%J ,

Le Thl Phvong Nga

q<VLJ 1
,

c_�l'� l:.l"
��� @@@@@@@@@)@@@@@@@@
•

Khi con yeu som!?

Chi Le Th! Ph11<111g Nga hien la c¢ng tac
vien chuyen m uc Giao due cua cac bao va
d aitruyen hinh HTV9, T pH6 Chi Minh.
.

Ch11ong trinh Bt Y£U Bt GIOI: Chuyen giao

ky thuat - kinh nghiem tri lieu tai gia danh
cho phu huynh tre cham phat trien cac
dang 1\1 ky, thieu nang tri tue, d¢ng kinh,
kem van dong...

Ch11ong trinh ti/ va n: HAY LA NGlJCJI 01£U

DlfONG T6T NHAT CHO CON hi/Ong dan
each cham s6c phu hop tre cham phat trien
t�i gia dinh.

Ch11ongtrlnh KY NANG PHl,J HUYNH CO BAN:

H11ong dan ky nang gi ao d11crng tre tong
quat, danh cho m9i d6i tllong ph\J huynh.

CACTAC PHAM
·Olla contra l�ithiencM:mg (de tai tre 1\1 kYl
• Ke m oi giau ·Va cham ph6 th!
· C ho ng t11 ky ·Ca i tui va nmi nh
• Giau •Ve voi 16i xlla
• Nh6m loi thoi. Ba n¢i laych6ng
 Mvc Ive

Loi n6i dau 11

Lam sao de thanh b.;in tot cua con? 13
B.;in cua con 19
Khi de tu ru6t n6i d6i 24
"Day con theo kieu tay, nen hay kh6ng?" 32
"Bao hiem"cho be khi me vang nha 37
Bf mat gi a dinh 42
Tuoi biet... Rau1 51
Lam con ... Khuyet t�tl 56
"Co oi c6, chung chau yeu co lam" 62
"Home aloner" 67
Con yeu s6m: n h Cln g he luy 71
"Day'' con biet yeu ... TL! s6m! 79
"Day an day n6i..:' 84
DuQc mi; yeu : gia bao n hieu? 89
Huou co n chay duong nao? 94
''. .. Ha tac loan"! 99
Con tij l�p 104
Chuc tet - Ii xi 111
Si me than tL1Qng 116
Phan 1: "B � nh" dang tha n h dai dich 117
Phan 2: Than tLJQng t.;ii gia 122
T�ng con chiec chia kh6a binh an 127

4
 Loi gioi thi�u

B9n dang cam tr�n tay m¢t cu6n sach ma

trong ru¢t cua n6 chang c6 mieng sex nao,
chang c6 mieng 1¢ hang nao, chang c6 chiec
xe hai hao nhoang tien ty nao, l9i cung c hang
c6 ngoi sao, chan dai, d9i gia voi nhung mau
chuy�n tlnh ch! dang gia vai xu.:. Cu6n sach chi
r?t n6i ve ha i "lo9i" nglloi qua quen thu¢c, qua . . .

thuong, ai cung biet, va d�c bi�t la m6i nglloi

trong chUng ta deu cung da tling trai qua nhung
giai do9n "tran ai lai kh6" ay: cha m� va con cai!
Lam con cai da kh6, lam cha m� cang kh6 gap
b¢i. D9c xong cu6n sach nay cang tham thia svc
n�ng cua ng oi vi cao ca troi ban!

Toi cam chac voi b9n m¢t dieu rAng: tuy

chang dfnh g1 toi nhung thv "hot" da n6i a tr�n.
nhllng cu6n sach van rat hot, th�m chi gay soc
cho b9n. voi nhieu dieu dllqc viet, dllqc n6i,
duqc bay ra bAng m¢t gi9ng di�u luc tllng tung,
lu c vui, luc thl tham, luc ch9c ngoay, luc mia mai,

s
 tMm chi cCmg c6 cho gi9ng van ... cao ch6t v6t,
nhll thach thuc SI) hieu biet cua nglloi d9c. C6
cam giac nhll d6 la khoanh kh a c tac gia muon
"ch9c gi�n" bi;in, de xem bi;ln c6 dam di den cung
vai "nghe" lam cha m� hay kh6ng!

N¢i cai vi�c xem thien ch uc lam cha m� la

m¢t nghe cCmg du ... hot roil

Pham, da la m¢t nghe th) phai dLJqc hQC,

OllQ'C huan luy�n, dl1<;1C thl,iC han h Va nghi�m
thu ket qua, r6i sa u d6 di lam, h vong lvong, cuoi
cl.Ing ve hllu.

Lam cha m� th1 khac, lam suot ca m¢t doi!

Vl.Ja lam vl.Ja hQc, chang luc nao nghi ngoi, ngay
ca khi da gia ngac ngoai! Cai mui n6 dam x uong
cai mi�ng. GiQt nlloc mat kh6 ng bao gio Ian
n gllQ' C len tren. Cha m� doi voi con cai la nhv
v�y. thieng lieng va bao bQC, du con cai c6 Ion
den bao n h ie u ! Cho nen, "nghe" lam cha m�
kh6ng c6 m uc IL10ng Cl,J the nao tra noi. Ma, chi
c6 sl,1 Ion len tot d�p. an lanh, thanh di;it va hi;inh
phuc C u a dua Con trong CUQC OOi moi la "IL10ng
bong" xung dang nhat danh cho cha m�. Muon
thau hieu va giCf vcrng "nhi�m sif nay, nhCtng ai
la m cha m� p ha i c6 sv dung cam . . . de h<;>c va
hanh. Kho day!
 Bi;m c6 du dung cam m�c k�" dua co n m(>t
"

thang tuoi cua mlnh nam d6 kh6c ngan ng�t

ma kh6ng do danh, kh6ng be, nham "d9y co n tU
th uo nam n6i" rang: con phai ngoan, phai biet
nghe loi thl moi au<;1c mi;? be? B9 n c6 du d u ng
cam a� d9y dua con moi 6 - 7 t hang cua minh,
vua biet bo, ph a i biet cling m� mang cai ta ban
dem b6 vao SQt rac? Oi, thien than be n h6, 6i Cl)C
vang Cl)C ngQC CUa ba mi;?, Sao p h ai ... ClfC kho
nhu the! Quan ni�m moi me (du c6 co so khoa
h9c chu kh6ng x uat phat tu trf tuong tu<;1ng): tre
biet hQC nhC/ng dieu ba m� dQy tU khi nam trong
b1,mg m� va hQc duqc nhieu nh6t la tu o den 6 tu6i,
c h ac chan se gay soc cho khong ft 6ng bo, ba
m� tre horn nay chi vl tre con qua nh6, biet gl
"

ma hQ�� "v�y cho cha m� c6 m�t tren doi a� lam

gl ma kh6ng quan ta m, cham s6c con, bat con
lam l1,1ng ... qua som''.

Con n ua, khi con cai lam aieu gl sai trai khien
ba m� noi g i�n. thl ba m� phai nen g i�n. kh6ng
du<;1c quat mang co n ngay, ma phai cha con
"khung" lang xuong, luc d6 moi n6i chuy�n cling
con. L9i chang phai n6i nhu be tren n6i v oi ke
duoi ma nen xem con mlnh nhli mot. doi tac, . .

each n6i nao ma b9n kh6ng da m n6i voi doi tac

thl b9n cung kh6ng au<;1 c ap d1,1ng voi con! 8ieu
nay rat kha c voi quan ni�m •truyen thong" trong
vi�c giao d1,1c con: "trung sao khon han vjt� m�
(ba) n6i la con phai nghe! L;ii cOng chang ph ai
dung loi le th6a m9 n?ng ne ho?c hlnh ph9t
" born tan• cho "n6 ton toi gia" ma can dieu tiet
cuang nhu, luc vay luc khac va quan tr<;mg la cha
m� din biet: loi n6i cOng khong khac gi hung
khf, n6 c6 the gay trcm
. g thuang, th�m chi giet
chet m¢t con nguoi.

Toi cOng c6 vai Ian can, cOng soc khi d9c

het cuon sach nay, vi toi cOng la m¢t nguoi m�
thu¢c cai thoi da c6 the lo cho con m¢t cu¢c
song day du han cha m�, l9i chi c6 m¢t dua duy
nhat. Duong nhLJ toi cOng chva du dung cam
tnJac m¢t s6 thl/c te dien ra de d9Y con mlnh.
C6 m¢t s6 dieu khien toi phai suy nghi, ma chac
la b9n cOng the. Voi lo9i sach "chat ve nghe" d?c
bi�t nay, khong phai bao gio ngvoi d9c cOng bi
thuyet ph1,.1c tra m phan tra m, khi b9n chva du
"Ian 16c bl,li tran� Tuy nhien, voi de tai "kho nhv
ng6i" Va th�t de mech long nhV vay, khi Viet ra
m¢t cu6n sach du sue loi sv chU y cua b9n tu
dong dau den dong cu6i, dong thoi khien b9n
phai VO da� suy nghi ve kha nhieu dieu, la tac gia
da thanh cong roi.

Toi tarn dac cau n6i cua giaosu-bacsi Glenn

Doman (cOng la thay cua tac gia) ve h�u qua cua
nhung cha m� ha y c:!6 thua cho b�n r¢n: Neu bqn
kh6ng chiu t6n nua phUt, nua tieng, nua ngay, nua
tuan tMm chf nua th6ng de dqy con m(Jt dieu
- -

bqn se phOi chiu mat nua dai de Mu m(Jt

gi d6, thi
phe phOm an barn. Cau nay hoi n�ng, nhung n6
c6 cai ly c u a mQt ch uyen gia nghien cuu tre em
lung lay voi hon 70 nam d;;in day trai nghi�m. Va,
cau ng;;in ngu Nga ma tac gia da t r fch dan trong
s;kh, chac chan se d(li m;;inh vao tim cua n h ung
b�c lam cha m� thl,(c sv biet yeu thuong con,
muon con tre kh6n Ion, nen nguai: °Khi ta gQi a i
d6 la "heo" 99 Ian, thi tan thU 100, nguoi d6 se an
cam"! Khen, che m(lt c:lua t re c6 tac c:l(>ng ghe
gom ...

8QC Va cat vao tU s a ch gia d)nh, khi can s uy

ngam ve mlnh ve con, ho�c khi bat thlnh llnh
g�p rac roi ben muon "W ki e m ve each hanh xli
"

vai con, b;;in c6 the mo cuon sach nay ra c:le tham

khao m(>t Ian n ua h y v9ng b;;in c6 the tu d6 w
,

ti m tha y 16i ra thfch hQp cho m1nh. Dieu d6 c O ng

tot, phai khong?

Ch! Hc;mh Dung

(Nha bao B�CH MAI Nguyen truong phong

-

bien t�p bao Phl) nCITP HCM - cu ng la chi

Chfch Choe phv trach N6i Long BietT6 Cu ng Ai cua
bao Tuoi tre cuoi).
 Loi n6i aau

Trang thai diem nay, kh6ng m6tai la phu huynh

ma kh6ng ray rut, ban khoiin, x6t xa va thuongcho
ca the he con em Clang hang ngay tiep nh6n /6i
gia o dvc "may nhO rui chiu''. Va cung cam th6ng
cho boo phu huynh khi daycon lu6n triin tr6tuh6i:
"Toi aa chocon auqc nhC/ng gl t6t nh6t haychua1;
"Toi d9y con nhuthec6 Clung hay kh6ng1; "Toi biet
mlnh soi nhung kh6ng biet the nao la Clung''. ..

Qua cac t6p sach nh6 nay, rat mong auqc se

chia v6i cdc banchUt it ki{n thllc ve khoa h9c gi6o
dvc hi{!n aai, tren tinh th6n tuong tro giiJa nhiJng
a6ng nghiep phv huynh v6i nhau.

Le Thi PhLIC1ng Nga

 Cha m� thac mac, muon blet nhifu cJieu
nen mm h6i cac chuyen gia tuvl'n. Trorig
qua trinh nuoi d�y con, kh6n g hiem khi
ph1,1 huynh g�p nhiing tlnh huong n�ng
long, khien hQ v6 cling Mn khoan,
nen nhiing cau h6i nhieu luc 0r0i thay
thuung" lu6n! Vm tu each la mOt chuyen
gia tam ly giao d1,1c, cJong thm ding la m'
cua ba (f(ra con • nep c6, te c6, khoe co
va ca khuyet * ding c6 tac gia cJa het
•

s(rc nhi�t tlnh, co gang khong bo qua bat

ky cau hoi na o • du c6 eJoi cau, each tra

liri ding "thay thUO'llg" ram ...

12
 Lam de thanh
sao
bQn tot cua con?
Cha la phdi nam n�n ft khi b9c 19 tlnh cam cua
mlnh, c16 c6 la van a� kh6 khdn trong viec lam
bqn voi con?
Ph<ii nam va ft b9c 19 tinh cam la hai khai
ni�m chang c6 "ba con hQ hang" gl v6i nhau het!
Bai tu ngan xva t6i gio chang c6 lu�t nao h;:in
che phai nam the hi�n tlnh cam cua mlnh. Tren
thl,ic te ta chi thay dieu nglfQC l9i qua cau "trau
tlm cot..:': phai nam la nhung nguoi luon chu
d(lng the hi�n tlnh cam rat n6ng h�u. Nghjch ly
a day la: dam the hi�n tlnh cam rat n6ng h�u v6i
vQ, v6i nguoi yeu, nhung t;:ii sao khong dam the
hien tlnh cam n6ng h�u d6 v6i con, du ng u oi
cha nao cung yeu con mlnh vo bo ben? Vi�c ft
the hi�n tlnh cam v6i con chang qua la m(lt th6i
quen... hoi thieu dung cam.

13
 8Liang nhien It the hi�n tlnh cam thl se
gap kh6 khan rat nhieu trong vi�c ket b<;in voi
con, nhieu khi con lam cho con hie u lam la cha
It thlfang con hon m�. 8a c6 6ng b6 qua l�inh
lung v6i con vl sq"n6 Ion m¥ kh6ng d9y alfQ'c�
den muc con tt,1 tLI vl ca y dang voi y nghi "ba
kh6ng thlfang thl con ai thlfong?''. Khi mo mat
trong benh vi�n thay b6 nam tay mlnh, con moi
tui hon: "Sao chf khi a gi ua st,I song chet bo moi
nam tay con?"

Tuy nhien, da la th6i quen thl ta hoan toan c6

the tap de sua doi, neu cha yeu con du a m uc tt,I
VlfQ"t q u a chlnh mlnh.

C6 nhifng vi�c con cai thuong mu6n chia se vai

m� hon vi sq SI/ nghiem khiic cua cha, vgy nglioi
cha phdi lam each nao de giai too tam ly a6?

Ve tam ly n6i chung, nglfoi ta chi sq nhung

gl nglfoi ta kh6ng thlch, nhung gl chua dt,1ng
nguy ca gay ton thlfang, ton h<?i toi ban than ma
th6i. St,1 nghiem khac dung Clan se t90 ra niem
ne phl,JC, chu kh6ng t<?O ra noi SQ' ha i Xin alfa ra
.

m¢t minh ch un g : Bae H6 cua chung ta sinh th oi

la ng lfoi rat nghie m khac, nhlfng tat ca chung ta
da u c6 ai cam thay sq Bae! Tu n h Clng nglfoi xlfa
kia hang ngay van lam v·1�c ke c�n ben Bae, cho
den the h� chUng ta b ay gio, ai cCmg mong m 6 i

14
dUQc m¢t Ian g a p Bae Ro rang, sl,! nghiem khac
cu a mot ngUoi kh6ng he la nguyen nhan dan
den Viec kh6 chia Se.

Vay nen khi con kh6ng mu o n chia se voi cha,

d6 la dau h i eu ch o thay trong each cu xv c u a cha
voi con oa xay ra nhClng bat on, thieu tam ly, chu
hoan toan kh 6ng phai vi con sQ s1,1 nghiem khac
cua c ha . Chi c6 m¢t loi thoat la nguoi cha phai
tu dieu ch i nh lai e ach ung xi'.! chua phu hQp cua
mlnh, c6 the nh o SI,! trQ giup cua c h u yen gia tam
ly de xem mlnh sai 6 dau Khong the lam mat di
tam ly SQ hai cua con khi nhClng each CU XV CU
va n cu to n tai, boi vl c1ai chi thay c16i khi chinh ta
thay c16i ma th6i!

Vi cong vi�c nen kh6ng ph<ii ong b6 nao ct.ing c6

nhieu thai gian danh cho con, c6 g{1i y nao danh
cho Hnh[(ng ong b6 doanh nhan bQn rgnH trong
van de tri'I thilnh bqn cua con?
Trong CUQC song ban r¢n ngay nay, thoi gian
"m�t giap m�t" giCla cac t hanh vien trong gia
olnh danh cho nhau ngay cang ft, nhung kh6ng
p hai la khong c6. Van de a day la cMt ht{1ng va
each thltc sii' d1,mg thOi gian ft 6i 06 ra sao de
ft nh11ng van au. Thai o()i c6ng nghe thong t in
aa cho chung ta day au phuong tien de c 6 the
ben nhau m9i noi mQi luc. N gay xua, b()n be chi

15
 CO the Chia Xe khi g�p m¥ nhau, neu 0 xa Viet
thllthi phai Ca tuan m6'i nh�n dlJQC, V�y ma bc;in
be van giao lllu tot, huong chi la bay gio. Neu
bao rang b�n r¢n, Ciong y. Nhung bay gio con
cai chung ta c(jng chia se v6'i bc;in be cua chung
phan Ion qua internet. Tc;ii sao cha me kh6ng
phai la ngL!oi dLtqc con ch9n ae goi email, ae
ch at nhieu hon b9n? Va neu can c u ng nhau vui
choi thi cha me c6 lqi the hon nhieu vi c6 Clay du
tien b9c, phL!ong ti�n . . .

Van Cie o Clay la khi ky nang lam bgn v{Ji con

chua dL!qc l�p tha nh ho�c chL!a cao, cha me chL!a
la b9n cua con thi du c6 a nha voi con cung chang
biet phai la m gi, phai n6i gi voi con. Toi kh6ng tin
r�ng mot ai Cio li;ii b�n toi muc kh6ng co ca thoi
gian Cie goi email cho con nhL! goi cho doi tac.
Tai h(1i hon la vi ft a nha v6'i con, nhieu phu huynh
dam ra ay nay, nen n ay Sinh XU hL16'ng den bu cho
con bang v�t chat, g ay ra kh6ng ft ... tac dl,mg pht,J
cho sl,I phat trien nhan each cua con. Rat nhieu
dua con Cia th6t len r ang ·con kh6ng can ba me
cho tien, con chi can ba me 0 nha voi con th6i''.

Neu vi c6ng vi�c bc;in kh6ng the a nha v6'i con

theo nghia den, thi b 9n phai o nha v6'i con theo
nghia bong, neu b(1n kh6ng muon m(lt ngay nao
do bj mat con - tat nhien mat theo nghia bong:
con van 0 trong nha nhL!ng tam trf cua con thi ...

16
n6 giao cho b;;in be "qua n ly" mat r6i! Chi c6 goi
y duy nhat: hay tro thanh b;;in tot cua con. 8UQC
n h u the th1 b;;in c6 the ye n tam voi c6ng vi�c
kinh doanh cua m1nh ma van kh6ng SQ mat con,
ngliQ'C ii;li con CO th e m m(lt ngUoi b;;in tin can nC!a
de chia se bu6n vui voi b9n Hap dan v6 cung.

Khi n6i aen "Luqt-Chinh sdch" trong gia dJnh, de

lam nay sinh cam gidc: vai tro cua nguai cha se
"n(mg ky" hon ngllai m�?
Thuat ngCI chfnh thong la "lu�t va chfnh
Sikh"- Hai khai ni�m nay con c6 nhCing Nick
name khac "de thuong" hon nhu: ne nep, gia qui,
qui tac va dong vien - khfch I�.

Se rat Cl,.l'C aoan neu cho rang vai tro l�p ph ap

- hanh pha p tro doc quyen cua cha ho�c
l a vai
me. Khi quan ly mot gia dlnh thl cha me can c6
mot M th6ng Luqt VO Chinh sdch th6ng nMt,
de tranh canh "trong danh xu6i ken thoi ngUQc"
khien con kh6ng biet duong nao ma Ian. Neu ra
Lu�t va ap dl,mg Lu�t chi thuan tU mot ph fa cha
h o�c me thl ket qua tai h;;ii v6 cung: con se ch ;;i y
sang ng uoi co n l9i de "ta n cu" va c6 x u huong
g het nguoi ng hiem khac voi ml nh. N6i de hieu:
co n hQc lam nguoi gio ng nhu di tren mot cay
cau bac qua khuc song sau, c ha la tay vin ben
phai, mi; la tay vjn ben trai, hai ben tay vj n deu
17
c6 tam q uan tr9ng nhu nhau chang c6 ben nao
,

"na ng kY" hon ben nao.

VU'ala nglfai bqn cua con, /qi vtla la nguai ae ra

"Lu¢t & Chfnh sdch'; li¢u hai van ae nay c6 mew
thuan kh6ng?

Xua n ay trong cac thu tinh thl tlnh b;;in la

cam c6 Luat va Chfnh s ach ro nhat. Hay
lo;;ii tlnh
quan sat each tuong tac cua m¢t nh6m tre ma
xem, se lu6n thay yeu to "Luat" hi�n ra, gQi la Lu�t
choi, nh6m ban chi ra dam khi Lu�t ho�c Chfnh
sach kh6ng th6a dang ma th6i. Nh6' c6 L u�t " va
"

"Chfnh sach" nen tlnh bc;in thVong ton t;;ii m;;inh

me va lau hon han nhung thu tinh khac.

MQi nguoi cu tuong tlnh yeu la thu tlnh

mc;inh nhat, nhVng hay quan sat nhCJ'ng C�p VQ
ch 6ng l6n tuoi se thay: o vao tuoi co lai hy, khi tat
ca nhO'ng dam me thoi son tre qua di, hQ s o n g
v6i nhau b�ng tlnh gl neu kh 6ng phai l a tlnh
ban? Va o nhO'ng c�p vQ ch6n g c6 th e song toi
dau bc;i c rang lon g nay, ban se thay ho c6 nhO'ng
nguyen tac s ong chung rat r6 rang, d6 chfnh la
"Lu�t va Chfnh sach''.

Vay nen "Luat va Chfnh sach" chva bao g i6'

mau thuan, gay ch6ng c heo vai tro trong vi�c
ket bc;in. Trai lc;ii n6 la yeu to ct,Jc ky quan t rong de
m(>t t)nh bc;in giO' OVQC st,J lau ben Va trong sang,
du la ket b;;in v6i con hay v6i ai cung vay.
 B9n cua con

Bc;in cua con ha? - nghi lam nha! - Bai d6i khi
may "dua d6" lc;ii la "ke thu" c u a cha mi;! Nhieu
pht,J huynh lu6n de cao canh giac khi thay con
c6 bc;in mai, vi cu canh canh trong long la ·bc;in
be gl? Tu m nam tt,Jm bay xui nhau la m b�y thl
c6''. Nen moi: dom ng 6 ng he len, nghi ngo, tra
,

g c;i n theo doi ... gi6ng nhv bc;in cua con la bi�t
, ...

klch d(>t nh�p lanh tho trai phep v�y. Con xin di
choi vai bc;in thl con ghe nua: gQi di�n tung ch�p,
h6i thuc, de ni;t du kieu, an!

NhVng hay hlnh dung: neu con kh6ng ket

bc;in vai ai thl pht,J huynh se la m gl? De thay lam:
dem con di bac si t a m ly lien! Khong ft pht,J huynh
da phai cau cuu bac si:·Gan ba mvoi r6i ma n6 cu
di Ve m<)t ml nh kh6ng yeu ai, t6i lo qua"; bac Si
,

h6i chuy�n con mai te ra:"Mi; d6i xu vai bc;in con

nhv ke gian, nen bc;in con ngc;ii, chang dua nao
. .

19
 muon den nha. Bi chO'i voi b9n thi m� kh6ng vui.
Th6i, kh6ng c6 b9n nhu vay lau con cOng quen
r6i, v�y cho m� yen tam"!?!

Nghe ma dl.'.n: ru()t!

Nguoi Vi�t minh c6 cau "H9c thay kh6ng

tay hQc b9n� chu chua bao gio c6 cau "h9c thay
kh6ng tay hQc . m�"! L 9i con c6 th e m cau:
..

"f)j cho biet d6 biet day,

a nha voi m� biet ngay nao kh6n "

Tuy kh6ng thay xuat hi�n chu BAN, nhung

hai cau Ive bat nay dl.'.n: khoat la de de cao vi tr f
cua BAN: muon biet thi phai h9c, xa cha m� thi
hQc ai? Bi day di d6 thi hQc ai ? Ta t nhien da phan
la hQC BAN r6i!

50' sO' bay nhieu de hieu r�ng trong cu()c doi

cua m¢t con nguoi, vai t r o cua BAN quan trQng
v6 Cl.mg, nglioi binh thuong thi kh6ng the song
ma khong c6 bc;in. The vi sao phl,J hu ynh ngay
nay l9i khM khe voi vi�c con ket b9n, t9i sao hQ
lc;ii c6 ve di ung voi bc;in be cua con mlnh den
nhu v�y?

Ly do kha chfnh dang: hQ SQ' con choi v6'i

bc;in xau se xau theo. N6i cho dung ra, da so p hv
huynh thuong muon kiem soat con 100% nhu ...

20
nguoi chu so hCJu! D6 la diem ng<? nh�n "chet
nguoi": du pht,J huynh c6 muon cong nh�n hay
khong th1 co n van luon la ca the d<?c l�p, khong
bao gio thu<?c so hCJu cua ai. Con, du nh6 each
may, cOng la m(>t con nguoi c6 tu duy r ieng, c6
cam nh� n - cam xuc rieng, cho nen ta chi c6 the
giao dt,Jc, djnh huong cho con ngvoi be nh6 d6
ma thoi. Con cam doan ha khac nhu ca i ngt,Jc,
voi y djnh kem giCJ con trong "moi truong xanh
va sc:ich" de bao dam con khon g bi "nhiem khuan"
la hvong giai quyet lanh it du nhieu!

Biet v�y r6i, nhung djnh hvong kieu na o?

Dau tien, w mlnh, pht.J huynh phai luon la

nguoi bc:in tot dang tin cay nhat cua con tU ... thuo
IQt l o ng ! Khong kh6 lam dau: trong bat ky hoan
canh nao, hay doi XU voi con m<?t each ton trQng
- cong bang - yeu thuong - vui ve. Yeu thuang -
vui ve th1 pht,J huynh cung cap tc:im duc;tc, nhung
ton trc;mg - c6ng bang thl qui hiem "thay thvong"
luon ! Khi con khong duQc to n trQng trong cong
bang, thl dam ca cuc;tc la con se"bien"theo bc:in;
du biet chac d6 la b9n xau, n6 van cu lao theo. Vl
ai trong CUQC doi nay cOng tha thiet muon dlfc;tc
ton trQng, khat khao cong bang.

Ke nCJa, tc;io th6i quen tam tlnh giCJa cha mi;

va con cai: diem quan trQng khien nhieu phl,J
21
 huynh de bi "k�t" a khau nay la hay n6i voi co n
bang giong ke ca va kh6ng biet giO' bf mat cho
con. Trong khi voi bc;in be trang Illa cua n6 thl d ay
la hai diem hap dan hang aau! w nh6, be nao
cCmg c6 voe muon bay t6 voi ngvoi Ion. Nhung
neu cu moi Ian be n6i ra dieu gl - thvo n g la
nhO'ng dieu rat ngay ng6, d6i khi ng6 ng6! - ma
chi nam phut sau da nghe ca nha aem chuy$n
ay ra de b a n tan r6m ra, thl con se cam th ay mlnh
kh6ng dLiQC ton trong. Neu tln h hlnh kh6ng cai
thi$n thl chi len den lua tuoi cap hai la co n nfn
lu6n, kh6n g tam sl,I nO'a, vi "may ngvoi d6 kh6ng
lich w. chang biet dieu''.

C6 gang tc;io - cang nhieu cang tot -

nhO'ng hoc;it d(>ng ren luy$n than the va trf
6c voi con: danh cau long - bong ban (doc;it
cup gia c1/nh), aua xe ... cham, boi thi, choi

co tvong - co vua, giao cho con phv trach

nhO'ng vi$c v ua sue n hv lau xe, slia l�t v�t
trong nha va c ho ca ho hang, to chUc picnic
cho con va cac bc;in tham gia .. v.v... Khi da
quen voi nhO'ng hoc;it d(>ng bo fch, con se
cam nhan day du gia trj that cua ban than.

Phat huy dv<;1c l<;ii the "san nha" nhv the, cha
m� bao gl con cOng chiu kh6 lang nghe. £>e roi

22
khi giao luu bc:i n be, co n w nh� n ra ngay: "Con
cha ng thfch bc:i n ay dau, vl me bc:i n n6i gl bc;i n
cO ng cai, ky Cl,IC lam� "Con cha ng hie u b;;i n ay
nghi sao ma m�c cai ao ho tu m lum? ". Ho�c "ME;!
oi, nh6 A nau con an ngon lam. Me dc:iy con nau
lien de horn nao co n moi nh6 d6 toi nha a n nha''.
"B;;in B biet tam cho em be. Ho m nao mE;! cO ng
cho con tam e m nhe� tuy�t cu meo!

each giai quyet nay c6 ten la vac - xin tam tri:

nghia la ta giup be tin tuong cha mE;!, d!nh huo ng
cho con w nh�n biet nhCl ng dieu nen va kho ng
nen; de r6i khi chi c6 cac be voi nhau thoi, thl
con van biet w lanh th�t xa nhClng dieu khong
tot, biet t1,1 lo9i b6 di nhCl ng gia tr! ao nguy hc;ii.

Be can lanh t1,1 tinh than, chu be hoan

toan kh6ng can va khong bao gio chap
nh�n cai ng1,1c!
 Khi "ae tu ruot" n6i doi

La ph1,1 huynh, chac chan ai cung muon con

mlnh la nguoi trung thvc, ft nhat la trung thljc
voi ch a m� va nglioi than. Nhung la ph1,1 huynh,
th�t long ma n6i, chung ta l;;ii chlia bao gio thljc
sv an tam. N6i m¢t each khac, ph1,1 huynh luc
nao cCmg Ian tan lo: con c6 n6i d6i kh6ng?

Nhung thvc ra, ban chat c ua n6i d6i la gl?

Cac nha tam ly hQC - sau nhi eu nam quan sat va
tien hanh thf nghi�m ve hanh vi n6i d6i 6 tre au
nhi (0- 6 tuoi), da dua ra viii tong ket k ha bat ngo.

Bat ngo dau tien: N6i d6i la m¢t khfa c;;inh

nam trong ban nang tl)v� cua nhieu loai sinh
v�t. vr dv: m¢t s6 loai bi et aoi mau de ngw
trang, m¢t s6 loai khac biet gia chet de t h oat
hiem. a con nglloi, ban nang nay kha m;:inh.
Be sau thang tuoi aa biet n6i d6i: gao kh6c
tham thiet nhll bi dau, nh llng m� vua be len
 la cvai toe toet ngay! 9 1 o thang tuoi da biet
-

"gia nai, lam mat kho", Va biet "phi t an g V�t

chung" khi dang pha ma c6 ngvoi Ion di toi.

Bat ngo ke tiep: be cang thong minh thl muc

do n6i doi cang nhieu va cang tinh vi.

Nhvv�y, n 6i doi la ban nang, tuy•lanh ft

du nhieu "nhv ng cung c6 chut·lanh"trong
d6. Do v�y, khi g iao dl,Jc be, ta phai uon n�n
a muc do sao cho be tro thanh ngvoi trung
thl,J'c, va chi giCt l;;ii ba n nang ng uyen thu y
nay a muc do w v� chfnh dang ma th6i.

Vf dl,J: Hoi"Luong anh bao nhieu? 8ap:"Lvong

t6i du song". 8e tl! v�, c6 khi kh6ng nhat thiet
phai n6i th�t, nhvng tot hon la dung n6i doi. (Tat
nhien cung c6 ngo;;ii I� d¥ bi�t: nhCtng tlnh bao
vien thl kh6ng bao gio n6i th�t voi ke thu!).

Tro l.;ii khfa qmh giao dl,JC, cau h6i tiep theo
se la: Ne u n6i doi la ban nang, thl toi phai lam
"

sao d e kh6ng che ban nang d6 trong be, kh6ng

cho n6 phat trien qua muc can thiet, de con t6i
kh6ng tro thanh dua n6i d6i nhv Cuoir Hay h6i
mot each khac r6 ran g hon: NhCtng yeu to nao
lam cho be n 6 i doi ngay mot nhieu?
C6 mo t so d ieu sau day giup "n u6i Ion" th6i
 n6i doi cua be rat nhanh, cac b;;in phi) huynh vui
long canh giac gium nhe:
•
Tre bi acinh - mang ma c h tla cam nhqn c1iiy
au loi cua minh. Vi d1,i: "T.;ii sao lay nLJoc mam
ra c hoi ? " ''Tc;ii sao dam lay ao m� ra ui chay
,

mat r6W Be khong biet vl sao horn qua m�

bao "Cham nLJoc mam an moi ngon con 9�
horn nay be sieng nang dem nLJoc mam ra
de "on bai " cMm nt1oc mom t hl l.;ii bi ph;;it.
Hom qua, m� om be thu thi "Con ngoan thl
phai biet phi) m� vi¢c nha nhe� horn nay
be phi) m� ui ao thl bi mang te tua. Be dau
c6 biet cai ba n ui c6 the lam chay ao, nhln
m � ui thay a�p qua chung ma. V�y thoi, mai
mot muon on ba i hay phi) m� vi¢c nha thl
phai khong cho m� biet, ne u c6 gl so suat la
p ha i giau luon. Cac ban c6 thay chLJa : <; th uc
"hay n6i doi" trong be bat dau "Ion len tLJCJ'i
tot" r6i d6!
•
Hinh thllc phgt cua phy huynh mang tfnh si
nh1,1c. Khi phc;it con, ml)c arch cua phi) huynh
la muon con hieu ve hanh vi sai trai cua mlnh
ma dung tai pham. Nhling neu hlnh phc;it
mang tfnh si nhl)c, thl tinh giao d1,Jc se bi
"thu tieu''. Thay va o d6 tre se rut kinh nghi¢m
rang: "Neu c6 lo chuy¢n gl thl phai giau ky,

26
 th�t tha la bi si nhuc lien". Hai kieu si nh1,1c
thuang auqc nguai /(Jn s!J d1,1ng v(Ji eek con
nhieu nh6t la: ke t(li be voi nhieu nguai, ph9t
be a noi dong nguai Th�t de dang de quan
.

sat tac dung nguc;ic cua bi�n phap ph9t cho

dong nguoi (vf du: canh cao toan lop, toan
trliong): ft khi nao tre "hoan luang" lam, ma
thuong t6 ra bat canva bat tri hon.

"Dan ap" be ma kh6ng chfu nghe be giai

trinh. Vf du: be dang b�nh nhung van tr6n
ra ngoai chai voi b<;1n vi nam tren giuong
b�nh mot minh bu6n qua M� ve bat chc;it,
.

thay con khong nghe lai th1 ph9t con. Lan

sau, neu g�p chuy¢n tuang tv, be chac chan
se chuan bi siin ly do rat "chfnh dang": "Con
muc;in t�p cua b<;1n nen phai qua tra cho b<;1n
con di h9c'; be se nha ca b<;1n de "phu giup·
m1nh n6i doi! Trong truong hc;ip nhuv�y, th6i
n6i doi da bat dau lay Ian.

•
L<!i d1,mg slf thgt th O cua be de "khling b6"
chfnh be. Co b�n than ke l9i voi toi cau
chuy¢n cua chfnh co: nam co tam tuoi, m(lt
Ian vao dau tiet hQC, co giao buoc vao lop
va hoi "horn nay b<;1n nao chua lam bai th1 w
giac dung l�n. n6i doi la xau va t¢i loi l�m''.
Chfn b;;m cui m�t dung len, c6 ca co b<;1n t6i.

27
 Vay la, co giao bat chfn b<.m xep thanh m¢t
hang va xoe tay ra roi khe tay moi b\jn hai cai
th�t dau vl t('>i khong lam bai. L�p tuc tron g
dau co b\ln toi luc d6 hi�n ngay !en m(lt "loi
the": "Ian sau chet bo cCmg khong them khai
th�t voi co nCla� boi b\ln toi biet r�ng con
c6 nhieu bc;in khac nCla cCm g kh6n g lam bai
nhung kh6ng dung len, chfn bc;in da dun g
!en la chfn b;;in dam dung cam nh�n loi. Bc;in
bao ra ng : "B a hon 40 nam ma loi the xua van
con nguyen trong dau, kh6ng phai mlnh
kh6ng hieu mlnh c6 loi, nhung d ong thoi rat
mat niem tin vao c6 giao vl cam thay mlnh bj
c6 giao b�y"!

Bai hQc b\ln toi nh�n dllc;tc W each giao

d1,1c cua co giao nQ la: th�t tha dung cam
thl se...thi�t thOi! Khi ta ap dt,mg hlnh ph\lt
voi tre ma khong suy xet ky thl doi khi se
lam nay sinh trong be nhetng mam mong
bat thi�n. nguy hiem 13m.

• Cham{!d{Jybeccichc16thila:"Con te dau qua

ha, t¢i nghi�p con t6i. 8e m� danh chva cai
ban lam em te dau nha. � Be "hieu· ngay: khi
c6 slf co, cu tlm each do het trach nhi�m !en
m(lt d6i t uQng khac la xong.
• Nguai fem n6i d6i cha be Mt chuac: Con ra "

mo cua ai , bao voi bac b6 ch au kh6ng c6 nha,

chau kh6ng biet khi nao b6 ve, ng he chua".
Kieu d<;iy con n6i d6i trang trc;m nay th1 kh6ng
can p h an tfch va mien b1nh luan them.

Ch6t fen vai be qua nhieu ky vi;mg ap h/c: -

con phai d ung nhat lop, phai thi dau d<;ii h 9c,
phai tot nghi�p h<;ing vu . Khi kh6ng a<;it
. .

aLJQC "ch ua n cha me a¥ ra, be se t]m mQi

"

e ach n6i d6i. C6 nh C!ng dua con thi rOt: a<;i i

hQC kh6ng dam ve nha, vat VO 6 ca c khu c h Q
nglioi kiem song q ua ngay, nhan ve nha la
"Con... b�n hQC kh 6 ng ve dLJQc"!?!

Khi phv huynh ph<;im phai nhC!ng sai lam ke

tren, th! tfnh n6i d6i cua be Io n nhu •c¢t a1nh�
H�u qua cua hanh vi n6i d6i - khi aa a muc"Pro·
- au de la m cac ba c cha me "bat ti n h aay, kinh
"

kh u ng VO c u n g ! Vi be se rat d� rai vao nhC!ng tl nh

hu6ng "Cl!a ngvc":

Khi g�p sv c6 trong si n h h9at - h 9c t�p, be

t)m each t\f giai quyet Vt SQ n 6 i th�t th) Se vap
phai nhung phan Ling tieu eve tu cha me.
Nhung ea c h giai quyet cua be thlfong la rat
ngay ng6, tha m chi dem toi cho be s1,1 nguy
hiem Ion hon. VI dv: Be Clem 06 c6 ng n<;ip
cho b<;in xau de tranh bj an hiep, Cilia b<;in xau

29
 kia se aoi h6i ngay cang nhieu hon va be c6
the phat sinh th6i an cap.
Cang Ion, nhClng moi quan he voi xung
quanh cang nhieu, thl nhvng rac r6i be g�p cu ng
se ca ng Ion. Luc ay, neu be kh6ng the n6i th�t
voi nguoi Ion de nho tr<,1 giup thl nguy co th�t
khung khiep: b6 nha d i , bi ha n h h u ng (b;;io llf c
hQ c duo ng la m¢ t vi dl,J), tram cam, dlnh diem
cua be tk la be c6 the tl! tu.
Con n6i d6i thanh quen, kh6 b6. ChUng ta
biet rling: hanh vi t;;io th6i quen, th6i quen
tc;i o tinh each, va tfnh each t;;io so ph�n. Khi
con n6i doi thanh quen, hanh vi ay se tc;io nen
tin h each tra o tro s ong hai m�t. kh6ng chan
,

thanh, kh6ng chung th u y Voi tf n h ea ch nhu

.

t he, kh6 c6 the ti n duc;ic la con se c6 m¢t so

phan su6ng se, bl n h a n. Ai c6 du can dam tin
yeu va c¢ ng tac voi m¢t nguai n hu t he?

0Vt;1y t6i phiii lam gi de con ti/ nguy?n thcinh

tht;1t?''.
Kh6ng kh6 lam dau: dung bao gio lam
nhClng dieu kh ien be s(,1 c ha m� (da n eu tren), va
sau d6 c6 gang thlfc hien them n hCl ng viec nhu:
- Trong mQi tlnh huong, hay lu6n n h� nhang
voi con.
- Qui dj n h r6 ra ng cho con biet nhClng dieu
8UQC va KHONG 8UQC la m. Neu con co n nh6,
chva c6 kha na ng ghi chep, thl bc;i n phai nha c di
n ha c lc;ii de be kho ng que n.

- Khi g�p sv co, hay cung co n p ha n tfch tlnh

huo ng de con w nh� n ra sai la m, sau d6 mdi
phc;it. Vi d1.,1: Nude ma m c6 phai la d6 choi kho ng
co n ? 86 la d6 g1? (d6 a n). Neu la d6 an th1 chua
tdi gi o an ta c6 du9 c d1,mg t6'i khong co n? Bay
gio bc;in vi phc;im thl bc;i n ng hi hlnh p hc;i t nao la
xung da ng? f)o VO chai nude mam la m� phai
t6n them tie n de mua, nhv v�y c6 phai la lan g
phi khong? Bay gio chu ng ta se l a m g1 de bu lc;ii
sv la ng phi d6? (bdt mua m<? t m6 n d6 choi be
da ng mong cho) ... Chl cho be thay nha ng thi� t
hc;ii ma Slj CO g ay ra cho chfnh be va cho gia dlnh,
n ha c nho be k ho ng tai phc;im.

Luon ho trQ tinh t h a n cho con khi con

phc;im Joi: dat c o n di xi n loi ngvoi kha c
vdi thai do nh� nha ng, tho ng cam nhu ng
tranh bao che. Va qua n trQ ng n ha t, du co n
c6 ph .;i m Joi n� ng co nao cu ng du ng bao
gio t6 thai d<? xau ho vi con. Bay la each
duy n hat de co n hieu ra: Ch a m� la cho
dlja ti nh tha n d uy nha t dang ti n c �y cua
mlnh. 8U9c nhv the, con b.;i n se luo n c6
du d<?ng co de co ga n g so ng th�t trung
thlfc du ng cam.

31
 D9y con theo kieu tay,
nen hay kh6ng?

Kieu "toy" la kieu gl - Kieu "ta" thi sao?

Dung la cau h6i th oi h(li nh�p: nh �p du thv,
nhap ca .. .ten con den each dc;iy co n! Nhung dc;iy
kieu tay la kieu gl? Dc;iy"kieu ta"thl da lam sao ma
phai dom ng6 "ki e u tay"? Va neu "kieu tay" very
good th) cu VO tu thoai mai SU dt,mg, c 6 ai ...doi
tien ban quyen dau, h6i chi mat c6ng v�y?

Phai hoi! Bai mai dau thay con Tay c6 ti tuoi

dau ma ne nep, tl/ lap, kh6e m.;inh, nang d(lng ...
ham qua! Con con mlnh, nhln mac bl,fc: nhu t
v6 ky lu�t. mlloi t u oi roi ma de "n6"
nhat, yeu xlu,
a nha m(lt minh d6i nga y la ... rach vi�c lam, cai gl
ding M?!

Nhung nhln ky thi phat hi�n kieu toy thuong

dfnh kem cac "tac d1,mg phll aay ph�t y! l1 nhu:
18 tu6i la con tay "bien" kh6i nha, m¢t ai kh6ng
tro li;li, chi"hc;i co" tham cha vieng m� nhutham.
. . hang x6m. Yeu ai, cuoi ai la W "n6" quyet ajnh,
cha m� ch! vi�c aung ng6 chu kh6ng auc;ic phep
"chen" vao: ba m� soc n�ng!

Khong giong di;ly theo kieuta: ngoai ba muoi

tu6i r6i ma m� c6 bat chia tay"ca i aua khong hc;ip
tu6i" thi con phai "nghiem tuc nghien cuu thong
tu, chi th!� La con hieu thao thi phai "hau ben goi
mi;-"; m� bao h9c nganh gi con phai h9c nganh
d6, con thfch va c6 kha nang hay kh6ng: chang
quan trQng!?! C6 the cha m� moi th6a man, moi
hai long.
Soc n�ng hon. Lan nay la con soc!
Nhung r6i va n cu muon con nang a¢ng,
w l�p . hoi;lt bat, hc;inh ph u c, nen moi phan van,
Chang biet Ch(;>n each nao Cho .. OUQC tat ma
khong mat gi. Tham t hay on khong! Nhung th6i,
tc;im chap nh�n! Vi Si,J"tha m lam" nay kh6ng den
noi. .. qua bat thi�n!

f)(jj cat tim vang

N hin li;li e ac h giao dt,JC kieu ta, voi "tuyen
ng6n":"Cha mi;- la la ch�n. che cho su6t aoi con"!
each nay, con "kh6e" l�m. mQi tinh hu6ng phat

33
sinh tU cu6c s ong da c6 cha me; giai quyet het,
con chi lo hoc gioi la dLJOc. Vay la con mat het co
h6i h9c ky na ng sinh ton quan tr9ng n h at : Xii Ly
nnh Huong. Thieu ky nang thiet yeu nay, con tro
nen nhut nhat, tinh than yeu at. kh6ng the w
l�p. Va khi bi lam "lfnh kieng " nhu the, con cCmg
kh6ng hieu minh di hQc de lam gi, vi con kh6ng
he c6 co h(>i sli d1,mg kien thuc; tu tuong luoi
hQc - y l9i cOng phc\t sinh theo: "m9i chu ye n aa
c6 me; lo". Chi "duqc" moi m(>t aieu: hau ben goi
me;, dfnh ch�t voi cha me;. Duong nhien1 De lo c6
chuy�n gi thi con c6 cha me;"ao a9n" cho ch u !

Thai h¢i nh�p, chung ta c6 dip chung kien

nhClng cau chuy�n dang long kieu h¢i nh�p
nua voi: kha nhieu gia dinh gcri con du hQc, cla
bj ng LJoi than a nuoc ng oa i tu c ho i cho a chung
nha, vi "n6 Ion tuong vay ma chang b iet lam gl
a ch ung chac lay cai llfoi ca i do cho con t6i
ca.
mat''. Cha ng hieu cha me; cua may clua "luoi, dif
nay chui xu6ng 16 ne nao, khi cilia con va ng con
ngQc cua minh bi x e p vao cl u n g "ng9ch" phe
pham?

Ng6qua each giao dt,JC kieu tay, ph uong

Cham cOng kha ro rang: CUQC cloi clay ch6ng gai,
cha me; se trang bi cho con du ky nang vii con
se la nguoi ti/ buoc di, chu cha me; se khOng "be"
con qua khoi mo ch6ng ga i 06, lo c6 xay xat chut
dinh thi rang ...tlf phvc h6i! Bay la qui t rinh cho
·xuat xuong" nhClng dlla tre voi tinh than d¢c l�p
ti) Wong rat cao, rat chju kh6 hoc, nhung lai ft
gan b6 voi cha me.
Ro rang, kieu gi ao dl,Jc nao cOng c6 vang
tr¢n Ian voi cdt!

Giil "vcing" cdch ncio - Vtl't "cd t" ra sao?

Vang trong giaodvc kieu tay la s1,1t1,1l�p.

tfnh nang d¢ng, kha nang xll ly ti nh hu6ng
tot. f)ieu nay kh6ngkh6 de c6 d\.IQC: d9y
con lam vi�c nha W be - be la tu m¢t tu6i!

M¢t tu6i phai bat dau hoc ti,( xuc an, c6 the
bo ho�c lam cham di lay giup cha me nhCtng
m6n d6 don gian an toan nhu to bao, cai c6c
nhl,la, ta giay vv. .. NhClng ho9t d¢ng d9ng nay se
phllc t9P dan theo tu6i, day la lo9i h9t g i 6n g rat
tot cho tfnh ti,1 lap nang d¢ng, dong thoi la li eu
vac xin h Clu hi�u phong ngua chllng fch ky, th6i
v6 trach nhi�m.

Vang trong giao dvc kieu ta la s1,1 gan

b6 quyen luyen sau dam voi gia dinh.

Ngu6n g6c cua gan b6 lei yeu thlldng, vci

ngu6n g6c cua yeu thllang la trckh nhi�m: ta c6
35
 trach nhi�m voi ai ca ng nhieu thi t a ca ng yeu
t huong ngllbi d6.

Muon be yeu thuong gia dinh cang n hieu t hi

� . hay trao vao tay be n h ieu trach nhi�m nho nh6
de c ha m s6c gi a dinh - nhung vi�c th�t da d9ng
nhllng kh6ng qua sue. 8vc;ic the, dan dan be se
rat yeu thllCJ'ng gia dinh, Va Slf gan b6 OVCJ'ng
nhien se den.

Lam vi�c nhll nhv m(>t rnanh oat c h ua day

vang rang, vua giup con c6 ky nang xU' ly ti n h
hu6ng d(>c l�p tot, lc;ii vua khien con biet yeu
thuong gan b6 voi m� cha! V�y ma tu k h a lau
roi, "manh dat va ng" ay OVQC "kfnh dang" trQn
v�n cho cac c6 giup vi� c. Con n hl!ng be cvn g
thi toan bj ...an "cat"! 8e roi m()t horn, ai d6 phai
gi�t mi nh wvan: "Dgycontheo kieutay, nen hay
kh6ngr
 "Bao hiem" cho be
khi m� vang nha

Day la n o i LfU tlfthuC:lng tn,tc va rat ch inh dang

cua cac ph1,1 huynh. Du kh6ng di lam thl chung
ta cCmg c6 nhQng luc ph ai vang nha, khong the
d e m con theo sat ben mlnh dLJQc. NhQng luc ay,
chi m6t khoanh khac so say thoi la thien than c6
the .bay ve trC:li, ho�c vinh vien tan w. khien cha
mt; phai 6m noi an h�n su6t dC:li.
TU 18 thang den gan sau tuoi la bien d6 tuoi
"bao a0ng a6"ve s6 lu c;ing tai n�rn a6i v6'i con tre:
bi di�n gi�t, te vl leo treo hay w cau thang ho�c <
,.,
cua so chung cu, ng9t trong xo nl16'c nha tam,
nuot di v�t, bi thuong vl nhQng v�t sac nhon
"''
hay kinh VO, ph6ng vl nLJ6'c soi, dau an ho�c bep .

ga ban ui v.v . .. la nhQng tai nC?n kha pho bien.

a tam tuoi nay, a�c bi�t la tU hai den bon tuoi,
be h o c tat ca moi thu tU nhQng ngLJC:li than bang
each don gian la bat ch u6'c hanh vi . Be cu hanh
"'
r;. d(mg ao ao, gi6ng nhv may bay ... khong ngubi
z
lai, rr.:i ch�ng he luang truck dVQc nhClng m6i Cle
dQa ti em ar, nguy hiem vo cung. Cha mi;> h6i h¢p
lam, vi nhClng nguy ca tai nc;in "phu song" ngap
tran quanh be, va ta khong the "di;>p quach" di
avoc, vi 06 la nhClng vat dl,mg - nhClng qui trinh
sinh hoc;it thiet yeu hang ngay cua m¢t gia dinh.

Van ae qua la kh6 chju, nhung bat bu¢c phai

tim OlJQC 16i ra. Qua nhieu nhClng cau chuy�n rat
dau long trong thlfc te da chung minh rat r6: phu
huynh khong the nao giCI an toan cho con bang
each ke ke "giam" con Sat ben b<;in 24/24 alJQC,
day la bi�n phap day may rui. Neu con khong
hieu vi sao minh bj cam, thi dau cha mi;> a nha, tai
nc;in van c6 the xay ra nhv thubng. Be khon lam,
san sang "duong dong kfch tay" de IL.ra cha mi;>,
de "a¢t pha vong cam aja" ma!

giCI an toa�
tri -y thuc i?>·
i:: ua b
..
- kh6ng nen: .
cha me lu6n1Ca'�
each nay, tren thlfc te, Clem lai ket qua rat kha
quan, nhung lc;ii chua duc;ic s6 dong phu huynh
luy�n thanh th6i quen tot c ua minh, ay la boi c6
38
m(:>t va i ng9 n h � n nghiem trong m a nhieu nguoi
hay vvong phai:

Khi con con nh6 - duoi sau tuoi, c h a me hiem

k h i huong dan dung each cho con h ie u ve
n h Cln g moi de doa t rong moi truong song
xung quanh, c6 chang cOng chi la hu d0a
be. Sq con g�p Slj co thi cu cam cho nhanh!
N h vng qui lu�t vinh cuu ma hiem ai chlu nho:
"trai cam la trai ngon� "Trai ngon· thi phai tim
each ·an· cho dvc;ic. Cll n g hi rang ·cam cho yen
c huyen· th\ con se an toan la vo cung h9 sach!
N hieu phu h u ynh k ha c l 9 i " b a y bong · theo
truong p h a i giao due thi�t "lang m9n": "g ia m
sat con ky ca n g la yen tam, con thi hay de
c h o be song hon nhien VO tV. Cho be biet
n h ieu q ua, som qua se khien be tr<'.1 thanh
cu non"!?! Nghe sao thay be giong bup be bl
n
gia m long trong tu kieng. N h ung be dau c6 :r
"'
c h l u de cho ng voi k h a c "g iam " minh l9i, be se -

tl m tram mvu ngan ke de •thoat''. n g uy co ta i

nc;m tr<'.1 nen cao hon! Y tvong Jang mqn tr<'.1
thanh tai n;;in . . . lang nhach cho con!
K h on g ft phv h uynh cOng hieu rang nen n6i CV·

cho con biet, nhung l9i dc;Ji . . . Ion moi n6i, 3

vi "n6 con be tf, da h i eu g1 dau ma n6i"!?! Ho

q u en mat tieu ra n g : be con nh6, nen moi can 3
·fl)

39
"'
CJ\
cha mf; gi up ml n h ba ng each n6i c h o m1 n h
z
hieu, c h u neu b e h ieu roi th1 c a n a i n 6 i n Cla
lam chil Con SQ be kh6ng hieu noi n h CJ'ng loi
mi n h n6i LI? cu n6i dung vai tam nh�n thuc
cua be la be hieu het Vuong mac thLlong
nam a ky nang truyen d i;l t cua c h a mf; m¢t -

•Qi
...J dieu ma ch a m f; h oa n toan c6 the hoc h6i
dLIQC, chu be c h an g he gap rac r6 i gl v e kha
nang cam nh�n lin h h¢i van de.
-

Vi dv: hay n 6 i ra ng "Neu con kh6ng n g h e loi

mf; th1 c on c6 t h e gap tai nc;in, c6 t h e chet. Chet
la gl? La co n se k h6 n g bao g i o auc;ic gap ba mf;
n cra, kh6ng bao gio dLIQc ba mf; be n cra, kh6ng
bao gio d LIQc mf; 6m hon n Cla . ."Thay v1 n6i rang:
"Con ma chet thl mf; se mat con, mf; se c het
t h eo con, mf; se dau kho . '.'v.v. va v.v n6i kieu ay
. ...

thl dung la be se khong h ieu t h � t !

Cau h6i tha thiet cua p h v h u yn h la: "Lam

each nao de toi cam th6y an tam khi con & nha
kh6ng c6 mfi?"

Hay di;ly co n khai ni�m nguy hiem cang

sam cang t6t, bang each t;;io ra nhClng tln h
huong ci,rc k y kh6 c h i u c h o be t ra i nghiem,
roi cat nghia cho be hieu 'd6 la nguy hiem''.
Be c6 the hoc alJQC nhClng khai niem co
ban nhu v�y w sau thang tuOi.
40
 Sau khi be da c6 kha i ni�m ve nguy hiem,
bi;in hay dua ra Lu?t va Chfnh sach: c6ng b6
cho be biet n h ung gl be khong cllJQc phep lam.
N e u be tra i lu?t thl hln h phc;it la gl, v f d 1,i: M� se
kh6ng n6i chuy�n v6i con t6i nay. Neu be n g h e
loi n g h i e m chinh thl se nh?n du<;ic pha n thuong
la gl, vf d � t6i nay tru6c khi di ngu, m� se ke cha
con nghe hai cau c huy�n, thay vi m(>t chuy�n
n h u th uong I�.

Khi tro ve nha, neu pha t hi�n thay dau hi�u

"phc;im phap'; thl phai khuyen khfch con n6i ra.
Sau d6: khen thuang cho hanh vi n6i th(lt, dong
thCJi Cung con thl/C hi�n hinh phQt (aii Otf<;IC th Oa
thu(ln trtfac) cho hanh vi phqm phdp kia. V6i
each nay, be se l u 6n n6i th ?t (vl n6i th�t lu6n
du<;ic tra n trong). Dong thoi be se c6 <; t huc w
hc;in che t6i thieu nhung hanh d(>ng kh6ng dUQc

r
phep (vi kieu gl cOng se bi p h c;it) .

Ai cOng tha thiet mong con mlnh se lu6n

r dUQc a n toan . V�y nen bao hiem cho con m(>t
each c6 hi�u qua nhat chinh la giup con l�p
t h a n h <; thuc, ti! de phong nhung nguy co, b6t
d i cac tai nc;in dau long kh6ng da ng c6. "''
3

3
...

41
Nhieu cha m� ban khoan, c6 nen cho con tre biet
ve nhD'ng van de quan tr9ng cua gia dinh ? (nhll
chuy�n buon, chuy�n lam an, chuy�n tinh cam
cua cha m� . . . )

Gia a1 n h la m¢t to ch uc n h lf moi to chuc

k hac du CJ muc la don vi n h6. TlfCJng tlfQng m a
,

xem, neu trong m¢t to ch uc ma moi thong tin -

ho�c ft nhat la n h Cfng thong tin khong vui cu bi
-

g i au nhem th1 se ra sao? N h Clng con n g uai trong

to chuc ay se xll ly moi vi�c the nao khi moi sl)
cu ma ma ao ao? Yeu thllctng VO dieu ki�n la m¢t
trong n h Clng tfn h chat Cl)C ky OQC aao va quan
trong lam cho gia d1 n h d�c bi�t va thieng l ieng
hon bat ky noi nao khac.

Yeu th lfo n g VO dieu ki�n yeu men +

=

ton trong + ti n tlfCJng.

 Khi ba n thuong ai, t6n trong ai, tin tuong ai,
b;;in c6 muon giau nguoi ay d i eu gl kh6ng, dau
d6 la dieu kh6ng vu i 7 Chi c6 dieu, khi cat ng hTa
voi con, can c6 each dien d9t phu hQp de tre
cam n h ? n trQn VE;'n aieu b;;in m u o n tam SI/.
Vf d1,1: ME;' n6i voi con: 'Khi con m uon xuong
ho boi thl con gQi m E;' dua di nhe. Con boi chua
gi6i, nen con di m0t ml n h thl c6 the nguy hiem,
ch et du6i" - "Chet du6i la gl ha mi;>?" - "La ch et
vi s�c n uoc, lo bi chet thl con se khong bao gio
duc;ic g � p m e n cra dau, con c6 m uo n the khong7"

Va Cl a¢ tu6i nao cua be thl ph1,1 huynh c6 th€ Mt

aau trao a6i vai con nhCtng van de cua gia dinh?

86 tuoi se chang bao gio la chuong ng;;ii v?t

n e u b a n bi et each lam bQn vai con m6t each th?t
sU tu t h u 6' con moi chao aoi . Toi th�t long tha
t h i et xin cac b;;in phu huynh hay c6'i mo hon de n
:;
n h o cho ra ng dung bao gio da n h gia thap kha .,,

nang trf tu� cua be, be thOng minh va nhgy cam

hem bQn tt1Clng rat nhieu. .
"
IQ
,,.
Vi d1,1: C6 chu be ba tuoi n6i vdi ba rang: 'Ba ...
.
Oi ba ve cai cau di ba, cau la phai c6 song hen. .,,.
Song la phai c6 rac nha ba': vi nha be gan kenh 3
N h ieu L6c!

Sl,.(ti n h teva nh9yca m a6 la san ph�m cuatritu�. 3

.,,,

43
 C6 the be kh6ng hieu het nhung w ngu cua ban,
nhllng hay tin rang be lin h hQi dllQC t ro n Ven
tinh than nhung dieu ban muon n6i, voi dieu
ki�n ban phai trao doi voi be th�t thanh tam, chl!
dung 'dien' ve m�t thanh tam voi be.

Van c6 nhieu ph1,1 huynh nghiaau 6c con tre con

rat non n6't, tot nhiit la giau con Clic van (fe quan
m;mg (chuy�n tlnh cam cua cha m(?, van de tien
bqc. . . ) de kh6ng lam anh hui'mg den con. Suy
nghi nayc6 dung Clan kh6ng?

Voi cau h6i nay, t6i xin phep trl n h bay hoi dai
dong, v i phai di W xa den gan thl tfnh khoa h oc
cua va n de moi dllQC sang t6,

• Yeu to m 6t: C h u n g ta ai c O ng !Ung thu6c

long dj nh lu�t v�t ly Bao Toan Nang Lur;mg cua
nha vat ly hoc James Prescott Joule: 'Nang IUQn g
kh6ng tll sinh ra, kh611g tu mat di, ma chi chuyen
tu dang nay sang dang khac'. fljnh lu�t nay hi�n
van da ng dllQC tiep tuc g i a ng day trong cac
truong ph6 th6ng, vi cho den thoi diem nay n6
van dung.

- Yeu to hai: Khi chung ta thb va nap chat d i n h

duong th6ng q u a a n - u6ng, la ta da dua vao c a t h e
mlnh nhung nguyen t 6 h6a h o c n h u Oxy, Hyd ro,
Ni-to, don g, sat, kem, canxi v.v... va rat nhieu
nhung chat h6a hoc ti,( nhien - huu hl n h khac.
44
N h Clng chat nay la v�t chat va t ro n g chilng c6
ch Lia nang luc;ing. Nang l ucmg cua chil ng, thong
qua qua trl n h ti�u h6a - hap thu cua co the, duc;ic
ch u yen h6a thanh nang l uc;ing cua ban tha n
ta, g i il p chung t a c6 d u na ng luc;ing l a m duc;ic
n h Clng cong vi�c cl,lc ky to Ion , nhu v�y ngu6n
nang l uc;ing ay cung phai rat Ion.

- Yeu to ba: Vi�c suy nghi - cam nh�n - cam

xilc - tu d u y la do nao b9 dam nh�n. Co the ta
n�ng trung bln h khoang SOkg - 60kg, trong d6
tr9ng l uc;ing cua n a o la khoang 1 ,Skg. N hu v�y
nao chi chi e m khoang 2,5% - 3% tr9ng luc;ing co
the.The ma khi ta tho m9t hoi, 30% luc;ing oxy
h it vao se duc;ic dua l�n na o, 97% tr9ng luc;ing
co the con l�i chi duc;ic nh�n c6 khoang 70% oxy
ma t ho i . Vi sao nao l�i can nhieu oxy den v�y?
Boi vi, trong cac ho�t d¢ng cua con nguoi thl
n
ho� t d¢ng suy nghi hao t6n n hieu n�ng luc;ing :r
..
n hat, hon hAn bat ky ho�t d¢ng co bap nao khac �

Vakhi ta tiln hanh h<>Qt d()ng suy nghi, thi san

.
phOm t6t ylu se iflll;lc nao sinh ra lo nhii'ng j "
IQ
nghi. ,,.
...
.
B�n hay nho l�i di, h orn nao b9n g�p phai ...
3
van de kh6 giai quyet, doi h6i �n phai suy nghi n

th�t n hieu, thl du chi n g6 i im de suy nghi tMi, :r

..

chll khong hi! c6 chut ho9t d¢ng co bap nao, 3

<I>

45
"'
01 ban van cam thay m �t ra roi. £)6 la do b i! n van
z
n a p n a ng luc;ing vao th ong q u a a n - uong va t h o
01

0
c n h ung n9p 6 m uc bl n h t h uo n g , ma n h u ca u S U
':>
.c d t,1 n g n a ng l uc;ing cho v i � c s u y n g hi l u c ay l 9 i
CL
ta ng d o t b i e n , gay ra tl n h t r9 n g cung k h 6 n g au
c a u, n6i n6m na la oxy bi "c hay h a n g '; Va Y la co
the bi thieu nang I L1Qng Cl,IC b6, vay la a6 m�t!
Ton g hc;ip l9i ba ye u to n e u t re n, se thay 6
aay x u at hien n g ay cau h6i "Wy chieu theo din h
luat bao toan nang /11r;mg thl n a n g IUQng ma
cac n g u ye n to h 6 a hoc d.;ing vat chat cung cap
vao nao tu do a n thuc u o n g Va khi troi Se d l1QC
c h u yen sa ng d.;ing nao, chuyen di oau, khi ma
nao chi san xuat ra m 6t san ph a m duy n hat, 06
la Y NGHi?"
Cau tra loi qua hien n h i e n : N a n g l uc;ing auc;ic
chuyen vao n h CJng y ng hi!
y nghi c6 ndng lll<;1ng va C h u n g ta va n l u 6 n
c a m n h a n duc;ic n a n g l uc;ing n a y h a n g ngay, c hi
c6 d i e u n6 6 d.;ing kh6ng n h l n thay duc;ic ba n g
mat, vl the ft ai chju c6ng n h a n 06 th6i. N6 g i o n g
n h u s6ng di�n thoai di o 0 n g hay s6ng truyen
hl n h vay: hi�n h CJu n h ung v6 hl n h (invisible).

Phai chang, nhCJng l u c b a n be - ngu6i quen

c6 chuy�n bu6n hay ch uy�n vui, d u hQ kh6ng
n 6 i ra, chung ta van cam nhan CIUQC: "ten" nay
horn nay c6 van de! Phai chang, d6i khi ta ng6i
gan m¢t n g uoi d u khong quen biet la bao - 6
h¢i thao ch�ng h;;m - v� n c6 ca m giac t h�t de
chiu, ho�c kh6 chiu, d u nguoi ay chi ng6i i m
kh6ng h e n 6 i n a n g g l het. P h a i chang - nhat la
CaC b9 n n[I, i.Ja g�p Vl,J nay lam ne - CO nhQng luc
ta dang ngoi lo dang ngam may hong gi6, bong
dung ca m thay "nh¢t nh¢t" sau gay, quay phat l;;ii
l a bat q u a tang lien: m¢t ga nam nhan, each xa
khoa n g va i c h 1,1 c met, dang nhl n ta cuoi tum tlm!
Sao l�i the? 86 chfnh la do nang lr.t{fng tilnhilng
y nghi cua nguoi d6 toa ra da 'ch;;im" vao ta, ga
nam n h a n ay da ng c6 trong dau y nghi rat chi
la . . . "ph�m thi.JQng" va tha thiet "nhln dang de
t h uong q ua, q u ay m�t l;;ii cho toi chiem nguong
chut xfu di m a ! " V'a han chi c6 the nghi thoi, vl
each xa tai may ch1,1c met co, v�y ma ta va n quay
l�i: nang l uqng y n g hi da giup han day!

Vi nao da sa d1,mg ngu6n nang lr.t<;Jng v(lt cMt

<
r6t Ian tit oxy cu ng cdc cMt dinh dl1Ung chT dl ...

dung cho moi m¢t vi�c hinh thOnh cac y nghi, nen
kh6i nang lr.t<;Jng na m trong cac y ng h i cOng r6t /(Jn:
bao toan nang l uqng m'a! Va m o i n g lloi chung ta
...
deu c6 m ¢t "he th6ng ra da" de "bat song" duqc 3
n g u o n nang l 1.19ng nay, ten g9i n6m na cua he
thong ra da ay la tn/c gidc. a tre, c6 the be kem
3
ta ve ki n h nghi�m song, nhung tn,tc giac tot hon .,,,

47
"'
en
nglldi Ian rat nhieu, vl "h� thong ra aa• trl/C gidc
z
cl6 mai "ra lo" nen chat luc;ing con clang "trong
en
c:: thdi h<;m bao hanh� Tri.Jc gia c cua ngudi Ion, qua
0
'::>
r thdi gian su d1,mg n h ieu nam, cluang nhien kh6
Q.
long ma tot nhu cua be: do co lam sao tot nhu
do mai auc;ic!

Gia t6i mai quay /Qi ae giai aap trt/C tiep vao
cau h6i t111qc neu ra: khi b<;m c6 nhung van de kh6
khan ra c roi, so luqng nhung y nghT trong cla u
b1;m cli ng tang len vo cung nhieu, va vl the vo
so nhung y nghT ay cling t6a ra mC?t khoi nang
lt1<;1ng cl,(c ky Ion. Y nghT tot thl toa nang luc;ing
tot, va y n g hi xau thl toa na n g luc;ing xau.

X i n d ung ai tiep t1,1c om ao tllo ng l a c6 t h e

"g6 i kin" kh6i nang l llc;ing ay lr;ii clllc;ic, br;i n k h o n g
t h e g iau be b a t k y d i e u gl h e t . ! S o a t l r;i i rn a xe m ,
n h un g h o rn b c;i n c6 c h uy�n lo a u , cang t h a n g ,

be cua b<;m d l.IC1ng nhLI q u�y n h i e u h on, k h 6 bao

hon: be n h� n phai n g u o n nang luc;ing cang thang
lo au tU b r;i n da y. Be c6 t he kh6n g b iet Cl,J the la
chuy�n gl, nhung be biet chac la c6 dieu bat lc;ii
cu am t h a m dien ra sau lung mlnh, lam sao be
cam thay du bl n h a n de ung xu de thLlong duqc.
86 la ly do n hun g g i a dl n h hay xa y ra c h ien t ra n h
l;:inh, d a pha n n h un g dua tre d e u ft n h i e u c 6 van
de bat c�p ve t a m ly a d<;mg tinh n h LI tra m cam
cha ng han, va t re t h llong t6 ra ma c cam, chan
Trang khi o n h Clng gia aln h hay c6 "kh6ng
doi .
chien" bang v�t dung thl tre th llong qu�y tllng
h oac b6 nha di Cle tranh xa vung "oanh t9C''.

Tat nhien kh6ng the mong C!Qi mQi m6i

quan h� trong tat ca cac gia Cllnh aeu thuan
bu6m xu6i g i6. V�y thl khi be phai hung nhieu
nang ILIQ'ng khong vui, nhLlng neu tiep nh�n
n6 d trang thai cong khai, r6 rang, nh� nhang,
be dLIQ'c ton tr9ng, aLIQ'c tham gia y kien, aLIQ'c
chua n bj tot ve tinh than de san sang thfch Ling,
aLlong nhien se tot hon rat n hieu so voi vi�c aa
cam t h ay bu6n lo l 9 i khong he aupc ton tr9ng,
cha ng ai c h o mlnh biet aau la chuy�n bat on, tat
ca CU ma m o ao ao nhLI nhClng bong ma!

Mot aua t re ba tuoi aa c6 q uyen OLIOC biet

tLlong t � n ra n g : w gio mlnh se (J v6i m�. kh6ng n
::r
c6 ba n Cla, ba chl ve tham th6i (chl! kh6ng phai
nghe n6i doi la "ba ai c6ng tac"), va mlnh phai <
""
chap nh�n dieu 06. Rieng aoi voi ph1,1 huynh,
khi co gang "g6i" cha k fn khoi nang ILIQng tieu
CljC khon g 16 kia trLloC mat be, tam ly Se bj cang
thang n hieu hon do cu nam nap sp be biet. "''
3
Tra ng thai nay rat de gay ra "h¢i chung S N": Nhjn n
::r
- N fn - N uot - Nen - NO. Tren thuc te, kho n g kh6 "'

Cle quan s a t thay : khi c h a me lang le mat doan 3

-11>
"'
Ol ket n h ung giau khong trl n h bay cho con n g he,
z
thl con rat d e bi "va n g m i eng" b at ky luc nao vl
Ol

0
c: giai c!oc;m N6 cua q u i trl n h S N .
'::>
.t::
0.. C6 t h e trong c h u n g ta, da c6 n h O'n g n g uoi
·-·
.t:: dUc;Jc trai nghi�m tri,mg thai nay: kh i be b i et Sl,I
f-
"" th�t, be se tro tha n h n g Uoi dong m i n h tuy�t voi
....J
giup phi,J huynh mau VUc;Jt qua n ie m da u ho�c
Sl,I kh6 ta m nao d6. Tr� n g thai giau diem Sl,I th�t.
che day thong ti n gay cho be sl,I b at a n, sq h a i
vo cu ng t�n! Va vo i ai cCmg v�y. m(>t moi truong
so ng bat an l a dieu ki�n ly tuong lam nay sinh
n h C!ng h a n h v i eve doan, manh d(>ng, khong the
l uong truoc duqc.
 Tuoi biet... Ra u !

Sau tu6it
La n dau tien, be "ra doi• thtJc slj: vao t n.long
ph6 thong, mc}t n g6i truong khac han v6'i ng6i
t rl.long mau giao ma be tung biet, tung quen va
t un g yeu men. Truong do n g hem, 16'p dong hon,
gio hQC dai thoong, gio choi n g a n ngun. Moi lop
c h i c6 mcjt thay ho�c CO, nen ca n g\ la phai ttJ
n
lo, kh6 ma nho co dl.IQc. Th a y co m�t may "mat =r
"'
me" hon co g i ao cu, "mat" t6'i muc be thay "l9nh·
lu6n! Ky l u �t a trliong ph6 thong cung 'm9t troi
mcjt vvc·vai trl.long mau giao: khong chay nhay
hon nhien n h li 0 mau giao dl.IQC nua ma phai c6
y tu, tiJ ket b9n ma choi, tiJ ph 1,1 c VI,! toan phan .,,
nhung nhu cau thiet yeu, nhung dieu ma khi (J 3
()
ma u giao be van dl.lqc cac co nha c va trq giup =r
"'
thuong xuyen. 3
.,.
 N6i n om na, neu vi tn1ong mau giao l a c6i
"t h i en auang: thl khi vao tnJong ph6 thong la be
aa "h.;i ca n h " t ro l9i "ch6n d uong gian" voi n h Cfn g
thl,fc t e aoi khi rat. . .tra n t n,1 i ! Va m o i n ga y b e
p h a i a t ro n g m o i truong "d uong g i a n tra n tn,ii " ay
k h oa ng ta m tieng.

f)e Ci9ng vien con, khi vao m6i trllan g moi,

phl,I huynh thuong "ve" ra n h ung v i e n ca n h k h a
Cif;'p, voi m o n g m u o n c o n v u i ve toi trllong. Vi�c
l a m 06 oay thi�n y, nhllng kha nhieu phl,I huynh
l;;ii cung cap thong tin theo 16i "to hong� Be khi
va chc:im thl,fc te p h uc t.;ip 1.;i lam, khong ft be
aa ...rOt bjch x u 6 n g m (lt each ngo ngang! V�y la
nhieu ha n h vi p h uc tc:i p l;;i lam c u ng bat dau phat
sinh W aay.

8au tien, be phai d6i m�t voi van de tha n h

tich diem SO, k e Oen l a S I/ tj n .;i n h cua cac b.;in
-

xung quanh. V�y la sinh ra bu6n ra u, g iau diem

cha mf;' khi bi diem thap, manh nha cho th6i
thieu trung thl,l'c.

Ke tiep, ng6i trong lop ph6 thong thl phai

tuy�t d6i im l�ng, khong the bu(lt mi�ng xl xa o
nhu h6i nh6 duqc nua, vi ph.;im la bj . .. moi ra
san dung lien, day c u ng la m ¢t cu s6c d6i voi rat
nhieu be moi w m a u giao len, n hat la n h lin g be
"mi�ng kh6ng kip len da non•! Nen khi ve n ha,
. .
thuong ng6i suy tu u rO, kh6ng hieu ti;l i sao mln h
"phat b i e u <; k i e n " ma b i r a san dun g . T U day, d e
sinh r a th a i do thich cai lay voi nguoi Ion.
Roi thl, hay nghe c 6 bao Ba Ion roi, phai . . :;
"

tro n g khi 0 nha thl lam cai gl m� cung bao "Con

c o n n h6, chua d u9 c . . ." R6t cu(lc be kh6ng xac
djnh noi ml n h nh6 hay Ion, nen phai. . .test: b�ng
e a c h tra n h thu tl,I <; ra q uyet djnh ma kh6ng can
h6i <; kien cha m�! vr dv: nghe nguoi li;l n6i ngQt
ru di c hoi, trao d6i do choi do dung voi b9n,
"th u e m uon" b9n chep b ai gium de tra n h ap h,rc

bai vo v.v. . .

Ben qmh 06, vi�c hoc chung v6'i nhung tre

I o n cong khien be de choang ng<;ip, de ba t c huoc
nhClng hanh vi khien n g uoi khac chu y nh u chvi
b�y. aa n h nhau, an m�c kh 6 ng nghiem tu c .

N h Clng ng hien cuu gan day cua cac

hQc da cho th ay r�ng: g i a i
n h a g iao dt,Jc <
.,,.
do9n tli so sinh den tam tuoi la gmi doi;ln ly .
:i
tuong nhat de u 6 n n�n nhan each cho tre. IQ

•t:'
::r
"''
Sau ta m tu6i m oi bM da u d9y !ti '

Sau tu6i, n h a n eac h cua be da ajnh hlnh

("\
:T
tuong d6i chk nen mu6n be c6 nhClng hanh vi "'

Clung ml,fc k h i va o tuoi den truong, thl ta phai c6 3

..,,
 su chuan bi tu tuoi . . !en h a i l Cu the: t� p c ho be
tl,! s i n h hoc;it d6c lap theo g i o g i ac, n e u be c6 so

s u at thi nhac n h o, k h 6 n g la m a n g . C h o p h e p be
tham gia nhCing buoi n6i ch uyen voi n g lfoi Ion,
·-·
muon n6i gi thi phai xin phep. Cho be t h a m gia
.!:
f­ nhClng h oa t d¢ng p h o n g t rao a cac ca u l ac b¢,
<Q.I
__, nha van h6a, trong k h u pho . . . ca n g som c a n g
tot de be hQC dL1QC ky nang Chung song c¢ng
a6ng.

H uong dan ch o be ky n a n g p h llc tc;ip n h u

d a n xep - t h e h i � n trlioc d a m don g : xin ph e p, n 6 i
c 6 chon loc y tuon g v a biet c h a p n h � n y kien trai
chieu, de tra n h h a n h vi cai va . vr dv, M¢t be ba
tuoi da dL1Qc m r; huan l uy�n ky nang dan xep n h u
sau: con da n g l u i h u i t h l m � toi d a nhe vao m o n g
con m ¢ t phat! Tat n h i en con k h 6c oa, n h ung m�
lo luonl DQi con n fn kh6c, m� h6i "M� da con c6
da u dau ma con lc;ii kh6c?" Con gao len: "Kh6c vi
m� da vao mong con!� M� bao: "Gao len the m�
khong hieu n6i con c;i, con n6i nh� n h a n g thl m�
moi hieu. Vl sao con k h 6 c r Be nh� nhang hon:
"Vl m� da con� M� l c;i i n6i: "M� n ghi mong la de
da nen m� da. The mong c6 p h a i de da khong
con?" - Be: "Khong, mong la ae n g o i '. M�: "A. v�y
'

thi con hay n6i v6i m � la m� Cli, mong la ae ng6i,

kh6ng phcii ae aa, tU gia ve sau m� ailng aa vao
mon g con nr."ia nhe. Con (l�p lc;ii): "M� oi m6ng la
ae ng6i, aft la de !. kh6ng phai de da, I a n sau m�
dung da m 6 n g c o n n CJa, con kh6ng thich v?y
aa u" - M�: ·A, m� h i e u r6 i , m� kh6ng l a m v?y n CJa,
x i n l oi b e nha� M<?t bai h uong dan kha hoa n hao!

.
::s
IC>
::s­
,.,
.

Q>•

3
("\
:Y
"'

3
.,.

55
"'
en
z
en
c
t>
�
,J:;
Cl.

La m co n ... Khuyet t�t!

Tre khuyet t�t la ai?

86 la n h Clng t re khiem khuyet chuc nang,
kh 6 n g c6 kh a n a n g lam auqc nhClng aieu ma dGii
aa so tre cung a¢ tuoi c6 the l a m duqc, g 9i la tre
thieu nang cho ngan g 9 n .
N6m na v�y. neu nhln tu g 6 c a¢ xa h¢i, chu n g
ta se gi�t ml nh ta i m?t vl: tre "khuyet t�t'' a da u
ma la m the! Du cac q u f tll nay c 6 ca the - trf tu�
- sue kh6e hoan toa n blnh thU'ong, nhung ... : nam
tuoi kh6ng ti/ tam rlla v� sinh ca nhan, kh6ng
tl/ xuc a n Bay, tam tuoi kh6ng tlf sap xep t�p VO
.

qua n ao khi ai hQC. 9 - 1 0 tuoi kh6ng biet quet

nha, lau ban ghe ph1,1 mi;>. 1 2 1 3 tu oi khong biet
-

tr6ng em, kh6ng tlf d9n va di;>p ban an. 1 5 - 16

tuoi ma khi d6i kh on g biet w mua g6i ml nau a n,
kh6ng tl/ u i do de m?c. N6i "huych ti;>c " ra: day la
. .
m¢t dc;rn g p h e pham q u f tocl N h6m tre "ta m g Lri"
c6 si so n g ay cang tang nay b i khuyet t¢t ve ky
na n g song, tfn h t L1 lap gan nhL1 bang 0

Tre khuyet t�t ky nang a da u ra ?

Cau "Con hu tqi m�" la loi aa p cl,lc ky chfnh
xac cac be t h i eu tfnh ti,1 l � p hoan toa n do each
giao d l,J c a g ia al n h . Khong ft ong bo ba m�, m¢t
ng a y. .xau troi, aa "dung h 1 n h " kh i nghe chinh dua
con - ma m1 n h nang niu nhll vang nhll ngQc -
het vao m�t: "co n ra n6ng noi nay la t;;ii ba ma,
sao h o i a 6 ba ma kh 6n g chiu d;;iy conr

H a i ly do chinh thuong g�p cua cai s1,1"kh6ng

chiu d;;i y " l a :

Ly d o thLr nh6t: Cha m� m u o n "cho rao con

n� m , c h 6 uot m� Ian� tat ca nhClng cay da ng co
c1,1c cha m� se dung m u i chju sao, de cho con
n
duc;ic song hon n h ien!? So p h u huynh nQ l u6n :::;
"'
muon giCJ r!t con trong m6i t r llong "v6 trung"! M

N h lln g h e song o noi "s;;i ch" qua thLmat tieu

kha n g the. Ma con th1 khong the o nha hoai
auc;ic, nen k h i ra duong, chl can g�p bat ky m¢t
"vi tru n g" yeu xlu n ao, con cOng "nhiem benh" -
"''
ngay. Bao da m ! 3
n
:::;
LY do thtJ hai:"T�p ch o n6 w l� p. ti,! song dLIQC "'
la n6 kh6ng can ml n h nCla, tui than l a m"!? Haha ... 3
·fD
"'
°'
day dfch thi la tr9 n g thai ma Due P h a t Thfc h Ca
z
goi la T H A M , tham d l16i h1 n h th uc rat t i n h te:
°'
c
0
tham duoc la VI P cua cu6c doi con! M a he THAM
':>
.r:: la kho lien. Bao da m !
a..
VIP - trong tieng Anh - la ch u dau cua ba tu:
""
Yery importa nt Eerson, ng hia la ngt1ai rat quan
--'
trqng. N h llng van chiI VIP ay, cimg con c6 the
la cha aau cua ba W: Yery lrressposible Eerson,
ng hia la ngtJC!i rat VO trdch nhi¢m!

C6 n h Clng d i eu that sl,l"bat kha th uyet"! Th6i

thi, xin ke chuy�n c h o d e vay cau ch uy�n sau
day cua chfnh gia di n h tac gia, k h i con trai hoc
lop m uoi (t\l i m6t truong Qu6c te 1 00% a tha n h
ph6 H6 C h f M i n h), ng hia la con moi co 1 6 t uoi
thoi. Mot horn nha t r uon g gai giay ve nha voi
yeu cau n h ll s a u :

a/ Hoc sinh se W toi xin vi�c a m¢t doa n h

nghi�p vua hoac n h6. P h v huynh kh6ng xin g i u m .
b/ H o c s i n h p h a i lam vi�c it n hat h a i tua n
kh6ng l uong.
cl Sau thoi gian lam vi�c. yeu cau hoc s i n h
elem g iay nhan xet c u a doa n h n g h i�p v e trllong .
M � ch oan g den "bat tinh"! Vi : con moi 1 6 tuoi
t h1 lam sao biet xin vi�c? Chua ho c het cap ba th1
biet vi�c chi ma lam ? T;;i i sao con lam vi�c ma yeu
cau khong Ol1QC lay l vong nhu nhQng nhan vien
khac? . . . Hang lo;;it n h Qng cau h6i kieu "cha me la
la chan. : cu a o ;;it hien len den nhuc ca dau, ben
de m ngay S\J Viec ra cau CUU "ba n6".

N h ung th�t bat ngb, ba n6 - m(>t ong b6

nguoi My chfnh hieu con nai vang, sau khi nghe
het chuoi ke le cua me n 6 - ben tuyen b6 rang:
"v6 cung s u ng suong, cu tuong sang Vi�t Nam
s ong la n6 Se thanh dua...VO t fc h Sl,I' r6i".

Va, ba n6 ben "khai quang diem n ha n' cho

m� n6: 0 My, hoc den cap hai la phai di lam them,
bat l u � n g i a u ng heo. 9 - 10 tu o i da c6 t h e di giao
scra b u 6 i s a n g q u a n h q u a n t ro n g khu ph6. 1 2 -

1 3 t u 6 i c6 the go clla nha h a ng x6m Ion t u oi xin

giup lam ve s i n h n h a cua, cat co san vubn. 1 5 - 1 6
c 6 th e di p h a n loc;ii thu cho buu ai � n . g i a o bao
h o�c h6i ng ubi q u e n ai can cham s6c v� s i n h xe
c(>. Thu lao thl C\JC ky "tUQng t r un g� vf d1,1: cat c6
2 USD, rlla xe 3 USO v.v . . Hoac vai a ua c6 tai
.

le aa n hat c h i 06 t hl t� p h Qp nhau ra cong vien

ng6i c hoi n hc;i c, mua hat cho vui; cu thay ca i n6n
xu6ng 06, ai b6 vao bao nhieu aeu "cdm o'n' het,
k h 6n g phai an xin' Ke ca nhCfng ban khuyet t�t
3
n h � cOng hang hai t h a m gia. "£Jua" nao khong
vao gu 6 ng lam them n h u the la n g u y co bj bijn
be tay chay rat cao, vl 06 la aua ca bi�t! 3
·n>
"'
Ol Thi ra the! N h1n li;li yeu cau "oai oam" cua nha
z
truong, long tham biet on ho v6 h i;l n : con di xin
Ol
viec se "du ng d9" nhieu t1 n h hu6ng khac nhau.
Khi cha me kh6ng c6 m�t, n6 phai a¢ ng nao de
·-· tll XU ly. Tat n h i en, trL!CJc a6, ba m� eta "c�p n hW
L
f­ c ho d� tu mQt each tong q u at: n6i g1, ea c h t h u y et
<(J)
_, phuc ngLIC:li nghe ra sao, each tra IC:li cac cau h6i
k h6 the nao v.v . . . Va sau nhClng Ian dau that bi;li,
c o n c6 kinh nghi�m "day m1nh" de lam tot hem o
n h ung Ian ke tiep: that bi;li di;lng nay trong thO'i
-

die m ay, gi6ng nhu "virus da dllc;ic l a m yeu di�

giup con tu tu tu ti;lo ra khang the tinh th6n. flay
la co che g i6ng h e t viec chfch ngua cac b�nh
nguy h iem, qua tot!

Chang h iem n h Clng d ua con du nha rat kha

-

gia - va n "bi me b a t l a m du t h U'; m�c k� bao IC:li

lai de biu "day con"! G�p phai It.Jc ph ong ba, con
l�p tl!c biet "lam du thU'' de tl/ ml n h thoat hiem
va dung vClng. Ta n con s6ng g i6, con chc;iy ao ve
ben m� chi de n6i moi ca u: "M� oi, co n ca m on
m� da bat con lam du thu, con than tuqng m�
r6i nha� C6 tam huan c h u on g nao sanh dL.lc;iC voi
cau n6i d6 cua con khong nhi?

60
 dU<;lC6m vao long
kh6e manh
. ca ve
11..
· . 6 I� dieu ky d i�u. V�y
nh bien dieu ky di�u tro

X i n dung a i , c h i vl hieu l a m hai chCI yeu con,

ma l a m con k h uyet t�t!

'
"
"'
:r
""
'
-
0>"

3
· Ill

61
"'
Ol
z

"Co oi c6, c h u n g c h a u
ye u c o l a m"
(Lai m¢t bai hat thieu nhi)
Yeu den mLlc cha me g a n h t ! i H6ng phai
sao7 Neu kh6ng yeu co lam t hl tai sao c6 n6i dau
l a con n g he d67 T h a m chi trong rat nhi eu tl n h
h u 6 n g me c o n pha i d e ra ng "Con k h 6 n g n g he
,

loi, mai me mach c6 a n ha". C6 n6i thl con nghe

ram ra p, c o n l oi c h a me n6i thuong l.;ii n h u "beo
d9t may tr6i ch6n xa x6i''. con c6 ng he hay kh6ng
la t u y...hen xui!

Biet ra ng con yeu c6 g i a o n h un g neu con

,

yeu co nam pha n thl chac chan phai yeu cha m e

ml nh m uo i phan, n e u d 6 l a n h Cin g cha m e tot.
Chang c6 dLla tre nao d.;ii d(lt den m Llc di yeu
mot ng uoi khac nhieu hem cha me ml n h . The
sao: con yeu cha me hon yeu c6 ma l .;i i
thl t.;i i
van g loi c6 h o n va ng I i.J i c h a me? £>6 la cau h 6 i
62
tudng doi h6c bua ma cac p h t,1 h uy n h yeu con
b�t bu(>c phai tl m cho ra loi da p!
Tuy nhien, cling ch�ng kh6 lam de c6 t he
quan sat dl1<;1c ng uyen n han thai d(> ·ngoan lc;i"
nay cua be doi voi co giao:
Co giao - dung chuan - thvong n6i vOi
gi9ng dieu binh tinh, ngon W n h e nhang,
d un g ml)c, hiem khi nao co len g i9n g , l�i
cang k h 6 n g bao gio quat thao. each n6i
chuyen nay the h i e n Slj ton tr9ng n h an
ea c h d6i voi tre. Du be c6 p h� m loi co
nao thi gi9ng co c h i nghiem n g h ! hem
thoi, chu va n W t o n . Tren aai nay, kh6ng
c1Cta tre nao thfch nghe quat mang.

Nhieu pht,J huynh "cai chay ca i coi": "Nhllng r6

rang khi toi quat thl n6 moi nghe� Dung! Vi tro n g
thoi die m ay be biet minh "thap co be hQng• nen
van ra n g nghe, nh vng tu d6 se phcit sinh ra cam
xuc cam ghet hanh vi quat t h a o nQ. Thai d(> hu ng
.
h a ng cua cha me con la bieu h ien cua sv bat 11,(c, :.
IQ
k h ie n be chi "tranh voi chAng xau m�t nao� r6i ::r
"
dau l�i hoa n day, viec gl c lin g phai phung mang •

...
trQn ma thl c on moi ng he. Lon th e m chut n Cla la
3
con copy ngay h a n h vi n6i nang tho lo cua c h a
me. X i n h 6 i n h6: ·s�n c6 the phung mang trQn
3
ma voi con den bao gio? Va khi con kh6ng con ""

63
"'
"'
"thap c6 be hong" nua thl ch uyen gl se xay ra"?
z
"' Tuy n hi en rat nh ieu p h LJ h uynh l;;ii p h a n n a n
c
0 la khi "N6i v6'i con da ng hoang tu te t h l n6 kh6ng
'.)
.r:;
Cl.
nghe''. H ien tuc;ing nay c6 th�t, boi vl:
·-
.r:;
r-
C6 gi a o kh6ng bao gia d9G, m a chi c6ng
bo n hun g bi�n phap ky l u � t be se phai
ganh chju neu k h6 n g ng h e loi, chll
kh6ng "gio cao da n h khe" nh u cha me.
N hieu phu huynh khac lai bao: "O n h a
cOng ph;;it c h f tLI day, ma n6 va n kh6ng
nghe, cang n g a y cang buong" B u n g
l u 6 n ! Bai vl:

Hlnh phi)! co su d u ng lu6n nhan ban, c6

k h 6 ng phat vl gi�n, kh6ng ph;;it cho ha
gi�n. Ma day la di eu kha nhieu ph1,1 huynh
v6 tl nh "s�p bay� voi ng6 nhan that ngay
tho rang "Ph9t m6t Ian cho n6 nho toi
gia"!?! NhO ca i gi toi gia moi duqc? N h o
toi g i a l a c h a me d a q u a "ac" voi minh!
Chu rat hiem nglloi nh6' la mi nh da ph9m
loi g1, va lai ca ng hiem ng lloi "ta m ph1,1c
khau p h u c" kh i h 6 i t uo n g l9i n h ung Ian bi
ph;;it thuo nho.

Van biet rang c6 cau ""th u6c da ng gia t�t":

"thuoc" c u a c6 danh be cOng la thu6c dilng,
nhung n6 ch! au da n g ae'! •g ia t�t" thoi, chu n6
khOng da n g d e n m uc be "nu6t' khOng n6i, sinh
ra d j Ling tra m trqng voi "thu6c"! Khi ph9t con
th�t k h a c nghi�t Ge hy VQng con "nho doi" ma
hJc tam ly ma phi,J huynh
biet n g h e loi, thi p ha n
nh�n Olic;IC t u con se l a S lf am UC, ch6ng d6i,
th�m c h i ca Slf cam thu.

Ben c.;i n h d6, k h i c6 p h c;i t , thi hi n h phc;it th6ng

thliong dlic;IC be c h a p hanh Va CO ta c di,Jng ngay.
Chu k h 6 n g n h u a n ha, khi m� tu ye n b6 p hGit la
be q u ye t "tu thu toi cung" . Sao lc;ii the? Boi vi:

Khi co phGit thi kh o n g ai c6 th e ·ban

tha n h c hi d� c xa" c h o be. Nen be h ie u
l i e n : 1 6 i th oat d uy nhat la hay "quyet tam
ca i ti;lO tot". Con a n ha , m� vua phc;it thi b6
vo dau xo g h e, ba n ¢i l�p !Uc cao g i c;ing
benh chau: "N6 co n be ti, moi b6n, nam
n
t u o i da u biet gi ma phGit vOi Vi;l, Sao CU ::r
..
phai da y dQa c h a u t6i thi moi vua long
�

<
""
a ?" v.v. . . Ng hia la hang loGit 'trGii ti n 9 n ta m
co n a m sao· cap toe mqc len len, be t h a
h6 d lfa d!lm, tha h6 tung chieu 'kho nh1,1c
ke" de thocit t¢i. ...
3
Tinh tr9 n g nay gQi la m6i trl/Ctng gido d1,1c n
::r
khOng th6ng nh6t. day la yeu t6 t� hc;ii hang dau ..

trong giao d1,1c, vl n6 VO hi�u h6a mqi Slf u6n nan 3

·lb
"'
"'
can thiet. Hieu m¢t each don g ian: m6i truon g
z
gia dl nh khong thong nhat la noi cho "xuat
"'
c:: xv<':lng" dua tre vo ky l u �t. quy q uy¢t, m uu mo.
0
'.::>
.I::
0.. . .c::;:;:,:�;' :
V�y nen, d e vl�c truyen d� \/ ·
'.
·-·

ky nang song tra th a n h h09� d¢n . . 19! "''�

.I::
1-

�
�·

•Q)
--' h9 n h phuc cho ca l'tal 'phla cha . v�··co
la�
,,

khong con each nao kha thl hon la hay

b�n voi con: d9y d6 be m9l ��voi thai d¢;•·'1i
t6n tr9ng, chan thao.h. vui ve1:Kh i con phi,\m�
161, can xl! ly nghietri° khac n h ung bl n h tf� . ,
dva tren tinh than t6n tn;mg pham gl6 ··

con, tro n g moi tn.tong gia di n h th6ng ,![

66
 "H o me a\ o ne!"
("CJ nha m¢t minh0: ten m¢t bq phim tam ly rat
n6i tiengJ
Ai da tl!ng xem b¢ phim na y deu cam thay
yeu men chU be Kevi n de t h liong - nhan v�t
chfnh. Ly do: c h i moi c hf n tuoi thoi, nhling khi
v6 tl n h bj . . . o n h a m(lt mlnh, Kevi n aa c6 the
w c h a m s6c ba n than rat chu dao tv chuy�n
an u6ng, tam gi?t, lam nhung vi�c v?t thliong
ngay. Hon the n ua, chu be con biet xoay so rat
kheo leo de chong l.;ii h ai ten tr(lm hung han khi
n
chu ng o¢t n h � p va o n ha. Tat nhien 06 la phim, ::r
w
nhung q u a th�t a n g o a i doi c6 nhung b.;in nh6 ....

ma cha m� c6 the h oa n toan y en tam khi con

phai a nha m ¢t ml nh; va c u ng c6 nhung aua t re
du eta a tuoi sap het cap h ai roi - ma cha m� van
khong d a m m.;io h i e m g ia o nha, boi sQ . . . "tieu"
w·
ca cua Ian nguoi ! 3
n
::r
Tat ca cha m� deu mong muon con mlnh w

gioi g i a n g , c6 ky nang song th�t phong phu. 3

""
 Ngat noi, thay con nguoi kha c gi6i thl them,
nhung chi u kh6 d.;iy do de con mlnh cung g i6i
thl . . . c6 ng uoi
day, c6 nguoi kh6ng ! Nhun g dua
tre gi6i giang deu la d o SU huan l uy�n cua cha
m�. chu c6 d ua nao lot long da b i et l a m het m9i
vi�c da u !

May v i l uoi bieng l.;ii hay t h ic h . . . g i a o c o n c h o

ong Troi theo k i eu : "16n len ttJ khac n6 bi et" y la -

n h o Tro i da y g i u m d6 ma. N h u n g 6ng Troi dau c 6

"ranh" d Cl va y, con ai n ay dc;iy ch6! "Xuat xuong"W
"16" cha con ngoan san n ay, m 6i n a y n o i r a n h Cln g
dlla tre sap vao O<;l i hQC roi ma d6i la ngoi chiu
tr� n . kh6ng nau noi cho ml n h m ¢t t6 ml g6i.

Nh6 n h Clng b.;in nh6 da m dang cua m<?t thoi

gian kh6, s a u tuoi da nau dUQC bCla cam don
g i a n cho ca nha v6i ba m 6n. Muoi tuoi tr6ng em
v6 tu, biet cha m da n ga vit, d9n d�p n h a cl!a . . .

Phai chang cu ng heo kh6 thieu th6n th1 m6i

ren c'lUQc con 7 V6 ly! "C h UCln g ng.;ii v�t" nam a
da u ? N a m a trong each nghi cua ph1,1 huynh:
ngay nay tai chinh doi ciao, n hieu phl,J huynh
n g hi rang " M i n h c6 n h ieu tien, thue bao nhieu
os h i n c h a n g duQc, t.;ii sao l.;ii bat con cung pha i
lam n h Cfng c6ng viec nha t.;ip nh.;ip d6�

68
 �t muon dai la: muon
ak)uy¢n t?p di eu d6 th?t
khi huan luy¢n con xll
qua n hCln g cong vi¢c
, ph1,1 huynh da t90 ra
tlJClng cho con luy¢n
rfiqi den n huan nhuyen.
duc;ic t hl se lam 19i, h?u
qua nghiem tr9ng. Day
c vl.ta de, vua vu i, lqi duqc c hf n h
. y, con gl ba n g ! Mai nay khi buoc
,
truang• t h �t Sl,J' Cua CUQC song,

Ai d a m c ha c rang ml n h c6 the lam •tam kh i e n

ba n g thep• de che chan cho con suot dai khong
·ao ma u•? De hieu v?y, ma nhieu vi van ·ngoan
co vat vat•: ·nhung muon osh in ve r6i l9i ba t con
la m vi¢c nha ar
<
''"
C6 m¢t ba m� da ra 1¢nh cho oshin khong
duqc lam bat cu aieu gl c ho hai aua con mlnh. Ca
hai dua se phai w la m het: w dQn phong r ien g,
chia nhau rlla chen, d6 ai nay ui, q u et san, sue
3
ho boi, giup chi bep chuan bi tht,Jc pham tnJoc
khi nau n uong, tr6ng em. Chi bep di chg nau an
ngay thuang, nhung ngay nghi thl ca mf;' Ian con 3
·'1>

69
"'
Cl\ cung di chc;i, nau a n . Dua Ion dan cllla n h 6 di cat
z
t6c, an sang.

Truoc khi thtjc hien m¢t dieu g1, cac con se

d ua "de a n" cho me "d u y�t" Ian cu6i. Vf d1,i: "Me Cli,
em dau ra ng, con dua em toi co A nha si n he,
con se n6i co cho con ky vao h6a don cho m e
v e t h a n h toan� Ho�c "Mai sinh n h a t a n h H a i , me
cho phep t1,1i con di nha hang B an t6i n he, con
se lay tien 6ng heo, r6i luc me ve cho con x i n
lai, c o n dinh c h i c h o bcra t 6 i khoa ng t u n g nay. . .
duoc kh6ng me?" v.v ... Oshi n nha d6 c6 chuc v1,1
t6 truang t6 giup vi¢c - suong q ua! Con cac con
ch! la . . . to vie n !

C h i k e l a h 6 i dau dua con g a i c u a c h i "bieu

tl nh"phan d6i : "Me th ue nguoi lam, t9i sao t1,1i con
phai lam?". Chi bl nh tinh tra loi : "Me tra l uong cho
nguoi giup vi�c. th1 c6 ay chi c6 bon ph�n n g h e
l o i m e t h 6 i , chu kh6ng c 6 trach n h i � m p h 1,1 c v 1,1
c o n . C o n p h a i h o c d e biet lam tat c a vi�c n h a va
quan ly mot gia dlnh.

Vay d6, ph�m chat hang dau de tro tha n h

m ¢ t p h u h uyn h t6t la dung cam VO kien tri.
 �n yeu som:
h h crng h� I vy

Gitli tre ngay nay dang rut ngan dan a(! tuoi yeu.
Khang kh6 de th6y rdng nhieu tre mm chi 11, 13
tuoi cling da bu&c vao tinh yeu Vi sao tre yeu
.

stlm nhuv�y?

Xa h<)i ta thoi eac h day chlla lau, 6 d<) tu6i 1 3

- 1 4 l a con g a i da dL1qc g a chong, con trai 1 5 - 1 6
da c 6 va c a ma! N h LI the th1 yeu 6 t u 6 i 1 2 1 3
-

l a m s a o c6 th� g9i l a "rut ngan" dllqc n hl? Ngay

ay, aLi(IC clloi ga ve ma kh6ng biet yeu nhau th1
"chet aon" voi cac 0,1! Sa o kh6ng thU nhln van de
6 g6c a6i di�n; chung ta da ng "keo" dai tu6i "em
con be lam"?
3
ve Sinh hQC, "vao yeu" 6 tuoi "biet buon"
kh6ng c6 g1 sai. Voi b�m nu, 6 tuoi len tam,
"'
01
cac t u ye n hormon sinh d1,1c ba t UdU dUc;IC kfch
z
hoat, he sinh d1,1c h oa n t hi�n dan va dat den m uc
01
c "Pro" (J t u o i 1 2 - 1 3 va i hien tuong day thl. Khi ay
0
'.:>
L:
co t he da san sang cho vi�c giao ph6i de duy
o._
·-·
t ri n 6 i gi6ng. Luqng hormon nay la " t h u ph;;im"
L:
f- chfnh cua "v1,1 a n· yeu som! Vai b;;in nam, hi�n
<(!J
_, ttJcing day thl dien ra m u(>n hon khoa ng h a i, ba
nam, va sau d6 t hi cac chang trai tre c O n g san
sa n g t h l,lc hien thien c h uc.

N h ung, sinh /y truang thanh l a o toi t ruoc,

C h a n g them doi tam ly trUang thanh va M qua
x{J h¢i: dan g CJ I ro n g
v6ng t ay m� am em, sue con
chua bung noi no i cam lc;in to bang n l!a cai thung
phi, chCf n g hTa chua toi da u, d u n g m(>t c a i , ve nha
c h 6n g va tru t h an h n(>i tuong! Duong nhien la
kh6ng lam duqc, ho�c kh6ng the lam tot.

Roi thi ra doi, gai CJ tuoi 1 3 - 14 se dam dvo n g

dVQc n h llng nghe ngh i ¢ p n a o de c 6 t h u nh�p
ma n u 6 i c o n nh6 khi k i e n thuc chva du? Trai tuoi
15 - 1 6 lay d a u ra kinh n g h i � m s o ng va b a n ITnh
vung va ng de leo lai m(lt gia dln h ?

N h u v�y, si nh ly tam ly
- - xa h(li, cu6i cung,
chi chap n h� n "d6ng h a n h h6a thu a n" c u ng nhau
khi tre buoc vao t u o i 1 8! D6 la ly do trong xa h(>i
hi�n d;;ii chung ta qui dinh moi nguoi p h a i h oa n " "

yeu c h o den 1 8 tu o i, de co n tre c6 du thoi g i a n

7J
dieu chlnh ba a i e u ca ban tren cho th�t can
bang, tnJ6'c khi thVc hi�n thien chuc v6 cung
q u a n t r0 n g : lam c h a m�. Slf can bang se mang
l9i nhieu co m a y h9nh phuc hem.

8 i e u ta t h l,fc S l/ J o SQ 0 day, chfnh xac ra, l a tre

quan h� tl n h dl,IC a OQ tuoi "nai va ng ngo n gac "
se de l 9 i n hieu h� i l,ly rat xau.

Day c6 the xem la gioi tre dang chr;iy theo trao

luu kh6ng?

"Ti e n trach ky, h � u trach n h a n" : T9 i sao k h 6 n g

a i chiu d�t cau h6i ng voc J a i : " N gay na y c6 kh6ng
ft c h a m� da g ia o d vong con ki e u gl, ma khien
tre bi s uy dinh dUfJng tinh than den muc phai tl m
cuu canh t ro ng m6i quan h� k hoa c a o tlnh yeu?
Vl r6 rang, van c6 nhllng gia dlnh con "yeu " rat...
du n g l!ch! N hllng tre "yeu" v¢i chi don gian cam
thay qua c6 don. du chva he b i et ti nh yeu dfch
56 "yeu sam" n a y l9i kha n hieu den
t h l,fc la gi .
<
m uc l a m ta c6 ca m giac d6 la m ot trao ILIU. ID-

Vi�c tre yeu som, n6i chung, se keo theo nhieu

van de dang lo ng9i nao?
· Yeu kh6ng xau, nhllng q ua n h� ti nh d 1,1 c O>
3
som k h i con "an chva no, l o c h va toi� g a y h � u
n
�
q u a x a u c h o ba n t h a n v a c h o c a t h e h� k e tiep "'

m oi la t� h<:i i ! 3
,.

73
 Rae r6i dau tien va nghiem tr9ng n hat la len
lut quan he tl n h due khi kien t h uc c u a tre ve an
toan tl nh due gan nhu ba n g o, n hat la tro n g g i a i
doc;m h i e n t;;i i, chung t a thay xuat hien t h e m
·-· n h i e u ben h nan y m 6 i l a y Jan qua duon g tl n h
J::
f-- due. N e u mang thai ngoai y m u o n thl h a u qua
•QJ
.....J that g6m g h iec n<;10 pha thai gay v6 s i n h, benh
tat, tU vong. Con sinh ra kh6ng cha, m� c6 th e
kh6ng nu6i duac, thl tuang lai cua em be ay se
v6 cung u t6i.

Chua ke den viec cac the he sau 16n len,

kh6ng biet cha ml n h la ai, gay ra nguy ca hon
nhan dong huyet - can huyet, lam ta n g s6 J u<;1ng
tre trl d¢n, suy thoai giong n6i. He l u y da n ga y
lap tt'.lc truyen cho n h ieu the he ke tiep!

Tiep theo l a t re la la viec hQc, de c6 n hCfng

h a n h vi bong b¢t, thieu kiem soat vl m u o n t ha n h
a n h h u n g (ram !) de "lay diem' v6i "nguoi dung
khac h9''. Sau n ua la tre d e "doi tan h" tha n h dua
doi tra, m a n h d¢ng de "b6i" ra tien chi tra cac
khoan tl n h phi! Cuoi c u ng, 6 tu6i 6 mai nay, k h i
g � p c a n h "cam k h 6 n g l a n h , c a n h kh6ng ng9t"v6i
"do i tac·: nguy ca "c han song" cao hon rat n h ieu
so v6i d¢ tu6i truong thanh.
Ong bO ta van co cau nen phOng ng ua tu xa la
tot nMt. Vgy, nhiing c1inh huang ve tinh yeu cho
con tre nen Mt c16u ti/ luc nao?

Phang ngua t uc la c6 bi�n p h a p ngan ch�n

t r u6c de s l) viec kh6ng bao gio xay ra. Vf d 1 l chfch
thu6c phong n g ua u6n va n la de kh6ng bao gio
bi u 6 n va n. Con c1inh huang l a ve ra ban do dung
theo 1¢ tr1 n h an toa n . Vf di,J: d! n h
de s l) vie c xay ra
n g h iep cho con de con hieu nghe
h u6 n g n g he
nao m1 n h c6 t he lam hieu qua n hat.

Neu h6i theo h u6ng ph6ng ngila t h1 ch�c

kh6ng ai t ra loi duQc va c un g chua chac c6 ai da
m u o n tra loi. V1 c6ng ba n g ma n6i, yeu thuong
v6n la "thl,J'c pham· tinh than cua con nguoi tu
thuo lot long: CO gl xau khi con yeu them dlfQC
m¢t n g lloi n C!a? Van de can "lam re/: d6 c6 thl,J'c
su la t1 n h yeu kh6ng, tlnh yeu ay thu(lc dc;ing nao:
an toa n hay k h6 n g an toan, tlnh yeu ay du nen
tang de ton t9i tot hay chua v.v. . .
<
Ill•
Con n6i theo tieu chf c1inh huang th1 sl,J' viec
se k h a c h�n: dau tien xin tra loi rang can djnh
hu6ng cho con tu. . . ba tuoi, 0 cap mau gicio, ve
tln h yeu! "'
3
Ap a�t va cam can co la bi�n phdp tot kh6ng?

Phi,J huynh chi c6 the ap d�t va c�m can 3

.,,,
 "'
"'
atfc;iC t h e xac Cua con t h6 i , va ti le dU<JC cOng rat
2 thap. Chu phan tinh than th1 con l a u moi ap oat
"'
c ca m can avqc, va t ra i cam luon la trai ngon!
0
:J
.c C6 m<?t ng uyen tac d u n g trong c a h a i k h fa
"-

cc;i n h v�t ly va t a m ly:

Khi ta tac d¢n9 m¢t /lfc thi se p h6t sinh ra

p hOn /ljc.

Khi a p d�t - cam can, phu h uy n h da tac d(>n g

vao ta m l y tre m <? t Ive kha mc;inh, ng a y l � p tuc h Q
se n h�n lc;ii p h a n Ive ta m ly W con : sv c h 6 n g d6i.
Th�m c h i, c6 dua "cung dau" con tam SU' voi bc;i n
t h a n la "tui biet ong ba g i a n6i du ng n h vn g tui
nghe h o n g noi, vi tui ho n g thich ai ra l�nh cho
tui het"! 86 la ket q ua cua phan I ve ta m ly.

Chae h a n n h i e u n g uoi trong c h u ng ta da

t u n g 09c qua cu6n ti e u thuyet l ung lay Tieng
Chim Hot Trong B1,1i M(m Gai: n han v�t nu c h l n h
d a bat dau yeu n g voi dan o n g cua mlnh tU nam
co . . . mvoi tuoi! Va t1 n h yeu chin chan d6 keo dai
theo n a m thang, bat chap tat ca: g i a d1 n h, xa h Q i ,
n ha tho, ton giao, va cu6i cung la bat chap l u o n
sv ma quai c u a s6 ph�n !
V�y n e n , xi n n ho n a m l o n g : ap d�t - cam can
la "ai�p vu bat kha thi"!

76
 Cha me t h uong hay ch9n k ie u ung xll "mua
d6 re" cho con: khi h o da n h g i a m(lt moi quan h�
nao d6 c6 the m a n g lai he lw xau c h o con thl hQ
q u yet long nga n ca n , ae con k h 6n g pha i tra g i a
dat cho moi q u a n he ay. H iem ai chju h i e u r�n g :
d6 la cai gia can thiet de con "mua" bai hQC kh6n!
Cha me chi c6 the - va chi nen - phan tfch, ly g i a i ,
yeu t h uon g va ch a p nhan, het sue t ra nh ap d�t -
cam can . Trong nhung dieu nay, yeu thtlang c o n
la yeu to q ua n tr9ng n hat de giup co n . . . nhanh
kh6n l

Thong thvong, p h 1,1 huynh nao yeu thuong

con dung each, thl co n se h6i y ki e n va se ng he
loi ngay khi alfQ'C ly g i a i r6 rang. Con yeu thlfOng
khong dung each thl se bat bu(lc phai a p d�t -
cam can, khung b6 va . . . bat ll,(cl

Tre khi yeu thuang giau kin cha m�, nhang dau n
hi�u nao giup cha m� "nhgn di�n" tre dang yeu ? :::r
"'
-
Can lam g l de bdo v�con tre?
Giang oil Neu cha mi:; nao c6 cau h6i nay
trong dau, th1 ro rang v6i hQ, tlnh yeu da tro thanh
ten tQi pham cl,lc ky ng u y h i e m dan g bi " I nterpol
-
ph1,1 h uy nh" phat l�nh truy na dac b i et roil "'"
3
Ch uyen b e, xe chi cho to v,3y? Xe t o t u n g t6e
ra r6i...bat h,lc, kh6ng dQn noi?

77
 "'
Cl>
Moi cay moi hoa: m6i nglfoi yeu moi kieu
z
k ha c nhau, a tu 6i khac nhau. Va a oai c6 bao
Cl>
c:
'O
nhieu each yeu thl c u n g c6 bay n h i e u each . .

:::i
.r:. .giau! N h ung n6i chung, khi ye u du la yeu "t� p
,

"-
st/. ai c u n g song tren may, nen dau hi�u de nh�n
thay n hat l a c o n " l a
hing" tren . . . tren, ke o hoa i
" "

kh6ng xuong noi va tr6 n g rat l a n g m c;i n . Khac

n h i eu so voi dc;ing "lo l t'.fng" m(>t each ra u ri lo l a n g
vl b ! •ac;ii bang h <;> c duong• kh Un g bo!

Can lam gi de bao v� c o n u? Co m(>t "cong

thU'c" cua thien nhi e n rat hay, ma ta c6 the ap
d 1,.m g trong khfa cc;i n h n a y : trong con bii o, n<Ji
binh yen nhOt la mat bt'io. Ta biet r� ng con bcio
ti n h yeu c h� n g ch6ng thi chayse ·�p· den voi
con, v�y thl dieu ta nen lam va ca n lam la d�y
con biet each n uong theo mat bao de c6 ca may
OLIQC a n toa n. Cach d6 la gi, c6 ph1,1 h uyn h nao
ti/ h6i ml nh chua?

78
 " D9y" co n biet ye u ...
Tu s6m !

Ti n h yeu, thl,fc chat, la qua t� ng TrO'i ba n: ai

cCmg ye u ! Va n de nam a cho: SU dl,mg m6n qua
t�ng ay nhu the nao moi la chuy�n ... nhdc dau.
llnh yeu doi Jue nhu m�t ngot, nhung lam khi
lc;ii ki n h h oa ng nhu bao t6, "quW toi bO'i khien
OL!Ong SI/ phai "Jen bCr xu6ng ru¢ng".

La ph1.,1 h uynh, th�t tlnh, c h�ng ai muon cu¢c

deri con mln h phai toi ta te tua chi v1...m6n qua
t� ng cua 6ng Treri. V�y ta c6 the lam gl cho con
de m6n qua ay dem den may nhieu rui ft? f)e d u
tln h yeu c 6 hi�n ra duoi "hlnh tuong" l a bao to,
thl con van blnh yen? .,,.
3
Trong con bao, noi s6 ng em gi6 1.;ing n hat la
m�t b a o. Mu6n con dung v¢i va ng yeu som, thl
hay d1;1y cho con biet v� tinh yeu tv... th�t som ! 3
·It>

'70
"'
O>
Va quan tr9ng la di;ly theo tieu c h i chia di tr;:
z
tach slf to mo muon khdm phd cao d¢ ra kh6i sue
O>
c
0
dl,IC.
hUtgiai tinh do a n h h liong cua hormon s i n h
:::>
.c
CL
Neu b;;m de hai "ngoi no" nay "n h � p· l9i voi
·-·
.c nhau - n h u thuong g�p trong doi, thl "tl,li n 6" se
f-
•(IJ
tro thanh m¢t qua born h;;it nhan voi h�u q u a
_J
k h 6 n l uong!

"Ta ch" nhli the nao?

0 I lla mau giao, cha m� c�n g i u p con trdi

nghi�m cam gidc yeu thU'Clng thong q u a
c 6 n g th Lie: "Trach nhi�m lam n a y s i n h v a nu6i
Ian yeu th uong" .

0
0 I lla ba tuoi tro di, con can dliQ'c ren va giao
cho n h O'ng trach n h i�m vlla sue phl,lc Vl,I n h O'ng
nguoi than trong gia dlnh. Bay la each gieo va
cham s6c 'h;;it mam" yeu thuong: con se cam
nh�n tr9n v�n yeu thuong la gl. CCJng a I lla nay,
con can dUQ'C di;ly de biet CO hai g i6i tinh khac
n h a u va khac 6 diem nao. Cho con biet be ra doi

80
la tu Sl,I yeu thVOng nhau gi(la hai gi6i tfnh ay,
chu k h 6 n g phai con c h ui ra tu... nach ml;', hay'mi;"
nh�t con tu thung rac"!?

*"'\kht�uyen hormon
nl'i.d(>ng� de co n hoc
·

nltemg ba i sinh v�t hQC 11¢ m(>tcach het sue

t votv,. Khi da 'thu&°bai� st,1 to mo t rong con

� se �gvo to chuc"Mn.
�i;,,,j\ .. ��c< �·:
. . ··. , .. .�i,,,.,:i( <, ';

Ngoai ra, h v6n g dan cho co n b iet ra ng:

IJ tu6i nay thl ngoaiml;' ra, kh6ng cho phep a i
duQc n hl n t h ay t h a n the cua ml n h nua. Neu c6
ai c6 tlnh lam vi�c d6 - ngo9i tru ly do y te - deu
la nguy hiem, v a phai tl m each thoat ra (la Ion,
ch9y, c h 6 n g l9i 6 m uc t6i da) r6i bao ngay cha
phu huyn h biet. <
"''
.
Khoang 8 - 1 o tu6i, aa c6 the tam sl,I v6i con "'
""
nhv n g voi 16n rang (J doi c6 n h ieu loi;li tlnh ,,.
"''
.
yeu lam: yeu gia dl nh , dong baa, b9n be,
ngvoi ca nho, que nha, doi Illa v. v... Den tuoi 3
n
nay da p h a i di;iy be h et tat ca ve qui trlnh giao :::;
.,
ph6i va an toan tlnh due trong the gioi sinh
3
v�t, tat n h ien cua ca con n g U'oi . ·'1l

81
 1 1 - 1 2 t u 6 i t ra di, khi hormon sinh due da bar
dau chi ph6i m<;inh, hay ti te v6i con ve tinh
yeu d6i lua - la dieu con ba t dau qua n tam
nhieu: c6 n h ung kieu ti n h yeu d6i l ua n h u the
nao (kieu n 6 le - chi em hClu, kieu phong t rao,
kieu ba ng h Clu, kieu c(Jng s i n h v.v. . .), p h a n
tfch cho c o n biet nhung b i e u hien cua tung
kieu, de '10" g�p thl con biet n h � n d<;ing. f)�c
bi e t luu y con ve suc hlt t giai tfnh do tac d¢ng
cua n¢i tiet t6 n han m<;inh cho con b iet s ue
-

hut d6 kh6ng phai tinh ye u !

T�p cho con choi mot va i m6n the thao tu

nh6 cOng la m¢t each h Clu h ieu de con kh6ng
"nhan ell vi bat thi en" sa da vao chuyen •y e u VO
yeu van''. "B6 nh6"v6i de tu ra n g : K i e u ti n h yeu a n
"

toa n l a d 9 n g tl n h yeu bang h uu, vl n 6 c 6 d u b6 n

yeu to t6n tr9ng, c6ng bang, yeu thLfang, vui ve,
kh6 n g thay du b6n "vi t h u6 c d6 thl nen tranh xa
"

la "thuc;ing s;:\ch". Rang "a trUong vong vong c hi

c6 bay nhieu dua, ngoai doi con v6 s6 ng uoi h a p
dan h on cho con chc;m, nen b<;in tot cua ba mE;>
hay kien nhan t r tE;>o n ua th6i. N g a n g a xin xin
,

chut cOng k h6 n g sao, qua r6i se thay mac cuoi

lam con 9. Yeu VQi ma h o, mai mot nh6 l<;ii thay
mi n h ng6, mac co chet mo!�

82
 Rieng phl,I huynh ch a u A t h Llong rat hay
"q uen": a i cCmg c6 nhu ca u va k h a o khat muon
aLlc;!C au yem. Vay ne n trlu men 6m ap con tu
nh6 t oi Ion cCmg la m<?t each giv con, vi con se
k h 6 n g n h at t h i et phai tl m toi "ng Lloi d ung" de
g i a i t6a c o n "khat chay co" cua m1 n h . Con n e u ai
d6 cu "cung oau n g o an co' ch o rang "au yem n6
Ion, 6m a p con hoai n6 yeu ouoi� th1 "n6" se oi
tlm n g uoi k h a c oe Ol1c;!C au yem om ap. Luc ay,
Troi gam c O n g kh6ng nha. Lu c ay, m� ch a chang
la 'cai ainh" g1 n va. Tt,.r n h ien ml n h di h9 b� ml nh
tOi muc "c h a n g la cai dinh gi" trong cam xuc con
t h) ran g chju, dltng ban than!

each tac d(l ng da chieu nhLl the se la l ieu vac

- x i n can thiet de n g ua "b�nh" yeu sam 6 t u o i 6
mai.

<
n,.

.,,.
3

3
rt>

83
·-·
L
f-
•CIJ
__J

O n g ba m l n h c6 ca u "Day an d.;iy n6i, d.;iy

g6i d9y m a'. N6i c h uy�n la m¢t ho.;it a¢n g gan
nhlf la ba n nang cua tat ca moi nguoi, ma s a o
c6 n h i e u p h 1,1 h uyn h bong ca m thay ngo n g a n g
k h i "con chang biet n6i chuy� n aoi Clap gi ca, cha
m� n6i nang l uu loat v�y ma sao n6 l.;ii do the
kh6ng biet? N hi eu It.Jc muon chui xu6ng oat n e
vl n6''.

Cai gi ding v�y, m uon c6 sa n pham tot thl

trlfac het phai c6 nguyen v�t li �u tot. Sau a6 la
q ui trlnh che bien tot, cuoi cl.Ing la khau dong
g6i va bao quan tot. NhClng ky nang cua tre
chinh la n hClng san pham cua gia dlnh va xa h(>i .
C 1,1 the a day l a ky nang the hi�n b<in than gay-

thi�n cam tho ng qua ng6n ngCI, gQi n6m na la

duyen n6i chuy�n.
 K h i p h a n tich theo each nay thi c h U n g ta
thay ngay:

ng nua, ma trong xa hoi

trr t6 da dvqc nang cap tro
nang cao. Ky nang nay lqi h.;ii
an da c6 cau ·mom mi�ng
do chan tay"! Mc;>t ky nang quan tr9ng v6
c�ng, g6p p han kh6ng nh6 trong hanh
ien than cua mot ca nhan.

Nam 2007, b.;in Adora de thvong sang tham

Vi�t nam. 0 t u o i m voi mi)t, Ad ora da "kip" cho
xuat ba n t6i bon tram da u sach thieu nhi! Mot
con s6 c6 the gay "choang"cho bat cu a i N h vng
.

de a;;it avc;; c aieu c.16, thi ch�c chan trong su6t

m uoi mot na m ay, mt;! cua Adora p h a i "n;;i p" n
:r
vao aa u con n h ieu hon b6n tram aa u sach, tat °'

n h i e n ro i ! <
""

P h v h u y n h mi n h hay c6 mot ng¢ n h � n rat

"co tfch': k h i con con nh6 thi chi cham cham cho
con "h9c l e" m a ch�ng chju cho "h9c van" vi "ch o
Cl>•
n 6 h Q C n h ieu n6 tha n h Cl,J non mat''. N h LJng a 3
tu oi den trLJO'ng thi lc:ii muon con biet du thu: l ay
aau ra? Khong thich b6 "nguyen l i e u va o ma lc:ii
"

3
muon lay CILJQC sa n pham, con doi san ph a m tot ·11>

85
 m 6i chju, th i�t la b6 tay1 Huan luy� n ky n a n g la
c6ng vi�c ca n m¢t q u i tri n h - qua tri n h rat dai;
ky n a n g trao doi - doi da p c u n g kh6ng n g o a i I�,
cOng can m¢t qua tri n h dai con moi c6 the "tieu
h6a" trQn ven, bien kien thuc tro tha n h "cu a dan
tui''. k h i con ca n la c6 san xa i n gay.
""
__,
"Ng uyen v�t l i eu" de s a n xuat ra san pham kji
nang n6i chuy�n t6t tat n h ien se la dtlr;tc nghe
n6i chuy�n nhieu, dung my'C: cha me n6i c h u yen
n h ieu, n6i nang dung mlfc, d u ng tu ngCI phong
phu vai con tu so sinh la mQt each cung cap
ng uyen li�u rat don gian nhung VO cling hi�u
qua de g i u p con "n6i hay" khi buoc vao tuoi den
truong, va c6 co h¢i phat trien n g6n ngCI - kha
nang va n hQC rat tot

Tat nhien khi n6i chuy�n vai con, kji thu¢t

don dat la yeu to kh6ng the coi thuong. Ky thu�t
webtal k trong chuong trinh Ky Nang Co Ba n CUa
Phv H uyn h la m¢t each kha dien hinh giup ph1,1
huynh kh6ng "tac tit" khi n6i chuy�n vai con, dong
thoi giup be tu duy va n6i chuyen tot Ban than ph1,1
huynh phai c6 y thlic tl! hoc, boi neu kh6ng ... Ta
van rat thllong hay gap nhClng gia din h - ke ca gia
di nh tri thuc - cha me thi rat chi la loi khau, n h llng
con l<?i"cam nhu hen''. 86 la do each n6i chuyen cua
cha me p ha n tam ly qua, nen con ''ti/ be" lu6n cho

86
 yen et'.ta yen nha, m6i xay ra "tham canh" ai n6i nay
nghe. Ong ba hay bao "Vq chong n6 gianh n6i het
roi, chau t6i kh6ng con gl de n6 i nO'a'.

N6i chuy�n la mot ky n an g ma ta kh6ng the

nao c6ng t h uc h6a theo kieu "Ian sau con n6i the
nay n g h e c h ua"I R6 ra n g trong th\fc te kha nhieu
p h 1,.1 huynh p h a i "keu troi " vl "da b a o ca tram I a n
r6i la me g Q i thl c o n phai dr;i ma n 6 cu <:Ii, bi a n
t a t b a o n h ieu va n the'. D e hieu q u a : m� d�n con
la phcli dc;i, n h ung moi Ian ba m� goi nhau thl
be m6i la "ng6n
hai n g lloi ay to a n <:Ii. Tieng ai voi
ngO' c h uan� nen be c u the m a Oi, nh6 sao noi tu
dc;i ma n6i!

Lon hon chut nO'a, muon con n6 i chuy¢n le

phep, doi da p gi6i, ph1,.1 huynh chi vi¢c n6i chuyen
le phep v6i ngUoi Ion tuoi hon mlnh, cho phep
con d uqc nghe khi phan tfch nhO'ng van de ph uc
n
::;
ta p, lap tuc con se h9c duqc each suy nghi de do i "'

da p, chang c6 gl kh6 ca! <

...

Chang hiem g�p cac b�c ph1,.1 mau do c6 baa

gio chiu n 6 i chuy¢n than tlnh v6'i con, mo mieng
ra l a "c6 gang c6 thep� thai do ke ca trjch thuqng
ki eu "Ia n sau dung c6 nhu the biet kh6ng? C6 cai
da u dau m a k h6 n g biet suy ng hi? Muon lam xau
ho ca nha day a? Sao kh6ng biet nhln ba m� ma
l op "d.;iy doi" con voi giQng di¢u day 3
h9c?'. Len ,.

87
 "'
"' "phong each" n h lf the ma l 9 i muon con an n6i
z
nh� n h a ng, le de\ k h 6 n ngoan thl q u a la c h uy�n ...
0\
c:
'O vien tuong!
�
.s::.
Q Giao sv nguoi My Glenn Doman, v! bac si
tien phong trong linh v1,1c Phat Trien Nao Bo Tre
Em da c6 cong th lie eve ky de n h6':

fi NINO:·b!.othing jn t:J,othing Qut, ng hia •

� . ·"""" ·- .
' la 'KhOng bo c h u t gl vao thl se khong lay
"'""c1lf<;lc cnlftgl ra"! "�
,/;.. ,".. : 4 .<.r.�dJ..,;.f,,�i, ... . ·�� ....�i��'

Vi�t Nam h6a c h o de n h6': "Khong Gieo t hl

dung mong Gqt hai''. Ho�c "Lam bieng Cho thl
dung mong Nhgn l9i'!

8B
 8 LJQc m E; ye u :
g i a bao n h i e u ?

TU h6i con n h 6 xlu, t6i va ca c b9n lu6n dvc;:ic

n g h e, nghe su6t ngay: "Ngoan n he, ngoan m�
moi yeu" - "Bung hv, hv la ba kh6ng th vong
aa u". Lon l e n m(lt chut, nghe nhieu hon: "Hoc
g i o i 6ng m o i wng" - "Ng6i im n he, ch9y lang
xang pha p h a c h ba g h et l�m� Lon tvong, nghe n
:T
day ca ta i : "Ca n h a la bac si, ky SLI, thl con it n hat "'

cCing phai th9c si day, k h6n g thl ba m� kh6 ng <

....
dam nhln ai"!?!
N h Clng "thong tu, chl th( rat doi "g ia phong,
ne nep con n ha" kia lu6n deo d�ng chUng ta,
....
den noi moi khi la m dieu gi, chU n g ta l u 6n ng�p
3
tran ... tinh than can h giac: ba, m�. 6ng, ba se ng hi
gl, n6i g1, se phan ling ra sao? Nguyen " ba n g "
6ng - Ba - Cha - M� chem che "xi" het cho trong 3
·lb
 ta m trr co n , c h a n g con c h ua l a i c h u t k h 6 n g gian
tr6ng nao de con suy n g hi ve dieu v6 cung ca n
t h i et : " m i n h ca n t i e n h a n h c 6 n g vii;'c n h li th e nao
cho hii;'u q ua n hat"?
·-·
.c 86i khi ket qua c 6 ng vii;'c kh6ng duQc n h u y
r-
""
t h l 6i th6i. . . con b6n ch6n thuc tra n g dem de ti m
m Q i p h liong ke t h oat kh6i Sl/ chi tr(ch - Ja m a n g
- mia mai che gieu - trung ph.;it, c h u kh6ng con
c h Ut hon via nao de su y nghi ve ea ch l a m l.;ii
c6ng viec ay tot hon.

N h ung g ia di n h c6 phai nha tu da u m a con

ca n nghi each thoat nhi?

H6a ra c6 day: nha tu vo hlnh n h lfng khac

n g h i �t cua n h Clng dieu kii;'n, n h Clng ky v9ng,
n h Cln g S t,1 ap d�t, dan den ho sa u cua ph�p
ph6ng b a t an. a m¢t g6c tham tham tro n g ta m
tlfong CU a con, Sl/ hoi hQp nc:Jm n6p Ju6n day a p,
vl sq "ph .;im loi la mE;! se kh 6 n g thuong nCla, mE;!
n6i v�y ma"! Con lu6n bi l u n sau trong vu ng lay
au /of

Tung dtJQc n g h e ca u: "Vi Th tJQ'ng de kh6ng

the cung m(lt l u c c6 m�t v6i tat ca m Q i n g uoi,
nen N g a i da tao ra cac ba m e;!": ti n h ye u thtJong
cua c h a me;! - v6 n duQc Troi ba n - la de con c6
cho a n tru t i n h than - nay bong b ien thanh nguy
c o Clem l .;i i cho con sl/ a u lo, ca ng t h a n g . Rat
nhieu be, k h i lo pham loi la kh6ng dam ve nha,
rna la n g thang dau d6; hoac xin "ti n9n" 6 nha
b9n be: nguy CO S l,l p bay cac t� n9n Xii h (li l�p
tC!c tang vQt!
Kh6ng the kh6ng thac mac pht,J hu y nh cua
n h C!n g be n a y, khi khien con am t h a m 5(1 ha i den
m uc c6 luc "va ng" ra kh6i nha nhv the, hQ c6 ha
he k h 6n g? Khi avQc h6i, ho deu tra l oi "Kh6ng,
t6i kh6ng ngo, t6i kh 6 tam lam'. Biet lam the se
6
k h ta m c h o con va ca cho minh, va y ma van lam
h oa i L9 chva !
.

Con s i n h ra doi la de dvac yeu thvang. T90

h 6 a t90 ra c h a m\' l a
de yeu thvang d�y do con
ml n h .
Nhung voi each ra dieu ki�n 'con phai the
nay, the k i a me moi thvang: tinh yeu cua mi;- bay
gio da OlJQC dj n h g i a Cl,! the, tro thanh m(lt thll
de trao doi. Ba mi;- ay tro thanh . . . chu ti�m. va
dua co n bat dac di tro thanh . . . khach hang t ha n
thiet, vl kh6ng the tlm m6n "hang qua d(lc" ay -

tlnh yeu cua mi;- mlnh - a m(lt nai nao khac! .

::i
IQ
Ky nang bat chll&c de hQC h 6 i a tre l 9 i rat ::.­
...
tuy¢t voi, do d6, kh i ai can - dong - do - dem voi .

con, thl con cung l�p tllc can - dong - do Clem -

"'"

3
l<;ii voi n guoi d6. Con cCing bat da u ra di eu ki � n :
"Con duQc mLJoi diem thl me cho con di c 6n g
vien nuoc nhe" - "Con a�u a<;ii hoc thl me th uon g

91
 gl nao, m ot con tay ga 1 25 di m e�-- Riet, n h l n cai
n h a sao ma gi6ng . cai boutique! Shop h�mg
sa n g n h ung song ph�ng!

Nhac si Y Va n da tL!ng viet n e n n h Cln g ca tu

bat hu: "Long me bao la n h u bien thil i bl n h ..." . . .

Bien c6 hai t in h chat rat ky di�u: dung chUa

va thanh tay. Du cac dong song c6 day ra b i en
n h Clng d o n g nuoc d1,Jc ngau day rac ruoi, th1
bien cung dung chua tat ca va lam cho m9i thu
dan tro nen trong s.;ich. Bien chua bao gio d�t
aieu ki�n: "Nuoc song khong sach thl dung c6
chay ra day'I?! Long me cung the, cung c6 kh.3
nang d u ng chua va tha nh tay moi dieu tu con
tre. Chae chung ta, it nhieu, cung da Wng duc;sc
nghe d6i ba ca u chuy�n ve me cua va i phi;lm
nhan trong a n . Co n ho mang tQi rat n�ng, vu6ng
vong lao ly khong hen ngay ra, nhung me van
cac ca cac cum di tham va luon n6i voi con ra ng:
"Rang ca i tao tot r6i ve voi ma nghe con".

86 la tam long cua bien, ta m long cua me.

92
 tn� ma ng tfnh
hat t6i thvqng
ieng lieng. Mat
'l,h khOng co n la
ng blnh thvong
th6i.

Khi 06, SlJ l uyen lvu gan b6 se k h 6 n g xuat

h ie n : vui thl con a nha, kh6n g thfch thl . . . nhan
nut bien! Roi do v�y. co n cCmg ft khi chju can
nhac ve nhClng viec c6 the anh hi.long xau den
h.;inh phuc - d a n h di/ cua g ia Dinh.

Con ngoanm� yeu da danh, con chva

ng oa n m� c O n g
van yeu. 86 m6i l a d¢ng l ijc tot
de nhung dua con lo lam biet q u ay dau hv6ng
thien. Ch�ng c6 dua con nao, du chi m¢t Ian th6i,
muon th am ti/ h6i trong u an: "8UQC m� yeu, gia
b a o nhieu?"

""
.

3
n
:T
"'

3
·(!)

93
·-
�
.....
•QJ
...J
H vau co n ch9y
dvon g na o ?

La pht,J huynh, chac h iem a i "th oat" dLJQc "vt,J

an· d9y con ve gioi tinh. N h un g cac ph1,1 huynh
p h ucm g Tay k h o n g g�p rac r6i n hieu ve van de
nay, ma da phan pht,i huynh A do n g thl l9i bi . . .
"nem"W"bi dao den bi ref, cu6i cung la bilu luon!

Suy cho cung, tat ca cai kh6 deu khoi ngu6n

w th a n h kien xa h9i rat VO d uyen cua m9t t h oi:
ai dam mo mi�ng n6i ve gioi tin h thl d6 l a nguoi
khong d a n g hoang, kh6ng dung da n ! Ma p h t,J
huynh nao cCmg m u o n mlnh la n g uoi dung dan
trong mat con, nen he con h6i toi la . . . ne gon
bang ki�u nhu "M� nh�t duc;ic con 6 thung rac'.
ha y "C6 con di;ii bang b a y ngang tha x u6 n g cai
tui, me mo ra thl thay c6 con� ho�c "Con chui ra
tu nach me� G�p phai cau "khung b6 b�ng born

94
tan· nhv: "Con chui vao n g voi mi;> n h v the nao de
mi;> de con ra ?" thl v()i va n g "chui xuong ham tru
an": "Lon len con se biet'! TL! the "tn,tc ch ien· cua
ph1,1 h u y n h th Vong la th1,1 d9ng tf{J va ne, tro n g
khi thien c h Uc c u a cha mi;> l9i la chU d9ng hutJng
dan ky nang cho con.

H vou con, n g l,la con, voi con . . . h a y tre co n

cCmg v�y, c u ng deu c6 m ot d�c diem chung: khi
a l ua tu oi au n h i, y nghi va cam xuc c u a be ell
bay bong rat hon n hien, nh ll may bay kh6ng
ngvoi l a i , khien con rat de c6 nh Clng hanh vi kh6
ki em s o a t 86 la ly do tat ca cac lo9i be w con
. -

th u de n con n g voi - deu can cha mi;> "bao hiem"

b�ng SI,! h Vong d a n ky nang mot e a c h Cl,I t h e, r6
r a ng .

ca m doan, giau d i e m la giai phap c1,1c

ky hi;l Sikh, d6i khi rat p h an tac d1,1ng, boi
"trai cam la t rai ngon"!

Biet r a n g phai d9y va rat m uo n d9y, nhvng

dQy th€ nao? 86 la chuong ng9i kh6ng 16 c u a
kha nhieu phl) huynh.

C6 n hi e u each, b;;in hay chon cho mln h va 3

c o n m()t each phu hQp. Tot nhat la nen bat dau

tu k hi con con nho voi nhClng loi giai thfch de 3
·<b

95
 "'
"'
•tieu hoa• n h lf: "M� c6 m¢t m'.ra cu a con, ba c6
z
m¢t nt'.ra, hai nglfc'Ji g6p lc;ii t h a n h con"; con trai
"'
c khac con gai a d i e m nao ... Lan hem m¢t chUt, ta
0
�
.c c6 the mua sach ve giai tinh, l�ng l�ng d�t len
a.
b a n Cua con Va to chuc nhlJng CUQC thi 00 VUi
de h<)c mini trong n h O'ng buoi t6i s i n h hoc;it g i a
din h .

Lan t h em chut n Cla, sap vao teen, thl n h Clng

bai sinh v�t vui se rat thu vj cho ca cha m� va
con: ph1,1 huynh se la . . . giao vien s i n h v�t. chu�n
bi day du ta i li¢u, hlnh a n h va k i e n thuc th uyet
minh cho con nghe nhlf trong n h un g g i o s i n h
v�t t h l,lc t h 1,1 tc;ii trlfc'Jng. TU n g CI nen st'.r d1,1ng c O n g
la nh Cln g tu ngCI rat lf la . . . s i n h v�t hoc: gi6ng
dl,lc, gi o n g cai, d�y thl, g i a o ph6i, th1,1 tinh, thl,I
t ha i v.v. . se gi u p ph1,1 huynh de "mo mi¢ng· hon
rat n hieu. NhClng kien thUc nay con c6 hoc Clc;ti
c lfon ga trlfong r6i, c h a m� chi vi¢c lay d6 lam
"ban dc;i p t a n c6ng• q u a pha n c a n th iet: an toan
tlnh d1,1c, cac bi¢n phap de phong xam h c;t i tinh
d1,1c v.v. . .Tc;ii c a c trlfong quoc te, a t u o i len m lfoi,
c�p nh�t day du n h Ctn g h i e u
hoc s i n h da dl1<;1c
b i et Co' ba n CO the tl,I v¢, tlf h c;t n che
n h ll V�Y de
a m uc t6i thieu nguy c o "c h et vi t h i e u hieu biet�

Chi hOi •nan g i a i " chut xru khi •ga tr6n g" n u 6i
con g a i, h�c "ga mai" nu6i con tra i ! Voi nhCtng

96
gia ca n h a�c bi�t nay. each te n h i va kha h i �u
q u a la viet thu. Trong q uye n Thu G&i NgUiJi Sap
Lan (NXB Kim 86ngJ, c6 btJc thu cua m¢t "g a
tr6ng" g ui cho con gai. 86 da gi a i thich ranh rot
de tran an va hu6ng dan con gai m1 nh each "xu
ly hanh c h fn h" trong nhung ngay "den 06� m¢t
b uc thu day ca m dC?ng!

Nho dong ng hi�p nam - ho�c nu - toi n ha

g iu p ao be cung la m<?t giai phap k ha thi duqc
rat n hieu phv huynh neo do n h,ra chQn. Cung
lam n Cta , hay nho bac si ho�c chuyen gia tham
van "nh6 to tam stf v6i con.
Khi g � p ae t ai n hi;ly cam, "tuy�t chieu" hay
auqc cac "ca o thu VO l a m" trong g i6i phl,l huynh
su dvng la Mm hinh -tieu lam Mi hu(fc, day la
-

"cuu canh" giup ch a mi;- "q ua truong" suong se.

Vi d 1,1 : mi;> m 6i hoan thanh xong bai "si n h vat" ve
q u a n h� g i 6i tfnh va th1,1 thai, la bu6i t6i may b6
con da c6 m 6t de tai "vi m6" de b a n tan r6m ra: <
"''
" H o m n a y cac bi;ln biet each tao ra em be r6i n h e,
bay g i o c h i phai coi li;li xem vi sao hai bi;ln ra tl1
cung mQt 16, ma m6t ban thi tr�ng treo n h ung
lun tit, con bc;m kia thi den thui l u i l a i cao nh6ng
3
v�y?''. Voi kh6ng khf gia C!i nh n h u vay, be se hieu:
g i o i tinh la chuy�n bi n h thuong n h u bao ch uy�n
khac. ta hoa n toan c6 the trao d6i cai ma. thoai 3
·rt>

97
 "'
Cl mai vdi cha m�. kh6ng vi�c gl phil i e de. Va con
z
se nhin lu b9 n vdi c� p milt rat "ch a n h": "ch uy�n
nhll con kien ma tl,Ji n6 lam thay g he, may dl.'.ra
thi tha thi thl,Jt web den web tim la may dl.'.ra con
nit, chang biet gi"!

98
 II
. . . H 9 t a,f, c I 09 n " I.

89c tren bao thay th6ng ti n l9nh ngu6i: mQt

vai trll6ng ph6 t h 6 n g to chuc d<?Y· VO Aik i d o
. . .

a9i tra cho hQC s i n h Ly do: ae giup hQC si n h w v¢

.

tru6c n<?n b<?o llfc hQc duong!?! Nghe sao gi6ng ·

n h ll Oat n u6c trong t h 6 i Chien tra n h ac li¢t, dang
th l/C hi¢n khau hi¢u Em la chien si nhO ae s%in
sang chien dau c h 6ng lc:ii quan thu!?!

Tlnh tr9ng bc:io h,Jc hQC OllOng hi¢n nay, O[ch

thl/c, la m¢t da ng Gic;ic loqn. Ma c6ng thvc bat
di bat di ch de s i n h lo;;in l a "thlf<;tng Mt chinh, hq
tac /ogn": cv n h1n dam "gi�c" n h 6 gay r6i lo;;in co
nao, th1 phai h ie u ngay "thuc;mg bat c h ln h" co d6.
Thl.f<;tng cua co n tre - n h qn g ova tre n6ng noi OJ•
dang bi ng uoi ta gan cho au thu t¢i da n h - la 3
ai? La c h a me, thay c6, va nhung nguoi trl/c tiep
giao d uo n g chv con a i ! 3
·rt>

99
"'
Ol
Truoc h et phai h6i: "Giac" 6 da u ra ?
z
Ol Khong kh6 de th ay chung la n h Clng q u f tll,
c
0 thieu gia, con cau con k h & n , dlJQC gia dl n h ngang
01
.r:::
0.. nhien "cap phep" cho l a m . . . c o n Tro i , m u o n gl
·-·
.I::. duoc nay, coi nguoi khac nhu co rac.
f­
•QJ
_J
Ke t i e p, chung la nhCfng tre "duc;c" g i a o dt,JC
bang don roi v6 t6i v9, ba ng chui m a ng miet th!,
khfch bac ngay trong nha ml nh, tll chfnh ch a m�
n guoi than, chung sao c h ep lc;ii nhCJng gl da trai
nghiem voi b\ln be, v6'i nguoi xung quanh. Sau h et
m6'i t6i thanh phan bi cha me "b6 p h e'; chi nu6i an,
tong den lop, con viec d9y do thl khoan trang cho
truong h9c. 86 la m6i truong gia d'inh.

a tnJong hoc, nhieu nam tr6 lai day, ti n h

tr;;ing giao vien c 6 hanh v i b;;io h,1c tan n h a n voi
hoc sinh gia tang ch6ng mat: danh tro bang
thu6c den barn tfm, ra lenh cho tro nay tat tro
kia, thut dau den ngat xiu, bat ch;;iy trong san
nang geit, dan bang keo vao mieng . . . nghe
kh6ng giong trVong hQC ma giong tr9i tho phi!
M6i trvong d;;iy Le ma khung khiep nhv the th1
con tre bat chVck theo la le thvong tlnh. N hCJng
ngvoi thay chan chfnh cCmg bi 'w/ lay. Hoc tr6
hanh hung giao vien la ket qua tat yeu. Gieo gl
thl gat nay ma! 86 la m6i t r uo n g hc;ic dt.lang.

rnn
 Ben ngoai, nhung XU huong song VO Cl;;io Clue
coa m¢t b¢ ph�n ng uoi Ion ma cac con bat g?p,
cOng anh h uong tieu c ue kh6ng nh6 oen viec
dj n h h1 nh nhan ea ch . 86 la m6i truong xii h¢i.
Ba m6i truong lien hoan khep kfn "Clen ngom•
n6i tren chfn h la "16" Ciao t;;io ra cac lo;;ii "giac�
trong Cl6 c6 b;;io l uc h oc duong !
V�y la hoc s i n h "Cluc;ic• h o c Vo a noi le r a chi
dan h d;;iy Le va Van. Nhung nguoi de xuong ly
g i a i : hQC VO Cf;;ii tra de cac em biet tl,f Ve khi bi tan
c6ng. Hoc Ai kido, ngoai viec W ve, be con hQc
duc;Jc yeu thuong, vi m6n Aikido chO yeu la do
c h u kh6ng Cla n h ! ? !

Neu ai d 6 c 6 t1 n h quen th1 xin Cluqc n h a c l ;;i i

cho r o : xua nay, vo su cOa bat k y m6n p h a i nao
cCmg ch9n IQC mon s i n h q.tc ky can th�n. Bai VO
thui;it la m¢t con dao hai lllai, ma ca hai lllai aeu
sac ben nguy hiem nhllnhau! Phai ch9n ky vi neu
<
tr6 nao c6 ta m tfnh kh6ng thuan, khi c6 vo se de ,,,.

y l;;ii vao VO thu�t ma gay hQa cho nglJoi khac. .

"'
IC
Tron g n h ung chuyen ve b;;io 11,.lc hQC C!Uong, c6 "'"'
...
be g a i Cla ke ra ng: cha me cho em Cli hQC VO tu .

nh6 Cle phong than, n hung thay b;;in be bi an

hiep la "ni$i m a u len oanh g i u m� r6i nghe b;;in be
rO re cung nhau oi "c hinh ph;;it"!
3
...

1n1
 (6 phl,J h uynh vua nghe tin, eta neu mot y
kien kh6ng the p h ot lo: 'Neu n h a truong d()y vo
c h o h9c sinh thl chac t6i pha i m u a su n g cho con
t6i qua! Vi con c6 vo, nhung dam k ia c6 bang
nh6m, dao barn , ma ta u , va ca sung n Cla . Lieu
may mieng VO ma truong trang bi c6 du de ti!
«IJ
....J ve? Hay lc;ii tro thanh n g uyen nhan kfch hoc;it con
say mau cua da m 'g i�c' ki a b un g len dCl doi hon?
Toi l uc d6 con t6i lam sao do noi ?''.

Vo thu�t rat tot, neu du<;ic hQC vdf

dfch dung Clan la ren luy¢n than t
ph1,Jc V\J nghe ng h i e PJl'.lhu c6 ng
,.::
benh;�� Nhvng
- ' __ ,

dong vien, chcta

sai ffil,JC dfch thl tai h<,ia se tham
n han tien! Xin dang d6 tai hQa ay I�
con tre!

Tat ca cac b�c minh tr iet W co chf kim deu

ran dc;iy duy nhat m¢t di eu : Lay oim bdo odn, oan
6y chQp chUng! Dc;iy vo dc;i i tra cho h9c sinh v6i ly
do chong bc;io l lfc hQC OUong chfnh la ' l ay oan
baa oa n ''. Ngh¢ si dien anh noi tieng Ng uyen
Cha n h Tfn da Wng ke c h uy¢ n tren m�t bao ve
nguoi 6ng n¢i cua anh: 6ng clfc ky gi6i vo den
m t'.rc dan h CIUQC ca CQp. Nhung cu6i cung 6 ng
Chet v1 bj dam 11,JC Jang tra thU, Chung dong nen

1 02
6ng aa k h 6 n g dich noi: manh ho nan djch quan
ho! Manh ho khi g�p nguyen bay cao con khong
d[ch noi, hu6ng chi. . .

Hay tra lc;ii cho con tre m6i truong hoc t� p

bl nh a n t ro n g sang b a n g each d�p ta n cac "lo"
aao tc;io ra "gi�c" bc;io ll,lc hoc a llon g : khi Thtlqng
c h a n chfnh thl H<;i se cha ng con tac lo9n nua! Va
hay giu g i n cho v6 thu�t tinh than thLJQng v6
nguyen thuy cua be) m6n v6n di rat Cl�m chat
n h a n van nay.

Mong biet bao, vi thllong cac con biet bao!

n
°"
"'

<
rt>•

3
·rt>

1 03
 Chi c6 nh¢n xet g i ve tfnh w 1¢p cua tre e m ngay
nay?

Ng a y xua, t h oi bao cap, tre em kha ti/ lap vl

h a u nhlf tat ca ch a me deu phai de co n 6 nha de
di lam. Toi t h oi @, o ca c do thi Ion, tre phan h6a ra
hai tha n h ph a n chinh: ngU'Cli Ian size nhO (kh6ng
nhC/ng biet lam tat ca, ma s uy nghi con qua sa n h
soi, l oa i tre na y xuat h i ¢ n trong nhC/ng g i a a1 n h
q u a n g h e o) ; v a gau b6ng (chi biet m¢t dieu l a
tr6 t ha n h . . hang trung bay c u a cha m i; c h u h a u
n h u khong c 6 k y nang g l dang ke, loai tre nay
xuat hi¢n trong nhC/ng gia d\nh tU trung llfu tro
len). Rat hiem tre II/ lap mot eac h h6n nhien, VO
tlf. Kha n�ng II/ l a p dung ng hia, 6 tre em gia d\ n h
trung l uu t h a n h p h 6 ngay nay, c 6 le s � p p h a i d ua
vao...silch d6!

1 04
VUi tinh hinh thf!c te tren, nguyen nhdn la do
aau?
Ng uyen nhan ti? "Co n htJ t<;ii mE;" 6 day la cau
tra loi chinh xac Ck be thieu tinh tt,1 lap hoan
toan do each giao dl,JC a g ia ainh. Dieu nay la "di
chllng" tam ly cua m(>t thoi thieu t h o n : rat nhieu
phl! huynh n g ay xtla tun g qua kh6, nen n g ay nay,
du CUQC Song tr6' nen de th6' hon nh ieu, hQ va n
con bi am a n h n�ng ne. TU d6 p ha t sinh tam ly
ct,1c aoa n "Doi t6i a6i kh6 qua nhieu r6i nen quyet
kh6ng de c h o con bi kh6 n h tJ minh n gay xua
ncra� khOng kh6 cua ho c6 n g hia la con kh6ng
bao g ic':I phai a(>ng tay vao bat cll vi¢c gi, tham chi
la n h Cing vi�c tt,1 phl!c V\J ba n than be! Ben c9nh
d6, c6 m(lt so it ph\J huynh l<;ii lo sq "n 6 li/ lap r6i
mi n h se bi con . . . cho ra ria, tui than lam'!?!

Tam quan trc;mg cua vi�c dt;1y con ti/ lgp la gi? n
::r
D<;iy con tfnh ttl lap chinh la cruyen cho con "'
ky nang song - tu thap den ca o. Cu(>c song lu6n
thay a6i va bien a(>ng, tre nao ky n a n g song ca ng
phong phU thi kha nang thfch nghi v6i nhCing
bien a6i cang Ion, co h¢i dtJqc a n l a n h cang cao.
.,.
D(ly con tfnh ti/ lgp chlnh la trao cho con 3

th ti vu khi lt;ti ht;ii a� con c6 dut;tc nhi�u ca may

n

"'
::r

song an toan, ht;inh phUc vii n(>i tam binh yen.

3
•'1>

1 05
"'
Ol VI d1,.1: Den g io nau cam ma chua t h ay me ve,
z
be tLf bi et bac noi cam, biet n h �t rua ra u . f)j hQC
Ol
c bi et tLf so;;in 6'6 aac, ti/ giac h QC bai l a m bai. Me ai
0
'.:>
..c: lam t6 i ve mu¢n, be tLf b u 6 n g mung va sap me n
CL
g6i chuan bi cho gio n g u cua me va con v.v. .

Tfnh tc/ 1¢p la can thiet cha con tre, nhung nhieu
cha m� /9i chia se rang nhieu khi h9 cam thay
bu6n vi con qua tc/ 1¢p va xa rai vong tay yeu
thucmg cua cha m�. Ta nen nghisao ve aieu nay?
Lam each nao ae can bO ng?

SQ con ti/ l�p qua se xa roi von g tay yeu

t h uon g cua cha me: d6 la k i e u tlnh ye u chiem
h uu: xem con nhu m6t m6n "hang mau kh6ng
ban"I T1 n h yeu con kieu nay da, da ng va se gay ra
rat nhieu bi kich ngang trai. Cantre can m¢t tinh
yeu v6 aieu ki�n va tit bi!

Va x i n dung ai l a m I a n g i C1a "song tc/ lqp" va

"song thieu gem b6 vai gia cfinh": day la hai dieu
chang lien quan gl den nhau. NgLfQC l9i, neu qui
trinh giao d1,1c aung, thi m¢t be c6 khri m i n g ti/
/¢p cao baa nhieu se gcin b6 ye u thucmg cha m�
b6y n hieu.

Pht,J huynh nao huan luy� n theo k i e u "d9y

de con ti/ pht,JC Vl,J dLfQC ban than n6 la mung
r6i, k h6 ng yeu cau h on" thl coi nhu "xong phim"!

106
f)u ky nang de tl,lx!.t ly tlnh hu6ng moi chl la mot
ve cua v a n de. Ve thu h a i cung VO c u n g q u a n
trQng: dung ky nang de c6ng hien cho cqng
d6ng - o d ay la gia dl nh cua be. Hai ve neu t ren
nhu m ¢t d6i chan, cung phoi h<;ip nhlp nhang
VOi n h a u tc;io ra SI) ti) \�p d u n g n g hia va tfch Cl/C.
Neu chl c6 m(lt ve, thl tinh ti) l � p cua con b<;in
se b \ . thQt! Khi b c;m t<;i o dieu ki�n tot cho hai ve
.

nay du<;ic song hanh, b<;i n se c6 dua con ...tren ca

tuy¢t voi.

a dq tuoi nao thi cha m� c6 the Mt dau tfnh ti/

19p cho tre?

Cau tra loi t h� t soc - d6i voi each nghi thu

cl)u : sau thang t u o i ! Va ng, sau thang tuoi be da
can dLIQ'C ch a m e bat dau h u a n l uy� n n h u n g ky
n a n g va y t h uc da u doi de c6 tinh tL! l�p va biet
yeu thL!ong c(lng do n g . Quan sat ma xem : t a t ca
cac l oai t h u sau k h i de co n , deu h u a n l uy� n con
n h Clng ky nang de t o n t<;ii tll . . .lot l o n g , n h L!: tLI d i
c h u ye n, tl m m6i, ch a y tr6n, chien dau t1,1 v � v.v. .
Con nglloi chung ta c6 nen va n m i n h hao h crn g
de phuc w c h o ml nh, n h un g dieu d6 h o a n toa n
khong phai de t h ay the - va se khong bao g i o Q;•

c6 the thay t h e du<;ic - nhcrng k y n a n g sinh t6n ! 3

f)UQC huan l uyen ky n a n g som ngay n a o, be Se

ti) tin, l a n h l<;ii va d u n g cam ngay d6.

107
 "'
en
ChUng ta nen tien Mnh dgy tre tlf lgp nhtl the
z
nao? Ch; c6 th€ c6 nhilng lifi khuyen c1,1 the?
en
c
0 (6 ha i "ch la k h 6 a va ng":
:::>
..c
0.. 1. Khong lam cho be bat cu dieu gl be c6 the tt;
lam. Vf d1,1: be sa u bay thang tuoi da biet cam
,

na m kha tot va da c6 the w di c h uy e n bang

each bO a khi cho be bu thl d�iy be bo toi ghe
an, /eo /en, W ca m bl n h bu. Khi thay ta, d;;iy be
bo di lay ta s;;ich, nam xu6ng thl tl,I co chan de
nh ac mong / e n , mE; th ay xong thl ca m ta do
(da g6i) bo vao thu ng rac n g a y ben c;;i n h . ME;
yeu cau "u6ng nuoc" thl b o di lay blnh n t16'c
(mE; de san) tl,I ca m u6ng. Gia ngu thl bo di
day g6i vao du ng vj trf nam, day ca g6i cua ba
mE; n Cta ! Vi¢c c6 trach n h i¢m voi c(ing don g
n h u t h e chfnh la "ky thu�t" de gieo mam va
n u oi d uong cho be tl n h yeu thuong gan b6
voi gia dl n h sa u nay a Yeu th tJong dtJ<;IC nay
sinh va Ion len tu trach nhi¢m. Khi ta c6 trach
nhi�m cang nhieu (nhtlng kh6ng qua sue) thi
yeu thtlong se cang f(1n, yeu thuong cang /(Jn
thi slf gan b6 cang cao.

1. Khi can giu p be, hay giup thong qua doi tay
thang t u o i , khi be
cua be. Vf d1,1: a l ua sau, bay
cam bl n h sCta chua k heo, c6 the lam r6't bat
cu luc nao, mE; se cam tay co n de cung ca m

1 08
 vao bl n h s O'a, l a u l a u cho be n g h i m�t chut
xiu roi tiep t l,I C, n h llng tuy�t nhien khong nen
"hau a n" cha c o n . K h i thay ta xong, n a m tay
be c u n g cam vao ta do va cung lam d¢ng tac
b6 va o t h u n g rac. Dan g i a n g9i la "cam tay chi
viec''. Mat cong! Dung l a s e ton hon chut din h
thoi g i a n 50 voi vi�c mi;- tl/ lam, n h llng ... "neu
bgn kh6ng chiu ton ntia phUt, naa tieng, naa
ngay, nU'a tuan, th¢m chf naa thong de dgy
con m¢t dieu gi <16, thi bgn se phili chiu mat
naa tfai tie Mu m¢t phlphdm an bdm..." (loi
G i a o sll G l e n n Doman).

Nhilng tfieu kh6ng nen lam khi dgy be ti/ 1¢p la

gi thlla chi?

N h Cln g "g i a n di�p nam vung" do la:

Thieu dung cam: con x i n h xan de thllong -

va c o n "d u sU'c" biet dieu do! - nen nhClngluc

c o n n h o n g n h e o, c h a m� rat de mem l o ng
<
cho qua. N h O'n g phl,I huynh nao nang dong "''

thi t h llo n g ng;;ii ton thoi gian vi "Ml n h lam 30

g i ay l a xong c ho g 9 n , de con lam chi them
ra c h vi�c"! 7 ! Thai d¢ nay, tc:i m g9i nom na, te n
"'"
cua no la ... LLJoi t i n h vi!
3
n
ft (chtJ tJ(>ng) t{/O hoan canh cho Con :r
Q>
t h t,Jc hanh n h O'ng ky n a n g da huan l uy�n:
3
-fl)

1 09
 day COil XOllg thl llghT la COil b i et r6i, ma
k hon g cM <1¢ng tqo aieu ki�n an toan cho
con th uc hanh tai nhuan n h uyen. Vi dv: dc;iy
con biet nau cam bang bep gas phong k h i
cup di� n t h l trong nhClng ngay n g h i khi c 6
.

m� a n ha , hay de n g h j c o n nau corn b e p gas

""
_, - d u n h a va n c 6 dien; de neu con th ieu s6t
gl thl m� giup khac phvc n g a y nhu t h e be
,

m ai du w tin. N6i each k h ac la co gang tqo

aieu ki�n cho be thanh cong va ca ng ft so suat
cang tot.
•
Thie'u kien nhtin: con Vl,Jng Ve m a i c6 hai,
ba Ian la bar dau ... "doi kenh" sa n g khfch bac
ho�c trach m6c.

•
ft khen thl.lifng <1¢ng vien k h i con than h c6ng
vi cho ra ng n h Cl n g ky na n g da huan luy�n la
" b on ph�n" cua con.

"Suy byng ta ra byng... con·: "de qua ma con�

"h6i ba n g con, may chuy�n nay m� b i et la m
het r6i''. "m� dc;iy r6i t h1 phai co m a n ha nghe
chua" v.v...
Thi�t la choi ti!
...
 C h u c tet 11 xi
-

C h u c tet - m ung tu6i, m9t n,ic I� aep c ua hau

het c a c dan t9c tren the gioi. Voi ngvai Vi�t cOng
the, a6 la m('>t t1,1c I� mang tinh le giao trong van
h6a, kho n g the thieu khi nam het tet den.

N g a y xva, chuc tet 6ng ba cha m� hQ h a ng

th �t sv la m9t niem vui, niem vinh dlJ v6'i dam
tre n it trong nha. Con n h6', sang mo n g m ¢t tet ,
n
ng uye n bay con n ft t ro n g nha d�y som de avqc :::r
"'
-
m�c ao moi, r6i xep hang trvck m�t 6ng ba chuc
<
"''
tet. Chuc xong, ova n a o cOn g avqc Ong ba thorn
m¢t c a i va "Ii - xi" cho may cai k�o Ca i ba n h ho�c
m ¢t va i m 6 n do choi nho nh6. V�y th o i , ma vui
ct! may n gay tet. Q>•
3
N h vng ngay nay. . .

Kha nhieu cha me aa vo c u n g lung tung

3
.,,,
 "'
en
khi thay c o n c h u c tet 6ng ba va m 9 i n g uoi v6i
z
t h a i d6 ch a n g du ng m vc cho lam: chuc lay I� vi
en
c
cha m� bar phai c h u c, ch U c m a u le n h un g la a�
tl
':l
..c n h a n ... bao 11 xl . N h ieu d ua con k h ien c h a m E; "m � t
CL
·-·
xa n h m a y x a m " k h i vlra n h � n bao n xl la C h u n g
..c
f- VQi Va n g m 6' ra xem "t<;i i tr� n'; ro i l� p tltc iu xi u
•QJ
-1 biu m6i: ·co n h ie u day ha ?''. Th i�t la m u o n d¢ n
tho luon! Kho noi, da y lc;ii la hoc;it d¢ n g m¢t n a m
chi c 6 m9t Ian nen "sua l un g n 6" n a m n a y, n h un g
n a m sau n6 cu"bon c o s o c;i n lc;ii"vl . . q uen mat tieu
pha i han h XU t h e nao r6i.

Xu ly s a o day? Co " n a n giai" lam k h o n g ?

K h i tre h c;i c ca i g1, dieu d6 ca n dl.f<;J'C l�p di l � p

l ;;i i thl tre m o i n ho. Va neu dU9c l � p d i l�p lc;ii dieu
ay trong vui ve, sun g suong th1 tre se g h i nho
nha n h h o n .

Tc;i i s ao cu dq i toi tet thl moi cho c o n toi c h u c

ong b a ? Ngay t h uong c 6 thieu g 1 d j p, t h i e u g1
c h u y� n de c h u n g ta c6 t h e chuc nh a u ? N hln cac
bc;in n g o ;;i i qu6c ma xem: sang vao van p hong,
sep chuc toan the nhan Vien "Chuc mc;ii n g uoi
mi?t ngay t6t lanh" (h a ve a good day). Cu6i tuan,
chieu thu sau trUoc khi mQi ngUai ra ve, mQi
nguoi chuc nhau "chuc cu6 i tuan thu vj n he"
(have nice weekend). B;;in bi b�nh, dong nghi�p
gc;ii di�n, toi tha m ho�c g C1i thi�p: "Chuc m a u

1 12
bl n h p h l,J c n he" (Get well soon). G?p ng voi q u e n
da n g di vai gia dl n h tren ph6: "Chuc c a nha b;;in
vui ve n g hen" (have fun together). v.v...

De thuang khong the ta!

Tre em Au My dVQc d;;iy n6i nhO'ng cau nhv

the tU k h i . ..c h u n g m oi biet n6i: dung ai ngil vai
ngtJai khac va khong mong cha slf aap l<;ri, a6
la SI/ thanh tam. Va vl da dVQC huan l uy¢n tu
nho xfu r6i, nen trong n h crng ngay le Ion nhv
le Giang s i n h, nam mai, hay le Phl,lc s i n h . . . tre
c h u c tet n g voi khac n h v m(>t n h u cau kh6ng the
t h i e u cua ban than. Be ca m thay mac co va c6
l o i n e u g ? p m (>t ai d6 ma k h 6 n g th6t ra loi chu c
tot d� p. Va vi be c h u c ngvoi khac quanh nam,
n e n ch uy¢n q u a tet la m(>t ch uy¢n tach bi¢t h a n
voi c h uy¢n c h u c mung: chuc vi ca m thay muon
c h u c, k h 6 n g phai chuc d e nh�n q u a!
n
:::;
OJ
N g voi Au My da xay dl,lng thanh c6ng Van .....

H6a Ch uc tr,mg! Va day la net va n h6a th�t d� p

voi tat ca mQi n g voi .

Thiet n g hT, c6 kh6 gl dau khi chung ta m u on

d c;iy cho con thai de? chuc mung ng uoi khac m(>t
each chan thanh, kh6 n g v1,1 IQi? 3
n
:::;
V�y chla kh6a a day la: bien vi¢c chuc mung OJ

ng LJoi khac - mong m u o n Sl,f tot d�p den VOi mQi 3

·tll

113
 "'
01
nguoi tro thanh m¢t th6i quen, mot n h u cau
z
tinh than kh6ng the t h i e u cua tre. Tr o n g va n h6a
01
c
0
p h uong Dong, dieu na y chinh la sv W bi: c h o di
�
_c
ma kh6ng mong cau da p l9i. y n g h ia sau xa cua
0..
vi�c chuc tet la a d6.

Gia toi "v1/ Ii xi.

o p h uong Tay n g uoi ta c u n g c6 Ii xi: d6 l a

va o dem G i a n g s i n h, O n g gia No en se di t un g
-

n ha de p h a r q u a c h o tre con. N h ung m6n q u a

06 c h fn h la tu n h ung n g uoi t h a n q ue n . Th a i thi
t� n g n h a u du thu, c6 ca nhung m6n do co day
ky n i � m ma 6ng ba c ha me muon truyen J9i c h o
con c h a u . Neu la tien t hi thuong s6 t i e n d 6 rat
n h 6, m a n g t f n h t UQng t r U n g . Khi nhqn nhilng
m6n qua day thimh tam nhu the tu 6ng ba cha
m� va n h ung nguoi than quen, a(Ja tre h<;>c OLl<!C
titnguai Ian slf thilnh tam vo vv /cfi.

Tre ca n dUQC d<;iy de biet tran trQng

tung m6n q u a du dat hay re, du cu hay
,

moi, du nhieu hay ft. each hi�u qua nhat la

m i n h h9a: tuc la cha m� lam cho con bat
chuoc.

C6 n h ung nguai danh han m<)t tu buffet suu

tam nhung m6n qua Giang sinh, trong d6 c6

1 14
nhQng m6n rat CO va n dLIQC d�t 0 Vj trf rat trang
tr9ng: h9 "th uyet m i n h" day x uc d¢ng: "day la con
bup be ma ba ngoc;ii cho m�. va con bup be co
nay da la bc;in cua m � su6t thoi chien tranh, gi o
m� t� ng lc;ii cho t6i".

T� p cho con chuc tet vui ve va c6 thai d¢

tran tr9ng dung m uc voi m6n q u a n xi ma chung
nh�n dLIQc, r6 rang, kh6ng phai la m¢t dieu kh6
kha n . Hang tuan, cho con di tham 6ng ba hQ
hang, moi khi ra ve hay dc;iy chung chuc m¢t
vai cau de thuong. Khi con hQp mat bc;in be, dc;iy
con chuc cac bc;in nhung cau mang "tlnh dong
ch f". G�p n g uoi gia hay khuyet t�t, cung con tien
toi va noi voi hQ doi loi tot lanh. £)e r6i khi nam
het tet den, con se c6 nhu cau m uon di chuc tet
nguoi khac voi nhung loi chuc v6 tu, day than h
ta m . DLIQc n h LI the la ta d a gieo vao tam trf con
hc;it g i o n g tu bi r6i d6.

<
CD•.

3
·CD

115
 01
z
01
c
0
"'
_c
CL
·-·
_c
f­
<QJ

S i me than tL1Qng
...J

C6 m9t d�ng TAM B�NH trong xa hQi

kha la nan giai. N6 xuat hi'n tren the
gi6i tu lau I'm roi: a aau c6 ngh� st c6
nguOi n6i tieng thJ a 06 c6. n6. Nh1.m�
chi thiri glan gan aay, can b�nh nay"'
mm bung pMt thanh ·a�I d!ch" ngoai
tam ki�m soat, v6i nhOng "bien chUrlg"
khUng khlep. 06 la chUrlg SI M� THAN
TUQNG

1 16
 Phan 1 : "B�n h"
da n g t h a n h oc;i i d i c h

C h i r i e n g m(lt tli Si da du de d ien ta tat ca: Si

c6 ng hia la u toi den m l!c n g u si!

Si m� than tll<;mg la dam say m9t ng6i

sao nao d6 toi mllc me m u (l i ngu dan. Hi�n
kha n h ieu bi;l n con tre mang da mac phai
chllng nay, khien phl,l h uynh dau x6t.

<
Tri�u chlln g de thay: quen an quen ngu, "''

q ue n lu6n ca hoc hanh, b at chap tat ca de svu

ta m moi thl! lien q u a n den than tvc;mg; ch�n
duong d6n ngo, goi di�n nhan tin "tren tung c ay -
W•

so"; goi qua moi ngay; x6ng Jen san k h a u "xa u 3

xe" than tUc;mg rat tho bi;lO; IQt trang phl,JC dien
Jam ky n i�m; th�m c h f tl m bang du<;1c ca d6 16t;
3
·tl>

117
 hon ghe hon san cha tha n tuqng dung ng6i; tll
truck c ua n h a doi
ha n h hc,i ban than de ·an vc,i•
than tuqng pha ... cong n h � n minh!?! (n h u t ruC:tn g
hqp fa n cu6ng cua m i n h tinh Luu 8uc Hoa) v.v. .
·-·
. Thoi th l du tr6 d i e n dao, loc,in ta m!
.i=
1-
<Q;
Mot diem d�c bi�t chang biet co p h 1,1 huynh
....J
nao de y khong: than tl1<;1ng "duqc· si me - hau
nhu toan bo - deu la cac ng6i sao showbiz. Rat
kh6 co the la mot khoa hoc gia loi lc,ic. lc,i i cang
h iem k h i la mot nha giao tuy�t vC:ti, va tuy�t nhien
kh6ng bao giC:t la mot c6ng nhan lao dong xuat
sac Du chfn h nhCtng nguC:ti ke tren, bang tai na ng
Va gia tr! ban than VU<;)t troi cua ho, moi t h l,fC S I/
lam cho cuq c s o ng cua n h Clng ke u me no tot
len tung ngay tung giC:t, chfnh ho moi xung da ng
nh�n duqc tin h yeu say da m tu moi nguC:ti!

Vi sao con ·b�nh"?

f)a la nguC:ti, ai cling muon minh quan trong,

muon dvqc ton trong va can c6 mot thU linh tinh
thdn giup ta d!n h h uong mt,JC dfch Song: n h C/n g
nhu c a u tMt thiet t h a v a Cl,IC k Y chfnh da ng. T1,1i
nh6 cling v�y. cac con can nhCtng dieu nay VO
c ung N hung hay dem xem bao nhieu dua con
.

c6 duqc di eu nay tu moi truang gia dinh?

1 18
 TU hai, ba tu6i, be da t1 m m9i each chung
minh c h o "the g i oi" biet minh quan tr9ng, ng i..lo i
phi.Jong Tay thllong g9i day la "tu6i n6i KHONG":
c a i g1 c O n g KHONG! Bat dau tu tu6i nay, neu phv
huyn h thieu ky nang hi.Jong dan be m(it 19 trl n h
xay dlfng gia tri ban thdn d e tro t h a n h nguoi
quan trQ ng th�t S l,1 - VOi trQn VE; n y ng hia tfch Cl,fC
- th1 con se bat chap m9i thu de w gianh a1..1qc

dieu 06. Va Sl,I ti..I c6 gang nay dien ra theo chieu

h1..16 ng tot hay xau, se hoan toan nam ngoai ta m
a n h h i.Jong cua phl,J huynh!

Lon c h u t xiu nCla, cac con nh1n thay n h vng

ngoi sao s h owbiz duqc m9i nguoi tung ho den
may xanh, di xe dat gia, xai tien n hi..1 nuoc. . .con
CV ngo n h Clng thu 06 lam nen gia tr! cua m(it
nguoi. Va con "d ich" ra ngay: c6 n h Clng thv 06 th1
m1n h se la n g uoi quan tr9ng, se duqc mQi nguoi
ton tr9ng. V�y la bat ch uoc, la aua doi cho b a n g
di..IQ'C, hoac I a n xa vao de "bat quang l a m ho" n h i..1
<
m(it con thieu than! (J cai tu6i an chua no - lo "''

c h ua toi, cac con k h 6 ma p h a n bi¢t n6i: tai nang

ngh¢ si la gia tr! th�t. se t6n t;;ii dai lau n h ung can
kh 6 luy¢n moi c6. Con Sl,I tung ho - xe CQ oat gia
,,.
- tien b;;ic. . l ;;i i la n h Clng gia trj rat gia t;;io, c6 the 3
mat di trong khoanh khac

3
.,,,

1 19
"'
Ol
Virus gay b�nh ii dau ra?
z

Ol Trang m (lt CUQC ph6ng van cac b9n t u o i teen,

c
0 k hi ph6ng vien d�t cau h6i "Em mong muon gl a
�
.r. cha m�·. thl ga n n h u toan b¢ cac cau t ra loi de u l a
Cl..

.r.
"M ong ba m� h i e u em h on": ng hia ca c em k h o n g
t--
he d uQ c cha m� ml nh thau hi e u n h u m o n g ucrc!
«11
...J
H ieu con chua xong, l a m sao h u6'ng d il n ? K h o n g
huong d a n duQc t h! l a m sao tro thanh thu lin h
t i n h than cua con? V�y la con bat bu¢c phai di
tlm c ho rieng ml n h m ¢t thu lin h ! Ma p h a m a dai,
" h a ng" th�t thl kh6 kiem, n h ung " h a ng" d6m thl
nhieu vo s6 ke; va "hang d 6 m" luc nao cOng l u n g
l i n h long lanh hon "hang th�t" gap b¢ i phan. Con
thieu kinh nghi�m va nong noi, c o n kh o ng tin
tuong a c h a m�. buck ra ngoai g�p "hang l u n g
l i n h l a 16a mat, ch;;iy khong thoat!
"

D;;iy con kie n tMc de phan bi�t giaa

gid tr; th�t va gid tr; gia, d6ng thoi dam
nh�n vai tro thu linh ti n h than cho con la
b6n ph�n bat bu(lc cua moi ph1,1 huynh.
N e u con kh6ng phan bi�t n6i dau la th�t
dau la ao, thieu cho dl,l'a tinh than de n m(/c
m a c tdm b�n h la c h t'.ln g si m� than tt1<;1ng,
thl ph1,1 huynh la n g uai phai ch!u toan b9
trach nhi�m.

1 70
 Muon d9y dvqc con nhilng kien thuc lo9i
nay trvoc het chinh phl,l h u ynh can gvang mau,
,

so ng hvong t h i � n Sau d6, hQ ca n dvqc xa h9i

.

aao ti;lO ky nang /am cha m� m Qt e a c h CO h�

thong, ba i ban .

N h Vng, ly Sl,I cun

. .van lu6n la "lJng bQ ngay
xi.la nuoi ca bay con ma c6 can h9c adu"! each
n g hi qua t h ua tt,t t i n nay aa k hi e n kh6ng ft p h l,l
h uyn h lam p h e n d i e u dung, p h a i c a u cuu den
bac si - ch u ye n vien tu van ta m ly - n h Clng n g uoi
19 hoac doi voi dua "ng hi ch tu" kia!

Xin khai trien them tf xfu a ngay cho nay:

ng a y xva, "d9c d uqc" t ro n g cu<?c song xa h<?i it
hon h a n bay g i o, n e n con c6 Ion len nhu c6 d9i
...

thl m6i nguy cCmg chua c�n ke. Ngay nay, con
sa p b uo c ra c ua th6i la da trung trung di�p d i�p
"cay d¢c" g i a ng ca nh d lla la c h a san. Dua con nao
thieu kha nang mien nhiem voi d 9 c t6 la baa
d a m "gl,lc" l i e n Khi phl,J huynh chua du sue dep
.
<
"''
ta n rung d¢c dlJQ'c ngay truoc c ua nha ml nh, thl
vi�c h u a n luy�n cho con ky nang khang d(lc -

xem ra la 16i thoat gan nhu duy nhat.

-
lb,
•

3
·(I)

1 21
 .,,
O'I
z

O'I
c
0
'::J
�
0..

Phan 2: Tha n t lfQng

t� i g i a

Si m e th6n tt.l<;Jng la ta m b�nh. Phong b�n h

hon chO'a b�n h : ng uy�n tac nay du ng c h o ca
b�nh than Ian b�nh tam.

£J6i tli<Jng nao de "nhiem b�nh0 si me than

tt.l<Jng?
B�n h nay, suy cho dmg, la each the hi�n
rat l�ch l�c Slf khat khao n h ung thlt m) n h da ng
thieu: dl1C,1c l a m nguoi q u a n tr<;>ng, dLIC,1c ton
trc;>n g va c6 OLIQC t h U lin h t i n h tha n.

Cho den thoi diem nay, na m thLt m uoi ba

cua the ky 2 1 , trong each aoi xv voi con chau
cua m o t gia ai n h Vi�t. tll t uong do mqc sao qua
khdi dau van n h ll chiec k i m co s iet ch�t. khong
sao ga noi!

1 22
 Hay n h o l ;;i i xem: dUQ'c may p h l,J h uynh da
tun g h6i dua con b6n, nam tuoi cua ml nh ra ng:
"Con oi , c h uy � n nay con n g hi ml n h se g i a i quyet
the n a o?''. Hay h a u het c a c con deu "dUQ'c " n g h e
c a u " b a mt; n 6 i r6i, k h 6 n g dUQ'c ca i"!?! C o n c h a n g
c6 q uyen "y kien y co" k h i giai quyet cac tl n h
h u 6 n g t ro n g g i a dl n h , ft nhat cho toi muai l a m
tuoi. Bay la ea c h de n h at de k h i e n con c6 ca m
giac ml n h la con s6 O c ua ba mt;! Con "tu duy"
ngay: "o nha nay, mlnh kh6ng he quan trQng"!
Hay n h o l;;ii xe m, dUQ'c may phl,J huynh tl1ng
" l a m vi�c" voi dua con sau, bay tuoi theo ea ch :
"Con ai, d i e m s6 cu a con bi thap, 7h t6i nay a n
cam x o n g , c o n se va o g�p b a m� de c a n h a ml n h
c u n g ba n e a c h g i u p con h Q C t o t h o n n he''. H a y
h a u n h u con c h i "dUQ'c" n g he: " H 9 c k ieu gl ma
d i e m kem the, thang sau k h 6 n g ta n g h;;ing la
c het don n g h e c hua ! 8oi cai gl ba mE;> cOng c h o
ma k h 6 n g c h j u lo h Q c c h a n q u a di th6i"! Cha mt;
,

<
la n g uoi da sinh n e n w c h o ml n h c6 q uyen sat fl)>.

v oi cac con! Con "a¢ng nao" l ien: mln h chang la

"ca i ainh" gl nen kh6ng OliQ'C ton tr9ng.

Va h a y nho lc;i i xem, dU<;tc m ay p h i) h uynh -

C>J•

ch ju b6 c6ng b6 sue ca m tay c h i vi�c h uan l uy� n 3

ky nang song cho con, yeu thuong chap n h � n

con n h u c o n v6n the? C6 duqc m ay nguai nam 3
·rtl

1 23
 "'
Ol r6 tec h no de tro t h a n h ban ta m g i a o cua con,
" "

z
den mllc con gai tuoi teen c 6 the thl t ha m voi
Ol
c m� ra ng : "M 1; Oi, Cl) 6 ng lop tnJong hay phi) con
0
::i
..c quet lop, mac CLJOi hong m�?·; ho�c con tra i c6
0..
·-· the "b6 nh6" voi b6: "Bia dau c6 ngon la n h gl ma
..c
r­ sao la dan 6 n g t hl p ha i u6 n g bia ha bar Hay la
<(lJ
_, m 9 i lao 11,lc khi cham s6c con deu dLJqc giao cho
chi giup vi�c tu nh6, con tam tll - tln h c a m - tinh
than cua con thl con tl,1 lo? Ba m� c1,1c kho kiem
. . .

ti en cho con kh6ng thua ban kem be, thl dlfn g

n 6 i chuy�n l i n h tinh lam b a m 1; m � t t a i them!?!
Con "ng¢" lien: trong nha n a y chang ai du pham
,

chat lam thU linh c ua toi ca.

NhL1 vay n h ung Cilia con bi suy dinh duong

tinh tMn la o6i tuqng de "nhiem ben h" n hat.

Dung vac - xin nao dephbng b�nh?

B�nh do loa i virus nao gay ra thl ta di�t

loai virus d6.

Ro ra ng : cung hQc chung m9t lop, cung

nh�n ta c d(>ng ve m�t xa hQi nhll nhau,
nhl1ng c6 tre nhiem b�nh, c6 tre lai ch�ng
he han gl, Sl)' khac bi�t nam gQn a each
duang tdm c h o con cua tlfng gia dlnh.

1 24
 M ay "olla" c h a n g he han g1 la may "alla" kh6ng
ba o gio bi ba m� g Q i b a n g aua, b a n g n6, ba ng
con nay, thGng kia. Cac con avQc ba m� d;:iy tll
thuo len ba ra ng: moi ngvoi aeu c6 the c6ng
hi en tuy theo svc cua ml n h , va khi con c6ng hien
ca ng n h ieu thi con ca ng quan trQng. Cho nen du
nha k h a g ia, sau, bay tuoi con aa biet l u(>c rau,
barn noi cC1m di�n, m voi tuoi con biet nau m(>t
bua com dC1n gian, 1 2 tuoi con biet aom nut ao
Va kem e m hQC, 1 6 tUOi con biet sap xep cho ca
n h a k h i m � ai c6ng tac su6t tuan. Voi gia ai n h,
con q u a q u a n trQng!

May "ova" kh6ng mac b�nh la may "Cilia" khi

c6 l o i lu6n av9c n g h e ra ng: "Kh6ng sao, lam
h6ng thi ml n h l a m l;:ii, Ian sau chu y nho loi m�
d�n con n he; "tt,J i n6" luon dvQc chong lung: "Ba
tin con, ba se kh6ng can thi�p vao nhung moi
q u a n h� cua con, trll khi con g�p nguy hiem den
tfnh m;:ing''.

May "ava"c6 kha n a n g khang b�nh tot la may

"dva" avQc ba m� dat vao bep moi cuoi tuan voi
chvC1ng trl n h M6n Ngon Con Nau. "Tt,J i n6" avQc
m� thlrc kh uya c u n g tam sv khi c6 n h ung ray rU't "''
3
ba n khoan a tuoi 6 mai, d a u sang mai m� va n
n
::r
phai di lam som; ho�c c6 "Cilia" dVQc ba theo oen "'

t� n cong trVong trong mua th i 09 i hQC, ngoi OVa 3

.,,,

1 25
 ro
"' chan cho con g6i da u ng h i t9 m g i aa h a i b u o i t h i
z
m � t n h9c.
"'
c
0 Vai may "d lla" n ay, t h a n t lfQ'ng c h in h la ba m t;?,
�
.c lu6n dong h a n h vai "tl,J i n 6" t re n Wng cay s6. "Ti,J i
a_
·--
.c n6" m u6n o m h o n n a m tay quang va i b a c o t h a n
1-
<ClJ
tlfQ'ng luc nao cOng dUQ'c. H a i th a n tlfQ'ng n a y
--1
biet e a c h k h i e n "tl,J i n6" thay mi n h q u a n trc;i n g
k i n h k h u n g, l u o n d a n h c h o "tl,J i n 6" vj tri n g 6 i sa o.
Tha n tlfQ'ng con mai "tl,J i n6" cung ban b9c m 9 i
ch uy�n trong ngoai, t h a n t� ng "tl,J i n6" S l/ VUi Ve,
am ap sau m¢t ngay hc;ic m�t nhoai a truang. Va
bat ell luc nao "tl,J i n 6" bj "choang" la se dUQ'C tha n
tLJQ'ng "ph l,Jc l i n h don" ngay.

"Ti,J i n6" c6 p h ua c th i�t, vi dLJc;Jc song c u n g

than tuc;Jng ngay t c.i i gia!

1 26
 T�ng con c h iec chla
k h 6a bl n h an

cu9c song ct.la chung ta luon thay ddi tilng

ngay, th�m chi la tilng phut tilng giay. Rieng
v6i con tre, nhiing chiec mam con non nUt,

thay cJ6i thl,IC sv la thU thach, ma du muon hay

khOng, cac be vln Mt bu9c phai trai qua. La
n
ph11 huynh, chung ta c6 thilam gi dig/up con :r
OJ
-
du tv tin va du ky nang vupt qua nhiing bien
d9ng trong cu9c song m9t each nhtf! nhang
nhat?
"''
.

OJ•
3
n
:r
OJ

3
>(!)

1 27
"'
Ol
Cha m� nao cOng mong muon c o n ml n h
z
l u 6 n di.J<;Jc yen on, hc;inh phUc. Mo n g den m uc
Ol
c
1J
sa n sang ... la la chan, che cho suet doi con . '.'. The
" .

'::J
..c
n h vng trong doi song, c6 biet bao dieu xay ra
CL
·-·
ta khong the luong tnJoc, khong the kiem soat
..c
f- dvc;ic nhu: b�nh t�t, tai nc;in, bi e n co, sl,! c6. Don cu
•QJ
-' mot va i vf dl,l trong sinh hoc;it hang ngay n h i.J: c6
giO em nghi vi�c, 6ng ba dang cham be thl mac
b�nh phai nh�p vi�n dai ngay, gia dlnh chuyen
cho a nen be phai chuyen tnJong xa thay co xa
bc;i n co v.v.. moi Ian n h u the la be bi soc, bi ht,Jt
ha ng, bu6n thui thui, gay om vi b6 a n b6 ngu.

Chl bay n hieu tln h huong th�t don g i a n the

th6i, ta da thay r6 ra ng ta kh6ng the n a o "h6
bien" cho mQi vi�c tro lc;ii nhu co, chang tai nao
"che cha suet doi con" d vc;ic Ly do cua tln h trc;ing
.

s o c va ht,Jt hang a be nam g9n trong khai ni�m

Thfch nghi - Linh hoqt: be nao c6 kha n a n g t h fch
nghi t6t thl d a u kh6ng vui, dau hoan canh kh6ng
bao gio tro lc;ii nh u cu n Cla, tam ly ba t IQi va n mau
ch6ng qua di va b e se nhanh ch6ng ph1,1c h6i
t rc;in g thai tam ly quan bl n h Be nao thich nghi
.

khong tot thl tam ly va sinh hoc;it se bi roi loc;in,

dan den sinh hoc;it cua ca nha cung r6i l o c;i n theo.
Nguy CCI dan den r6i n h i e u tam ly, t ra m ca m la rat
Ion, th�m chf be c6 the bi tam than neu kh6ng
thich nghi n6i voi hoan canh m oi .

1 28
 Thfch nghi la m9t ban nang co b an cua
m9i loai sinh v�t, o co n nguoi, ban nang
n ay kha cao. Tuy n h ien, cung n h v n h ang
ban nang k h a c, n6 chl la m9t h9t g i6ng
ma th6i. Neu muon ban nang th fc h nghi
san c6 cua be phat trien tot, thl ta phai biet
nuoi d uang du ng ea c h .

Th6ng thuong c6 hai nguyen nhan d a n den

tl n h tr9 n g kem t h lc h nghi a be:

1 I Benh ly (day la ng uye n nhan ft g�p, do r6i

lo9n c h uc n a n g nao gay ra): mQt so be bj ro i lo9n
a cac giac q u a n c h fn h la thfnh giac, thj giac, xuc
g i ac va vj g i a c . sv r6i lo9 n nay k h i en be b! kh6
chju ho�c dau don khi tiep xuc voi nhO'ng tac
d ¢n g moi tu ben ngoa i . C h a n g h 9 n :
Am t h a n h 19 lam dau ta i : be kh6ng thfch
n g he n h Cln g bang Oia m oi, kh6n g thfch toi
nhClng Mi 19 ho�c s9 n g voi 19.

•
V�t li�u 19 lam aa u ban tay, aa u gan ban chan
h o� c m<?t so vung da nao d6 t ren ca t h e : be
-
kh 6 ng thfch thay aoi do dung moi, n g voi .,,.
3
cha m s6c moi.

Mau sac 19 va nhieu lam hoa mat, n h uc dau:

3
be kh6ng thich d6 choi moi, it nhln. ..,,

1 29
"'
0\
Thuc a n c6 nhieu vj lam l uoi kh6 c h i u : be
z
kh6ng t h fch t hu do a n m6'i.
0\
c
0 TU n h O'ng con dau va kh6 c h j u the xac nay, be
�
.c
CL nay sinh XU h LJong tu choi quyet li�t n h O'ng thu
moi, ma chi chap n h � n nhO'ng thu g1 be eta biet da
·-·

.c
f-
<(lJ
q ue n de dLJQc a n toa n, tra n h nhO'ng nguy co gay
_J
dau don hay kh6 chju tLI m 6 i trvong. T1 n h tr9 n g
n a y c 6 ten k h a dan da la Mt bien, h a y n 6 i t h e o
thu�t ngO' chuyen m6n la "W be do r6i lo9n c h uc
nang cam nh�n� Sl,i' bat bien (do b� n h ly) a be
n h ieu hay ft la do roi lo(;ln a nao bQ n�ng hay n he.

Roi lo9n chllc nang cam nhgn la m¢t trong

nhllng yeu t6 quan tr9ng cau thanh chUng ti/
ky. ea c h giai quyet d uy n h at la dieu trj d ut diem
n h O'ng r6i lo(;ln a n a o (ca n dvQc thl,l'c hien boi
gioi c6 ch uyen man), tl n h tr9 n g bat bien se w
k h ac mat di. Neu kh6ng dLJQc dieu trj n g h iem
tUC, be k h 6 CO the CO CUQC s o ng b1 n h thliOng.

2/ Do cha me (day la nguyen nhan thvong

g�p n hat): C6 m¢t bi;> p h � n kh6ng n h6 phv huynh
tre tuoi cCmg hai bat bien m(lt ti, chinh hQ cCmg
kh6ng m u on thay doi th6i quen sinh hoi;lt hang
ngay. 8e do mat c6ng, cac b ;;i n nay "l�p trlnh" cho
con m(lt nep sinh ho;;it va duy trl cho den khi .

. khong the duy tri dLJQC nO'a, luc ay moi mien

cuong ·1�p trinh" ti e p cho con m¢t "l!ch" moi.

1 30
 Kho n 6 i , ca the be I on l e n va t h a y a6i tung
n gay, th�m chi tung g i o, m a each cham soc u6n
nan c u a cha m � t h1 k h 6 n g t hay a6i k j p, nen h � u
q u a n h a n t i e n : c 6 n h u n g b e b a , b6n t u 6 i va n
con b! a n n g a y ba b oa c h a o, k h i e n be s u y d i n h
d LJC:ln g h a y C O i X LJCJ'ng, ma l 9 i rat SQ a n . Vi�C t� p
a n aa d 9 n g cho tre ba tu6i tro x u 6 n g thllong
hay lam phu h u y n h n g a n vi k ha c lfc: be t h llong
xuyen p h a n a6i ba ng ea c h 6i, c6 luc be n h e het
ra nha, c6 luc l9i doi kh o n g them an gl nen be
q u�y s u 6 t Clem vi a6 i , khien ca nha mat ngu. V�y
la n h at t� p, l lloi d 9 n d�p, sq bj mat g i a c n g u, c u6 i
cu n g : t ho i k h 6 i t � p c h o yen t h a n ! ?!

L�p trl n h thoi g i a n bieu cua be voi co g hJ' em

th�t chi I i cOng l a vi�c cac phu huyn h l uoi n hac
hay t h vc hien, ae khong phai "du ng" vao con
nhieu. N h vn g qui lu�t tam ly la : a i cham s6c be
n h i eu th) be q u a n q u it nglloi ay hCJ'n, nen khi co
g i C/ em c6 vi ec ve q u e la tron g nha kh6ng ai c 6
the kham noi be n O'a.

L9i c6 kh a n h ieu phl,J huynh khac rat sieng

nang, d a n h th�t n hieu thoi gian de luyen nhuan
nh uyen c h o c o n th6i quen "g io nao viec nay, dau
-
OJ•
3
ra d6" vi tvong bo d6 la thoi q u e n tot lam: d u n g (1
;:,­
m voi m(lt g io trva v a sau g io c h i e u n g 6 i v a o ba n OJ

an com, du n g c h fn gio la vao g i vong ngu, trlfoc 3

·l"D

131
 "'
Ol
khi ngu m� va con se cung doc truy�n 1 5 phUt
z
roi tam Sl/ 15 phut. Bong mot horn, m� b�nh bat
ngo, phai goi be cho ba ho�c cho nhung nguoi
than khac: bCla cam khong dung sau gio chieu,
·-· cam duqc d9n d uoi san nha cht.'.r khong phai
L
f- tren ban, khong ai dQC truy�n va ta m SI) truoc
<QJ
__J khi ngu tat ca k h ien be ngo ngang.
. . .

Th6i quen la rat tot, n h ung chung ta la con

nguoi, khong phai may m6c, l�p trlnh bat d i bat
dich cho con chang khac nao bien con tha n h . .
. computer! Voi ea c h nay, pht,J h uynh da VO tl nh
lam cho ban nang thfch nghi san c6 trong be
bi thoai tri�t dan. Va nhv the, ch iec chla kh6a
h(mh phUc da bat dau tu¢t kh6i tay con!

V�y huong nao c6 IQ'i cho con n hat?

Dung dQ'i khi g�p s1,1 c6 r6i tl m each

khac phvc, vl thong thuong la khong the
khac ph1,1c duqc, ho�c h i�u qua rat kem,
ma h�u qua th] lc;ii rat kh6 chju va n�ng ne.
Tot n hat la hay chu a(ing t(lo ra nhCtng tlnh
huong de ren l uy�n be.

*I Vai be tC/ 0 - 3 tuoi: day la giai do9 n xay nen

m6ng nen kha Ci,IC, nhlfng neu b9 n t�p tot Cho
be trong giai do9n nay, th] khi be qua ba tuoi b1;m

1 32
c6 the tl.fang d6i yen tam. Hay tuan t h u y kien
cua cac chuyen gia tre em de t�p cho be theo
dung l!ch phat trien. Vf dv: sau thang cat cu bu
dem va t�p a n d�m. Mucri thang den m¢t tuoi an
chao d�c. Sau m¢t tuoi a n cam nat v.v. . .

Moi ngay, nen a n u6ng du ng giC:t, nhung moi

tuan se c6 m¢t ho�c hai baa an ta lui som ho�c
tre han 1 o 1 s phut, c6 the d6i dia diem an (ng6i
-

a n a ngoai san, tren san thll<;lng, trong ph6ng

khach, cho be di theo ra nha hang n h llng van an
thuc an cua be...), doi ngl1Cti dut, chen muong c6
the a6 i thucrng xuyen han.

8i n g u cOng v�y, neu nha dong ngucri th1

moi t6i m(lt n g llo i khac n h a u do be ngu, neu nha
neo nguoi t h1 ba m� t ha y nhau ru be ngu. M¢t,
hai la n/tuan thay doi cho n g u cua be trong nha.
B ;:i n c6 the va n de TV h o� c radio a m l u<;1ng vva
p h a i khi do be ngu, avng t c;i o th6i quen rat kh 6
chiu la k h i be n g u th1 ca n h a phai im l�ng! Khong
ft n g ucri den Ian va n kh 6n kh6 vi t h 6 i quen bat
l<;1i nay: nai nao c6 chut xiu tieng 6n la h9 l�p t uc
bi mat ngu, a n h h llong khong it de n sue khoe va
cong vi�c cua ban t h a n . Q>•
3
Chiu kh6 aua be tai n h an g noi vui choi m ai, n
;:,-
g � p go n hieu ng uo i lc;i. K h o ng nen c h o be xem "'

3
ho�c nghe hoai n h vng bang <fia quen thu¢c, ·rl>

1 33
 "'
Ol
choi hoai nhCJng m 6 n do q u e n thu¢c. NhCJng
z
do dung tren g i L/ong nhLI men, goi, b u p be, thu
Ol
c bong, k h a n . c u n g nen thay do i thL/ong xuyen,
.
0
'.::l
..c
de be khong "ng h i �n· va coi c h u n g la ·v� t bat ly
0..
·-·
than''. M1,JC dfch cua nhCJng bai t� p nay la huan
..c
f-­ l uy�n cho be k h a nang ti,! kiem che va thich nghi
<(IJ
__, o m uc a¢ thap.

Du be con rat nh6, nhu ng khi muon thl,lc

hien m¢t thay doi, hay n6i trLlac vai be it n hat
hai n g ay, va n h a c di n h a c
l;;ii vai be. each nay kha
h i e u qua, n h ung it c6 phv h u y nh chju thl,lc h i�n,
d o d i n h kien rat sa i lam ra ng "be h ieu gl ma n6i"!?!

Ve tam ly, c6 the be khong hieu het n h Cfng tu

ngCf Olide n6i ra, nhung be van cam nh�n OLIQC
t i n h t h a n c u a nhCtng tU ngCf ay.

Ve gido dye, neu cha m� kh6ng n6i thl be

l a m sao c6 co h¢i h9c de h i e u vao nhCtng Ian
sau? Neu be phan ung tieu Ci,IC, h ay luon giCf thai
a¢ th�t n h � n hang nhung cl.long q u yet, thuc
h i � n d u ng aieu aa t h o n g bao truac.

*I Vai be w 3 - 6 tu6i: vi be aa tiem nhiem

nhCfng th6i bat bien trong th oi gian kha dai, nen
khi t�p Se Ci,IC hon, rat can den Slf dung cam va
cung ran cua c h a m�. Phl,l huynh van su dvng -

duy tri nhCfng bai t�p tuong ti,{ nhl1 vai be nh6,

1 34
r6i nang dan len m uc cao hon . Vf dt,1 nhLI: moi
tuan c h o be lam quen voi m (> t ngLloi moi (bc;in
c u a ba m�. hang x6m, bc;in moi ngoai san ch oi
thieu n h i . . .) .

La u la u, thay d6i each sa p xep d6 dc;ic trong

nha. Va i tua n m¢t Ian, c6 the goi be toi nha nguoi
th a n quen - c6 s i n h hoc;it l a n h mc;i n h da ng tin c�y,
de be a lc;ii qua dem kh6ng c6 c h a m�. be se h9 c
each thfch ng h i voi sinh hoc;it hoan toa n m oi
me trong n ua ngay, m(>t ngay. Sau d6 tang thoi
ILIQng len h ai, ba ngay moi Ian. Bay la each g i u p
be "truong tha n h" eve ky nhanh ch6ng.

ThlJC h a n h t6t qui tr1 n h huan l uyen can thiet,

chac chan p h t,1 huynh se giup be xay dljng t6t
ky nang ti/ aieu chinh, de c6 dLJQc sv quan b1nh
ta m ly trong hau het m9i hoa n can h . Va c h i khi
nao b i e t giO' quan b1nh trong ta m tri, th1 be m oi
n
:r
c6 dLJQc c h i e c chla kh6a binh an. "'

<
""

3
n
:r
"'

3
·'1>

1 35
 C h at ve "n gh e"
lam cha m�
Khi con yeu sum!?

Chiu trach nhiem xuat ban

NGUY�N TH! TUYtT
Ch[u trach nhi em n6i d u n g
KHUC TH! HOA PHVQNG

Bien t�p: HA THU

Bla & Trinh bay: HOT_Design
Sua b a n in: LAN VY

NHA XUAT BAN PHV NCI

39 H a ng Chuoi - Ha Nqi
OT: (04) 39 7 1 7979 - 397 1 07 1 7 - 3971 6727
Fax: (04) 397 1 7980
Email: nxbph unu@ vnn.vn

CHI N HANH
16 Alexandre de Rhodes - Q l - Tp . H CM
EJT: (08) 3829445 9 - 38228467
Fax: (08) 38234806

In 2.000 cuon, kho1 3 x 2 1 cm t� i Cong Ty co phan in Khuyen H<;ic phfa Nam

S o KHXB: 5 24-201 3/CXB/34-34/PN
Qf)XB so: 1 24/Qf)-PN, ky ngay 8/05/2 0 1 3
In xong v a n(>p !Liu chieu q u y 3 - 201 3
Toi t1 nh co g�p c h! Le Th! Phuong Nga
trong m¢t chuong trlnh do NTK n6i t i eng
Si Hoang t6 c h uc . Va khi c6 dip tiep xuc
sau hon, toi moi nh�n ra, kham pha nhieu
hon ve con n g uoi thong minh, giau ngh!
h,tc, c6 tinh than q uyet tam den kh6 ta. To i
dQC ngau nghien CUOn sach ch! Viet Ve
chfnh dlla con cua mlnh, ma cam nh�n
rang ch\ Viet r i e ng cho t6i ch(t khong phai
cho chj hay m ay Chl,JC tri¢u b�c phl,J
huy n h va t hay c6 giao tren ca nuoc. Toi
djnh b1,Jng djch cuon sach d6 ra tieng
Anh de ph6 bien ngllc;ic l�i den cac nuoc
van minh (va ca cac nuoc kem phat trien
hon Vi¢t Nam ta).

Toi nh�n duqc ba n thao cua nhung dong

vi et m oi. Toi l�i dQc ngau nghien nhu m(>t
nguoi bi khat giua sa m�c ca thang trai,
vo duc;ic gieng nuoc cam 16 m a t l�nh.
Chat ve "nghe" lam ch a mt;!: nhung cau
ch uy¢n rat chung va rat rieng. Nhung
tinh cam rat gan va sau sac. Nhung thlt
thach va Sl,J' Vllc;it q u a . Nhung to chat va
tfnh each. N hung cau c h u y¢ n va bi m�t.
NhCtng t ra n tro va suy tll. Nhung phat
hi¢n va chla kh6a. N h ieu lam . . . Tat ca ell
nhll n h ung canh cl'.ta mo d a n . . mo dan . . .

nen si Nguy'n M•nh Hung

(TG£ Hhai Ha book)
�d
II l.l"�ck Af£,
1 con yeu sarn ..
•

Kh�. 17 ,

Gioi tre ngay nay dang rut ngan dan do tuoi yeu.
Khong kh6 de thay rang nhieu tre moi chi 12, 13 tuoi
cOng da buoc vao tlnh yeu.
- Vl sao tre yeu som nhu v�y?

- Vi�c tre yeu som, se keo theo nhieu van de dang lo

ng�i nao?
- Ap d�t va cam can c6 la bi�n phap tot?
- NhO'ng dinh huong ve tlnh yeu cho con tre nen bat
dau tu luc nao?

� �
Khi con yeu s&n!? lllm �n vOi con, �i sao khOng?

Phat Mnh t�i:

NHA XUAT BAN PHI) NU

IJJiJ!���Ilil
39 Hang Chu6i - Ha N�i
£>T: 9.717980 - 9.710717
Chi nhanh:
16 Alexandre De Rhodes - 0.1 - Tp. H6 Chi Minh
£>T: 8.294459 - Email: nxbphunu@vnn.vn Khi con y�u s6'm