ÈÌÈÃÐÀÖÈßÒÀ Â ÁÚËÃÀÐÈß

È ÍÅÉÍÎÒÎ ÂËÈßÍÈÅ
ÂÚÐÕÓ ÄÅÌÎÃÐÀÔÑÊÈÒÅ ÏÎÊÀÇÀÒÅËÈ
ÍÀ ÍÀÑÅËÅÍÈÅÒÎ
Ñïàñ Òàøåâ

Âå÷å äâå ïîêîëåíèÿ åâðîïåéöè ñà îòðàñíàëè â óñëîâèÿ-

òà íà èçâúðøâàùèÿ ñå ñâåòîâåí „äåìîãðàôñêè âçðèâ“.  òå÷åíèå íà åäèí âåê
ãëàâíèÿò äåìîãðàôñêè ïðîáëåì íà ÷îâå÷åñòâîòî â ãëîáàëåí ìàùàá ñå ñâúðçâà
ñ âèñîêèòå òåìïîâå íà íàðàñòâàíåòî íà íåãîâàòà ïîïóëàöèÿ è çà ïîðåäåí ïúò
ñå ïîñòàâÿ âúïðîñúò äàëè ùå ìîæå ïëàíåòàòà äà èçõðàíè öÿëîòî ìíîãîëþäíî
íàñåëåíèå. Â ñúùîòî âðåìå òîçè ãëîáàëåí ïðîöåñ, ñâúðçàí ñ áúðçîòî íàðàñòâà-
íå íà íàñåëåíèåòî, íå ñå çàáåëÿçâà â Åâðîïà.  íåÿ ïðîòè÷àò ïðîòèâîïîëîæíè-
òå ïðîöåñè. Áåç ñìúðòîíîñíè åïèäåìèè, ãëàä èëè íÿêàêâî ïðèðîäíî áåäñòâèå
åâðîïåéöèòå íåïðåêúñíàòî íàìàëÿâàò. Ñèëåí êîìïåíñàòîðåí ôàêòîð å òðàíñ-
íàöèîíàëíàòà èìèãðàöèÿ è íàðàñòâàíåòî íà íàñåëåíèåòî â íÿêîè ñòðàíè îò
ïðèëèâ íà ÷óæäåíöè îò äðóãè åâðîïåéñêè ñòðàíè.
Òúé êàòî èìèãðàöèÿòà å íîâî ÿâëåíèå çà Áúëãàðèÿ, ïðè ïðîãíîçèðàíåòî
íà íàñåëåíèåòî òÿ èëè íå å âçèìàíà ïðåäâèä, èëè ñà çàëàãàíè âõîäÿùè ïîòîöè.
Òàêúâ å ïðèìåðúò ñ ïîñëåäíàòà äåìîãðàôñêà ïðîãíîçà, ðàçðàáîòåíà â ÍÑÈ çà
ðàçâèòèåòî íà íàñåëåíèåòî äî 2060 ãîäèíà, êîÿòî âçèìà çà íà÷àëíà òî÷êà íà-
ñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ êúì 31.12.2007 ã. Òîâà å ïúðâàòà ãîäèíà îò ÷ëåíñòâîòî
íà Áúëãàðèÿ â ÅÑ. Ìèãðàöèîííèÿò îïèò íà âñè÷êè íîâîïðèåòè äúðæàâè â ÅÑ
ïîêàçâà îáà÷å, ÷å â ðåçóëòàò íà èçâúðøâàùèòå ñå â òÿõ äúëáîêè èêîíîìè÷åñêè
ðåôîðìè ñå ïðîìåíÿ ïîñîêàòà íà ìèãðàöèîííèÿ ïîòîê è òå îò äúðæàâè, ïî-
ðàæäàùè åìèãðàöèÿ, ïîñòåïåííî ñå ïðåâðúùàò â ïðèåìàùè. Òîâà ÿâëåíèå å
õàðàêòåðíî îñîáåíî çà þæíîåâðîïåéñêèòå äúðæàâè. Ãåîãðàôñêîòî ïîëîæåíèå
è ïðîòè÷àùèòå ïîëèòè÷åñêè è èêîíîìè÷åñêè ïðîöåñè â Áúëãàðèÿ ñà èäåíòè÷-
íè, ïîðàäè êîåòî å ëîãè÷íî äà ñå âúçïðèåìå õèïîòåçàòà çà åäèí óâåëè÷àâàù
ñå èìèãðàöèîíåí ïîòîê. Ïîäîáíà èäåÿ å çàëåãíàëà â Íàöèîíàëíàòà ñòðàòåãèÿ
íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ïî ìèãðàöèÿ è èíòåãðàöèÿ (2008–2015). Òîâà íàëàãà
âúçïðèåìàíåòî íà íîâè èìèãðàöèîííè õèïîòåçè ïðè ïðîãíîçèðàíåòî íà áúäå-
ùîòî äåìîãðàôñêî ðàçâèòèå íà Áúëãàðèÿ.

1. ÏÐÎÃÍÎÇÈÐÀÍÅ ÍÀ ÈÌÈÃÐÀÖÈßÒÀ

Ïðàêòè÷åñêè âñè÷êè äåìîãðàôè ñòèãàò äî èçâîäà, ÷å ïðî-

ãíîçèðàíåòî íà ìåæäóíàðîäíèòå ìèãðàöèè å ñëîæåí ïðîöåñ. Çà äà ñå óñòàíîâè
êàêâî âëèÿíèå áèõà èìàëè áúäåùèòå èìèãðàöèè â Áúëãàðèÿ âúðõó äåìîãðàô-
ñêèòå ïîêàçàòåëè íà íàñåëåíèåòî, òóê èçïîëçâàìå äâà ðàçëè÷íè ïîäõîäà. Ïðè
ïúðâèÿ ïîäõîä ñå èçëèçà îò ñåãàøíèòå îñíîâíè äåìîãðàôñêè ïîêàçàòåëè íà
íàñåëåíèåòî â Áúëãàðèÿ è å èç÷èñëåíî êàêâà áè òðÿáâàëî äà áúäå èìèãðàöèÿòà,

41
çà äà ñå çàïàçÿò òåçè äåìîãðàôñêè ïîêàçàòåëè íà îïðåäåëåíîòî ðàâíèùå. Ïðè
âòîðèÿ ïîäõîä íà áàçàòà íà ñåãàøíèòå èìèãðàöèîííè òåíäåíöèè â Áúëãàðèÿ,
ñúùåñòâóâàùèòå ìèãðàöèîííè âåêòîðè â Åâðîïà è ïðîãíîçèðàíå íà ìèãðàöè-
îííèÿ ïîòåíöèàë å èç÷èñëåíî ïî êàêúâ íà÷èí âàðèàíòèòå íà áúäåùèòå èìèãðà-
öèè ùå ïîâëèÿÿò íà äåìîãðàôñêèòå ïîêàçàòåëè.
Ïúðâèÿò ïîäõîä å èçâåñòåí îùå êàòî çàìåñòâàùà ìèãðàöèÿ. Òîâà å óñëîâ-
íî ïîíÿòèå, âúâåäåíî îò ÎÎÍ. Òî îáõâàùà êîëè÷åñòâîòî ìèãðàöèîíåí ïðè-
ðàñò, êîåòî áè çàìåñòèëî (êîìïåíñèðàëî) íåäîñòàòú÷íèÿ áðîé ðàæäàíèÿ, íå-
îáõîäèìè çà ïîääúðæàíåòî ïðåç îïðåäåëåí ïåðèîä îò âðåìå â äàäåíà ñòðàíà
íà ïîñòîÿíåí áðîé íàñåëåíèå êàòî öÿëî èëè íà îïðåäåëåíà íåãîâà âúçðàñòîâà
ãðóïà. Â çàâèñèìîñò îò öåëèòå, êîèòî ñå ïîñòàâÿò, çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ ñå
èç÷èñëÿâà â òðè âàðèàíòà:
• Ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò, ïðè êîéòî îáùàòà ÷èñëåíîñò íà íàñåëåíèåòî íå
ñå ïðîìåíÿ.
• Ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò, ïðè êîéòî áðîÿò íà òðóäîñïîñîáíîòî íàñåëåíèå
íå ñå ïðîìåíÿ.
• Ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò, ïðè êîéòî äåëúò íà ëèöàòà â ãîëåìèòå âúçðàñòè
íå ñå ïðîìåíÿ.
Ìåòîäèêàòà íà èç÷èñëÿâàíå íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ ïðåäïîëàãà ðàçðà-
áîòâàíåòî íà ïåò õèïîòåòè÷íè ñöåíàðèÿ çà ôîðìèðàíåòî íà ïî-ìàëêè èëè ïî-
ãîëåìè èìèãðàöèîííè ïîòîöè, êàòî ñå ïîñî÷âà êàêâî âëèÿíèå òå áèõà îêàçàëè
âúðõó ðàçâèòèåòî íà äåìîãðàôñêàòà êàðòèíà è íàé-âå÷å ïî îòíîøåíèå íà áðîÿ
íà íàñåëåíèåòî è íåãîâîòî çàñòàðÿâàíå çà âñÿêà îòäåëíà ñòðàíà èëè ðåãèîí.
Ñöåíàðèèòå ñà ñúîáðàçåíè ñ ïîòåíöèàëíèÿ ðúñò íà èìèãðàöèîííèÿ ïîòîê, íå-
îáõîäèì çà ðåøàâàíåòî íà òåæêèòå äåìîãðàôñêè ïðîáëåìè, êîèòî íà ñâîé ðåä
ñà ãðóïèðàíè ñïîðåä òÿõíàòà ñëîæíîñò. Ïðè çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ òðÿáâà
äà ñå îò÷èòàò äâà ñúùåñòâåíè åëåìåíòà:
• Ñòàâà äóìà ñàìî çà õèïîòåòè÷íè ñöåíàðèè: íÿêîè îò òÿõ èçãëåæäàò ñú-
âúðøåíî íåðåàëèñòè÷íè, íî âñå ïàê àíàëèçúò èì å ïîëåçåí, çàùîòî ïî-
ìàãà ïî-ÿñíî äà ñå îñúçíàå è îïèøå äåìîãðàôñêàòà ñèòóàöèÿ â îòäåë-
íèòå äúðæàâè.
• Òåçè ñöåíàðèè íå áèâà äà ñå îòúæäåñòâÿâàò ñ ìèíèìàëíèÿ, ñðåäíèÿ è
ìàêñèìàëíèÿ âàðèàíò íà èìèãðàöèîíåí ïðèðàñò, ïðåäñòàâåíè â „Ñâå-
òîâíèòå äåìîãðàôñêè ïðîãíîçè“.
Ïðè èç÷èñëÿâàíåòî íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ çà Áúëãàðèÿ òóê èçïîëçâà-
ìå ðàçðàáîòåíàòà îò ÎÎÍ ìåòîäèêà, îáõâàùàùà ïåðèîä îò 50 ãîäèíè. Ïðîã-
íîçèòå íà ÎÎÍ ñà ïðàâåíè ïðåç 2000 è 2001 ã., êàòî èçõîäíè äàííè èçïîëçâàò
äåìîãðàôñêèòå ïîêàçàòåëè çà 1995 ã. è îáõâàùàò ïåðèîäà îò 2000 äî 2050 ã.
Ïðè èç÷èñëåíèÿòà íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ çà ñúùèÿ ïåðèîä êàòî èçõîäíè
äàííè èçïîëçâàìå òåçè çà 2005 ã. è ñðåäíèÿ âàðèàíò íà íàé-íîâèòå ïðîãíîçè íà
ÍÑÈ çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ îò 2010 äî 2060 ã. Òàçè ïðîãíîçà å èçêëþ÷è-
òåëíî ïîäõîäÿùà çà èçïîëçâàíå ïðè èç÷èñëÿâàíå íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ,
òúé êàòî å ïðàâåíà â ïåðèîä, êîãàòî ìèãðàöèîííîòî ñàëäî çà Áúëãàðèÿ å îò-
ðèöàòåëíî (-876), ò.å. áëèçî äî 0 è ìîæå äà ñå ïðèåìå êàòî îñíîâåí âàðèàíò ñ
íóëåâà ìèãðàöèÿ. Äàííèòå îò èç÷èñëåíèÿòà íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ â Áúë-
ãàðèÿ ïîêàçâàò êàêâî êîëè÷åñòâî èìèãðàíòè òðÿáâà äà ñå óñòàíîâè â ñòðàíàòà,
çà äà ñå çàïàçÿò äåìîãðàôñêèòå ïîêàçàòåëè çà íàñåëåíèåòî ïðåç 2005 ã.
Òúé êàòî â ìåòîäèêàòà íà ÎÎÍ çà èç÷èñëÿâàíå íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ
äàííèòå çà íàñåëåíèåòî ïðåç ïîñëåäíèòå ïåò ãîäèíè ïðåäè íà÷àëîòî íà ïðîó÷-
âàíåòî ñå ïðèåìàò çà èçõîäíè, ò.å. òîâà ñà äàííèòå çà 1995 ã., â ìîèòå èç÷èñëå-
íèÿ èçõîæäàì îò äàííèòå çà 2005 ã.:

42
Òà áë è ö à 1
Ñòðóêòóðà íà íàñåëåíèåòî ïî âúçðàñòîâè ãðóïè, 2005 ã.

0–14 15–64 65 +
Îáù áðîé ÊÄÏ
Áðîé % Áðîé % Áðîé %
7 718 750 1 047 051 13,57 5 343 220 69,22 1 328 479 17,21 4,02

Òà áë è ö à 2
Çàìåñòâàùà ìèãðàöèÿ â Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã.
Ñöåíàðèé
I II III IV V
Ïåðèîä Ñðåäåí Ïîñòîÿííî
Ïîñòîÿííî Ïîñòîÿíåí
âàðèàíò íàñåëåíèå âúâ ÊÄÏ íå ïî-
îáùî ÊÄÏ
ñ íóëåâà âúçðàñòîâàòà ìàëúê îò 3,0
íàñåëåíèå (=4,02)
ìèãðàöèÿ ãðóïà 15–64

À. Îáùî êîëè÷åñòâî íà ãîäèøíàòà íåòíà çàìåñòâàùà ìèãðàöèÿ çà Áúëãàðèÿ

2005–2010 0 38 129 14 353 --- 12 024

2010–2015 0 38 048 73 701 --- 224 660
2015–2020 0 40 270 43 325 --- 299 601
2020–2025 0 42 245 19 593 --- 229 421
2025–2030 0 42 568 17 374 68 045 198 345
2030–2035 0 41 531 45 729 114 574 280 748
2035–2040 0 40 643 84 371 191 209 419 259
2040–2045 0 40 569 108 574 243 258 533 029
2045–2050 0 41 020 95 020 200 535 498 508
2050–2055 0 41 645 87 484 172 018 486 887
2055–2060 0 42 006 2540 - 95 162 33 623
Îáùî çà
ïåðèîäà 0 2 243 370 2 960 320 4 405 235 16 080 525
1995–2060

Â. Íàñåëåíèå íà Áúëãàðèÿ ïðåç ïåðèîäà 2005–2060 ã. ñïîðåä çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ

2005 7 718 750 7 718 750 7 718 750 7 718 750 7 718 750
2010 7 528 103 7 718 750 7 769 696 7 528 103 7 759 736
2015 7 337 861 7 718 750 8 031 294 7 337 861 8 525 492
2020 7 136 511 7 718 750 8 185 079 7 136 511 9 546 680
2025 6 925 287 7 718 750 8 254 626 7 090 737 10 328 660
2030 6 712 445 7 718 750 8 316 295 7 322 667 11 004 718
2035 6 504 792 7 718 750 8 478 610 7 713 192 11 961 650
2040 6 301 578 7 718 750 8 778 084 8 364 926 13 390 696
2045 6 098 733 7 718 750 9 163 471 9 194 070 15 207 525
2050 5 893 632 7 718 750 9 500 747 9 877 596 16 906 689
2055 5 685 398 7 718 750 9 811 274 10 463 922 18 566 242
2060 5 475 367 7 718 750 9 820 290 10 139 568 18 680 848

43
 Ïúðâèÿò ñöåíàðèé
Ñöåíàðèÿò ñ íóëåâî ìèãðàöèîííî ñàëäî ñúâïàäà ñúñ
ñðåäíèÿ âàðèàíò íà ÍÑÈ çà ïðîãíîçèòå íà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ ïðåç ïå-
ðèîäà 2010–2060 ã., ïóáëèêóâàíè íà íåãîâèÿ ñàéò. Áåç íàëè÷èåòî íà èìèãðàöèÿ,
íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ ùå íàìàëåå ñ 2 052 734 äóøè èëè ñ 27,27 %. Ðÿçêî
ùå íàìàëåå òðóäîñïîñîáíîòî íàñåëåíèå âúâ âúçðàñòîâèÿ èíòåðâàë 15–64 ã. îò
5 176 745 íà 2 979 223 äóøè èëè îò 68,77 % íà 54,41 %. Â ñúùîòî âðåìå íàñå-
ëåíèåòî íàä 65-ãîäèøíà âúçðàñò ùå ñå óâåëè÷è îò 1 327 274 íà 1 838 902 äóøè
èëè îò 17,63% íà 33,59%. Ïî òîçè íà÷èí êîåôèöèåíòúò íà äåìîãðàôñêà ïîäêðå-
ïà ùå íàìàëåå îò 3,90 íà 1,62. Çà êðèòè÷íè ñòîéíîñòè íà òîçè êîåôèöèåíò ñå
ïðèåìàò ïîä 3,00. Çà Áúëãàðèÿ òîçè êðèòè÷åí ïåðèîä ùå íàñòúïè ïðåç ïåðèîäà
2020–2025 ã. Êàòî ñå èìà ïðåäâèä îáà÷å, ÷å íå âñè÷êè âúâ âúçðàñòîâèÿ èí-
òåðâàë 15–64-ãîäèøíà âúçðàñò îñúùåñòâÿâàò òðóäîâà äåéíîñò, òî êðèòè÷íîòî
ñúîòíîøåíèå îñèãóðÿâàùè ñå / îñèãóðåíè ùå íàñòúïè ïðåäè 2020 ã., ñ êîåòî ùåõ
ñå çàñòðàøè èêîíîìè÷åñêàòà è ñîöèàëíà ñòàáèëíîñò.

Âòîðèÿò ñöåíàðèé /
Âòîðèÿò ñöåíàðèé ïðåäñòàâÿ êîëè÷åñòâîòî íà ìèãðàöèîí-
íèÿ ïðèðàñò, íåîáõîäèì äà ñå èçáåãíå íàìàëÿâàíå íà îáùèÿ áðîé íà íàñåëåíèåòî
êàòî öÿëî, ò.å. ïðåç 2060 ã. íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ äà áúäå 7 718 750 äóøè, êîë-
êîòî å áèëî ïðåç 2005 ã. Çà öåëòà ïðåç ïåðèîäà 2010–2060 ã. â ñòðàíàòà òðÿáâà
äà ñå óñòàíîâÿò 2 052 725 èìèãðàíòè èëè ñðåäíî ïî îêîëî 41 õèë. äóøè ãîäèøíî.
Òðÿáâà äà ñå èìà ïðåäâèä, ÷å òîçè ñöåíàðèé çàïàçâà îáùèÿ áðîé íà íàñåëåíèåòî,
íî íå è íåãîâàòà âúçðàñòîâà ñòðóêòóðà. Ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà, âúïðåêè ÷å ñå èç-
áÿãâà íàìàëÿâàíåòî íà îáùàòà ÷èñëåíîñò íà íàñåëåíèåòî, áðîÿò íà õîðàòà â òðó-
äîñïîñîáíà âúçðàñò ùå ïðîäúëæè äà ñïàäà, à ïîòåíöèàëíèÿò êîåôèöèåíò íà äå-
ìîãðàôñêà ïîäêðåïà, íà ïðàêòèêà, ùå áúäå ñúùèÿò êàòî ïðè ïúðâèÿ ñöåíàðèé.

Òðåòèÿò ñöåíàðèé
 òðåòèÿ ñöåíàðèé å èç÷èñëåí ìèãðàöèîííèÿò ïðèðàñò,
íåîáõîäèì, çà äà ñå èçáåãíå ñúêðàùàâàíåòî íà ðàáîòîñïîñîáíîòî íàñåëåíèå
âúâ âúçðàñòîâèÿ èíòåðâàë 15–64 ãîäèíè. Öåëòà å ïðåç 2060 ã. íàñåëåíèåòî
â òàçè âúçðàñòîâà ãðóïà äà áúäå 5 176 745 äóøè, êàêâîòî å áèëî ïðåç 2005 ã.
Ìàùàáèòå íà ìèãðàöèîííèÿ ïîòîê, íåîáõîäèì çà äà ñå èçáåãíå ñïàäàò â ÷èñ-
ëåíîñòòà íà íàñåëåíèåòî â òðóäîñïîñîáíà âúçðàñò, ñà çíà÷èòåëíî ïî-ãîëåìè
îò îíåçè, ïîçâîëÿâàùè çàïàçâàíåòî íà îáùàòà ÷èñëåíîñò íà íàñåëåíèåòî. Â
ñëó÷àÿ å èçïîëçâàíàòà ìåòîäèêà íà ÎÎÍ, ñïîðåä êîÿòî òðèòå âúçðàñòîâè èí-
òåðâàëà â ìèãðàöèîííèÿ ïîòîê ñà êàêòî ñëåäâà: 0–14 ãîäèíè – 26,19%, 15–64
ãîäèíè – 70,99%, 65 + ãîäèíè – 2,82%.
Ïðè òîçè ñöåíàðèé ïðåç ïåðèîäà 2010–2060 ã. â Áúëãàðèÿ òðÿáâà äà ñå
óñòàíîâÿò 2 888 555 èìèãðàíòè èëè îêîëî 57 õèë. äóøè ãîäèøíî ñ ãîëåìè âà-
ðèàöèè ïðåç îòäåëíèòå ïåðèîäè â çàâèñèìîñò îò âúçðàñòîâàòà ñòðóêòóðà íà
íàñåëåíèåòî êàòî öÿëî.

×åòâúðòèÿò ñöåíàðèé
×åòâúðòèÿò ñöåíàðèé âêëþ÷âà ìèãðàöèîííèÿ ïðèðàñò,
íåîáõîäèì çà òîâà ïîòåíöèàëíèÿò êîåôèöèåíò íà äåìîãðàôñêà ïîääðúæêà äà
íå ïàäà ïîä êðèòè÷íîòî íèâî îò 3,00, ò.å. íà âñåêè ÷îâåê íàä 65 ãîäèíè äà ñå

44
ïàäàò ïîíå òðèìà äóøè â èíòåðâàëà 15–64 (òðóäîñïîñîáíà âúçðàñò). Êàêòî
âå÷å áå ïîñî÷åíî, ïðè ëèïñà íà èìèãðàöèÿ òîçè êðèòè÷åí ïåðèîä â Áúëãàðèÿ
ùå íàñòúïè ïðåç ïåðèîäà 2020–2025 ã. Ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà èìåííî ñëåä
2025 ã. çàïî÷âà äà ñå èç÷èñëÿâà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ.
Ñúãëàñíî âúçïðèåòàòà õèïîòåçà, çà äà íå ñå äîïóñíå ïîòåíöèàëíèÿò êîåôè-
öèåíò íà äåìîãðàôñêà ïîäêðåïà äà ïàäíå ïîä 3,00, Áúëãàðèÿ ìîæå äà çàïî÷íå
äà ïðèåìà èìèãðàíòè ìàëêî ïî-êúñíî, îòêîëêîòî ïðè ïðåäèøíèÿ ñöåíàðèé, íî
çà ñìåòêà íà òîâà – â äîñòà ïî-ãîëÿìà ÷èñëåíîñò. Ïðåç ïåðèîäà 2025–2060 ã.
ñëåäâà äà ñå óñòàíîâÿò â ñòðàíàòà 4 405 235 èìèãðàíòè èëè ïî îêîëî 126 õèë.
ãîäèøíî.

Ïåòèÿò ñöåíàðèé
Ïåòèÿò ñöåíàðèé îò÷èòà ìèãðàöèîííèÿ ïðèðàñò, íåîá-
õîäèì çà äà íå ñïàäíå ïîòåíöèàëíèÿò êîåôèöèåíò íà äåìîãðàôñêà ïîäêðåïà
ïîä ðàâíèùåòî îò 2005 ã., êîãàòî å 4,02. Ïî òîçè íà÷èí ïðåç öåëèÿ ïåðèîä
2010–2060 ã. ñå çàïàçâà ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó âúçðàñòîâèòå èíòåðâàëè 15–64
/ 65 + íà 69,22 / 17,21. Ñïîðåä òîçè ñöåíàðèé ïðîãðåñèâíîòî îñòàðÿâàíå íà
áúëãàðñêîòî íàñåëåíèå ìîæå äà ñå èçáåãíå ñàìî ñ íàëè÷èåòî íà äîñòàòú÷íî
ãîëÿì èìèãðàöèîíåí ïîòîê, ìíîãîêðàòíî ïî-ãîëÿì îò îíçè, íåîáõîäèì çà ñúõ-
ðàíÿâàíåòî íà îáùàòà ìó ÷èñëåíîñò. Òîâà ñå îáÿñíÿâà íàé-âå÷å ñ ôàêòà, ÷å
èìèãðàíòèòå ñúùî îñòàðÿâàò. Â óñëîâèÿòà íà áúðçî çàñòàðÿâàíå íà æèòåëèòå
íà Áúëãàðèÿ ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó áðîÿ íà õîðàòà â òðóäîñïîñîáíà âúçðàñò
(ò.å. îò 15 äî 64 ãîäèíè) è òåçè íàä 65 ãîäèíè ìîæå äà ñå çàïàçè ïîñòîÿííî
ñàìî àêî èìèãðàíòñêèÿò ïîòîê íàðàñòâà ñúñ ñúùèòå òåìïîâå. Ïîäîáíè ìàùà-
áè íà èìèãðàíòñêèÿ ïîòîê ñà íåñúèçìåðèìè íèòî ñ äîñåãàøíèÿ îïèò ïî îòíî-
øåíèå íà èìèãðàöèÿòà êàêòî â Áúëãàðèÿ, òàêà è â êîÿòî è äà áèëî åâðîïåéñêà
äúðæàâà. Ñïîðåä òîçè ñöåíàðèé Áúëãàðèÿ áè ñëåäâàëî äà ïðèåìå 16 020 405
èìèãðàíòè ïðåç ïåðèîäà 2010–2060 ã., èëè ïî îêîëî 320 õèë. äóøè ãîäèøíî.
Ñïîðåä åêñïåðòèòå òîçè ñöåíàðèé ñå ïðèåìà çà íàé-íåðåàëèñòè÷åí è ïî-ñêîðî
ñå èçïîëçâà, çà äà èëþñòðèðà ìàùàáèòå íà äåìîãðàôñêèÿ ïðîáëåì.
Íà áàçàòà íà ðàçðàáîòåíèòå 5 ñöåíàðèÿ ìîãàò äà ñå íàïðàâÿò ñëåäíèòå
èçâîäè:
Êàêòî ñå âèæäà îò èçëîæåíîòî ïî-ãîðå, ïðè íèñêà ðàæäàåìîñò, ïðåäîï-
ðåäåëÿùà ñïàäà â ÷èñëåíîñòòà íà íàñåëåíèåòî è áúðçîòî ìó îñòàðÿâàíå, ïðè-
òîêúò íà èìèãðàíòè â Áúëãàðèÿ â çàâèñèìîñò îò ñâîÿ îáåì áè ìîãúë äà ïðå-
äîòâðàòè ïîíå ÷àñòè÷íî íàìàëÿâàíåòî íà îáùàòà ÷èñëåíîñò íà íàñåëåíèåòî,
êàêòî è íà òðóäîñïîñîáíàòà ÷àñò îò íåãî. Äîêàòî âòîðèÿò è òðåòèÿò ñöåíàðèé
ìîãàò äà ñå ðàçãëåæäàò ÷àñòè÷íî êàòî ðåàëèñòè÷íè, òî ÷åòâúðòèÿò è ïåòèÿò ñà
íàïúëíî õèïîòåòè÷íè.
Âúç îñíîâà íà òîâà ìîæå äà ñå íàïðàâè èçâîäúò, ÷å çàñòàðÿâàíåòî íà áúë-
ãàðñêîòî íàñåëåíèå å íåèçáåæíî, íåçàâèñèìî îò ìàùàáèòå íà èìèãðàöèîííèÿ
ïîòîê.  ñúùîòî âðåìå îáà÷å èìåííî èìèãðàöèîííèÿò ïîòîê ùå áúäå ôàêòî-
ðúò, êîéòî â íàé-ãîëÿìà ñòåïåí ùå îïðåäåëÿ ìàùàáèòå íà çàñòàðÿâàíåòî íà
íàñåëåíèåòî.
Ïðîöåñèòå íà ñúêðàùàâàíå íà íàñåëåíèåòî è íåãîâîòî îñòàðÿâàíå ïî-
ñòàâÿò íîâè ïðîáëåìè, çà ÷èåòî ðåøàâàíå å íåîáõîäèìî ðàäèêàëíî äà ñå
ïðåðàçãëåäà ïðàâèòåëñòâåíàòà ïîëèòèêà â òàçè ñôåðà, êàêòî è ïîâå÷åòî ñåãà
äåéñòâàùè ïðîãðàìè, êîèòî òðÿáâà äà ñúîòâåòñòâàò íà öåëèòå, êîèòî Åâðîïà
ïðåñëåäâà â äúëãîñðî÷åí ïëàí. Çà äà ñå çàïàçè äåìîãðàôñêîòî ðàâíîâåñèå â
ñòðàíèòå, êúäåòî íàñåëåíèåòî ïðîãðåñèâíî çàñòàðÿâà, òðÿáâà ïðåäè âñè÷êî äà

45
ñå ïðîìåíè ïåíñèîííàòà âúçðàñò; ðàâíèùåòî íà çàåòîñò; ðàçìåðúò, ðàçíîâèä-
íîñòèòå è õàðàêòåðúò íà îò÷èñëåíèÿòà â ïåíñèîííèòå ôîíäîâå è ñèñòåìèòå
çà ìåäèöèíñêî îáñëóæâàíå íà âúçðàñòíèòå õîðà, êàêòî è ïëàùàíèÿòà, êîèòî
òå îñúùåñòâÿâàò; ïðîãðàìèòå, çàñÿãàùè ìåæäóíàðîäíàòà ìèãðàöèÿ è ïðåäè
âñè÷êî – çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ.
Ñ îãëåä íà õàðàêòåðèñòèêèòå íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ, â åäíà èëè äðóãà
ñòåïåí òÿ ìîæå äà ñå ïðèåìå çà íåðåàëèñòè÷íà. Çà äà ñå îïðåäåëè ïîòåíöèàë-
úò íà ðåàëèñòè÷íàòà áúäåùà èìèãðàöèÿ â Áúëãàðèÿ, òðÿáâà íàé-íàïðåä äà ñå
èçÿñíÿò ìèãðàöèîííèòå âåêòîðè êúì Åâðîïà è êîè îò òÿõ âëèÿÿò âúðõó ìèãðà-
öèîííèòå ïîòîöè, êîèòî ìèíàâàò ïðåç íåéíàòà òåðèòîðèÿ. Ñëåäâàùàòà ôèãóðà
ïîêàçâà îñíîâíèòå ñúâðåìåííè ìèãðàöèîííè âåêòîðè â ñâåòîâåí ìàùàá.
Îò êàðòàòà ñå óñòàíîâÿâà, ÷å Áúëãàðèÿ êàòî ÷àñò îò Åâðîïà ñòîè íà ïúòÿ
íà íàé-ãîëåìèòå ìèãðàöèîííè âúëíè â ñâåòà. Âúðõó ìèãðàöèîííèòå ïðîöåñè â
Åâðîïà âëèÿÿò ñëåäíèòå ìèãðàöèîííè âåêòîðè:
• àìåðèêàíñêè
• àôðèêàíñêè
• àçèàòñêè
• åâðîïåéñêè
• äðóãè
Çà äà ñå óñòàíîâè îáåìúò íà îòäåëíèòå ìèãðàöèîííè âåêòîðè, à ñúùî òàêà
è òÿõíîòî âëèÿíèå âúðõó èìèãðàöèîííèÿ ïðîöåñ â Áúëãàðèÿ, â òàáëèöà 3 ïðåä-
ñòàâÿì äàííèòå çà áðîÿ íà ÷óæäåíöèòå ïî èçïðàùàùè ðåãèîíè â ÅÑ-27 êúì
31.12.2008 ã. ïî äàííè íà Åâðîñòàò1 è òåõíèÿ äÿë îò èìèãðàöèÿòà â Áúëãàðèÿ çà
ñúùèÿ ïåðèîä ïî îôèöèàëíè äàííè íà ÍÑÈ.

Ôèã. 1. Êàðòà íà îñíîâíèòå ìèãðàöèîííè âåêòîðè

Èçòî÷íèê: Stalker’s Guide to International Migration

1
Eurostate newsrelease, 184/2009 – 16 December 2009, Population of foreign citizens in the EU27 in
2008.

46
Òà áë è ö à 3
Áðîé è îòíîñèòåëåí äÿë íà èìèãðàíòèòå â ÅÑ è Áúëãàðèÿ
êúì 31.12.2008 ã. ïî ìèãðàöèîííè âåêòîðè

Îáùî êúì ÅÑ-27 Êúì Áúëãàðèÿ

Âåêòîð % îò
(áðîé) % Áðîé % îáùèÿ çà
Åâðîïà
Àìåðèêàíñêè 3 200 000 10,389 838 1,254 0,026
Àçèàòñêè 3 700 000 12,013 9623 14,404 0,260
Àôðèêàíñêè 4 700 000 15,260 627 0,939 0,013

Îò äðóãè
äúðæàâè, 11 300 000 36,688 6904 10,334 0,061
÷ëåíêè íà ÅÑ
Åâðîïåéñêè
Îò äðóãè
åâðîïåéñêè
6 000 000 19,481 46588 69,736 0,776
äúðæàâè è
ÎÍÄ
Äðóãè 1 900 000 6,169 2226 3,332 0,117
ÎÁÙÎ 30 800 000 100,000 66 806 100,000 0,217

Ïðè ñúïîñòàâÿíåòî íà äàííèòå ïðàâÿò âïå÷àòëåíèå íÿêîè îñíîâíè ðàç-

ëè÷èÿ:
• Çíà÷èòåëíî ïî-ñëàáî å ïðèñúñòâèåòî íà ìèãðàíòè ïî ëèíèÿòà íà àìå-
ðèêàíñêèÿ è àôðèêàíñêèÿ ìèãðàöèîíåí âåêòîð. Òîâà ñå äúëæè íà îò-
äàëå÷åíîñòòà íà Áúëãàðèÿ îò âõîäíàòà âðàòà çà òàçè êàòåãîðèÿ ëèöà
(îñíîâíî Èñïàíèÿ çà àìåðèêàíñêèÿ è Ïîðòóãàëèÿ, Èñïàíèÿ, Ôðàíöèÿ è
Èòàëèÿ çà àôðèêàíñêèÿ).
• Çíà÷èòåëíî ïî-ñëàáî å ïðèñúñòâèåòî â ïðîöåíòè íà ìèãðàíòè îò äðóãè
äúðæàâè, ÷ëåíêè íà ÅÑ (âúòðåøíà ìèãðàöèÿ â ðàìêèòå íà ÅÑ). Òîâà
ñå äúëæè îñíîâíî íà èçâúðøâàùèòå ñå âñå îùå ïîëèòè÷åñêè ïðåõîä è
èêîíîìè÷åñêè ðåôîðìè.
• Ëåê å ïðåâåñúò â ñúîòíîøåíèåòî â Áúëãàðèÿ íà ìèãðàíòèòå îò àçèàòñêèÿ
âåêòîð.
• Çíà÷èòåëåí å ïðåâåñúò â Áúëãàðèÿ ñïðÿìî îñòàíàëèòå äúðæàâè îò ÅÑ íà
ìèãðàíòèòå îò ÎÍÄ è åâðîïåéñêè äúðæàâè èçâúí ÅÑ.
Çà äà ñå äàäå îòãîâîð íà òåçè ðàçëè÷íèÿ, ñúì èç÷èñëèë íÿêîè îñíîâíè
èçìåðèòåëè íà ìèãðàöèîííèÿ ïðîöåñ ïî îòíîøåíèå íà îñíîâíèòå ãðóïè èìè-
ãðàíòè ïî èçïðàùàùè äúðæàâè, êàêâèòî ñà íàïðèìåð êîåôèöèåíòèòå çà äàëå-
÷èíà íà ìèãðàöèÿòà è êîåôèöèåíòèòå çà ìèãðàöèîííèòå ïîòîöè ìåæäó ïðèå-
ìàùàòà è èçïðàùàùàòà äúðæàâà.
Ïî-âèñîêèòå ñòîéíîñòè íà òåçè êîåôèöèåíòè çà èìèãðàíòèòå îò äúðæàâè
êàòî Ìàêåäîíèÿ, Ìîëäîâà è Àðìåíèÿ ãîâîðÿò çà ïî-òðàéíè ìèãðàöèîííè çà-
âèñèìîñòè, êîåòî å ïðåäïîñòàâêà äà ñå äîïóñíå, ÷å è â áúäåùå ùå ïðîäúëæè
èìèãðàöèîííèÿò ïîòîê îò òåçè äúðæàâè êúì Áúëãàðèÿ. Ñðàâíèòåëíî âèñîêè ñà
êîåôèöèåíòèòå è çà èìèãðàíòèòå îò Àôãàíèñòàí. Îòòàì ñúùî ìîæå äà ñå î÷àê-
n
âà èìèãðàöèîíåí ïîòîê. Âúïðåêè ñðàâíèòåëíî åäíàêâèÿ áðîé íà èìèãðàíòèòå

47
Òà áë è ö à 4
Îáù áðîé èìèãðàíòè â Áúëãàðèÿ ïðåç ïåðèîäà 2002–2008 ã.
ïî äúðæàâè è ìèãðàöèîííè êîåôèöèåíòè.

Áðîé èìèãðàíòè
ïðåç ïåðèîäà 2002– Êîåôèöèåíò çà
2008 ã. (ïîëó÷èëè Êîåôèöèåíò ìèãðàöèîíèÿ ïîòîê
Èçïðàùàùà
ãðàæäàíñòâî çà äàëå÷èíà íà ìåæäó ïðèåìàùàòà
äúðæàâà
+ ïîñòîÿííî ìèãðàöèÿòà è èçïðàùàùàòà
ïðåáèâàâàùè + äúðæàâè
áåæàíöè)
Ìàêåäîíèÿ 26 322 3,25 0,01279
Ðóñèÿ 23 653 0,34 0,00016
Ìîëäîâà 17 956 2,42 0,00403
Óêðàéíà 7252 0,12 0,00014
Àôãàíèñòàí 5571 0,86 0,00023
Èðàê 4207 0,30 0,00014
Òóðöèÿ 4203 0,05 0,00005
Àðìåíèÿ 3100 1,72 0,00101
Ñúðáèÿ 2839 0,29 0,00028
Ñèðèÿ 1945 0,15 0,00010
Êèòàé 1934 0,01 0,00000
Ïîëøà 1659 0,05 0,00004
Ãåðìàíèÿ 1407 0,02 0,00001
Âèåòíàì 1322 0,13 0,00001

îò Ïîëøà è Ãåðìàíèÿ ñ òåçè îò Ñèðèÿ è Âèåòíàì, êîåôèöèåíòèòå çà Ïîëøà è

Ãåðìàíèÿ ñà íèñêè. Âúç îñíîâà íà òîâà ìîæå äà ñå íàïðàâè èçâîäúò, ÷å îò òåçè
äúðæàâè å ìàëêà âåðîÿòíîñòòà äà ñå î÷àêâàò ïî-ãîëåìè ìèãðàöèîííè ïîòîöè.
 ñúùîòî âðåìå ïîòåíöèàëúò íà èìèãðàöèÿòà îò Ñèðèÿ íå å çà ïîäöåíÿâàíå.
Ïðè îò÷èòàíåòî íà òåíäåíöèèòå íà èìèãðàöèÿòà â Áúëãàðèÿ òðÿáâà äà ñå
èìà ïðåäâèä, ÷å åäíà ÷àñò îò èìèãðàíòèòå íå ñà îáõâàíàòè îò îôèöèàëíàòà
ñòàòèñòèêà. Ñïîðåä ïðîó÷âàíå íà Öåíòúðà çà ïðåäïðèåìà÷åñòâî è óïðàâëåí-
ñêî ðàçâèòèå – Áúëãàðèÿ (CEED), îáùèÿò áðîé íà ëåãàëíèòå è íåëåãàëíèòå
èìèãðàíòè â êðàÿ íà 2009 ã. å ìåæäó 104 õèë. è 130 õèë. äóøè èëè ìåæäó 1,37
è 1,71 % ñïðÿìî íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ2. Ñïîðåä äàííèòå îò ïðåáðîÿâàíåòî
ïðåç 2001 ã. òîâà îòíîøåíèå å áèëî åäâà 0,2 %.
Êàòåãîðè÷íî ìîæå äà ñå çàÿâè, ÷å äîñåãàøíèòå äàííè íà ÍÑÈ çà ìèãðàöèÿ-
òà â Áúëãàðèÿ ñà ïðîòèâîðå÷èâè è íåïúëíè. Òàêà íàïðèìåð êàòî çàñåëèëè ñå
â Áúëãàðèÿ çà 2007 ã. ñà îáÿâåíè 1561 äóøè, à çà 2008 ã. 1236. Â ñúùîòî âðåìå
áðîÿò íà ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùèòå ÷óæäåíöè ïðåç 2007 ã. ñïðÿìî 2006 ã. ñå å
óâåëè÷èë ñ 7962 äóøè, à ïðåç 2008 ã. ñ 3191. Áðîÿò íà òåçè ëèöà ñúùî òðÿáâà
äà å âêëþ÷åí êúì îáùîòî êîëè÷åñòâî çàñåëèëè ñå. Òîâà îáà÷å íå å íàïðàâåíî,
ïîðàäè êîåòî ìèãðàöèîííîòî ñàëäî å îáÿâåíî çà -1,397 çà 2007 è -876 çà 2008 ã.
Î÷åâèäíî å, ÷å òîçè ðåçóëòàò íå å âåðåí, çàùîòî ñ áðîÿ íà ïîñòîÿííî ïðåáèâà-

2
http://www.ceed-bulgaria.org/web/ProjectSites/Immigration/Pages/Project/Information.aspx

48
âàùèòå ÷óæäåíöè ìèãðàöèîííîòî ñàëäî çà 2007 ã. áè ñëåäâàëî äà áúäå +6565,
à çà 2008 ã. äà áúäå +2315 äóøè. Ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà ñìÿòàì, ÷å îùå ïðåç
2007 ã. ìèãðàöèîííîòî ñàëäî íà Áúëãàðèÿ å ïîëîæèòåëíî. Òîçè èçâîä å ëîãè-
÷åí, çàùîòî ïðåêðà÷èëà ïðàãà íà ÅÑ, ñ äîáðå ðàçâèâàùà ñå èêîíîìèêà è ñúñ
ñåðèîçåí äåìîãðàôñêè ïðîáëåì, Áúëãàðèÿ íåèçáåæíî ïîïàäà â ïîëåçðåíèåòî
íà èìèãðàíòèòå, íàñî÷âàùè ñå êúì Åâðîïà.
Ïðè ïðîãíîçèðàíåòî íà ìèãðàöèîííèÿ ïðîöåñ â Áúëãàðèÿ ìîæå äà ñå èç-
ïîëçâà îïèòúò íà ÷åòèðèòå þæíîåâðîïåéñêè äúðæàâè, ÷ëåíêè íà ÅÑ. Ïðàêòè-
êàòà ïîêàçâà, ÷å â ðåçóëòàò íà èçâúðøâàíèòå èêîíîìè÷åñêè ðåôîðìè òåçè äúð-
æàâè îò ïîðàæäàùè åìèãðàöèÿ ñå ïðåâúðíàõà â ïðèåìàùè èìèãðàöèÿ. Òîçè
ïðîöåñ íà ìèãðàöèîííà òðàíñôîðìàöèÿ íàãëåäíî å îòðàçåí â òàáëèöà 5.

Òà áë è ö à 5
Ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò â Þæíîåâðîïåéñêèòå äúðæàâè
ïðåç ïåðèîäà 1950–2010 ã. ïî äàííè íà World Population Prospects

Äúðæàâà (ãîäèíà íà ÷ëåíñòâî â ÅÑ) / ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (â ‰)

Ïåðèîä
Èòàëèÿ (1957) Ãúðöèÿ (1981) Èñïàíèÿ (1986) Ïîðòóãàëèÿ (1986)

1950–1955 -0,8 -2,0 -1,8 -7,5

1955–1960 -2,3 -3,0 -3,5 -7,1
1960–1965 -0,7 -5,1 -2,5 -10,1
1965–1970 -0,7 -4,3 -1,3 -18,6
1970–1975 0,3 -1,6 0,1 0,2
1975–1980 0,8 5,9 0,6 6,2
1980–1985 1,2 1,3 -0,7 -0,1
1985–1990 0,3 3,1 -0,4 -3,7
1990–1995 1,0 9,0 1,7 0,0
1995–2000 0,7 5,6 4,0 3,0
2000–2005 6,0 2,8 12,0 5,6
2005–2010 5,6 2,7 7,9 3,8

Ñïîðåä âñè÷êè íàëè÷íè äàííè áðîÿò íà èìèãðàíòèòå â Áúëãàðèÿ ñå óâåëè-

÷àâà è ìèãðàöèîííîòî ñàëäî â ñòðàíàòà íè âå÷å ñå äâèæè â ñòîéíîñòè, áëèçêè
äî íóëåâèòå ñ òåíäåíöèÿ êúì ïîëîæèòåëíè. Ñïîðåä ðàçðàáîòåíèòå ìèãðàöè-
îííè ñöåíàðèè íà Öåíòðàëíîåâðîïåéñêèÿ ôîðóì çà ìèãðàöèîííè èçñëåäâàíèÿ,
êúì 2050 ã. çà Áúëãàðèÿ ñå ïðåäâèæäà íóëåâ ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò ïðè íèñúê
âàðèàíò, 1,0‰ ïðè ñðåäåí âàðèàíò è 2,0‰ ïðè âèñîê âàðèàíò, êàòî çà âñÿêà
îòäåëíà êàëåíäàðíà ãîäèíà íàðàñòâàíåòî ùå áúäå ìåæäó 0,025‰ è 0,05‰.3
Âå÷å áå ïîñî÷åíî, ÷å çà ñòðàíàòà íè ìîãàò äà ñå î÷àêâàò ÷åòèðè îñíîâíè ãðóïè
èìèãðàíòè: îò çàâðúùàùà ñå ìèãðàöèÿ, íàòóðàëèçàöèÿ íà ÷óæäè ãðàæäàíè,
ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùè ÷óæäåíöè è áåæàíöè.

3
Bijak, Jakub, Kupiszewski, Marek, Kicinger, Anna, International Migration Scenarios for 27 European
Countries, 2002-2052, CEFMR Working Paper, 4/2004, ð. 56.

4 Íàñåëåíèå, 3–4/2010 49
 2. ÂÈÄÎÂÅ ÈÌÈÃÐÀÖÈß

Çàâðúùàùà ñå ìèãðàöèÿ
Òîçè òèï ìèãðàöèÿ ïîñòàâÿ íà÷àëîòî íà ïðîìÿíàòà íà
òåíäåíöèèòå â ìèãðàöèîííèÿ ïðîöåñ â ÷åòèðèòå þæíîåâðîïåéñêè äúðæàâè â
ãîäèíèòå ñëåä ÷ëåíñòâîòî èì â ÅÑ4.  çàâèñèìîñò îò óñïåõà ïðè ïðèëàãàíåòî
íà èêîíîìè÷åñêèòå ðåôîðìè è ðàçâèòèåòî íà íàöèîíàëíèòå èêîíîìèêè, ïðåç
åäèí ïåðèîä äî 10 ã. ñëåä ïðèåìàíåòî èì çà ÷ëåíîâå íà ÅÑ, ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò
îò åìèãðàöèÿòà îò òåçè äúðæàâè ñå çàâúðíà â òÿõ.
Ïðîöåñúò íà çàâðúùàíå å ïîâëèÿí è îò ñâåòîâíàòà èêîíîìè÷åñêà êðèçà.
Çà ñúæàëåíèå çà Áúëãàðèÿ íå ñà ïðàâåíè íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ ïî êàêúâ íà÷èí
ñâåòîâíàòà êðèçà ñå îòðàçÿâà íà áúëãàðñêàòà åìèãðàöèÿ. Ìåæäóíàðîäíèòå èç-
ñëåäâàíèÿ îáà÷å ïîêàçâàò, ÷å òÿ âëèÿå â äâå ïîñîêè: íàìàëÿâàíå íà áðîÿ íà
åìèãðèðàùèòå è ïîÿâà íà çàâðúùàùà ñå ìèãðàöèÿ5.
Áúëãàðèÿ ñòàíà ÷ëåí íà ÅÑ ïðåç 2007 ã. Òîâà ÷ëåíñòâî ïðåäïîëàãà ïðî-
âåæäàíåòî íà ïîðåäèöà îò èêîíîìè÷åñêè, ñîöèàëíè è ïîëèòè÷åñêè ðåôîðìè
ñ öåë äîáëèæàâàíå äî ñòàíäàðòèòå íà ÅÑ. Â çàâèñèìîñò îò ñòåïåíòà íà óñïåõ
íà òåçè ðåôîðìè ìîæå äà ñå ïðåäïîëîæè, ÷å åäíà ãîëÿìà ÷àñò îò áúëãàðñêàòà
åìèãðàöèÿ ùå çàïî÷íå äà ñå çàâðúùà â ñòðàíàòà. Ïî äàííè íà ÎÎÍ çà ïåðèîäà
1985–2010 ã. áúëãàðñêàòà åìèãðàöèÿ å îêîëî 735 õèë. äóøè. Ñïîðåä íàé-íîâè-
òå äàííè íà Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ çà áúëãàðèòå â ÷óæáèíà òÿ å îêîëî 820 õèë.
äóøè è å ðàçïðåäåëåíà â ñëåäíèòå äúðæàâè:

Òà áë è ö à 6
Áðîé íà áúëãàðñêèòå åìèãðàíòè êúì 2008 ã.
ïî ïðèåìàùè äúðæàâè

Äúðæàâà Áðîé
ÑÀÙ 200 000
Ãúðöèÿ 150 000
Òóðöèÿ 100 000
Èñïàíèÿ 70 000
Ãåðìàíèÿ 60 000
Èòàëèÿ 50 000
Âåëèêîáðèòàíèÿ 50 000
Êàíàäà 45 000
Àâñòðèÿ 35 000
Ôðàíöèÿ 30 000
Äðóãè 30 000
ÎÁÙÎ 820 000

4
Schierup, Carl Ulrik. 1995. Former Yugoslavia: Long Waves of International Migration.
5
Awad, Ibrahim, The Global Economic Crisis And Migrant Workers: Impact And Response, Interna-
tional Labour Office – Geneva, 2009, ð. 76; Koser, Khalid, The Global Financial Crisis and Interna-
tional Migration: Policy Implications for Australia, Sydney, July 2009, ð. 20 è äð.

50
 Òåçè äàííè íå âêëþ÷âàò áúëãàðñêàòà åìèãðàöèÿ ïðåäè 1985 ã.
Îáåìúò íà çàâðúùàùèòå å ëèìèòèðàí îò îáùèÿ áðîé åìèãðàíòè. Â çàâè-
ñèìîñò îò ñòðàíàòà íà äåñòèíàöèÿ è ñúîòâåòíèÿ ïåðèîä îò âðåìå, îò 20% äî
50% îò äúëãîñðî÷íèòå èìèãðàíòè íàïóñêàò ïðèåìàùàòà ñòðàíà â ñðîê îò ïåò
ãîäèíè ñëåä ïðèñòèãàíåòî ñè èëè çà äà ñå çàâúðíàò âêúùè, èëè çà äà îòèäàò â
òðåòà ñòðàíà (âòîðè÷íà åìèãðàöèÿ). Ñúùåñòâóâàò è çíà÷èòåëíè ïîòîöè íà çà-
âðúùàùè ñå îêîëî ïåíñèîííà âúçðàñò. Çàâðúùàíèÿòà îáèêíîâåíî ñà ñïîíòàí-
íè, âçåòè ïî èíèöèàòèâà íà èìèãðàíòèòå. Òå ñâèäåòåëñòâàò, ÷å äîðè è â äúëãî-
ñðî÷åí ïëàí ìèãðàöèÿòà å ïî-äèíàìè÷íà, îòêîëêîòî ñå ñìÿòà ïî ïðèíöèï.
Ñïîðåä ïðîó÷âàíèÿòà íà ä-ð Åâãåíèÿ Ìàðêîâà îò Óíèâåðñèòåòà â Ñúñåêñ,
Âåëèêîáðèòàíèÿ, 57% îò áúëãàðñêèòå åìèãðàíòè â Èñïàíèÿ çàÿâÿâàò, ÷å ùå
ñå âúðíàò â Áúëãàðèÿ6. Çà Ãúðöèÿ òîçè ïðîöåíò å ïî-ãîëÿì è ñå óâåëè÷àâà ñ
ðàçðàñòâàíåòî íà èêîíîìè÷åñêàòà êðèçà òàì7. Ñïåöèàëèñòèòå ñà óñòàíîâèëè
ïðÿêà çàâèñèìîñò ìåæäó îáåìà íà ôèíàíñîâèòå ïîòîöè è áðîÿ íà åìèãðàíòè-
òå, êîèòî èìàò íàìåðåíèå äà ñå çàâúðíàò. Åìèãðàíòèòå, êîèòî ðàáîòÿò ñåçîííî
èëè çà 1–2 ã., èçïðàùàò ïî-÷åñòî ïàðè â Áúëãàðèÿ, äîêàòî òåçè, êîèòî èìàò
íàìåðåíèå òðàéíî äà îñòàíàò, îáèêíîâåíî èçïîëçâàò ñïå÷åëåíèòå ñðåäñòâà çà
ïîäîáðÿâàíå íà ñòàíäàðòà ñè íà æèâîò â ïðèåìàùàòà ñòðàíà. Òðàíñôåðèòå íà
ñóìè îò åìèãðàíòè ñà íàé-âå÷å ïðèíîñ çà ñåìåéíèÿ äîõîä, êàòî äîïðèíàñÿò
çà ïî-äîáðî çäðàâíî, äîìàøíî è æèëèùíî áëàãîñúñòîÿíèå è ïî-íàòàòúøíî
ðàçâèòèå íà ÷îâåøêèÿ êàïèòàë. Òå äîñòàâÿò è ôèíàíñîâ êàïèòàë çà ðàçâèòèå íà
ìàëêèÿ áèçíåñ. Ïðè àíêåòíî ïðîó÷âàíå íà áúëãàðñêè åìèãðàíòè ïðåç 2006 ã. ñå
óñòàíîâÿâà, ÷å 34% îò ðåñïîíäåíòèòå âëàãàò çàðàáîòåíèòå ñðåäñòâà â ñîáñòâåí
áèçíåñ8. Òúé êàòî ñòàâà âúïðîñ çà ëèöà, êîèòî â ìîìåíòà íà àíêåòèðàíåòî âå÷å
âëàãàò ñâîèòå ñðåäñòâà, ñìÿòàìå, ÷å òîâà å ìèíèìàëíèÿò îáåì íà çàâðúùàùà-
òà ñå ìèãðàöèÿ.
Ñ îãëåä íà âúçïðèåòàòà õèïîòåçà, ÷å çà åäèí ïåðèîä îò îêîëî 10 ãîäèíè
ñëåä ÷ëåíñòâîòî íà Áúëãàðèÿ â ÅÑ åäíà ãîëÿìà ÷àñò îò òàçè åìèãðàöèÿ ùå
ñå çàâúðíå, ìîæå äà ñå ïðèåìå, ÷å å ðåàëèñòè÷íî êúì 2017 ã. äà ñå î÷àêâà â
Áúëãàðèÿ ìèíèìàëíèÿò îáåì íà çàâðúùàùèòå ñå äà áúäå îêîëî 280 õèë. äóøè
(ïðè 36% çàâðúùàùà ñå ìèãðàöèÿ), 400 õèë. äóøè (ïðè 50% çàâðúùàùè ñå
ìèãðàíòè) è 615 õèë. (Ïðè 75% çàâðúùàùè ñå ìèãðàíòè). Âúðõó òîçè ïðîöåñ
ùå âëèÿÿò ðåäèöà ôàêòîðè, â òîâà ÷èñëî è ïðîâåæäàíàòà îò ñòðàíà íà äúð-
æàâàòà ïîëèòèêà çà ñúõðàíÿâàíå è çàäúëáî÷àâàíå íà âðúçêèòå ñ áúëãàðñêàòà
åìèãðàöèÿ.
Îñâåí âúçìîæíîñòòà çà çàâðúùàùà ñå ìèãðàöèÿ, â ñúâðåìåííèÿ ãëîáà-
ëåí ñâÿò òðÿáâà äà ñå îò÷èòàò è âúçìîæíîñòèòå çà ìîáèëíîñò íà íàñåëåíèåòî.
Ñïîðåä ïðîó÷âàíèÿòà íà Èíñòèòóòà çà èêîíîìè÷åñêà ïîëèòèêà, åìèãðàíòèòå
íè â ÑÀÙ áèõà èíâåñòèðàëè â Áúëãàðèÿ ïðè óñëîâèå, ÷å ñå ñïàçâà çàêîíà, èìà
íóëåâà òîëåðàíòíîñò êúì êîðóïöèÿòà è íàìàëÿâàíåòî íà áþðîêðàöèÿòà9. Ðàç-
âèòèåòî íà óñïåøåí áèçíåñ ñúùî å ïðåäïîñòàâêà çà çàâðúùàíå â ñòðàíàòà, ìà-
êàð è íà ïî-êúñåí åòàï.

6
http://ime-bg.org/pr_bg/164-7.htm
7
Âèæ ñòàòèÿòà „Áúëãàðñêèòå åìèãðàíòè â Ãúðöèÿ ìàñîâî ïîåìàò êúì ðîäèíàòà“ â http://politics.
actualno.com/news_237598.html
8
Òîäîðîâ, Ò., Ñò. Öàíîâà è äð., Áúëãàðñêàòà åìèãðàöèÿ â ïåðèîäà íà èçãðàæäàíå íà ïàçàðíà
èêîíîìèêà (1990-2005). Àëìàíàõ íàó÷íè èçñëåäâàíèÿ: Àêòóàëíè ïðîáëåìè íà áèçíåñ ñèñòåìè,
òåðèòîðèàëíè ñèñòåìè è èêîíîìè÷åñêè îáðàçîâàòåëíè èíñòèòóöèè, ò. 4, 2006 ã.
9
http://epi-bg.org/epi_new/index.php?option=com_content&task=view&id=239&Itemid=160

51
 Ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùè ÷óæäåíöè
Ïðàêòèêàòà ïîêàçâà, ÷å â ÅÑ ãðóïàòà íà ïîñòîÿííî ïðå-
áèâàâàùèòå ÷óæäåíöè çàåìà íàé-ãîëÿì äÿë îò îáùèÿ èìèãðàöèîíåí ïîòîê.
Çàòîâà îñíîâíîòî âíèìàíèå å íàñî÷åíî êúì ðåãóëèðàíå èìåííî íà òðóäîâàòà
ìèãðàöèÿ. Òîâà, êîåòî ÅÑ âúâåæäà, ñà íàé-îáùè ìèíèìàëíè ïðàâèëà çà ðàáî-
òà â ñòðàíèòå ÷ëåíêè – ò.íàð. çåëåíà êàðòà. Òîçè òèï èìèãðàöèÿ â Áúëãàðèÿ å
ñúñòàâåí îò íÿêîëêî ðàçëè÷íè êàòåãîðèè:
• òðóäîâà ìèãðàöèÿ
• ìèãðàöèÿ íà ïåíñèîíåðè
• äðóãà ìèãðàöèÿ (ñ öåë áðàê, îáó÷åíèå è äð.)
Îáèêíîâåíî òðóäîâàòà ìèãðàöèÿ ñå ðàçãëåæäà êàòî âðåìåííà. Ïîðàäè
òàçè ïðè÷èíà íà òîçè òèï ìèãðàíòè ñå èçäàâàò äîêóìåíòè çà âðåìåííî èëè
ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàíå â ïðèåìàùàòà äúðæàâà. Ïðàêòèêàòà îáà÷å ïîêàçâà, ÷å
òîâà ïðàâèëî âàæè, êîãàòî ñòàâà âúïðîñ çà ÷óæäåíöè, óïðàæíÿâàùè íàåìåí
òðóä.  Áúëãàðèÿ îáà÷å òåõíèÿò áðîé å ñâåäåí äî ìèíèìóì.  ïîâå÷åòî ñëó÷àè
ó íàñ ÷óæäåíöèòå ðåãèñòðèðàò è ðàáîòÿò â ñîáñòâåíè ôèðìè èëè ðàáîòÿò âúâ
ôèðìè, ñîáñòâåíîñò íà ÷óæäåíöè. Ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà òàçè ãðóïà êúì íàñòî-
ÿùèÿ åòàï íå òðÿáâà äà ñå ðàçãëåæäà êàòî âðåìåííè èìèãðàíòè. Îñâåí òîâà
î÷àêâàíåòî çà âðåìåííî ïðåáèâàâàíå ÷ðåç ðàáîòíè âèçè íå å ñîëèäíà îñíîâà,
âúðõó êîÿòî ìîæå äà ñå ãðàäè ñòàáèëíà ìèãðàöèîííà ïîëèòèêà. Íÿêîè íóæäè
íà òðóäîâèÿ ïàçàð, çà ïî-âèñîêî èëè çà ïî-íèñêî êâàëèôèöèðàíè ðàáîòíèöè, ñà
ïîñòîÿííè è òðÿáâà äà ñå ðåøàâàò ÷ðåç äúëãîñðî÷íà ìèãðàöèÿ.
Ìèãðàöèÿòà íà ïåíñèîíåðè å ÿâëåíèå, êîåòî ñå íàáëþäàâà ïðåç ïîñëåäíè-
òå 5–6 ãîäèíè. Òî ñå äúëæè êàêòî íà ïðåäïî÷èòàíèÿòà êúì áúëãàðñêèÿ êëèìàò,
òàêà è íà ðàçëèêàòà â öåíèòå ìåæäó èçïðàùàùàòà è ïðèåìàùàòà äúðæàâà, ïî-
ðàäè êîåòî ïåíñèîíåðèòå ïðåäïî÷èòàò äà èçðàçõîäâàò ïåíñèèòå ñè â Áúëãàðèÿ.
Òàêúâ òèï èìèãðàíòè ó íàñ èìà îò Âåëèêîáðèòàíèÿ, Ãúðöèÿ, Èðëàíäèÿ è äðóãè
äúðæàâè îò ÅÑ. Ïðåç 2007 è 2008 ã. â Áúëãàðèÿ ñà ñå óñòàíîâèëè 244 äóøè îòõ
òàçè êàòåãîðèÿ.
 ãðóïàòà íà ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùèòå ÷óæäåíöè ïîïàäàò è ÷óæäèòå
ãðàæäàíè, îáó÷àâàùè ñå â áúëãàðñêè ó÷åáíè çàâåäåíèÿ èëè ñêëþ÷èëèòå áðàê ñ
áúëãàðñêè ãðàæäàíè ÷óæäåíöè. Ïðè ïîñëåäíàòà êàòåãîðèÿ òîâà ñòàâà â ñëó÷à-
èòå, êîãàòî ÷óæäåíöèòå íå æåëàÿò äà ïîëó÷àò áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî, à çàïàç-
âàò ãðàæäàíñòâîòî ñè ïî ïðîèçõîä (áúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî íå äîïóñêà
íàëè÷èåòî íà äâîéíî ãðàæäàíñòâî îñâåí â ñëó÷àèòå íà êàíäèäàòñòâàíå íà îñ-
íîâàíèå íà áúëãàðñêè ïðîèçõîä).
Íåçàâèñèìî îò ñðàâíèòåëíî ìàëêèÿ áðîé íà èìèãðàíòèòå, èíòåðåñ ïðåä-
ñòàâëÿâà èìèãðàöèîííèÿò òðåíä ïðåç ïåðèîäà 2004–2008 ã., òúé êàòî òîé
ìîæå äà ïîñëóæè êàòî áàçà çà ïðîãíîçèðàíå íà èìèãðàöèÿòà â Áúëãàðèÿ. Òîé
å îòðàçåí íà ôèãóðà 2.
Òðåíäúò ÿñíî ïîêàçâà òåíäåíöèÿòà êúì íåïðåêúñíàòî óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ
íà èìèãðàíòèòå, ïîðàäè êîåòî íåçàâèñèìî îò äúëãîãîäèøíîòî îòðèöàòåëíî
ìèãðàöèîííî ñàëäî ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè òî âå÷å ñå äîáëèæàâà äî íóëå-
âèòå ñòîéíîñòè. Òîâà å òàêà, çàùîòî ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè â Áúëãàðèÿ êàòî
ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùè ÷óæäåíöè ñå óñòàíîâÿâàò ñðåäíîãîäèøíî ïî îêîëî
3750 äóøè. Òîâà êîëè÷åñòâî èìèãðàíòè ìîæå äà ñå ïðèåìå êàòî ìèíèìàëíî
ïðè ïðîãíîçèðàíåòî íà ãðóïàòà íà ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùèòå ÷óæäåíöè â Áúë-
ãàðèÿ.
Íàé-ãîëåìèÿò ïîòåíöèàë çà áúëãàðñêàòà èêîíîìèêà å â ïðèâëè÷àíåòî íà
õîðà ñ áúëãàðñêè ïðîèçõîä êàòî òåçè â Ìîëäîâà è Óêðàéíà. Ìàêåäîíèÿ, Ñúð-

52
 брой

65,000

60,000

55,000

50,000

2004 2005 2006 2007 2008 година

Ôèã. 2. Èìèãðàöèîíåí òðåíä â Áúëãàðèÿ

áèÿ, Ðóñèÿ. Òå ñúùî ñà ïîòåíöèàëíè èçòî÷íèöè íà ðàáîòíà ðúêà, êîÿòî íÿìà äà

èìà ãîëåìè ïðîáëåìè ñ àäàïòàöèÿòà èëè ïîíå áè èìàëà ïî-ìàëêè îò òåçè íà
õîðà ñ ðàçëè÷åí åòíè÷åñêè ïðîèçõîä. Íèñêîòî çàïëàùàíå â áúëãàðñêàòà èêî-
íîìèêà ùå íè ïîçâîëè äà èçáåãíåì â áëèçêî áúäåùå ãîëåìè âúëíè íåêâàëèôè-
öèðàí òðóä, êîèòî ñà íàé-îïàñíè â ñîöèàëíî îòíîøåíèå.

Íàòóðàëèçàöèÿ íà ÷óæäè ãðàæäàíè

È ïðè òàçè ãðóïà ñå íàáëþäàâàò äâå êàòåãîðèè, à èìåííî
ëèöà ñ áúëãàðñêè è ñ ÷óæä ïðîèçõîä. Êúì íàñòîÿùèÿ ìîìåíò ñúîòíîøåíèåòî
ìåæäó äâåòå êàòåãîðèè å 97,88% êúì 2,12%, êàòî òîâà å òðàéíà òåíäåíöèÿ.
Îò 1990 ã. íàñàì ÿñíî ñå ïðîÿâÿâà òåíäåíöèÿòà íà óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ
íà ÷óæäåíöèòå, ïðèäîáèëè áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî ïî íàòóðàëèçàöèÿ èëè íà
îñíîâàíèå íà áúëãàðñêè ïðîèçõîä. Íàáëþäàâàò ñå ñëåäíèòå õàðàêòåðíè òåí-
äåíöèè:
1. Îò 2002 ã. äî 2004 ã. áðîÿò íà æåëàåùèòå áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî ñå å
óâåëè÷àâàë äâîéíî âñÿêà ñëåäâàùà ãîäèíà (2002 ã. – 7438; 2003 ã. – 14306;
2004 ã. – 29 493). Ïî âñÿêà âåðîÿòíîñò òîâà å ñâúðçàíî ñ âîåííèÿ êîíôëèêò â
Ìàêåäîíèÿ.
2. Îò 2005 ã. äî 2009 ã. å õàðàêòåðåí îáðàòíèÿò ïðîöåñ – ìîëáèòå çà áúë-
ãàðñêî ãðàæäàíñòâî íàìàëÿâàò äâîéíî ïðåç ãîäèíà (2005 ã. – 23200; 2006 ã. –
14468; 2007 ã. – 12870; 2008 ã. – 7184; 2009 ã. – 5549).
3. Ïðåç öåëèÿ ïåðèîä îò 2002 ã. äî 2009 ã. èìà ïîñòîÿííà òåíäåíöèÿ íà íà-
ðàñòâàíå áðîÿ íà ïîëó÷èëèòå áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî (2002 ã. – 3371; 2003 ã. –
4266; 2004 ã. – 5660; 2005 ã. – 5847; 2006 ã. – 6628; 2007 ã. – 5938; 2008 ã. – 7113;
2009 ã. – 9068).

53
 4. Î÷åðòàâà ñå ÿñíà òåíäåíöèÿ íà èçðàâíÿâàíå íà áðîÿ íà ïîäàäåíèòå ìîë-
áè çà áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî è áðîÿ íà ïîëó÷èëèòå áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî,
êîÿòî îáåêòèâíî îòñòðàíÿâà ïðîáëåìà ñúñ çàáàâÿíåòî íà ïðîöåäóðàòà ïî ïðè-
äîáèâàíå íà áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî.

брой
7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

1990 1995 2000 2005 2010 година

Ôèã. 3. Òðåíä íà ëèöàòà, ïðèäîáèâàùè ãîäèøíî áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî ïðåç ïåðèîäà 1990–
2009 ã.

Îò òðåíäà ñå âèæäà, ÷å å íàëèöå ñðåäíîãîäèøåí ïðèðàñò íà ïîëó÷èëè-

òå áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî ñ 300 äóøè ãîäèøíî. Ïðè ïðîãíîçèðàíåòî íà òàçè
êàòåãîðèÿ îáà÷å òðÿáâà äà ñå èìàò ïðåäâèä âúçìîæíîñòèòå íà áúëãàðñêàòà
àäìèíèñòðàöèÿ äà îáðàáîòâà ïîäàâàíèòå ìîëáè. Ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà å ðå-
àëèñòè÷íî ïðåäâèæäàíåòî íà îêîëî 6000 äóøè ãîäèøíî, êîèòî â áúäåùå ùå
ïîëó÷àâàò áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî.
Æèçíåíèÿò ñòàíäàðò â èçïðàùàùèòå äúðæàâè â ïîâå÷åòî ñëó÷àè å ïî-íè-
ñúê îò áúëãàðñêèÿ, ïîðàäè êîåòî ïðè óñïåøíî ðàçâèòèå íà áúëãàðñêàòà èêî-
íîìèêà ìîæå äà ñå äîïóñíå, ÷å ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò òàçè êàòåãîðèÿ ëèöà ùå ñå
çàñåëÿò â Áúëãàðèÿ.

Áåæàíöè è íåëåãàëíà èìèãðàöèÿ

õ
Ïðîãíîçèðàíåòî íà áåæàíñêèÿ ïîòîê å ìîæå áè íàé-
ñëîæíèÿò ïðîáëåì â èçñëåäâàíåòî íà ìåæäóíàðîäíèòå ìèãðàöèè. Îò åäíà
ñòðàíà, å òðóäíî äà ñå ïðåäâèäÿò ïðåäâàðèòåëíî, îñîáåíî â äúëãîñðî÷åí ïëàí,
âúçíèêâàíåòî è ðàçìåðèòå íà êîíôëèêòèòå, êîèòî ïîðàæäàò òîâà ÿâëåíèå, à
èìåííî: ïîëèòè÷åñêè, åòíè÷åñêè, ðåëèãèîçíè, âîåííè.
Îò äðóãà ñòðàíà, òðàôèêàíòñêèòå ìðåæè òúðñÿò íåïðåêúñíàòî ñëàáè ìåñ-
òà. Ñïîðåä ñïåöèàëèñòèòå ïî òàçè ïðîáëåìàòèêà „áàëêàíñêèÿò ïúò ñå î÷åðòà
êàòî òðóäåí çà íåëåãàëåí äîñòúï â Åâðîïà“ (Èëèÿíà Äåðèëîâà, ðúêîâîäèòåë íàõ
ìèñèÿòà íà Ìåæäóíàðîäíàòà îðãàíèçàöèÿ ïî ìèãðàöèÿ â Áúëãàðèÿ). Òîçè èç-
âîä ñå ïîòâúðæäàâà îò àíàëèçà íà äèðåêöèÿ „Ìèãðàöèÿ“ â ÌÂÐ, ñïîðåä êîéòî
òîâà ñå äúëæè íà ìíîãîòî ãðàíèöè ïðåäè íàâëèçàíåòî â øåíãåíñêîòî ïðîñ-
òðàíñòâî (Ñòåôàí Õðèñòîâ, ðúêîâîäèòåë íà äèðåêöèÿ „Ìèãðàöèÿ“). Èìåííî

54
брой

3000

2500

2000

1500

1000

500

1998 2000 2002 2004 2006 2008 година

Ôèã. 4. Áðîé íà ëèöàòà, êàíäèäàòñòâàùè çà ñòàòóò íà áåæàíåö â Áúëãàðèÿ ïðåç ïåðèîäà 1997–
2009 ã.

ïîðàäè òàçè ïðè÷èíà áðîÿò íà áåæàíöèòå â Áúëãàðèÿ å ìàëúê, à çà íåëåãàëíàòà

èìèãðàöèÿ âñå îùå íÿìà òî÷íè äàííè. Îò ãëåäíà òî÷êà íà ìåæäóíàðîäíàòà
ìèãðàöèÿ, íå å òîëêîâà âàæåí áðîÿò íà ïîëó÷èëèòå ñòàòóò íà áåæàíöè, à íà
êàíäèäàòñòâàùèòå çà íåãî, òúé êàòî òå ôàêòè÷åñêè ñà óñïåëè äà ïðåìèíàò äúð-
æàâíàòà íè ãðàíèöà è ñà ïîäàëè ñúîòâåòíèòå äîêóìåíòè, ò.å. çàÿâèëè ñà ÿñíî
íàìåðåíèå çà óñòàíîâÿâàíå â ñòðàíàòà.
Ñ âëèçàíåòî íà Áúëãàðèÿ â ÅÑ ïðåç 2007 ã. è ïî-êúñíî â Øåíãåí äâåòå
âúíøíè ãðàíèöè – òóðñêàòà è öÿëàòà çàïàäíà, ïîïàäàò ïîä çàñèëåí íàòèñê îò
ñòðóêòóðèòå çà òðàôèê íà õîðà, êîèòî ñúùåñòâóâàò îòäàâíà íà Áàëêàíèòå. Òîâà
îçíà÷àâà, ÷å òðÿáâà äà ñå î÷àêâà óâåëè÷àâàíå íà òîçè òèï ìèãðàíòè. Ìàùàáèòå
íà òîâà óâåëè÷àâàíå íà ïîòîêà ùå çàâèñÿò îò òðè îñíîâíè ôàêòîðà: ñèãóðíîñò
íà äúðæàâíàòà íè ãðàíèöà, åâåíòóàëíî ÷ëåíñòâî íà Òóðöèÿ â ÅÑ, âòîðè÷íà
ìèãðàöèÿ ïðåç äðóãà äúðæàâà, ÷ëåíêà íà ÅÑ (íàïðèìåð Ãúðöèÿ èëè Ðóìúíèÿ).
Îñîáåíî ãîëÿìî å çíà÷åíèåòî íà âòîðèÿ ôàêòîð, à èìåííî åâåíòóàëíîòî
÷ëåíñòâî íà Òóðöèÿ â ÅÑ. Ñïîðåä àíàëèç íà Íàöèîíàëíà ñëóæáà „Ãðàíè÷íà
ïîëèöèÿ“ êúì ÌÂÐ îò íà÷àëîòî íà 2002 ã. òîãàâà â Òóðöèÿ å èìàëî îêîëî 300
õèë. åìèãðàíòè îò Àôãàíèñòàí, Èðàê è äð. ñòðàíè. Î÷àêâà ñå ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò
îò òåçè ìèãðàíòè äà ïðåìèíàò ïðåç Áúëãàðèÿ. Ïîòâúðæäåíèå íà ñòàíîâèùåòî,
÷å îñíîâíèÿò èìèãðàöèîíåí ïîòîê îò òîâà íàñåëåíèå íàâëèçà â ñòðàíàòà ïðåç
þãîèçòî÷íàòà íè ãðàíèöà, íàìèðàìå â ñòàòèñòè÷åñêèòå ñïðàâêè íà Íàöèîíàë-
íà ñëóæáà „Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿ“ çà 2001 ã. Ñïîðåä äàííèòå ïðåç ïåðèîäà íà ãðà-
íè÷íèòå ïóíêòîâå ñà çàäúðæàíè ñ íåðåäîâíè äîêóìåíòè 6700 äóøè, îò êîèòî
3200 íà áúëãàðî-òóðñêàòà ãðàíèöà. Îùå ïðåç 2002 ã. ïóíêòîâå çà ïðèåìàíå íà
èìèãðàíòè áÿõà îðãàíèçèðàíè â áèâøèòå ïîäåëåíèÿ â Öàðåâî, Ñâèëåíãðàä, Åë-
õîâî è Ëþáèìåö. Ãåîãðàôñêîòî ðàçïðåäåëåíèå íà òåçè ïóíêòîâå êàòåãîðè÷íî
ïîòâúðæäàâà, ÷å îñíîâíîòî íàïðàâëåíèå íà áúäåù áåæàíñêè ïîòîê ùå áúäå â
ïîñîêà îò þãîèçòîê êúì ñåâåðîçàïàä. Òåçè ïðåäâèæäàíèÿ ñà áèëè èçêëþ÷èòåë-
íî òî÷íè, çàùîòî äàííèòå îò ñòàòèñòèêàòà ïîêàçâàò, ÷å ÷àñò îò òîâà íàñåëåíèå
âå÷å å íà áúëãàðñêà òåðèòîðèÿ.

55
 Ñúãëàñíî ïðèíöèïà íà ïúðâî óáåæèùå, çàëåãíàë â áåæàíñêîòî ïðàâî, ïðè-
ëàãàíî â ÅÑ è Áúëãàðèÿ, âñÿêî ëèöå, òúðñåùî óáåæèùå, òðÿáâà äà ãî ïîèñêà â
ïúðâàòà äúðæàâà, êúäåòî íå å èçëîæåí íà ðèñê. Àêî Áúëãàðèÿ îñòàíå âúíøíà
ãðàíèöà íà ÅÑ, òÿ ùå áúäå ïúðâàòà äúðæàâà ïî ïúòÿ íà áåæàíñêèÿ ïîòîê, èä-
âàù îò Àôãàíèñòàí (äî òîçè ìîìåíò 5571 äóøè, ïîòúðñèëè óáåæèùå â ñòðà-
íàòà), Èðàê (4207 äóøè), Èðàí (850 äóøè), Òóðöèÿ (375 äóøè), Áàíãëàäåø (297
äóøè) è äðóãè äúðæàâè îò àçèàòñêèÿ ìèãðàöèîíåí âåêòîð. Äîðè òåçè ëèöà äà
áúäàò çàëîâåíè êàòî íåëåãàëíè èìèãðàíòè â íÿêîÿ äðóãà äúðæàâà îò ÅÑ, òå
ùå áúäàò âúðíàòè â Áúëãàðèÿ, àêî ñå óñòàíîâè, ÷å ñòðàíàòà íè å áèëà âõîäíà
âðàòà. Ïðè òîçè ñöåíàðèé òðÿáâà äà ñå î÷àêâà çíà÷èòåëíî óâåëè÷àâàíå íà òàçè
êàòåãîðèÿ ìèãðàíòè.
Äðóãà áè áèëà ñèòóàöèÿòà, àêî Òóðöèÿ ñòàíå ÷ëåí íà ÅÑ.  òàêúâ ñëó-
÷àé ïðèíöèïúò íà ïúðâî óáåæèùå ùå âàæè çà íåÿ è òÿ íà ñâîÿ òåðèòîðèÿ áè
ñëåäâàëî äà ïðèåìå áåæàíñêèòå âúëíè. Ðàçáèðà ñå, òîçè ñöåíàðèé ñúùî êðèå
îïàñíîñò çà Áúëãàðèÿ îò íåêîíòðîëèðàíà ìèãðàöèÿ (íàïðèìåð íàäåæäíîñòòà
íà îõðàíàòà íà äúðæàâíèòå ãðàíèöè íà Òóðöèÿ, îñîáåíî â ïëàíèíñêèòå ðàéîíè
è ò.í.).
Êàòî ñå âçåìàò ïðåäâèä äàííèòå çà ìèãðàöèîííèÿ ïîòåíöèàë íà âñÿêà
åäíà ãðóïà èìèãðàíòè çà Áúëãàðèÿ, ñìÿòàì, ÷å ìîãàò äà ñå ðàçðàáîòÿò òðè
èìèãðàöèîííè âàðèàíòà çà ñëåäâàùèòå 50 ãîäèíè:

Òà áë è ö à 7
Ïðîãíîçåí ñðåäíîãîäèøåí áðîé íà èìèãðàíòèòå â Áúëãàðèÿ ïðåç ïåðèîäà 2010–2060 ã.

Âàðèàíò / Áðîé èìèãðàíòè ãîäèøíî

Òèï èìèãðàöèÿ
Íèñúê Ñðåäåí Âèñîê
Çàâðúùàùà ñå ìèãðàöèÿ 5600 8000 12 300
Íàòóðàëèçàöèÿ íà ÷óæäè
4000 5000 6000
ãðàæäàíè*
Ïîñòîÿííî ïðåáèâàâàùè
3750 5000 7000
÷óæäåíöè

Áåæàíöè** 400 1000 1500

* Òóê ñå èçõîæäà îò ïîçèöèÿòà, ÷å îêîëî 20 % îò ïðèäîáèëèòå áúëãàðñêî ãðàæäàíñòâî íÿìà äà
ñå óñòàíîâÿò â ñòðàíàòà.
** Ïðè áåæàíñêè êðèçè òîçè ïðîãíîçåí áðîé ìîæå ðÿçêî äà íàðàñíå.

Îò òåçè ïðîãíîçè å âèäíî, ÷å äîðè âèñîêèÿò âàðèàíò íà èìèãðàöèÿ íå

äîñòèãà íàé-íèñêèòå ñòîéíîñòè íà çàìåñòâàùàòà ìèãðàöèÿ. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å
íà òîçè åòàï èìèãðàöèÿòà íå ìîæå äà äîñòèãíå òîçè îáåì, ÷ðåç êîéòî äà ìîæå
äà áúäå ðåøåí ãåíåðàëíî äåìîãðàôñêèÿò ïðîáëåì â Áúëãàðèÿ. Çà óñòàíîâÿâàíå
âëèÿíèåòî âúðõó äåìîãðàôñêèòå ïîêàçàòåëè íà íàñåëåíèåòî íà ïî-ãîëÿì ìèã-
ðàöèîíåí ïîòîê, ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò äàííèòå îò âòîðèÿ ñöåíàðèé íà çàìåñò-
âàùàòà ìèãðàöèÿ, ÷èéòî ñðåäíîãîäèøåí îáåì äîñòèãà 41 õèë. äóøè.

56
 Âëèÿíèå íà áúäåùèòå èìèãðàöèè
âúðõó îñíîâíèòå äåìîãðàôñêè õàðàêòåðèñòèêè
íà íàñåëåíèåòî äî 2060 ã.
Çà äà ñå ïðîñëåäè äåìîãðàôñêèÿò åôåêò âúðõó íàñåëåíè-
åòî íà Áúëãàðèÿ îò ïðîãíîçèðàíèòå èìèãðàöèè, òðÿáâà äà ñå ñúñòàâÿò ñòðóêòó-
ðè ïî âúçðàñòîâè ãðóïè íà îáùîòî íàñåëåíèå çàåäíî ñ èìèãðàíòèòå, êîèòî äà
áúäàò ñðàâíåíè ñ ïðîãíîçèòå çà íàñåëåíèåòî ïðè íóëåâà èìèãðàöèÿ.
Çà íóæäèòå íà àíàëèçà ñå ïðèåìà, ÷å áúäåùàòà âúçðàñòîâà ñòðóêòóðà íà
èìèãðàíòèòå ùå ñëåäâà äîñåãàøíîòî ñúîòíîøåíèå ìåæäó îòäåëíèòå âúçðàñ-
òîâè ãðóïè.

Òà áë è ö à 8
Ïðîãíîçåí ñðåäíîãîäèøåí áðîé ïî âúçðàñòîâè ãðóïè íà èìèãðàíòèòå â Áúëãàðèÿ ïðåç ïåðèîäà
2010–2060 ã.

Áðîé èìèãðàíòè çà 1 êàëåíäàðíà ãîäèíà ïî

Âúçðàñòîâ âàðèàíò
Èìèãðàíòè â %
èíòåðâàë
Íèñúê Ñðåäåí Âèñîê
0–4 11,66 1602 2214 3124
5–9 2,72 374 517 729
10–14 3,97 546 754 1064
15–19 5,79 796 1100 1552
20–24 6,54 899 1243 1753
25–29 8,62 1185 1638 2310
30–34 10,87 1495 2065 2912
35–39 9,58 1317 1820 2566
40–44 7,76 1067 1474 2079
45–49 6,97 958 1324 1868
50–54 6,15 846 1169 1648
55–59 5,76 792 1094 1544
60–64 4,90 674 931 1313
65–69 4,72 649 897 1265
70–74 2,32 319 441 622
75–79 1,04 143 198 279
80 + 0,64 88 121 172
ÎÁÙÎ 100,00 13750 19000 26800

Ïðè èç÷èñëÿâàíåòî íà îáùèÿ ïðîãíîçåí áðîé íàñåëåíèå çàåäíî ñ èìè-

ãðàíòèòå ïðåç ïåðèîäà 2010–2060 ã. ñúì èçïîëçâàë ìåòîäà çà ïðèäâèæâàíå íà
íàñåëåíèåòî îò åäíà âúçðàñò â äðóãà ïî êîõîðòè ïðåç èíòåðâàë îò 5 êàëåíäàðíè
ãîäèíè. Ïðè òîâà ïðèäâèæâàíå ñúì èçõîæäàë îò ñõâàùàíåòî, ÷å èìèãðàíòèòå,
ñëåä êàòî ñà ïîñòàâåíè ïðè åäíè è ñúùè óñëîâèÿ íà æèâîò ñ îñòàíàëîòî íàñå-
ëåíèå íà Áúëãàðèÿ, ò.å. íàïúëíî ñà èíòåãðèðàíè, ùå èìàò íåãîâèòå äåìîãðàô-

57
58
Òà áë è ö à 9
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè íèñúê åñòåñòâåí ïðèðàñò è íèñúê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÍÅÍÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0–4 370542 346627 307109 274302 259161 256296 251851 239573 223675 210724 203139
5–9 342741 371746 348204 308988 276409 261462 258788 254528 242389 226588 213739
10–14 323014 345273 374506 351189 312131 279673 264840 262310 258182 246136 230386
15–19 391751 326626 349109 378582 355507 316617 284283 269573 267198 263217 251275
20–24 513654 395689 331147 354143 384206 361613 323000 290865 276396 274358 270717
25–29 539751 518069 401119 337174 360723 391421 369320 330998 299069 284874 283212
30–34 579391 545112 524116 407953 344470 368381 399485 377741 339646 307892 293886
35–39 569226 582698 549103 528653 413301 350288 374407 405760 384303 346450 314871
40–44 536285 569163 583002 550191 530343 416135 353818 378041 409539 388403 350901
45–49 516974 531983 565039 579328 547680 528690 416345 355160 379438 411005 390334
50–54 528192 506413 522322 555655 570632 540729 523020 413519 354034 378368 409993
55–59 522919 508599 489584 506736 540499 556490 529065 513158 407639 350509 374917
60–64 527814 492632 481773 466236 484898 519157 536431 512148 498564 398202 344105
65–69 404450 482534 454105 447223 435759 456099 490761 509435 489037 478291 384541
70–74 338027 350566 422697 402172 399871 393255 415435 450230 470409 454918 447727
75–79 296188 265169 281176 344628 333281 336193 335291 359293 393679 415384 406129
80 + 292413 317352 315435 333412 396749 431822 456013 472933 507524 562419 617771
ÎÁÙÎ 7593332 7456251 7299546 7126565 6945620 6764321 6582153 6395265 6200721 5997738 5787643
 Ò à á ë è ö à 10
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè íèñúê åñòåñòâåí ïðèðàñò è ñðåäåí ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÍÅÑÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060

0–4 373602 349687 310169 277362 262221 259356 254911 242633 226735 213784 206199
5–9 343456 375521 351979 312763 280184 265237 262563 258303 246164 230363 217514
10–14 324054 347028 379321 356004 316946 284488 269655 267125 262997 250951 235201
15–19 393271 329186 352384 384917 361842 322952 290618 275908 273533 269552 257610
20–24 515374 398929 335427 359138 392261 369668 331055 298920 284451 282413 278772
25–29 542016 522054 406624 343719 367983 401741 379640 341318 309389 295194 293532
30–34 582241 550227 530951 416308 353865 378491 412655 390911 352816 321062 307056
35–39 571741 588063 556733 538003 424171 362198 387032 421445 399988 362135 330556
40–44 538320 573713 590402 559856 541728 429040 367763 392701 427259 406123 368621
45–49 518804 535848 571419 588558 559175 541905 431080 370935 395928 430555 409884
50–54 529807 509858 527802 563650 581477 553839 537850 429869 371424 396473 431158
55–59 524429 511724 494539 513726 550004 568845 543685 529498 425499 369409 394532
60–64 529099 495427 486183 472476 493173 529947 550071 528053 516189 417347 364290
65–69 405690 485059 458140 452873 443239 465614 502791 524315 506182 497156 404926
70–74 338637 352416 425832 406817 406131 401345 425560 462870 485899 472673 467202
75–79 296463 266054 283301 348038 338201 342728 343656 369693 406594 431149 424159
80 + 292578 317792 316485 335702 400324 436907 452713 481463 518089 575499 633701
ÎÁÙÎ 7619582 7508586 7377691 7229910 7072925 6914301 6743298 6585960 6409136 6221838 6024913

59
60
Ò à á ë è ö à 11
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè íèñúê åñòåñòâåí ïðèðàñò è âèñîê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÍÅÂÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0–4 378152 354237 314719 281912 266771 263906 259461 247183 231285 218334 210749
5–9 344516 381131 357589 318373 285794 270847 268173 263913 251774 235973 223124
10–14 325604 349638 386481 363164 324106 291648 276815 274285 270157 258111 242361
15–19 395531 332996 357254 394337 371262 332372 300038 285328 282953 278972 267030
20–24 517924 403739 341787 366558 404231 381638 343025 310890 296421 294383 290742
25–29 545376 527964 414794 353439 378763 417071 394970 356648 324719 310524 308862
30–34 586476 557822 541096 428713 367820 393506 432220 410476 372381 340627 326621
35–39 575471 596028 568058 551878 440306 379883 405777 444740 423283 385430 353851
40–44 541345 580468 601392 574206 558628 448200 388473 414471 453579 432443 394941
45–49 521524 541593 580894 602268 576245 561525 452960 394365 420418 459595 438924
50–54 532202 514973 535942 575520 597582 573304 559865 454144 397249 423358 462593
55–59 526679 516369 501904 524116 564124 587200 565400 553763 452024 397484 423667
60–64 531009 499587 492738 481751 505473 545977 570336 551678 542364 445782 394275
65–69 407530 488809 464140 461268 454354 479754 520661 546420 531647 525171 435201
70–74 339542 355161 430487 413722 415431 413365 440605 481645 508909 499043 496122
75–79 296868 267364 286451 353098 345511 352433 356081 385143 425774 454564 450934
80 + 292833 318452 318050 339107 405639 444472 462673 494143 533794 594934 657371
ÎÁÙÎ 7658582 7586331 7493776 7383430 7262040 7137101 6997533 6869235 6718731 6554728 6377368

õ
ñêè ïîêàçàòåëè êàòî ðàæäàåìîñò è ñðåäíà ïðîäúëæèòåëíîñò íà ïðåäñòîÿùèÿ
æèâîò.
Ïðè èç÷èñëÿâàíåòî íà ïðîãíîçèòå çà îáùèÿ áðîé íàñåëåíèå çàåäíî ñ èìè-
ãðàöèÿòà ìîãàò äà ñå îáîñîáÿò 9 êîìáèíèðàíè âàðèàíòà:
• Íèñúê åñòåñòâåí ïðèðàñò + íèñúê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÍÅÍÌ);
• Íèñúê åñòåñòâåí ïðèðàñò + ñðåäåí ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÍÅÑÌ);
• Íèñúê åñòåñòâåí ïðèðàñò + âèñîê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÍÅÂÌ);
• Ñðåäåí åñòåñòâåí ïðèðàñò + íèñúê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÑÅÍÌ);
• Ñðåäåí åñòåñòâåí ïðèðàñò + ñðåäåí ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÑÅÑÌ);
• Ñðåäåí åñòåñòâåí ïðèðàñò + âèñîê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÑÅÂÌ);
• Âèñîê åñòåñòâåí ïðèðàñò + íèñúê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÂÅÍÌ);
• Âèñîê åñòåñòâåí ïðèðàñò + ñðåäåí ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÂÅÑÌ);
• Âèñîê åñòåñòâåí ïðèðàñò + âèñîê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÂÅÂÌ);
Îòäåëíèòå êîìáèíàöèè îò ìèãðàöèîííèòå âàðèàíòè, èç÷èñëåíè íà áàçàòà
íà îòíîñèòåëíî íèñúê (çàáàâåí) åñòåñòâåí ïðèðàñò, ñà ïðåäñòàâåíè â òàáëèöè
9–11.
Çà äà ñå ïðîñëåäè åôåêòúò îò ìèãðàöèèòå âúðõó ïðîãíîçèòå íà áàçàòà íà
íèñêèÿ åñòåñòâåí ïðèðàñò, ñúïîñòàâÿì äàííèòå îò ïðîãíîçèòå íà ÍÑÈ çà íà-
ñåëåíèåòî êúì 2060 ã. áåç ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò ñ òðèòå âàðèàíòà íà ìèãðàöè-
îíåí ïðèðàñò.

Ò à á ë è ö à 12
Âëèÿíèå íà ìèãðàöèîííèÿ ïðèðàñò âúðõó ïðîãíîçèòå íà íàñåëåíèåòî
ïðè íèñúê åñòåñòâåí ïðèðàñò çà ïåðèîäà 2010–2060 ã.

Âèä ïðîãíîçà Íàñåëåíèå êúì 2060 ã.

Îáùî 0–14 15–64 65 + ÊÄÏ
Áðîé % Áðîé % Áðîé %
Áåç 5 166 268 616 764 11,94 2 886 696 55,88 1 662 808 32,18 1,74
ìèãðàöèîíåí
ïðèðàñò
ÍÅÍÌ 5 787 643 647 264 11,18 3 284 211 56,75 1 856 168 32,07 1,77
ÍÅÑÌ 6 024 913 658 914 10,94 3 436 011 57,03 1 929 988 32,03 1,78
ÍÅÂÌ 6 377 368 676 234 10,60 3 661 506 57,41 2 039 628 31,99 1,79

Îò äàííèòå å âèäíî, ÷å ïðè ïðîãíîçèòå íà íàñåëåíèåòî, ñúñòàâåíè âúç îñ-

íîâà íà îòíîñèòåëíî çàáàâÿíå íà åñòåñòâåíèÿ ïðèðàñò íà íàñåëåíèåòî, ò.å. ïðè
õèïîòåçà çà íåáëàãîïðèÿòíè ñîöèàëíî-èêîíîìè÷åñêè ïðîöåñè â ñòðàíàòà, äîðè
è ïî-âèñîêèòå íèâà íà ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò îò îêîëî 26 800 äóøè ãîäèøíî
íå ìîæå äà ïðîìåíè ñúùåñòâåíî ïîñîêàòà íà äåìîãðàôñêèòå ïðîöåñè. Òîçè
èçâîä ñå ïîòâúðæäàâà îò ñëàáîòî íàðàñòâàíå íà êîåôèöèåíòà íà äåìîãðàôñêà
ïîäêðåïà îò 1,74 íà 1,79.
Êîìáèíàöèèòå îò ìèãðàöèîííèòå âàðèàíòè, èç÷èñëåíè íà áàçàòà íà ñðå-
äåí âàðèàíò íà åñòåñòâåí ïðèðàñò, ñà ïðåäñòàâåíè â òàáëèöè 13–15.

61
62
Ò à á ë è ö à 13
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè ñðåäåí åñòåñòâåí ïðèðàñò è íèñúê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÑÅÍÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0–4 370906 348553 310675 278854 264035 262131 259772 249901 235676 223634 216968
5–9 342757 372250 350358 312844 281291 266713 265067 262950 253283 239187 227260
10–14 323031 345387 375192 353583 316264 284854 270439 268978 267051 257524 243514
15–19 391782 326747 349402 379544 358246 321130 289868 275610 274359 272649 263273
20–24 513727 395992 331646 355022 385985 365317 328554 297535 283593 282818 281598
25–29 539816 518485 401918 338256 362409 394269 374235 337831 307056 293476 293235
30–34 579437 545429 524966 409242 346068 370739 403201 383612 347461 316876 303550
35–39 569262 582947 549757 529962 415050 352336 377334 410174 390928 355006 324602
40–44 536330 569403 583614 551317 532213 418402 356344 381557 414642 395739 360135
45–49 517037 532298 565766 580624 549583 531427 419370 358359 383728 416998 398541
50–54 528305 506934 523406 557463 573256 544063 527257 417787 358303 383839 417299
55–59 523103 509469 491295 509417 544333 561452 534779 519814 413853 356421 382174
60–64 528091 493899 484361 470100 490200 526136 544909 521366 508705 407168 352331
65–69 404744 484305 457616 452650 442881 465178 502137 522751 503006 493150 397221
70–74 338411 352470 427530 409382 409590 405060 429810 467685 490355 475399 469051
75–79 296735 267531 286262 354315 345881 351892 353482 380839 419346 444262 435427
80 + 293379 322822 327402 353367 428570 476488 513240 541399 588107 658142 730563
ÎÁÙÎ 7596853 7474921 7341166 7195942 7045855 6897587 6749798 6598148 6439452 6272288 6096742
 Ò à á ë è ö à 14
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè ñðåäåí åñòåñòâåí ïðèðàñò è ñðåäåí ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÑÅÑÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0–4 373966 351613 313735 281914 267095 265191 262832 252961 238736 226694 220028
5–9 343472 376025 354133 316619 285066 270488 268842 266725 257058 242962 231035
10–14 324071 347142 380007 358398 321079 289669 275254 273793 271866 262339 248329
15–19 393302 329307 352677 385879 364581 327465 296203 281945 280694 278984 269608
20–24 515447 399232 335926 360017 394040 373372 336609 305590 291648 290873 289653
25–29 542081 522470 407423 344801 369669 404589 384555 348151 317376 303796 303555
30–34 582287 550544 531801 417597 355463 380849 416371 396782 360631 330046 316720
35–39 571777 588312 557387 539312 425920 364246 389959 425859 406613 370691 340287
40–44 538365 573953 591014 560982 543598 431307 370289 396217 432362 413459 377855
45–49 518867 536163 572146 589854 561078 544642 434105 374134 400218 436548 418091
50–54 529920 510379 528886 565458 584101 557173 542087 434137 375693 401944 438464
55–59 524613 512594 496250 516407 553838 573807 549399 536154 431713 375321 401789
60–64 529376 496694 488771 476340 498475 536926 558549 537271 526330 426313 372516
65–69 405984 486830 461651 458300 450361 474693 514167 537631 520151 512015 417606
70–74 339021 354320 430665 414027 415850 413150 439935 480325 505845 493154 488526
75–79 297010 268416 288387 357725 350801 358427 361847 391239 432261 460027 453457
80 + 293544 323262 328452 355657 432145 481573 519940 549929 598672 671222 746493
ÎÁÙÎ 7623103 7527256 7419311 7299287 7173160 7047567 6920943 6788843 6647867 6496388 6334012

63
64
Ò à á ë è ö à 15
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè ñðåäåí åñòåñòâåí ïðèðàñò è âèñîê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÑÅÂÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0–4 378516 356163 318285 286464 271645 269741 267382 257511 243286 231244 224578
5–9 344532 381635 359743 322229 290676 276098 274452 272335 262668 248572 236645
10–14 325621 349752 387167 365558 328239 296829 282414 280953 279026 269499 255489
15–19 395562 333117 357547 395299 374001 336885 305623 291365 290114 288404 279028
20–24 517997 404042 342286 367437 406010 385342 348579 317560 303618 302843 301623
25–29 545441 528380 415593 354521 380449 419919 399885 363481 332706 319126 318885
30–34 586522 558139 541946 430002 369418 395864 435936 416347 380196 349611 336285
35–39 575507 596277 568712 553187 442055 381931 408704 449154 429908 393986 363582
40–44 541390 580708 602004 575332 560498 450467 390999 417987 458682 439779 404175
45–49 521587 541908 581621 603564 578148 564262 455985 397564 424708 465588 447131
50–54 532315 515494 537026 577328 600206 576638 564102 458412 401518 428829 469899
55–59 526863 517239 503615 526797 567958 592162 571114 560419 458238 403396 430924
60–64 531286 500854 495326 485615 510775 552956 578814 560896 552505 454748 402501
65–69 407824 490580 467651 466695 461476 488833 532037 559736 545616 540030 447881
70–74 339926 357065 435320 420932 425150 425170 454980 499100 528855 519524 517446
75–79 297415 269726 291537 362785 358111 368132 374272 406689 451441 483442 480232
80 + 293799 323922 330017 359062 437460 489138 529900 562609 614377 690657 770163
ÎÁÙÎ 7662103 7605001 7535396 7452807 7362275 7270367 7175178 7072118 6957462 6829278 6686467
 Çà äà ñå ïðîñëåäè åôåêòúò îò ìèãðàöèèòå âúðõó ïðîãíîçèòå íà áàçàòà íà
ñðåäíèÿ âàðèàíò çà åñòåñòâåí ïðèðàñò, ñúîáðàçåí ñ íîðìàòèâíèòå èçèñêâàíèÿ
íà ÅÑ çà äåìîãðàôñêîòî è ñîöèàëíî-èêîíîìè÷åñêîòî ðàçâèòèå íà ñòðàíèòå
÷ëåíêè, ñúïîñòàâÿì äàííèòå îò ïðîãíîçèòå íà ÍÑÈ çà íàñåëåíèåòî êúì 2060 ã.
áåç ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò ñ òðèòå âàðèàíòà íà ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò.

Ò à á ë è ö à 16
Âëèÿíèå íà ìèãðàöèîííèÿ ïðèðàñò âúðõó ïðîãíîçèòå
íà íàñåëåíèåòî ïðè ñðåäåí åñòåñòâåí ïðèðàñò çà ïåðèîäà 2010–2060 ã.

Íàñåëåíèå êúì 2060 ã.

Âèä ïðîãíîçà 0–14 15–64 65 + ÊÄÏ
Îáùî
Áðîé % Áðîé % Áðîé %
Áåç 5 475 367 657 242 12,00 2 979 223 54,41 1 838 902 33,59 1,62
ìèãðàöèîíåí
ïðèðàñò
ÑÅÍÌ 6 096 742 687 742 11,28 3 376 738 55,39 2 032 262 33,33 1,66
ÑÅÑÌ 6 334 012 699 392 11,04 3 528 538 55,71 2 106 082 33,25 1,68
ÑÅÂÌ 6 686 467 716 712 10,72 3 754 033 56,14 2 215 722 33,14 1,69

Îò ñúïîñòàâÿíåòî íà äàííèòå å âèäíî, ÷å ïðè ìèãðàöèîííèòå ïðîãíîçè

íà áàçàòà íà ñðåäíèÿ âàðèàíò çà åñòåñòâåí ïðèðàñò, íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ
ïðîäúëæàâà äà íàìàëÿâà, ìàêàð è ñ ïî-áàâíè òåìïîâå. Ïîðàäè âúçðàñòîâàòà
ñòðóêòóðà íà íàñåëåíèåòî ïðè òîçè âàðèàíò äîðè ñå íàáëþäàâà íàìàëÿâàíå íà
êîåôèöèåíòèòå íà äåìîãðàôñêà ïîäêðåïà.
Îòäåëíèòå êîìáèíàöèè îò ìèãðàöèîííèòå âàðèàíòè, èç÷èñëåíè íà áàçàòà
íà îòíîñèòåëíî âèñîê (óñêîðåí) åñòåñòâåí ïðèðàñò, ñà ïðåäñòàâåíè â òàáëèöè
17–19.
Çà äà ñå ïðîñëåäè åôåêòúò îò ìèãðàöèèòå âúðõó ïðîãíîçèòå íà áàçàòà íà
âèñîêèÿ âàðèàíò çà åñòåñòâåí ïðèðàñò (áåç ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò) îò ïðîãíî-
çèòå íà ÍÑÈ çà íàñåëåíèåòî êúì 2060 ã., ðàçðàáîòåí ïðè õèïîòåçàòà, ÷å äå-
ìîãðàôñêîòî ðàçâèòèå ùå ïðîòè÷à ïðè áëàãîïðèÿòíè ñîöèàëíî-èêîíîìè÷åñêè
ïðîöåñè â ñòðàíàòà, ñúïîñòàâÿì äàííèòå ñ òðèòå âàðèàíòà íà ìèãðàöèîíåí
ïðèðàñò.
Âúïðåêè ÷å ïðè òåçè âàðèàíòè ñå íàáëþäàâà íàé-ìàëêîòî íàìàëÿâàíå íà
áðîÿ íà íàñåëåíèåòî (- 238424 äóøè ñïðÿìî 2010 ã.), âúçðàñòîâàòà ñòðóêòóðà
ïðîäúëæàâà äà ñå âëîøàâà. Òîâà ñå äúëæè íàé-âå÷å íà ìàëêèÿ áðîé èìèãðàíòè
âúâ âúçðàñòîâàòà ãðóïà 0 – 14 ã. Ïîäìëàäÿâàùèÿò åôåêò îò èìèãðàöèÿòà å îò-
íîñèòåëíî ìàëúê è âðåìåíåí. Ìàêàð è äà ïðåîáëàäàâàò èìèãðàíòèòå â ãðóïàòà
15–64 ã., ïðåç ïðîãíîçèðàíèÿ 50-ãîäèøåí ïåðèîä åäíà ãîëÿìà ÷àñò ïðåìèíàâà
â ãðóïàòà 65 +, êîåòî ñú÷åòàíî ñ îòíîñèòåëíî ìàëêèÿ äÿë íà âúçðàñòîâàòà ãðó-
ïà 0–14 ãîäèíè âîäè äî çàäúëáî÷àâàíå íà ïðîöåñà íà ñòàðååíå íà íàñåëåíèåòî.
Òîçè ïðîöåñ ìîæå äà ñå ïðîñëåäè ÷ðåç ïðîìÿíàòà íà äåìîãðàôñêèòå ïîêàçàòå-
ëè âúâ âðåìåòî íà ãðóïàòà íà èìèãðàíòèòå. Äîêàòî ïðåç 2015 ã. âúçðàñòîâàòà
ãðóïà 0–14 ãîäèíè å 18,34%, 15–64 ãîäèíè å 72,94%, à òàçè íà 65 + ãîäèíè å
8,72%, òî ïðåç 2060 ã. òîâà ñúîòíîøåíèå ñå ïðîìåíÿ íà 4,91% / 63,97% / 31,12%.
 ðåçóëòàò íà òåçè ïðîìåíè âúâ âúçðàñòîâàòà ñòðóêòóðà íà èìèãðàíòèòå, ÊÄÏ

5 Íàñåëåíèå, 3–4/2010 65
66
Òàáë è ö à 17
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè âèñîê åñòåñòâåí ïðèðàñò è íèñúê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÂÅÍÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0–4 371659 352561 318068 288238 274091 274110 276134 271538 261227 251484 247047
5–9 342811 373280 354831 320830 291361 277555 277970 280392 276141 266108 256589
10–14 323063 345629 376578 358543 324830 295576 282008 282729 285468 281499 271668
15–19 391843 326983 350031 381511 363922 330503 301459 288129 289183 292296 288640
20–24 513891 396615 332680 356857 389631 373012 340129 311466 298642 300497 304523
25–29 539964 519368 403558 340487 365916 400131 384507 352158 323882 311643 314424
30–34 579547 546090 526745 411883 349368 375652 410868 395917 363918 335901 324064
35–39 569345 583473 551106 532675 418619 356559 383402 419273 404789 373066 345234
40–44 536418 569897 584857 553584 536023 422977 361499 388737 425052 410968 379542
45–49 517172 532942 567232 583178 553331 536836 425304 364715 392268 428932 415288
50–54 528544 507982 525517 560948 578238 550302 535222 425776 366391 394261 431256
55–59 523479 511210 494616 514460 551395 570446 544961 531651 424853 366978 395206
60–64 528649 496421 489385 477400 499918 538601 559718 537128 525910 422266 366189
65–69 405347 487816 464433 462981 456066 481523 522057 545475 526295 517555 417800
70–74 339189 356280 436966 423188 427841 426684 455441 497961 524027 509082 503437
75–79 297852 272276 296288 373132 369927 381348 386864 419344 463970 493152 483670
80 + 295360 334027 352106 394875 494902 570235 634308 686740 758179 857523 962657
ÎÁÙÎ 7604133 7512850 7424997 7334770 7245379 7162050 7081851 6999129 6910195 6813211 6707234
 Ò à á ë è ö à 18
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè âèñîê åñòåñòâåí ïðèðàñò è ñðåäåí ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÂÅÑÌ).

Ãîäèíà
Âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0–4 374719 355621 321128 291298 277151 277170 279194 274598 264287 254544 250107
5–9 343526 377055 358606 324605 295136 281330 281745 284167 279916 269883 260364
10–14 324103 347384 381393 363358 329645 300391 286823 287544 290283 286314 276483
15–19 393363 329543 353306 387846 370257 336838 307794 294464 295518 298631 294975
20–24 515611 399855 336960 361852 397686 381067 348184 319521 306697 308552 312578
25–29 542229 523353 409063 347032 373176 410451 394827 362478 334202 321963 324744
30–34 582397 551205 533580 420238 358763 385762 424038 409087 377088 349071 337234
35–39 571860 588838 558736 542025 429489 368469 396027 434958 420474 388751 360919
40–44 538453 574447 592257 563249 547408 435882 375444 403397 442772 428688 397262
45–49 519002 536807 573612 592408 564826 550051 440039 380490 408758 448482 434838
50–54 530159 511427 530997 568943 589083 563412 550052 442126 383781 412366 452421
55–59 524989 514335 499571 521450 560900 582801 559581 547991 442713 385878 414821
60–64 529934 499216 493795 483640 508193 549391 573358 553033 543535 441411 386374
65–69 406587 490341 468468 468631 463546 491038 534087 560355 543440 536420 438185
70–74 339799 358130 440101 427833 434101 434774 465566 510601 539517 526837 522912
75–79 298127 273161 298413 376542 374847 387883 395229 429744 476885 508917 501700
80 + 295525 334467 353156 397165 498477 575320 641008 695270 768744 870603 978587
ÎÁÙÎ 7630383 7565185 7503142 7438115 7372684 7312030 7252996 7189824 7118610 7037311 6944504

67
68
Ò à á ë è ö à 19
Ïðîãíîçà çà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ çà ïåðèîäà 2010–2060 ã. ïðè âèñîê åñòåñòâåí ïðèðàñò è âèñîê ìèãðàöèîíåí ïðèðàñò (ÂÅÂÌ).

Ãîäèíà
âúçðàñò
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060
0-4 379269 360171 325678 295848 281701 281720 283744 279148 268837 259094 254657
5-9 344586 382665 364216 330215 300746 286940 287355 289777 285526 275493 265974
10 - 14 325653 349994 388553 370518 336805 307551 293983 294704 297443 293474 283643
15 - 19 395623 333353 358176 397266 379677 346258 317214 303884 304938 308051 304395
20 - 24 518161 404665 343320 369272 409656 393037 360154 331491 318667 320522 324548
25 - 29 545589 529263 417233 356752 383956 425781 410157 377808 349532 337293 340074
30 - 34 586632 558800 543725 432643 372718 400777 443603 428652 396653 368636 356799
35 - 39 575590 596803 570061 555900 445624 386154 414772 458253 443769 412046 384214
40 - 44 541478 581202 603247 577599 564308 455042 396154 425167 469092 455008 423582
45 - 49 521722 542552 583087 606118 581896 569671 461919 403920 433248 477522 463878
50 - 54 532554 516542 539137 580813 605188 582877 572067 466401 409606 439251 483856
55 - 59 527239 518980 506936 531840 575020 601156 581296 572256 469238 413953 443956
60 - 64 531844 503376 500350 492915 520493 565421 593623 576658 569710 469846 416359
65 - 69 408427 494091 474468 477026 474661 505178 551957 582460 568905 564435 468460
70 - 74 340704 360875 444756 434738 443401 446794 480611 529376 562527 553207 551832
75 - 79 298532 274471 301563 381602 382157 397588 407654 445194 496065 532332 528475
80 + 295780 335127 354721 400570 503792 582885 650968 707950 784449 890038 1002257
ÎÁÙÎ 7669383 7642930 7619227 7591635 7561799 7534830 7507231 7473099 7428205 7370201 7296959
Ò à á ë è ö à 20
Âëèÿíèå íà ìèãðàöèîííèÿ ïðèðàñò âúðõó ïðîãíîçèòå
íà íàñåëåíèåòî ïðè âèñîê åñòåñòâåí ïðèðàñò çà ïåðèîäà 2010–2060 ã.

Íàñåëåíèå êúì 2060 ã.

Âèä ïðîãíîçà 0–14 15–64 65 +
Îáùî ÊÄÏ
Áðîé % Áðîé % Áðîé %
Áåç
ìèãðàöèîíåí 6085859 744804 12,24 3166851 52,04 2174204 35,72 1,46
ïðèðàñò
ÂÅÍÌ 6707234 775304 11,56 3564366 53,14 2367564 35,30 1,51
ÂÅÑÌ 6944504 786954 11,33 3716166 53,51 2441384 35,16 1,52
ÂÅÂÌ 7296959 804274 11,02 3941661 54,02 2551024 34,96 1,55

íàìàëÿâà îò 8,36 íà 2,06. Â èçâåñòíà ñòåïåí îòðèöàòåëíèÿ åôåêò íà òîçè óñ-

êîðåí ïðîöåñ íà ñòàðååíå íà íàñåëåíèåòî â ãðóïàòà íà èìèãðàíòèòå ìîæå äà
áúäå íàìàëåí îò òÿõíàòà çàâðúùàùàòà ñå ìèãðàöèÿ, òúé êàòî ïðè èçòè÷àíå íà
òðóäîâèÿ èì äîãîâîð èëè äîñòèãàíå íà ïåíñèîííà âúçðàñò ÷àñò îò òÿõ ìîãàò äà
ñå çàâúðíàò â èçïðàùàùèòå äúðæàâè. Òàçè âúçìîæíîñò îáà÷å å âàëèäíà ñàìî
ïðè òðóäîâàòà ìèãðàöèÿ.
Îò àíàëèçà íà äàííèòå å âèäíî, ÷å ïðîãíîçèðàíàòà „ïîòåíöèàëíî ðåàëíà“
èìèãðàöèÿ íå âëèÿå åäíîïîñî÷íî âúðõó äåìîãðàôñêèòå ïðîöåñè è ïîêàçàòåëè
íà íàñåëåíèåòî íà Áúëãàðèÿ. Âúïðåêè ÷å â ïåðèîäà ñëåä èìèãðàöèÿòà ñå óâå-
ëè÷àâà îáùèÿò áðîé íà òðóäîñïîñîáíîòî íàñåëåíèå, ñ îãëåä íà ïî-áúðçîòî
íàâëèçàíå íà ïðåäñòàâèòåëèòå íà òàçè ãðóïà âúâ âúçðàñòîâàòà ãðóïà 65 +, íà-
ìàëÿâàò ñòîéíîñòèòå íà êîåôèöèåíòà íà äåìîãðàôñêà ïîäêðåïà è ïðîöåñúò íà
ñòàðååíå íà îáùèÿ áðîé íàñåëåíèå íå ñå çàáàâÿ.
Òîçè èçâîä íàëàãà íåîáõîäèìîñòòà îò êîíòðîë è óïðàâëåíèå îò ñòðàíà íà
äúðæàâàòà íà ìèãðàöèîííèÿ ïðîöåñ.

69