TEMAT: ZJAWISKO INDUKCJI ELEKTROMAGNETYCZNEJ

Na poprzedniej lekcji poznałeś zjawisko na którym opiera się zasada działania wszystkich silników
elektrycznych.

Było to, jak zapewne pamiętasz, zjawisko powstawania siły elektrodynamicznej.

Dzisiaj poznamy drugie BARDZO WAŻNE w technice zjawisko, a mianowicie zjawisko indukcji
elektromagnetycznej.

1. Kiedy odkryto zjawisko powstawania napięcia, czyli zjawisko indukcji elektromagnetycznej?

Michael Faraday, jako pierwszy przeprowadzając przez 10 lat badania odkrył zjawisko, które zostało nazwane
indukcją elektroenergetyczną (jest to zjawisko powstawania napięcia).

Miało to miejsce w 1831 roku.

Jest to zjawisko przełomowe w technice. Bez niego, podobnie jak bez zjawiska siły elektrodynamicznej, nie
byłoby maszyn elektrycznych.

Jak z pewnością domyślasz się zjawisko to głównie jest wykorzystywane w prądnicach elektrycznych.

2. Jak brzmi prawo określające warunki powstawania napięcia ?

Faraday badając zjawisko indukcji elektromagnetycznej ( inaczej powstawania napięcia) zauważył, że

napięcie powstaje wówczas, gdy przewodnik obejmuje zmieniające się pole magnetyczne co zapisał
w postaci wzoru:

gdzie: e - napięcie zaindukowane w przewodzie lub w cewce w danej chwili tzw. napięcie chwilowe
 ( małą literą przyjęto oznaczać w elektrotechnice wielkości chwilowe)

N- ilość zwojów w cewce

𝛥𝜙 - zmiana strumienia magnetycznego ( przyrost strumienia) - Wb

Δt – przyrost czasu - s

Φk- strumień magnetyczny zmierzony pod koniec pomiaru czasu – tk

Φp- strumień magnetyczny zmierzony na początku pomiaru czasu – tpnapięc

JEST TO TZW. PRAWO FARADAYA, które można tak sformułować:

Napięcie indukowane – siła elektromotoryczna e w przewodzie lub cewce jest równe zmianie strumienia
magnetycznego skojarzonego ( inaczej obejmującego przewód) - φ do czasu t w jaki te zmiany występują.

3. Kiedy w przewodniku zaindukuje się ( powstanie ) napięcie?

Zgodnie z prawem Faradaya napięcie powstanie w przewodniku, gdy:

A) przewodnik będzie poruszał się w polu magnetycznym ( ma to zastosowanie np. w prądnicach) –

patrz rysunek niżej a, b
B) Nieruchomy przewodnik objęty jest przez zmienne pole magnetyczne ( ma to zastosowanie np. w
transformatorach) patrz rysunek niżej c.
Załączanie i wyłączanie prądu sprawia, że pole magnetyczne pojawia się i znika czyli jest zmienne.

Na rysunkach wyżej pokazano 3 przypadki , w których można wytworzyć zmienny strumień

magnetyczny:
 a) Zmienność wytwarza się, zbliżając i oddalając magnes trwały z prędkością v do cewki w które
tworzy się napięcie – e
b) Zmienność wytwarza się, zbliżając i oddalając drugą cewkę z prądem stałym z prędkością v do
pierwszej cewki w które tworzy się napięcie – e
c) Zmienność wytwarza się poprzez wtłaczanie i wyłączanie zasilania drugiej cewki zasilanej
napięciem stałym
( lub bez włączania i wyłączania, ale wtedy druga cewka musi być zasilania napięciem
przemiennym).

4. Jakim wzorem wyraża się wartość zaindukowanego napięcia?

Wartość napięcia, które powstanie w przewodniku – siła elektromotoryczna e ( w skrócie sem ),

wyraża wzór:

gdzie:

e- napięcie źródłowe powstające w przewodniku –V (wolt)

B- indukcja magnetyczna – T (tesla)

l- długość przewodnika objętego polem magnetycznym -m

v- prędkość ruchu pola magnetycznego względem przewodu lub przewodnika względem pola

magnetycznego – m/s

α- kąt zawarty pomiędzy liniami pola magnetycznego a kierunkiem w którym porusza się przewód,

czyli wektorem prędkości.

UWAGA ! sinα czytaj sinus kąta α

Znakiem minus na razie nie przejmuj się.

Zajmiemy się nim na kolejnych lekcjach.

Na razie możemy posługiwać się wartością bezwzględna napięcia.

5. Co to jest sinus?

sin ( czytaj sinus) jest to funkcja matematyczna ( okresowa), której wykresem

jest krzywa jak na rysunku poniżej.

Funkcja sinus jest BARDZO WAŻNA w elektrotechnice o czym przekonasz się

niebawem!!!!!!!!

Uwaga !!!!!

Sinus przyjmuje wartości zależne od kąta α i mieści się w granicach 1≥ sinα ≥-1

i nigdy tych wartości nie przekracza.

Powyższe fragmenty krzywej powtarzają się co 3600 i dlatego o funkcji tej ( o wykresie) mówimy
że, jest okresowa.

Wartości funkcji sinus dla danego kąta αod 00 do 900 podają tablice matematyczne trygonometryczne.

Patrz rysunek niżej.

Chcąc określić wartości funkcji sinus dla katów α > 900, na razie musimy korzystać z:

• wykresu i tablicy oraz własnej głowy

• lub kalkulatora !!!
Poniższą tabelę wydrukuj i włóż do zeszytu.

Na pewno przyda się na lekcjach na zajęciach z elektrotechniki

 6. W jaki sposób określa się kierunek napięcia zaindukowanego ( powstałego ) w
przewodniku?

Z reguły prawej dłoni, która brzmi:

Jeżeli prawą rękę ustawimy wzdłuż przewodnika w polu magnetycznym w taki

sposób, że linie pola magnetycznego (od N do S) są skierowane do jej wewnętrznej
strony, a odgięty kciuk wskazuje kierunek przemieszczania się przewodnika, to
cztery wyprostowane palce wskażą zwrot napięcia (siły elektromotorycznej) w
przewodniku.

Przykładowe zastosowanie reguły prawej dłoni do wyznaczania napięcia w przewodniku

prostoliniowym i ramce pokazują poniższe rysunki.

Dokładnie przeanalizuj mechanizm wyznaczania zwrotu napięcia. Nie jest to trudne.

W celu lepszego przyswojenia sobie wiadomości rozwiąż poniższe zadania.

W przyszłym tygodniu zrobię sprawdzian z magnetyzmu ( z dotychczas przerobionego

materiału).

Zadanie 1

Patrząc na wykres funkcji sinus ( rysunek wyżej) odpowiedz dla jakich kątów α sinus przyjmuje
wartości:

a) sinα=0
b) sinα=1
c) sinα=-1
d) sinα=0,5
e) sinα=-0,5

Zadanie 2

Oblicz wartość funkcji sinα dla następujących kątów:

a) α=300
b) α=450
c) α=600
d) α=900
e) α=1350
f) α=1800
g) α=2250
h) α=2700
i) α=3150
j) α=3600

W praktyce lekcyjnej najczęściej będziemy analizować przypadki, gdy kąt α=900 .

Wówczas wzór na wartość e przyjmie postać: e=-Blv.

Jak widzisz jest on bardziej przyjazny.

Zadanie 3

Stosując regułę prawej dłoni wyznacz kierunek napięcia zaindukowanego w przewodniku ( rys. 1,2 )
i w bokach ramki ( rys.3,4) poruszających się w stałym polu magnetycznym.
Zadanie 4

W polu magnetycznym o indukcji B= 1T porusza się prostopadle do linii pola przewód o długości l=1m
z prędkością v=5m/s. Oblicz wartość napięcia w przewodzie.