dilini bilmenin ve bilinçli olarak kullanmanın çok sayıda yararı vardır. Bunlardan  Yaş
bazıları şunlardır:

 İnsan hayatında çocukluk, beden dilinin çok fazla

 Kendimizi kolayca ifade edebiliriz. kullanıldığı dönemdir. Çocuklar kendilerini ifade
etmek için sık sık bedensel mesajlara başvurur. Bir
 Kendimize olan güvenimiz artar.
olayı anlatırken o olayı tekrar yaşıyormuş gibi
 Konuşmamız bütünlük kazanır ve etkili sonuçlar verir. heyecanlanır, korkar ya da mutluluk belirtisi
 Karşımızdaki kişinin iç dünyasını anlayabiliriz. gösterirler. Bu tür temel tepkiler bebeklikten itibaren
görülür. Yüz ifadelerinden, yaşadıkları duyguyu
 İnsanların duygularını anlayarak onlara yardımcı olabilme fırsatını elde ederiz. anlamak mümkündür.

33 34

 Cinsiyet  Mimik

 Erkek ve bayanların biyolojik özelliklerinden kaynaklanan davranış farklılıkları  Beden dilini incelerken vücudu iki bölümde ele alıyoruz. Yüz kısmında; alın, kaş, göz,
bulunmaktadır. Cinsiyetler arasındaki bedensel ve fiziksel farklılıklar, kendilerine özgü ağız ve dudakla verilen mesajlara mimik; baş, el-kol, parmaklar, ayak ya da vücudun
hareketleri oluşturur. tümünün kullanımı ile verilen mesajlara jest adını veriyoruz.

 Kültürler Arası Farklar  Jest ve mimikler bazen bilerek bazen kendiliğinden, bazen de istenmedik hareketler
olarak ortaya çıkar. Ancak hepsinde bilinçaltı bir neden ve amaç vardır.

 Toplumların yaşam tarzı, alışkanlıkları, inanç ve iklimlerinde görülen farklılıklar beden

dillerine de yansır. Kültürler arasında temel duyguları yansıtan çok sayıda benzer  Mimiklerimizle bir diğer deyişle yüz ifadesiyle verilen mesaj, vücudun diğer kısmının
bedensel mesajlar vardır. verdiği mesajdan daha etkili ve anlamlıdır. Yüz ifadeleri altı temel duyguyu yansıtma
özelliğine sahiptir: Mutluluk, korku, kızgınlık, şaşkınlık, üzüntü ve tiksinti.
 Dünyanın herhangi bir ülkesinde kızgın bir insanı ya da mutlu bir kişiyi davranışlarından
anlamak mümkündür. Farklılık onların kızgınlığı ya da mutluluğu gösterme şeklinden
doğar.

35 36

9
 5.11.2020

 Alın ve Kaşlar  Gözler

 Yüzün alın kısmının kırıştırılması, diğer yüz özellikleri ile birlikte okunduğunda şaşkınlık,  Yüz ifadeleri içerisinde gözlerin çok önemli bir yeri vardır. Yüzün ifade edeceği tüm
gerilim, endişe veya derin düşünce anlamlarını verir. mimiklerin hemen hepsi, gözler tarafından desteklenir. Gözler, kişinin yaşadığı çoğu
duyguyu yansıtır.

 Şaşkınlık, korku ya da bir şeyin farkına varma gibi durumlarda kaşları yukarı kaldırır;
endişe, kızgınlık anında ise aşağı indiririz. İçe dönük insanların kaşları, yalnız yürürken  Gözlerle bir iletişimi başlatabilir ya da bir iletişimi sonlandırabilirsiniz. Biriyle konuşurken
hep çatık haldedir. onun bizi dinleyip dinlemediğini, ilgisini ve içtenliğini gözlerine bakarak anlamamız
mümkündür.

 Başka yöne bakan kişiyle iletişim kurmak zordur. Konuşurken sürekli gözümüze bakan biri
de rahatsızlık verir.

37 38

 Karşınızdaki insanın yüzünün hangi noktasına baktığınız çok önemlidir. Bakışlarınızın

dikliği ya da eğikliği sizin kendinize güveninizle ilgilidir. Bir tartışma sırasında, ilk başta
karşısındakinin gözlerine dik bakan kişi, kaybedeceğini anladığında, gözlere yönelik
bakışını genelde burun /ağız kısmına doğru yöneltir.

 Gözlerin kısılıp küçülmesinde cevap beklentisi içeren şüphe duyma belirtisi vardır.
Kuşkucu Bakış Derin Düşünce
Gözlerin gevşemesi ise cevabını bulduğunu gösterir. Gözler saklanıp yana kayıyor veya
bakışlar kaçırılıyorsa ya utanma ya da suçluluk duygusu olduğu anlaşılır.

Şaşkınlık Tasarlama 40

10