Professional Documents
Culture Documents
روش درون یابی در جداول ترمودینامیک
روش درون یابی در جداول ترمودینامیک
جداول ترموديناميک
کوروش اميراصالنی
.1ﻣﻘﺪﻣﻪ
در اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ،ﮔﺎه ﺣﺎﻻﺗﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در ﺟﺪول ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮده و ﺑﺎﻳﺪ از
ﻃﺮﻳﻖ درون ﻳﺎﺑﻲ ، 1ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺠﺎور درون ﺟﺪول ،ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد .در اﻳﻨﺠﺎ ﺿﻤﻦ اﺷﺎره اي ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درون ﻳﺎﺑﻲ ،ﻛﺎرﺑﺮد آن
در ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ 2ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد.
.2درون ﻳﺎﺑﻲ
اﮔﺮ x1 ،x0و (n+1) ، xn ...ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ و f1 ، f0و fn...ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ در اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻫﺪف از درون ﻳﺎﺑﻲ ﺗﺎﺑﻊ )، f(x
ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻳﻚ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي ﺣﺪاﻛﺜﺮ از درﺟﻪ nاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺎﺑﻊ ) f(xدر ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻏﻴﺮ از ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ
ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد.از اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺸﺘﻖ ،اﻧﺘﮕﺮال و ...ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد.ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ
ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ xiﻣﺴﺎوي ﺑﻮده ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮاي درون ﻳﺎﺑﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ،وﻟﻲ از آن ﺟﺎ ﻛﻪ در
ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ،ﻣﺤﺪوده اي ﻛﻪ ﺗﺤﺖ درون ﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻟﺰوﻣﺎً ﻣﺘﺴﺎوي اﻟﻔﺎﺻﻠﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻟﺬا در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ روش
"درون ﻳﺎﺑﻲ ﻻﮔﺮاﻧﮋ" ،ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ،اﺷﺎره ﻣﻲ ﮔﺮدد.
ﭘﺲ
ﻣﺜﺎل :1ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي درون ﻳﺎب ﺗﺎﺑﻊ ﺟﺪوﻟﻲ زﻳﺮ را ،ﺑﻪ ﻛﻤﻚ درون ﻳﺎﺑﻲ ﻻﮔﺮاﻧﮋ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ.
ﭘﺎﺳﺦ :در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل n=3اﺳﺖ ،ﭘﺲ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ اي درون ﻳﺎب ﺣﺪاﻛﺜﺮ از درﺟﻪ 3اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ :
و
3
1
ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﻣﻘﺎدﻳﺮ Li(x) fiو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ f2 =3 ، f1 =2 ، f0 =1و f3 =29اﺳﺖ ،در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درون ﻳﺎﺑﻲ ﻋﺒﺎرت
اﺳﺖ از:
4
)(4
ﻣﻘﺎدﻳﺮ xو fﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ دو ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ از ﺟﺪول ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ درون ﻳﺎﺑﻲ از ﺟﺪول ﺣﺎﺻﻞ
ﻣﻲ ﺷﻮد .اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ راﺑﻄﻪ اﺧﻴﺮ –fاﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ،ﭘﺲ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺨﺮج ﻣﺸﺘﺮك دارﻳﻢ:
ﻳﺎ
)(5
از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي درون ﻳﺎﺑﻲ از ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد.
T T
P P P P )(6
T T
5
ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ P0 ، T1 ، T0و P1ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺟﺪول B.1.1در ردﻳﻒ ﺑﺎﻻ ) (P0,T0و ﭘﺎﻳﻴﻦ
) (P1 , T1ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻣﺎي 93 º Cاﺳﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ .از ﺟﺪول B.1.1دارﻳﻢ:
T0 = 90 ºC, P0 = 70.14 kPa
T1 = 95 ºC, P1 = 84.55 kPa
از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) (6ﻓﺸﺎر در دﻣﺎي 93 º Cﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از:
P=78.786 kPa
ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ وﻳﮋه ﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع ) ، (vgﻣﻌﺎدﻟﻪ ) (5ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ Tﺑﻪ ﻋﻨﻮان xو vgﺑﻪ ﻋﻨﻮان fﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ
ﻣﻲ ﺷﻮد:
)(7
از ﺟﺪول B.1.1دارﻳﻢ:
3
T0 = 90 ºC, vg0=2.36056 m /kg
3
T1 = 95 ºC, vg1=1.98186 m /kg
ﭘﺲ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) (7دارﻳﻢ:
)vg =2.36056+(1.98186 – 2.36056
vg =2.1333 m3/kg
اﮔﺮ در ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ ،ﺣﺠﻢ وﻳﮋه )ﻣﺜﻼً ﺑﺨﺎر( داده ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ دﻣﺎ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ ،ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) (5ﺑﻪ ﺻﻮرت
زﻳﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﺪ:
ﻣﺜﺎل :3ﺣﺠﻢ وﻳﮋه ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻓﻮق ﮔﺮم 170ºCو 300 kPaرا ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ.
6
ﭘﺎﺳﺦ :ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) (5و ﻓﺮض vﺑﻪ ﻋﻨﻮان fو Tﺑﻪ ﻋﻨﻮان xدارﻳﻢ:
از آن ﺟﺎ ﻛﻪ در ﻓﺸﺎر 300 kPaو دﻣﺎي 170 ºCﻣﻘﺪار vرا ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﺟﺪول ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮد ،در ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ
ﺟﺪول B.1.3در ﻓﺸﺎر 300 kPaﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺣﺠﻢ وﻳﮋه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻣﺎﻫﺎي ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻤﺘﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از 170 ºCرا ،ﻛﻪ در
ﺟﺪول ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ،ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ:
3
T0 = 150 ºC, v0=0.63388 m /kg
3
T1 = 200 ºC, v1=0.71629 m /kg
ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) (8دارﻳﻢ:
)v=0.63388+ (0.71629 – 0.63388
v=0.66686 m3/kg
از آن ﺟﺎ ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﺟﺪول ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺎدون ﺳﺮد ) (B.1.4ﺷﺒﻴﻪ ﺟﺪول ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻓﻮق ﮔﺮم اﺳﺖ ،ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻨﺪ 2.1.4در ﻣﻮرد
ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺎدون ﺳﺮد ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ.
ﻣﺜﺎل :4ﺣﺠﻢ وﻳﮋه ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻓﻮق ﮔﺮم 170ºCو 250 kPaرا ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ.
ﭘﺎﺳﺦ :در ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول B.1.3ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻪ ﻓﺸﺎر و ﻧﻪ دﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﺟﺪول ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ،ﻟﺬا
درون ﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎﻳﺪ در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ،ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺻﻮرت
ﮔﻴﺮد.ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ،ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از:
T T0
T ,P T ,P T ,P )( 9
T1 T0
P P0
T ,P T ,P T ,P
P1 P0
0.95964
7
0.845 m /kg
ﻣﺜﺎل :5دﻣﺎي ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻓﻮق ﮔﺮم 70kPaو ﺑﺎ ﺣﺠﻢ وﻳﮋه 7 m3/kgرا ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ.
ﭘﺎﺳﺦ :ﻧﻜﺘﻪ اي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺜﺎل 4وﺟﻮد دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ،ﺣﺠﻢ وﻳﮋه ﺑﺮ ﺧﻼف
دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ،ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻨﻈﻤﻲ ﻧﺪارد؛ ﻟﺬا در ﻫﻨﮕﺎم درون ﻳﺎﺑﻲ و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول B.1.3ﺑﺮاي ﻓﺸﺎرﻫﺎي 50 kPaو
، 100 kPaﺣﺠﻢ وﻳﮋه 7 m3/kgﻫﻢ در ﻣﺤﺪوده دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻي ﻓﺸﺎر 100 kPaو ﻫﻢ در ﻣﺤﺪوده دﻣﺎﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻓﺸﺎر
50 kPaوﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺮاي P0 = 50 kPaو P1 =100 kPaدارﻳﻢ:
ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﺣﺠﻢ وﻳﮋه 7 m3/kgدر ﻫﺮ دو ﮔﺮوه وﺟﻮد دارد وﻟﻲ ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو ﮔﺮوه ﻣﻨﺠﺮ
ﺑﻪ ﺟﻮاب ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻣﻲ ﺷﻮد؛ ﻟﺬا ﻣﺤﺪوده دﻣﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻴﻦ 400 ºCﺗﺎ 1300 ºCاﺳﺖ.
اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) (9ﺑﺮ اﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺮوه اول ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد:
13.59737
6.20929
8
T= 620 ºC
اﮔﺮ ﻣﻘﺪار vﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) ، (9ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎي 780 ºCو ﻓﺸﺎر ، 70 kPaﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد:
v(780 ºC, 70 kPa)=7.9 m3/kg
و اﮔﺮ ﻣﻘﺪار vﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) ، (9در دﻣﺎي 620 ºCو ﻓﺸﺎر ، 70 kPaﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد:
v(620 ºC, 70 kPa)=6.6 m3/kg
ﻛﻪ ﻫﻴﺠﻜﺪام ﺑﺎ ﻣﻘﺪار v = 7 m3/kgﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺪارد ،ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﺤﺪوده ﻋﻤﻞ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد از اﺑﺘﺪا ،ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) ،(9ﻣﻘﺪار vدر ﻓﺸﺎر 70 kPaدر دﻣﺎﻫﺎي
ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮآورد ﺷﺪه ﺗﺎ Tﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺠﻢ وﻳﮋه 7 m3/kgﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﺪ؛ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻲ ﻣﻮرد ﺑﻮد .ﺑﺪﻳﻦ
ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد:
8.05748
9