CZAS I MIEJSCE AKCJI – utwór rozpoczyna się i kończy 1 listopada, akcje utworu odgrywa się w ciągu

jednego roku. Miejsca akcji to Wilno, Warszawa i Lwów

GENEZA – utwór miał być rekompensatą za brak udziału Mickiewicza w powstaniu listopadowym,
wyrazem patriotyzmy poety oraz świadectwem martyrologii (cierpienia narodu polskiego). Są to tzw.
„Dziady drezdeńskie”. III część Dziadów jest najważniejsza, bo jest to dramat narodowy, ściśle związany
z polskim patriotyzmem

GUSTAW-KONRAD – główny bohater dramatu, pojmany i uwięziony za „udział” w spisku przeciwko

carowi. Początkowo określany jako więzień. W prologu następuje przemiana romantycznego kochanka
Gustawa w bojownika o sprawę narodową Konrada. Jawi się jako wieszcz, prorok, przedstawiciel
ginącego narodu

KSIĄDZ PIOTR – zakonnik, bernardyn, który odprawia nad Konradem egzorcyzmy w jego celi, doznaje
wizji, w której widzi Polskę jest Mesjasza Narodów

SENATOR NOWOSILCOW – postać historyczna, prześladowca narodu polskiego, chce odzyskać

względy u cara

JAN ROLLISON – podczas śledztwa więziony i torturowany

PANI ROLLISON – niewidoma matka Rollisona

BAJKOW – policzkuje księdza Piotra, który przepowiada mu śmierć

DOKTOR – konkuruje z Pelikanem o względy Senatora, wpada na pomysł otwarcia okna w celi Rollisona
i umożliwienia mu samobójstwa, zgodnie z przepowiednią księdza ginie rażony piorunem

GUŚLARZ – w noc Dziadów spotyka się na cmentarzu z kobietą w żałobie. Obserwuje wyjście z grobu
dwóch upiorów prawdopodobnie Doktora i Bajkowa

DZIADY JAKO DRAMAT ROMANTYCZNY – luźna kompozycja, zerwanie z zasadą trzech jedności, akcja
rozgrywa się w dwóch płaszczyznach: realistycznej i wizyjno-metafizycznej, synkretyczne czyli łączące
różne gatunki i rodzaje literackie

MOTYWY:
- CIERPIENIA – cierpienia doświadcza litewska młodzież więziona i torturowana przez cara, cierpią
rodziny skazańców i lud, cierpi również Konrad, przekonany o swej wielkości i jednocześnie bezsilności.
Męczeństwo głównych bohaterów zostaje w dramacie zestawione z drogą krzyżową
i zmartwychwstaniem Chrystusa. Obraz drogi krzyżowej polskich męczenników uosabia ideę
mesjanizmu zakładającego zbawczą rolę martyrologii Polaków.
- TAŃCA/BALU – bal u Senatora jest obrazem polskiego społeczeństwa i ludzkiej dwulicowości.
Spotykają się na nim ci, którzy są ślepo oddani Nowosilcowowi oraz ci, którzy zostali zmuszeni do
uczestnictwa w przyjęciu, lecz w sercach są patriotami oddanymi sprawom ojczyzny
- SNU – w trakcie snu bohaterowie przenoszą się w inne przestrzenie doświadczając zjawisk
niesamowitych, tajemniczych. Sen jest stanem, w którym człowiek staje się znacznie bardziej
podatnym na działanie dobrych i złych duchów
- BOGA – Konrad wzywa na pojedynek Boga, widząc w nim jedynie brak wrażliwości na cierpienia
milionów ludzi dotkniętych niewolą. Z kolei dla księdza Piotra Bóg jest miłością i czuwa nad swymi
dziećmi, duchowny nigdy nie wątpi w opiekę Pana nad jego owczarnią, wierzy w istnienie planu, który
ukarze zło
- BUNTU – monolog Konrada skierowany do Boga jest wyrazem butnu bohatera. Więzień przyjmuje
tzw. Postawę prometejską, jest gotów do bezpośredniego starcia z Bogiem, o ile przyniesie ono
bezpośredni skutek – uwolnienie cierpiącego narodu. Bunt Konrada jest przeciwstawieniem się boskim
wyrokom i jednoczesną walką o władzę. Bunt zostaje wsparty przez działania szatanów. Ostatecznie
bohater zostaje pokonany przez swój gniew, pychę i milczenie Boga
- NIEWOLI – akcja rozgrywająca się w celi, więzieniu, cały naród znajduje się w niewoli zaborcy
działającego w sposób okrutny i bezwzględny. Dramat wyraźnie podkreśla fakt, że niewola ta nie będzie
wieczna, a stanie się fundamentem budowy nowej i lepszej rzeczywistości
- OJCZYZNY – los zniewolonego kraju uosabiają umęczeni więźniowie. Poprzez prometejską walkę
Konrada domaga się on wyzwolenia spod carskiej okupacji i reakcji Boga na doznaną przez Polaków
niesprawiedliwość. O to samo prosi ksiądz Piotr i jego modlitwa zostaje wysłuchana

PLAN WYDARZEŃ
1. Przemiana Gustawa w Konrada
2. Spotkanie więźniów w celi Konrada
3. Wielka improwizacja
4. Oprawianie egzorcyzmu nad Konradem przez księdza Piotra
5. Widzenie Ewy
6. Widzenie księdza Piotra
7. Sen Senatora
8. Starania pani Rollison o uwolnienie syna
9. Proroctwo księdza Piotra – zapowiedź śmierci Doktora i Bajkowa
10. Bal u Senatora
11. Wypadek Rollisona – rozpacz i oskarżenia matki wobec Senatora
12. Doktor rażony piorunem
13. Spotkanie księdza Piotra i Konrada – przepowiednia o uwolnieniu
14. Przybycie upiorów Doktora i Bajkowa w noc dziadów
15. Podróż kibitek ze skazańcami w głąb Rosji
16. Spotkanie pielgrzyma z Oleszkiewiczem – zapowiedź upadku cara

MESJANIZM – wiara w istnienie narodu wybranego, któremu Bóg powierzył misję odkupienia siebie i
innych narodów. Mickiewicz z pomocą mesjanizmu próbuje nadać sens cierpieniu Polaków po klęsce
powstania listopadowego

MARTYROLOGIA – cierpienie narodu polskiego