FIZYKOCHEMICZNE PODSTAWY PROCESÓW WYTWARZANIA I WIĄZANIA

SPOIW GIPSOWYCH
• Otrzymywanie spoiw gipsowych:
1. Z naturalnych siarczanów wapniowych :
kamienia gipsowego (CaSO4*2H2O) ,
anhydrytu (CaSO4)
Skały osadowe - tworząca się głównie wskutek odparowania wód słonych jezior lub mórz,
czasami na wskutek uwodnienia anhydrytu.
Zawierają różne zanieczyszczenia: piasek, glina .
Wartość czystego gipsu w skałach 55-98%.
2. Fosfogips - produkt uboczny przy produkcji nawozów fosforowych- :
Ca3(PO4)2+3H2SO4+6H2O→2H3PO4+3CaSO4*2H2O
Skład surowca (apatytów i fosforytów) przekłada się na skład odpadowego fosfogipsu.
Wyciągi wodne fosfogipsu są silnie kwaśne (pH=2,6) i silnie zasolone.
3. Odsiarczania spalin z wykorzystaniem mokrej wapiennej metody odsiarczania
Metoda ta polega na absorpcji SO2 w mleku wapiennym:
Ca(OH)2+SO2+ 1/2O2+H2O→ CaSO4*2H2O
W zależności od obróbki cieplnej (dehydratacji) kamienia gipsowego, tzw. prażenie
gipsu , wyróżnia się:
• spoiwa gipsowe CaSO4*½ H2O – wytwarzane w wyniku częściowej dehydratacji
kamienia gipsowego,
• spoiwa anhydrytowe CaSO4 – produkt całkowitej dehydratacji kamienia gipsowego
lub przeróbki anhydrytu naturalnego .
Przeznaczenie spoiw gipsowych CaSO4*½ H2O :
1) gipsy stosowane w budownictwie: szpachlowe, tynkarskie, sztukatorskie, klei
gipsowe;
2) do celów technicznych: modelarskie, stosowane w przemyśle odlewniczym;
3) gipsy medyczne: chirurgiczne i dentystyczne.
Przeznaczenie spoiw anhydrytowych CaSO4 :
1) wykonywania samopoziomujących podkładów podłogowych;
2) składnik mieszanek tynkarskich.
• Najważniejszym etapem produkcji spoiw gipsowych jest dehydratacja gipsu
(CaSO4*2H2O)
 • W temperaturach 100 ÷ 190 OC zachodzi proces częściowej dehydratacji wg
reakcji:
CaSO4*2H2O --> CaSO4*0,5 H2O + 1,5 H2O
• Odmiana α otrzymywana, gdy prażenie prowadzone, w atmosferze nasyconej pary
wodnej, kryształy w kształcie wydłużonych słupków.
• Odmiana β otrzymywana, gdy prażenie odbywa się w atmosferze suchej , kryształy
bardzo małe i silne zdefektowane, budowa włóknista lub łuseczkowata.
Tablica. Charakterystyka fizykochemiczna faz CaSO4*½ H2O
Właściwość CaSO4*½ H2O
α β
Rozpuszczalność 0,67 0,88
w wodzie g/100g
wody
Stosunek 0,3-0,4 0,6-0,8
woda/spoiwa
Czas wiązania, 10-20 3-6
min
Wytrzymałość na 30-50 5-10
ściskanie, MPa

Spoiwo anhydrytowe otrzymuje się w wyniku wypalania kamienia gipsowego w T >200 OC

zachodzi proces całkowitej dehydratacji wg reakcji:
CaSO4*2H2O --> CaSO4 + 2 H2O
Anhydryt III -jest najlepiej rozpuszczalny w wodzie wśród siarczanów otrzymuje się w T=
200÷300oC.
Anhydryt II -jest trudno rozpuszczalny, wśród gipsów najtrwalszy, charakteryzuje się
najwyższą gęstością właściwą, otrzymuje się w T = 450÷750 oC.

Estrichgips (gips hydrauliczny) (CaSO4 + 3 ÷ 5 %CaO)-otrzymuje się przez wypalanie

kamienia gipsowego w temperaturze 800 ÷ 1000 O C.Odporny na działanie wody, jego
właściwości wiążące wynikają z częściowego rozkładu bezwodnego siarczanu wapniowego z
wytworzeniem wolnego CaO:CaSO4 II →CaO +SO2 +1/2O2

Nasycenie produktu i powtórne prażenie :

* cement Keena Nasycenie r-rem ałunu K2SO4 *Al2(SO4) 3 *24H2O
* cement „Parian” Nasycenie r-rem boraksu Na2B4O7
Dane cementy są stosowane do wykończeniowych robót architektoniczno-
dekoracyjnych
 • Wiązania i twardnienia spoiw gipsowych
Wiązanie - utrata plastyczności zaczynu w wyniku procesów fizykochemicznych
zachodzących w układzie spoiwo – woda.
Proces wiązania składa się :
• okres płynności -rozpuszczanie półhydratu w wodzie,
• początek wiązania , w którym zaczyn traci płynność, lecz postaje masą plastyczna
(uwodnienie CaSO4*1/2 H2O do trudno rozpuszczalnego CaSO4*2 H2O) ,
• koniec wiązania - następuje krystalizacja · CaSO4*2 H2O
i rozbudowa kryształów. Odparowanie wody .
• Wiązanie gipsu budowlanego –polega na reakcji hydratacji i wytrącaniu CaSO4*2
H2O : CaSO4*0,5 H2O + 1,5 H2O --> CaSO4*2H2O
Uwodnienie gipsu półwodnego przechodzi całkowicie.
Spoiwa gipsowe - szybko wiążące
początek wiązania 3 ÷ 12 minut
koniec wiązania 15 ÷ 20 minut.
• Wiązanie anhydrytu
Uwodnienie spoiwa anhydrytowego przechodzi częściowo , co jest powodem większej
wytrzymałości.
CaSO4 + 2H2O --> CaSO4*2H2O
W wyniku dopływu wilgoci zachodzi dalszy proces uwadniania anhydrytu, co powoduje
wzrost objętości i pękania materiałów.
Wiązanie estrichgipsu
Początek wiązania po 2 do 6 godzin,
koniec wiązania po 6 do 30 godzin.
Zalety estrichgipsu:
• większa odporność na działanie wody,
• większa odporność czynniki atmosferyczne (mrozu).
Proces wiązania spoiwa gipsowego przyspiesza:
• NaCl , K2SO4, MgSO4– jednak należy pamiętać, że obniżają wytrzymałość,
wprowadzenia zarodków krystalizacji.
Proces wiązania spoiwa gipsowego opóźnia:
• zimna woda,duża ilość wody zarobowej, dodatki : olej, krochmal, boraks, fosforany,
kwas winowy, cytrynowy.
Twardnienie – proces narastania wytrzymałości zaczynu, zaprawy w wyniku hydratacji
spoiwa.
Dynamika przyrostu wytrzymałości zależy:
- składu fazowego,stopnia rozdrobnienia ,wykorzystanych dodatków, od ilości wody w
zaczynie (W/G),stopień wysuszenia.
Przyrost wytrzymałości spoiw anhydrytowych przebiega znacznie wolnej jednak osiągają
bardzo wysokie wytrzymałości końcowe.

• Zalety gipsowych materiałów :

 otrzymywanie jest mało energochłonne,
 zupełnie nieszkodliwy dla człowieka,
 krótki czas wiązania i twardnienia,
 szybki przyrost wytrzymałości,
 łatwość formowania,
 łatwość uzyskiwania gładkich powierzchni,
 niewielki skurz podczas wysychania do 0,1 %,
 dobra izolacyjność cieplna i akustyczna,
 odporność na działania ognia (parująca podczas pożaru woda stanowi płaszcz
ochronny konstrukcji).
• Wady wyrobów gipsowych:
 duża nasiąkliwość ( nawet do 50%),
 obniżenie wytrzymałości na skutek zawilgocenia,
 niska odporność na uderzenie.
Poprawę uzyskuje się przez powierzchniowe lub wgłębne wprowadzanie środków
impregnujących i uszczelniających.
Cechy wytrzymałościowe stwardniałego gipsu (CaSO4 *2 H2O) zależą od: tarcia
wewnętrznego; wytrzymałości samych kryształów.
GIPS BUDOWLANY
Ze względu na uziarnienie rozróżniamy dwie odmiany gipsu:
GB-G gips budowlany grubo mielony,
GB-D gips budowlany drobno mielony.
Produkuje się dwa rodzaje spoiw gipsowych:
  gips budowlany zwykły stosuje się do tynków dekoracyjnych i do pomocniczych prac
budowlanych.
 gips specjalny ( klej gipsowy, gips szpachlowy i gips tynkarski) stosuje się je do:
• klejenia prefabrykatów gipsowych,
• szpachlowania elementów gipsowych,
• sporządzania zapraw i tynków wewnętrznych.
• Ze względu na wytrzymałość na ściskanie po wysuszeniu rozróżniamy dwa gatunki:
gips budowlany 6, gips budowlany 8.
Dodatki i domieszki modyfikujące

W recepturach suchych mieszanek gipsowych stosowane są następujące dodatki i domieszki:

1) opóźniające wiązanie,

2) aktywatory wiązania i twardnienia,

3) zwiększające retencję wody w zaprawie,

4) uplastyczniające (plastyfikatory) i upłynniające (superplastyfikatory),

5) napowietrzające,

6) zagęszczające,

7) hydrofobowe,

8) włókna - mikrozbrojenie.

Tabela 1. Klasyfikacja dodatków regulujących czas wiązania spoiw gipsowych

Tabela .Oddziaływania wybranych dodatków na proces wiązania spoiw gipsowych i anhydrytowych

Twardnienie – proces narastania wytrzymałości zaczynu, zaprawy w wyniku hydratacji spoiwa.

Dynamika przyrostu wytrzymałości zależy:

- składu fazowego,

- stopnia rozdrobnienia ,
 - wykorzystanych dodatków

- od ilości wody w zaczynie (W/G),

- stopień wysuszenia.

Przyrost wytrzymałości spoiw anhydrytowych przebiega znacznie wolnej jednak osiągają bardzo
wysokie wytrzymałości końcowe.