PODSTAWY PRAWA

Prawo – zespół norm ustanowionych przez państwo i popartych przymusem państwowym. Cechy:

 powstaje w określonym trybie

 tworzą je określone organy
 są przewidziane sankcje

Lon Luvois Fuller (amerykański teoretyk prawa) uważał, że normy prawa powinny być:

 ogólne
 ogłoszone
 dotyczyć jedynie zachowań przyszłych
 jasne
 niesprzeczne
 możliwe do spełnienia
 stabilne
 zgodne z obowiązującym już prawem

Źródła prawa:

 Konstytucja
 Ustawy – umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie
 Ratyfikowane umowy międzynarodowe
 Rozporządzenia
 Akty prawa miejscowego (ale są też prawa, które ustanowi gmina np. cena parkingu i
obowiązują wszystkich na danym terenie

Prawo:

 Prywatne: cywilne (zawieranie umów), rodzinne (kodeks rodzinny i opiekuńczy), pracy,

handlowe (powstawanie podmiotów)
 Publiczne: konstytucyjne, karne (kodeks karny), administracyjne, kanonicze

Prawo:

 Materialne
 Formalne (procesowe)

Norma prawna i przepisy:

Norma prawna – ogólna reguła postępowania, poparta przymusem państwowym, skierowana do

abstrakcyjnego adresata, określająca jego postępowanie w przewidzianej tą normą sytuacji. Norma
może zakazać, nakazać, upoważnić.

Przepis prawny – wyodrębnione zdanie, zamieszczone w akcie prawnym.

Artykuł  Ustęp  Punkt  Litera

Artykuł  Paragraf

Hipoteza – dyspozycja (mówi o zachowaniu)– sankcja

Rodzaje norm:

 Imperatywne – bezwzględnie obowiązujące / Ius cogens

 Dyspozytywne – względnie obowiązujące / Ius dispositivum

Stosunek prawny – jest to stosunek społeczny, regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy
występują jako podmioty praw i obowiązków

Podmioty stosunku prawnego:

 człowiek – człowiek
 człowiek – coś innego (np. spółki)
 człowiek – państwo
 państwo – państwo

Przedmiot – zachowanie (nie inna rzecz!!!) podmiotów

Prawo (uprawnienie) – zachowanie, którego można się domagać

Obowiązek – wynika z powyższego prawa

Prawo przedmiotowe – normy prawne

Prawo podmiotowe – uprawnienie, możność (ważne: ma być zabezpieczone przez prawo

przedmiotowe)

Prawo podmiotowe i zdarzenia prawne

Prawa podmiotowe dzieli się na:

 BEZWZGLĘDNE: mogą być skierowane do wszystkich, każą powstrzymywać się od pewnych

działań, służą ochronie praw podmiotowych / np. prawo własności
 WZGLĘDNE: mogą być kierowane tylko do niektórych, wynikają przede wszystkim z umów,
decyduje ustawodawca / np. zobowiązania wynikające z umów

Zdarzenie prawne - zdarzenie wywołujące skutki prawne, takie jak POWSTANIE/ ZMIANA/ USTANIE
stosunku prawnego

Zdarzenie prawne dzieli się na:

 Niezależne od woli: Śmierć, upływ czasu

 Zależne od woli: działania:

Działania:

a) Akty prawne zmierzają do wywołania skutków prawnych:

- akty cywilnoprawne: jednostronne i dwustronne

- akty organów państwowych: akty administracyjne, orzeczenia państwowe

b) Czyny:

brak zamiaru wywołania skutków, ale skutki i tak są

- kradzież; objęcie rzeczy w posiadanie

Stosowanie prawa

- ustalenie stanu faktycznego: dokumenty; oględziny; zeznania świadków

- kwalifikacja prawna: jaka norma do tego stanu faktycznego?

- wyciąganie wniosków: i co teraz?

Wykładnia prawa

1) KTO?

- Autentyczna – organ od którego pochodzi norma

- Operatywna – sądy, organy administracji

- Doktrynalna – naukowcy

2) JAK?

- Literalna

- Celowościowa

- Systemowa

- Historyczna

- Komparatystyczna

Praworządność – to stosowanie prawa przez wszystkie:

 organy państwowe

 samorządowe

 urzędy

 instytucje

inne podmioty (obywatele, osoby prawne)

Prawo reguluje podstawowe stosunki społeczne i traktuje wszystkich obywateli (i inne podmioty)
równo. Ale należy pamiętać, że równo nie znaczy tak samo.

 Praworządność formalna – przestrzeganie i ,,przestrzeganie prawa”

 Praworządność materialna – gwarancja i bezpieczeństwo w przepisach

1. Trybunał konstytucyjny
2. Sądy – karne, cywilne, administracyjne, dyscyplinarne
3. Prokuratura
4. Najwyższa Izba Kontroli
5. Rzecznik Praw Obywatelskich
Organy wymiaru sprawiedliwości

Wymiar sprawiedliwości to istnienie wyspecjalizowanych organów i szczególna procedura.

 Rozstrzyganie konfliktów lub wydawanie orzeczeń w sprawach niespornych.

 Inne funkcje związane z wymiarem sprawiedliwości ale nie sprawujące wymiaru
sprawiedliwości (ten sprawują tylko sądy i trybunały): prokuratura, adwokatura, radcowie,
notariat

Sądy

1. Powszechne: Sąd najwyższy

 Rejonowe
 Okręgowe
 Apelacyjne
2. Administracyjne
3. Wojskowe

Zasada hierarchiczności:

Chodzi o to, że hierarchiczność jest zawsze. Zawsze jest jakiś wyższy urząd i niższy urząd niezależnie
od prowadzenia spraw.

Zasada instancyjności

Występuje przy apelacjach i sprawach (prowadzeniu spraw). Czyli jeżeli sprawa jest w sądzie
rejonowym, a ktoś się chce odwołać to odwołuje do instancji wyższej – tutaj do sądu okręgowego.

Niezależność sądów – są wyodrębnione od innych organów, nie ma organu od którego decyzji

rozstrzygnięcia sądy byłyby uzależnione

Niezawisłość sądu

 sędzia, rozstrzygając sprawę podlega wyłącznie Konstytucji i ustawom, jest wolny od

nacisków, jest bezstronny
 sędzia nie może być usunięty ze swojego stanowiska nie może być też przeniesiony
 nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia sądu
dyscyplinarnego
 sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości
sędziów;
 sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, ani innego zajęcia (również
nieodpłatnego) bądź sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków
sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu
sędziego. Ta zasada nie dotyczy stanowisk naukowych i dydaktycznych oraz zajęć, które nie
będą przeszkadzać w pełnieniu funkcji sędziego
 sędzia nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa
handlowego, członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni, być
członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą. Nie może też prowadzić
działalności gospodarczej, czy to sam, czy wspólnie z innymi osobami, ani zarządzać taką
działalnością, lub być przedstawicielem przedsiębiorcy. Sędziemu nie wolno również posiadać
 w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10%
kapitału zakładowego.

Źródła prawa - forma w jakiej wyrażono normę prawną

Źródła prawa powszechnie obowiązującego:

 Konstytucja
 Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie
 Ratyfikowane umowy międzynarodowe
 Rozporządzenia
 Akty prawa miejscowego

Inicjatywa ustawodawcza:

 Posłowie
 Senat
 Prezydent RP
 Rada ministrów / Tylko RM może proponować: ustawę budżetową, ustawę o udzieleniu
gwarancji finansowych przez państwo
 100 000 obywateli mających czynne prawo wyborcze do Sejmu

Dotychczasowe projekty ustaw obywatelskich dotyczyły m.in:

- przywrócenia dnia wolnego od pracy w Święto Trzech Króli,

- nowelizacji ustawy o ochronie przyrody,
- świadomego rodzicielstwa,
- ograniczenia korzystania
- w handlu z bezpłatnych jednorazowych torebek foliowych,
- zmiany w ustawy o Karcie Nauczyciela
- zakaz promowania przemocy w mediach

1. Trzy czytania w sejmie + głosowanie

2. Senat: przyjęcie, wprowadzenie poprawek, odrzucenie
3. Sejm: uwzględnia lub nie stanowisko senatu, większość bezwzględna

Prezydent

 może podpisać ustawę

 może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego
 może przekazać umowę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia; większość 3/5 w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów

Umowa międzynarodowa przekazująca kompetencje władzy państwowej:

 organizacji międzynarodowej
 organowi międzynarodowemu

rozporządzenia UE – dyrektywy – decyzje – zlecenia

Umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą w ustawie. Art. 89 ust. I Konstytucji RP

Umowy międzynarodowe ratyfikowane przez prezydenta – poniżej ustaw

Rozporządzenia

 Prezydent
 Rząd, premier
 Ministrowie kierujący działem administracji rządowej
 Przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM
 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
 Charakter wykonawczy w ramach delegacji ustawowej
 Konieczna!! publikacja

Prawo miejscowe:

Mogą być wydawane także przez organy administracji rządowej, liczy się zakres obowiązywania

 Sejmik województwa, wojewoda

 Rada powiatu
 Rada gminy: uchwały i zarządzenia porządkowe

Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego dla jednostek organizacyjnych podległych organowi

 Zarządzenia
 Uchwały
 Inne: regulaminy, procedury, statuty, etc.

Akty wewnętrzne obowiązujące

 Zarządzenia: wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania czasem są normatywne,

czasem nie mogą stanowić podstawy decyzji
 Zarządzenia: prezes RM, ministrowie
 Uchwały RM: akty normatywne, rozstrzygnięcia. Bez upoważnienia ustawowego

Prawo stanowione jest wyżej niż prawo zwyczajowe? Klauzule generalne: np. zasady współżycia
społecznego, dobre obyczaje

Prawo cywilne – gałąź prawa, która reguluje stosunki prawne majątkowe i niemajątkowe, między
osobami prawnymi, mającymi równorzędną pozycję.

Prawo cywilne:

 część ogólna
 prawo rzeczowe
 prawo zobowiązań
  prawo spadkowe
 prawo autorskie i własności przemysłowej

Stosunek cywilnoprawny:

 podmioty
 przedmiot
 prawa i obowiązku

Osoby fizyczne:

 zdolność prawna
 zdolność do czynności prawnych

Osoby prawne:

 zdolność prawna?
 zdolność do czynności prawnej – PEŁNA!!!

CZYNNOŚCI PRAWNE

Czynność prawna – czynność zmierzająca do wywołania skutków prawnych, poprzez złożenie

oświadczenia woli.

Oświadczenie woli – uzewnętrzniony przejaw woli wywołania określonych skutków prawnych

Czynności prawne:

 jednostronne (np. oferta, odstąpienie od umowy, wypowiedzenie umowy

 wielostronne (np. umowy, uchwały)

Forma czynności prawnych:

 Zwykła
 Szczególna (pisemna, data pewna, podpis poświadczony notarialnie, akt notarialny)

Wady oświadczeń woli

 brak świadomości lub swobody podjęcia decyzji

 pozorność
 błąd
 bezprawna groźba

Przedstawicielstwo

 Ustawowe
 Pełnomocnictwo i prokura (w cudzym imieniu i na cudzą rzecz) Mocodawca  pełnomocnik

Prokurent ma udzieloną prokurę. Prowadzenie czynności sądowych i pozasądowych jakie są związane

z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Art. 109 Rozdział 3 K. Cywilny

Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Przedawnienia
– są trudności w procesie egzekwowania z powodu upływu czasu to trzeba przerwać bieg
przedawnienia.

Przedawnienie:

 10 lat, 3 lata
 Pozostałe terminy

Prawo rzeczowe:

 prawo własności
 użytkowanie
 zastaw
 hipoteka
 CHARAKTER BEZWZGLĘDNY!!!

Rzeczy:

 ruchome (ruchomości)
 nieruchome (nieruchomości) / księgi wieczyste

Rzeczy:

 oznaczone co do gatunku
 oznaczone co do tożsamości

Własność:

 Treść prawa własności

 własność, posiadanie, dzierżenie
 współwłasność: łączna i ułamkowa

Zobowiązania:

 wierzytelność
 dług

Źródła zobowiązań:

 czynności prawne
 akty administracyjne
 czyny niedozwolone
 bezpodstawne wzbogacenie
 inne (np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia)

1. Dopuszczalna treść zobowiązań:

 umowy nazwane i nienazwane
2. sposób zawarcia
3. sposoby zakończenia umowy: rozwiązanie, wypowiedzenie, odstąpienie
4. zadatek a zaliczka
Odpowiedzialność cywilna:

 deliktowa: czyn niedozwolony, szkoda, związek przyczynowo- skutkowy, wina

 kontraktowa: niewłaściwe wykonanie umowy, szkoda, związek przyczynowo skutkowy, wina

PRAWO SPADKOWE

Co się dziedziczy?

 Prawa i obowiązki majątkowe

 Długi – koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie w jakim pogrzeb ten odpowiada
zwyczajom przyjętym w danym środowisku
 koszty postępowania spadkowego
 obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek
 obowiązek wykonania zapisów zwykłych poleceń

Nie należą do spadku:

 prawa i obowiązku zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą
jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami

Kiedy się dziedziczy?

 Art. 924. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy

 Art. 925. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

Skąd wiadomo kto i co dziedziczy?

 Testament
 Dziedziczenie ,,z ustawy”

Kto?

 Art. 927. $ 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia
spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.
 $ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą jeżeli
urodzi się żywe.
 $ 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkobiercę może być spadkobiercą, jeżeli
zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.
 Art 931 $ 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz
jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi
nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
 $ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu
przypadł, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio
do dalszych zstępnych.
 Art. 932 $1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek
rodzice
 $ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem
spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało
 ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem,
wynosi połowę spadku.
 $ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w
częściach równych.
 $ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dołożyło otwarcia spadku, udział spadkowy,
który by mu przypadł, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
 $ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając
zstępnych. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między
dalszych zstępnych spadkodawcy.
 $ 6. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy
lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem
spadkodawcy wynosi połowę spadku.
 Art. 933 $1. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i
zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
 $ 2. W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa, ich zstępnych, cały spadek
przypada małżonkowi spadkodawcy.
 Art. 935 $1. Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka
spadkodawcy pozostającego w separacji.
 Art. 940 $1. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o
orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
 $ 2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia
może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w
zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w
którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od
otwarcia spadku.

TESTAMENT

Kto może sporządzić testament?

 tylko osoba fizyczna

 pełna zdolność do czynności prawnych
 ZAKAZ testamentów wspólnych
 możliwość odwołania
 ZAKAZ działania przez pełnomocnika

Wymogi formalne (testamenty zwykłe)

 tylko własnoręcznie (!), podpisany, data

 może być w formie aktu notarialnego

Art. 951 $1. Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch
świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu
cywilnego (…)

$ 3. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule
niniejszym.

UWAGA! Udział majątku a przedmioty

  Art. 959 Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób
 Art. 960. Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku
spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych.
 Art. 961. Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne
przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie
wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. JEżeli
takie zacządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się
w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych
odpowiadających stosunkowi wartości pzeznaczonych im przedmiotów.

Zapisobierca a spadkobierca

Art. 968 $1. Spadkobierca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę
ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz
oznaczonej osoby (zapis zwykły).

$2. Spadkobierca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiercę (dalszy zapis).

Zachowek

Art. 991 $1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkobiercy, którzy byliby powołani do spadku z
ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony
jest małoletni – diwe rzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu
ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)

$2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez
spadkobiercę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mi
przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo
do uzupełnienia.

Wydziedziczenie

Uprawniony do zachowku zostaje jego pozbawiony, jeżeli:

 wbrew woli spadkodawcy postepje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia

społecznego;
 dopuścił się względem spadkodacy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego
przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącego obrazy czci;
 uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Przyjęcie i odrzucenie spadku.

 Art. 1012. Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za
długi (przyjcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeiem tej odpwieidzialności (przyjęcie z
dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
 Art. 1015 $1. Oświadczenie o prztyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu
sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się w tytule swego powołania.
  $2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w $1 jest jednoznaczny z
przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
 Art. 1023 $1. Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy
ustawy.
 $ 2. Skarb Państwa ani gmina nie składają świadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się
za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
 Art. 1025 $1. Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez
spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt
poświadczenia dziedziczenia.
 $2. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo
poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.
 $3. Przeciwko domniemywaniu wynikającemu ze stwierdzenia nabycia spadku nie można
powoływać się na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia
dziedziczenia.

Funkcje kodeksu prawnego:

 funkcja gwarancyjna
 funkcja ochronna
 funkcja sprawiedliwościowa

Zasadą jest ściganie przestępstw z urzędu. Przestępstwa przeciwko mieniu.  Art. 278:

Art. 278. § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program
komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek
pokrzywdzonego.
§ 5. Przepisy § 1, 3 i 4 stosuje się odpowiednio do kradzieży energii lub karty uprawniającej do
podjęcia pieniędzy z automatu bankowego.

Przestępstwo to:

 czyn (uzewnętrzniony ruch człowieka sterowany jego wolą) :

 bezprawny
 zabroniony przez ustawę pod groźbą kary
 społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomym
 zawiniony

Zachowanie bezprawne – naruszona zostaje norma prawna.

Obrona konieczna jest okolicznością wyłączającą bezprawność

Art. 25. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni,
bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował
sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub
wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

Przypisanie winy zależy od wieku – 17 lat oraz od tego, że sprawca musi być poczytalny co
najmniej w stopniu poczytalnym.

Art. 31. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia
umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać
jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.

§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub

kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary.
§ 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia
powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł
przewidzieć.

Niepoczytalność sprawcy skutkuje tym, że nie popełnia on przestępstwa.

Karami są

a) grzywna
b) ograniczenie wolności : wymiar ograniczenia wolności to czas od miesiąca do 2 lat
c) pozbawienie wolności : od 1 msc do 15 lat
d) 25 lat pozbawienia wolności
e) dożywotnie pozbawienie wolności

Oprócz kar są jeszcze środki karne i środki zabezpieczające.

Środki karne to na przykład świadczenie pieniężne, zakaz prowadzenia pojazdów. A środki

zabezpieczające stosuje się zamiast kary wobec osób, które nie podlegają odpowiedzialności karnej z
powodu niepoczytalności znikomej społecznej szkodliwości czynu, albo jeśli orzeczenie kary byłoby
niecelowe z uwagi na zaburzenia psychiczne, które wpłynęły na popełnienie przez niego przestępstwa.
Celem środków zabezpieczających jest ochrona społeczeństwa przed zachowaniami osób, które w sposób
niezawiniony zagrażają porządkowi prawnemu.