BAB I

BENTUK TAK TENTU

BAB I BENTUK TAK TENTU

Dalil : L’Hopital
“jika 𝑎 suatu bilangan, 𝑓 (𝑥 ) dan 𝑔(𝑥 ) diferensiable dengan 𝑔(𝑥 ) ≠ 0 untuk semua 𝑥 dalam
𝑓′(𝑥 )
interval 0 < |𝑥 − 𝑎| < 𝛿 , jika lim 𝑓 (𝑥 ) = 0 , lim 𝑔(𝑥 ) = 0 , maka jika lim ada atau
𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑔′(𝑥 )

𝑓 (𝑥 ) 𝑓′(𝑥 )
tak hingga, berlaku: lim = lim
𝑥→𝑎 𝑔(𝑥 ) 𝑥→𝑎 𝑔′(𝑥 )

𝟎
A. 𝐁𝐞𝐧𝐭𝐮𝐤
𝟎

CONTOH 1.1

sin 𝑥
Tentukan nilai dari lim !
𝑥→0 𝑥

Penyelesaian:
𝑑
sin 𝑥 (sin 𝑥 ) cos 𝑥 cos 0 1
lim = lim 𝑑𝑥 𝑑 = lim = = =1
𝑥→0 𝑥 𝑥→0 (𝑥 ) 𝑥→0 1 1 1
𝑑𝑥
sin 𝑥
∴ lim =1
𝑥→0 𝑥

CONTOH 1.2

𝑥 4 − 81
Tentukan nilai dari lim !
𝑥→3 𝑥 − 3

Penyelesaian:
𝑑
𝑥 4 − 81 (𝑥 4 − 81) 4𝑥 3 4(3)3 108
𝑑𝑥
lim = lim 𝑑 = lim = = = 108
𝑥→3 𝑥 − 3 𝑥→3 (𝑥 − 3) 𝑥→3 1 1 1
𝑑𝑥

𝑥 4 − 81
∴ lim = 108
𝑥→3 𝑥 − 3
 BAB I
BENTUK TAK TENTU

∞
B. 𝐁𝐞𝐧𝐭𝐮𝐤
∞

CONTOH 1.3

𝑥2
Tentukan nilai dari lim !
𝑥→∞ 𝑒 𝑥

Penyelesaian:
𝑑 𝑑
𝑥2 (𝑥 2 ) 2𝑥 (2𝑥 ) 2 2
𝑑𝑥
lim 𝑥 = lim 𝑑 = lim 𝑥 = lim 𝑑𝑥 = lim = =0
𝑥→∞ 𝑒 𝑥→∞ (𝑒 𝑥 ) 𝑥→∞ 𝑒 𝑥→∞ 𝑑 (𝑒 𝑥 ) 𝑥→∞ 𝑒 𝑥 ∞
𝑑𝑥 𝑑𝑥

𝑥2
∴ lim =0
𝑥→∞ 𝑒 𝑥

CONTOH 1.4

ln 𝑥
Tentukan nilai dari lim !
𝑥→∞ 𝑥 2

Penyelesaian:
𝑑 1
ln 𝑥 (ln 𝑥 ) 1 1
lim 2 = lim 𝑑𝑥𝑑 = lim 𝑥 = lim 2 = = 0
𝑥→∞ 𝑥 𝑥→∞ (𝑥 2 ) 𝑥→∞ 2𝑥 𝑥→∞ 2𝑥 ∞
𝑑𝑥

ln 𝑥
∴ lim =0
𝑥→∞ 𝑥 2

C. 𝐁𝐞𝐧𝐭𝐮𝐤 𝟎. ∞, 𝐝𝐚𝐧 ∞ − ∞

CONTOH 1.5

Tentukan nilai dari lim 𝑥 2 . 𝑒 −𝑥 !

𝑥→∞

Penyelesaian:
𝑑 𝑑
𝑥2 (𝑥 2 ) 2𝑥 (2𝑥 ) 2 2
𝑑𝑥
lim 𝑥 𝑒2 −𝑥
= lim 𝑥 = lim 𝑑 = lim 𝑥 = lim 𝑑𝑥 = lim 𝑥 = = 0
𝑥→∞ 𝑥→∞ 𝑒 𝑥→∞ (𝑒 𝑥 ) 𝑥→∞ 𝑒 𝑥→∞ 𝑑
(𝑒 𝑥 ) 𝑥→∞ 𝑒 ∞
𝑑𝑥 𝑑𝑥

∴ lim 𝑥 2 𝑒 −𝑥 = 0
𝑥→∞
 BAB I
BENTUK TAK TENTU

CONTOH 1.6
1 1
Tentukan nilai dari lim ( − )!
𝑥→0 sin 𝑥 𝑥
Penyelesaian:
1 1 𝑥 − sin 𝑥
lim ( − ) = lim
𝑥→0 sin 𝑥 𝑥 𝑥→0 𝑥. sin 𝑥
𝑑
(𝑥 − sin 𝑥 )
= lim 𝑑𝑥
𝑥→0 𝑑 (𝑥. sin 𝑥 )
𝑑𝑥
1 − cos 𝑥
= lim
𝑥→0 sin 𝑥 + 𝑥. cos 𝑥
𝑑
(1 − cos 𝑥 )
𝑑𝑥
= lim
𝑥→0 𝑑 (sin 𝑥 + 𝑥. cos 𝑥 )
𝑑𝑥
sin 𝑥
= lim
𝑥→0 cos 𝑥 + cos 𝑥 − 𝑥. sin 𝑥
sin 0
=
cos 0 + cos 0 − 0. sin 0
0
=
1+1−0
=0
1 1
∴ lim ( − )=0
𝑥→0 sin 𝑥 𝑥

D. 𝐁𝐞𝐧𝐭𝐮𝐤 𝟎𝟎 , ∞𝟎 , 𝐝𝐚𝐧 𝟏∞

CONTOH 1.7

Tentukan nilai dari lim (sec 𝑥 )cot 𝑥 !

𝑥→0
Penyelesaian:
𝑦 = (sec 𝑥 )cot 𝑥
⟺ ln 𝑦 = ln(sec 𝑥 )cot 𝑥
⟺ ln 𝑦 = cot 𝑥 . ln(sec 𝑥 )
ln(sec 𝑥 )
⟺ ln 𝑦 =
tan 𝑥
 BAB I
BENTUK TAK TENTU

𝑑 1
ln(sec 𝑥) (ln(sec 𝑥)) . tan 𝑥 . sec 𝑥 tan 𝑥 tan 0 0
lim ln 𝑦 = lim = lim 𝑑𝑥 𝑑 = lim sec 𝑥 2 = lim 2 = 2 = =0
𝑥→0 𝑥→0 tan 𝑥 𝑥→0 (tan 𝑥) 𝑥→0 sec 𝑥 𝑥→0 sec 𝑥 sec 0 1
𝑑𝑥
cot 𝑥 )
lim (sec 𝑥)cot 𝑥 = lim 𝑒 ln((sec 𝑥) = lim 𝑒 ln 𝑦 = lim 𝑒 0 = 𝑒 0 = 1
𝑥→0 𝑥→0 𝑥→0 𝑥→0

∴ lim (sec 𝑥)cot 𝑥 = 1

𝑥→0

LATIHAN 1

Hitunglah nilai limit yang diberikan!

𝑥 4 − 256 (11) lim (𝑒 𝑥 − 1) cot 𝑥
(1) lim 𝑥→0
𝑥→4 𝑥 − 4
𝑥 2 − 3𝑥 (12) lim 𝑥 cos 𝑥
(2) lim 2 𝑥→0
𝑥→4 𝑥 − 9
𝑥𝑒 𝑥 (13) lim 𝑒 − tan 𝑥 sec2 𝑥
(3) lim 𝑥→1⁄2𝜋−
𝑥→0 1 − 𝑒 𝑥
ln(2 + 𝑥 ) 4 1
(4) lim (14) lim ( − )
𝑥→−1 𝑥 + 1 𝑥→2 𝑥 2 − 4 𝑥−2
𝑒 2𝑥 − 𝑒 −2𝑥 (15) lim (sec2 𝑥 − tan2 𝑥 )
(5) lim 1𝑥→ ⁄2𝜋
𝑥→0 sin 𝑥
2 arctan 𝑥 − 𝑥 4 2
(6) lim (16) lim ( 2
− )
𝑥→0 2𝑥 − arcsin 𝑥 𝑥→0 𝑥 1 − cos 𝑥
ln cos 𝑥 (17) lim+ 𝑥 𝑥
(7) lim 𝑥→0
𝑥→0 𝑥2
ln 𝑥 1
(8) lim (18) lim (𝑒 𝑥 + 3𝑥 )𝑥
𝑥→+∞ √𝑥 𝑥→0
5𝑥 + 2 ln 𝑥 (19) lim (sin 𝑥 − cos 𝑥 )tan 𝑥
(9) lim 𝑥→1⁄2𝜋
𝑥→+∞ 𝑥 + 3 ln 𝑥
ln cot 𝑥 𝜋
(10) lim+ csc2 𝑥 (20) lim 𝑥 tan2 𝑥
𝑥→0 𝑒 𝑥→1