Mechanical

Enerji Dengesi Konfor Parametreleri Konfor Değerlendirmesi
MM312 Isıl Çevre Mühendisliği
Isıl Çevrelerin Değerlendirilmesi
Doç. Dr. Tolga PIRASACI
Gazi Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Makina Mühendisliği Bölümü
1/35
İnsan Vücudu Enerji Dengesi

Qbuh,s
İnsan vücudu bulunduğu çevre ile sürekli olarak enerji
(ısı) alış verişinde bulunmaktadır. Bu alış veriş insan Qkonv,s
vücudundan;
Qrad,d
I temas ettiği yüzeye kondüksiyon (iletim) yolu ile
Qbuh,d
I ortam havasına konveksiyon (taşınım) yolu ile, Qkonv,d
I ortamı çevreleyen duvar vb. elemanlara radyasyon Qkond,d
(ışınım) yolu ile,
I ve buharlaşma (deriden ve solunumdan) yolu ile
gerçekleşmektedir.
İnsan ancak ürettiği ve kaybettiği enerji arasında bir denge
kurulursa vücut sıcaklığını koruyabilir (sabit vücut
sıcaklığı) ve kendisini rahat hisseder.
2/35
İnsan Vücudu Enerji Dengesi
M − W = Q̇d + Q̇s = (Q̇konv + Q̇rad + Q̇buh + Q̇kond )d + (Q̇konv + Q̇buh )s
M Metabolik enerji üretimi (W),

W Yapılan mekanik iş (W),
Q̇d Deri yüzeyinden olan ısı kaybı (W),
Q̇s Solunum yolu ile olan ısı kaybı (W),
Q̇konv Konveksiyon (taşınım) yoluyla olan ısı kaybı (W),
Q̇kond Kondüksiyon (iletim) yoluyla olan ısı kaybı (W),
Q̇rad Radyasyon (ışınım) yoluyla olan ısı kaybı (W),
Q̇buh Buharlaşma yoluyla olan ısı kaybı (W)
3/35
Metabolik Enerji Üretimi
4/35
Yapılan Mekanik İş
Çoğu uygulamada yapılan mekanik iş ısı transferine oranla küçük olup ihmal
edilmektedir.
5/35
Solunum Yolu ile Olan Isı Kayıpları
Konveksiyon → (Q̇konv )s = 0, 00152 · M · (28, 56 + 0, 885 · T + 0, 641 · Psb )
Buharlaşma → (Q̇buh )s = 0, 00127 · M · (59, 34 + 0, 53 · T − 11, 63 · Psb )
M, Metabolik enerji üretimi (W), T, İçerisinde bulunulan ortamın sıcaklığı (o C),

Psb , Su buharı kısmi basıncıdır (kPa). Psb , ortam bağıl nemine - φ (%) - ve
sıcaklığına - T (o C) - bağlı olup “Teten denklemi” ile hesaplanabilir.
17,269·T
Psb = φ · 0, 611 · e 237,3+T
6/35
Deri Yüzeyinden Kondüksiyon ile Isı Kaybı
Deri yüzeyinden kondüksiyon ile olan ısı kayıpları vücut herhangi bir katı cisim
ile temas halinde olduğu durumlarda dikkate alınır.
Normal şartlarda ise konveksiyon ve radyasyon ile olan ısı kayıpları iletime göre
çok yüksektir bu nedenle iletim kayıpları çoğu durumda hesaba katılmaz.
7/35
Deri Yüzeyinden Konv. ve Rad. ile Isı Kaybı
Üzerinde giysi bulunan bir insan için
1/(hkonv Ag)
Qkonv
T
Rg/Ad
Q
Td Tg
1/(hrad Ag) Qrad
Trad
der� g�ys�
8/35
Ag (Td − To )
(Q̇konv + Q̇rad )d =
RT
RT toplam ısı transfer direncidir (m2o C/W). RT giysi ısıl direncini, havanın
ısı transfer direncini ve ortamın radyasyon ısı transfer direncini içeren bir
büyüklük olup giysi özelliklerine bağlı olarak Tablodan bulunur.
Ag giysi yüzey alanı olup deri yüzey alanına oranı (Ag /Ad ) Tabloda
verilmiştir. Ad ise ortalama yetişkin bir insanın deri yüzey alanıdır ve 1,8
m2 olarak kabul edilir (DuBois yüzey alanı).
9/35
10/35
Td rahat bir şekilde dinlenen bir insanın ortalama deri yüzey sıcaklığıdır ve
33,7 o C’de sabit olarak kabul edilir.
To ise oda etkin sıcaklığıdır. Bu sıcaklık oda hava sıcaklığı ile odayı
çevreleyen yüzeylerin ortalama radyant sıcaklığının etkilerini birlikte
içeren bir büyüklüktür.
hkonv · T + hrad · Trad

To =
hkonv + hrad
11/35
hrad radyasyon ile ısı transfer katsayısıdır ve 4,7 W/m2o C olarak kabul
edilir.
hkonv ise havanın konveksiyon ısı transfer katsayısı olup hava hızına (V)
bağlı olarak hesaplanır.
W/m2o C (0 6 V(m/s) 6 0, 2)

3, 1
hkonv =
8, 3 · V 0,6 W/m2o C (0, 2 < V(m/s) 6 4)
12/35
Deri Yüzeyinden Buharlaşma ile Isı Kaybı

Üzerinde giysi bulunan bir insan için deri yüzeyi ile ortam arasında meydana
gelen nem geçişi:
Rbuh,g/AI,d 1/(hbuh AI,g) Qbuh

Q
Wd Wg W
der� g�ys�
13/35
Deriden buharlaşma ile olan ısı kaybı:
AI,g (Wd − W) hfg,d

(Q̇buh )d =
RT,buh
RT,buh Toplam buhar direncidir (s · m2 /kgh ). RT,buh giysinin buhar geçişine
gösterdiği direnci ve su buharı kütle transfer katsayısının etkilerini
içeren bir büyüklüktür
RT
RT,buh = 0, 9
i
14/35
AI,g Islak giysi yüzey alanıdır (AI,g /Ag = AI,d /Ad )

Wd Deri yüzeyi özgül nem miktarı olup deri sıcaklığına bağlıdır. Ra-
hat bir şekilde dinlenen bir insanın ortalama deri yüzey sıcaklığı
ise 33,7 o C’de deri yüzeyi özgül nem miktarı ise 0,03406 (kgsb /kgh )
değerinde sabit kabul edilir.
hfg,d Suyun deri sıcaklığındaki buharlaşma entalpisidir. Sabit deri
sıcaklığındaki (33,7 o C) değeri ise hfg,d = 2421, 79 (kJ/kgh ) dir.
W İçerisinde bulunulan ortamın özgül nem miktarıdır
Psb
W = 0, 622
P − Psb
15/35
Örnek 1.1 - Isıl Konfor Değerlendirmesi
Bir ofis odasındaki çevre parametreleri T = 25 ◦ C, Tduvar = 25 ◦ C, Psb = 2,5kPa ve

hkonv = 3,0W/m2◦ C olup, bir kişi takım elbise ile oturarak dinlenmektedir. Islak
deri oranını 0,1 kabul ederek, odadaki konfor seviyesini belirleyiniz.
16/35
Çözüm - Isıl Konfor Değerlendirmesi
M = 70 · 1,8 = 126 (W)
W = 0 (W)
(Q̇konv )s = 0,00152 · M · (28,56 + 0,885 · T + 0,641 · Psb )

= 0,00152 · 126 · (28,56 + 0,885 · 25 + 0,641 · 2,5)
= 10,01 (W)
(Q̇buh )s = 0,00127 · M · (59,34 + 0,53 · T − 11,63 · Psb )

= 0,00127 · 126 · (59,34 + 0,53 · 25 − 11,63 · 2,5)
= 6,96 (W)
17/35
Tablo A.2’den RT = 0,239 (m2o C/W) ve Ag /Ad = 1,23
Ag = 2,214 (m2 )
hkonv ·T+hrad ·Trad 3,0·25+4,7·25

To = hkonv +hrad = 3,0+4,7 = 25 (o C)
Ag (Td −To ) 2,214(33,7−25)

(Q̇konv + Q̇rad )d = RT = 0,239 = 80,59 (W)
18/35
i = 0,45 (Tablo A.2) ise RT,buh = 0,9 0,239

0,45 = 0,478 (sm2 /kgh )
AI,d
AI,g = Ag Ad = 2,214 · 0,1 = 0,2241 (m2 )
Psb 2,5
W = 0,622 P−P sb
= 0,622 100−2,5 = 0,016 (kgsb /kgh )
AI,g (Wd −W)hfg,d 0,2214(0,03406−0,016)2421,79

(Q̇buh )d = RT,buh = 0,478 = 20,26 (W)
19/35
M − W = (Q̇konv + Q̇rad + Q̇b + Q̇kond )d + (Q̇konv + Q̇buh )s
126 − 0 = (80,59 + 20,26 + 10,01 + 6,96)
126 6= 117,82
20/35
Isıl Konfor Parametreleri

İnsan vücudu enerji dengesi aşağıdaki altı temel parametreye bağlıdır.
I hava sıcaklığı
I ortalama radyant sıcaklık
I hava hızı
I nem
I giysi yalıtımı
I metabolik enerji üretimi
Bir mekanda bu altı parametrenin aldığı değerlere göre insanlar sıcak - nötr -
soğuk (ısıl duyarlılık) hissederler. İnsanların ısıl duyarlılığını ve rahatsızlık
derecesinin belirlenmesinde PMV ısıl rahatlık ve PPD hoşnutsuzluk yüzdesi
indisi kullanılır.
21/35
PMV Isıl Rahatlık İndisi
PMV Isıl duyarlılık

+3 Çok Sıcak
PMV (Predicted Mean Vote) büyük bir insan +2 Sıcak
grubunun bir ortamda nasıl hissettiklerine dair +1 Ilık
yaptıkları değerlendirmenin sonucu olarak 0 Nötr
ortaya çıkmış bir değerlendirme indisidir. -1 Serin
-2 Soğuk
-3 Çok Soğuk
22/35
n
PMV = 0,303e−0,036m + 0,028 × (m − w) − 0,003 [5733 − 6,99 (m − w) − Psb ]

−0,42 [(m − w) − 58,15] − 0,0014m

h (34 − T) − 1,7 10−5 mi(5867
o − Psb )
−8
4 4
−fg h Tg − T − 3,96 · 10 fg Tg + 273 − (Tr + 273)
23/35
n
Tg = 35,7 − 0,028 (m − w) − Rg (m − w) − 3,05 10−3 [5733 − 6,99 (m − w) − Psb ]
o
−0,42 [(m − w) − 58,15] − 0,0014m (34 − T) − 1,7 10−5 m (5867 − Psb )
0,25 0,25
√
h= √ g − T| , 2,38|Tg − T|0,25 > 12,1√V
2,38|T
12,1 V , 2,38|Tg − T| < 12,1 V
1,00 + 1,290Rg , Rg 6 0.078 m2◦ C/W

(giysi yüzey alan faktörü) fg =
1,05 + 0,645Rg , Rg > 0.078 m2◦ C/W
24/35
PPD Hoşnutsuzluk Yüzdesi
PPD (Predicted Percentage Dissatisfied) ortalamadan farklı hisseden insanların

hoşnutsuzluğunu belirten bir sapma ölçütüdür.
4 −0,2179PMV 2
PPD = 100 − 95e−0,03353PMV
25/35
Lokal Isıl Hoşnutsuzluk
PMV ve PPD değerleri insanların genel olarak hangi ortam şartlarında rahat
ettiklerini göstermektedir. Ancak bir ortamda konfor şartlarının sağlanması bütün
insanların rahat edeceği anlamına gelmez. Vücudun belli bölgelerinin (Ör: baş,
ayak) çevresindeki olumsuz lokal şartlar da insanların hoşnutsuzluğuna neden
olabilir.
Bu durum lokal ısıl hoşnutsuzluk olarak isimlendirilir.
26/35
Hava Akımından Kaynaklanan
Her insan vücudun çevresindeki hava akımına karşı farklı tepkiler verir. Hava
akımı miktarından rahatsız olan insanların yüzdesi:
PDH = (34 − TL )(VL − 0, 05)0,62 (0, 37 · VL · Tu + 3, 14)
TL : Lokal havası sıcaklığı (o C),

VL : Lokal hava hızı (m/s) {0, 05 6 vL < 0, 5 eğer VL < 0, 05 ise VL = 0, 05
olarak kabul edilir.},
Tu : Lokal türbülans intensitesi (%) dir. (Bilinmiyorsa %40 kabul edilir.)
27/35
Dikey Hava Sıcaklığı Farkından Kaynaklanan
Bir başka hoşnutsuzluk nedeni ise baş ile ayaklar arasındaki yüksek sıcaklık
farkıdır. Bu sıcaklık farkı nedeniyle bulunduğu ortamdan hoşnutsuz hissedenlerin
oranı:
100
PDD =
1+ e5,76−0,856∆T
Burada ∆T baş ile ayaklar arasındaki dikey sıcaklık farkıdır. (∆T < 8 o C)
28/35
Sıcak veya Soğuk Zeminden Kaynaklanan
Zeminin çok soğuk veya çok sıcak olması da insanlarda hoşnutsuzluğa neden
olur. Sıcak veya soğuk zemin nedeni ile hoşnutsuz hisseden insanların oranı
2
PDZ = 100 − 94 · e−1,387+0,118TZ −0,0025TZ
Bu ifadede TZ (o C) zemin yüzey sıcaklığıdır.
29/35
Radyant Asimetriden Kaynaklanan

İnsanlar bulundukları ortamı çevreleyen yüzeylerin çok farklı sıcaklıklara (radyant
sıcaklık) sahip olması nedeni ile hoşnutsuz hissedebilmektedirler.
Sıcak tavan, Soğuk tavan

100 100
PDst = − 5, 5 PDsot =
1+ e2,84−0,174∆Trad. 1 + e9,93−0,5∆Trad
Soğuk duvar Sıcak duvar
100 100
PDsod = PDsd = − 3, 5
1 + e6,61−0,345∆Trad. 1 + e3,72−0,052∆Trad
Bu ifadelerde ∆Trad radyant asimetri sıcaklık farkı olup sıcak tavan için ∆Trad < 23 o C,
soğuk duvar ve tavan için ∆Trad < 15 o C, sıcak duvar için ise ∆Trad < 35 o C olduğu zaman
ancak hesaplamalarda kullanılır.
30/35
Örnek 1.2 - Isıl duyarlılığın ve rahatsızlık derecesinin belirlenmesi
Bir ofis odasındaki çevre parametreleri T = 25 ◦ C, Tduvar = 25 ◦ C, Psb = 2,5kPa ve

hkonv = 3,0W/m2◦ C olup, bir kişi takım elbise ile oturarak dinlenmektedir. Islak
deri oranını 0,1 kabul ederek, odadaki konfor seviyesini belirleyiniz.
31/35
Çözüm - Isıl duyarlılığın ve rahatsızlık derecesinin belirlenmesi
n
Tg = 35,7 − 0,028 (70 − 0) − 0,202 (70 − 0) − 3,05 10−3 [5733 − 6,99 (70 − 0) − 2,5]
o
−0,42 [(70 − 0) − 58,15] − 0,0014 · 70 (34 − 25) − 1,7 10−5 · 70 (5867 − 2,5)
Tg = 25,4 ◦ C
fg = 1,05 + 0,645Rg = 1,05 + 0,645 · 0,202

fg = 1,18
n
PMV = 0,303e−0,036·70 + 0,028 × (70 − 0) − 0,003 [5733 − 6,99 (70 − 0) − 2,5]

−5
−0,42 [(70 − 0) − 58,15] − 0,0014 · 70 (34
h − 25) − 1,7 10 · 70 (5867 −
io2,5)
4 4
−1,18 · 3 (25,43 − 25) − 3,96 · 10−8 1,18 (25,43 + 273) − (25 + 273)
PMV = 1,98
32/35
Çözüm - Isıl duyarlılığın ve rahatsızlık derecesinin belirlenmesi
4 −0,2179·1,982
PPD = 100 − 95e−0,03353·1,98
PPD = %75,85
33/35
Konfor Değerlendirmesi
Vücut Isıl Durumu Lokal Hoşnutsuzluk

PPD PMV PDH PD
% % %
dikey sıcak
hava veya radyant
Sınıf
sıcaklık soğuk asimetri
farkı zemin
A <6 −0, 2 < PMV < +0, 2 < 10 <3 < 10 <5
B < 10 −0, 5 < PMV < +0, 5 < 20 <5 < 10 <5
C < 15 −0, 7 < PMV < +0, 7 < 30 < 10 < 15 < 10
34/35
Konfor Değerlendirmesi
Metabolik Oda Sıcaklığı Max. Ort. Hız
Enerji o
Isıl Çevre Sınıf C m/s
Üretimi
(W/m2 ) Yaz Kış Yaz Kış
24,5 22,0
A 0,12 0,10
Ofisler ∓1, 0 ∓1, 0
Konferans Salonları 24,5 22,0
70 B 0,19 0,16
Kafeterya/Restoran ∓1, 5 ∓2, 0
Sınıflar 24,5 22,0
C 0,24 0,21
∓2, 5 ∓3, 0
23,5 20,0
A 0,11 0,10
∓1, 0 ∓1, 0
23,5 22,0
Anaokulları 81 B 0,18 0,15
∓2, 0 ∓2, 5
23,5 22,0
C 0,23 0,19
∓2, 5 ∓3, 5
23,0 19,0
A 0,16 0,13
∓1, 0 ∓1, 5
23,0 19,0
Büyük Mağzalar 93 B 0,20 0,15
∓2, 0 ∓3, 0
23,0 19,0
C 0,23 0,18
∓3, 0 ∓4, 0
35/35

Mechanical

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mechanical

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Enerji Dengesi Konfor Parametreleri Konfor Değerlendirmesi

MM312 Isıl Çevre Mühendisliği

Isıl Çevrelerin Değerlendirilmesi

Doç. Dr. Tolga PIRASACI

İnsan Vücudu Enerji Dengesi

İnsan Vücudu Enerji Dengesi

M − W = Q̇d + Q̇s = (Q̇konv + Q̇rad + Q̇buh + Q̇kond )d + (Q̇konv + Q̇buh )s

M Metabolik enerji üretimi (W),

Metabolik Enerji Üretimi

Yapılan Mekanik İş

Solunum Yolu ile Olan Isı Kayıpları

Konveksiyon → (Q̇konv )s = 0, 00152 · M · (28, 56 + 0, 885 · T + 0, 641 · Psb )

Buharlaşma → (Q̇buh )s = 0, 00127 · M · (59, 34 + 0, 53 · T − 11, 63 · Psb )

M, Metabolik enerji üretimi (W), T, İçerisinde bulunulan ortamın sıcaklığı (o C),

Deri Yüzeyinden Kondüksiyon ile Isı Kaybı

Deri Yüzeyinden Konv. ve Rad. ile Isı Kaybı

Üzerinde giysi bulunan bir insan için

Deri Yüzeyinden Konv. ve Rad. ile Isı Kaybı

Deri Yüzeyinden Konv. ve Rad. ile Isı Kaybı

Deri Yüzeyinden Konv. ve Rad. ile Isı Kaybı

hkonv · T + hrad · Trad

Deri Yüzeyinden Konv. ve Rad. ile Isı Kaybı

Deri Yüzeyinden Buharlaşma ile Isı Kaybı

Rbuh,g/AI,d 1/(hbuh AI,g) Qbuh

Deri Yüzeyinden Buharlaşma ile Isı Kaybı

Deriden buharlaşma ile olan ısı kaybı:

AI,g (Wd − W) hfg,d

Deri Yüzeyinden Buharlaşma ile Isı Kaybı

AI,g Islak giysi yüzey alanıdır (AI,g /Ag = AI,d /Ad )

Örnek 1.1 - Isıl Konfor Değerlendirmesi

Bir ofis odasındaki çevre parametreleri T = 25 ◦ C, Tduvar = 25 ◦ C, Psb = 2,5kPa ve

Çözüm - Isıl Konfor Değerlendirmesi

M = 70 · 1,8 = 126 (W)

(Q̇konv )s = 0,00152 · M · (28,56 + 0,885 · T + 0,641 · Psb )

(Q̇buh )s = 0,00127 · M · (59,34 + 0,53 · T − 11,63 · Psb )

Çözüm - Isıl Konfor Değerlendirmesi

Tablo A.2’den RT = 0,239 (m2o C/W) ve Ag /Ad = 1,23

hkonv ·T+hrad ·Trad 3,0·25+4,7·25

Ag (Td −To ) 2,214(33,7−25)

Çözüm - Isıl Konfor Değerlendirmesi

i = 0,45 (Tablo A.2) ise RT,buh = 0,9 0,239

AI,g (Wd −W)hfg,d 0,2214(0,03406−0,016)2421,79

Çözüm - Isıl Konfor Değerlendirmesi

M − W = (Q̇konv + Q̇rad + Q̇b + Q̇kond )d + (Q̇konv + Q̇buh )s

126 − 0 = (80,59 + 20,26 + 10,01 + 6,96)

Isıl Konfor Parametreleri

PMV Isıl Rahatlık İndisi

PMV Isıl duyarlılık

PMV Isıl Rahatlık İndisi

−0,42 [(m − w) − 58,15] − 0,0014m

PMV Isıl Rahatlık İndisi

1,00 + 1,290Rg , Rg 6 0.078 m2◦ C/W

PPD Hoşnutsuzluk Yüzdesi

PPD (Predicted Percentage Dissatisfied) ortalamadan farklı hisseden insanların

Lokal Isıl Hoşnutsuzluk

Bu durum lokal ısıl hoşnutsuzluk olarak isimlendirilir.

Hava Akımından Kaynaklanan

PDH = (34 − TL )(VL − 0, 05)0,62 (0, 37 · VL · Tu + 3, 14)

TL : Lokal havası sıcaklığı (o C),

Dikey Hava Sıcaklığı Farkından Kaynaklanan

Sıcak veya Soğuk Zeminden Kaynaklanan

Bu ifadede TZ (o C) zemin yüzey sıcaklığıdır.

Radyant Asimetriden Kaynaklanan

Sıcak tavan, Soğuk tavan