Chương'1:

HỆ'THỐNG'TÀI'CHÍNH

MỤC$TIÊU
Hệ thống hoá các kiến thức cơ bản về hệ thống tài chính,
tài sản tài chính, thị trường tài chính và các định chế tài
chính, gồm:

1. Hệ thống tài chính của một quốc gia, chức năng, vai trò
của hệ thống tài chính.
2. Thị trường tài chínhK Các tài sản (Công cụ) tài chínhK
Giao dịch trên thị trường tài chính.
3. Vai trò và các mô hình hoạt động của các định chế tài
chính.

NỘI$DUNG

1.1#Hệ#thống#tài#chính

1.2#Tài#sản#tài#chính#(Công#cụ#tài#chính)
1.3#Các#lý#thuyết#có#ảnh#hưởng#trên#TTTC

1.4#Định#chế#tài#chính
1.5#Cơ#sở#hạ#tầng#tài#chính

1
 I.#HỆ#THỐNG#TÀI#CHÍNH

1.1#Khái#niệm

! Hệ thống tài chính là tổng thể các bộ phận tài

chính với các luồng vận động của các nguồn tài
chính trong các lĩnh vực khác nhau nhưng có mối
liên hệ tác động lẫn nhau theo những quy luật
nhất định nhằm hình thành và sử dụng các
quỹ tiền tệ của các chủ thể kinh tế I xã hội

I.#HỆ#THỐNG#TÀI#CHÍNH

! Hệ thống tài chính bao gồm một mạng lưới các thị
trường tài chính, các định chế tài chính, các
doanh nghiệp, cá nhân hộ gia đình và chính phủ
tham gia trong hệ thống đó và điều tiết hoạt động của
hệ thống đó (Peter S.Rose và James W.Kolari)

! Hệ thống tài chính bao gồm các TTTC và các trung gian
tài chính, thông qua đó các tài sản tài chính, tài sản
thực và các rủi ro tài chính được chuyển nhượng từ
chủ thể này đến chủ thể khác, từ nơi này đến nơi khác
và từ thời điểm hiện tại tới tương lai (CFA, 2013, Level
1, Volume 5) 5

Sơ#đồ#luân#chuyển#vốn#trong#hệ#thống#tài#chính

Tài#chính#gián#tiếp

Những#
Vốn trung#gian#
tài#chính
Vốn

Vốn

Nguồn#cầu#vốn:
Nguồn#cung#vốn: !Doanh#nghiệp
!Doanh#nghiệp Vốn TTTC Vốn !Chính#phủ
!Chính#phủ !Hộ#gia#đình
!Hộ#gia#đình !Nước#ngoài
!Nước#ngoài
6 Tài#chính#trực#tiếp

2
 I.#HỆ#THỐNG#TÀI#CHÍNH
1.2#Chức#năng#của#hệ#thống#tài#chính
! Hệ thống tài chính tạo điều kiện thuận lợi cho các
giao dịch tài chính
! Hệ thống tài chính góp phần nâng cao hiệu suất
và hiệu quả kinh tế

! Hệ thống tài chính tạo môi trường thuận lợi dung

hoà lợi ích các bên tham gia
! Hệ thống tài chính kích thích sản xuất kinh doanh
có hiệu quả
7

I.#HỆ#THỐNG#TÀI#CHÍNH

1.3#Các#thành#phần#của#hệ#thống#tài#chính

! Người sử dụng cuối cùng: Là người cung vốn

đầu tiên và nhận vốn cuối cùng

! Tài sản tài chính: Hay các công cụ tài chính

bao gồm: tín phiếu kho bạc, thương phiếu, chứng
chỉ tiền gửi, cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán phái
sinh, chứng chỉ quỹ đầu tư …,

1.3$Các$thành$phần$của$hệ$thống$tài$chính
! Định chế tài chính: ĐCTC là một loại hình doanh
nghiệp mà tài sản chủ yếu của nó là các tài sản tài
chính, gồm: ngân hàng trung ươngD ngân hàng
thương mạiD ngân hàng đầu tưD công ty bảo hiểm,
công ty tài chính và cho thuê tài chính, quỹ đầu tư và
các tổ chức hỗ trợ trên thị trường tài chính
! Thị trường tài chính: Nơi giao dịch các tài sản tài
chính
! Cơ sở hạ tầng về tài chính: Hệ thống pháp luật,
Thông tin, Nguồn nhân lực,…. 9

3
 II.#TÀI#SẢN#TÀI#CHÍNH
2.1#Khái#niệm
! Tài sản tài chính là tài sản mà giá trị thực của nó
không phụ thuộc vào giá trị vật chất của tài sản. Bất
cứ một giao dịch tài chính nào cũng tạo ra một tài
sản tài chính.
! Đặc điểm: Vô hìnhL Giá trị thực không liên quan đến
tính vật chấtL Giá trị tài sản phụ thuộc vào quyền
hợp pháp về lợi ích có được trong tương laiL Có thể
chuyển nhượng trên TTTC 10

2.2##Các#loại#tài#sản#(Công#cụ)#tài#chính

2.2.1 Công cụ tài chính ngắn hạn: Ch2: TTTT

! Tín phiếu kho bạc
! Chứng chỉ tiền gửi
! Thương phiếu
! Chấp phiếu ngân hàng

! Hợp đồng mua lại

! Dự trữ ngân hang
11

2.2##Các#loại#tài#sản#(Công#cụ)#tài#chính

2.2.1 Công cụ tài chính dài hạn (Thị trường VỐN):

! Cổ phiếu (Ch4)

! Trái phiếu (Ch3)

" Trái phiếu nhà nước

" Trái phiếu công ty

" Chính quyền địa phương

! Các công cụ phái sinh (Ch5)

12

4
2.3$Đặc$điểm$của$các$$tài$sản$(Công$cụ)$tài$chính

2.3.1 Tính thanh khoản: Là sự dễ dàng trong quá

trình chuyển sang tiền mặt

2.3.1 Tính rủi ro: Là những đe doạ về an toàn vốn

và thu nhập khi đầu tư vào tài sản tài chính

2.3.1 Tính sinh lời: Là khả năng mang lại thu

nhập cho nhà đầu tư

13

III.#Các#lý#thuyết#
3.1#Mối#quan#hệ#giữa#lợi#nhuận#và#rủi#ro
! Lợi nhuận (return) là thu nhập có được từ một khoản
đầu tư, thường được biểu thị bằng tỷ lệ phần trăm
giữa thu nhập và giá triỊkhoản đầu tư bỏ ra
! Rủi ro được định nghĩa là sự sai biệt của lợi nhuận
thực tế so với lợi nhuận kỳ vọngU
! Nguyên tắc đánh đổi rủi ro và lợi nhuận phát biểu
rằng rủi ro của một khoản đầu tư càng cao thì lợi
nhuận mà nhà đầu tư kì vọng, mong đợi thu được từ
khoản đầu tư đó cũng càng lớn, và ngược lại

14

III.#Các#lý#thuyết#
3.2#Thị#trường#hiệu#quả#và#thông#tin#bất#cân#xứng

! Thị trường hiệu quả: Trên thị trường tài chính, lý

thuyết thị trường hiệu quả dựa trên cơ sở cho rằng
giá cả tài sản tài chính phản ánh hoàn toàn và
đầy đủ mọi thông tin sẵn có trên thị trường có liên
quan đến tài sản tài chính đó.

15

5
 Các$mức$độ$của$thị$trường$hiệu$quả
! Thị trường hiệu quả dạng yếu: Giá chứng khoán đã
phản ánh kịp thời toàn bộ thông tin có thể có được từ
dữ liệu giao dịch trong quá khứ: giá, khối lượng giao
dịch và tỉ suất thu nhậpB Dữ liệu giá trong quá khứ
được công khai và nhà đầu tư có thể dễ dàng tiếp cận.

! Thị trường hiệu quả dạng trung bình: Tất cả thông

tin liên quan tới công ty đã được công bố rộng rãi và
các thông tin quá khứ đều được phản ánh vào giá
chứng khoánB
! Thị trường hiệu quả dạng mạnh: Tất cả các thông tin
liên quan đến chứng khoán, bao gồm cả thông tin nội
gián cũng được phản ánh vào giá chứng khoán.
16

Thị$trường$hiệu$quả$và$thông$tin$bất$cân$xứng

Trong rất nhiều giao dịch kinh tế, có một số người có đầy
đủ thông tin hơn những người khác, và sự thuận lợi hay
thiệt thòi về thông tin đó sẽ ảnh hưởng lên lựa chọn của họ,
khiến cho kết quả giao dịch không còn ở trạng thái tối ưu.
Hiện tượng một hay nhiều người tham gia thị trường không
có đầy đủ thông tin để ra quyết định như vậy được gọi là sự
bất cân xứng thông tin (asymmetric information), hay
thông tin không hoàn hảo (imperfect information).

17

! Lý thuyết thông tin bất cân xứng: Ý tưởng về

thông tin bất cân xứng được chuẩn hóa do 3 nhà
kinh tế George Akerlof, Michael Spence, và Joseph
Stigliz đoạt giải Nobel kinh tế năm 2001

“Thông tin bất cân xứng là Sự không cân bằng về

thông tin mà các bên giao dịch có được gọi là thông
tin bất cân xứng”

18

6
! Thất bại của thị trường:

" Rủi ro về đạo đức (moral hazard). Rủi ro đạo

đức là hiện tượng một người có hành động
mà người khác không thể quan sát được có
xu hướng gian dối, không trung thực hay biểu
hiện những hành vi không tốtN

19

! Thất bại của thị trường:

" Sự lựa chọn ngược, hay lựa chọn bất lợi

(adverse selection). Lựa chọn ngược xảy ra
khi trong một thị trường, người bán hoặc
người mua biết rõ hơn về tính chất sản phẩm,
mà đối tượng kia không biết.

20

! Giải pháp: Spence gợi ý một giải pháp là bên

có nhiều thông tin hơn có thể phát tín hiệu

(signaling), còn Stigliz đưa ra ý tưởng rằng
bên thiếu thông tin có thể sàng lọc
(screening) để giảm bớt sự bất cân xứng
thông tin của các giao dịch

21

7
 IV.$CÁC$ĐỊNH$CHẾ$TÀI$CHÍNH
4.1$Khái$niệm$và$đặc$điểm

! Khái niệm: ĐCTC là một loại hình doanh nghiệp mà

tài sản chủ yếu của nó là các tài sản (CC) tài chính.

! Đặc điểm:

" Tài sản hoạt động chủ yếu là các tài sản tài chính

" Chức năng chính là luân chuyển vốn

" Cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính

22

IV.$CÁC$ĐỊNH$CHẾ$TÀI$CHÍNH
4.2$Vai$trò

! Giảm thiểu các chi phí giao dịch

! Giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư

! Tạo lập cơ chế thanh toán

! Hạn chế mệnh giá

23

4.3$Phân$loại

! Định chế tài chính trung gian:

" Các tổ chức nhận tiền gửi: Ngân hàng thương

mại, Hiệp hội tiết kiệm và cho vay, Ngân hàng tiết
kiệm tương trợ, Các liên hiệp tín dụng

" Các tổ chức tiết kiệm theo hợp đồng: Công ty

bảo hiểm, Quỹ trợ cấp

" Các trung gian đầu tư: Công ty tài chính, Quỹ đầu
tư
24

8
4.3$Phân$loại

! Định chế tài chính bán trung gian:

" Công ty chứng khoán

" Ngân hàng đầu tư

25

4.4#Mô#hình#hoạt#động

! Mô hình chuyên doanh: Các định chế tài chính chỉ

chuyên hoạt động trong một lĩnh vực nhất định như:
ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, cho thuê TC..

! Mô hình đa năng: Thực hiện đồng thời nhiều loại

nghiệp vụ trong nhiều lĩnh vực như: Ngân hàng
thương mại đa năng, công ty chứng khoán đa năng..

26

CÁC#ĐỊNH#CHẾ#TÀI#CHÍNH
1. CÁC%TỔ%CHỨC%TÍN%DỤNG

2. QUỸ%ĐẦU%TƯ

3. CÔNG%TY%BẢO%HIỂM

4. CÁC%TỔ%CHỨC%CUNG%CẤP%DỊCH%VỤ%HỖ%
TRỢ%TRÊN%THỊ%TRƯỜNG%VỐN