4 ADAT JAWA

STANDAR KOMPETENSI
1.4 Menerima, mensyukuri, menghayati, dan mengamalkan anugerah Tuhan berupa bahasa Jawa dalam
bentuk teks deskripsi tentang rumah adat Jawa.
2.4 Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, peduli (gotong royong, kerjasama, toleran,
damai), santun, responsif, dan proaktif dalam menggunakan bahasa Jawa dalam bentuk teks deskripsi
tentang rumah adat Jawa.
3.4 Menelaah isi teks dalam bentuk teks deskripsi tentang rumah adat Jawa.
4.4 Menanggapi dan menceritakan kembali isi teks deskripsi tentang rumah adat Jawa.

MATERI PIWULANGAN

OMAH JOGLO
Wujud omah tradhisional Jawa iku awujud joglo. Sanajan awujud joglo, nyatane ana maneka
warna jinise, tuladhane: joglo Limasan Lawakan, joglo Sinom, joglo Jompongan, joglo Pangrawit,
joglo Mangkurat, joglo Hageng, lan joglo Semar Tinandhu.
Jaman biyen ora akeh wong sing nduweni omah adat merga omah iki didadekake simbol status
sosial dening masyarakat Jawa. Lumrahe sing nduweni omah adat iki wong-wong sing duwe status
ekonomi lan social sing dhuwur amarga kanggo mbangun omah Joglo iku mbutuhake wragat kang
ora sethithik. Ora mung kuwi, lemah sing digunakake kanggo mbangun uga kudu amba. Mula nalika
semana wong sing nduweni omah Joglo iku biasane mung kalangan ningrat utawa bangsawan kraton.

fadiahnurannisa.wordpress.com600 × 400Search by imagejoglo. Image

Joglo iku jinis omah adat Jawa kang katon prasaja

lan digunakake kanggo lambang status sosial para priyayi,
utawa bangsawan kraton. Omah Joglo nduweni ciri khas
yaiku saka guru lan tumpang sari. Saben perangan
nduweni fungsi dhewe-dhewe lan beda-beda lan
dibangun ing sandhuwure lemah kang amba. Mula omah
Joglo iki mung bisa diduweni dening wong sing nduweni
status ekonomi kang dhuwur.
Tumpang sari

Yitna yuwana mati lena : sing ngati-ati bakal slamet, sing sembrana bakal cilaka 31
 Umume perangan-perangan omah Joglo iku kaperang dadi 3 bagean pokok yaiku : pendhapa,
pringgitan, lan omah njero utawa omah ndalem. Pendhapa yaiku perangan omah sing digunakake
kanggo nampa tamu. Pringgitan iku asale saka tembung “ringgit” kang tegese wayang kulit. Pringgitan
yaiku perangan omah sing digunakake kanggo nganakake pagelaran wayang kulit. Dene omah ndalem
yaiku perangan omah sing digunakake kanggo kumpule kaluwarga, kang kaperang dadi 3 kamar
utawa senthong yaiku senthong kiwa, tengen, lan tengah. Perangan-perangan omah Joglo ing
antarane yaiku:
1. Teras utawa Pendhapa
Pendhapa iku duwe guna utama yaiku kanggo nampa tamu. Perangan iki tansah dibukak
tanpa ana wates ruwangan. Wujud kang tinarbuka iki ora tanpa ngemu teges. Iki aweh pralambang
luruhe pribadi Jawa kang tansah tinarbuka lan mentingake karukunan lan kekadangan. Uga
nglambangake sipat rinaket ing antarane kang duwe omah karo tamu kang rawuh, luwih-luwih
kudu bisa ngurmati. Ruwangan iki uga digunaake kanggo ngrembug sawenehe perkara kang
asipat kadonyan. Umpamane ngrembug babagan pagaweyan, bisnis, dagang, lan sapiturute.
Wujud ruwangan kang tinarbuka iku uga minangka sawijining karep njumbuhake karo iklim
lingkungan kang tropis, mula ruwangane digawe teras kang jembar ing sisih ngarepe, ora kena
soroting srengenge amarga kanthi payon gantung kang amba, menthang nganti tekan pojok-
pojok payon joglo.
2. Pringgitan
Ruwangan pringgitan ing jaman biyen iki kerep digunakake kanggo nggelar wayang kulit
utawa upacara tradhisional liyane. Amarga kerep digunakake kanggo nggelar wayang kulit, mula
dijenengke pringgitan. Pringgitan iku saka tembung lingga ringgit kang tegese wayang. Ruwangan
iki uga ora tanpa teges. Ruwangan iki dibangun kanthi ancas nuduhake yen manungsa iku duwe
kuwajiban nguri-uri lan ngrembakake seni lan budaya. Mula ing jamane seni lan budaya tradhisional
isih kondhang kaloka (trkenal), amarga ing saben omah joglo diwenehi ruwangan pringgitan.
3. Dalem Agung
Dalem Agung iku ruwangan kang wujude persegi lan tinutup dening tembok ing patang sisine.
Dalem Agung minangka perangan kang paling penting lan baku ing wewangunan omah tradhisional
Jawa, amarga perangan iki digunakake kanggo ruwang kluwarga, mula asipat luwih tinutup (privasi).
Ini nuduhake lamun urusan kluwarga iku dirembug kanthi bebarengan, lan wong liya ora kudu
ngerti urusan pribadine kluwarga. Iku pralambang manungsa iku sejatine kudu bisa njaga
kawibawane kluwarga, ora kena martakake kahanan kang ana ing sajroning kluwarga. Umpama
ana perkara kang kudu dirembug, kudu dirembug kanthi musyawarah kluwarga. Kanthi cara
musyawarah bisa ngudhari perkara kang lagi disandhang.
4. Krobongan/senthong
Ruwangan iki minangka ruwangan kang istimewa. Awal bukane guna utama ruwangan iki
saliyane kanggo ngaso utawa turu kang duwe omah, yaiku kanggo nyimpen maneka wujud
pusaka lan piranti aji liyane. Kang duwe omah nalika nindakake ngibadah uga katindakake ing
ruwangan iki. Mula ing ruwangan iki dikantheni kasur, dhipan, bantal lan guling. Ruwangan iki
ateges nuduhake yen manungsa iku tansah eling marang Gusti kang paring kanugrahan.
5. Gandhok atau Pawon/pekiwan
Gandhok utawa pawon iku papane ana ing mburi dhewe. Gunane kanggo masak-masak lan
kamar mandi. Sanajan katon prasaja, nanging perangan iki uga minangka perangan kang asipat
pribadi lan duwe nilai luhur. Gandhok utawa pawon digunakake kanggo masak masak, dhahar, lan
adus. Didelok saka ruwangan papan panganggone, mula dipapanake ana ing mburi, supaya wong
liya ora ngerti nalika sing duwe omah reresik dhiri, lan dhahar. Bab iki nuduhake yen manungsa iku
duwe sipat gemi, setiti lan ngati-ati, tegese ora boros lan tansah njaga kapribadene kang siningit
(tersembunyi).

32 Yoga anyangga yogi : murid nirokake piwulange guru

 Kajaba perangan omah Joglo ing dhuwur, pamerangan ruang uga ngandhut nilai filosofis. Tuladhane
perangan lawang omah Joglo kang cacahe ana 3. Lawang utawa ing tengah, lan lawang liyane ana
ing sisih kiwa lan tengen omah. Tata panggonan lawang iku ora mung sembranan. Bab kasebut dadi
pralambang kupu-kupu kang lagi berjuwang ing sajroning kulawarga kanthi pangajab uripe kulawarga
tansah ayem tentrem. Kajaba iku, sajroning omah Joglo uga ana ruangan khusus kang diarani
gedhongan. Gedhongan nduweni fungsi kanggo panggonan pangayoman, papan kepala keluarga
nggolek katentremaning batin, panggonan ngibadah lan liya-liyane.
Yen didelok saka struktur omahe, Joglo iku pancen katon luwih prasaja. Ananging kanggo mbangun
pendhapa thok wae wis mbutuhake 4 saka utawa kang kerep diarani saka guru. Saka guru iki uga
dadi lambang kiblat papat. Banjur ing sandhuwure saka guru kasebut ana sing dijenengake tumpang
sari kang disusun kuwalik lan disangga dening saka guru. Wondene omah ndalem utawa omah njero
iku dadi inti saka omah Joglo. Yen disawang saka strukture, perangan omah njero nduweni dhuwur
kang beda karo liyane. Ancase yaiku supaya bisa digunakake kanggo sirkulasi hawa.
Wacana deskripsi
Karangan deskripsi yaiku sawijining karangan kang tujuwane kanggo nggambarake objek kang
sanyatane. Wacana deskripsi ana kang diarani wacana deskripsi objektif yaiku salah sawijine jenis
karangan deskripsi kang anggone nggambarake objek mau ora dikantheni karo opini saka penulis.
Saliyane iku uga ana wacana deskripsi kang diarani wacana deskripsi subjektif yaiku kosok baline saka
deskripsi objektif, yaiku anggone nggambarake objek iku dikantheni karo opini saka penulis. Becik lan
orane wacana deskripsi iku gumantung saka panulise, amarga saya pinter lan cetha anggone
nggambarake kahanan bakal saya cetha para pamaca anggone ngreteni.
Deskripsi iku karangan kang nggambarake barang, kaanan lan swasana. Nalika nulis karangan
deskripsi, awakdhwe iku kaya nggambar imajinasi barang, kaanan lan swasana, nanging nggambare
iku nggunakake ukara-ukara kang karacik. Yen deskripsine becik mesthi pamaos bisa nduweni angen-
angen lan bisa duwe imajinasi babagan apa kang dideskripsikake dening panganggit iku.

SAINTIFIK 1
Wacanen tuladha teks eksposisi babagan omah adhat Jawa ing ngisor iki!
Joglo iku salah siji wangun omah tradisional ing Jawa Tengah. Omah Joglo duwèni ciri kang khas
yaiku payone kang dhuwur. Ing jaman saiki wis arang banget ditemokaké omah wangun joglo.
Omah joglo kagolong kuna ing jaman saiki. Biasané omah joglo iku ana gebyogé kanggo pepaès.
Omah Joglo dumadi saka rong pérangan utama yakuwi Pendhapa lan dalem. Bagéan pendhapa
arupa bagéan ngarep sing nduwèni ruangan jembar tanpa sekat-sekat, biasané dipigunakaké kanggo
nampa tamu utawa ruang dolanan bocah-bocah lan papan kanggo santai kulawarga. Bagéan dalem
minangka bagéan jero omah arupa ruangan kamar lan ruangan liya sing sipaté luwih pribadi. Ciri-ciri
bangunan joglo yakuwi bagéan payon pendhapané dhuwur kaya gunung. (jv.wikipedia.org)
Umumé Joglo dumadi saka telung bagian utama, yaiku pendhopo, pringgitan, lan omah dalem
utawa omah njero. Pendhopo yaiku bagian saka omah sing biasane digunakake kanggo nampa
tamu. Pringgitan iku kamar urip kang digunakake kanggo nuduhake wayang; asalé saka tembung
“ringgit”, kang tegese wayang. Sisih katelu omah dalem utawa omah njero, kang kamar kulawarga.
Ing omah njero ana telung kamar (senthong), yaiku senthong tengen, tengah, lan ngiwa.
(mediaproyek.com)
Katilik saka sawijining struktur, adat omah-omahé ing Jawa Tengah uga katon luwih prasaja.
Pembangunan omah minangka pendhopo mbutuhake papat cagak kanggo nyangga omah. Soko
cagak kuwi, kang uga gambarake simbol saka arah angin. Saka tugu papat, ana uga noto tumpang
sari regane tugu. Dalem utawa omah njero digunakake minangka inti saka Joglo. Kang menehi kritik
saka struktur keruangan, ing dalem duwure bedo 2. Punika supaya ana papan metu mlebune angin.
(mediaproyek.com)

Pak boletus : tapak kebo lelene satus 33

 SAINTIFIK 2
Sakwise para siswa nyinau babagan materi omah adhat Jawa, kanggo ngukur pangertenmu
babagan mantu, coba garapen gladhen ana ing ngisor iki !
1. Andharna jinise omah Joglo!
2. Andharna perangan-perangan omah Joglo ing ngisor iki!

Perangan Omah Joglo Andharan

Pendhapa ........................................................................................
Pringgitan ........................................................................................
Dalem Agung ........................................................................................
Krobongan/senthong ........................................................................................
Gandhok/pawon ........................................................................................

SAINTIFIK 3
1. Ing bab iki, para siswa coba nganakake dhiskusi kelompok ngrembug babagan nilai kang kamot
ana ing omah adhat Jawa.
2. Menawa ing kelasmu bisa ngakses tumuju internet, para siswa uga bisa nggoleki sumber informasi
lumantar intenet. Utawa para siswa bisa uga nggolek sumber informasi ing perpustakaan.
3. Asiling dhiskusi kang wis dirembug banjur dicatet!
4. Banjur gawenen dadi wacana deskripsi! Wacana deskripsi yaiku sawijining karangan kang tujuwane
kanggo nggambarake objek kang sanyatane.

SAINTIFIK 4
Gatekna lan banjur dilaksanakake printah ing ngisor iki!
1. Ing bab iki, para siswa coba nganakake dhiskusi kelompok ngrembug babagan perangan-perangan
utawa ruwangan-ruwangan kang ana ing omah adhat Jawa.
2. Banjur digoleki pralambang utawa makna saben-saben ruwangan-ruwangan kang ana ing omah
adhat Jawa.
3. Tulisen asiling dhiskusi kelompok lan andharna maju kanthi perwakilan kelompok!

SAINTIFIK 5
Gatekna lan banjur dilaksanakake printah ing ngisor iki!
1. Goleka artikel utawa tulisan saka medhia liyane, bisa saka ariwarti (koran), kalawarti (majalah), TV,
radhio, internet, buku lan sapanunggalane ngenani omah adhat Jawa!
2. Sakwise nemokake, banjur dianalisis lan gancarna!

34 Burnaskopen : bubur panas kokopen

 KAWRUH BASA JAWA

1. Tembung Garba
Tembung garba yaiku rong tembung utawa luwih kang didadekake siji kanthi nyuda cacah
wandane kang ora ngowahi tegese tembung.
- Tuladha : Priyagung = priya + agung Sinom = isih + enom
Jalwestri = jalu + estri Kadya = kadi + kaya
2. Tembung entar
Tembung entar disebut tembung silihan utawa dudu teges kang baku. Tembung iki duwe
teges rerangkening tembung kang ateges ora salugune/satenane. Tembung iki duwe surasa
kang geseh karo tetembungane (duwe teges kias).
Tuladha :
- Adus luh : nemen anggone nangis
- Cilik atine : kuwatir/wedian
- Dawa tangane : clemer, seneng njupuk duweke liyan
- Dawa ususe : sabar
3. Bebasan
Bebasan yaiku unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar, ngemu surasa
pepindhan. Kang dipindhakake kaanan utawa sesipatane wong/barang. Wonge uga katut ing
sajrone pepindhan nanging kang luwih ditengenake kaanane utawa tindak-tanduke.
Tuladha :
1. Teteken tekun bakal tekan sedyane (pawongan kang ngudi apa wae kanthi tenanan,
bakal kelakon)
2. Ngubak-ngubak banyu bening (gawe kerusuhan ing papan kang tentrem)
3. Becik ketitik ala ketara (sapa kang tumindak becik lan ala, pungkasane bakal kethok).
4. Tembung rura basa
Tembung rura basa yaiku basa kang rusak sing wis kelantur-lantur, nganti ora kena dibenerake
maneh. Yen meksa dibenerake malah banjur dadi basa sing ora lumrah.
Tuladha :
- Adang sega : benere adang beras supaya dadi sega
- Njahit klambi : benere njahit kain supaya dadi klambi
- Ndhudhuk sumur : benere ndhudhuk lemah digawe sumur
5. Tembung Saloka
Saloka yaiku tetembungan utawa unen-unen kang kasamun ing ukara, dadi ora wantah,
lumrahe saemper kahanane alam, kewan, utawa tetuwuhan, lan kang ajeg panggonane lan
panganggone, ngemu surasa pepindhan tumrap pawongan.
Tuladha :
1. Kebo mulih menyang kandhange : pawongan kang bali menyang asale
2. Kriwikan dadi grojogan : perkara sepele dadi tenanan
3. Lahan karoban manis : wong bagus/ayu rupane tur becik bebudhene
4. Bathok bolu isi madu : wong asor/ cilik nanging sugih kapinteran

Nasgithel : panas, legi tur kenthel 35

 DUDUTAN
1. Joglo iku konstruksi bangunan kang khas ing omah tradisional Jawa kanthi piguna saben
perangan kang beda siji lan liyane ngemot unsur filosofi kang ana sambung rapete karo nilai-
nilai religi, kapitayan, norma, lan nilai budaya.
2. Wewangunan omah joglo iku ana perangan-perangan kang wis gumathok, ing antarane yaiku:
- Teras utawa pendhapa
- Pringgitan
- Dalem Agung
- Krobongan/ senthong
- Gandhok utawa pawon/pekiwan
3. Deskripsi yaiku sawijining wujud tulisan kang ana sesambungane karo pambudi dayane penulis
kanggo menehi pepincren-peprincen saka sawijining objek (panggonan, manungsa, barang,
lan sapanunggalane). Sajrone deskripsi penulis mindhahake kesan-kesane, mindhahake asile
pengamatan lan rasa pangrasane marang pamaca.
4. Tembung garba yaiku rong tembung utawa luwih kang didadekake siji kanthi nyuda cacah
wandane kang ora ngowahi tegese tembung.
5. Tembung entar disebut tembung silihan utawa dudu teges kang baku. Tembung iki duwe
teges rerangkening tembung kang ateges ora salugune/satenane.
6. Saloka yaiku tetembungan utawa unen-unen kang kasamun ing ukara, dadi ora wantah,
lumrahe saemper kahanane alam, kewan, utawa tetuwuhan, lan kang ajeg panggonane lan
panganggone, ngemu surasa pepindhan tumrap pawongan.
7. Tembung rura basa yaiku basa kang rusak sing wis kelantur-lantur, nganti ora kena dibenerake
maneh.
8. Bebasan yaiku unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar, ngemu surasa
pepindhan. Kang dipindhakake kaanan utawa sesipatane wong/barang. Wonge uga katut ing
sajrone pepindhan nanging kang luwih ditengenake kaanane utawa tindak-tanduke.

PANDADARAN PADINAN
I Pilihen salah siji wangsulan kang kokanggep bener, kanthi nyorek (x) ana ing
wangsulan kang kaanggep bener!

1. Perangan omah Joglo kang digunakake 3. Perangan omah Joglo kang dumunung ing
kanggo nganakake pagelaran wayang kulit ngarep dhewe, fungsi utamane kanggo
yaiku …. nampa tamu, lan tansah dibukak tanpa ana
a. Pendhapa d. Krobongan wates ruwangan yaiku ….
b. Pringgitan e. Gandhok a. Pendhapa d. Senthong
c. Dalem Agung b. Pringgitan e. Pawon/pekiwan
2. Ruwangan kang wujude persegi lan tinutup c. Dalem agung
dening tembok ing patang sisine, perangan 13. Ruwang ngarep saka omah Joglo ana kang
iki minangka perangan kang paling penting sinebut jaga satru. Ruwang iki ing sangarepe
lan baku ing wewangunan omah tradhisional lawang ana sawijining cagak mung siji kang
Jawa, lan uga digunakake kanggo kluwarga, sinebut saka geder. Cagak iki nglambangake
yaiku kalebu perangane omah Joglo kang ……
disebut …..
a. kan ggo panggon an pangayoman,
a. Teras d. Senthong papan kepala kelu arga n ggolek
b. Pringgitan e. Pawon/pekiwan katentremaning batin, panggonan
c. Dalem agung ngibadah lan liya-liyane

36 Pitik walik saba kebon : nanas

4. Ing jaman biyen ruwangan iki kerep 10. Istilah joglo iku dumadi saka cengkorongan
digunakake kanggo nggelar wayang kulit, bangunan utama yaiku …..
mula dijenengke …. a. Sanggan payon omah
a. Pendhapa b. Saka guru
b. Pringgitan c. Saka geder
c. Dalem agung d. Lambang sari
d. Senthong e. Pringgitan
e. Pawon/pekiwan 11. Ing perangan omah Joglo nduweni telung
5. Perangan omah joglo kang nduweni fungsi lawang, yaiku lawang utama ing tengah lan
kanggo nyimpen maneka wujud pusaka lan rong lawang kang ana ing sisih ngiringan kiwa
piranti aji liyane diarani …. lan tengene lawang utama. Katelu perangan
a. Pendhapa lawang an a in g omah Joglo iku
b. Pringgitan nglambangake …..
c. Dalem agung a. kan ggo panggon an pangayoman,
papan kepala kelu arga n ggolek
d. Krobongan
katentremaning batin, panggonan
e. Gandhok ngibadah lan liya-liyane
6. Perangan omah Joglo kan g diaran i b. nuduhake yen manungsa iku duwe sipat
gedhongan nduweni fungsi kanggo …. gemi, setiti lan ngati-ati, tegese ora boros
a. ngrembug sawenehe perkara kang lan tansah njaga kapribadene kang
asipat kadonyan siningit (tersembunyi)
b. ngaso utawa turu kang duwe omah c. kupu-kupu kang lagi berjuwang ing
c. panggonan pangayoman lan papan sajroning kulawarga kanthi pangajab
kepala keluarga nggolek katentremaning uripe kulawarga tansah ayem tentrem
batin d. nuduhake yen manungsa iku tansah
d. kanggo masak lan kamar mandi elin g maran g Gusti kan g parin g
e. kanggo nyimpen maneka wujud pusaka kanugrahan
lan piranti aji liyane e. sipat rinaket ing antarane kang duwe
7. Kanggo mbangun omah Joglo mbutuhake omah karo tamu kang rawuh, luwih-luwih
....... Saka kudu bisa ngurmati
a. 2 d. 8 12. Perangan omah Joglo teras/pendhapa
b. 4 e. 10 tansah dibukak tanpa ana wates ruwangan.
Wujud kang tinarbuka iki nglambangake …..
c. 6
a. kan ggo panggon an pangayoman,
8. Salah sawijine jenis karangan deskripsi kang
papan kepala kelu arga n ggolek
anggone nggambarake objek mau ora
katentremaning batin, panggonan
dikantheni karo opini saka penulis diarani …..
ngibadah lan liya-liyane
a. Deskripsi wacana
b. nuduhake yen manungsa iku duwe sipat
b. Wacana subjektif gemi, setiti lan ngati-ati, tegese ora boros
c. Wacana objektif lan tansah njaga kapribadene kang
d. Wacana argumentasi siningit (tersembunyi)
e. Wacana eksposisi c. kupu-kupu kang lagi berjuwang ing
9. Topik-topik kang bisa dikembangake dadi sajroning kulawarga kanthi pangajab
tulisan deskripsi yaiku kajaba ….. uripe kulawarga tansah ayem tentrem
a. Kahanan wektu, d. nuduhake yen manungsa iku tansah
b. Kahanan ruang elin g maran g Gusti kan g parin g
kanugrahan
c. Kahanan barang
e. sipat rinaket ing antarane kang duwe
d. Proses
omah karo tamu kang rawuh, luwih-luwih
e. Proses nggawe klambi kudu bisa ngurmati
Sega sakepel dirubung tinggi : salak 37
 b. nuduhake yen manungsa iku duwe sipat 16. Teteken tekun bakal tekan sedyane nduweni
gemi, setiti lan ngati-ati, tegese ora boros teges …..
lan tansah njaga kapribadene kang siningit a. pawongan kang bali menyang asale
(tersembunyi) b. perkara sepele dadi tenanan
c. kupu-kupu kang lagi berjuwang ing c. wong bagus/ayu rupane tur becik
sajroning kulawarga kanthi pangajab bebudhene
uripe kulawarga tansah ayem tentrem
d. wong asor/ cilik nanging sugih kapinteran
d. minangka cagak kang tansah ngelingake
e. pawongan kang ngudi apa wae kanthi
marang Gusti kang maha kawasa
tenanan, bakal kelakon
e. sipat rinaket ing antarane kang duwe
17. Ing ngisor iki kang kalebu tuladhane tembung
omah karo tamu kang rawuh, luwih-luwih
garba yaiku ……
kudu bisa ngurmati
a. Amrih d. Swara
9. Tembung basa kang rusak sing wis kelantur-
lantur, nganti ora kena dibenerake maneh b. Jalwestri e. Srana
diarani ...... c. Abot
a. Tembung saroja d. Bebasan 18. Ngubak-ngubak banyu bening, kalebu
b. Tembung garba e. Rura basa tuladha saka tembung …..
c. Saloka a. Tembung saroja d. Saloka
14. Tembung kang duwe teges rerangkening b. Tembung garba e. Bebasan
tembung kang ateges ora salugune/satenane c. Tembung plutan
diarani ...... 19. Tetembungan utawa unen-unen kang
a. Tembung saroja d. Saloka kasamun ing ukara, dadi ora wantah, lumrahe
b. Tembung garba e. Bebasan saemper kahanane alam, kewan, utawa
tetuwuhan, lan kang ajeg panggonane lan
c. Tembung saroja
panganggone, ngemu surasa pepindhan
15. Kriwikan dadi grojogan nduweni teges …… tumrap pawongan diarani ……
a. pawongan kang bali menyang asale a. Tembung saroja
b. perkara sepele dadi tenanan b. Tembung garba
c. wong bagus/ayu rupane tur becik
c. Tembung plutan
bebudhene
d. Saloka
d. wong asor/ cilik nanging sugih kapinteran
e. Bebasan
e. pawongan kang ngudi apa wae kanthi
tenanan, bakal kelakon

II. Wangsulana kanthi premati!

1. Apa maknane teras utawa pendhapa ing omah adat Joglo?
Wangsulan : ...........................................................................................................................
2. Sebutna lan andharana apa wae perangan-perangan saka omah adat Joglo!
Wangsulan : ...........................................................................................................................
3. Gaweya tulisan deskripsi 1 paragraf wae babagan sekolahanmu!
Wangsulan : ...........................................................................................................................
4. Apa gunane krobongan utawa senthong ing omah adat Joglo?
Wangsulan : ...........................................................................................................................
5. Sebutna jenenge omah adhat lan asale saka ngendi ana ing negara Indonesia! Minimal 5 bae!
Wangsulan : ...........................................................................................................................

38 Emboke dielus-elus anake diidak-idak : andha