ΜΕΡΟΣ Α

ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΡΟΕΣ

ΜΕ ΙΔΕΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΡΕΥΣΤΑ

Ι. ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ
1.Ταχύτητα – Επιτάχυνση κατά Euler

→
Σε ένα ροϊκό πεδίο το διάνυσμα της ταχύτητας q κατά Euler σε Καρτεσιανές
συντεταγμένες, Σχ. 1 , είναι

→ → → →
q = i Ax 2 y + j By 2 zt + k Czt 2 [1]
→
α) Να ευρεθούν οι συνιστώσες της ταχύτητας q σε καρτεσιανό σύστημα x, y, z
κατά Euler.

ΣΧΗΜΑ 1. ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ U,V,W ΣΕ ΚΑΡΤΕΣΙΑΝΕΣ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ x, y, z

Λύση:

4
Αναλύοντας το διάνυσμα της ταχύτητας σε τρείς συνιστώσες ευρίσκεται :

→
q = ( u, v, w ) ⇒ u = Ax 2 y, v = By 2 zt , w = Czt 2

β) Χρησιμοποιώντας σωματιδιακή παράγωγο να ευρεθεί η επιτάχυνση ενός

ροϊκού στοιχείου.
Λύση:
→ → → →
→ ∂q ∂q ∂q ∂q → → →
Η επιτάχυνση είναι α= +u +v +w = a x i + a y j + az k [2]
∂t ∂x ∂y ∂z
→ → →
⎡→ ⎤ ⎡→ →
⎤
οπότε : ⇒ α = j By 2 z + k 2Czt + Ax 2 y ⎢ i 2 Axy ⎥ + By 2 zt ⎢ i ( Ax 2 ) + j ( 2 Byzt ) ⎥ +
⎣ ⎦ ⎣ ⎦
⎡→ →
⎤
Czt 2 ⎢ j ( By 2t ) + k ( Ct 2 ) ⎥ ⇒
⎣ ⎦

α x = A ( 2 Ax3 y 2 + Bx 2 y 2 zt )

α y = B ( y 2 z + 2 By 3 z 2t 2 + Cy 2 zt 3 )

α z = C ( 2 zt + Czt 4 )

Λύση με άλλον τρόπο:

∂u ∂u ∂u ∂u
αx = u + v+ w+ = ⋅⋅⋅⋅⋅ [3a]
∂x ∂y ∂z ∂t

∂v ∂v ∂v ∂v
αy = u + v + w + = ⋅⋅⋅⋅⋅ [3b]
∂x ∂y ∂z ∂t

∂w ∂w ∂w ∂w
αz = u+ v+ w+ = ⋅⋅⋅⋅⋅ [3c]
∂x ∂y ∂z dz

Αν χρησιμοποιούσαμε κυλινδρικές συντεταγμένες, Σχ. 2, οι συνιστώσες της

ταχύτητας θα ήταν ur , uθ , u z κατά την ακτινική, εφαπτομενική και αξονική
διεύθυνση αντίστοιχα και οι επιταχύνσεις :

5
ΣΧΗΜΑ 2. ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ Ur,Uθ,Uz ΣΕ ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΕΣ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ r,θ,z

∂ur ∂u ∂ ∂u ∂u u 2
αr = + ur r + θ r + u z r − θ [4a]
∂t ∂r r ∂θ ∂z r

∂uθ ∂u ∂ ∂u ∂u u u
αθ = + ur θ + θ θ + u z θ − r θ [4b]
∂t ∂r r ∂θ ∂z r

∂u z ∂u u ∂u ∂u
αz = + ur z + θ r + u z z [ 4c]
∂t ∂r r ∂θ ∂z

6
Σημ. : Σε διδιάστατα πεδία ροής αντί του όρου Κυλινδρικές Συντεταγμένες
χρησιμοποιείται επίσης και ο όρος Πολικές Συντεταγμένες.

2. Πεδίο ταχυτήτων κατά Euler/ Lagrange

Σε ένα διδιάστατο ροϊκό πεδίο οι ταχύτητες κατά Euler είναι:

u = A ( x + y ) + Ct , v = B ( x + y) + E t

Να γίνει περιγραφή του πεδίου κατά Lagrange.

Λύση:

→
Aν οι σωματιδιακές συντεταγμένες ξ ενός ροϊκού στοιχείου κατά την αρχή της
κίνησής του θεωρηθεί ότι το χαρακτηρίζουν τότε οι ταχύτητες κατά Lagrange,
είναι:

⎛ ∂x ⎞ ⎛ ∂y ⎞ ⎛ ∂z ⎞
u = ⎜ ⎟→ , v = ⎜ ⎟→ , w = ⎜ ⎟→ [5]
⎝ ∂t ⎠ ξ =const ⎝ ∂t ⎠ ξ =const ⎝ ∂t ⎠ ξ =const

και οι επιταχύνσεις

⎛ ∂2 x ⎞ ⎛ ∂2 y ⎞ ⎛ ∂2 z ⎞
αx = ⎜ 2 ⎟
, αy = ⎜ 2 ⎟
, αz = ⎜ 2 ⎟
[6]
⎝ ∂t ⎠→ξ =const ⎝ ∂t ⎠→ξ = const ⎝ ∂t ⎠→ξ =const

⎛ dx ⎞ ⎛ ∂x ⎞
οπότε u ( x, y , z , t ) = ⎜ ⎟ → = ⎜ ⎟→ κλπ. [7]
⎝ dt ⎠ ξ =const ⎝ ∂t ⎠ ξ =const

dx
u = A ( x + y ) + Ct =
dt

dy
v = B( x + y) + E t =
dt

Οι λύσεις των τροχιών x, y ως προς τον χρόνο t είναι:

7
 A ⎡ A ( E + C ) ⎤ ⎡ BC − AE ⎤ 2 E +C
x = −C1 + C2 e ( A + B )t − ⎢ 2 ⎥
t+⎢ ⎥t −
⎢⎣ ( A + B ) ⎦⎥ ⎣ 2 ( A + B ) ⎦ ( A + B)
2
B

⎡ B ( E + C ) ⎤ ⎡ BC − AE ⎤ 2
y = C1 + C2 e( A+ B )t − ⎢ 2 ⎥
t−⎢ ⎥t
⎢⎣ ( A + B ) ⎥⎦ ⎣ 2 ( A + B ) ⎦

όπου οι σταθερές C1, και C2 μπορούν να προσδιορισθούν από τις αρχικές

συνθήκες π.χ. για

t = t0 = 0 , x = x0 , y = y0 . [8]

B ⎡ A E +C ⎤
Προκύπτει C1 = − ⎢ x0 − y0 + 2⎥
A + B ⎢⎣ B ( A + B ) ⎥⎦

B ⎡ E +C ⎤
C2 = ⎢ x0 + y0 + 2⎥
A + B ⎢⎣ ( A + B ) ⎥⎦

Και τότε x = F1 ( x0 , y0 , t ) , y = F2 ( x0 , y0 , t ) [9]

δηλ. περιγραφή κατά Lagrange, (τροχιές)

Παραγωγίζοντας ως προς t με σταθερά τα x0, y0 προκύπτουν οι ταχύτητες και

επιταχύνσεις κατά Lagrange.

1
Αριθμητικό παράδειγμα με Α = 2, Β = 1, C = 3, E =
2

1 2 7 ⎛2 2 7 ⎞ 7 1
⇒ x = x0 − y0 − + ⎜ x0 + y0 + ⎟ e3t − t + t 2
3 3 27 ⎝ 3 3 27 ⎠ 9 3

1 2 7 ⎛x y 7 ⎞ 7 1
y = − x0 + y0 − + ⎜ 0 + 0 + ⎟ e3t − t − t 2
3 3 54 ⎝ 3 3 54 ⎠ 18 3

Αυτές είναι οι θέσεις του ροϊκού στοιχείου το οποίο στην χρονική στιγμή t = 0
ευρισκόταν στη θέση x0, y0 (δηλ. τροχιές).

Η ταχύτητα του ροϊκού στοιχείου κατά Lagrange θα είναι:

8
 dx ∂x ⎛2 2 7 ⎞ 7 2
u= = = ⎜ x0 + y0 + ⎟ e3t ⋅ 3 − + t [5]
dt x0 , y0 = const ∂t x0 , y0 = const ⎝3 3 27 ⎠ 9 3

dy ∂y ⎛x y 7 ⎞ 7 2
v= = = ⎜ 0 + 0 + ⎟ e 3t ⋅ 3 − = t [5]
dt x0 , y0 = const ∂t x0 , y0 = const ⎝ 3 3 54 ⎠ 18 3

Η επιτάχυνση κατά Lagrange:

⎛2 2 7 ⎞ 2 ⎛ d 2x ⎞
α x = ⎜ x0 + y0 + ⎟ e3t ⋅ 3 ⋅ 3 + ⎜= 2 ⎟ [6]
⎝3 3 27 ⎠ 3 ⎜ dt ⎟
⎝ x0 = const , y0 = const ⎠

⎛1 1 7 ⎞ 2 ⎛ d2y ⎞
α y = ⎜ x0 + y0 + ⎟ e3t ⋅ 3 ⋅ 3 − ⎜= 2 ⎟ [6]
⎝3 3 54 ⎠ 3 ⎜ dt ⎟
⎝ x0 = const , y0 = const ⎠

Διαλέγουμε ένα από τα άπειρα ροϊκά στοιχεία που στον χρόνο t = 0 ευρισκόταν
στην θέση x0 = 1, y0 = 1 και παριστάνουμε την τροχιά του (x, y) από την χρονική
στιγμή t = 0 έως την χρονική στιγμή t = 1, όπως φαίνεται στο Σχ. 3.

ΣΧΗΜΑ 3. ΤΡΟΧΙΑ ΡΟϊΚΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΑΠΟ ΧΡΟΝΟ t = 0 ΕΩΣ t = 1.

9
Αν μας ενδιαφέρει η επιτάχυνση σε κάποιο σημείο του ροϊκού πεδίου π.χ. το
Α(x,y) με συντεταγμένες x, y, τότε η επιτάχυνση κατά Euler προκύπτει με
παραγώγιση ως προς τον χρόνο των ταχυτήτων u , v :

∂uEul
αx = =C =3
Euler
∂t στο x = x A = const
Επιτάχυνση κατά Euler στο σημείο Α
∂u 1
αy = Eul =E=
Euler
∂t στο y = y A = const
2

3. Επιτάχυνση τοπική, μεταφοράς, ολική.

Σε ένα δισδιάστατο ροϊκό πεδίο οι συνιστώσες της ταχύτητας κατά Euler είναι:

⎛→ →
⎞ →
u = xt , v = − yt ⇒
q = ⎜ i xt − j yt ⎟ (Περιγραφή κατά Euler). Να
⎝ ⎠
ευρεθούν τα διάφορα είδη επιταχύνσεων.

Λύση:

Για ένα ροϊκό στοιχείο που ευρίσκεται σε χρόνο t στο σημείο (x, y) η τοπική
επιτάχυνση (local acceleration) είναι :

→
→ ∂ q → ∂u → ∂v → ∂w
α τοπικη = =i + j +k [10]
∂t ∂t ∂t ∂t

οπότε για διδιάστατη ροή η επιτάχυνση προκύπτει, εδώ ανεξάρτητη του χρόνου t
:

→ → ∂u → ∂v
α τοπικη = i + j = ix − jy [10a]
∂t ∂t

Η επιτάχυνση που οφείλεται σε αλλαγή θέσης (επιτάχυνση μεταφοράς,

convective acceleration) είναι :

10
α μεταφορας = ⎛⎜ q i∇ ⎞⎟ q
→ → →
[11]
⎝ ⎠

και λαμβάνοντας υπ' όψη την διανυσματική σχέση

→ → →
⎛→ ⎞→ ⎛ → ⎞→ ∂B ∂B ∂B
⎜ Α i∇ ⎟ Β = ⎜ Α i grad ⎟ B = Ax + Ay + Az [12]
⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ∂x ∂y ∂z

→ → ⎛ ∂u ∂u ∂u ⎞ → ⎛ ∂v ∂v ∂v ⎞ → ⎛ ∂w ∂w ∂w ⎞
α μετ = i ⎜ u + v + w ⎟ + j ⎜ u + v + w ⎟ + k ⎜ u +v + w ⎟ [11a]
⎝ ∂x ∂y ∂z ⎠ ⎝ ∂x ∂y ∂z ⎠ ⎝ ∂x ∂y ∂z ⎠

οπότε για διδιάστατη ροή η επιτάχυνση μεταφοράς είναι :

→ → →
α μεταφορας = i xt 2 + j yt 2

Έτσι, η ολική (total) επιτάχυνση του ροϊκού στοιχείου θα είναι

→
→ → → Dq
α ολικη = α τοπικη + α μεταφορας = = [13]
Dt

οπότε για διδιάστατη ροή η ολική επιτάχυνση είναι :

→
→ → → Dq → →
α ολικη = α τοπικη + α μεταφορας = = i (1 + t 2 ) x + j ( −1 + t 2 ) y [13a]
Dt

4. Επιτάχυνση σε συγκλίνον ακροφύσιο με μονοδιάστατη χρονικά σταθερή ροή,

παροχής Q.
Στο ακροφύσιο του Σχήματος 4, με διάμετρο που μεταβάλλεται κατά την αξονική
διεύθυνση x σύμφωνα με την εξίσωση

D0
D ( x) =
1+ x
L

11
 ∂
η ροή δεν εξαρτάται από το χρόνο ( ≡0 ) [14]
∂t
∂ ∂
και είναι μονοδιάστατη δηλ. = ≡0 [15]
∂y ∂z
Να ευρεθεί η πίεση και η επιτάχυνση σε κάθε σημείο x.

ΣΧΗΜΑ 4 . ΜΟΝΟΔΙΑΣΤΑΤΗ ΡΟΗ ΣΕ ΣΥΓΚΛΙΝΟΝ ΑΚΡΟΦΥΣΙΟ

Λύση:
du
Η μόνη συνιστώσα της επιτάχυνσης είναι η α x = u [16]
dx
Q
Η ταχύτητα για μονοδιάστατη ροή είναι : u ( x ) = ⇒ [17]
επιφανεια

u ( x) =
(
4Q 1 + x
L ) ⇒
→
αx =u
(x
du ⎡ 4Q ⎤ 1 + L
=⎢
)
⎥
πD 2
0 dx ⎣ π D02 ⎦ L
→
Dq 1 →
Για την πίεση η εξίσωση Euler είναι = − gradp + f [18] ⇒
Dt ρ
σε μονοδιάστατη ροή αυτή η εξίσωση απλοποιείται ως :

du 1 dp
u =− [19]
dx ρ dx
και με οριακακή συνθήκη p = p0 για x = 0 , προκύπτει η κατανομή της
πίεσης κατά μήκος του άξονα ⇒
2
ρ ⎛ 4Q ⎞ x ⎛ x ⎞
p − p0 = − ⎜ 2 ⎟ ⎜ + 2⎟
2 ⎝ π D0 ⎠ L ⎝ L ⎠

12