BROŃ CHEMICZNA

Symbol

Broń chemiczna zwana też bronią C – jeden z rodzajów broni, w którym podstawowym czynnikiem

rażącym jest związek chemiczny o toksycznych właściwościach – specjalna grupa związków chemicznych, które
przez bezpośrednie działanie na organizm człowieka lub przez skażenie środowiska (powietrza, wody, gleby),
żywności mogą spowodować masowe porażenie ludzi.

Termin ten jest często utożsamiany z gazami bojowymi, ponieważ większość rodzajów broni chemicznej jest
oparta na związkach, które w temperaturze pokojowej są gazami lub cieczami (stosuje się je wówczas w
postaci aerozolu).
Historia broni chemicznej
Broń chemiczna stosowana była od zawsze, w zależności od pomysłowości dowódców.

Przykładem zastosowania środków bojowych może być np. użycie przez Spartan w czasie trwania wojny
peloponeskiej (431-404 rok p.n.e.) dymów trujących na bazie siarki i mokrego drewna.
W trakcie II wojny peloponeskiej Spartanie używali gazów zawierających tlenek siarki (IV) powstających z płonącego
pod murami miasta drewna ze smołą i siarką podczas oblężenia Platejów.

Dwutlenek siarki otrzymywany jest przez spalanie siarki lub siarkowodorów w tlenie np. w trakcie prażenia rud
siarczkowych:
4FeS2 + 11O2 → 2Fe2O3 + 8SO2
S + O2 → SO2
W obecności katalizatora (np. V2O5) powstały dwutlenek siarki utlenia się do trójtlenku:
2SO2 + O2 _kat._͕ 2SO3
(podobna reakcja zachodzi także w atmosferze z udziałem promieniowania UV lub ozonu)
Dwutlenek siarki dobrze rozpuszcza się w wodzie, dając słaby kwas siarkowy (IV)
SO2 + H2O → H2SO3
1915 r. - zastosowanie chloru przez Niemców pod Ypres w dniu 22 kwietnia
Napad polegał na opróżnieniu 6000 butli stalowych (ok. 180 ton) w czasie 5 min na odcinku 6km frontu. Dzięki sprzyjającym
warunkom atmosferycznym (wiatr 2-3 m/s) zatruciu uległo ok. 20 000 żołnierzy przeciwnika. Zmusiło to wojska francuskie do
wycofania się na znacznym odcinku frontu.
Po ww. sukcesach niemieckich - po bojowe środki trujące (BST) sięgnęły inne kraje. W czasie I wojny wyprodukowano go ok.
150 000 ton. Zatruciu uległo 1 009 038 osób, w tym śmiertelnych zatruć było 78 390, co stanowi 7,7 % śmiertelności.

1936 - agresja Włoch na Etiopię i użycie iperytu przeciwko oddziałom etiopskim. Z ogólnej liczby 50 tys. poległych
Etiopczyków, aż 15 tys. zginęło od gazów bojowych.
1937 - Japończycy kilkakrotnie użyli iperytu i fosgenu przeciwko Chińczykom. W niektórych walkach 10% strat chińskich
spowodowanych było gazami bojowymi.
1936-1939 - wojna domowa w Hiszpanii. Kilkakrotne, nieudokumentowane użycie pocisków z gazem duszącym przez wojska
gen. Franco
1987 - wojna Irak-Iran. Saddam Hussain rozkazał zrzucić na Teheran bomby wypełnione mieszanką sarinu i iperytu.
1988 - operacja Anfal. Irak zaatakował gazami bojowymi kurdyjskie miasto Halabdża. Zginęło 5 tys. ludzi.
Amerykanie w Wietnamie
Francuzi i Hiszpanie przeciw powstańcom w Maroku
Rodzaje broni chemicznej

Broń chemiczną dzieli się na dwa ogólne rodzaje:

• bojowe środki trujące (głównie gazy lub lotne ciecze)

• bojowe środki pomocnicze (zapalające, defolianty, lakrymatory, sternity)

Bojowe środki trujące
środki duszące – zwykle oparte na cyjankach, które blokują transport tlenu przez krew z płuc do
tkanek np. Cyklon B czyli cyjanowodór (HCN) użyty przez Nazistów do czystek etnicznych

środki parzące – takie jak np. gaz musztardowy (iperyt), które powodują rozległe oparzenia skóry.

środki krztuszące – takie jak chlor czy fosgen, które silnie podrażniają górne drogi oddechowe,
powodując krztuszenie i wymioty

środki paralityczno-drgawkowe – takie jak np. tabun, sarin, cyklosarin, soman, nowiczoki czy VX,
które działają na układ nerwowy człowieka. W marcu 2018 Wielka Brytania oskarżyła Rosję o użycie
nowiczoka do otrucia byłego rosyjskiego wywiadowcy Siergieja Skripala. Tym samym środkiem miał
zostać zatruty Aleksiej Nawalny w sierpniu 2020 roku.

środki halucynogenne i usypiające, zwane psychogazami – takie jak LSD czy BZ

Gaz musztardowy zwany także iperytem, to organiczny związek chemiczny z grupy 8oeterów, stosowany jako bojowy środek

trujący. Jego nazwa pochodzi od miejscowości Ypres w Belgii, gdzie użyto go po raz pierwszy podczas I wojny światowej. W stanie czystym,
iperyt jest bezbarwną, oleistą cieczą o słabym zapachu musztardy lub czosnku. Substancja ta łatwo wsiąka w materiały porowate, co oznacza
duże trudności przy odkażaniu. Działa wyjątkowo makabrycznie i powolnie. Kiedy iperyt dotknie skóry, powoduje jej natychmiastowe
zaczerwienienie, a po kilku godzinach pęcherze i blizny. Śmierć nie następuje od razu. Ekspozycja na gaz musztardowy nie zawsze jest
śmiertelna. Kiedy substancji użyto po raz pierwszy w Ypres, zabiła tylko 5% osób poddanych jej działaniu. Od tego czasu iperyt był stosowany
podczas obu wojen światowych, podczas wojny domowej w Jemenie i wojny między Iranem i Irakiem. ……………………………………………………………
Gaz musztardowy jest chemicznie stabilny i bardzo trwały. Jego opary są ponad 6 razy cięższe od powietrza i przez kilka godzin od uwolnienia
pozostają blisko powierzchni ziemi. W normalnych warunkach pogodowych pozostaje toksyczny przez dzień lub dwa. Jego trwałość można
zwiększyć, zawieszając go w odpowiednich rozpuszczalnikach. Iperyt jest stosunkowo łatwy do wyprodukowania, a substraty są powszechnie
dostępne. Związek ten może przeleżeć na dnie zbiorników wodnych wiele lat. Nawet obecnie zdarzają się przypadki poparzeń rybaków iperytem
wyciekłym z przerdzewiałej amunicji zatopionej w Bałtyku po zakończeniu II wojny światowej
Chlor pierwiastek chemiczny z grupy fluorowców, niemetal o liczbie atomowej 17

Pierwszym gazem bojowym zastosowanym na współczesnym polu walki był

chlor. Wykorzystali go Niemcy podczas I Wojny Światowej. Gaz wypuszczano
z butli zakopanych w ziemi. Jego działanie polega głównie na podrażnieniu i
paraliżu dróg oddechowych. W skutek tego dochodzi do śmiertelnego
oparzenia wewnętrznych organów. Środki działające na drogi oddechowe są
mało skuteczne, gdy żołnierze mają maski. W pierwszej wojnie światowej
maski wprowadzono jednak dopiero po tym jak dziesiątki tysięcy ludzi w
konwulsjach udusiło się w okopach.
Fosgen jest uważany za jedną z najgroźniejszych istniejących broni chemicznych.
Po raz pierwszy zastosowano go w połączeniu z chlorem w 1915 r. Wtedy to Niemcy
zrzucili 88 ton gazu na żołnierzy brytyjskich, powodując 120 zgonów i 1069 poważnych
zatruć. Chociaż nie jest tak toksyczny jak VX czy sarin, jest znacznie łatwiejszy do
wyprodukowania, co czyni go substancją idealną dla terrorystów. To dlatego, że fosgen
jest przemysłowym związkiem chemicznym stosowanym do produkcji tworzyw sztucznych
i pestycydów. Można go wytworzyć nawet w warunkach domowych.………………………….. Obecnie fosgen otrzymuje się w reakcji tlenku węgla z chlorem
w obecności węgla aktywnego oraz światła jako katalizatorów,
Fosgen to środek dławiący, który atakuje płuca. Początkowe objawy ekspozycji to kaszel, zgodnie z reakcją:

duszności, ucisk w klatce piersiowej, nudności i sporadyczne wymioty. Mogą pojawić się
CO + Cl2 → COCl2
już kilka minut po ekspozycji na substancję. Opóźnione efekty zdrowotne mogą wystąpić
nawet 48 godzin po ekspozycji. …………………………………………………………………………………
VX (fosforo- i siarkoorganiczny związek chemiczny typu fosfonianu)……………………….

jest silnie trujący, działa na układ krwionośny i nerwowy. Jest bezwonny, a w czystej
postaci wygląda jak brązowa oleista ciecz.…………………………………………………….…………
Opracowany w Wielkiej Brytanii na początku lat 50 ubiegłego wieku. VX jest uznawany
za jeden z najniebezpieczniejszych gazów bojowych dostępnych na świecie. Po
uwolnieniu może utrzymywać się w atmosferze przez kilka dni, a w niskich
temperaturach przetrwa nawet pół roku. Opary VX są cięższe od powietrza, co oznacza,
że wędrują do nisko położonych obszarów, gdzie jest większe ryzyko kontaktu. Te cechy
sprawiają, że VX sprawia się doskonale jako broń obszarowa. VX ponadto działa
wyjątkowo szybko. Pierwsze objawy chorobowe mogą wystąpić nawet kilka sekund po
ekspozycji. Obejmują nadmierne wydzielanie śliny, zwężenie źrenic i ucisk w klatce
piersiowej. Podobnie jak inne neurotoksyny, VX działa na enzym acetylocholinesterazę,
który działa jak „wyłącznik” dla mięśni --dochodzi do paraliżu i śmierci przez uduszenie
lub niewydolność serca.……………………………………………….………………………………….…………….

VX został wykorzystany do zabójstwa Kim Dzong Nama (najstarszy syn Kim Dzong Ila, zmarłego w 2011
przywódcy Korei Północnej)
Sarin (fluorometylofosfonian izopropylu) ………………
to silnie toksyczny fosfoorganiczny związek chemiczny, stosowany jako
bojowy środek trujący. Wystarczy jedna kropla wielkości główki od szpilki, aby
błyskawicznie zabić dorosłego człowieka. W temperaturze pokojowej, sarin to
bezbarwna i bezwonna ciecz, która szybko odparowuje po podgrzaniu. Po
uwolnieniu, szybko się rozprzestrzenia. Objawy zatrucia sarinem są podobne
do VX – występują bóle głowy, ślinotok, a następnie stopniowy paraliż
mięśni. Sarin został opracowany w 1938 r. w Niemczech, podczas badań nad
pestycydami. Sekta „Najwyższa Prawda” wykorzystała go podczas ataku na
metro w Tokio w 1995 r. Chociaż atak spowodował masową panikę, zabił
tylko 13 osób, ponieważ sarin został uwolniony w płynnej postaci. Aby
zmaksymalizować liczbę ofiar, sarin musi być w postaci gazowej, a cząsteczki
Sarin został użyty 4 kwietnia 2017 w czasie wojny domowej w Syrii, w prowincji
Idlib, na północnym zachodzie kraju. Według różnych szacunków zginęło ponad
powinny być na tyle małe, aby zostać wchłonięte przez wyściółkę płuc. 100 osób, w tym kilkanaścioro dzieci. O dokonanie nalotu podejrzewana jest
koalicja armii syryjskiej i sił rosyjskich.
Cyjanowodór (HCN)

Fritz Haber geniusz czy morderca?

Fritz Haber (ur. 9 grudnia 1868 we Wrocławiu, zm. 29 stycznia 1934 w Bazylei) – chemik niemiecki
pochodzenia żydowskiego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1918 roku za syntezę
amoniaku z azotu i wodoru.

Prowadził badania w dziedzinie elektrochemii i katalizy. Od 1904 rozpoczął prace nad równowagą
reakcji powstawania amoniaku z atomów azotu i wodoru w wysokich temperaturach i wysokim
ciśnieniu. 1905–1910 opracował metodę syntezy amoniaku, nazwaną później metodą Habera i
Boscha. W 1908 Haber otrzymał po raz pierwszy ciekły amoniak metodą półprzemysłową. Proces,
opatentowany przez Habera, polegał na wpompowywaniu do reaktorów azotu i wodoru, które pod
wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia w obecności katalizatorów łączyły się tworząc amoniak. W
latach 1908–1913 Haber pracował – wspólnie ze współtwórcą BASF, Carlem Boschem (laureatem
Nagrody Nobla w roku 1931 za rozwój wysokociśnieniowych procesów technologicznych)– nad
wdrożeniem technologii w skali przemysłowej. W roku 1913 przedsiębiorstwo BASF wybudowało
fabrykę w Ludwigshafen, w której rozpoczęto produkcję amoniaku z wodoru i azotu z atmosfery. W
prasie pisano w tym czasie, że Haber „zrobił chleb z powietrza”. Dziś światowa produkcja nawozów
azotowych, wytwarzanych metodą Habera-Boscha, osiąga kilkaset tysięcy ton rocznie.
W czasie wybuchu I wojny światowej, Fritz pracował dla armii, twierdząc, że jego ojczyzna jest ważniejsza niż cały

poboczny świat. Był jednym z organizatorów produkcji i zastosowania gazów bojowych np. pod Ypres.

Po pierwszej wojnie szukał wraz ze swoim zespołem środka chemicznego do zwalczania insektów, to właśnie

wtedy jego zespół opracował środek chemiczny (1920 rok) do zwalczania insektów o nazwie Cyklon A

(cyjanomrówczan metylu)

Kiedy po dojściu do władzy Adolfa Hitlera - Albert Einstein wyjechał z Niemiec do USA i oczernił rządy Hitlera -
Fritz potępił go publicznie. Niestety przeliczył się, ponieważ dla Hitlera i jego popleczników był tylko Żydem,

niegodną istotą i dlatego jego wiedza czy osiągnięcia nie miały znaczenia. Fritz, mimo, że wiernie służył i Niemcom

i faszyzmowi został zmuszony do emigracji. Zmarł w Szwajcarii w 1933 roku. Został sławnym ojcem nawozów
sztucznych, niesławnym naukowcem zabijającym środkami bojowymi tysiące ludzi w I wojnie. I ojcem

najgorszego znanego dziś sposobu mordowania masowego Cyklonu B. I tak Fritz nie wiedząc o tym, zabił swoim

wynalazkiem własną rodzinę (doprowadził do śmierci samobójczej żonę) i miliony swoich pobratymców, mimo że

wyparł się ich wiary i kultury.

Bojowe środki pomocnicze
lakrymatory, czyli gazy bojowe, które wywołują względnie lekkie podrażnienie błon śluzowych i
oczu, takie jak gaz łzawiący czy pył pieprzowy.

defolianty – takie jak Agent Orange – które są silnie toksyczne dla roślin i umożliwiają szybkie
„oczyszczanie” zalesionych terenów w celu ich odsłonięcia dla dalszych działań bojowych lub w celu
uniemożliwienia produkcji żywności.

środki zapalające – takie jak np. napalm – które służą do wzniecania pożarów.

zasłony dymne, które są stosowane na polu bitwy w celu wprowadzania elementu zaskoczenia lub
pomagają w odwrocie oddziału.

Zdjęcie: Przerażające użycie napalmu i agenta Orange w wojnie w Wietnamie

„Chemia powinna ku dobremu
zwracać myśl ludzką”
Mikołaj Kopernik

Czasy, które nadeszły po epoce wielkiego astronoma pokazały, że chemia choć potrafiła i nadal
potrafi zmieniać świat na lepsze, to jak każda ludzka aktywność ma niestety także swoje
ciemne strony. Jedną z nich jest opracowanie broni chemicznej. Wciąż groźnej i w dalszym
ciągu stosowanej.
Dziękujemy za uwagę!