Doantotnghiep 1

Trêng §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi §å ¸n Tèt nghiÖp
Lêi Nãi §Çu
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, «t« cã vai trß v« cïng to
lín trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc. Nã lµ mét trong nh÷ng ph¬ng tiÖn ®îc
sñ dông phæ biÕn nhÊt trong mäi ngµnh, mäi lÜnh vùc kh¸c nhau. Níc ta cïng
víi sù ®i lªn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n th× «t« lµ ph¬ng tiÖn kh«ng thÓ thiÕu,
®¸p øng nhu cÇu ®i l¹i cña nh©n d©n.
Do møc sèng cña con ngêi ngµy cµng cao nªn sù ®ßi hái vÒ ph¬ng tiÖn vµ
tiÖn nghi ngµy cµng kh¾t khe. HiÖn nay «t« ®îc trang bÞ hép sè tù ®éng ®·
ph¸t triÓn mét çch rÊt m¹nh mÏ. §Æc ®iÓm cña lo¹i xe ®îc trang bÞ hép sè tù
®éng lµ gióp ngêi l¸i gi¶m bít lao ®éng, xe chuyÓn sè ªm dÞu, tiÕt kiÖm nhiªn
liÖu vµ gi¶m tæn thÊt c«ng suÊt ®éng c¬ sinh ra. Do ®ã viÖc l¾p ®Æt hép sè
tù ®éng thay thÕ hép sè c¬ khÝ lo¹i thêng trªn loai xe nµy lµ mét ®iÒu hÕt søc
cÇn thiÕt, nã cã ý nghÜa to lín vÒ tÝnh n¨ng, tÝnh kinh tÕ vµ sù tiÖn nghi .
Em v« cïng biÕt ¬n thÇy gi¸o §inh Ngäc ¢n ®· hÕt søc nhiÖt t×nh vµ t©m
huyÕt khi gióp ®ì em hoµn thµnh tèt ®å ¸n nµy. §ång thêi em bµy tá sù c¶m ¬n
s©u s¾c ®Õn çc thÇy gi¸o trong bé m«n «t« vµ çc b¹n bÌ trong líp ®ãng gãp
nh÷ng ý kiÕn hÕt søc quý b¸u ®Ó x©y dùng tèt ®å ¸n nµy.
Dï ®· rÊt cÈn thËn khi thùc hiÖn ®å ¸n nµy, nhng víi tr×nh ®é vµ kinh
nghiÖm thùc tÕ cßn h¹n chÕ nªn ch¾c ch¾n r»ng sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng
thiÕu sãt vµ lÇm lÉn v× vËy em rÊt mong cã sù ®ãng gãp cña çc thÇy c« gi¸o
vµ b¹n bÌ ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn h¬n. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n
®Õn tÊt c¶ mäi ngêi ®· gióp em hoµn thµnh tèt ®å ¸n nµy.
Sinh viªn thùc hiÖn.

TiÕn
§µo Quang TiÕn.
SV : §µo Quang TiÕn -1- Líp ¤t« -

K45
§å ¸n tèt nghiÖp
Ch¬ng I : Tæng Quan VÒ HÖ Thèng TruyÒn Lùc .
HÖ thèng truyÒn lùc cña «t« lµ tËp hîp tÊt c¶ çc c¬ cÊu nèi tõ ®éng c¬
tíi b¸nh xe chñ ®éng, bao gåm çc c¬ cÊu truyÒn, c¾t, ®æi chiÒu quay, biÕn
®æi gi¸ trÞ m«men.
I – NhiÖm vô c¬ b¶n cña hÖ thèng truyÒn lùc.
- TruyÒn, biÕn ®æi m«men quay vµ sè vßng quay tõ ®éng c¬ tíi b¸nh xe
chñ ®éng sao cho phï hîp gi÷a chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬ vµ m«men c¶n
sinh ra trong qu¸ tr×nh «t« chuyÓn ®éng.
- C¾t dßng truyÒn m«men trong thêi gian ng¾n hoÆc dµi.
- Thùc hiÖn ®æi chiÒu chuyÓn ®éng nh»m t¹o nªn chuyÓn ®éng lïi cho
«t«.
- T¹o kh¶ n¨ng chuyÓn ®éng mÒm m¹i vµ tÝnh n¨ng viÖt d· cÇn thiÕt trªn
®êng.
Trong sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp «t« thÕ giíi, çc hÖ thèng trªn «t«
®· kh«ng ngõng ®îc hoµn thiÖn. HÖ thèng truyÒn lùc còng kh«ng n»m ngoµi
quy luËt ®ã. Môc ®Ých cña sù biÕn ®æi hoµn thiÖn lµ nh»m : Gi¶m tiªu hao
nhiªn liÖu, t¨ng c«ng suÊt, gi¶m ®é ån, t¨ng tèc ®é lín nhÊt cña ®éng c¬, sö
dông tèt nhÊt c«ng suÊt ®éng c¬ sinh ra vµ t¹o sù thuËn lîi, ®¬n gi¶n cho ngêi
l¸i.
II – Ph©n lo¹i.
HÖ thèng truyÒn lùc trªn «t« ®îc ph©n lo¹i theo çc ®Æc ®iÓm sau:
2.1- Ph©n lo¹i theo h×nh thøc truyÒn n¨ng lîng :
- HÖ thèng truyÒn lùc c¬ khÝ bao gåm çc truyÒn ma s¸t, çc hép biÕn
tèc, hép ph©n phèi, truyÒn ®éng çc ®¨ng. Lo¹i nµy ®îc dïng phæ biÕn.
- HÖ thèng truyÒn lùc c¬ khÝ thuû lùc bao gåm çc bé truyÒn c¬ khÝ, bé
truyÒn thuû lùc .
- HÖ thèng truyÒn lùc ®iÖn tõ bao gåm nguån ®iÖn, çc ®éng c¬ ®iÖn,
r¬le ®iÖn tõ, d©y dÉn .
- HÖ thèng truyÒn lùc thuû lùc bao gåm b¬m thuû lùc, çc ®éng c¬ thuû
lùc, van ®iÒu khiÓn, èng dÉn .
- HÖ thèng truyÒn lùc liªn hîp bao gåm mét sè bé phËn c¬ khÝ, mét sè
bé phËn thuû lùc, mét sè bé phËn ®iÖn tõ .

K45
2.2- Ph©n chia theo ®Æc ®iÓm biÕn ®æi çc sè truyÒn.
Ph©n chia theo ®Æc ®iÓm biÕn ®æi çc sè truyÒn :
- TruyÒn lùc cã cÊp : lµ truyÒn lùc cã çc tû sè truyÒn cè ®Þnh, viÖc
thay ®æi sè truyÒn theo d¹ng bËc thang.
- TruyÒn lùc v« cÊp : lµ truyÒn lùc cã tû sè truyÒn biÕn ®æi liªn tôc
tuú thuéc vµo chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬ vµ m«men c¶n tõ mÆt
®êng.
2.3 – Ph©n chia theo ph¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn thay ®æi tèc ®é.
- §iÒu khiÓn b»ng cÇn sè .
- §iÒu khiÓn b¸n tù ®éng .
- §iÒu khiÓn tù ®éng.
Ph©n biÖt gi÷a ®iÒu khiÓn b¸n tù ®éng vµ ®iÒu khiÓn tù ®éng th«ng qua
sè lîng c¬ cÊu ®iÒu khiÓn trong buång l¸i .
HiÖn nay chóng ta thêng gÆp :
- HÖ thèng truyÒn lùc c¬ khÝ cã cÊp ®iÒu khiÓn b»ng cÇn sè
( manual transmissions ).
- HÖ thèng truyÒn lùc c¬ khÝ thuû lùc ®iÒu khiÓn tù ®éng (Automatic
Transmissions ).

K45
Kh¸i qu¸t vÒ hép sè tù ®éng

I – Hép sè tù ®éng lµ g× ?.
§èi víi xe «t« cã hép sè thêng, cÇn sang sè ®îc sö dông ®Ó chuyÓn sè khi
®¹p ch©n ga nh»m môc ®Ých t¨ng tèc ®é xe. Khi l¸i xe lªn dèc hay khi ®éng
c¬ kh«ng cã ®ñ lùc ®Ó leo dèc t¹i sè ®ang ch¹y, hép sè ®îc chuyÓn vÒ sè
thÊp.
V× çc lý do trªn, nªn ®iÒu cÇn thiÕt ®èi víi çc l¸i xe lµ ph¶i thêng xuyªn
nhËn biÕt t¶i vµ tèc ®é ®éng c¬ ®Ó chuyÓn sè mét çch phï hîp. §iÒu ®ã sÏ
g©y nªn sù mÊt m¸t c«ng suÊt ®éng c¬ mét çch kh«ng cÇn thiÕt, ngoµi ra nã
cßn g©y nªn sù khã kh¨n khi ®iÒu khiÓn vµ sù tËp trung qu¸ møc ®èi víi ngêi
l¸i.
ë hép sè tù ®éng, nh÷ng nhËn biÕt nh vËy cña l¸i xe lµ kh«ng cÇn thiÕt, l¸i
xe kh«ng cÇn ph¶i chuyÓn sè mµ viÖc chuyÓn lªn hay xuèng ®Õn sè thÝch
hîp nhÊt ®îc thùc hiÖn mét çch tù ®éng t¹i thêi ®iÓm thÝch hîp nhÊt theo t¶i
®éng c¬ vµ tèc ®é xe.
II – Çc u ®iÓm cña hép sè tù ®éng.
So víi hép sè thêng, hép sè tù ®éng cã çc u ®iÓm sau:
- Nã lµm gi¶m mÖt mái cho l¸i xe b»ng çch lo¹i bá çc thao t¸c c¾t ly
hîp vµ thêng xuyªn ph¶i chuyÓn sè .
- Nã chuyÓn sè mét çch tù ®éng vµ ªm dÞu t¹i çc tèc ®é thÝch hîp víi
chÕ ®é l¸i xe do vËy gi¶m bít cho l¸i xe sù cÇn thiÕt ph¶i thµnh
thµnh th¹o çc kü thuËt l¸i xe khã kh¨n vµ phøc t¹p nh vËn hµnh ly
hîp .
- Nã tr¸nh cho ®éng c¬ vµ dßng dÉn ®éng khái bÞ qu¸ t¶i, do nã nèi
chóng b»ng thuû lùc ( qua biÕn m« ) tèt h¬n so víi nèi b»ng c¬ khÝ.
III – Ph©n lo¹i hép sè tù ®éng .
Th«ng thêng hép sè tù ®éng cã thÓ chia lµm hai lo¹i :
- Lo¹i hép sè sö dông trªn «t« FF : §éng c¬ ®Æt tríc, cÇu tríc chñ ®éng .
- Lo¹i hép sè sö dông trªn «t« FR : §éng c¬ ®Æt tríc, cÇu sau chñ ®éng.
Çc hép sè sö dông trªn «t« FF ®îc thiÕt kÕ gän nhÑ h¬n so víi lo¹i sö dông
trªn «t« FR do chóng ®îc l¾p ®Æt cïng mét khoang víi ®éng c¬ .
Çc hép sè sö dông cho «t« FR cã bé truyÒn ®éng b¸nh r¨ng cuèi cïng víi vi
sai l¾p bªn ngoµi. Cßn çc hép sè sö dông trªn «t« FF cã bé truyÒn b¸nh r¨ng
K45
cuèi cïng víi vi sai l¾p ë bªn trong, v× vËy lo¹i hép sè tù ®éng sö dông trªn «t«
FF cßn gäi lµ “ hép sè cã vi sai “.
IV – Çc bé phËn chÝnh trong hép sè tù ®éng & chøc n¨ng c¬ b¶n cña
chóng.
HiÖn nay cã rÊt nhiÒu lo¹i hép sè tù ®éng kh¸c nhau, chóng ®îc cÊu t¹o theo
mét vµi çch kh¸c nhau nhng çc chøc n¨ng c¬ b¶n vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña
chóng lµ gièng nhau.
Hép sè tù ®éng bao gåm mét vµi bé phËn chÝnh. Chóng thùc hiÖn phÇn lín
çc chøc n¨ng cña hép sè tù ®éng, çc bé phËn nµy ph¶i vËn hµnh chÝnh x¸c
còng nh ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau. §Ó hiÓu biÕt ®Çy ®ñ ho¹t ®éng cña
hép sè tù ®éng, ®iÒu quan träng lµ ph¶i n¾m ®îc çc nguyªn lý c¬ b¶n cña çc
bé phËn chÝnh.
Hép sè tù ®éng bao gåm çc bé phËn chÝnh sau :
- Bé biÕn m«.
- Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh .
- Bé ®iÒu khiÓn thuû lùc hoÆc ®iÖn.
- Bé truyÒn ®éng b¸nh r¨ng cuèi cïng ( §èi víi lo¹i hép sè tù ®éng sö
dông trªn «t« FF).
- Çc thanh ®iÒu khiÓn.
- DÇu hép sè tù ®éng.
IV.1 – Bé biÕn m« thuû lùc.
BiÕn m« thuû lùc ®îc l¾p ë ®Çu vµo cña chuçi b¸nh r¨ng truyÒn ®éng hép
sè vµ ®îc b¾t b»ng bul«ng vµo trôc sau cu¶ trôc khuûu th«ng qua tÊm truyÒn
®éng.
Bé biÕn m« ®îc ®æ ®Çy b»ng dÇu hép sè tù ®éng, nã lµm t¨ng m«men do
®éng c¬ t¹o ra vµ truyÒn m«men nµy ®Õn hép sè hoÆc ®ãng vai trß nh mét
khíp nèi thuû lùc truyÒn m«men ®Õn hép sè.
Trªn xe cã l¾p hép sè tù ®éng, bé biÕn m« còng cã t¸c dông nh b¸nh ®µ cña
®éng c¬. Do kh«ng cÇn cã mét b¸nh ®µ nÆng nh vËy trªn xe cã hép sè thêng,
nªn xe cã hép sè tù ®éng sö dông tÊm truyÒn ®éng cã vµnh bªn ngoµi d¹ng
vµnh r¨ng dïng cho viÖc khëi ®éng ®éng c¬ b»ng b»ng m« t¬ khëi ®éng. Khi
tÊm dÉn ®éng quay víi tèc ®é cao cïng víi biÕn m« thuû lùc, träng lîng cña nã
sÏ t¹o nªn sù c©n b»ng tèt nh»m ng¨n chÆn sù rung ®éng khi quay víi tèc ®é
cao.
Çc chøc n¨ng cña bé biÕn m«:

K45
- T¨ng m«men do ®éng c¬ t¹o ra.

- §ãng vai trß nh mét ly hîp thuû lùc ®Ó truyÒn hay kh«ng truyÒn
m«men ®éng c¬ ®Õn hép sè.
- HÊp thô çc dao ®éng xo¾n cña ®éng c¬ vµ hÖ thèng truyÒn lùc.
- Cã t¸c dông nh mét b¸nh ®µ ®Ó lµm ®Òu chuyÓn ®éng quay cña
®éng c¬.
- DÉn ®éng b¬m dÇu cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc.
IV.2 – Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh.

Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh ®îc ®Æt trong vá hép sè chÕ t¹o b»ng hîp kim nh«m.
Nã cã trÓ thay ®æi tèc ®é ®Çu ra hoÆc chiÒu quay cña hép sè, sau ®ã truyÒn
chuyÓn ®éng nµy ®Õn bé truyÒn ®éng cuèi cïng.
Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh bao gåm : Çc b¸nh r¨ng hµnh tinh ®Ó thay ®æi tèc
®é ®Çu, ly hîp vµ phanh h·m dÉn ®éng b»ng ¸p suÊt thuû lùc ®Ó ®iÒu khiÓn
ho¹t ®éng cña bé b¸nh r¨ng hµnh tinh, çc trôc ®Ó truyÒn c«ng suÊt ®éng c¬
vµ ®Ó b«i tr¬n çc vßng bi gióp cho tuyÒn ®éng quay ®îc ªm dÞu.
Chøc n¨ng cña bé b¸nh r¨ng hµnh tinh nh sau:
- Cung cÊp mét vµi tû sè truyÒn b¸nh r¨ng ®Ó thay ®æi m«men vµ tèc
®é cña b¸nh xe chñ ®éng phï hîp víi søc c¶n cña ®êng vµ nhu cÇu sö
dông tèc ®é cña «t«.
- §¶o chiÒu quay cña trôc ra ®Ó thùc hiªn lïi xe.
- T¹o vÞ trÝ trung gian cho phÐp xe dõng l©u dµi khi ®éng c¬ vÉn
ho¹t ®éng.
IV.3 – HÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc.
HÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc bao gåm çc te dÇu cã t¸c dông nh mét b×nh
chøa dÇu, b¬m dÇu ®Ó t¹o ra ¸p suÊt thuû lùc, çc lo¹i víi çc chøc n¨ng kh¸c
nhau, çc khoang vµ èng dÉn dÇu ®Ó ®a dÇu hép sè ®Õn çc ly hîp, phanh vµ
çc bé phËn kh¸c cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc. PhÇn lín çc van cña hÖ
thèng thuû lùc ®îc ®Æt vµo trong bé th©n van n»m bªn díi çc b¸nh r¨ng hµnh
tinh.
Chøc n¨ng cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc nh sau :
- Cung cÊp dÇu thuû lùc ®Õn bé biÕn m«.
- §iÒu chØnh ¸p suÊt thuû lùc do b¬m dÇu t¹o ra .
- ChuyÓn ho¸ t¶i träng ®éng c¬ vµ tèc ®é xe thµnh “ tÝn hiÖu thuû
lùc”.
- Cung cÊp ¸p suÊt thuû lùc ®Õn çc ly hîp vµ phanh ®Ó ®iÒu khiÓn
ho¹t ®éng cña b¸nh r¨ng hµnh tinh.
- B«i tr¬n çc chi tiÕt chuÓn ®éng quay b»ng dÇu.
K45
- Lµm m¸t biÕn m« vµ hép sè b»ng dÇu.

IV.4 – Bé truyÒn ®éng cuèi cïng.
Trong hép sè tù ®éng cã vi sai ®îc ®Æt n»m ngang, hép sè vµ bé truyÒn
®éng cuèi cïng ®îc ®Æt chung trong cïng mét vá. Bé truyÒn ®éng cuèi cïng
bao gåm mét cÆp b¸nh r¨ng gi¶m tèc cuèi cïng ( b¸nh r¨ng chñ ®éng vµ bÞ
®éng ) vµ çc b¸nh r¨ng vi sai.
Chøc n¨ng cña bé truyÒn ®éng cuèi cïng còng gièng nh trªn xe cã cÇu cÇu
sau chñ ®éng, nhng nã dïng çc b¸nh r¨ng c«n xo¾n lµm çc b¸nh r¨ng gi¶m tèc
cuèi cïng. Do vËy, trong bé truyÒn ®éng cuèi cïng cña hép sè tù ®éng cã vi sai,
dÇu hép sè tù ®éng ®îc sö dông thay cho dÇu b¸nh r¨ng hypoit.
IV.5 – DÇu hép sè tù ®éng ( ATF ).
DÇu kho¸ng cã gèc dÇu má cÊp cao ®Æc biÖt ®îc trén lÉn víi mét vµi phô
gia ®Æc biÖt dông ®Ó b«i tr¬n hép sè tù ®éng.
Lo¹i dÇu nµy ®îc gäi lµ dÇu hép sè tù ®éng ( viÕt t¾t lµ ‘ATF’ ) ®Ó ph©n
biÖt víi çc lo¹i dÇu kh¸c.
Lo¹i dÇu ATF nhÊt ®Þnh ph¶i lu«n ®îc dïng cho hép sè tù ®éng. Sö dông
dÇu ATF kh«ng ®óng tiªu chuÈn hay sö dông dÇu ATF thÝch hîp nhng hoµ
trén chÊt phô gia kh«ng ®óng tiªu chuÈn sÏ lµm gi¶m phÈm cÊp cña dÇu hép sè
tù ®éng.
§Ó ®¶m b¶o ®óng chøc n¨ng cña hép sè tù ®éng, møc dÇu còng rÊt quan
träng.
Chøc n¨ng cña dÇu ATF :
- TruyÒn m«men trong bé biÕn m«.
- §iÒu khiÓn hÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc, còng nh ho¹t ®éng cña ly
hîp vµ phanh.
- B«i tr¬n çc b¸nh r¨ng hµnh tinh vµ çc chi tiÕt chuyÓn ®éng kh¸c.
- Lµm m¸t çc chi tiÕt chuyÓn ®éng.

K45
Ch¬ng 2
Çc sè liÖu cho tríc vµ sè liÖu xe tham kh¶o
Çc th«ng sè kü thuËt cña xe kia – pregio
Th«ng sè Sè liÖu §¬n vÞ
Sè chç ngåi ( c¶ ngêi l¸i ) 12 Ngêi

K45
VÞ trÝ ®éng c¬ Tríc
Tù träng 1765 Kg
Träng lîng toµn bé 2545 Kg
Dµi tæng 4820 mm
Réng tæng 1810 mm

Cao tæng 1970 mm
Tèc ®é tèi ®a Vmax 140 Km/h
Gãc vît dèc lín nhÊt 20.9 §é
B¸n kÝnh vßng quay min 5.3 m
§éng c¬ Diezel JT
C«ng suÊt ®éng c¬ 90/4000 Kw/4000
M«men xo¾n 19,5/2200 Kg.m/rpm
Thïng nhiªn liÖu 65 lÝt
Dung tÝch ®éng c¬ 2957 cc
Sè xy lanh ( m¸y th¼ng ) 4
HÖ sè c¶n l¨n f 0.018
Cì lèp P215/70R14
VÕt b¸nh tríc 1540 mm
VÕt b¸nh sau 1520 mm

K45
Tæng quan vÒ hép sè c¬ khÝ thêng trªn xe

prªgi« 12 chç.
Hép sè trªn xe PR£GI¤ 12 chç lµ lo¹i hép sè c¬ khÝ thêng :
§©y lµ lo¹i hép sè cã 3 trôc. Trôc s¬ cÊp vµ trôc thø cÊp ®îc bè trÝ ®ång
trôc víi nhau.Hép sè cã 5 cÊp vµ mét sè lïi, trong ®ã tay sè 4 lµ tay sè truyÒn
th¼ng, tay sè 5 lµ sè truyÒn t¨ng. Theo s¸ch giíi thiÖu vÒ xe PR£GI¤ ta tra ®îc
çc tû sè truyÒn cña çc tay sè nh sau:
Tay sè 1 : Tû sè truyÒn : 4.011
Tay sè lïi : Tû sè truyÒn : 3.958 .
Tõ çc sè liÖu tæng quan vÒ xe tham kh¶o vµ tû sè truyÒn cña hép sè trªn ta
x©y dùng ®îc çc ®å thÞ biÓu thÞ nh©n tè ®éng lùc häc vµ lùc kÐo cña hép
sè c¬ khÝ thêng trªn xe tham kh¶o nh sau :
SV : §µo Quang TiÕn - 10 - Líp ¤t« -

K45
§å thÞ biÓu thÞ nh©n tè ®éng lùc häc

K45
§å thÞ biÓu thÞ lùc kÐo cña hép sè.

Tõ çc ®å thÞ trªn mµ ta x©y dùng ®îc, ta c¨n cø vµo ®ã ®Ó lµm sè liÖu
tham kh¶o ®Ó tÝnh to¸n biÕn m« thuû lùc còng nh bé truyÒn hµnh tinh trong
hép sè tù ®éng mµ ta cÇn thiÕt kÕ.
I. x¸c ®Þnh vmax cña xe víi c«ng suÊt cã Ých.

K45
Ta cã :
Nv = Nf + Nω + Nt (2.1)
Trong ®ã :
Nv : C«ng suÊt c¶n kh«ng khÝ.
Nf : C«ng suÊt tiªu hao cho viÖc kh¾c phôc lùc c¶n l¨n.
Nω : C«ng suÊt c¶n kh«ng khÝ.
Nt : C«ng suÊt tiªu hao cho hÖ thèng truyÒn lùc.
Khai triÓn c«ng thøc ( 2.1 ) ta cã :
Nv = ( + ). ( 2.2 )
Trong ®ã :
G : Tæng träng lîng cña xe khi ®Çy t¶i.
K : lµ hÖ sè c¶n cña kh«ng khÝ : K = 0,029 ( KG.s2/m4 ).
F : DiÖn tÝch c¶n chÝnh diÖn cña «t«.
F ®îc x¸c ®Þnh bëi c«ng thøc gÇn ®óng : F = B.H
B : chiÒu réng c¬ së cña xe : B = 1810 mm
H : chiÒu cao c¬ së cña xe : H = 1970 mm
=> F =1810.1970 = 3,57 (m )
ηt : HiÖu suÊt cña hÖ thèng truyÒn lùc, ®îc lÊy khi «t« ch¹y ë vËn tèc vmax,
biÕn m« ®îc nèi cøng. Theo thùc nghiÖm ta cã : ηt = 0,93 (víi xe du lÞch).
f : HÖ sè c¶n l¨n cña mÆt ®êng f = 0,02
Nv : C«ng suÊt cùc ®¹i cña ®éng c¬ Nv = 118.46 ( m· lùc )
Thay tÊt c¶ çc sè liÖu vµo c«ng thøc (2.2) ta cã :
( + ). = 118.46
Tõ ®ã ta cã vËn tèc lín nhÊt cña «t« lµ : vmax = 139 (km/h).

K45
II- x©y dùng ®êng ®Æc tÝnh tèc ®é ngoµi cña ®éng c¬.
§êng ®Æc tÝnh tèc ®é ngoµi cña ®éng c¬ lµ ®êng biÓu thÞ mèi quan hÖ
gi÷a c«ng suÊt ®éng c¬ Ne, m«men ®éng c¬ Me theo sè vßng quay trôc khuûu
ne .
§Î x¸c ®Þnh ®îc ®êng ®Æc tÝnh ngoµi cña ®äng c¬ ta dùa vµo c«ng thøc
thùc nghiÖm cña L©y §ecman :
Ne = Nemax. [a.( ) + b.( )2 - c.( )3] (2.3)
Víi ®éng c¬ diesel vµ lµ xe du lÞch ta cã : λ= nx/nN = 1.1

Nemax=90 m· lùc
a = 0,7 b = 1,5 c = 1,2
nN=4000 (vg/ph)
Chia kho¶ng sè vßng quay cña ®éng c¬ tõ ne=400 (vg/ph) ®Õn
nemax.=4400(vg/ph) bëi kho¶ng chia 400 (vg/ph) . Thay tÊt c¶ çc sè liÖu vµo
c«ng thøc (2.3) ta cã ®êng Ne .
MÆt kh¸c ta l¹i cã c«ng thøc : Me = 716.2. (2.4)
Thay Ne ë trªn vµo ta cã ®êng biÓu diÔn Me.

K45
ThiÕt lËp ®êng ®Æc tÝnh m«men

Thay çc sè liÖu vµo c«ng thøc (2.3) vµ (2.4) ta cã b¶ng sau:
=ne/nN 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6
ne 400 800 1200 1600 2000 2400
Ne 9.924 22.547 37.018 52.484 68.092 82.989
Me 17.768 20.186 22.094 23.493 24.384 24.765
=ne/nN 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1

ne 2800 3200 3600 4000 4400
Ne 96.324 107.242 114.892 118.421 116.976
Me 24.638 24.002 22.857 21.203 19.041
Ne,Me
M· lùc, Kg.m § êng ®Æc tÝnh ngoµi ®éng c¬
140
120
100
Ne
80
60
40
Me
20
0
400 800 1200 1600 2000 2400 2800 3200 3600 4000 4400
ne (vg/ph)

K45
Ch¬ng 3
tÝnh to¸n vµ chän biÕn m« thuû lùc

Trong hÖ thèng trªn xe cã hép sè tù ®éng ngêi ta thay ta thay biÕn m« thuû
lùc vµo vÞ trÝ cña ly hîp ma s¸t nh»m thùc hiÖn truyÒn lùc v« cÊp .
BiÕn m« thuû lùc trong hép sè tù ®éng nh»m thùc hiÖn çc chøc n¨ng :
- T¨ng m«men do ®éng c¬ t¹o ra.
- §ãng vai trß nh mét ly hîp thuû lùc ®Ó truyÒn hay kh«ng truyÒn
m«men tõ ®éng c¬ ®Õn hép sè.
- HÊp thô çc dao ®éng xo¾n cña ®éng c¬ vµ hÖ thèng truyÒn lùc.
- Cã t¸c dông nh mét b¸nh ®µ ®Ó lµm ®ång ®Òu chuyÓn ®éng quay
cña ®éng c¬.
- DÉn ®éng b¬m dÇu cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc.
3.1- cÊu t¹o cña biÕn m« thuû lùc hçn hîp cã mét b¸nh ph¶n øng.
BiÕn m« thuû lùc gåm cã 3 bé phËn c¬ b¶n :

3.1.1- Çnh b¬m - B.
Çnh b¬m g¾n liÒn víi vá biÕn m«, nã cã rÊt nhiÒu çnh biªn d¹ng cong ®-
îc bè trÝ theo híng kÝnh ë bªn trong. Vµnh dÉn híng ®îc bè trÝ trªn c¹nh trong
cña çnh b¬m ®Ó dÉn híng cho dßng ch¶y cña dÇu. Vá cña biÕn m« ®îc nèi
víi trôc khuûu ®éng c¬ qua tÊm dÉn ®éng.
3.1.2- R«to tuabin- T .
Còng nh çnh b¬m, r«to tuabin cã rÊt nhiÒu çnh dÉn ®îc bè trÝ bªn trong.
Híng cong cña çc çnh dÉn nµy ngîc chiÒu víi çnh dÉn trªn çnh b¬m. R«to
tuabin ®îc l¾p trªn trôc s¬ cÊp hép sè.
3.1.3- Stato vµ khíp mét chiÒu (B¸nh ph¶n øng - P).
Stato ®îc ®Æt gi÷a çnh b¬m vµ r«to tuabin. Nã ®îc l¾p trªn trôc stato, vµ
trôc nµy ®îc l¾p cè ®Þnh vµo vá hép sè qua khíp mét chiÒu. Çc çnh dÉn cña
stato nhËn dßng dÇu khi nã ®i ra khái r«to tuabin vµ híng nã ®Ëp vµo mÆt
sau cña çnh dÉn trªn çnh b¬m lµm cho çnh b¬m ®îc cêng ho¸.
Khíp mét chiÒu cho phÐp stato quay cïng chiÒu víi trôc khuûu ®éng c¬.
Tuy nhiªn nÕu stato cã xu híng quay theo chiÒu ngîc l¹i, khíp mét chiÒu sÏ kho¸
stato l¹i kh«ng cho nã quay. Do vËy stato quay hay bÞ kho¸ phô thuéc vµo híng
cña dßng dÇu ®Ëp vµo çnh dÉn cña nã.

K45
3.2- Nguyªn lý lµm viÖc cña biÕn m« thuû lùc.

Ba bé phËn cña biÕn m« t¹o nªn vßng khÐp kÝn ®Ó chÊt láng ch¶y qua.
Khi çnh b¬m ®îc dÉn ®éng quay tõ trôc khuûu ®éng c¬, dÇu trong çnh b¬m
sÏ quay cïng víi çnh b¬m. Khi tèc ®é cña çnh b¬m t¨ng lªn, lùc ly t©m lµm
cho dÇu b¾t ®Çu v¨ng ra vµ ch¶y tõ trong ra ngoµi däc theo çc bÒ mÆt cña
çnh dÉn. Khi tèc ®é cña çnh b¬m cña çnh b¬m t¨ng lªn n÷a, dÇu sÏ ®Èy ra
khái çnh b¬m vµ ®Ëp vµo çc çnh dÉn cña r«to tuabin lµm cho r«to tuabin
b¾t ®Çu quay cïng mét híng víi çnh b¬m. Do gãc nghiªng cña çnh dÉn stato
®îc bè trÝ sao cho dßng dÇu ra khái çnh dÉn stato sÏ cã híng trïng víi híng
quay cña çnh çnh b¬m. V× vËy çnh b¬m kh«ng nh÷ng chØ ®îc truyÒn
m«men tõ ®éng c¬ mµ nã cßn ®îc bæ sung mét lîng m«men cña chÊt láng tõ
stato t¸c dông vµo, vµ mét chu k× míi l¹i tiÕp tôc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ çnh
b¬m ®· ®îc cêng ho¸ vµ sÏ khuÕch ®¹i m«men ®Çu vµo ®Ó truyÒn ®Ðn r«to
tuabin.
Chøc n¨ng cña khíp mét chiÒu:
Khi tèc ®é quay cña çnh b¬m vµ r«to tuabin cã sù chªnh lÖnh t¬ng ®èi
lín (tèc ®é cña çnh b¬m lín h¬n tèc ®é cña r«to tuabin ) th× dßng dÇu sau khi
ra khái r«to tuabin vµo çnh dÉn cña stato sÏ t¸c dông lªn stato mét m«men cã
xu híng lµm stato quay theo híng ngîc víi çnh b¬m. §Ó t¹o ra híng dßng dÇu
sau khi ra khái çnh dÉn cña stato t¸c dông lªn çnh dÉn cña çnh b¬m theo
®óng chiÒu quay cña çnh b¬m th× khi nµy stato ph¶i ®îc cè ®Þnh tøc lµ khíp
mét chiÒu kho¸.
Khi tèc ®é quay cña r«to tuabin ®¹t gÇn ®Õn tèc ®é cña çnh b¬m, lóc
nµy tèc ®é quay cña dßng dÇu sau khi ra khái r«to tuabin t¸c dông lªn çnh dÉn
cña stato cã xu híng lµm stato quay theo híng cïng chiÒu çnh b¬m, v× vËy
nÕu stato vÉn ë tr¹ng th¸i cè ®Þnh th× kh«ng nh÷ng kh«ng cã t¸c dông cêng
ho¸ cho çnh b¬m mµ cßn g©y c¶n trë sù chuyÓn ®éng cña dßng chÊt láng
g©y tæn thÊt t¨ng. V× vËy ë chÕ ®é nµy stato ®îc gi¶i phãng ®Ó quay cïng
víi r«to tuabin vµ çnh b¬m (khíp mét chiÒu më). Lóc nµy biÕn m« lµm viÖc
nh mét ly hîp thuû lùc th«ng thêng.
Bá qua ma s¸t gi÷a çc c¬ cÊu ta cã ph¬ng tr×nh c©n b»ng m«men cña
hÖ quay:
MB + MT + MP = 0 (3.1)
Trong ®ã :
MB : M«men trªn b¸nh b¬m.
MT : M«men trªn r«to tuabin.
MP : M«men trªn b¸nh ph¶n øng.
C«ng thøc (3.1) cßn ®îc viÕt díi d¹ng :
MB + M P = - M T (3.2)
K45
C«ng thøc trªn cho thÊy kh¶ n¨ng biÕn ®æi m«men cña biÕn m« cã ®îc lµ
nhê b¸nh ph¶n øng. B¸nh ph¶n øng nµy ®îc ®Æt trªn khíp mét chiÒu sao cho ë
çc tû sè truyÒn i nhá ( t¶i lín ) th× nã bÞ kho¸ cøng, cßn khi tû sè truyÒn ®¹t
®îc mét gi¸ trÞ nµo ®ã th× nã b¾t ®Çu quay cïng vãi b¸nh tuabin. Khi b¸nh
tuabin ®øng yªn th× nã chÞu mét m«men M 3 vµ t¹o nªn hiÖu øng m«men. Cßn
khi b¸nh ph¶n øng quay (M3=0) th× biÕn m« lµm viÖc nh mét ly hîp thuû lùc:
MB = - M T
3.3 – ph©n lo¹i biÕn m« thuû lùc.
BiÕn m« thuû lùc ®îc ph©n lo¹i dùa theo vµo :
3.3.1 – Dùa vµo sè b¸nh tuabin trong mét buång lµm viÖc.
- BiÕn m« mét cÊp : Cã mét çnh b¬m, mét b¸nh tuabin, mét hoÆc hai b¸nh
ph¶n øng.
- BiÕn m« thuû lùc hai cÊp : Cã mét çnh b¬m, hai b¸nh tuabin, mét hoÆc
hai b¸nh ph¶n øng.
- BiÕn m« nhiÒu cÊp : Cã ngiÒu b¸nh tuabin trong buång lµm viÖc.
3.3.2 – Dùa vµo d¹ng b¸nh tuabin.
- BiÕn m« thuû lùc cã b¸nh tuabin ly t©m.
- BiÕn m« thuû lùc cã b¸nh tuabin híng trôc.
- BiÕn m« thuû lùc cã b¸nh tuabin híng t©m.
3.3.3 – Dùa vµo chiÒu quay cña b¸nh tuabin so víi b¸nh b¬m.
- BiÕn m« thuËn : ChiÒu quay cña b¸nh tuabin trïng víi chiÒu quay cña
b¸nh tuabin. Lo¹i nµy m«men thay ®æi c¶ vÒ trÞ sè vµ dÊu.
- BiÕn m« nghÞch : ChiÒu quay cña b¸nh tuabin ngîc víi chiÒu quay cña
b¸nh b¬m. Lo¹i nµy chØ cã m«men thay ®æi vÒ gi¸ trÞ mµ kh«ng thay ®æi vÒ
dÊu.
3.3.4 – BiÕn m« cã chÕ ®é truyÒn th¼ng.
Môc ®Ých :
Khi sè vßng quay cña trôc tuabin vµ sè vßng quay cña trôc b¸nh b¬m b»ng
nhau ( nT = nB) lµm cho dÇu kh«ng cã kh¶ n¨ng truyÒn n¨ng lîng dÉn ®Õn hiÖu
suÊt cña biÕn m« gi¶m xuèng b»ng kh«ng. §Ó kh¾c phôc hiÖn tîng th× trªn
biÕn m« cã bè trÝ thªm mét ly hîp ma s¸t lµm viÖc trong dÇu.

K45
CÊu t¹o :
Ly hî p ma s¸ t T B
Trôc vµo Trôc ra
PhÇn chñ ®éng cña ly hîp lµ vá biÕn m«, g¾n liÒn víi b¸nh b¬m, trªn bÒ
mÆt trong cña vá biÕn m« cã mét mÆt ph¼ng d¹ng vµnh kh¨n t¹o lªn mÆt
ph¼ng tùa cña ly hîp .
PhÇn bÞ ®éng g¾n víi trôc cña b¸nh tuabin, trªn bÒ mÆt cña ®Üa bÞ
®éng cã g¾n bÒ mÆt ma s¸t b»ng bÒ mÆt ma s¸t.
Khi khíp kho¸ biÕn m« ho¹t ®éng, nã sÏ quay cïng víi çnh b¬m vµ r«to
tuabin. ViÖc ¨n vµ nh¶ khíp cña khíp kho¸ biÕn m« ®îc quyÕt ®Þnh bëi sù
thay ®æi cña híng ch¶y dßng dÇu thuû lùc trong bé biÕn m«.
Nh¶ khíp : Khi xe ch¹y ë tèc ®é thÊp, dÇu cã ¸p suÊt ch¶y ®Õn phÝa tríc
cña khíp kho¸. Do ¸p suÊt dÇu ë phÝa tríc vµ phÝa sau cña khíp kho¸ b»ng
nhau, nªn khíp kho¸ nh¶ ra.
¡n khíp : khi xe ch¹y ë tèc ®é trung b×nh vµ cao ( th«ng thêng lµ trªn 60
km/h), dÇu cã ¸p suÊt ch¶y ®Õn phÇn sau cña khíp kho¸ cøng. Do vËy, pitt«ng
kho¸ bÞ Ðp vµo vá biÕn m«. KÕt qu¶ lµ khíp kho¸ biÕn m« vµ vá tríc cña
biÕn m« quay cïng víi nhau ( cã nghÜa lµ khíp kho¸ biÕn m« ®îc ¨n khíp ).
Do yªu cÇu ph¶i lµm viÖc ªm dÞu nªn ta cßn bè trÝ thªm çc lß xo gi¶m
chÊn, chóng ®îc bè trÝ theo chu vi cña ®Üa ®Ó t¹o nªn kh¶ n¨ng gi¶m chÊn.
3.4- çc th«ng sè c¬ b¶n cña biÕn m« thuû lùc.
3.4.1 – HÖ sè cña biÕn m« thuû lùc .

K45
Kbm =
Trong ®ã :
MT : M«men xo¾n trªn trôc tuabin.
MB : M«men xo¾n trªn trôc b¸nh b¬m.
HÖ sè biÕn m« thuû lùc phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn lam viÖc cña «t« khi.
Khi lùc c¶n chuyÓn ®éng t¨ng lªn, vËn tèc «t« gi¶m xuèng do ®ã sè vßng quay
cña trôc tuabin gi¶m xuèng dÉn ®Õn M T t¨ng lªn do vËy Kbmt¨ng lªn.HÖ sè
biÕn m« Kbm cã gi¸ trÞ lín nhÊt khi b¸nh tuabin bÞ h·m l¹i hoµn toµn nghÜa lµ
nT=o. Ngîc l¹i khi lùc c¶n gi¶m ®i, vËn tèc cña «t« t¨ng lªn th× hÖ sè biÕn m«
gi¶m xuèng. VËy tÝnh chÊt tù ®éng lµm viÖc thay ®æi m«men xo¾n cña
biÕn m« thuû lùc lµ do t¸c ®éng cña dßng chÊt láng lªn çc çnh tuabin bÞ thay
®æi khi sè vßng quay thay ®æi.
3.4.2 – Tû sè truyÒn cña biÕn m«.
Tû sè truyÒn cña biÕn m« (ibm) lµ tû sè gi÷a sè vßng quay cña trôc b¸nh
tuabin nT vµ sè vßng quay cña trôc b¬m nB.
ibm =
3.4.3- HiÖu suÊt cña biÕn m«.
ηbm = = Kbm.ibm
Trong ®ã :
NT : C«ng suÊt ph¸t ra trªn trôc b¸nh tua bin cña biÕn m«.
NB : C«ng suÊt trªn trôc b¸nh b¬m cña biÕn m«.
3.4.4 – HÖ sè ®é nh¹y.
§é nh¹y cña biÕn m« thuû lùc ®îc ®Æc trng bëi hÖ sè П :
П=
Trong ®ã :
λ : HÖ sè biÕn ®æi m«men t¹i sè vßng quay cña b¸nh tuabin K =
1.
λ1 : HÖ sè biÕn ®æi m«men t¹i sè vßng quay cña b¸nh tuabin nT =
0.

K45
3.5 – Lùa chän biÕn m« thiÕt kÕ.

§Æc ®iÓm cña xe:
Xe thiÕt kÕ hép sè tù ®éng lµ xe du lÞch 12 chç. §©y lµ lo¹i xe yªu cÇu
kh¾t khe vÒ tÝnh æn ®Þnh, ®é æn ®Þnh, sù ªm dÞu, kh¶ n¨ng t¨ng tèc nhanh
…
§iÒu kiÖn lµm viÖc:
- T¶i träng cña xe lu«n lu«n thay ®æi, kh«ng æn ®Þnh .
- Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng víi ®iÒu kiÖn ®êng x¸ ViÖt Nam, ®éng
lùc häc cña xe ph¶i thêng xuyªn thay ®æi do ®Þa h×nh phøc t¹p, t¨ng
tèc, phanh nhiÒu lÇn …
V× vËy mµ yªu cÇu xe ph¶i cã tÝnh n¨ng ®éng lùc häc tèt, khëi hµnh, t¨ng
tèc mét çch nhanh chãng, ªm dÞu, ph¸t huy ®îc c«ng suÊt tèi ®a vµ ®¶m b¶o
søc tiªu hao nhiªn liÖu lµ nhá nhÊt.
Yªu cÇu vµ c¨n cø ®Ó lùa chän biÕn m« thuû lùc:
- BiÕn m« ph¶i truyÒn hÕt ®îc c«ng suÊt lín nhÊt vµ m«men lín nhÊt
cña ®éng c¬.
- Vïng ®iÒu chØnh réng víi hiÖu suÊt cao, nghÜa lµ ph¶i cã hÖ sè
biÕn m« cµng lín cµng tèt, tû sè truyÒn øng víi thêi ®iÓm khi biÕn
m« thuû lùc chuyÓn sang chÕ ®é ly hîp lín.
Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn ta chän biÕn m« thuû lùc hçn hîp lµ lo¹i nh¹y,
mét cÊp vµ cã chÕ ®é truyÒn th¼ng. Nh vËy míi ®¶m b¶o ®îc nh÷ng yªu cÇu
cña xe thiÕt kÕ.
3.6 – tÝnh to¸n vµ chän biÕn m« thuû lùc.
Chän kÝch thíc thiÕt kÕ cña biÕn m« thuû lùc ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së
dïng ph¬ng ph¸p “t¬ng tù ”. Theo ph¬ng ph¸p nµy, víi chÕ ®é “dõng l¹i” t¬ng
øng khi phanh b¸nh tuabin biÓu diÔn çc ®iÓm lµm viÖc ®ång thêi cña biÕn
m« thuû lùc vµ ®éng c¬ ( M B =Me vµ nB = ne ) th× ®êng kÝnh thiÕt kÕ cña
biÕn m« b»ng :
Da = (2.1)
Trong ®ã :
M1 : M«men trªn trôc vµo cña biÕn m« (b¸nh B), trong trêng hîp nµy ta
lÊy M1 =Memax=24,765 (KG.m) lµ m«men lín nhÊt cña ®éng c¬ ph¸t ra.
λ : HÖ sè m«men cña biÕn m« λ = 3,19.10-6 (ph2/vg2).
γ : Trong lîng riªng cña dÇu biÕn m« trong buång c«ng t¸c, víi dÇu
trong ë ®©y ta dïng dÇu Dixon II cã γ = 850 (KG/m3) .
nb : Sè vßng quay t¹i ®iÓm mµ m«men lín nhÊt nb = 2400 (vg/ph)
Thay tÊt c¶ vµo c«ng thøc (2.1) ta cã :

K45
Da = = 275 (mm)
NhËn xÐt :
C¨n cø vµo chñng lo¹i xe mµ ta thiÕt kÕ hép sè tù ®éng, c«ng suÊt,
m«men cña ®éng c¬ ®Æt trªn xe, ®êng kÝnh ngoµi Da vµ tham kh¶o mét sè
lo¹i biÕn m« ta chän ®îc lo¹i biÕn m« lo¹i nh¹y cã ®êng ®Æc tÝnh kh«ng thø
nguyªn nh ®å thÞ díi ®©y :
§ å thÞ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyª n cña biÕn m«

K 
-6

5 

4

vï ng khí p nèi
3 

2 K 
1 vï ng lµm viÖc ë chÕ®é biÕn m« thuû lùc 
0
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 i
3.7 – çc th«ng sè cña biÕn m« thuû lùc ®îc chän.

- §é nh¹y cña biÕn m« thñy lùc П :
П= = =2.24
-§êng kÝnh cña biÕn m« thuû lùc :
Da = 275 (mm)
- Giíi h¹n c«ng suÊt m«men truyÒn ®îc:
N = 20 ÷ 160 (m· lùc)
- HiÖu suÊt cña biÕn m« :
ηmax = 0,91
- Träng lîng riªng cña dÇu trong biÕn m« :
γ = 850 (Kg/m3)

K45
- HÖ sè biÕn ®æi m«men lín nhÊt:

Kmax = 2.7
3.8 – x©y dùng ®êng ®Æc tÝnh trªn trôc vµo cña biÕn m«.
§êng ®Æc tÝnh trªn trôc vµo cña biÕn m« lµ ®êng biÓu diÔn mèi quan
hÖ gi÷a m«men trªn trôc chñ ®éng cña b¸nh b¬m M1 theo sè vßng quay cña nã:
M1 = f(n1, λ)
Ta cã c«ng thøc biÓu diÔn mèi quan hÖ ®ã:
M1 = λ1. γ.n .D (2.2)
§èi víi biÕn m« hçn hîp lo¹i nh¹y do hÖ sè m«men thay ®æi, ®Ó x¸c
®Þnh ®îc M1 th× ph¶i x¸c ®Þnh ®îc çc gi¸ trÞ λ1. Tõ ®å thÞ ®Æc tÝnh kh«ng
thø nguyªn cña biÕn m« øng víi mçi gi¸ trÞ cña tØ sè truyÒn i bm ta sÏ x¸c ®Þnh
®îc hÖ sè biÕn ®æi m«men λ1. Víi nh÷ng gi¸ trÞ cña λ1 nµy ta tÝnh ®îc trÞ sè
m«men øng víi nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c nhau cña sè vßng quay cña trôc biÕn m« (n 1
= ne).
Thay çc gi¸ trÞ vµo c«ng thøc (2.2) ta cã :
T¹i i = 0 cã λ1-0 = 3,19.10-6 => M1-0 = λ1-0. γ. n .D
-6
T¹i i = 0,2 cã λ1-0.2 = 3,19.10 => M1-0.2 = λ1-0.2. γ. n .D
-6
T¹i i = 0,4 cã λ1-0.4 = 3,19.10 => M1-0.4 = λ1-0.4. γ. n .D (2.4)
-6
T¹i i = 0,6 cã λ1-0.6 = 3,19.10 => M1-0.6 = λ1-0.6. γ. n .D
-6
T¹i i = 0,75 cã λ1-0.75 = 3,19.10 => M1-0.75 = λ1-0.75. γ. n .D
-6
T¹i i = 0,91 cã λ1-0.91 = 3,19.10 => M1-0.91 = λ1-0.91. γ. n .D
Chia d¶i tèc ®é sè vßng quay n1 tõ 0 ÷ 4400 vg/ph thµnh çc kho¶ng çch
nhau 400 vg/ph. Thay çc gi¸ trÞ trªn vµo c«ng thøc (2.4) ta ®îc çc gi¸ trÞ trong b¶ng :
n1 400 800 1200 1600 2000 2400
M1-0 0.5155 2.062 4.639 8.247 12.887 18.557
M1-0,2 0.4224 1.81 4.072 7.239 11.311 16.288
M1-0,4 0.4282 1.713 3.854 6.851 10.705 15.415
M1-0,6 0.3603 1.441 3.243 5.765 9048 12.972
M1-0,75 0.291 1.163 2.618 4.654 7.271 10.471
M1-0,91 0.2262 0.9049 2.036 3.62 5.656 8.144
n1 2800 3200 3600 4000 4400

M1-0 25.258 32.989 41.752 51.546 62.371
M1-0,2 22.17 28.956 36.648 45.244 54.746
M1-0,4 20.982 27.405 34.685 42.821 51.813
M1-0,6 17.657 23.062 29.187 36.034 43.601
M1-0,75 14.252 18.651 23.559 29.086 35.194
M1-0,91 11.085 14.478 18.324 22.622 27.323

K45
M«men (KG.m) § å thÞ®Æc tÝnh trªn trôc vµo cña biÕn m«

70
M1-0
60
M1-0 .2
M1-0 .4
50
M1-0 .6
40
M1-0 .7 5
30
M1-0.91
Me
20
10
0
400 800 1200 1600 2000 2400 2800 3200 3600 4000 4400 ne(vg/ph)
NhËn xÐt :
Tõ ®å thÞ ta thÊy øng víi tõng gi¸ trÞ cña λ1 theo tû sè truyÒn ibm ta x¸c
®Þnh tËp hîp ®êng M1. Khi vÏ ®å thÞ ®Æc tÝnh trªn trôc vµo cña biÕn m« M1
vµ ®å thÞ ®Æc tÝnh ngoµi ®éng c¬ Me cïng mét tû lÖ th× çc giao ®iÓm cña
®¬ng M1vµ Me lµ çc giao ®iÓm A(n ,M ). DiÓm A lµ ®iÓm lµm viÖc ®ång
bé cña ®éng c¬ vµ biÕn m« thuû lùc, ®iÓm A lµ mét tËp hîp ®iÓm tuú theo
chÕ ®é t¶i träng trong kho¶ng tû sè truyÒn cña biÕn m« thuû lùc ibm=0 ÷ 0.91.
T¹i tû sè truyÒn ibm= 0 => A1( 2750 , 24.731 ).
T¹i tû sè truyÒn ibm= 0,2 => A2( 2930 , 24.25 ).
Tuy nhiªn víi biÕn m« thuû lùc ®Æt trªn «t« th× vïng lµm viÖc thêng xuyªn
cña biÕn m« lµ vïng cã hiÖu suÊt lµ vïng cã hiÖu suÊt tõ η = 80% cho ®Õn
ηmax.
Qua ®å thÞ M1 trªn ta thÊy tËp hîp çc ®iÓm A i lµ ®iÓm lµm viÖc ®ång
bé cña ®éng c¬ vµ biÕn m« thuû lùc. Çc ®iÓm lµm viÖc ®ång bé gi÷a ®éng
c¬ vµ biÕn m« cña biÕn m« ta ®· chän phÇn nµo ®ã ®· tho¶ m·n çc yÕu tè :
C«ng suÊt, m«men, tÝnh kinh tÕ nhiªn liÖu. Nhng do ®Æc ®iÓm cña xe ta
thiÕt kÕ nªn trong ®å ¸n nµy ®iÓm lµm viÖc ®ång bé t¹i trÞ sè η = 80% ®Õn
K45
η = 91% th× ®iÓm A tong øng víi ®iÓm thiªn vÒ m«men khi ®ã sÏ tËn dông
®îc lùc kÐo.
3.9 – x©y dùng ®êng ®Æc tÝnh trªn trôc ra cña biÕn m«.
§Æc tÝnh trªn trôc ra cña ®éng c¬ vµ biÕn m« chÝnh lµ ®Æc tÝnh ngoµi
cña ®éng c¬ míi mµ ta sÏ dïng ®Æc tÝnh nµy ®Ó x©y dùng ®Æc tÝnh kÐo
cña «t«.
Tõ nh÷ng giao ®iÓm A=i ta x¸c ®Þnh ®îc trÞ sè M vµ sè vßng quay n cña
trôc chñ ®éng cña biÕn m« t¬ng øng víi çc tû sè truyÒn i ®· chän.
Theo ®êng ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyªn cña biÕn m«, víi nh÷ng gi¸ trÞ i
®· x¸c ®Þnh ta sÏ t×m ®îc çc gi¸ trÞ cña M ,n vµ η. Víi nh÷ng th«ng sè nµy ta
sÏ x¸c ®Þnh ®îc çc ®¹i lîng n2, M2, N2 t¬ng øng theo çc c«ng thøc sau ®©y :
n2 =i . n1 (2.5)
M2 =M .Kbm (2.6)
N1 = M .n (2.7)
N2 = N1.η (2.8)
Tõ nh÷ng sè liÖu trªn ta lËp ®îc b¶ng çc gi¸ trÞ vµ ®å thÞ ®Æc tÝnh trªn
trôc ra cña ®éng vµ biÕn m« cã nghÜa lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ sau :
M2 , N2 = f(n2)

K45
n*1 (v/p) 2750 2930 2900 3260 3530 3900

M*1(KG.m) 24.731 24.25 24.093 23.911 23.62 21.72
n2 (v/p) 0 586 1160 1956 2647.5 3549
M2(KG.m) 66.774 60.625 46.981 35.867 29.525 21.72
N1(m· lùc) 89.346 93.343 91.789 102.404 109.536 111.282
N2(m· lùc) 0 42.004 65.17 90.115 97.487 111.282
§å thÞ thÞ ®Æc tÝnh quy dÉn trªn trôc ra cña biÕn m«.
KÕt lu©n :
Trªn c¬ së biÕn m« thuû lùc ®· chän ta x©y dùng ®îc ®êng ®Æc tÝnh
trªn trôc ra cña biÕn m«. §©y lµ nh÷ng sè liÖu c¬ b¶n cho viÖc tÝnh to¸n çc
phÇn cßn l¹i sau nµy. Ta cã thÓ coi sù kÕt hîp cña biÕn m« thuû lùc vµ ®éng
c¬ nh lµ mét ®éng c¬ míi, çc sè liÖu tÝnh to¸n cho phÇn tiÕp theo dùa trªn çc
sè liÖu cña ®éng c¬ míi ®Ó tÝnh to¸n. Trong trêng hîp ë tay sè truyÒn t¨ng tøc
K45
lµ khi biÕn m« thuû lùc ®· ®îc nèi cøng th× c«ng suÊt, m«men lÊy theo gi¸ trÞ
cña ®éng c¬ cò ®Æt trªn xe.
Ch¬ng 4
S¬ ®å bè trÝ chung cña hÖ thèng truyÒn lùc
Ph¬ng ¸n bè trÝ hép sè c¬ khÝ
I – bè trÝ chung cña hÖ thèng truyÒn lùc.
Nh ®· nãi ë phÇn tríc, viÖc tÝnh to¸n thiÕt kÕ hép sè tù ®éng dùa trªn c¬
së cña lo¹i xe du lÞch KIA – PREGIO 12 chç ngåi. §éng c¬ n»m ngang ®Æt tr-
íc, cÇu sau chñ ®éng.
HÖ thèng truyÒn ®îc bè trÝ :
§Çu ra cña trôc khuûu ®îc nèi víi biÕn m«, sau biÕn m« lµ hép sè hµnh tinh,
çc ®¨ng, vi sai, b¸n trôc vµ ra b¸nh xe chñ ®éng. Ta chän ph¬ng ¸n lµ hép sè
hµnh tinh do chóng cã rÊt nhiÒu u ®iÓm næi bËt so víi hép sè c¬ khÝ thêng.
II – Ph¬ng ¸n bè trÝ hép sè c¬ khÝ.
Víi biÕn m« thuû lùc th× hÖ sè biÕn m« K = 2,0 ÷ 2,7, nã kh«ng ®¸p øng
®îc sù thay ®æi cña t¶i, mÆt ®êng t¸c ®éng lªn xe. Muèn më réng pham vi
®iÒu chØnh ( tøc lµ duy tr× vïng lµm viÖc trong kho¶ng hiÖu suÊt cña biÕn
m« thuû lùc xung quanh vïng cã trÞ sè hiÖu suÊt ηmax ) ta ph¶i ph¶i bè trÝ thªm
hép sè c¬ khÝ.
Ngoµi sù thay ®æi cña hÖ sè biÕn m« thuû lùc K bm trong biÕn m« thuû lùc
th× ngêi ta ph¶i bè trÝ thªm hép sè c¬ khÝ trong tõng thêi gian th× hÖ sè K sÏ
thay ®æi theo tõng tay sè.
Hép sè c¬ khÝ cã hai d¹ng phæ biÕn ®îc dïng trªn «t«, bè trÝ sau biÕn m«
thuû lùc:
- Hép sè thêng, chóng cã tõ 2 ®Õn 3 trôc cè ®Þnh, vÞ trÝ t¬ng quan
gi÷a çc trôc thêng tuú ý. Hép sè thêng cã tõ 4 ®Õn 5 cÊp ®îc sö dông
kh¸ phæ biÕn trªn çc lo¹i xe hiÖn nay.
- Hép sè hµnh tinh : HiÖn nay chóng ®ang kh¸ ph¸t triÓn, ®îc sö dông
kh¸ nhiÒu trªn çc xe con vµ xe du lÞch.
Hép hµnh tinh thêng ®îc bè trÝ sau biÕn m« thuû lùc v× chóng cã çc ®Æc
®iÓm sau:
¦u ®iÓm :
- KÝch thíc nhá gän.

K45
- Thêi gian phôc vô dµi h¬n, lùc truyÒn ®ång thêi qua çc cÆp b¸nh
r¨ng ¨n khíp, øng suÊt trªn r¨ng nhá, cã kh¶ n¨ng tù triÖt tiªu lùc híng
trôc.
- §é ån khi lµm viÖc gi¶m.
- §æi sè nhÑ nhµng nhê hÖ thèng phanh vµ ly hîp.
Nhîc ®iÓm :
- C«ng nghÖ chÕ t¹o phøuc t¹p, ®ßi hái chÝnh x¸c cao, cÇn dÉn, b¸nh
r¨ng ¨n khíp nhiÒu vÞ trÝ.
- KÕt cÊu phøc t¹p vµ ®¾t tiÒn.
- Lùc ly t©m trªn çc b¸nh r¨ng hµnh tinh lín.
I - Ph¬ng ¸n 1 :
CÊu t¹o cña c¬ cÊu hµnh tinh nµy lµ c¬ cÊu hµnh tinh Wilson cã 2 bé b¸nh
r¨ng hµnh tinh. §Ó thay ®æi tû sè truyÒn cña hép sè ta cã bè trÝ thªm çc ly hîp,
phanh vµ çc khíp mét chiÒu.
CÊu t¹o :
C0
B1
C2 B2 B3
C1
F1 Z6
Z1
Trôc s¬ cÊp Z2
Z3
F2
Z5
Z4 Trôc thø cÊp

K45
Chøc n¨ng ho¹t ®éng cña çc phanh vµ ly hîp trªn s¬ ®å nh sau :
Bé phËn Chøc n¨ng
Ly hîp sè tiÕn (C1) Nèi trôc s¬ cÊp vµ b¸nh r¨ng bao bé truyÒn tr-
íc.
Ly hîp sè truyÒn th¼ng Nèi trôc s¬ cÊp vµ b¸nh r¨ng mÆt trêi phÝa
(C2) tríc vµ phÝa sau.
Phanh d¶i sè (B1) Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n
kh«ng cho chóng quay c¶ ngîc vµ thuËn chiÒu
kim ®ång hå.
Phanh sè (B2) Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n
kh«ng cho chóng quay ngîc chiÒu kim ®ång
hå khi F1 ho¹t ®éng.
Phanh sè lïi vµ sè (B3) Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh saung¨n
kim ®ång hå.
Khíp mét chiÒu (F1) Khi B2 ho¹t ®éng, nã kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi
phÝa tríc vµ sau g¨n kh«ng cho chóng quay
ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Khíp mét chiÒu (F2) Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh sau ng¨n
kh«ng cho nã quay ngîc chiÒu kim ®ång hå
Nguyªn lý ho¹t ®éng :
1 – D·y “D” sè 1.
§îc tù ®éng thùc hiÖn khi cÇn chän sè ë vÞ trÝ “D”, khi ®ã ly hîp
C1®ãng, ®ång thêi F2 còng tham gia ho¹y ®éng. Dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn
nh sau :
C«ng suÊt ®îc truyÒn tõ trôc khuûu ®éng c¬ qua biÕn m« tíi trôc ra cña
b¸nh tua bin T. C«ng suÊt ®îc truyÒn qua ly hîp C1, truyÒn ®Õn b¸nh r¨ng bao
Z1 cña bé truyÒn hµnh tinh tríc lµm cho b¸nh r¨ng bao Z 1 quay theo chiÒu d¬ng
(tøc lµ chiÒu quay kim ®ång hå). §ång thêi còng truyÒn ®Õn çc b¸nh r¨ng
hµnh tinh tríc lµm cho chóng quay theo chiÒu d¬ng.§Õn ®©y dßng c«ng suÊt
®îc chia thµnh 2 nh¸nh :

K45
Nh¸nh 1 : C«ng suÊt ®îc truyÒn tíi b¸nh r¨ng mÆt trêi phÝa tríc Z3 vµ tríc
Z4, do Z2 quay theo chiÒu d¬ng lµm cho Z3, Z4 quay theo chiÒu ©m (ngîc
chiÒu kim ®ång hå) vµ truyÒn tíi çc b¸nh r¨ng hµnh tinh bé truyÒn hµnh tinh
sau Z5, do Z5vµ Z4 ¨n khíp ngoµi nªn Z5 quay theo chiÒu d¬ng, lóc nµy cÇn dÉn
Cd2 cã xu híng quay theo chiÒu ©m. Nhng do khíp nèi mét chiÒu F 2 lµm viÖc
nªn ng¨n kh«ng cho Cd2 quay theo chiÒu ©m lµm cho b¸nh r¨ng hµnh tinh Z 5
quay xung quanh trôc cña cÇn dÉn Cd 2 theo chiÒu d¬ng lµm cho b¸nh r¨ng bao
Z6 cña bé truyÒn hµnh tinh sau quay theo chiÒu d¬ng. Dßng c«ng suÊt ®îc
truyÒn tíi trôc thø cÊp cña hép sè .
Nh¸nh 2 : Dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn tíi cÇn dÉn Cd1 bé truyÒn hµnh tinh
tríc lµm cho Cd1 quay theo chiÒu d¬ng (çc b¸nh r¨ng hµnh tinh quay theo
chiÒu d¬ng) vµ truyÒn tíi trôc thø cÊp hép sè .
2 – D·y “D” sè 2.
§îc thùc hiÖn khi cÇn chän sè ®Æt ë vÞ trÝ “D”, khi ®ã ly hîp C 1 ®ãng,
phanh B2 ®ãng vµ F1 tham gia ho¹t ®éng.
Dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn nh sau :
b¸nh tuabin T. Do C1 ®ãng nªn dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn qua C1 ®Õn b¸nh
r¨ng bao Z1 lµm cho Z1 quay theo chiÒu d¬ng dÉn tíi çc b¸nh r¨ng hµnh tinh
cña bé truyÒn hµnh tinh tríc Z2còng quay theo chiÒu d¬ng vµ cÇn dÉn Cd1
quay theo chiÒu d¬ng. Cïng lóc ®ã víi sù ho¹t ®éng cña çc b¸nh r¨ng hµnh tinh
Z2 lµm cho b¸nh r¨ng mÆt trêi cña bé truyÒn hµnh tinh tríc quay theo chiÒu
©m. Tuy nhiªn do phanh B 2 ho¹t ®éng nªn khíp mét chiÒu ng¨n kh«ng cho
chóng quay theo chiÒu ©m.
ë ®©y tèc ®é quay cña çc b¸nh r¨ng hµnh tinh tríc Z2 quay víi tèc ®é lín
h¬n khi ë sè 1. Do Z3, Z4 ®îc cè ®Þnh bëi F1, F2 nªn cÇn dÉn Cd1 quay theo
chiÒu d¬ng lµm cho dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn tíi trôc thø cÊp hép sè.
3 – D·y “D” sè 3.
§îc thùc hiÖn khi cÇn chän sè ë vÞ trÝ “D” vµ biÕn m« ®îc nèi cøng, khi
®ã çc ly hîp C0, C1,C2 ®ãng, khíp mét chiÒu F1 còng tham gia ho¹t ®éng.
C«ng suÊt tõ trôc khuûu ®éng c¬ truyÒn qua ly hîp C 0 ®Õn trôc s¬ cÊp hép
sè. Khi C1 ®ãng dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn qua C1 dÉn ®Õn b¸nh r¨ng bao cña
bé truyÒn hµnh tinh tríc Z1 quay theo chiÒu d¬ng. §ång thêi dßng c«ng suÊt ®-
îc truyÒn qua C2 (do C2 ®ãng ) ®Õn b¸nh r¨ng mÆt trêi Z 3, Z4 vµ lµm cho Z3,
Z4 quay theo chiÒu d¬ng.
Ta kÕt hîp hai dßng c«ng suÊt (b¸nh r¨ng Z 1 quay theo chiÒu d¬ng, b¸nh
r¨ng mÆt trêi Z3, Z4 quay theo chiÒu d¬ng vµ cïng mét tèc ®é) lµm cho çc
b¸nh r¨ng hµnh tinh kh«ng quay xung quanh trôc cña cÇn dÉn vµ bÞ chªm cøng

K45
do bé truyÒn hµnh tinh tríc t¹o thµnh mét khèi vµ quay theo chiÒu d¬ng nªn
c«ng suÊt ®îc truyÒn tíi trôc thøc cÊp cña hép sè.
4 – D·y “2” sè 2.
Khi xe ®ang ch¹y ë sè 2 víi cÇn chän sè ë vÞ trÝ “2”, khi ®ã ly hîp C 1
®ãng, phanh B2 ®ãng vµ F1 còng tham gia ho¹t ®éng.
Dßng c«ng suÊt khi hép sè ®ang ®îc dÉn ®éng bëi çc b¸nh xe chñ ®éng
víi cÇn chän sè ë vÞ trÝ “2” nh ë vÞ trÝ “D”. Tuy nhiªn khi hép sè ®îc dÉn
®éng bëi çc b¸nh xe chñ ®éng th× x¶y ra hiÖn tîng phanh b»ng ®éng c¬ :
ChuyÓn ®éng tõ trôc thø cÊp hép sè tíi cÇn Cd 1 nªn çc b¸nh r¨ng hµnh tinh
quay xung quanh çc b¸nh r¨ng mÆt trêi Z 3, Z4 theo chiÒu d¬ng. Çc b¸nh r¨ng
hµnh tinh khi ®ã quay theo chiÒu d¬ng, trong khi b¸nh r¨ng mÆt trêi cã thÓ
quay theo 2 chiÒu. Nhng do b¸nh r¨ng mÆt trêi bÞ kho¸ bëi phanh B 1 vµ B2, F1
nªn çc b¸nh r¨ng hµnh tinh tríc quay theo chiÒu d¬ng. Lùc quay ®ã ®îc truyÒn
®Õn trôc s¬ cÊp hép sè t¹o nªn phanh b»ng ®éng c¬.
5 – D·y “L” sè 1 (Phanh b»ng ®éng c¬)
Sè 1 ë d·y “L” ®îc ho¹t ®éng khi ngêi ®iÒu khiÓn g¹t cÇn chän sè vÒ vÞ
trÝ “L” xe sÏ chuyÓn xuèng sè 1. Khi ®ã ly hîp C 1 ®ãng, phanh B3 ®ãng vµ F2
ho¹t ®éng.
Dßng truyÒn c«ng suÊt ®ang bÞ dÉn ®éng bëi çc b¸nh xe chñ ®éng ®îc
truyÒn tíi trôc thø cÊp cña hép sè. Tõ trôc thø cÊp cña hép sè ® îc truyÒn ®Õn
b¸nh r¨ng bao Z6 cña bé truyÒn hµnh tinh sau lµm cho çc b¸nh r¨ng hµnh tinhcã
g¾ng quay theo chiÒu d¬ng xung quanh b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau Z3,Z4.
Tuy nhiªn cÇn dÉn Cd2 ®îc gi÷ l¹i kh«ng cho quay bëi phanh sè B 1 vµ phanh sè
lïi B3, çc b¸nh r¨ng hµnh tinh sau Z5 quay theo chiÒu d¬ng trong khi çc b¸nh
r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau Z3, Z4 quay theo chiÒu ©m. KÕt qu¶ lµ çc b¸nh r¨ng
hµnh tinh tríc quay theo chiÒu d¬ng xung quanh b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau
Z3, Z4, trong khi còng quay xung quanh trôc cña nã theo chiÒu d¬ng. Do vËy
truyÒn chuyÓn ®éng quay theo chiÒu d¬ng ®Õn çc b¸nh r¨ng bao trícZ1 qua
C1 ®Õn trôc s¬ cÊp cña hép sè.
6 – D·y sè “R” sè lïi.
§îc thùc hiÖn khi cÇn chän sè ë vÞ trÝ “R”, khi ®ã ky hîp C 2, phanh B3
®ãng. Dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn tõ ®éng c¬ qua biÕn m« ®Ón trôc s¬ cÊp
cña hép sè. MÆt kh¸c qua ly hîp C 2 vµ lµm cho b¸nh r¨ng mÆt trêi Z3, Z4 quay
theo chiÒu d¬ng. §ång thêi ta cè ®Þnh cÇn dÉn Cd2 cña bé hµnh tinh sau b»ng
phanh B3 nªn çc b¸nh r¨ng hµnh tinh Z 5 quay theo chiÒu ©m, b¸nh r¨ng bao Z 6

K45
cña bé hµnh tinh sau còng quay theo chiÒu ©m vµ lµm cho trôc thø cÊp cña
hép sè quay ngîc chiÒu víi trôc s¬ cÊp cña hép sè thùc hiÖn sè lu×.
II - Ph¬ng ¸n 2 :
B B0 B1
T
C2 B2 B3
C0 Z2
P
Cd 1 C1 Cd 3 Z8
Z1 Z5 F1
F0
Trôc s¬ cÊp
Cd 2 Z7
Trôc thø cÊp

Zo Z4 F2
Z3 Z6
T B

Ly hîp sè truyÒn th¼ng Nèi cÇn dÉn OD víi b¸nh r¨ng mÆt trêi.
OD (C0)
Ly hîp sè tiÕn C1 Nèi trôc s¬ cÊp víi b¸nh r¨ng bao tríc .
Ly hîp sè lïi C2 Nèi trôc s¬ cÊp víi b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau.
Phanh bé truyÒn t¨ng Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi OD ng¨n kh«ng cho nã
OD (B0) quay theo c¶ 2 chiÒu thuËn vµ ngîc chiÒu kim
®ång hå.
Khíp mét chiÒu OD Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh OD ng¨n
K45
(F0) kh«ng cho nã quay theo ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Khíp mét chiÒu F1 Khi B2 ®ang ho¹t ®éng nã kho¸ b¸nh r¨ng mÆt
trêi vµ ng¨n kh«ng cho nã quay ngîc chiÒu kim
®ång hå.
Khíp mét chiÒu F2 Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh sau ng¨n
kh«ng cho nã quay theo ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Phanh d¶i sè 1 (B1) Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n kh«ng
cho nã quay theo c¶ 2 chiÒu thuËn vµ ngîc chiÒu
kim ®ång hå.
Phanh sè 2 (B2) Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n kh«ng
cho nã quay ngîc chiÒu kim ®ång hå khi F1 ho¹t
®éng.
CÊu t¹o gåm 2 phÇn :
PhÇn tríc lµ bé truyÒn t¨ng víi c¬ cÊu hµnh tinh Wilson cã 2 tû sè truyÒn
®îc ®iÒu khiÓn b»ng ly hîp kho¸ C 0, phanh B0, ®îc ghÐp song song trong m¹ch
truyÒn lùc cña c¬ cÊu hµnh tinh.
PhÇn sau lµ c¬ cÊu hµnh tinh simpson gåm d·y hµnh tinh phÝa tríc vµ d·y
hµnh tinh phÝa sau. Hai d·y nµy ®îc diÒu khiÓn qua çc ly hîp kho¸ C1, C2,
phanh B1, B 2, B3 vµ çc khíp mét chiÒu F1,F2.
1 – D·y “D” sè 1.
Ly hîp C0, C1 ®ãng çc khíp mét chiÒu F0,F2 kho¸.
b¸nh tua bin T. Qua cÇn dÉn Cd1, v× ly hîp C0 ®ãng nªn cÇn dÉn Cd1vµ b¸nh
r¨ng Z0 quay cïng tèc ®é theo chiÒu d¬ng. KÕt qu¶ çc b¸nh r¨ng hµnh tinh bÞ
chªm cøng (kh«ng quay xung quanh cÇn dÉn). Çc b¸nh r¨ng Z 0, Z1, Z2quay cïng
mét khèi vµ cïng mét tèc ®é víi b¸nh tua bin. Dßng c«ng suÊt tiÕp tôc ®îc
truyÒn ®Õn C1, Z5(+), ®Õn ®©y dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn theo 2 nh¸nh :
Nh¸nh 1 : Gi¶ thiÕt cÇn dÉn gÞ gi÷ kh«ng quay ®îc vµ lµm cho Z5, Z4
quay theo chiÒu d¬ng, Z3, Z6 quay theo chiÒu ©m. Do cÇn dÉn Cd3 bÞ hko¸ bëi
khíp mét chiÒu F2 nªn Z7, Z8quay theo chiÒu d¬ng.
Nh¸nh 2 : Gi¶ thiÕt b¸nh r¨ng mÆt trêi Z3 bÞ gi÷ kh«ng cho quay. Khi
®ã dßng c«ng suÊt tiÕp tôc ®îc truyÒn nh sau : Z5(+),Z4(+), cÇn dÉn Cd2 quay
theo chiÒu d¬ng.
KÕt hîp c¶ 2 nh¸nh cho ta trôc thø cÊp quay theo chiÒu d¬ng.
2 – D·y “D” sè 2.
Ly hîp C0, C1, phanh B2 ®ãng, çc khíp mét chiÒu F0, F1 kho¸.
K45

Trôc s¬ cÊp (+), b¸nh r¬m (+), b¸nh tuabin (+). CÇn dÉn Cd 1, b¸nh r¨ng
Z0, Z1, Z2 quay cïng mét khèi (+), ly hîp C 1 khãa nªn Z5 quay theo chiÒu d¬ng.
V× F1 kho¸ nªn b¸nh r¨ng Z3 kh«ng quayngîc chiÒu kim ®ång hå, Z5 quay theo
chiÒu d¬ng, Z4 quay theo chiÒu d¬ng, cÇn dÉn Cd2 quay theo chiÒu d¬ng vµ
trôc thø cÊp quay theo chiÒu d¬ng.
3 – D·y “D” sè 3.
Ly hîp C0, C1, C2, phanh B2 ®ãng (phanh B2 ®ãng dïng ®Ó phanh b»ng
®éng c¬ khi gi¶m tèc, v× víi sè 3 thêng lµm viÖc ë vËn tèc cao) khíp mét chiÒu
F0 kho¸ .
Trôc s¬ cÊp (+), b¸nh b¬m (+), b¸nh tuabin (+), cÇn dÉn quay theo chiÒu
d¬ng, çc b¸nh r¨ng Z0, Z1, Z2 quay cïng mét khèi vµ cïng tèc ®é víi b¸nh tuabin.
Ly hîp C1,C2 ®ãng, çc b¸nh r¨ng Z3, Z4, Z5 quay cïng mét khèi theo chiÒu d¬ng.
KÕt qu¶ lµ trôc thø cÊp quay theo chiÒu d¬ng cïng mét tèc ®é víi b¸nh tuabin
tøc lµ tû sè truyÒn b»ng 1.
4 – D·y “D” sè 4 (sè truyÒn t¨ng OD) .
Ly hîp C1,C2, phanh B2,B0 ®ãng .
Trôc s¬ cÊp (+), b¸nh b¬m (+), b¸nh tuabin (+), cÇn dÉn Cd 1 quay theo
chiÒu d¬ng, b¸nh r¨ng Z0 bÞ gi÷ kh«ng quay bëi B 0, b¸nh r¨ng Z2 quay theo
chiÒu d¬ng (nhanh h¬n vËn tèc cña b¸nh tuabin ). V× çc ly hîp C 1, C2 ®ãng nªn
çc b¸nh r¨ng Z3, Z4, Z5 quay cïng mét khèi theo chiÒu d¬ng, cïng tèc ®é víi
b¸nh r¨ng Z2. KÕt qu¶ lµ trôc thø cÊp quay theo chiÒu d¬ng víi vËn tèc gãc lín
h¬n vËn tèc gãc cña b¸nh tuabin.
5 – Sè lïi.
Ly hîp C0, C2 vµ phanh B3 ®ãng, çc ly hîp vµ phanh kh¸c më.
Trôc s¬ cÊp (+), b¸nh b¬m (+), b¸nh tuabin (+), cÇn dÉn Cd 1 quay theo
chiÒu d¬ng, v× ly hîp C0 ®ãng nªn çc b¸nh r¨ng Z0, Z1, Z2 quay cïng mét khèi
b»ng vËn tèc gãc víi trôc cña b¸nh tuabin. Ly hîp C 2 ®ãng nªn b¸nh r¨ng mÆt
trêi Z3 vµ Z6 quay theo chiÒu d¬ng. CÇn dÉn Cd3 bÞ gi÷ bëi phanh B3 nªn b¸nh
r¨ng Z7 quay theo chiÒu ©m, v× vËy b¸nh r¨ng Z 8 quay theo chiÒu ©m. KÕt
qu¶ lµ trôc thø cÊp quay theo chiÒu ©m.
6 – Sè “2”.
Khi xe gi¶n tèc víi cÇn chän sè ë vÞ trÝ sè “2” khi ®ã ly hîp C 0, C1, çc
phanh B1, B2 ®ãng, khíp mét chiÒu F0, F1 kho¸.
K45
Dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn nh sau:

Trôc thø cÊp quay theo chiÒu d¬ng, cÇn dÉn Cd2(+), b¸nh r¨ng Z3 bÞ kho¸
bëi phanh B2 vµ khíp mét chiÒu F1, b¸nh r¨ng Z4 quay theo chiÒu d¬ng, çc b¸nh
r¨ng Z0, Z1vµ cÇn dÉn Cd1 quay cïng mét khèi theo chiÒu d¬ng dÉn ®Õn b¸nh
tuabin quay theo chiÒu d¬ng vµ kÕt q¶u lµ phanh b»ng ®éng c¬ ®îc thùc
hiÖn.
7 – Sè 1 sè “L”.
Khi xe gi¶n tèc víi cÇn chän sè ë vÞ trÝ sè “1” khi ®ã ly hîp C 0, C1, çc
phanh B3 ®ãng, khíp mét chiÒu F0, F2 kho¸.
Dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn tõ trôc thø cÊp ®Õn trôc s¬ cÊp, lóc nµy xÈy
ra hiÖn tîng phanh b»ng ®éng c¬. §êng truyÒn dßng c«ng suÊt ®îc chia lµm 2
nh¸nh :
Nh¸nh 1 : Trôc thø cÊp quay theo chiÒu d¬ng, b¸nh r¨ng Z8 (+), cÇn dÉn
Cd2 quay theo chiÒu d¬ng, b¸nh r¨ng Z7 quay theo chiÒu (+) quanh trôc cña nã
b¾t chÆt trªn cÇn dÉn, b¸nh r¨ng Z 6 quay theo chiÒu ©m vµ b¸nh r¨ng Z 3 còng
quay theo chiÒu ©m. B¸nh r¨ng Z4 quay theo chiÒu ©m, b¸nh r¨ng Z5 quay theo
chiÒu d¬ng.
Nh¸nh 2 : Gi¶ thiÕt b¸nh r¨ng Z3 ®îc gi÷ kh«ng quay.
Trôc thø cÊp quay theo chiÒu d¬ng, cÇn dÉn Cd2 quay theo chiÒu d¬ng,
b¸nh r¨ng Z4 quay theo chiÒu (+), b¸nh r¨ng Z5 quay theo chiÒu d¬ng .
KÕt hîp c¶ 2 nh¸nh cho ta b¸nh r¨ng Z5 quay theo chiÒu d¬ng.
Ly hîp C1 dãng nªn b¸nh r¨ng Z2 quay theo chiÒu d¬ng. Ly hîp Co ®ãng
nªn çc b¸nh r¨ng Z2, Z1, Z0 vµ cÇn dÉn Cd1 quay cïng mét khèi theo chiÒu d-
¬ng, dßng c«ng suÊt ®îc truyÒn ®Õn trôc s¬ cÊp kÕt quat lµ phanh b»ng ®éng
c¬ x¶y ra.
III - Ph¬ng ¸n 3 :

K45
B1
C2 2 B3
C1
Trôc s¬ cÊp
F1
F2
F3
C3 B4

Ly hîp sè truyÒn Nèi cÇn dÉn OD víi b¸nh r¨ng mÆt trêi.
t¨ng C3
Ly hîp C1 Nèi trôc s¬ cÊp víi b¸nh r¨ng bao cña bé truyÒn hµnh
tinh tríc.
Ly hîp C2 Nèi trôc s¬ cÊp víi b¸nh r¨ng mÆt trêi
tríc vµ sau.
Phanh bé truyÒn Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi OD ng¨n kh«ng cho nã quay
t¨ng OD (B4) theo c¶ hai chiÒu thuËn vµ ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Khíp mét Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh OD ng¨n kh«ng
chiÒu OD (F4) cho nã quay theo ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Khíp mét chiÒu F1 Khi B2 ho¹t ®éng nã kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ

K45
sau ng¨n kh«ng cho nã quay ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Khíp mét chiÒu F2 Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh sau ng¨n kh«ng
cho nã quay theo chiÒu kim ®ång hå.
Phanh B2 Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n kh«ng cho nã
quay ngîc chiÒu kim ®ång hå khi F1 ho¹t ®éng.
Phanh d¶i B1 Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n kh«ng cho nã
quay theo c¶ hai chiÒu thuËn vµ ngîc chiÒu kim
®ång hå.
IV - Ph¬ng ¸n IV :
B1
B0
C2 B2 B3
C1 C0
F1
Trôc s¬ cÊp F2 F0 Trôc thø cÊp
Chøc n¨ng ho¹t ®éng cña çc phanh vµ ly hîp trªn s¬ ®å nh sau :
Ly hîp sè tiÕn (C1) Nèi trôc s¬ cÊp vµ b¸nh r¨ng bao bé truyÒn tr-
íc.
Ly hîp sè truyÒn th¼ng Nèi trôc s¬ cÊp vµ b¸nh r¨ng mÆt trêi phÝa
(C2) tríc vµ phÝa sau.
Phanh d¶i sè (B1) Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n
kim ®ång hå.
Phanh sè (B2) Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi tríc vµ sau ng¨n
kh«ng cho chóng quay ngîc chiÒu kim ®ång

K45
hå khi F1 ho¹t ®éng.

Phanh sè lïi vµ sè (B3) Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh sau ng¨n
kim ®ång hå.
Khíp mét chiÒu (F1) Khi B2 ho¹t ®éng, nã kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi
phÝa tríc vµ sau g¨n kh«ng cho chóng quay
ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Khíp mét chiÒu (F2) Kho¸ cÇn dÉn bé truyÒn hµnh tinh sau ng¨n
kh«ng cho nã quay ngîc chiÒu kim ®ång hå
Phanh sè t¨ng B0 Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi OD ng¨n kh«ng cho
nã quay theo c¶ hai chiÒu thuËn vµ ngîc
chiÒu kim ®ång hå.
Ly hîp sè t¨ng C0 Nèi cÇn dÉn OD víi b¸nh r¨ng mÆt trêi.
Khíp mét chiÒu F0 Kho¸ b¸nh r¨ng mÆt trêi ng¨n kh«ng cho nã
quay theo ngîc chiÒu kim ®ång hå.
Ph©n tÝch çc u nhîc ®iÓm cña tõng ph¬ng ¸n :
- Ph¬ng ¸n 1 : cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n h¬n gåm hai bé b¸nh r¨ng hµnh tinh ®¬n
ghÐp víi nhau, cã hai trôc s¬ cÊp vµ thø cÊp. Do kÕt cÊu cã sè lîng lµ ba sè
truyÒn nªn sè lîng phanh, ly hîp Ýt vµ ®¬n gi¶n nªn viÖc bbã trÝ hÖ thèng
®iÒu khiÓn dÔ dµng h¬n.
- KÕt cÊu cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®¬n gi¶n.
- Phï hîp víi ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ còng nh c«ng nghÖ cña níc ta.
- Tuy nhiªn, ph¬ng ¸n nµy cã ba sè truyÒn, kh«ng cã sè truyÒn t¨ng nªn c«ng
suÊt cña ®éng c¬ kh«ng ®îc tËn dông triÖt ®Ó.
- Ph¬ng ¸n IV : VÒ mÆt kÕt cÊu cña hép sè ph¬ng ¸n IV gÇn gièng nh ph-
¬ng ¸n I, nhng phÝa sau cã bè trÝ thªm bé truyÒn hµnh tinh OD. KÕt cÊu
cña ph¬ng ¸n IV phøc t¹p h¬n so víi ph¬ng ¸n 1 v× ph¬ng ¸n IV cã 4 tèc ®é
víi sè 4 lµ sè truyÒn t¨ng nªn tËn dông ®îc c«ng suÊt h¬n. Nhng ngîc l¹i th×
kÕt cÊu cña hép sè phøc t¹p h¬n, sè lîng bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh, çc
ly hîp còng nh phanh nhiÒu h¬n so víi hép sè cña ph¬ng ¸n I. HÖ thèng
®iÒu khiÓn ph¶i cã kÕt cÊu phøc t¹p h¬n.
- Ph¬ng ¸n II : XÐt vÒ mÆt cÊu tróc th× ph¬ng ¸n II còng nh kÕt cÊu cña
ph¬ng ¸n IV nhng cã sù x¾p xÕp çc c¬ cÊu kh¸c nhau. Bé truyÒn cã 4 tèc
®é trong ®ã sè truyÒn 4 lµ sè truyÒn t¨ng nªn nã ph¸t huy tèt c«ng suÊt, do
çc côm hµnh tinh vµ çc phanh, ly hîp ®îc bè trÝ kh¸ tèt nªn chóng cã
kh«ng gian chiÕm chç nhá.
- Ph¬ng ¸n III : VÒ mÆt kÕt cÊu cña hép sè ph¬ng ¸n IV gÇn gièng nh ph-
¬ng ¸n I nhng ®îc cÊu t¹o thªm mét bé truyÒn sè truyÒn t¨ng OD, bé sè

K45
truyÒn t¨ng nµy l¹i ®îc bè trÝ bªn díi nªn kh«ng gian chiÕm chç sÏ lín h¬n
vµ cã kÕt cÊu phøc t¹p h¬n.
Lùa chän ph¬ng ¸n :
Qua ph©n tÝch u nhîc ®iÓm cña tõng ph¬ng ¸n thiÕt kÕ, ®ång thêi c¨n
cø vµo ®Æc ®iÓm cña xe thiÕt kÕ còng nh çc yªu cÇu chung. Ta nªn chän
thiÕt kÕ theo ph¬ng ¸n II lµ kh¶ thi nhÊt cho lo¹i xe du lÞch 12 chç cã cÇu sau
chñ ®éng.
Ch¬ng 5
TÝnh to¸n thiÕt kÕ hép sè hµnh tinh
5.1 – TÝnh to¸n vµ chän tû sè truyÒn cña hÖ thèng truyÒn lùc.

5.1.1 – X¸c ®Þnh tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh i0.

K45
Tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh i0 ®îc x¸c ®Þnh tõ ®iÒu kiÖn ®¶m
b¶o cho «t« ®¹t ®îc vËn tèc cùc ®¹i ë tay sè cao nhÊt cña hép sè c¬ khÝ khi xe
chë ®Çy t¶i. Ta cã c«ng thøc x¸c ®Þnh tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh :
i0 = 0,377. (4.1)
Trong ®ã :
i0 : Tû sè truyÒn cña tryÒn lùc chÝnh.
ih : Tû sè truyÒn cña hép sè ë tay sè cao nhÊt. Víi ph¬ng ¸n ®· chän th×
tû sè truyÒn cao nhÊt øng víi tay sè OD cã tû sè truyÒn b»ng 0.9.
nv : Sè vßng quay cña ®éng c¬ khi «t« ®¹t vËn tèc lín nhÊt
nv = 4400 (vg/ph)
vmax : VËn tèc cùc ®¹i cña xe vmax = 140 (km/h)
rb : B¸n kÝnh lµm viÖc trung b×nh cña b¸nh xe chñ ®éng .
Ta cã rb = λ.r0
r0 : B¸n kÝnh thiÕt kÕ cña b¸nh xe
r0= B + .25,4 = 215 + .25,4 = 392,8 (mm)
B : Lµ bÒ réng cña lèp.
d : §êng kÝnh cña vµnh l¨ng b¸nh xe
( Víi xe tham kh¶o, cã kÝ hiÖu cña lèp lµ : P215/70R14)
Chän λ = 0,935.
Víi çc sè liÖu trªn ta cã :
rb = 0,935.392,8 = 367,3 mm = 0,3673 m
i0 = 0,377. = 4.84
5.1.2 – X¸c ®Þng tû sè truyÒn cña hép sè ë tay sè 1.

Tû sè truyÒn ë tay sè 1 cÇn ph¶i chän sao cho lùc kÐo tiÕp tuyÕn ph¸t ra ë
çc b¸nh xe chñ ®éng cña «t« cã thÓ kh¾c phôc ®îc lùc c¶n tæng céng lín nhÊt
cña mÆt ®êng. Tõ ph¬ng tr×nh c©n b»ng lùc kÐo khi «t« chuyÓn ®éng æn
®Þnh ta cã :
Pkmax ≥ ψmax.G + W.v2 (4.2)
Khi «t« chuyÓn ®éng ë sè 1 th× vËn tèc cña nã nhá, do ®ã ta cã thÓ bá qua
lùc c¶n cña kh«ng khÝ. Nh vËy:
Pkmax ≥ ψmax.G (4.3)
Khi ®ã :
ih1 ≥ (4.4)
Trong ®ã :

K45
G : Träng lîng cña xe khi ®Çy t¶i : G = 3545 (Kg) (Theo xe tham kh¶o).
ψ : HÖ sè c¶n tæng céng cña ®êng
ψ = f + tgθ = 0,018 + 0,381 = 0,399
rb : B¸n kÝnh lµm viÖc trung b×nh cña b¸nh xe chñ ®éng : rb = 0,3673 m.
i0 : Tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh. i0 = 4.84
M2 : M«men ph¸t ra t¹i trôc ra cña biÕn m« ( trôc b¸nh tuabin).
M2 = 60.774 ( KG.m)
ηt : Víi «t« du lÞch ta cã ηt = 0,9
Thay vµo c«ng thøc (4.4) ta cã:
ih1 ≥ =1,96
MÆt kh¸c lùc kÐo tiÕp tuyÕn lín nhÊt ph¸t ra t¹i b¸nh xe chr ®éng Pkmax bÞ
h¹n chÕ bëi ®iÒu kiÖn b¸m :
Pkmax ≤ m. Gφ.φ (4.5)
Hay : ≤ Gφ.φ (4.6)
Nh vËy theo ®iÒu kiÖn b¸m th× tû sè truyÒn ë sè 1 ®îc chän :
ih1 ≤ (4.7)
Trong ®ã :
Gφ : Träng lîng b¸m cña xe.
Gφ = m.G2
G2 : Träng lîng ph©n ra cÇu sau khi xe ®ñ t¶i
G2 = G/2 = 3545/2 = 1772,5 ( Kg)
( Víi «t« du lÞch cÇu tríc vµ cÇu sau ®îc ph©n bè ®Òu t¶i träng)
m : HÖ sè ph©n bè t¶i träng m = 1.3
 Gφ = 1,3.1772,5 = 2305 (Kg)
φ = 0.8 : HÖ sè b¸m cña ®êng.
Thay vµo c«ng thøc (4.7) ta cã :
ih1 ≤ = 2.59
Nh vËy ihi cÇn ph¶i tho¶ m·n 2 ®iÒu kiÖn trªn. Ta chän ih1 = 2.56 ®Ó tÝnh
to¸n tû sè truyÒn cña çc tay sè trung gian.
5.1.3 – X¸c ®Þnh tû sè truyÒn cña çc tay sè trung gian.
Theo ta ®· ph©n tÝch ë trªn vµ theo ph¬ng ¸n thiÕt kÕ hép sè hµnh tinh, víi
hép sè ®· chän víi d·y sè D cã 4 sè tiÕn trong ®ã sè 4 lµ sè truyÒn t¨ng vµ cã
mét sè lïi.

K45
ë ®©y ta chän hÖ thèng tû sè truyÒn çc tay sè trung gian cña hép sè theo
cÊp sè nh©n. Dùa trªn c¬ së sö dông c«ng suÊt trung b×nh khi lµm viÖc ë chÕ
®é toµn t¶i lµ kh«ng thay ®æi trong qua tr×nh gia tèc.
C«ng béi cña cÊp sè nh©n:

q=
Nh vËy ta cã tû sè truyÒn cña tay sè 2 lµ :
ih2 = = = 1,4
VËy ta cã hÖ thèng tû sè truyÒn cña hép sè nh sau :
Tû sè truyÒn cña tay sè 1 : ih1 = 2,56
Tû sè truyÒn cña tay sè 4 : ih4 = 0, 9
Tû sè truyÒn cña tay sè lïi : ilïi = 1,1. ih1= 1,1.2,56 = 2,816
5.2 – Ph¬ng tr×nh ®éng lùc hoc cña bé truyÒn hµnh tinh c¬ së.
H×nh 4.1 : S¬ ®å cÊu t¹o bé tuyÒn hµnh tinh c¬ së.

M : B¸nh r¨ng mÆt trêi.
T : B¸nh r¨ng hµnh tinh.
C : CÇn dÉn.
N : B¸nh r¨ng bao.
Theo s¬ ®å trªn th× tû sè truyÒn viÕt ®îc khi dõng cÇn dÉn nh sau :
i = = (4.8)
Trong ®ã :
nM,nN,nc : Sè vßng quay cña çc b¸nh r¨ng mÆt trêi, b¸nh r¨ng bao vµ cÇn
dÉn.
ωM, ωN, ωC : VËn tèc gãc cña çc b¸nh r¨ng mÆt trêi, b¸nh r¨ng bao vµ cÇn
dÉn.
K : §îc gäi lµ tû sè truyÒn trong i hay ®Æc tÝnh cña d·y hµnh tinh.
K45
Gi¸ trÞ cña K ®îc x¸c ®Þnh qua sè r¨ng Z :

K= - (4.9)
Víi :
ZN ,ZM: Sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao, sè r¨ng cña b¸nh r¨ng mÆt trêi.
( DÊu “-“ phÝa tríc K x¸c ®Þnh chiÒu quay cña b¸nh r¨ng M vµ N khi
dõng cÇn dÉn lµ ngîc chiÒu nhau.
Qua ®ã ta cã thÓ rót ra ph¬ng tr×nh ®éng häc cña d·y hµnh tinh nh sau :
ωM –K. ωN = ( 1-K ) . ωC (4.10)
Nh vËy víi c«ng thøc (4.10) ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc vËn tèc gãc cña kh©u
M,N,C khi ®· biÕt kh©u nµo lµ chñ ®éng, kh©u nµo lµ bÞ ®éngvµ çc liªn
kÕt trong çc phÇn tö cña d·y.
5.3 – X¸c ®Þnh tû sè truyÒn cña hép sè.
Ta cã s¬ ®å ®éng häc cña hép sè :
B1
C2 B3
C0 Z2
Cd1 C1 Cd3
Z8
Z1 Z5 F1
F0 Cd2
Trôc s¬ cÊp Zo Z4 F2
Z7
Trôc thø cÊp
Z3 Z6
5.3.1 – X¸c ®Þnh tû sè truyÒn cña sè truyÒn 1 (khi cÇn dÉn Cd3 cè ®Þnh).
Tõ ph¬ng tr×nh ®éng häc (4.10), ta cã thÓ thiÕt lËp ®îc ph¬ng tr×nh ®éng
häc cña d·y hµnh tinh nh sau :
Bé truyÒn hµnh tinh tríc :
ωZ3 – K1. ωZ5 = (1-K1). ωCd1 (4.11)

K45
Tû sè truyÒn : K1 = - Z5/Z1
Bé truyÒn hµnh tinh sau :
ωZ6 – K2. ωZ8 = (1-K2). ωCd3 (4.12)
Tû sè truyÒn : K1 = - Z8/Z6
Ngoµi ra ta cßn cã çc ®iÒu kiÖn :
ωCd3 = 0
ωCd3 = ωZ8 (4.13)
ωZ3 = ωZ6
KÕt hîp çc ph¬ng tr×nh (4.11) , (4.12) vµ ®iÒu kiÖn (4.13) ta cã hÖ ph¬ng
tr×nh :
ωZ3 - K1. ωZ5 = (1-K1). ωZ8 (1)
ωZ3 – K2. ωZ8 = 0 (2)
LÊy ph¬ng tr×nh (1) trõ ®i ph¬ng tr×nh (2) ta cã :

K2. ωZ8 - K1. ωZ5 = (1-K1). ωZ8
-K1. ωZ5 = (1-K1-K2). ωZ8
- K1(ωZ5/ ωZ8) = (1-K1-K2)
- K1.ih1 = (1-K1-K2)
=> ih1 = = 2.56 (I)
5.3.2 – X¸c ®Þnh tû sè truyÒn cña tay sè 2.

Còng tõ ph¬ng tr×nh ®éng häc cña d·y hµnh tinh c¬ b¶n ta cã :
ωZ3 - K1. ωZ5 = (1-K1). ωCd2 (4.14)
Víi ®iÒu kiÖn :
ωZ3 = 0
Tõ ®ã ta cã :
-K1. ωZ5 = (1-K1). ωCd2
- K1. ωZ5/ ωCd2 = (1-K1)
- K1.ih2 = 1- K1
=> ih2 = = 1,4 (II)
5.3.3 – X¸c ®Þnh tû sè truyÒn cña tay sè lïi.

Ph¬ng tr×nh ®éng häc cña bé hµnh tinh sè lïi :
ωZ6 - K1. ωZ8 = (1-K2). ωCd3 (4.15)
Víi ®iÒu kiÖn :
ωCd3 = 0
K45
Nªn ph¬ng tr×nh (4.15) t¬ng ®¬ng víi :

ωZ6 = ωZ8. K2
K2 = ωZ6/ ωZ8
VËy ilïi = K2 (III )
Tõ 3 ph¬ng tr×nh (I), (II) vµ (III) ta rót ra ®îc hÖ ph¬ng tr×nh :
ih1 = = 2,56
ih2 = = 1,4
ilïi = K2
Tõ ®ã ta cã : K1= 0,417 , K2 = 1,65
5.4 – tÝnh to¸n thiÕt kÕ truyÒn ®éng b¸nh r¨ng.
VÒ nguyªn t¾c tÝnh to¸n thiÕt kÕ truyÒn ®éng b¸nh r¨ng cña truyÒn
®éng b¸nh r¨ng hµnh tinh kh«ng kh¸c víi viÖc tÝnh to¸n thiÕt kÕ truyÒn ®éng
b¸nh r¨ng th«ng thêng. TÝnh to¸n ®îc thùc hiÖn cho tõng cÆp b¸nh r¨ng ¨n
khíp, bao gåm çc bíc thiÕt kÕ tÝnh to¸n vµ kiÓm nghiÖm. Khi thiÕt kÕ tÝnh
to¸n cÇn ph¶i lu ý mét vµi ®Æc ®iÓm sau :
- V× lùc t¸c dông vµ m«®un khi ¨n khíp cña cÆp b¸nh r¨ng khi ¨n khíp lµ
nh nhau, trong khi ®ã cÆp b¸nh r¨ng ¨n khíp trong cã ®é bÒn cao h¬n,
khi dïng vËt liÖu nh nhau ta chØ cÇn tÝnh bÒn cÆp b¸nh r¨ng ¨n khíp
ngoµi. Khi dïng vËt liÖu kh¸c nhau ta tÝnh ®é bÒn b¸nh r¨ng ¨n khíp
trong nh»m môc ®Ých chän vËt liÖu hoÆc kiÓm nghiÖm.
- §Ó gi¶m tiÕng ån khi lµm viÖc nªn gi¶m m«®un vµ t¨ng chiÒu réng
vµnh r¨ng. Chän m«®un thèng nhÊt theo tiªu chuÈn ®Ó ®¶m b¶o c«ng
nghÖ söa ch÷a, thay thÕ vµ l¾p gi¸p.
- Víi hép sè hµnh tinh th× çc cÆp b¸nh r¨ng lu«n ¨n khíp vµ cã thÓ mang
t¶i hoÆc chØ quay lång kh«ng do ®ã lµm cho hép sè cã nhiÒu tiÕng ån.
ChÝnh v× vËy mµ trong hép sè ta sö dông r¨ng nghiªng v× nã cã nhiÒu u
®iÓm næi bËt h¬n r¨ng th¼ng, lµm viÖc ªm h¬n, t¶i träng ®éng gi¶m,
chÞu ®îc t¶i träng lín.
- Tuy nhiªn víi b¸nh r¨ng nghiªng th× sinh ra lùc däc trôc, nÕu lùc däc trôc
lín th× dÉn ®Õn çc æ bi sÏ lín, kÕt cÊu trôc lín. §Ó gi¶m lùc chiÒu trôc
ta nªn bè trÝ ®èi xøng ®Ó çc lùc däc trôc sinh ra sÏ tù triÖt tiªu. Chän
gãc nghiªng β nhá. Gãc nghiªng β ®îc chän nhu sau :
§èi víi «t« con β = 30 ÷ 45 ®é.
§èi víi «t« t¶i β = 20 ÷ 30 ®é.
Víi xe thiÕt kÕ ta chän gãc nghiªng β = 25 ®é.
5.4.1 – Chän vËt liÖu.
K45
Thèng nhÊt theo quan ®iÓm xe cã thÓ sö dông ®îc sau nhiÒu lÇn ®¹i tu,
söa chöa, thay thÕ vµ tiÖn cho viÖc s¶n suÊt hµng lo¹t v× vËy ta chän vËt liÖu
chÕ t¹o b¸nh r¨ng lµ nh nhau. Tuy nhiªn çc b¸nh r¨ng cã cïng mét m«®un nªn
khi çc b¸nh r¨ng ¨n khíp çc b¸nh r¨ng lín sÏ chÞu t¶i Ýt h¬n, v× vËy mµ khi
b¸nh r¨ng bÐ ph¶i thay thÕ ®¹i tu th× b¸nh r¨ng lín vÉn cßn dïng ®îc. Ta chän
lµ thÐp hîp kim 25CrMnTi, t«i bÒ mÆt ®¹t ®é cøng HRC = 56 ÷ 63, ®é r¾n
lâi r¨ng HRC = 28 ÷ 35. Giíi h¹n bÒn δ = 1600 Mpa. Giíi h¹n ch¶y δch = 1400
Mpa.
5.4.2 – X¸c ®Þnh øng suÊt tiÕp sóc – øng suÊt uèn cho phÐp.
[ σH ] = σHolim.KHL/ SH (4.16)
[ σF ] = σFolim.KFL.KFC/ SF (4.17)
Trong ®ã :
σHolim : øng suÊt tiÕp xóc cho phÐp.
ΣFolim : øng suÊt uèn cho phÐp.
SH, SF : HÖ sè an toµn khi tÝnh vÌ tiÕp xóc vµ uèn.
Tra b¶ng 6.2 ( S¸ch tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬ khÝ, tËp 1.
T¸c gi¶ : TrÞnh ChÊt – Lª V¨n UyÓn).
Ta chän SH = 1,2
SF = 1,55
KFC : HÖ sè xÐt ®Õn ¶nh hëng khi ®Æt t¶i.
KFC = 0,9 khi ®Æt t¶i 2 phÝa ( B¸nh r¨ng quay 2 chiÒu).
KFC = 1 Khi ®Æt t¶i 1 phÝa ( b¸nh r¨ng quay mét chiÒu ).
KHL, KFL : HÖ sè xÐt ®Õn ¶nh hëng tuæi thä, ¶nh hëng cña thêi gian
phôc vô vµ chÕ ®é t¶i träng tõ ®éng c¬ truyÒn xuèng, ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc :
KHL = (4.18)
KFL = (4.19)
ë ®©y :
mH,mF : Lµ ®êng cong mái khi thö vÒ tiÕp xóc vµ uèn : mH = 6, mF = 9
khi ®é r¾n HB > 350 vµ kh«ng mai lîn ch©n r¨ng.
NHO: Chu kú thay ®æi øng suÊt c¬ së khi thö vÒ tiÕp xóc :
NHO= 30.H (4.20)
Víi thÐp 25CrMnTi th× ®é r¾n mÆt r¨ng Roc«en HHB = 605
Nªn ta cã NHO = 30.6052,4 = 14,23.107
NFO : Chu k× thay ®æi øng suÊt c¬ së khi thö vÒ uèn.
NFO = 4.106 ®èi víi tÊt c¶ çc lo¹i thÐp.

K45
NHE,NFE : Chu k× thay ®æi øng suÊt t¬ng ®¬ng. Khi bé truyÒn chÞu t¶i
träng tÜnh cã : NHE = NFE = 60.c.n.tΣ (4.20)
Trong ®ã c, n, tΣ : LÇn lît lµ sè lÇn ¨n khíp cña mét vßng quay, sè
vßng quay trong mét phót, tæng thêi gian lµm viÖc cña b¸nh r¨ng ®ang xÐt.
- Thêi gian sö dông cña «t« b»ng qu·ng ®êng hi÷a 2 kú ®¹i tu chia cho
vËn tèc trung b×nh :
tΣ = (giê)
S : Qu·ng ®êng gi÷a hai kú ®¹i tu S = 300000 km
vtb: VËn tèc trung b×nh cña xe vtb = 60 km
Tõ c«ng thøc tÝnh vËn tèc trung b×nh cña xe ta cã :
vtb =0,377. => ntb = (4.21)
ih : Tû sè truyÒn cña hép sè, ta lÊy tû sè truyÒn cao nhÊt ë sè truyÒn t¨ng
ih=0,9
io : Tû sè truyÒn cña hÖ thèng truyÒn lùc . io = 4,84
ntb = = 1887 (vg/ph)
NHE= NFE= 60.3.1887.5000 =16,98.108
VËy víi çc gi¸ trÞ t×m ®îc thay vµo c«ng thøc (4.18) vµ (4.19) ta cã :
KHL = = 0,6615
KHL = = 0,3648
Thay tÊt c¶ çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n ®îc vµo c«ng thøc (4.16) vµ (4.17) ta cã :
[ σH ] = = 760,73
Khi ®Æt t¶i mét phÝa :
[ σF ] = = 182,4
5.4.3 – TÝnh øng suÊt tiÕp xóc khi qu¸ t¶i.
Víi b¸nh r¨ng t«i thÊm çcbon, nit¬ th× øng suÊt tiÕp xóc khi qu¸ t¶i ®îc
tÝnh theo c«ng thøc :
[σH]max = 40.HRCm = 40.60 = 2400 (MPa)
Trong ®ã :
HRCm : §é r¾n mÆt r¨ng : HRCm = 60
K45
øng suÊt uèn khi qu¸ t¶i :

[σF]max = 0,8. σch= 0,8.950 = 760 (MPa)
5.4.4 – TÝnh ®êng kÝnh vßng l¨n cña b¸nh r¨ng mÆt trêi.
dω3 = Kd. (4.22)

Trong ®ã :
Kd : lµ hÖ sè phô thuéc vµo vËt liÖu vµ lo¹i r¨ng. Tra b¶ng 6.5 s¸ch tÝnh
to¸n thiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬ khÝ, tËp 1 . T¸c gi¶ : TrÞnh chÊt – Lª v¨n UyÓn
ta cã :
Kd = 43 (MPa)
M3 : M«men xo¾n trªn b¸nh r¨ng chñ ®éng Z3 . M3 ®îc tÝnh theo c«ng
thøc sau :
M3 = Mt2.K1.ηt (4.23)
Víi Mt2 : M«men trªn trôc ra cña biÕn m« thuû lùc.
Mt2= 66,774 (KG.m) = 667740 (N.m)
ηt : HiÖu suÊt cña hÖ thèng truyÒn lùc. Ta lÊy ηt = 1.
K1: Tû sè truyÒn cña b¸nh r¨ng mÆt trêi Z3 vµ b¸nh r¨ng bao Z5.
K1 = 0,417
Thay çc gi¸ trÞ trªn vµo c«ng thøc (4.23) ta cã :
M3 = 667740.0,417.1 = 27,85.104 (N.m)
ψbd : HÖ sè chiÒu réng b¸nh r¨ng ψbd = 0,4
c : Sè b¸nh r¨ng hµnh tinh trong bé truyÒn hµnh tinh cïng ®ßng thêi ¨n
khíp víi b¸nh r¨ng mÆt trêi. c = 4
KHΣ = Kc + K - 1.
Trong ®ã :
Kc : HÖ sè ph©n bè kh«ng ®Òu t¶i träng cho çc b¸nh r¨ng hµnh tinh
Kc = 1,2
K : HÖ sè ph©n bè kh«ng ®Òu t¶i träng trªn chiÒu réng vµnh r¨ng.
Chän K theo b¶ng 6.5 s¸ch TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬
khÝ. T¸c gi¶ : TrÞnh chÊt – Lª v¨n UyÓn K =1,1
Ta cã KHΣ = Kc + K - 1 = 1,2 + 1,1 – 1 = 1,3
K : Tû sè truyÒn cña b¸nh r¨ng hµnh tinh Z4 vµ b¸nh r¨ng mÆt trêi Z3.
Sè r¨ng cña b¸nh r¨ng hµnh tinh Z4
K=
Sè r¨ng cña b¸nh r¨ng mÆt trêi Z3

K45
Theo c«ng thøc (4.1) tµi liÖu tÝnh to¸n thiÕt kÕ «t« cña t¸c gi¶ D¬ng §×nh
KhuyÕn th× sè r¨ng cña b¸nh r¨ng hµnh tinh Z4 ®îc tÝnh theo c«ng thøc :
Z4 =
Ta cã : K=
Víi : K1 = = 0.417 => = = 2,4

Thay vµo ta cã : K = 0,5.( 2,4 – 1 ) = 0,7
ψbd : HÖ sè chiÒu réng vµnh r¨ng. Chän ψbd = 0,4
c : Sè b¸nh r¨ng hµnh tinh trong bé truyÒn hµnh tinh cïng ®ång thêi ¨n
khíp víi b¸nh r¨ng mÆt trêi . Ta cã c = 4
Thay çc gi¸ trÞ ®· tÝnh ë trªn vµo c«ng thøc (4.22) ta cã :
dω3 = 67,5. =73,53 (mm)
LÊy trßn gi¸ trÞ dω3 = 73,5 (mm)
Tõ ®ã ta cã :
ChiÒu réng vµnh r¨ng :
bω3 = ψbd . d ω3 = 0,4.73,5 = 29,4 (mm)
M«®un :
m= = = 1,96 ÷ 2,45 (mm)
Chän theo tiªu chuÈn ta lÊy gi¸ trÞ m = 2,25 (mm)
Sè r¨ng b¸nh r¨ng mÆt trêi :
Z3 = = 33,3 (r¨ng )
Quy trßn ta lÊy Z3 = 33 r¨ng
Sè r¨ng b¸nh r¨ng bao Z5 :

Theo c«ng thøc K1= = 0,471 => Z5 = = = 79,1 (r¨ng)
Quy trßn ta lÊy Z5 = 79
5. 5 – KiÓm tra ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ cña çc b¸nh r¨ng.
5.5.1 – TÝnh sè r¨ng cña bé hµnh tinh tríc .
Theo ®iÒu kiÖn ®ång trôc tøc lµ ®iÒu kiÖn çc b¸nh r¨ng ®Æt ®óng
t©m, ta tÝnh ®îc sè r¨ng Z4 nh sau :
K45
Z4 = =23 (r¨ng)
KiÓm tra theo ®iÒu kiÖn l¾p : Tøc lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho çc b¸nh
r¨ng hµnh tinh ®îc bè trÝ víi kho¶ng çnh ®Òu nhau.
Z5 + Z3 = n.c
c : Sè b¸nh r¨ng hµnh tinh cïng ®ång thêi ¨n khíp trong bé truyÒn hµnh
tinh.
n : Lµ mét sè nguyªn bÊt k×.
Ta cã 79 + 33 = n.4 => n = 28 .Víi n = 28 lµ sè nguyªn nªn ®iÒu
kiÖn l¾p r¸p ®îc tho¶ m·n .
KiÓm tra ®iÒu kiÖn kÒ . §iÒu kiÖn kÒ lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o khe hë
giòa c¶c r¨ng cña b¸nh r¨ng hµnh tinh l©n cËn kh«ng nhá h¬n 5 ÷ 8 (mm), víi
môc ®Ých gi¶m tiªu hao c«ng suÊt do khuÊy dÇu. §Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã ph¶i
tho¶ m·n bÊt ®¼ng thøc sau:
Z5.sin(П/4) – Z4(1-sin(П/4) > 0
 79.sin(П/4) – 23(1-sin(П/4) = 49,12 > 0
KÕt luËn :
Qua kiÓm tra çc ®iÒu kiÖn ®ång trôc, ®iÒu kiÖn l¾p vµ ®iÒu kiÖn kÒ
®Òu tho¶ m·n. VËy ta cã sè r¨ng cña bé truyÒn hµnh tinh nh sau:
Sè r¨ng b¸nh r¨ng bao : Z5 = 79 (r¨ng)
Sè r¨ng b¸nh r¨ng hµnh tinh : Z4 = 23 (r¨ng)
Sè r¨ng b¸nh r¨ng mÆt trêi : Z3 = 33 (r¨ng)
5.5.2 – TÝnh sè r¨ng cña çc b¸nh r¨ng bé truyÒn hµnh tinh sau .
§Ó ®¶m b¶o tÝnh c«ng nghÖ trong chÕ t¹o, còng nh trong söa ch÷a thay
thÕ, ®Ó gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm , ta chän sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao bé truyÒn
hµnh tinh tríc b»ng sè r¨ng bé truyÒn hµnh tinh sau. NghÜa lµ Z 5= Z8= 79
(r¨ng).
MÆt kh¸c theo c«ng thøc ®· cã :
K2 = = 1.65 => Z6 = = 47.88 (r¨ng)
Quy trßn ta chän Z6 = 47 (r¨ng )
KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ cña çc b¸nh r¨ng:
Theo ®iÒu kiÖn ®ång trôc sè r¨ng c¶u b¸nh r¨ng Z7 b»ng :
Z7 = = 16 (r¨ng)
Theo ®iÒu kiÖn l¾p r¸p ta cã :
Z8 + Z6 = n.4 => n = = 31,5

K45
Nh vËy ®iÒu kiÖn l¾p r¸p kh«ng ®îc tho¶ m·n. V× vËy ta cÇn chän l¹i
sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao Z8 = 77 (r¨ng)
=> n = = 31
KiÓm tra theo ®iÒu kiÖn ®ång trôc :
Z7 = = 15 ( r¨ng)
KiÓm tra theo ®iÒu kiÖn kÒ :
Z8.sin(П/4) – Z7(1-sin(П/4) > 0
 77.sin(П/4) – 15(1-sin(П/4) = 50,05 > 0
KÕt luËn : Qua kiÓm tra çc ®iÒu kiÖn ®ång trôc, ®iÒu kiÖn l¾p r¸p vµ
®iÒu kiÖn kÒ ®Òu tho¶ m·n. Nh vËy ta cã sè r¨ng cña bé truyÒn hµnh tinh
sau:
Sè r¨ng b¸nh r¨ng mÆt trêi : Z6= 47 (r¨ng)
Sè r¨ng b¸nh r¨ng hµnh tinh : Z7= 17 (r¨ng)
Trong hép sè hµnh tinh ta cÇn thiÕt kÕ, b¸nh r¨ng Z 3 vµ b¸nh r¨ng Z6 ®îc chÕ
t¹o liÒn mét khèi nªn m«men ë hai b¸nh lµ nh nhau, mÆt kh¸c ®êng kÝnh b¸nh
r¨ng Z6 lín h¬n ®êng kÝnh b¸nh r¨ng Z3 nªn øng suÊt uèn còng nh øng suÊt tiÕp
xóc trªn b¸nh r¨ng Z6 nhá h¬n trªn b¸nh r¨ng Z3. V× vËy ta chØ cÇn tÝnh bÒn
cho b¸nh r¨ng Z3 tho¶ m·n lµ ®îc.
5.5.3 – TÝnh sè r¨ng çc b¸nh r¨ng cña bé hµnh tinh sè t¨ng OD.
Theo s¬ ®å ph¬ng ¸n mµ ta thiÕt kÕ th× m«men trªn b¸nh r¨ng Z 5 b»ng
m«men trªn b¸nh r¨ng Z2, v× vËy ®Ó ®¬n gi¶n cho viÖc thiÕt kÕ ta chän sè
r¨ng cña b¸nh r¨ng Z2 b¨ng sè r¨ng cña b¸nh r¨ng Z5, khi ®ã ta kh«ng cÇn tÝnh
bÒn cho b¸nh r¨ng Z0 n÷a.
Nh vËy ta cã Z2 = Z5 = 79 r¨ng
Chän Z0 = 31 r¨ng
Khi ®ã sè r¨ng Z1®îc tÝnh theo c«ng thøc :
Z1 = = 24 (r¨ng)
Nh vËy ®iÒu kiÖn ®ång trôc ®îc tho¶ m·n.

KiÓm tra theo ®iÒu kiÖn l¾p r¸p :
Z0 + Z2 = n.c => n= = 27,5
§iÒu kiÖn l¾p r¸p kh«ng ®îc tho¶ m·n. Ta chän l¹i sè r¨ng cña b¸nh r¨ng
bao Z0 = 77 r¨ng
K45
 n= = 27
KiÓm tra l¹i theo ®iÒu kiÖn ®ång trôc :
Z1 = = 23 (r¨ng)
KiÓm tra theo ®iÒu kiÖn kÒ :

Z2.sin(П/4) – Z1(1-sin(П/4) > 0
 77.sin(П/4) – 23(1-sin(П/4) = 47,71 > 0
Nh vËy ®iÒu kiÖn kÒ ®îc tho¶ m·n.
KÕt luËn : Qua kiÓm tra çc ®iÒu kiÖn ®ång trôc, ®iÒu kiÖn l¾p r¸p vµ
®iÒu kiÖn kÒ ta thÊy ®Òu tho¶ m·n. Tõ ®ã ta cã sè r¨ng cña bé truyÒn hµnh
tinh sè t¨ng OD nh sau :
Sè r¨ng b¸nh r¨ng hµnh tinh : Z1= 25 (r¨ng)
5.6 – TÝnh kho¶ng çch trôc vµ tÝnh l¹i tû sè truyÒn .
5.5.1- TÝnh to¸n kho¶ng çch trôc.
a – TÝnh kho¶ng çch trôc .
Kho¶ng çch trôc tõ b¸nh r¨ng mÆt trêi Z3 ®Õn b¸nh r¨ng hµnh tinh Z4:
A1 = = 69,51 (mm)
Kho¶ng çch trôc tõ b¸nh r¨ng mÆt trêi Z6 ®Õn b¸n r¨ng hµnh tinh Z7 cña
bé truyÒn hµnh tinh sau :
A2= = 74,48(mm)
b – TÝnh l¹i tû sè truyÒn.
Theo c«ng (I), (II) vµ (III) ta cã
ih1 =
= = 2,528
ih2 = = -1 + =1,394

K45
iOD = =0,713
5.6.2- Th«ng sè h×nh häc cña çc b¸nh r¨ng.

1 . M«®un ph¸p tuyÕn : mn = 2.25 (mm)
2 . Bíc r¨ng : t = П.mn = 3,14.2,25 = 7,069 (mm)
3 . Gãc nghiªng cña r¨ng : β = 250
4 . Sè r¨ng :
Z0 = 31 (r¨ng )
Z1 = 25 (r¨ng )
Z2 = 77 (r¨ng )
Z3 = 33 (r¨ng )
Z4 = 23 (r¨ng )
Z5 = 79 (r¨ng )
Z6 = 47 (r¨ng )
Z7 = 17 (r¨ng )
Z8 = 77 (r¨ng )
5 . §êng kÝnh vßng chia : dω = mn. Z/cosβ
*Víi bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh sè truyÒn t¨ng OD:
B¸nh r¨ng bao Z2:
dω2 = = 191,16 (mm)
B¸nh r¨ng hµnh tinh Z1:
dω1 = = 62,07 (mm)
B¸nh r¨ng mÆt trêi Z0:
dω0 = = 76,96 (mm)
*Víi bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh tríc:

B¸nh r¨ng bao Z5:

K45
dω5 = = 196,13 (mm)
dω4 = = 57,1 (mm)
dω3 = = 81,93 (mm)
*Víi bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh sau:

B¸nh r¨ng bao Z8:
dω8 = = 191,16 (mm)
dω7 = = 42,2 (mm)
dω6 = = 116,68 (mm)
6 . §êng kÝnh vßng ®Ønh r¨ng.

§êng kÝnh vßng ®Ønh r¨ng ®îc tÝnh theo c«ng thøc :
da = dω ± 2.mn
DÊu ( - ) øng víi ¨n khíp trong, dÊu ( + ) øng víi ¨n khíp ngoµi.
*Víi bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh sè truyÒn t¨ng OD:
B¸nh r¨ng bao Z2:
da2 = dω2 - 2.mn = 191,16 – 2.2,25 = 186,66 (mm)
da1 = dω1 + 2.mn = 62,07 + 2.2,25 = 66,57 (mm)
da0 = dω0 + 2.mn = 76,96 + 2.2,25 = 81,46 (mm)

K45
*Víi bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh tríc:

B¸nh r¨ng bao Z5:
da5 = dω5 - 2.mn = 196,13 – 2.2,25 = 191,63 (mm)
da4 = dω4 + 2.mn = 57,1 + 2.2,25 = 61,6 (mm)
da3 = dω0 + 2.mn = 81,93 + 2.2,25 = 86,43 (mm)
*Víi bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh sau :
B¸nh r¨ng bao Z8:
da8 = dω8 - 2.mn = 191,16 – 2.2,25 = 186,66 (mm)
da7 = dω7 + 2.mn = 42,2 + 2.2,25 = 46,7 (mm)
da6 = dω6 + 2.mn = 116,68 + 2.2,25 = 121,18 (mm)
7 . §êng kÝnh vßng ®¸y r¨ng.
C«ng thøc tæng qu¸t : df = dω ± 2,5.mn
DÊu ( - ) øng víi trêng hîp ¨n khíp ngoµi. DÊu ( + ) øng víi trêng hîp ¨n khíp
trong.
Víi bé b¸nh r¨ng hµnh tinh sè t¨ng OD :
B¸nh r¨ng bao Z2: df2 = dω2 + 2,5.mn = 191,16 + 2,5.2,25 = 196,79 (mm)
B¸nh r¨ng hµnh tinh Z1 : df1 = dω1 - 2,5.mn = 62,07 - 2,5.2,25 =56,45 (mm)
B¸nh r¨ng mÆt trêi Z0 : df0 = dω0 - 2,5.mn = 76,96 - 2,5.2,25 = 71,34 (mm)
Víi bé b¸nh r¨ng hµnh tinh tríc :
B¸nh r¨ng mÆt trêi Z3 : df3 = dω3 - 2,5.mn = 81,93 - 2,5.2,25 = 76,31 (mm)
Víi bé b¸nh r¨ng hµnh tinh sau :

K45
B¸nh r¨ng mÆt trêi Z6 : df6 = dω6 - 2,5.mn = 116,68 - 2,5.2,25 = 111.06
(mm)
8 . ChiÒu réng vµnh r¨ng.
Ta cã c«ng thøc tæng qu¸t tÝnh chiÒu réng vµnh r¨ng :
b = ψbd .dω/c
Víi ψbd : HÖ sè chiÒu réng vµnh r¨ng, çc gi¸ trÞ ®îc tra theo b¶ng
6.6 -Tµi liÖu TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬ khÝ, tËp mét cña t¸c gi¶
TrÞnh ChÊt – Lª V¨n UyÓn.
c : Sè b¸nh r¨ng cïng ¨n khíp.
Víi bé b¸nh r¨ng hµnh tinh sè t¨ng OD:
B¸nh r¨ng mÆt trêi Z0 :
b0 = ψbd .dω0/c = 0,8.76,96 /4 = 15,39 (mm)
Chän b0 = 20 (mm)
b1 = 18 (mm)
b2 = 20 (mm)
Víi bé b¸nh r¨ng hµnh tinh tríc :
b3 = ψbd .dω3/c = 0,8.81,93/4 = 16,39 (mm)
Chän b3 = 20 (mm)
b4 = 18 (mm)
b5 = 20 (mm)
Víi bé b¸nh r¨ng hµnh tinh sau :
b6 = ψbd .dω6/c = 0,8.116,68 /4 = 23,34 (mm)
Chän b6 = 25 (mm)
b7 = 23 (mm)
b8 = 25 (mm)

K45
Ch¬ng 6
KiÓm nghiÖm bÒn çc b¸nh r¨ng

A . ph©n tÝch lùc t¸c dông lªn çc b¸nh r¨ng.
6.1- chÕ ®é t¶i träng ®Ó tÝnh bÒn hép sè.
Còng nh phÇn tríc ta tÝnh chÕ ®é mét lµ chÕ ®é m«men truyÒn tõ ®éng
c¬ ®Õn chi tiÕt ®ang tÝnh vµ chÕ ®é hai lµ m«men theo b¸m tõ b¸nh xe ®Õn.
So s¸nh nÕu thÊy gi¸ trÞ m«men nµo nhá h¬n th× ta lÊy gi¸ trÞ m«men ®ã ®Ó
tÝnh to¸n.
ChÕ ®é 1 : ChÕ ®é tÝnh tõ ®éng c¬ ®Õn chi tiÕt tÝnh.
Ta cã c«ng thøc tæng qu¸t :
Mt = Me2 .i .ηt (5.1)
Trong ®ã :
Me2 : lµ m«men trªn trôc ra cña biÕn m« thuû lùc khi b¸nh tuabin
dõng.
Me2 = 66,774 ( KG.m)
i : Tû sè truyÒn tõ ®éng c¬ ®Õn chi tiÕt ®ang tÝnh (®éng c¬ míi
).
ηt : HiÖu suÊt cña hÖ thèng truyÒn lùc, trong trêng hîp nµy ta lÊy
gi¸
trÞ ηt = 1
Ta cã, m«men truyÒn ®Õn trôc thø cÊp cña hép sè.
Khi xe chuyÓn ®éng ë sè 1
MIit = Me2.ih1 = 66,774 . 2,528 = 168,8 ( KG.m)
Khi xe chuyÓn ®éng ë sè lïi
MIil = Me2.ihl = 66,774 . 2,816 = 188,04 ( KG.m)
ChÕ ®é 2 : ChÕ ®é t¶i träng tÝnh theo b¸m cùc ®¹i cña b¸nh xe víi mÆt ®-
êng.
M«men tÝnh to¸n ®îc x¸c ®Þnh nh sau :
M’ = (5.2)
Trong ®ã :
Gφ : Träng lîng b¸m cña xe Gφ = 1527 (Kg)
φ : HÖ sè b¸m cña b¸nh xe víi mÆt ®êng. φ = 0,7
rb : B¸n kÝnh lµm viÖc trung b×nh cña b¸nh xe chñ ®éng.
rb = 0,3673 (m)
i : Tû sè truyÒn tõ b¸nh xe ®Õn chi tiÕt tÝnh. i = 5,232
K45
VËy m«men truyÒn tõ b¸nh xe ®Õn trôc thø cÊp cña hép sè :
M’ = = 75,04 (KG.m)
M«men truyÒn tõ b¸nh xe ®Õn trôc thø cÊp cña hép sè :
Khi xe ë sè 1 :
MII’ = = = 29,68 (KG.m)
Khi xe ë sè 4 :
MII’ = = = 105,25 (KG.m)
Qua so s¸nh 2 gi¸ trÞ m«men ë hai chÕ ®é ta ®· tÝnh to¸n th× ta thÊy ë chÐ
®é 2 th× m«men ®Òu nhá h¬n. V× vËy ta lÊy gi¸ trÞ m«men theo chÕ ®é 2
®Ó tÝnh to¸n çc phÇn tiÕp theo.
6.2 – S¬ ®å lùc t¸c dông lªn çc b¸nh r¨ng trªn hép sè.
5 R1 R1
Q2 Q1 8 Q2 Q1
4 R2 R2
7
R1 R1
Q2 Q1
6 Q2 Q1
3 R2 R2
R5 R8
P5 P4 P8 P7
R4 R7
R7
R4 P7 P6
P4 P3
R6
R3
S¬ ®å lùc t¸c dông lªn çc b¸nh r¨ng khi xe ë sè 1

6.3 – lùc vßng.
K45

Pi = (5.3)
Trong ®ã :
Pi : Lùc vßng t¸c dông lªn b¸nh r¨ng thø i.
Mti : M«men cña b¸nh r¨ng thø i.
di : §êng kÝnh vßng l¨n thø i.
Lùc vßng t¸c dông lªn bé b¸nh r¨ng hµnh tinh sè t¨ng OD :
P2 = (KG)
Ta cã : P0 = P1 = P2 = 174,65 (KG)
Lùc vßng t¸c dông lªn bé b¸nh r¨ng hµnh tinh tríc :
P5 = (KG)
Ta cã : P3 = P4 = P5 = 170,23 (KG)
Lùc vßng t¸c dông lªn bé b¸nh r¨ng hµnh tinh sau :
V× b¸nh r¨ng Z3 vµ b¸nh r¨ng Z6 ®îc chÕ t¹o liÒn mét khèi nªn ta cã biÓu
thøc tÝnh lùc vßng lªn b¸nh r¨ng hµnh tinh sau :
=> P6 = =119,53 (KG)
Tõ ®ã ta cã : P6 = P7 = P8 =119,53 (KG)
6.4 – Lùc híng t©m.
Ri = P i (5.4)
Trong ®ã :
α : Gãc ¨n khíp trªn vßng trßn ®êng chia cña b¸nh r¨ng. Theo TCVN víi
b¸nh r¨ng kh«ng dÞch chØnh α = 200
β : Gãc nghiªng cña r¨ng. β = 250
Pi: Lùc vßng t¸c dông lªn b¸nh r¨ng thø i.
Ri : Lùc híng t©m.
NhËn xÐt : Tõ s¬ ®å ph©n tÝch lùc trªn ta thÊy, víi bé b¸nh r¨ng hµnh
tinh, ta bè trÝ 4 b¸nh r¨ng hµnh tinh ®èi xøng, nªn çc lùc híng t©m ®èi nhau,
v× vËy chóng triÖt tiªu nhau. Nh vËy theo s¬ ®å cÊu t¹o hép sè tù ®éng th×
trong bé truyÒn hµnh tinh kh«ng cã lùc híng t©m.
6.5 – Lùc däc trôc.
Ta cã c«ng thøc tÝnh tæng qu¸t :
Qi = Pi.tgβ (5.5)
K45
Trong ®ã :
Pi : Lùc vßng t¸c dông lªn b¸nh r¨ng thø i.
*Víi bé b¸nh r¨ng hµnh tinh thø nhÊt :
Q0 = Q1 = Q2 = P2.tgβ = 174,65.tg250 = 81,44 (KG)
Q3 = Q4 = Q5= P3. tgβ = 170,23.tg250 = 79,38 (KG)
Q6 = Q7 = Q8 = P6.tgβ = 119,53.tg250 = 55,74 (KG)
NhËn xÐt : Theo s¬ ®å ph©n tÝch lùc trªn çc b¸nh r¨ng hµnh tinh vµ hai
b¸nh r¨ng liÒn khèi Z2 liÒn víi Z5 cã çc lùc däc trôc ®èi nhau nªn chóng triÖt
tiªu nhau.
TrÞ sè c¶ çc lùc t¸c dông lªn çc bé b¸nh r¨ng ®îc thiÕt lËp theo b¶ng :
B¶nh r¨ng Lùc vßng Pi Lùc híng t©m Ri Lùc däc trôc Qi
(KG) (KG) (KG)
Z0 174,65 136,32 81,44
Z1 174,65 136,32 81,44
Z2 174,65 136,32 81,44
Z3 170,23 132,87 79,38
Z4 170,23 132,87 79,38
Z5 170,23 132,87 79,38
Z6 119,53 93,3 55,74
Z7 119,53 93,3 55,74
Z8 119,53 93,3 55,74
B – KiÓm tra bÒn çc b¸nh r¨ng.

I - Çc d¹ng háng chñ yÕu cña b¸nh r¨ng.
Khi çc b¸nh r¨ng lµm viÖc, t¹i chç tiÕp xóc th× øng suÊt tiÕp xóc thay ®æi
phøc t¹p. ChÝnh øng suÊt tiÕp xóc thay ®æi lµ nguyªn nh©n g©y ra h háng
trong bé truyÒn b¸nh r¨ng. Çc d¹ng háng chñ yÕu cña bé truyÒn b¸nh r¨ng nh
sau:
1 – R¨ng bÞ g·y.
Do øng suÊt uèn thay ®æi hoÆc do qu¸ t¶i vÌ uèn lµm cho r¨ng bÞ g·y rêi
ra, vÕt nøt bao giê còng ë bªn thí chÞu kÐo ë díi ch©n r¨ng. R¨ng bÞ g·y rêi ra
cã thÓ chÌn vµo çc bé phËn kh¸c g©y ra h háng nghiªm träng. §Ó kh¾c phôc
d¹ng h háng nµy ngêi ta tÝnh bÒn b¸nh r¨ng theo søc bÒn uèn.
Ngoµi ra ngêi ta cßn cã çc biÖn ph¸p c«ng nghÖ ®Ó h¹n chÕ hiÖn tîng nµy
nh : T¨ng ®é chÝnh x¸c trong chÕ t¹o, t¨ng ®é bãng bÒ mÆt, tang b¸n kÝnh
gãc kîn ch©n r¨ng, dÞch chØnh d¬ng ®Ó t¨ng søc bÒn uèn.
2 – Trãc v× mái bÒ mÆt r¨ng.
K45
§ã lµ do øng suÊt tiÕp xóc g©y nªn. §ã lµ d¹ng háng bÒ mÆt chñ yÕu trong
çc bé truyÒn ®îc b«i tr¬n tèt. Sau mét thêi gian lµm viÖc, nh÷ng vÕt nøt do
mái bÒ mÆt r¨ng xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn theo híng cña vËn tèc trît.
Trãc thêng b¾t ®Çu ë vïng gÇn t©m ¨n khíp ( phÝa ch©n r¨ng ) v× t¹i
®©y øng suÊt tiÕp xóc vµ lùc ma s¸t cã trÞ sè lín nhÊt.
Trong qu¸ tr×nh b¸nh r¨ng lµm viÖc, çc vÕt trãc ph¸t triÓn vµ sè çc vÕt
trãc còng t¨ng dÇn. Do trãc, mÆt r¨ng mÊt nh½n, d¹ng r¨ng bÞ mÐo mã, t¶i
träng ®éng t¨ng lªn, qu¸ tr×nh trãc cµng trë lªn trÇm träng h¬n, mµng dÇu gi÷a
bÒ mÆt tiÕp xóc cña ®«i r¨ng ¨n khíp kh«ng h×nh thµnh ®îc, khiÕn mÆt r¨ng
bÞ mßn hoÆc xíc nhanh vµ cuèi cïng toµn bé bÒ mÆt r¨ng phÝa díi ®êng t©m
¨n khíp bÞ ph¸ háng.
Bé truyÒn nãng nhiÒu, rung m¹nh vµ kªu to.
§Ó tr¸nh trãc bÒ mÆt r¨ng, ph¶i tÝnh to¸n r¨ng theo ®é bÒn mái tiÕp xóc.
Cã thÓ dïng çc ph¬ng ph¸p ng¨n trãc nh : N©ng cao ®é r¾n cña r¨ng b»ng
nhiÖt luyÖn, t¨ng gãc ¨n khíp b»ng çch dïng dÞch chØng gãc goÆc c¾t r¨ng
b»ng dao cã gãc pr«fin lín, n©ng cao cÊp chÝnh x¸c b¸nh r¨ng, nhÊt lµ vÒ chØ
tiªu tiÕp xóc.
3 – DÝnh r¨ng.
HiÖn tîng dÝnh r¨ng thêng x¶y ra nhiÒu nhÊt ë çc bé truyÒn chÞu t¶i lín
vµ cã vËn tèc cao. T¹i chç r¨ng ¨n khíp nhiÖt ®é sinh ra qu¸ cao, mµng dÇu bÞ
ph¸ vì, lµm r¨ng trùc tiÕp tiÕp xóc víi nhau. Do ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cao, ®«i
r¨ng dÝnh vµo nhau vµ khi chóng chuyÓn ®éng t¬ng ®èi, nh÷ng m¶nh kim lo¹i
nhá bÞ døt khái r¨ng nµy b¸m chÆt lªn bÒ mÆt r¨ng kia. KÕt qu¶ lµ lµm cho
bÒ mÆt lµm viÖc cña r¨ng bÞ xíc nhiÒu, d¹ng r¨ng bÞ ph¸ háng.
HiÖn tîng dÝnh thêng hay x¶y ra ë çc cÆp b¸nh r¨ng lµm b»ng cïng mét
lo¹i vËt liÖu vµ kh«ng t«i mÆt r¨ng.
§Ó tr¸nh dÝnh r¨ng, cã thÓ dïng çc biÖn ph¸p nh : T¨ng ®é r¾n vµ ®é
nh½n bÒ mÆt r¨ng, t¨ng cêng lµm nguéi dÇu b«i tr¬n vµ chän cÆp vËt liÖu
b¸nh dÉn – b¸nh bÞ dÉn thÝch hîp. BiÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ dïng dÇu
chèng dÝnh.
II – TÝnh theo søc bÒn uèn.
øng suÊt uèn t¸cdông lªn b¸nh r¨ng ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :
σH = Kd . Kms . Kc. Ktp. Kgc. (5.6)
Trong ®ã :
P : Lùc vßng t¸cdông lªn b¸nh r¨ng. (MN)
b : ChiÒu réng vµnh r¨ng (m)
Y : HÖ sè d¹ng r¨ng . §îc tra theo b¶ng.

K45
Kd: HÖ sè t¶i träng ®éng bªn ngoµi. Kd = 2,3

Kβ: HÖ sè xÐt ®Õn ¶nh hëng cña ®é trïng khíp ®èi víi søc bÒn b¸nh
r¨ng
Kms: HÖ sè tÝnh ®Õn ma s¸t.
Víi b¸nh r¨ng chñ ®éng : Kms = 1,1
B¸n r¨ng bÞ ®éng : Kms = 0,9
Kc : HÖ sè tÝnh ®Õn ®é cøng v÷ng cña trôc vµ ph¬ng ph¸p aløp b¸nh r¨ng
lªn trôc, víi çc b¸nh r¨ng trong bé ruyÒn lu«n ¨n khíp th× Kc= 1
Kgc : HÖ sè tÝnh ®Õn øng suÊt tËp trung ë gãc lîn ch©n r¨ng do ph¬ng
ph¸p gia c«nh g©y ra. Víi gãc lîn kh«ng ®îc mµi víi
b¸nh r¨ng : Kgc = 1,1
Ktp : HÖ sètÝnh ®Õn t¶i träng phô do sai sè çc bíc r¨ng khi gia c«ng
Ktp = 1,2
mntb : M«®un ph¸p tuyÕn ë tiÕt diÖn trung b×nh mntb = 2,25.10-3 (m)
1 – øng suÊt uèn cña b¸nh r¨ng hµnh tinh Z1.
Trong trêng nµy b¸nh r¨ng Z1 lµ b¸nh r¨ng chñ ®éng do ®ã :
+ HÖ sè tÝnh ®Õn ma s¸t : Kms = 1,1.
+ ChiÒu réng lµm viÖc cña b¸nh r¨ng b1 = 18 mm = 0,018 m
+ Sè r¨ng t¬ng ®¬ng :
Ztd1 = = 34 (r¨ng)
Tra theo ®å thÞ 4.17 Tµi liÖu tÝnh to¸n thiÕt kÕ «t« - t¸c gi¶ D¬ng
§×nh KhuyÕn ta cã hÖ sè d¹ng r¨ng Y = 0, 317.
+ Lùc vßng t¸c dông lªn b¸nh r¨ng hµnh tinh Z1 :
P1 = 174,65 ( KG) = 1746,5 (N) = 1746,5.10-6 (MN)
+ M«®un ph¸p tuyÕn : mn = 2,25.10-3 (m)
+ Kβ :Tra theo b¶ng 4.18a Tµi liÖu tÝnh to¸n thiÕt kÕ «t« - t¸c gi¶ D¬ng
§×nh KhuyÕn víi :
HÖ sè trïng khíp däc :
εb1 = b1. = 1,077
HÖ sè trïng khíp ngang :

K45
ε1 = [1,88 – 3,2( =1,494

Khi cã çc trÞ sè εb1=1,077 vµ ε1 = 1,494 Tra theo ®å thÞ 4.18 Tµi liÖu
tÝnh to¸n thiÕt kÕ «t«, t¸c gi¶ D¬ng §×nh KhuyÕn ta cã Kβ = 1,6
Thay çc gi¸ trÞ ®· tÝnh to¸n ë trªn vµo c«ng thøc (5.6) ta cã :
σH1 = 2,3 . 1,1 . 1. 1,2. 1,1. = 90,43
(MPa)
2 – TÝnh øng suÊt uèn b¸nh r¨ng mÆt trêi Z3.

Trong trõng hîp nµy b¸nh r¨ng Z3 lµ b¸nh r¨ng bÞ ®éng.
+ HÖ sè tÝnh ®Õn ma s¸t : Kms = 0,9.
+ ChiÒu réng lµm viÖc cña b¸nh r¨ng b3 = 20 mm = 20.10-3( m)
+ Sè r¨ng t¬ng ®¬ng :
Ztd3 = = 44 (r¨ng)
Tra theo ®å thÞ 4.17 Tµi liÖu ThiÕt kÕ tÝnh to¸n «t« , t¸c gi¶ D¬ng
§×nh KhuyÕn Ta cã hÖ sè d¹ng r¨ng Y = 0,351.
+ Lùc vßng t¸c dông lªn b¸nh r¨ng hµnh tinh Z3
P3 = 170,23 (KG) = 1702,3 (N) = 1702,3.10-6 (MN)
+ M«®un ph¸p tuyÕn :
mn = 2,25 mm = 2,25.10-3 m
+ Kβ :Tra theo b¶ng 4.18a Tµi liÖu tÝnh to¸n thiÕt kÕ «t« - t¸c gi¶ D¬ng
§×nh KhuyÕn víi :
HÖ sè trïng khíp däc :
εb1 = b3. = 1,196
HÖ sè trïng khíp ngang :
ε3 = [1,88 – 3,2( =1,49
Khi cã çc trÞ sè εb1=1,077 vµ ε1 = 1,494 Tra theo ®å thÞ 4.18 Tµi liÖu
tÝnh to¸n thiÕt kÕ «t«, t¸c gi¶ D¬ng §×nh KhuyÕn ta cã Kβ = 1,58
Thay çc gi¸ trÞ ®· tÝnh to¸n ë trªn vµo c«ng thøc (5.6) ta cã :
σH3 = 2,3 . 0,9 . 1. 1,2. 1,1. = 59,36
(MPa)
VËy σH1 = 90,43 (MPa) < [σH] = 178,88 (MPa)

K45
σH3 = 59,36 (MPa) < [σH] = 178,88 (MPa)

Çc b¸nh r¨ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn uèn.
3 – KiÓm nghiÖm b¸nh r¨ng theo søc bÒn tiÕp xóc .
Khi kiÓm tra b¸nh r¨ng theo søc bÒn tiÕp xóc ta chØ cÇn kiÓm nghiÖm
øng suÊt tiÕp xóc cho b¸nh r¨ng Z3 cña bé hµnh tinh tríc.
Ta cã c«ng thøc tÝnh øng suÊt tiÕp xóc :
σtx = 0,418.cosβ. (5.7)
Trong ®ã :
β : Gãc nghiªng cña r¨ng : β = 250
P : Lùc vßng. Nh phÇn tríc ta cã P3 = 1702,3 .10-6 (MN)
E : M«®un ®µn håi cña vËt liÖu, Víi vËt liÖu lµ thÐp 25CrMnTi cã :
E = 2,1.1011( N/m2) = 2,1.105( N/m2)
b’3 = = 22,07 mm = 22,07.10-3 m
r3,r4 : B¸n k×nh vßng chia cña b¸nh r¨ng chñ ®éng vµ b¸nh r¨ng bÞ
®éng.
r3 = = 40,965 mm = 40,965.10-3 m
r4 = = 28,55 mm = 28,55.10-3 m
α : Gãc ¨n khíp cña r¨ng.
Theo tiªu chuÈn TCVN th× b¸nh r¨ng kh«ng dÞch chØnh α = 200
§èi víi cÆp b¸nh r¨ng ¨n khíp ngoµi th× lÊy dÊu “+“.
§èi víi cÆp b¸nh r¨ng ¨n khíp trong th× lÊy dÊu “-“.
Thay tÊt c¶ çc gi¸ trÞ võa t×m ®îc ta thay vµo c«ng thøc (5.7) ta cã :
σtx= 0,418.cos250.
=667,64 (MPa ).
So s¸nh gi¸ trÞ øng suÊt tiÕp xóc cña b¸nh r¨ng Z3 víi gi¸ trÞ øng suÊt
tiÕp xóc cho phÐp : σtx= 667,64 (MPa ) < [σtx]= 771,19 (MPa ) .V× vËy b¸nh
rang Z3 tho¶ m·n ®iÒu kiÖn bÒn theo øng suÊt tiÕp xóc.

K45
Ch¬ng 7
TÝnh to¸n thiÕt kÕ trôc – Chän æ bi

A – TÝnh to¸n thiÕt kÕ trôc.
TÝnh to¸n thiÕt kÕ trôc nh»m x¸c ®Þnh ®êng kÝnh vµ chiÒu dµi çc
®o¹n trôc nh»m ®¸p øng çc yªu cÇu vÒ ®é bÒn, kÕt cÊu, l¾p ghÐp vµ c«ng
nghÖ. Muèn cÇn ph¶i biÕt trÞ sè, ph¬ng chiÒu, ®iÓm ®Æt vµ t¶i träng t¸c
dông lªn trôc, kho¶ng çch gi÷a çc gèi ®ì l¾p trªn trôc.
Khi thiÕt kÕ kÕt cÊu trôc cÇn xÐt tíi :
- KÕt cÊu trôc vµ vÊn ®Ò n©ng cao søc bÒn mái cña trôc .
- Cè ®Þnh çc chi tiÕt m¸y trªn trôc .
- KÕt cÊu trôc vµ vÊn ®Ò c«ng nghÖ .
TÝnh to¸n thiÕt kÕ trôc ®îc tiÕn hµnh theo çc bíc sau :
1. Chän vËt liÖu .
2. X¸c ®Þnh t¶i träng t¸c dông lªn trôc .
3. §Þnh çc kho¶ng çch gi÷a çc gèi ®ì vµ ®iÓm ®Æt lùc .
4. X¸c ®Þnh ®êng kÝnh vµ chiÒu dµi çc ®o¹n trôc .
7.1 – Chän vËt liÖu cho trôc .
Do ®Æc ®iÓm cña xe thiÕt kÕ cã çc chÕ ®é ho¹t ®éng lu«n lu«n thay
®æi, chuyÓn ®éng víi vËn tèc cao, t¶i träng kh«ng æn ®Þnh. Do vËy ë ®©y ta
chän vËt liÖu chÕ t¹o trôc lµ thÐp 20CrNi3A cña Liªn X«. C¬ tÝnh cña thÐp
20CrNi3A ®îc x¸c ®Þnh nh sau :
§é r¾n HRC tõ 46 ÷ 53 .

K45
Giíi h¹n bÒn σb = 1000 (MPa).

Giíi h¹n ch¶y σch = 750 (MPa).
7.2 – X¸c ®Þnh s¬ bé ®êng kÝnh trôc.
Môc ®Ých : T×m ra ®êng kÝnh s¬ bé cña trôc, chän ®îc æ bi cã kÝch thíc
phï hîp, qua ®ã x¸c ®Þnh ®îc chiÒu dµy çc ®o¹n trôc, nhÊt lµ çc ®iÓm ®Æt
lùc. §ång thêi ®Ó tõ ®ã ta cã thÓ ph¸c th¶o ®îc s¬ bé ®êng kÝnh trôc
Ta xÐt s¬ bé trong trêng hîp trôc chØ chÞu xo¾n thuÇn tuý :
Ta cã c«ng thøc øng suÊt xo¾n :
τ= ≤ [τ] => d ≥ (6.1)
Trong ®ã :
M : M«men xo¾n (Nm) Ta cã M = 667,74.103 ( Nm)
W0 : M«men chèng xo¾n W0 = 0,2.d3
d : §êng kÝnh trôc.
[τ] : øng suÊt xo¾n cho phÐp. Víi vËt liÖu lµ thÐp 20CrNi3A th×
øng suÊt
xo¾n cho phÐp lµ [τ] = 74 ( MPa)

§êng kÝnh trôc s¬ cÊp :
dI ≥ = 35,6 (mm)
§êng kÝnh trôc thøc cÊp :
Ta cã m«men trªn trôc thø cÊp. Ta cÇn tÝnh khi xe ch¹y ë sè 1:
MII = MI . ih1 = 667,74.103 . 2,528 = 1688,05.103 (Nmm)
Tõ ®ã ta cã :
dII ≥ = 48,5 (mm)
VËy ta cã :
§êng kÝnh trôc s¬ cÊp : dI ≥ 35,6 (mm)
§êng kÝnh trôc thø cÊp : dI ≥ 48,5 (mm)
Nh ta ®· ph©n tÝch ë trªn, lùc t¸c dông lªn trôc ë phÇn tríc do çc cÆp b¸nh
r¨ng hµnh tinh ®îc bå trÝ ®èi xøng nhau do ®ã çc ph¶n lùc g©y ra uèn trôc
®Òu triÖt tiªu lÉn nhau. Nh vËy trong phÇn nµy ta chØ tÝnh to¸n trôc s¬ bé,
kÕt cÊu trôc lÊy theo kÕt cÊu hép sè sau ®ã tiÕn hµnh kiÓm nghiÖm bÒn trôc
.
7.3 – KiÓm nghiÖm bÒn trôc theo ®é bÒn mái .

K45
Khi x¸c®Þnh ®êng kÝnh trôc ë trªn ta cha xÐt tíi mét sè yÕu tè ¶nh hëng
®Õn ®é bÒn mái cña trôc nh ®Æc tÝnh thay ®æi chu k× øng suÊt, sù tËp
trung øng suÊt, yÕu tè kÝch thíc, chÊt lîng bÒ mÆt … V× vËy ta cÇn tiÕn
hµnh kiÓm nghiÖm trôc vÒ ®é bÒn mái cã kÓ ®Õn çc yÕu tè võa nªu.
KÕt cÊu trôc ®îc thiÕt kÕ ®¶m b¶o ®îc ®é an toµn t¹i ço tiÕt diÖn nguy
hiÓm tho¶ m·n ®iÒu kiÖn sau :
SJ = ≥ [S] (6.2)
Trong ®ã :
[S] : HÖ sè an toµn cho phÐp. Thêng lÊy [S] = 1,5 ÷ 2,5
Sσj vµ Sτj : HÖ sè an toµn chØ xÐt riªng øng suÊt ph¸p vµ hÖ sè an
toµn chØ
xÐt riªng øng suÊt tiÕp t¹i tiÕt diÖn j .
Sσj = (6.3)
Sτj = (6.4)
Víi :
σ-1, τ-1: Lµ giíi h¹n mái vµ xo¾n chu k× ®èi xøng. Cã thÓ l¸y gÇn
®óng
σ-1 = 0,436.σb
τ-1 = 0,58. σ-1,
VËt liÖu lµm trôc lµ 20CrNi3A cã thÊm çcbon, nªn cã σb =
1000(MPa)
 σ-1 = 0,436.1000 = 436 (MPa)
 τ-1 = 0,58. 436 = 252,88 (MPa)
σaj, τaj, σmj, τmj : Lµ biªn ®é vµ trÞ sè trung b×nh cña øng suÊt ph¸p vµ øng
suÊt
tiÕp tÞa tiÕt diÖn thø j.
σaj =
σmj =
Khi trôc quay 2 chiÒu øng suÊt xo¾n thay ®æi theo chu k× ®èi xøng do
®ã :
τmj = 0 , τaj = τmaxj = Tj / W0j
Víi Tj : Lµ m«men xo¾n t¹i tiÕt diÖn j.
W0j : Lµ m«men chèng xo¾n t¹i tiÕt diÖn j.
§èi víi trôc s¬ cÊp th× TI = 667,74 (Nm)

K45
§èi víi trôc thø cÊp th× khi xe chuyÓn ®éng ë tay sè 1 : TII
=1688,05(Nm)
ψσ , ψτ : HÖ sè kÓ ®Õn ¶nh hëng cña çc trÞ sè øng suÊt trung b×nh ®Õn
®é mái.
Tra b¶ng 10.7 Tµi liÖu TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬ khÝ tËp
mét cña t¸c gi¶ TrÞnh ChÊt – Lª V¨n UyÓn ta cã :
ψσ = 0,1
ψτ = 0,05
Kσdj , Kτdj : Lµ hÖ sè ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :
Kσdj = ( Kσ/εσ + Kx -1 )/Ky (6.5)
Kτdj = ( Kτ/ετ + Kx -1 )/Ky (6.6)
Trong ®ã :
Kx : HÖ sè tËp trung øng suÊt do tr¹ng th¸i bÒ mÆt, phô thuéc vµo
Ph¬ng ph¸p gia c«ng vµ ®é nh½n bÒ mÆt.
Tra b¶ng 10.8 ta cã Kx = 1,18
Ky : HÖ sè t¨ng bÒn bÒ mÆt trôc, phô thuéc vµo ph¬ng ph¸p t¨ng
bÒn
BÒ mÆt, c¬ tÝnh vËt liÖu.
Tra b¶ng 10.9 ta cã : Ky = 1,8
Ta kiÓm tra ®é bÒn mái t¹i mét sè tiÕt diÖn cña trôc :
Theo b¶n b¶n vÏ hép sè tù ®éng, trôc s¬ cÊp vµ trôc thø cÊp ®Òu cã khoan
lç dÇu, do ®ã céngthøc tÝnh m«men chèng uèn nh sau:
W0 = ( π.ξ.d3/16)(1-d0/dj)
Nhng v× ®êng kÝnh lç khoan rÊt nhá so víi ®êng kÝnh trôc, nªn ta cã thÓ
tÝnh gÇn ®óng theo c«ng thøc :
W0 = ( π.ξ.d3/16) (6.7)
Víi ξ = 1,265 Lµ m«men chèng uèn.
d : §êng kÝnh trôc
d0: §êng kÝnh lç khoan.
Gi¸ trÞ m«men chèng uèn t¹i mét sè tiÕt diÖn trôc s¬ cÊp vµ trôc thø cÊp
hép sè :
+ Trôc s¬ cÊp.
TiÕt diÖn A : TiÕt diÖn l¾p víi may ¬ b¸nh tuabin .
TiÕt diÖn B : TiÕt diÖn l¾p víi cÇn dÉn Cd1.
+ Trôc thø cÊp .

TiÕt diÖn C : TiÕt diÖn l¾p víi cÇn dÉn Cd2 .
TiÕt diÖn D : TiÕt diÖn l¾p víi b¸nh r¨ng bao Z8.
Theo c«ng thøc (6.5) ta cã gi¸ trÞ m«men chèng uèn t¹i çc tiÕt diÖn A,B,C,D ®îc lËp
thµnh b¶ng sau :

K45
TiÕt diÖn A B C D
§êngKÝnh(mm) 32 32 30 52
W0 (mm3) 8076,98 8076,98 1150.02 34658,47
Sau khi cã çc gi¸ trÞ, ta lÇn lît thay vµo çc c«ng thøc (6.2), (6.3), (6.4),
(6.5), (6.6) ta ®îc çc gi¸ trÞ lËp thµnh b¶ng sau :
B¶ng trÞ sè hÖ sè an toµn :
TiÕ σb σ-1 τ-1 ψτ ψσ τσ Kτdj Kσdj Sσ S S
t (MPa (MPa (MPa) (MPa) τ
diÖ ) )
n
A 1000 436 252,88 0.05 0.1 82.67 1.48 1.46 3.61 ∞ 3.61
B 1000 436 252,88 0.05 0.1 82.67 1.48 1.46 3.61 ∞ 3.61
C 1000 436 252,88 0.05 0.1 146.78 1.48 1.46 2.03 ∞ 2.03
D 1000 436 252,88 0.05 0.1 48.71 1.67 1.77 5.06 ∞ 5.06
KÕt luËn :
Qua qu¸ tr×nh kiÓm tra çc tiÕt diÖn t¹i çc mèi l¾p cña trôc ta thÊy
r»ng t¹i çc tiÕt diÖn víi çc ®êng kÝnh ®Òu ®ñ bÒn do mái g©y ra .
B –Chän æ bi.
Nh ta ®· ph©n tÝch vµ lý luËn ë phÇn tríc, ®èi víi trôc s¬ cÊp vµ trôc thø
cÊp th× çc thµnh phÇn lùc t¸c dông lªn æ ®ì ®Òu b»ng kh«ng do chóng tù
triÖt tiªu nhau. Nh vËy çc trôc nµy chØ chÞu t¶i träng phô do khèi lîng tù b¶n
th©n chi tiÕt g©y ra vµ ta cã thÓ coi nã gÇn b¨ng kh«ng. ChÝnh v× vËy mµ
çc æ ®ì trªn çc trôc sÏ lùa chän theo kÕt cÊu cña hép sè vµ nã sÏ ch¾c ch¾n
®ñ bÒn.
Ch¬ng 8
TÝnh to¸n thiÕt kÕ Ly hîp – phanh

8.1 – Yªu cÇu c¬ b¶n cña viÖc tÝnh to¸n thiÕt kÕ ly hîp.
Ph¶i truyÒn ®îc m«men lín cña ®éng c¬ ph¸t ra mµ kh«ng bÞ trît trong
bÊt k× ®iÒu kiÖn sö dông nµo .
§ãng ly hîp ph¶i tõ tõ, ªm dÞu, më ly hîp ph¶i døt kho¸t, nhanh chãng khi
«t« chuyÓn sè.
Çc bÒ mÆt ma s¸t ph¶i tho¸t nhiÖt tèt.
KÕt cÊu nhá gän ®Ó gi¶m lùc qu¸n tÝnh .
DÔ thay thÕ, ch¨m sãc, b¶o dìng .
K45
8.2 – KÕt cÊu chung cña ly hîp kho¸ .

Ly hîp kho¸ biÕn m« dïng ë d¹ng ly hîp ma s¸t ít ng©m trong dÇu, ho¹t
®éng b»ng ¸p lùc dÇu cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn. CÊu t¹o cña ly hîp kho¸ ®îc
tr×nh bµy trªn b¶n vÏ mÆt c¾t hép sè.
VËt liÖu chÕ t¹o çc ®Üa Ðp th«ng thêng lµ çc lo¹i vËt liÖu nh kim lo¹i,
gèm sø. Pitt«ng Ðp çc ly hîp ly hîp th«ng thêng chÕ t¹o b»ng vËt liÖu lµ hîp
kim nh«m. Kh«ng gian gi÷a vá ly hîp vµ th©n pitt«ng t¹o nªn khoang chøa dÇu,
bao kÝn pitt«ng lµ çc xÐcm¨ng dÇu ®îc chÕ t¹o vËt liÖu phi kim cã kh¼
n¨ng chÞu ®îc dÇu. CÊu tróc cña ly hîp ë d¹nh thêng më, xung quanh kh«ng
gian cña pitt«ng ta bè trÝ çc lß xo trô ®Ó ®Èy pitt«ng ë l¹i ban ®Çu khi mµ ¸p
suÊt trong khoang chøa dÇu gi¶m vµ nhá h¬n lôc lß xo. ViÖc cung cÊp ¸p suÊt
dÇu vµo trong khoang ®Èy cña pitt«ng ®îc thùc hiÖn b»ng van con trît riªng ®-
îc bè trÝ ë th©n van hép sè. Khi ¸p suÊt dÇu ®îc cung cÊp th× ¸p suÊt trong
khoang pitt«ng t¨ng lªn, ban ®Çu ¸p suÊt nµy th¾ng çc lùc c¨ng cña lß xo vµ
sau ®ã lµm cho çc pitt«ng dÞch chuyÓn tÞnh tiÕn vµ t¸c dông lªn ®Üa Ðp =>
t¹o nªn tr¹ng th¸i ®ãng vµ cho dßng c«ng suÊt truyÒn qua. Khi ¸p suÊt dÇu
trong khoang gi¶m th× lùc Ðp cña lß xo ®Èy pitt«ng trë l¹i Ðp dÇu trë vÒ lµm
cho çc ®Üa ma s¸t vµ ®Üa Ðp t¸ch rêi nhau => ly hîp më. Ngoµi ra ly hîp kho¸
cøng biÕn m« cßn ®îc trang bÞ çc lß xo gi¶m chÊn gióp ly hîp ®ãng më ®îc
ªm dÞu h¬n, chóng ®îc bè trÝ xung quanh x¬ng ®Üa.
8.3 – Ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n chung víi çc ly hîp – phanh.

K45
B
RH
RB
C B
M«men ma s¸t cña ly hîp ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :
MS = β . Mc (7.1)
Trong ®ã :
MS : M«men ma s¸t cña ly hîp .
Mc : M«men trªn trôc chñ ®éng cña ly hîp .
β : HÖ sè dù tr÷ cña ly hîp (β > 1), viÖc chän hÖ sè β phô thuéc vµo
tõng
lo¹i xe. §Ó ®¶m b¶o truyÒn hÕt c«ng suÊt vµ kh«ng bÞ trît,
ta chän β = 1,5.
MÆt kh¸c m«men ma s¸t cña ly hîp cßn cã thÓ ®îc viÕt :
MS = β .MC = μ. P.Rc . Z (7.2)
Trong ®ã :
 : HÖ sè ma s¸t, víi vËt liÖu cña ®Üa ma s¸t ta chän  = 0,15.
Rc : B¸n kÝnh ma s¸t trung b×nh.
§èi víi cÆp ma s¸t hçn hîp th× Rc ®îc t×nh theo c«nh thøc sau :
Rc = (7.3)
§èi víi cÆp ma s¸t kim lo¹i th× Rc ®îc t×nh theo c«ng thøc :
Rc = 0,5(RH + RB ) (7.4)
Víi :
RH : B¸n kÝnh ngoµi cña tÊm ma s¸t .
RB : B¸n kÝnh trong cña tÊm ma s¸t. RB phô thuéc vµo kÕt cÊu
cña hép
sè, theo kÕt cÊu cña hép sè mµ ta chän RB .
Z : Sè lîng ®«i bÒ mÆt ma s¸t :
Z = m + n -1

K45
Khi t¨ng sè lîng ®Üa còng nh b¸n kÝnh trong vµ ngoµi cña ®Üa th×
lùc Ðp lªn çc ®Üa tiÕp theo phÝa trong sÏ gi¶m. V× vËy nÕu ta chän sè lîng
cÆp ma s¸t lín h¬n 10 lµ kh«ng cã lîi .
Tû sè α =RB/ RH ®îc chän theo kinh nghiÖm nh sau :
α = 0,68 ÷ 0,82
P : Lùc Ðp lªn çc ®Üa :
P = p.S
Víi p : Lµ ¸p suÊt chuÈn trªn ®êng èng. C¨n cø vµo cÊu t¹o hép sè mµ
ta thiÕt kÕ, ta chän ¸p suÊt chuÈn trªn ®êng èng lµ :
p = 10 ( KG/cm2) = 10.105 ( N/m2)
S : DiÖn tÝch cña pitt«ng Ðp
S = π . ( R - R )/2
Rn : B¸n k×nh ngoµi cña pitt«ng Ðp
Rt : B¸n kÝnh trong cña pitt«ng Ðp
Pitt«ng Ðp
Dt
Dn
Tõ çc c«ng thøc vµ çc hÖ sè ta cã b¶ng th«ng sè cña ly hîp vµ phanh .

Bé  RH RB RC Z p Rt Rn S P MS MC
PhË (m) (m) (m) (KG/ (m) (m) (m2) (KG) (KG. (KG.
n cm2) m) m)
C0 0,15 0,110 0,091 0,101 8 10 0,096 0,108 0,008 3000 96,96 66,77
C1 0,15 0,104 0,087 0,096 8 10 0,090 0,105 0,009 2700 103,7 66,77
C2 0,15 0,108 0,090 0,099 8 10 0,095 0,106 0,007 2900 83,16 66,77
B0 0,15 0,113 0,093 0,103 8 10 0,093 0,112 0,012 3000 148,3 47,6
B2 0,15 0,105 0,096 0,101 8 10 0,089 0,103 0,009 2800 109,1 78,2
B3 0,15 0,105 0,087 0,096 8 10 0,089 0,103 0,009 2100 103,7 71,6
KÕt luËn : Qua b¶ng trªn ta thÊy çc gi¸ trÞ cña MS > MC ®iÒu ®ã cã nghÜa
lµ hÖ sè dù tr÷ cña ly hîp β > 1. V× vËy m«men truyÒn ®îc qua tÊt c¶ çc ly
hîp vµ hÖ thèng phanh ®ñ ®iÒu kiÖn lµm viÖc.

K45
B – TÝnh to¸n phanh d¶i B1.

1 - TÝnh to¸n cô thÓ.
Phanh d¶i ®îc tÝnh theo ¸p suÊt cho phÐp t¸c dông lªn tÊm ma s¸t. Khi
thiÕt kÕ cÇn chó ý chiÒu réng cña phanh d¶i kh«ng räng qu¸ 100 mm. Nõu
tÝnh to¸n chiÒu réng phanh d¶i qu¸ lín th× cã thÓ lµm hai phanh song song ®Ó
tÊm ma s¸t ®îc ¸p s¸t vµo trèng phanh. D¶i phanh ®îc chÕ t¹o b»ng thÐp l¸
máng, bÒ dµy tõ 1,5 ÷ 2 (mm), bÒ mÆt ®îc d¸n mét líp Atbet cã chiÒu dµy tõ
0,8 ÷ 1,2 (mm) lµm bÒ mÆt ma s¸t. VËt liÖu chÕ t¹o ®ai phanh ta chän thÐp
40Cr, khe hë gi÷a bÒ mÆt ma s¸t vµ trèng phanh tõ 1,5 ÷ 2 ( mm).
Lùc vßng t¸cdông lªn trèng phanh :
P= (7.5)
Trong ®ã :
Mph : Lµ m«men phanh .
R : Lµ b¸n kÝnh cña trèng phanh.
Çc lùc c¨ng S1, S2 ë hai nh¸nh cña ®ai quan hÖ víi nhau b»ng ph¬ng tr×nh
¬le . Ngoµi ra lùc S1, S2 cßn ph¶i ®ñ ®Ó t¹o ra lùc ma s¸t ( Fms) b»ng lùc vßng.
Do ®ã S1, S2 ®îc x¸c ®Þnh tõ ph¬ng tr×nh sau :
S1 = S2. efα ( Ph¬ng tr×nh ¬le) (7.6)
S1 = S2 + Fms = S2 + P (7.7)
Trong ®ã :
S1 : Lµ lùc c¨ng ë phÝa b¾t vµo vá hép sè.
S2 : Lµ lùc c¨ng ë phÝa pitt«ng t¸c dông.
f : HÖ sè ma s¸t gi÷a ®ai phanh vµ tang trèng.
α : Gãc «m, ®îc tÝnh b¨ng ra®ian.
Gi¶i hÖ ph¬ng tr×nh trªn ta ®îc :
S1 = (7.8)
S2 = (7.9)
Tõ c«ng thøc trªn ta nhËn thÊy muèn cã S1, S2 nhá ta cÇn ph¶i t¨ng f vµ α.
T¨ng f b»ng çch dïng vËt liÖu cã hÖ sè ma s¸t cao, t¨ng gãc «m α :
α max = 250 ÷ 2700.
Lùc F cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra lùc S2 lµ :
Ta cã ph¬ng tr×nh :
F.cosγ = S2
Tr«ng ®ã  lµ gãc t¹o bëi ph¬ng cña hai lùc S2 vµ F : γ = 350( theo kÕt
cÊu hép sè).
Ta cã lùc F ®îc viÕt nh sau :
K45
F= (7.10)
Víi hÖ sè ma s¸t chän : f = 0,15
Gãc «m α = 3300 = 5,76 (Ra®ian). Khi ®ã trÞ sè efα – 1 = 1,366.
Ta cã : F= (7.11)
¸p suÊt cùc tiÓu ë ®µu nh¶ ra :
qmin = ≤ [q] (7.12)
Víi B : ChiÒu réng ®ai phanh
R : b¸n kÝnh tang trèng.
¸p suÊt cùc ®¹i ë ®Çu cuèn vµo :
qmax= ≤ [q] => B ≥ (mm) (7.13)
TrÞ sè ¸p suÊt víi vËt liÖu lµm b»ng Atbet vµ lµm viÖc trong m«i trêng dÇu
th× [q] = 2,5 (MN/m2)
§Ó x¸c ®Þnh ®îc chiÒu réng cña ®ai phanh ë ®©y ta ph¶i x¸c ®Þnh trÞ sè
m«men phanh.
X¸c ®Þnh m«men phanh Mph:
Khi cÇn kho¸ mét phÇn tö cña c¬ cÊu hµnh tinh víi vá, tøc lµ cÇn t¸c ®éng
mét m«men ngo¹i lùc vµo c¬ cÊu. Trong trêng hîp tæng qu¸t, ta ®· biÕt m«men
chñ ®éng Mc®, m«men bÞ ®éng cña c¬ cÊu M b®, th× m«men phanh ®îc x¸c
®Þng nhê ph¬ng tr×nh c©n b»ng m«men :
Mc® + Mb® + Mph = 0 (7.14)
Nh ®· ph©n tÝch, phanh B1 ho¹t ®éng khi xe ë d·y sè “ 2 ” tøc lµ khi x¶y ra
hiÖn tîng phanh b»ng ®éng c¬, lóc nµy trôc chñ ®éng lµ trôc thø cÊp cña hép
sè ®îc dÉn ®éng bëi çc b¸nh xe chñ ®éng.
Víi : Mc® = MtII . K2
MtII : M«men trªn trôc thø cÊp cña hép sè (lµ m«men dÉn ®éng tõ b¸nh
xe ®Õn) MtII = 188, 04 (KG.m)
K2 : Tû sè truyÒn cña b¸nh r¨ng bao Z5 vµ cÇn dÉn Cd2, v× cÇn dÉn
kh«ng cã r¨ng nªn ta ph¶i tÝnh sè r¨ng t¬ng ®¬ng cña cÇn dÉn :
Ta cã c«ng thøc tÝnh sè r¨ng t¬ng ®¬ng cña cÇn dÉn :
ZCd2 = Z3 + Z5 = 33 + 79 = 112 (r¨ng)
VËy K = = 1,418
Ta cã : Mc® =188, 04.1,418 = 266,64 (KG.m)
Mb® : M«men trªn trôc bÞ ®éng.
Mb® = MtII.Kc2
MÆt kh¸c ta cã :
K45
Mph = MtII.K - MtII.Kc = MtII(K - Kc2)

Trong ®ã :
Kc2 : Tû sè truyÒn cña cÇn dÉn 2 víi b¸nh r¨ng bao Z5.
Tû sè truyÒn cña cÇn dÉn ®îc tÝnh nh sau :
Sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao Z5
Kc1 =
Sè r¨ng cña cÇn dÉn
Ta cã : Kc2 = 79/112 = 0,705
Mph = 188, 04.(1,418 – 0,705 ) =134,07 (KG.m)
Thay tÊt c¶ çc gi¸ trÞ võa t×m ®îc vµo c«ng thøc (7.13) ta cã :
B≥ = 0,00967 (m)
Chän chiÒu réng phanh d¶i b»ng B = 15 (mm)
MÆt kh¸c thay çc gi¸ trÞ vµo c«ng thøc (7.10) ta cã :
F= = = 12,23 (KG)
V× thêi gian cã h¹n nªn viÖc tÝnh kÕt cÊu cña pitt«ng kh«ng ®Ò cËp ®Õn.
NhËn xÐt : Víi çc ly hîp vµ phanh ë ®©y ta tÝnh to¸n cha cã kÓ ®Õn lùc
cña çc lß xo håi vÞ v× kh«ng cã ®Çy ®ñ sè liÖu vµ thêi gian. NÕu cã kÓ ®Õn
lùc c¨ng cña çc lß xo th× lùc Ðp sÏ lµ : P = p.S – F lx. Thay vµo ®ã ta lÊy sè lîng
bÒ mÆt ma s¸t lín h¬n sè bÒ mÆt ma sat ta tÝnh to¸n. MÆt kh¸c do thêi gian
cã h¹n nªn viÖc kiÓm nghiÖm çc ly hîp vµ phanh kh«ng ®îc ®Ò cËp ®Õn.

K45
Ch¬ng 9
TÝnh to¸n søc kÐo

9.1 – Môc ®Ých cña TÝnh to¸n søc kÐo.
Môc ®Ých cña tÝnh to¸n søc kÐo ë ®©y lµ kiÓm tra chÊt lîng ®éng lùc
häc cña «t« sau khi ®· l¾p ®Æt häp sè tù ®éng. Qua ®ã ta cã thÓ biÕt ®îc víi
nh÷ng t¶i träng, søc c¶n cña mÆt ®êng kh¸c nhau ë tõng tay sè mµ xe cã thÓ
kh¾c phôc ®îc. T×m ®îc vËn tèc cùc ®¹i cña xe trªn ®êng b»ng, x¸c ®Þnh ®îc
kh¶ n¨ng t¨ng tèc, thêi gian t¨ng tèc, qu·ng ®êng t¨ng tèc cña «t« .
9.2 – Çc th«ng sè cña xe .
+ Chñng lo¹i xe : Xe du lÞch 12 chç .
+ VËn tèc cùc ®¹i : Vmax = 140 Km/h.
+ Gãc dèc lín nhÊt : α = 20.860.
+ Lo¹i ®éng c¬ : §éng c¬ x¨ng 4 k× .
+ Lo¹i hÖ thèng truyÒn lùc : Thuû c¬ .
+ Tû sè truyÒn cña hép sè :
ih1 = 2.528
ih2 = 1,394
ih3 = 1,000
ih4 = 0,713
+ §êng ®Æc tÝnh trªn trôc ra cña biÕn m« ta ®· x©y dùng phÇn tríc.
9.3 – X¸c ®Þnh chØ tiªu vÒ c«ng suÊt vµ lËp ®å thÞ c©n b»ng cc«ng suÊt.
§Ó ph©n tÝch chÊt lîng ®éng lùc häc cña xe ta dùa vµo mèi quan hÖ vÒ
c«ng suÊt .
9.3.1 – Ph¬ng tr×nh c©n b»ng c«ng suÊt d¹ng tæng qu¸t .
Ta cã :
Ne = Nt + Nf + N  Ni  Nj (8.1)
Ph¬ng tr×nh (9.2) cã thÓ biÓu diÔn sù c©n b»ng c«ng suÊt t¹i b¸nh xe chñ
®éng cña «t« nh sau :
Nk = Ne – Nt = Ne.t = Nf + N  Ni  Nj (8.2)
C«ng thøc ( 9.2) ®îc viÕt díi d¹ng khai triÓn nh sau :
Nk = (8.3)
Trong ®ã :
Nj : C«ng suÊt tiªu hao cho lùc qu¸n tÝnh .

K45
Nk: C«ng suÊt t¹i b¸nh xe chñ ®éng .

Trong trêng hîp khi «t« ch¹y trªn ®êng b»ng (α = 0), khi kh«ng cã gia tèc
(j = 0) th× ph¬ng tr×nh (9.4) ®îc viÕt díi d¹ng nh sau :
Nk = Nf + N =
9.3.2 – VËn tèc cña xe ë çc tay sè t¬ng øng víi sè vßng quay n2 cña ®éng c¬
míi ( kÕt hîp ®éng c¬ vµ biÕn m«).
Ta cã c«ng thøc tÝnh vËn tèc cña xe :
Vi = 0,377. (Km/h) (8.4)
Xe ta thiÕt kÕ kh«ng cã hép sè phô, kh«ng cã truyÒn lùc cuèi cïng nªn :
Vi = 0,377. (Km/h) (8.5)
Trong ®ã :
i : Lµ sè tay sè .
rb : Lµ b¸n kÝnh lµm viÖc trung b×nh cña b¸nh xe chñ ®éng.
rb = 0,3673 (m)
n2 : Lµ sè vßng quay cña trôc khuûu ®éng c¬, cña trôc b¸nh tuabin ( sè
vßng quay cña ®éng c¬ míi).
i0 : Tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh .
i0 = 5,232
ih1 : Tû sè truyÒn cña hép sè ë tay sè thø i.
ih1 = 2.528
ih2 = 1,394
ih3 = 1,000
ih4 = 0,713
LÇn lît thay çc ihi vµo c«ng thøc (8.5) ta sÏ cã vËn tèc cña xe ë çc tay sè :
Sè 1 : V1 = 0,377. (Km/h)
Sè 2 : V2 = 0,377. (Km/h) (8.6)
Sè 3 : V3 = 0,377. (Km/h)
Sè 4 : V4 = 0,377. (Km/h)
9.4 – TÝnh c«ng suÊt kÐo cña xe ë çc tay sè truyÒn theo vËn tèc.
§êng ®Æc tÝnh tèc ®é ngoµi cña ®éng c¬ Me = f(ne), Ne = f(ne) vµ ®Æc
tÝnh ra cña biÕn m« M2 = f(n2), N2 = f(n2) còng nh b¶ng sè liÖu t¬ng øng ta sÏ
K45
tÝnh ®îc çc gi¸ trÞ c«ng suÊt N2 øng víi çc gi¸ trÞ sè vßng quay n2. LÊy çc gi¸
trÞ ®ã nh©n víi hiÖu suÊt cña hÖ thèng truyÒn lùc cña xe ta sÏ tÝnh ®îc çc
gi¸ trÞ c«ng suÊt kÐo Nk øng cvíi sè vßng quay kh¸c nhau t¬ng øng. Çc sè liÖu
tÝnh to¸n ®ã ®îc ®iÒn vµo b¶ng sè liÖu 1 cho phï hîp víi vËn tèc cña xe ë çc
tay sè t¬ng øng .
Nk = N2.t (8.7)
Víi hiÖu suÊt cña hÖ thèng truyÒn lùc c¬ khÝ t = 0,93.
9.4.1 – TÝnh c«ng suÊt c¶n l¨n cña ®êng khi xe ch¹y trªn ®êng n»m ngang.
Ta cã c«ng thøc tÝnh c«ng suÊt c¶n l¨n :
Nf = (M· lùc) (8.8)
NÕu nh ta xem f = const th× Nf phô thuéc bËc nhÊt víi vËn tèc cña xe. Do
®ã ®êng th¼ng Nf sÏ ®îc x¸c ®Þnh bëi hai ®iÓm. §iÓm ®Çu lµ gèc t¹o ®é vµ
®iÓm sau lµ ®iÓm (vmax, Nfmax) trªn ®å thÞ N –v.
Nfmax = 23,75 (ml)
9.4.2 – TÝnh c«ng suÊt c¶n cña kh«ng khÝ.

Ta cã c«ng thøc tÝnh c«ng suÊt c¶n cña kh«ng khÝ :
N = (ml) (8.9)
Nh ë phÇn trªn ta ®· tÝnh to¸n cã
K = 0,029 (KG.s2/m4)
F = 3,57 (m2)
Tõ sè vßng quay n2 mµ ta ®· tÝnh ®îc trong phÇn biÕn m«, t¬ng øng víi
çc gi¸ trÞ cña n2 ta tÝnh ®îc çc gi¸ trÞ vi theo c«ng thøc (8.6). Gi¸ trÞ Nk sÏ ®îc
tÝnh theo c«ng thøc (8.7), çc sè liÖu tÝnh to¸n ®îc lËp thµnh b¶ng sè liÖu
sau :
B¶ng 8.1
Sè 1 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
Vh1(km/h) 0 3.95 7.89 11.84 15.79 19.74 23.68 27.63 31.58 35.52 39.47
N1(ml) 0 31.05 50.17 64.71 75.02 88.57 93.48 97.16 104.36 109.28 105.12
Nk1(ml) 0 28.88 46.66 60.18 69.77 82.37 86.94 90.36 97.06 101.63 97.76
Sè 2 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
Vh2(km/h) 0 7.16 14.32 21.47 28.63 35.79 42.95 50.10 57.26 64.42 71.58
N2(ml) 0 31.05 50.17 64.71 75.02 88.57 93.48 97.16 104.36 109.28 105.12

K45
Nk2(ml) 0 28.88 46.66 60.18 69.77 82.37 86.94 90.36 97.06 101.63 97.76
Sè 3 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
Vh3(km/h) 0 9.98 19.96 29.93 39.91 49.98 59.87 69.85 79.82 89.80 99.78
N3(ml) 0 31.05 50.17 64.71 75.02 88.57 93.48 97.16 104.36 109.28 105.12
Nk3(ml) 0 28.88 46.66 60.18 69.77 82.37 86.94 90.36 97.06 101.63 97.76
Sè 4 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
Vh4(km/h) 0 13.99 27.99 41.98 55.98 69.97 83.97 97.96 111.95 125.95 140.00
N4(ml) 0 31.05 50.17 64.71 75.02 88.57 93.48 97.16 104.36 109.28 105.12
Nk4(ml) 0 28.88 46.66 60.18 69.77 82.37 86.94 90.36 97.06 101.63 97.76
Vh4(km/h) 0 13.99 27.99 41.98 55.98 69.97 83.97 97.96 111.95 125.95 140.00
N4 0 0.081 0.65 2.189 5.188 10.13 17.51 27.81 41.51 59.097 81.066
Nf4 0 2.374 4.75 7.123 9.497 11.87 14.25 16.62 19.0 21.369 23.743
Nf4+ N4 0 2.455 5.4 9.312 14.69 22.0 31.76 44.43 60.5 80.466 104.81
9.4.3 - §å thÞ c©n b»ng c«ng suÊt cña «t« .

Tõ çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n ®îc cña Nf, Nk vµ N ë çc tay sè nh trong çc b¶ng
sè liÖu trªn. Trªn cïng mét hÖ trôc to¹ ®é N – V víi cïng mét tû lÖ xÝch μ , ta
lÇn lît x©y dùng ®îc çc ®êng c«ng suÊt ë çc tay sè cña «t« :
Çc ®êng c«ng suÊt Nk = f(v).
§êng c«ng suÊt c¶n l¨n Nf = f(v).
§êng c«ng suÊt c¶n cña kh«ng khÝ N = f(v).
§êng c«ng suÊt c¶n cña kh«ng khÝ ®îc ®Æt trªn ®êng c«ng suÊt c¶n l¨n
Nf = f(v) cho ta gi¸ trÞ Nψ nh trong b¶ng cña tay sè 4 .

K45
§å thÞ c©n b»ng c«ng suÊt.

Tõ ®å thÞ c©n b»ng c«ng suÊt ta cã ®îc çc th«ng tin cÇn thiÕt vÒ chÊt l-
îng ®éng lùc häc cña xe thiÕt kÕ.
9.5 – X¸c ®Þnh lùc kÐo tiÕp tuyÕn vµ çc d¹ng lùc c¶n – LËp ®å thÞ c©n
b»ng lùc kÐo cña «t«.
Ph©n tÝch chÊt lîng ®éng lùc häc cña «t«, ngoµi mèi quan hÖ vÒ c«ng
suÊt ta cßn cã thÓ dùa vµo mèi quan hÖ vÒ lùc kÐo.
Trong trêng hîp xe kh«ng kÐo moãc, chuyÓn ®éng lªn dèc cã gia tèc th× ph-
¬ng tr×nh c©n b»ng lùc kÐo cã d¹ng :
Pk = P f  Pi  Pj + P  = P   P  Pj (8.10)
Pk = G.f +  (8.11)
Khi xe chuyÓn ®éng víi vËn tèc cùc ®¹i vmax, trªn ®êng b¨ng (α = 0) th×
ph¬ng tr×nh (8.1) cã d¹ng :
Pk = Pf + P = G.f + (8.12)
Trong ®ã :
Pk : Mk/rb = (M2.ih.i0.t)/rb (8.13)
Lµ lùc kÐo tiÕp tuyÕn cña b¸nh xe chñ ®éng .

K45
Pf = f.G.cosα : Lµ lùc c¶n l¨n khi xe lªn dèc víi gãc nghiªng α.
Pi = G.sin α : Lµ lùc c¶n chuyÓn ®éng khi xe lªn dèc.
P = Pf + Pi = G. (f.cosα  sinα) = G. : lµ lùc c¶n tæng céng cña ®êng
( lµ hÖ sè c¶n tæng céng cña ®êng).
P = : Lµ lùc c¶n kh«ng khÝ.
Pj : Lµ lùc qu¸n tÝnh khi xe t¨ng tèc.
9.5.1 – TÝnh çc gi¸ trÞ cÇn thiÕt vµ lËp b¶ng.
+ TÝnh lùc kÐo tiÕp tuyÕn Pk ë çc sè theo vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe
ta cã :
Pk = (M2.ih.i0.t)/rb
+ TÝnh lùc c¶n cña ®êng .
§Ó x©y dùng ®å thÞ c©n b»ng lùc kÐo cña xe, ta tÝnh lùc c¶n cña ®-
êng theo vËn tèc cña xe khi chuyÓn ®éng trªn ®êng n»m ngang (α = 0) cã hÖ
sè c¶n l¨n f = 0,018.
Pf = G.f (KG) (8.14)
+ TÝnh lùc c¶n cña kh«ng khÝ .
Ta cã :
P = (KG) (8.15)
Gi¸ trÞ cña P phô thuéc vµo vËn tèc theo quan hÖ bËc hai do ®ã ®Ó
x©y dùng ®îc ®êng cong P = f(v) ta cÇn ph¶i tÝnh mét sè gi¸ trÞ P ë çc gi¸
trÞ vËn tèc cña xe kh¸c nhau.
Nh phÇn trªn ta cã :
- HÖ sè c¶n cña kh«ng khÝ : K = 0,029
- DiÖn tÝch c¶n chÝnh diÖn : F = 3,57 (m2)
9.5.2 – LËp b¶ng çc gi¸ trÞ .
Tõ çc sè liÖu ta ®· cã thay vµo c«ng thøc (8.13), (8.14), (8.15), ta tÝnh ®îc
çc gi¸ trÞ cña lùc kÐo tiÕp tuyÕn ë çc tay sè, lùc c¶n cña ®êng vµ lùc c¶n
kh«ng khÝ theo vËn tèc cña xe. Tõ ®ã ta cã b¶ng sau :
Sè 1 :
n2(v/ 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
p)
M2 66 64.25 54.28 46.11 39.18 36.65 32.45 29.02 25.72 23.27 21.04
vh1 0 3.95 7.89 11.84 15.79 19.74 23.68 27.63 31.58 35.52 39.47
Pk1 0 2151.7 1817.8 1544.2 1312.1 1227.4 1086.7 971.9 861.4 779.3 704.6

K45
Sè 2 :
n2(v/ 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
p)
M2 66 64.25 54.28 46.11 39.18 36.65 32.45 29.02 25.72 23.27 21.04
vh2 0 7.16 14.32 21.47 28.63 35.79 42.95 50.1 57.26 64.42 71.58
Pk2 0 1186.5 1002.4 851.5 723.5 676.8 559.3 535.9 474.97 429.72 388.5
Sè 3 :
n2(v/ 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
p)
M2 66 64.25 54.28 46.11 39.18 36.65 32.45 29.02 25.72 23.27 21.04
vh3 0 9.98 19.96 29.93 39.91 49.98 59.87 69.85 79.82 89.80 99.87
Pk3 851.1 719.1 610.84 519.03 485.52 429.88 384.4 340.7 308.3 278.7
Sè 4 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
M2 66 64.25 54.28 46.11 39.18 36.65 32.45 29.02 25.72 23.27 21.04
vh4 0 13.99 27.99 41.98 55.98 69.97 83.97 97.96 111.9 125.9 140
Pk4 606.5 512.7 435.53 370.1 346.2 306.5 274.1 242.9 219.8 198.7
P 4 0 1.56 6.26 14.08 25.03 39.11 56.32 76.66 100.1 126.7 156.4
P 42 44.37 49.07 56.89 67.84 81.92 99.13 119.5 142.9 169.5 198.7
9.5.3 – X©y dùng ®å thÞ c©n b»ng lùc kÐo.

C¨n cø vµo çc sè liÖu ®· tÝnh to¸n vµ çc sè liÖu ë trªn ta x©y dùng ®îc
®å thÞ c©n b»ng lùc kÐo vµ çc lùc c¶n, trôc hoµnh biÓu thÞ vËn tèc.

K45
§å thÞ c©n b»ng lùc kÐo cña «t«.

9.6 – X¸c ®Þnh nh©n tè ®éng lùc häc vµ lËp ®ß thÞ ®Æc tÝnh ®éng lùc
häc cña «t«.
§Ó x¸c ®Þnh chØ tiªu ®éng lùc häc cña xe, th× ngoµi viÖc sö dông mèi
quan hÖ vÒ c«ng suÊt vµ lùc ta cßn sö dông mèi quan hÖ vÒ nh©n tè ®éng lùc
häc. Mèi quan hÖ nµy cho ta phÐp ta nhanh chãng, thuËn lîi h¬n vÒ çc chØ
tiªu ®éng lùc häc cña xe, khi t¶i träng thay ®æi vµ lùc c¶n cña mÆt ®êng thay
®æi. Ngoµi ra ta cßn so s¸nh®îc chÊt lîng ®éng lùc häc cña chñng lo¹i xe cïng
lo¹i .
Theo gi¸o tr×nh “Lý thuyÕt «t« m¸y kÐo” th× nh©n tè ®éng lùc häc Dcña
xe ®îc x¸c ®Þnh bëi c«ng thøc :
D=  (8.16)
Trong trêng hîp khi xe kh«ng kÐo moãc th× ph¬ng tr×nh c©n b»ng lùc cã
d¹ng :
Pk = P ψ + P  + P j (8.17)
Tõ ®ã ta cã :
D= =ψ+ (8.18)
Trong ®ã :
ψ : HÖ sè c¶n tæng céng cña ®êng ψ = f + sinα/ cosα
j : Gia tèc cña xe.
K45
g: Gia tèc träng trêng.

i: HÖ sè cã tÝnh ®Õn ¶nh hëng qu¸n tÝnh cña khèi lîng quay khi xe
chuyÓn ®éng kh«ng æn ®Þnh.
 Trong trêng hîp xe ch¹y æn ®Þnh trªn ®êng n»m ngang th× D = f.
 TÝnh nh©n tè ®éng lùc häc cña xe khi xe chë ®ñ t¶i vµ khi t¶i träng
thay ®æi.
Tõ ®å thÞ c©n b»ng lùc kÐo vµ c«ng thøc (8.16) ta lÇn lît x¸c ®Þnh çc gi¸
trÞ nh©n tè ®éng lùc häc ë çc tay sè theo vËn tèc cña «t« khi xe chë ®ñ t¶i .
Tay sè 1 : D1 =
Tay sè 2 : D2 =
Tay sè 3 : D3 =
Tay sè 4 : D4 =
Çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n ®îc theo c«ng thøc trªn, tõ ®ã ta cã b¶ng :
Sè 1 :
n2(v/ 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
p)
vh1 0 3.95 7.89 11.84 15.79 19.74 23.68 27.63 31.58 35.52 39.47
Pk1 0 2151.7 1817.8 1544.2 1312.1 1227.4 1086.7 971.9 861.4 779.3 704.6
P 0 0.125 0.498 1.12 1.991 3.111 4.48 6.098 7.965 10.08 12.44
D1 0.845 0.714 0.606 0.515 0.481 0.425 0.38 0.335 0.302 0.272
Sè 2 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh2 0 7.16 14.32 21.47 28.63 35.79 42.95 50.1 57.26 64.42 71.58
Pk2 0 1186.5 1002.4 851.5 723.5 676.8 559.3 535.9 474.97 429.72 388.5
P 0 0.409 1.637 3.683 6.548 10.23 14.73 20.05 26.19 33.15 40.93
D2 0.466 0.393 0.333 0.282 0.262 0.214 0.203 0.176 0.156 0.137
Sè 3 :
n2(v/ 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
p)
vh3 0 9.98 19.96 29.93 39.91 49.98 59.87 69.85 79.82 89.80 99.87
Pk3 0 851.1 719.1 610.84 519.03 485.52 429.88 384.4 340.7 308.3 278.7
P 0 0.795 3.181 7.158 12.73 19.88 28.63 38.97 50.9 64.12 75.53
K45
D3 0.334 0.281 0.237 0.199 0.183 0.158 0.136 0.114 0.096 0.08
Sè 4 :
n2(v/ 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
p)
vh4 0 13.99 27.99 41.98 55.98 69.97 83.97 97.96 111.95 125.9 140
Pk4 0 606.5 512.7 435.53 370.1 346.2 306.5 274.1 242.9 219.8 198.7
P 0 1.56 6.26 14.08 25.03 39.11 56.32 76.66 100.12 126.7 156.44
D4 0.238 0.199 0.166 0.136 0.121 0.098 0.078 0.056 0.037 0.017
§å thÞ nh©n tè ®éng lùc häc khi xe chë ®ñ t¶i.

9 .6.1 – X©y dùng ®å thÞ nh©n tè ®éng lùc häc khi t¶i thay ®æi .
Trong thùc tÕ, t¶i träng cña xe lu«n thay ®æi, cã khi qu¸ t¶i, khi l¹i non t¶i.
Do ®ã øng víi cïng mét gi¸ trÞ lùc kÐo, nh©n tè ®éng lùc häc thay ®æi theo t¶i
träng thùc tÕ sö dông. Nh vËy muèn x¸c ®Þnh çc chØ tiªu nh©n tè ®éng lùc
häc cña xe khi t¶i träng thay ®æi ta ph¶i cã v« sè çc ®å thÞ nh©n tè ®éng lùc
häc. §Ó tr¸nh thiÕt lËp qu¸ nhiÒu ®êng ®Æc tÝnh D – V ta sÏ x©y dùng chØ
mét ®å thÞ ®Æc tÝnh ®Æc tÝnh ®éng lùc häc cña xe khi t¶i träng thay ®æi.
§å thÞ ®ã ®îc gäi lµ ®å thÞ tia.

K45
NÕu gäi D vµ G lµ nh©n tè ®éng lùc häc vµ träng lîng cña xe khi chë ®ñ
t¶i th× :
G = G0 + G e .
Dx vµ Gx lµ nh©n tè ®éng lùc häc, träng lîng cña xe øng víi t¶i träng bÊt kú :
Gx = G0 + Gex.
Tõ ®ã ta cã :
D=
Dx =
= = tgα (8.19)
Víi α : Lµ gãc nghiªng cña ®å thÞ so víi trôc hoµnh cña ®å thÞ ®Æc tÝnh
®éng lùc häc. Gi¸ trÞ α sÏ thay ®æi theo t¶i träng ®Æt lªn xe.
Trong trêng hîp Gx = G th× α = 450.
Tõ ®ã ta cã b¶ng :
% T¶i träng T¶i träng h÷u T¶i träng toµn bé Tgα = Gx/G α0
h÷u Ých Ých Gex(Kg) Gx=Go+Gex(Kg)
0 0 1765 0.694 34.74
20 156 1921 0.755 37.05
40 312 2077 0.816 39.22
60 468 2233 0.877 41.26
80 624 2389 0.939 43.19
100 780 2545 1.00 45.00
120 936 2701 1.061 46.7
140 1092 2857 1.123 48.31
160 1248 3013 1.184 49.8
9.6.2 – X©y dùng ®å thÞ ®Æc tÝnh ®éng lùc häc cña «t« khi t¶i träng thay
®æi ( §å thÞ tia ).
§å thÞ nµy ®îc thiÕt lËp trªn hai trôc to¹ ®é vu«ng gãc cã cïng mét trôc
tung:
- Gãc phÇn t bªn ph¶i : BiÓu thÞ mèi quan hÖ nh©n tè ®éng lùc häc ë
çc tay sè theo tèc ®é cña xe khi «t« chë ®ñ t¶i.
- Gãc phÇn t bªn tr¸i biÓu thÞ mèi quan hÖ nh©n tè ®éng lùc häc khi
xe chë ®ñ t¶i (D) vµ khi t¶i träng thay ®æi (D x) th«ng qua çc tia øng
víi phÇn tr¨m t¶i träng thay ®æi. Cô thÓ çch x©y dùng nh sau :
+ ë gãc phÇn t bªn ph¶i : Theo sè liÖu ë b¶ng ta x©y dùng ®îc çc ®êng
cong nh©n tè ®éng lùc häc (D) cña xe ë çc tay sè khi xe chë ®ñ t¶i . Trêng hîp

K45
xe chuyÓn ®éng trªn mÆt ®uêng n»m ngang víi vËn tèc cùc ®¹i v max ta cã : D =
f.
Do ®ã trªn trôc tung ta cã thÓ ®Æt gi¸ trÞ cña D ( víi μ f = μD) vµ lËp ®îc
®êng th¼ng song song víi trôc hoµnh biÓu thÞ sù biÕn thiªn cña f theo vËn tèc
V.
+ ë gãc phÇn t bªn tr¸i : Dùng çc ®êng th¼ng (Çc tia) hîp víi trôc hoµnh Dx
nh÷ng gãc α kh¸c nhau nh sè liÖu ë b¶ng.
Tõ ®å thÞ nµy sÏ cung cÊp cho ta nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ cÇn thiÕt vÒ
®Æc tÝnh ®éng lùc häc cña xe thiÕt kÕ.

K45
120%
140% Dx
160%
100% 0.9
80%
60% 0.8
40% 0,7
20%
0% 0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
v(Km/h)
140 120 100 80 60 40 20 0
§å thÞ ®éng lùc häc cña xe khi t¶i träng thay ®æi.

K45
9.7 – TÝnh gia tèc cña xe vµ lËp ®å thÞ gia tèc.

9.7.1 – TÝnh gia tèc cña xe ë çc tay sè vµ lËp b¶ng.
Tõ c«ng thøc tÝnh gia tèc tæng qu¸t :
j = (D-ψ ).g/l (m/s2) (8.20)
Ta xÐt cho trêng hîp khi xe chuyÓn ®éng trªn ®êng b»ng vµ chë ®ñ t¶i.
j = (D-f ).g/i (m/s2) (8.21)
§Ó tÝnh çc gi¸ trÞ j theo (8,20), (8.21) ta cÇn x¸c ®Þnh çc gi¸ trÞ cña D –f
vµ i
Gi¸ trÞ cña i ®îc tÝnh theo biÓu thøc sau :
i = 1,04 + 0,05.i .
TÝnh çc gi¸ trÞ (D – f) : ®îc x¸c ®Þnh tõ ®å thÞ ®Æc tÝnh ®éng lùc häc
cña xe khi chë ®ñ t¶i. øng víi sù biÕn thiªn cña vËn tèc v ta lÇn lît x¸c ®Þnh çc
gi¸ trÞ (D – f) cho tõng tay sè :
Tay sè 1 : (D1 – f) theo v1.
9.7.2 – TÝnh gi¸ trÞ cña hÖ sè i cho çc tay sè .
Gi¸ trÞ cña i ®îc tÝnh theo biÓu thøc sau :
i = 1,04 + 0,05.i .
Tõ ®ã ta cã b¶ng Gi¸ trÞ cña i :
Tû sè truyÒn Sè 1 Sè 2 Sè 3 Sè 4
ihi 2,528 1,394 1,000 0,713
i 6,391 1,9432 1,000 0,5083
i 1,36 1,137 1,09 1,0654
Sè 1 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh1 0 3.95 7.89 11.84 15.79 19.74 23.68 27.63 31.58 35.52 39.47
D1 0.845 0.714 0.606 0.515 0.481 0.425 0.38 0.335 0.302 0.272
D1-f 0.828 0.697 0.589 0.498 0.464 0.408 0.363 0.318 0.285 0.255
2
J1(m/s ) 6.088 5.125 4.331 3.662 3.412 3.00 2.669 2.338 2.096 1.875

K45
Sè 2 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh2 0 7.16 14.32 21.47 28.63 35.79 42.95 50.1 57.26 64.42 71.58
D2 0.466 0.393 0.333 0.282 0.262 0.214 0.203 0.176 0.156 0.137
D2-f 0.449 0.376 0.316 0.265 0.245 0.197 0.186 0.159 0.139 0.12
J2(m/s2) 3.494 3.307 2.779 2.331 2.155 1.733 1.636 1.398 1.223 1.055
Sè 3 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh3 0 9.98 19.96 29.93 39.91 49.98 59.87 69.85 79.82 89.80 99.87
D3 0.334 0.281 0.237 0.199 0.183 0.158 0.136 0.114 0.096 0.08
D3-f 0.317 0.264 0.22 0.182 0.166 0.141 0.119 0.097 0.079 0.063
J3(m/s2) 2.908 2.422 2.018 1.67 1.523 1.294 1.092 0.89 0.725 0.578
Sè 4 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh4 0 13.99 27.99 41.98 55.98 69.97 83.97 97.96 111.9 125.9 140
D4 0.238 0.199 0.166 0.136 0.121 0.098 0.078 0.056 0.037 0.017
D4-f 0.221 0.182 0.149 0.119 0.104 0.081 0.061 0.039 0.02 0
2
j4(m/s ) 2.074 1.708 1.399 1.117 0.976 0.76 0.573 0.366 0.188 0
9.7.3 – LËp ®å thÞ gia tèc .

§å thÞ j – v ®îc lËp trªn hÖ trôc vu«ng gãc : Trôc tung biÓu thÞ j, trôc
hoµnh biÓu thÞ v. C¨n cø vµo b¶ng sè liÖu tÝnh to¸n ®îc, ta lÇn lît dùng çc
®êng gia tèc cña xe ë çc tay sè.

K45
§å thÞ gia tèc cña xe ë çc tay sè.

9.8 – TÝnh thêi gian t¨ng tèc - §å thÞ thêi gian t¨ng tèc cña xe.
TrÞ sè gia tèc cha ph¶i lµ chØ tiªu râ rµng®Ó biÓu thÞ kh¶ n¨ng t¨ng tèc cña
xe. V× vËy ®Ó thuËn lîi h¬n, ngêi ta söu dông nh÷ng nh©n tè : Thêi gian vµ
qu·ng ®êng t¨ng tèc tíi tèc ®é ®· cho vµ ®Æc biÖt lµ ®å thÞ biÓu thÞ mèi
quan hÖ cña tèc ®é víi thêi gian vµ qu·ng ®êng t¨ng tèc.
Ta cÇn sö dông ®å thÞ j – v ®Ó x¸c ®Þnh thêi gian t vµ qu·ng ®êng t¨ng
tèc s cña xe .
9.8.1 – TÝnh thêi gian t¨ng tèc vµ lËp ®å thÞ t – v .
Nh ®· biÕt :
j = dv/dt => dt = dv.1/j . (8.22)
Thêi gian t¨ng tèc trong kho¶ng thêi gian tèc ®é tõ v1 ÷ v2 lµ :
t= (8.23)
§Ó gi¶i tÝch ph©n nµy ta dïng tÝch ph©n ®å thÞ . Çch gi¶i nh sau :
 LËp ®å thÞ gia tèc nghÞch ®¶o dùa vµo b¶ng sè liÖu trªn ®Ó lËp b¶ng
sè liÖu 1/j theo v :
K45
Sè 1 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh1 0 3.95 7.89 11.84 15.79 19.74 23.68 27.63 31.58 35.52 39.47
D1 0.845 0.714 0.606 0.515 0.481 0.425 0.38 0.335 0.302 0.272
D1-f 0.828 0.697 0.589 0.498 0.464 0.408 0.363 0.318 0.285 0.255
2
J1(m/s ) 6.088 5.125 4.331 3.662 3.412 3.00 2.669 2.338 2.096 1.875
1/j1 0.164 0.195 0.231 0.273 0.293 0.333 0.375 0.428 0.477 0.533
Sè 2 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh2 0 7.16 14.32 21.47 28.63 35.79 42.95 50.1 57.26 64.42 71.58
D2 0.466 0.393 0.333 0.282 0.262 0.214 0.203 0.176 0.156 0.137
D2-f 0.449 0.376 0.316 0.265 0.245 0.197 0.186 0.159 0.139 0.12
J2(m/s2) 3.494 3.307 2.779 2.331 2.155 1.733 1.636 1.398 1.223 1.055
1/j2 0.286 0.302 0.36 0.429 0.464 0.577 0.611 0.715 0.818 0.948
Sè 3 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh3 0 9.98 19.96 29.93 39.91 49.98 59.87 69.85 79.82 89.80 99.87
D3 0.334 0.281 0.237 0.199 0.183 0.158 0.136 0.114 0.096 0.08
D3-f 0.317 0.264 0.22 0.182 0.166 0.141 0.119 0.097 0.079 0.063
2
J3(m/s ) 2.908 2.422 2.018 1.67 1.523 1.294 1.092 0.89 0.725 0.578
1/j3 0.344 0.413 0.496 0.599 0.657 0.773 0.916 1.124 1.379 1.73
Sè 4 :
n2(v/p) 0 377 754 1131 1508 1885 2262 2639 3016 3393 3770
vh4 0 13.99 27.99 41.98 55.98 69.97 83.97 97.96 111.9 125.9 140
D4 0.238 0.199 0.166 0.136 0.121 0.098 0.078 0.056 0.037 0.017
D4-f 0.221 0.182 0.149 0.119 0.104 0.081 0.061 0.039 0.02 0
j4(m/s2) 2.074 1.708 1.399 1.117 0.976 0.76 0.573 0.366 0.188 0
1/j4 0.482 0.585 0.715 0.895 1.025 1.316 1.745 2.732 5.319 

K45
§å thÞ biÓu diÔn ®êng cong gia tèc ngîc.

9.8.2 – TÝnh thêi gian t¨ng tèc vµ lËp ®å thÞ t – v .
Ta chia ®êng cong gia tèc ngîc 1/j vµ lËp thµnh nhiÒu kho¶ng nhá .
Thêi gian t¨ng tèc trong kho¶ng tèc ®é Δt ®îc x¸c ®Þnh b»ng diÖn tÝch
ΔF cña h×nh ®îc giíi h¹n bëi ®êng cong gia tèc ngîc. Çc tung ®é 1/jx vµ çc
kho¶ng biÕn thiªn vËn tèc Δv. Gi¸ trÞ çc diÖn tÝch riªng phÇn ®îc x¸c ®Þnh
b»ng çch ®Õm chÝnh x¸c sè « trªn h×nh ®ã.
§Ó chuyÓn tõ diÖn tÝch (mm2) ra Δt ta dïng tû lÖ xÝch.
Δt = (ΔF/3,6). v. 1/j (8.24)
Trong ®ã :
ΔF : DiÖn tÝch x¸c ®Þnh trªn ®å thÞ gia tèc ngîc (mm2)
v : Tû lÖ xÝch cña trôc hoµnh v. μv = 1.1765 {(Km/h)/mm }
1/j : Tû lÖ xÝch cña trôc tung 1/j. 1/j = 0.05 {(s2/m)/mm}

K45
Çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n ®îc s¾p xÕp vµo b¶ng sè liÖu sau :
Tèc ®é 0÷V1 V1÷V2 V2÷V3 V3÷V4 V4÷V5 V5÷V6 V6÷V7
«t«
Kho¶ng ΔF1 ΔF2 ΔF3 ΔF4 ΔF5 ΔF6 ΔF7
DiÖn 127 225 296 493 791 1435
tÝch 78
ΔFi
(mm2)
Kho¶ng Δt1 Δt2 Δt3 Δt4 Δt5 Δt6 Δt7
Thêi gian 1,275 3,677 4,837 8,056 12,925 23,448
Δti (s) 2,075
Thêi gian
T¨ng tèc
t(s) 1,275 3,35 7,027 11,864 19,92 32,845 56,293
Tèc ®é 20 40 60 80 100 120 140
V(Km/h) V1 V2 V3 V4 V5 V6 V7
Tõ çc sè liÖu trong b¶ng trªn ta x©y dùng ®îc ®å thÞ thêi gian t¨ng tèc cña
«t«. Trôc hoµnh biÓu thÞ çc gi¸ trÞ vËn tèc, trôc tung biÓu thÞ çc gi¸ trÞ cña
thêi gian t¨ng tèc.

K45
§å thÞ x¸c ®Þnh thêi gian t¨ng tèc cña «t«.

9.9 – Qu·ng ®êng t¨ng tèc vµ lËp ®å thÞ S – v.
Qu·ng ®êng t¨ng tèc cña «t« ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®å
thÞ :
Ta cã : v = ds/dt => ds = v.dt.
Qu·ng ®êng t¨ng tèc trong kho¶ng tèc ®é tõ v1 ÷ v2 :
s=
Tr×nh tù tÝnh to¸n nh sau : Trªn ®å thÞ thêi gian t¨ng tèc cña «t«, ta chia
diÖn tÝch gi÷a ®êng cong t thµnh nhiÒu diÖn tÝch nhá b»ng çc ®êng n»m
ngang. Mçi diÖn tÝch riªng phÇn ΔF biÓu thÞ cho mçi gi¸ trÞ cña v. Δt.
Gi¸ trÞ cña çc gi¸ trÞ riªng phÇn ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch ®Õm chÝnh x¸c
sè « chøa trong diÖn tÝch ®ã. §Ó chuyÓn tõ diÖn tÝch b»ng mm 2 sang qu·ng
®êng Δs (mm) ta sö dông c«ng thøc tû lÖ xÝch :
Δs = (ΔF/3,6). v. t.
Trong ®ã :
ΔF : DiÖn tÝch (mm2)
v : Tû lÖ xÝch cña trôc tèc ®é. v =1,1765 (Km/h.mm)
t : Tû lÖ xÝch cña trôc thêi gian. t =0,645 (s/mm)
Çc gi¸ trÞ tÝnh to¸n®îc lËp thµnh b¶ng sau :
Tèc ®é 0÷V1 V1÷V2 V2÷V3 V3÷V4 V4÷V5 V5÷V6 V6÷V7
«t«
Kho¶ng ΔF1 ΔF2 ΔF3 ΔF4 ΔF5 ΔF6 ΔF7
DiÖn tÝch 1503 1449 1374 1154 905 427
2
ΔFi (mm ) 1555
Kho¶ng Δt1 Δt2 Δt3 Δt4 Δt5 Δt6 Δt7
Qu·ng ®êng 327,8 305,4 283,9 243,3 190,76 90,1
ΔSi (m) 316,8
Qu·ng ®êng
T¨ng tèc
S(m) 327,8 644,6 905 1233,9 1477,2 1668 1758,1
Tèc ®é 20 40 60 80 100 120 140
V(Km/h) V1 V2 V3 V4 V5 V6 V7

K45
Tõ çc tÝnh to¸n trong b¶ng trªn ta x©y dùng ®îc ®å thÞ qu·ng ®êng t¨ng
tèc cña «t«. Trôc hoµnh biÓu thÞ çc gi¸ trÞ cña vËn tèc, trôc tung biÓu thÞ çc
gi¸ trÞ cña qu·ng ®êng t¨ng tèc .
§å thÞ qu·ng ®êng t¨ng tèc cña «t«.

K45
Ch¬ng 10
Quy tr×nh c«ng nghÖ gia c«ng
chi tiÕt b¸nh r¨ng
Trong ch¬ng nµy ta tr×nh bµy quy tr×nh c«ng nghÖ gia c«ng chi tiÕt b¸nh
r¨ng hµnh tinh cña bé truyÒn hµnh tinh sau :
10.1 – Chøc n¨ng vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña b¸nh r¨ng hµnh tinh .
10.1.1 - §iÒu kiÖn lµm viÖc :
B¸nh r¨ng hµnh tinh lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn nÆng nhäc, chÞu øng suÊt
uèn, øng suÊt tiÕp xóc vµ chÞu va ®Ëp.
B¸nh r¨ng lu«n quay ë tèc ®é cao vµ ngËp trong dÇu hép sè.
10.1.2 – Chøc n¨ng cña b¸nh r¨ng hµnh tinh.
TruyÒn m«men vµ vËn tèc quay tõ b¸nh r¨ng mÆt trêi ®Õn b¸nh r¨ng bao
goÆc ngîc l¹i. Ngoµi ra nã cã thÓ cßn truyÒn ra cÇn dÉn ®Ó truyÒn tíi çc
kh©u kh¸c.
10.1.3 – Yªu cÇu.
Tõ chøc n¨ng vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña b¸nh r¨ng hµnh tinh nªu trªn, yªu
cÇu b¸nh r¨ng ph¶i ®îc chÕ t¹o chÝnh x¸c, ®é cøng v÷ng nh ®é bãng bÒ mÆt
ph¶i cao.
Çc bÒ mÆt yªu cÇu chÕ t¹o chÝnh x¸c :
Lç b¸nh r¨ng ®Ó l¾p trôc.
BÒ mÆt lµm viÖc cña r¨ng.
Cô thÓ :
§é bãng bÒ mÆt r¨ng vµ lç ®¹t tíi Ra = 1,25.
§é ®¶o mÆt ®Çu : 0,04.
§é cøng bÒ mÆt r¨ng ®¹t tõ 58 ÷ 60 HRC.
10.2 – TÝnh c«ng nghÖ trong kÕt cÊu cña chi tiÕt b¸nh r¨ng hµnh tinh.
HÝnh d¸ng lç ph¶i ®¬n gi¶n, ®Ó dÔ gia c«ng b»ng mét giao trong mét lÇn
g¸ ®Æt. Trong trêng hîp nµy chän lç th«ng suèt vµ kÝch thíc kh«ng ®æi trong
suèt chiÒu dµi.
Vµnh ngoµi cña b¸nh r¨ng kh«ng cã gê ®Ó ®¬n gi¶n trong khi chuyÓn dao
c¾t.
Gãc nghiªng ®îc chän b»ng 250 nh vËy phï hîp víi ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ gia
c«ng .

K45
Víi kÕt cÊu b¸nh r¨ng mµ chóng ta chän (trong b¶n vÏ chi tiÕt ) cã thÓ gia
c«ng b»ng nhiÒu dao cïng mét lóc.
10.3 – X¸c ®Þnh d¹ng s¶n xuÊt.

Víi sè lîng s¶n xuÊt 5000 chiÕc mçi n¨m, trong mét hép sè cã bèn b¸nh r¨ng
nh thÕ. VËy mçi n¨m ph¶i s¶n xuÊt ®îc 20000 b¸nh r¨ng lo¹i nµy.
Theo tÝnh to¸n mçi b¸nh r¨ng nÆng 1,21 Kg.
Víi sè lîng vµ träng lîng cña mçi b¸nh r¨ng nh thÕ ta chän d¹ng s¶n xuÊt
hµng lo¹t.
10.4 – Chän ph¬ng ph¸p chÕ t¹o ph«i.
Ta cã 3 ph¬ng ¸n ®Ó chän ph«i phi chÕ t¹o b¸nh r¨ng :
Ph¬ng ¸n 1 : Ph«i thÐp thanh ®îc c¾t ra thµnh tõng ®o¹n ng¾n.
Ph¬ng ¸n 1 : Chän ph«i dËp ®Ó chÕ t¹o b¸nh r¨ng .
Ph¬ng ¸n 1 : Chän ph«i rÌn.
Trong 3 ph¬ng ¸n trªn th× ph¬ng ¸n chän ph«i dËp lµ phï hîp h¬n c¶. Nh ®·
ph©n tÝch víi d¹ng s¶n suÊt hµnh lo¹t vµ b¸nh r¨ng lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn
nÆng nhäc. Nõu chän ph«i rÌn th× n¨ng suÊt sÏ thÊp, nÕu chän ph«i thanh th×
kh«ng ®¶m b¶o vÒ ®é bÒn.
10.5 – Çc nguyªn c«ng trong gia c«ng b¸nh r¨ng.
Nguyªn c«ng 1 : TiÖn mÆt ®Çu, v¸t mÐp vµ khoÐt lç trong.

K45
1X45°
2,5
S
S
1X45°
15±0,018
n
2,5
§Þnh vÞ :
Ph«i ®îc ®Þnh vÞ ë mÆt ngoµi (lµ mÆt trô) h¹n chÕ bèn bËc tù do,
mÆt ®Çu h¹n chÐ mét bËc tù do. Nh vËy chi tiÕt tæng céng ®îc h¹n chÕ 5 bËc
tù do.
KÑp chÆt :
Dïng m©m cÆp ba chÊu tù ®Þnh t©m cã mÆt bËc trong ®Ó kÑp
chÆt.
Chän m¸y : M¸y tiÖn cì nhá cña Liªn X« cã ký hiÖu 1603, c«ng suÊt
cña m¸y Nm = 1,1 Kw.
TiÖn mÆt ®Çu :
Chän dao : TiÖn mÆt ®Çu dïng dao cã kÝ hiÖu T14k8.
Lîng d gia c«ng : TiÖn mét lÇn lîng d gia c«ng b»ng 0,9 mm.
TiÖn tinh lîng d gia c«ng b»ng 0,15 mm.
ChÕ ®é c¾t : ChiÒu s©u c¾t tiÖn mét lÇn : t = 0,2 mm
ChiÒu s©u c¾t khi tiÖn tinh : t = 0,15 mm
Tèc ®é c¾t : v = 28(m/ph)
Chän sè vßng quay theo m¸y nm = 300 (v/ph)
KhoÐt lç trong :
Chän dao : Chän dao khoÐt cã kÝ hiÖu T15K6.
Lîng d gia c«ng :
KhoÐt th« lîng d gia c«ng b»ng 1,3 mm
KhoÐt tinh lîng d gia c«ng b»ng 0,35 mm
K45
ChiÒu s©u c¾t :

KhoÐt th« t = 0,5 mm.
KhoÐt tinh t = 2 mm
Tèc ®é c¾t : v = 10 (v/ph)
Chän sè vßng quay theo m¸y nm = 300(v/ph)
V¸t mÐp :
Chän dao cã kÝ hiÖu : T14K8.
Lîn d gia c«ng b»ng : 1mm.
TiÖn mét lÇn chiÒu s©u c¾t t = 1mm
Tèc ®é c¾t v = 32 (m/ph)
Chän sè vßng quay theo m¸y nm = 300 (v/ph)
Nguyªn c«ng 2 : TiÖn mÆt ngoµi.

2,5
46,7-0,02
§Þnh vÞ :

K45
Dïng chèt trô dµi h¹n chÕ 4 bËc tù do, mòi chèng t©m h¹n chÕ mét
bËc tù do. Tæng céng chi tiÕt bÞ h¹n chÕ 5 bËc tù do.
KÑp chÆt :
Dïng m©m cÆp ba chÊu tù ®Þnh t©m ®Ó kÑp chÆt chèt trô dµi.
Chän m¸y :
Chän m¸y : M¸y tiÖn cì nhá cña Liªn X« cã ký hiÖu 1603, c«ng suÊt
cña m¸y Nm = 1,1 Kw.
Chän dao :
Dao tiÖn cã kÝ hiÖu T14K8. Lîng d gia c«ng :
TiÖn th« lîng d gia c«ng b»ng 1mm
TiÖn tinh lîng d gia c«ng b»ng 0,5 mm
ChÕ ®é c¾t :
ChiÒu s©u c¾t : TiÖn th« : t = 1,5 mm
TiÖn tinh :t = 0,5mm
Tèc ®é c¾t : v = 28(m/ph)
Chän sè vßng quay theo m¸y nm = 300(vg/ph)
Nguyªn c«ng 3 : Phay r¨ng .

K45
36,6-0,02
2,5
n1
§Þnh vÞ :
Dïng mét chèt trô dµi h¹n chÕ bèn bËc tù do, mòi chèng t©m h¹n chÕ
mét bËc tù do.
Chó ý : Chi tiÕt cßn mét bËc tù do cha h¹n chÕ cµn ph¶i rÊt ®îc chó
ý. BËc tù do nµy cã thÓ g©y ra sai sè khi gia c«ng v× vËy tríc khi gia c«ng cµn
ph¶i tÝnh lùc kÑp chÆt phï hîp ®Ó khi gia c«ng kh«ng g©y ra sai sè.
Chän m¸y :
Chän m¸y phay c«n xo¾n v¹n n¨ng cña Liªn X« cã kÝ hiÖu 6H81.
C«ng suÊt cña m¸y Nm = 1,7 Kw.
Chän dao :
Chän dao phay cã kÝ hiÖu P9.
ChiÒu s©u c¾t :
Phay th« : t = 4,5 mm
Phay tinh : t = 1,06 mm
Tèc ®é c¾t :
v = 17,5 (m/ph).
Chän vËn tèc gãc cña trôc chÝnh theo m¸y nm = 390 (v/ph).
VËn tèc c¾t ®Çu ph©n ®é : Phay th« n = 2,72 (v/ph)
Phay tinh n = 1,81 (v/ph)

K45
Nguyªn c«ng 4 : NhiÖt luyÖn .

NhiÖt ®é (°C) NhiÖt ®é (°C)
850°C-1000°C Gi÷ nhiÖt
Gi÷ nhiÖt
400°C-500°C
lµm nguéi
trong dÇu
100 100
2400 6000 Thêi gian (s) 2100 9300 Thêi gian (s)
Do b¸nh r¨ng lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn nÆng nhäc, thêng xuyªn
chÞu va ®Ëp nªn b¸nh r¨ng ph¶i ®¹t çc yªu cÇu sau :
§é cøng bÒ mÆt r¨ng ph¶i ®¹t tõ 58 ®Õn 60 HRC. §é cøng lâi r¨ng
ph¶i tõ 30 ®Õn 38 HRC ®Ó t¨ng ®é dai, chÞu ®îc va ®Ëp.
NhiÖt luyÖn : Nung nãng b»ng dßng ®iÖn cao tÇn vµ t«i trong m«i
trêng níc, lµm nguéi trong m«i trêng dÇu. Tríc khi t«i ph«i ®îc ñ vµ thÊm
çcbon, nit¬.
Sau ®ã ta tiÕn hµnh ram ®Ó khö øng suÊt d.

K45
Nguyªn c«ng 5 : Mµi nghiÒn r¨ng.
n2 n2
n1
§Þnh vÞ :
Dïng chèt trô dµi h¹n chÕ 4 bËc tù do, mòi chèng t©m h¹n chÕ 1 bËc
tù do. Tæng céng chi tiÕt ®îc h¹n chÕ 5 bËc tù do.
NhËn xÐt : Môc ®Ých cña nguyªn c«ng nµy lµ lµm t¨ng ®é bãng bÒ
mÆt r¨ng, ngoµi ra cßm t¨ng ®é chÝnh x¸c vÒ h×nh d¸ng vµ kÝch thíc. NÕu
yªu cÇu ®é chÝnh x¸c kh«ng cao th× chØ cÇn h¹n chÕ bèn bËc tù do b»ng chèt
trô dµi ®îc lång vµo trong lç b¸nh r¨ng, cßn bËc tù do kia kh«ng ¶nh hëng ®Õn
®é chÝnh x¸c gia c«ng.
KÑp chÆt :
Dïng m©m cÆp ba chÊu tù ®Þnh t©m kÑp vµo chèt trô dµi, chèt trô
dµi ®îc lång vµo trong lç b¸nh r¨ng, mÆt ®Çu ®îc kÑp chÆt b»ng ®ai èc.
Chän dao :
ë ®©y dïng mét b¸nh r¨ng kh¸c cã cïng çc th«ng sè víi b¸nh r¨ng cÇn
mµi, nhng híng r¨ng cña b¸nh r¨ng nµy ngîc híng víi r¨ng cña b¸nh r¨ng ®îc chÕ
t¹o. Dïng bét mµi çc-bÝt-bo cã pha thªm dÇu ®Ó ®îc dung dÞch cac-bÝt-bo
dïng cho mµi ngiÒn.
Chän m¸y :
Nguyªn c«ng nµy ®îc thùc hiÖn trªn m¸y tiÖn cã kÝ hiÖu 1603 v×
m¸y nµy cã c«ng suÊt nhá, ®é chÝnh x¸c t¬ng ®èi cao, phï hîp víi nguyªn c«ng
nµy, ®ång thêi cßn ®¶m b¶o tÝnh tiÕt kiÖm.
Lîng d gia c«ng cña nguyªn c«ng nµy 0,1 mm.
ChÕ ®é c¾t :

K45
VËn tèc c¾t v = 12,48 (m/ph)

V©n tèc gãc n = 100 (v/ph)
Nguyªn c«ng 6 : KiÓm tra .
MÆt chuÈn lµ mÆt lç trong cña b¸nh r¨ng.

KiÓm tra ®é ®¶o híng t©m cña ®Ønh r¨ng.
KiÓm tra ®é ®¶o mÆt ®Çu cña b¸nh r¨ng.
KiÓm tra kÝch thíc cña çc r¨ng (KiÓm tra ®é kÝn khÝt gi÷a 2 b¸nh
r¨ng cïng th«ng sè ¨n khíp víi nhau hay nhau).

K45
Ch¬ng 11
Kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng ®iÒu khiÓn
cña hép sè tù ®éng
11.1 – Kh¸i niÖm vÒ hÖ thèng ®iÒu khiÓn .
Tríc tiªn ë ®©y ta xÐt qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn cña hép sè c¬ khÝ thêng.
§èi víi hép sè c¬ khÝ thêng, ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh chuyÓn sè lµ do
ngêi ®iÒu khiÓn quyÕt ®Þnh. ViÖc ra quyÕt ®Þnh chuyÓn sè cña ngêi l¸i phô
thuéc vµo hai th«ng sè ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng cña «t« lµ t¶i träng vµ tèc ®é cña «t«
hay søc c¶n cña mÆt ®êng. ChÕ ®é t¶i träng ®îc ngêi l¸i nhËn biÕt th«ng qua
møc cña bµn ®¹p ga. Con th«ng sè thø hai lµ søc c¶n mÆt ®êng ®îc ngêi ®iÒu
khiÓn th«ng qua trùc gi¸c, tuy nhiªn c¶m nhËn nµy chØ lµ t¬ng ®èi vµ phô
thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é cña ngêi l¸i .
C¨n cø vµo hai th«ng sè trªn mµ ngêi ®iÒu khiÓn ra quyÕt ®Þnh chuyÓn
sè. ë ®©y tÝnh chÝnh x¸c cña thêi ®iÓm chuyÓn sè phô thuéc nhiÒu vµo
tr×nh ®é sö dông vµ kinh nghiÖm cña ngêi l¸i. Ngoµi ra ®Ó qu¸ tr×nh chuyÓn
sè ®îc ªm dÞu vµ kh«ng bÞ mÊt m¸t nhiÒu c«ng suÊt th× ngêi ®iÒu khiÓn ph¶i
kÕt hîp rÊt nhiÒu thao t¸c nh ®ãng më ly hîp, g¹t cÇn chuyÓn sè ccéng víi çc
gi¸c quan … cho nªn dÔ g©y t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng mÖt mái ®iÒu nµy dÉn
®Õn gi¶m tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc ®iÒu khiÓn sè, dÔ x¶y ra çc hiÖn tîng
xÊu.
ChÝnh v× vËy mµ nhiÖm vô c¬ b¶n cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn ph¶i ®¶m
b¶o ®îc vµ thay thÕ çc thao t¸c cña ngêi ®iÒu khiÓn. Nh vËy viÖc tæng hîp
çc thao t¸c lµ do hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®¶m nhËn mét çch tù ®éng th«ng qua
hai th«ng sè, tham sè ®iÒu khiÓn lµ møc t¶i träng ®éng c¬ vµ søc c¶n mÆt ®-
êng.
11.2 – Yªu cÇu chung cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn.
- X¸c ®Þnh chÝnh x¸c çc thêi ®iÓm chuyÓn sè .
- Qu¸ tr×nh chuyÓn sè ph¶i diÔn ra ªm dÞu vµ døt kho¸t.
- HÖ thèng ph¶i linh ho¹t trong qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn vµ cã ®é tin cËy
cao.
- KÕt cÊu ®¬n gi¶n dÔ b¶o tr×, ch¨m sãc.
11.3 – Ph©n lo¹i hÖ thèng ®iÒu khiÓn .

K45
Th«ng thêng trªn xe hiÖn nay cã trang bÞ hép sè tù ®éng, thêng cã hai hÖ
thèng ®iÒu khiÓn :
- HÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc hoµn toµn .
- HÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc kÕt hîp víi hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn
tö.
§Æc ®iÓm chung cña hai hÖ thèng nµy lµ ®Òu lÊy tÝn hiÖu tõ hai th«ng
sè lµ : T¶i träng ®éng c¬ vµ søc c¶n mÆt ®êng ®Ó quyÕt ®Þnh thêi ®iÓm
chuyÓn sè .
HÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc hoµn toµn : Çc phÇn tö c¶m nhËn lµ çc
van ga vµ van ly t©m. TÝn hiÖu ®Çu vµo lµ tÝn hiÖu c¬ khÝ vµ ®îc chuyÓn
®æi thµnh tÝn hiÖu thuû lùc. TÝn hiÖu thuû lùc ®îc ®a ®Õn çc van thuû lùc
( van chuyÓn sè ) ®Ó tõ ®ã cung cÊp ¸p suÊt dÇu ®Õn c¬ cÊu thõa hµnh lµ
çc ly hîp vµ phanh ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh chuyÓn sè .
HÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn tö (ECT) : Lµ hÖ thèng ®îc bæ sung thªm çc
çc thiÕt bÞ ®iÖn tö. Çc tÝn hiÖu ®Çu vµo ®îc lÊy tõ çc c¶m biÕn ë çc vÞ
trÝ. TÝn hiÖu µy ®îc khuÕch ®¹i, chØnh lu, sè ho¸ vµ ®îc ®a ®Õn ECU. C¨n
cø vµoçc tÝn hiÖu nhËn ®îc ECU sÏ quyÕt ®Þnh sè vµ thêi ®iÓm chuyÓn
sè.
HÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn tõ cã nhiÒu u ®iÓm vît tréi so víi hÖ thèng
®iÒu khiÓn thuû lùc hoµn toµn. V× vËy hiÖn nay hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn
tõ ®îc sö dông rÊt nhiÒu trªn «t« cã hép sè tù ®éng.
11.4 – HÖ thèng thuû lùc .

1 – Nguån cung cÊp n¨ng lîng lµ b¬m dÇu.
2 – Th©n van bao gåm
+ Van ®iÒu tiÕt ¸p suÊt .
+ HÖ van ®iÒu khiÓn thuû lùc .
+ C¬ cÊu ®iÒu khiÓn ly hîp vµ phanh .
3 – Bé chuyÓn ®æi vµ truyÒn tÝn hiÖu chuyÓn sè .
+ Van vÞ trÝ cÇn chän sè .
4 – Bé biÕn m« .
11.5 – CÊu t¹o vµ chøc n¨ng hÖ thèng ®iÒu khiÓn thuû lùc .
11.5.1 – B¬m dÇu .
B¬m dÇu cña hép sè tù ®éng ®îc ®Æt trªn ng¨n gi÷a biÕn m« thuû lùc vµ
hép sè hµnh tinh. B¬m dÇu ®îc dÉn ®éng bëi trôc cña b¸nh b¬m. B¬m dÇu ë
®©y lµ b¬m b¸nh r¨ng ¨n khíp trong, do sù kh«ng ®ång t©m trªn trôc quay nªn
çc b¸nh r¨ng võ ¨n khíp võa t¹o nªn çc khoang dÇu. Khi trôc chñ ®éng quay,
khoang dÇu ®îc t¹o nªn bëi khe hë gi÷a çc bÒ mÆt r¨ng, t¨ng dÇn thÓ tÝch
K45
øng víi qu¸ tr×nh hót, çc khoang dÇu bÞ thu hÑp thÓ tÝch vµ t¨ng ¸p suÊt øng
víi qu¸ tr×nh ®Èy. Çc qu¸ tr×nh nµy x¶y ra liªn tôc nªn t¹o ra ¸p suÊt dÇu cho
®êng dÉn dÇu ra cung cÊp cho hÖ thèng thuû lùc.
11.5.2 – Th©n van .

Th©n van bao gåm th©n van trªn vµ th©n van díi. Trªn çc th©n van cã bè
trÝ çc van vµ çc ®êng dÇu liªn hÖ gi÷a çc khoang. Th©n van lµ mét kÕt cÊu
kh¸ phøc t¹p, nã ®ßi hái ®é chÝch x¸c vµ yªu cÇu kÜ thuËt rÊt cao. Trªn th©n
van cã bè trÝ çc van chÝnh sau :
Van Chøc n¨ng
Van ®iÒu ¸p s¬ §iÒu chØnh ¸p suÊt dÇu thuû lùc do b¬m dÇu t¹o ra, t¹o
cÊp ra mét ¸p suÊt cuÈn lµm c¬ sá cho çc ¸p suÊt kh¸c nh :
¸p suÊt ly t©m, ¸p suÊt b«i tr¬n, ¸p suÊt bím ga.
Van ®iÒu ¸p thø T¹o ra ¸p suÊt biÕn m«vµ ¸p suÊt b«i tr¬n.
cÊp
Van ®iÒu khiÓn ®îc dÉn ®éng b»ng cÇn chän sè, nã më khoang dÇu
b»ng tay ®Õn van thÝch hîp cho tõng tay sè.
Van bím ga T¹o ra ¸p suÊt thuû lùc ( ¸p suÊt bím ga ) t¬ng øng víi
gãc cña ch©n ga
Van ®iÒu biÕn Khi ¸p suÊt bím ga t¨ng lªn vît qu¸ mét gi¸ trÞ x¸c ®Þnh,
bím ga van nµy lµm gi¶m ¸p suÊt chuÈn do van ®iÒu ¸p s¬
cÊp t¹o ra.
Van ®iÒu khiÓn T¹o ra ¸p suÊt thuû lùc ( ¸p suÊt ly t©m ) t¬ng øng víi
ly t©m tèc ®é xe.
Van c¾t gi¶m ¸p NÕu ¸p suÊt ly t©m trë lªn cao h¬n so víi ¸p suÊt bím
ga, van nµy lµm gi¶m ¸p suÊt bím ga do van bím ga t¹o
ra ®i mét lîng nhÊt ®Þnh .
Çc van chuyÓn Lùa chän çc khoang sè ( sè 1-2, 2-3, 3-OD) ®Ó cho ¸p
sè suÊt chuÈn t¸c ®éng lªn bé truyÒn b¸nh r¨ng hµnh tinh.
(1-2, 2-3, 3-4)
Van tÝn hiÖu QuyÕt ®Þnh thêi ®iÓm ®ãng – më kho¸ biÕn m« vµ
kho¸ truyÒn kÕt qu¶ ®Õn van r¬ le kho¸ biÕn m«.
biÕn m«
K45
Van r¬le kho¸ Chän çc ch©n kh«ng kh«ng cho ¸p suÊt biÕn m«, nã
biÕn bËt hay t¾t ly hîp kho¸ biÕn m«.
m«
Çc bé tÝch n¨ng Lµm gi¶m va ®Ëp khi çc pitt«ng C0, C1, C2 hay B2 ho¹t
®éng.
11.6 – Th«ng sè ®iÒu kiÓn viÖc chuyÓn sè .

Trong hép sè tù ®éng nh ta ®· ph©n tÝch sù chuyÓn sè cña «t« phô thuéc
vµo tr¹ng th¸i t¶i cña ®éng c¬, tèc ®é chuyÓn ®éng cña «t« vµ vÞ trÝ cÇn chän
sè mµ ngêi ®iÒu khiÓn chän.
Tr¹ng th¸i t¶i cña ®éng c¬ ®îc ph¶n ¸nh th«ng qua vÞ trÝ cña bµn ®¹p ga
( ®é më bím ga ). TÝn hiÖu vÞ trÝ cña bµn ®¹p ga ®îc chuyÓn ®æi thµnh tÝn
hiÖu th«ng qua c¶m biÕn bím ga kiÓu con trît.
TÝn hiÖu tèc ®ä chuyÓn ®éng cña «t« th«ng qua c¶m biÕn tèc ®é «t« ®îc
bè trÝ ë trôc thø cÊp cña hép sè, tiÕp nhËn sù thay ®æi tèc ®é chuyÓn thµnh
sù thay ®æi cña çc xung ®iÖn. Hai tÝn hiÖu nµy lµ th«ng tin gèc quyÕt ®Þnh
sù chuyÓn sè tù ®éng trong hép sè, nhng qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi x¶y ra cßn phô
thuéc vµo mét sè th«ng sè kh¸c nh : NhiÖt dé dÇu, nhiÖt ®é níc lµm m¸t, ¸p
suÊt dÇu, vÞ trÝ cÇn chän sè, chÕ ®é ho¹t ®éng do ngêi ®iÒu khiÓn ®Æt.
11.6.1 – C¶m biÕn tèc ®é chuyÓn ®éng cña «t«.
Chøc n¨ng : T¹o ra tÝn hiÖu t¬ng øng víi t«bcs ®é chuyÓn ®éng cña «t«
®Ó göi vÒ ECT ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh chuyÓn sè .
CÊu t¹o :
1 – Vµnh r¨ng lµ nam ch©m vÜnh cöu g¾n trªn trôc thø cÊp cña hép sè.
2 – Lâi tõ .
3 – Cuén d©y c¶m øng .
Çc cùc cñat nam ch©m vÜnh cöu khi quay qua lâi thÐp tõ cã cuén d©y,
ló ®ã tõ th«ng ®i qua cuén d©y liªn tôc thay ®æi øng víi vËn tèc chuyÓn ®éng
cña «t« sinh ra suÊt ®iÖn ®éng thay ®æi tû lÖ víi tèc ®é cña «t«. Çc tÝn hiÖu
nµy lµ rÊt nhá sau khi ®îc ®a vÒ ECT chóng ®îc khuÕch ®¹i, läc, chØnh lu vµ
biÕn ®æi sang tÝn hiÖu sè råi ®îc chuyÓn ®Õn vi sö lý .
11.6.2 – C¶m biÕn bím ga .
Chøc n¨ng : C¶m nhËn vÞ trÝ bím ga vµ göi th«ng tin vÒ ECT. ChuyÓn
®æi thµnh tÝn hiÖu c¬ khÝ thµnh tÝn hiÖu ®iÖn.
CÊu t¹o : C¶m biÕn bím ga bao gåm 2 bé phËn chÝnh :
1 – BiÕn trë kiÓu con trît .

K45
2 – Con trît .
Nguyªn lý lµm viÖc :
Khi bím ga ®ãng hoµn toµn t¬ng øng tÝn hiÖu ®iÖn lµ 5v khi ®ã lµ tÝn
hiÖu t¬ng tù chóng ®îc chuyÓn vµo bé biÕn ®æi ADC. Sau khi biÕn ®æi tÝn
hiÖu ®îc göi vÒ vi sö lý vËy vi sö lý nhËn ®îc tÝn hiÖu 256 bÝt. Khi bím ga
më hoµn toµn t¬ng øng víi tÝn hiÖu ®iÖn gÇn b»ng 0v. Vi sö lý nhËn ®îc tÝn
hiÖu 0bÝt. ë çc vÞ trÝ cßn l¹i tÝn hiÖu göi vÒ ECT sÏ n»m trong kho¶ng tõ 0v
÷ 5v çc tÝn hiÖu nµy sau khi ®îc ADC biÕn ®æi sÏ ®îc vi sö lý so s¸nh, tÝnh
to¸n ®é më bím ga.
11.6.3 – C¶m biÕn nhiÖt ®é, nhiÖt ®é dÇu, ¸p suÊt dÇu.

Nguyªn lý lµm viÖc :
C¶m biÕn nhiÖt ®é níc, nhiÖt ®é dÇu dùa vµo sù thay ®æi ®iÖn trë cña
h¹t ®iÖn trong c¶m biÕn. Khi ®iÖn trë thay ®æi lµm mÊt c©n b»ng cña m¹ch
cÇu ta ®o sù thay ®æi nµy ®em khuÕch ®¹i chuÈn ho¸ vµ tÝnh to¸n ta cã ®îc
nhiÖt ®é hiÖn thêi.
C¶m biÕn ¸p suÊt dÇu t¬ng tù nh hai c¶m biÕn trªn song sù biÕn ®æi cña
®iÖn trë dùa vµo hiÖu øng biÕn tenz«. Khi cã lùc t¸c dông sÏ lµm cho ®é dµi
cña ®iÖn trë tenz« thay ®æi dÉn ®Õn ®iÖn trë thay ®æi do vËy lµm mÊt
c©n b»ng ®iÖn cña m¹ch dÇu c©n b»ng.
11.7 – Van tay sè .
CÊu t¹o cña bé van nµy theo kiÓu van con trît, gåm cã xylanh vµ con trît
chuyÓn sè. Con trît cã kÕt cÊu d¹ng nhiÒu bËc t¬ng øng víi çc ®êng dÇu
®iÒu khiÓn. ViÖc ®ãng më ®êng dÇu do sù dÞch chuyÓn cña con trît ®îc nèi
víi cÇn chän sè th«ng qua hÖ thèng dÉn ®éng c¬ khÝ. Con trît cã t¸c dông cung
cÊp hoÆc ®ãng ®êng dÇu chÝnh cã ¸p suÊt chuÈn ®Õn çc van t¬ng øng víi
d·y sè lµm viÖc nh “P”, “R”, “N”, “D”, “2”, “L” t¬ng øng víi sù dÞch chuyÓn
cña cÇn chän s«.
Nguyªn lý lµm viÖc cña van nµy nh sau :
Gi¶ sö lóc nµy xe lµm viÖc ë d·y sè D th«ng qua c¬ cÊu dÉn ®éng c¬
khÝ th× con trît trong th©n van cã mét vÞ trÝ t¬ng øng x¸c ®Þnh, sao cho ë vÞ
trÝ nµy chØ cã mét ®êng dÇu ®îc më duy nhÊt cho phÐp dÇu cã ¸p suÊt
chuÈn ®i qua ®a ®Õn c¬ cÊu chÊp hµnh t¬ng øng ®Ó ®iÒu khiÓn c¬ cÊu
nµy ho¹t ®éng theo ®óng môc ®Ých thiÕt kÕ.
11.8 – Bé van thuû lùc chuyÓn sè.

K45
Do hép sè cña ta cã bèn tay sè nªn ë ®©y ta bè trÝ 3 van ®iÒu khiÓn
chuyÓn sè lµ van chuyÓn sè 1  2, 2  3 vµ 3  4. Thùc chÊt cÊu t¹o cña
van chuyÓn sè rÊt phøc t¹p, çc van cã cÊu t¹o d¹ng con trît cã nhiÒu bËc ®Ó cã
thÓ ®ãng më nhiÒu ®êng dÇu ®a dÕn çc phÇn tö ®iÒu khiÓn.
Van con trît chuyÓn sè lµm viÖc ë 2 tr¹ng th¸i : ®ãng vµ më. Tr¹ng th¸i
®ãng tøc lµ duy tr× ¸p suÊt chuÈn trªn ®êng dÇu tíi ly hîp kho¸ ®Ó thùc hiÖn
kho¸ mét phÇn tö ®iÒu khiÓn theo ®óng s¬ ®å chuyÓn sè. Tr¹ng th¸i më tøc lµ
th¸o ¸p suÊt dÇu trªn ®êng èng ®Õn phÇn tö ®iÒu khiÓn ®Ó më ly hîp hoÆc
phanh.
§iÒu khiÓn tr¹ng th¸i ®ãng më cña bé van chuyÓn sè phô thuéc vµo sù
®ãng hay më cña hai van ®iÖn tõ.
11.9 – Bé tÝch n¨ng gi¶m chÊn.

Bé tÝch n¨ng gi¶m chÊn cã t¸c dông lµm gi¶m çc xung lùc sinh ra khi
b¾t ®Çu cho çc xylanh thuû lùc ®iÒu khiÓn ly hîp kho¸ hoÆc phanh hay khi
thay ®æi sù ®iÒu khiÓn cña cÇn chän sè. Trong çc trêng hîp nµy thêng x¶y ra
xung ¸p lùc. Çc bé tÝch n¨ng cã t¸c dông lµm ªm dÞu qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn.
Çc bé tÝch n¨ng nµy thêng ®îc ®Æt trong vá hép sè.

K45
KÕt luËn
Sau mét thêi gian lµm ®å ¸n tèt nghiÖp, ®îc sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy
§inh Ngäc ¢n em ®· hoµn thµnh viÖc thiÕt kÕ hép sè tù ®éng cho xe du lÞch
12 chç ®óng tiÕn ®é ®îc giao, trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n víi sù híng dÉn cña
thÇy em ®· dµn gi¶ quyÕt ®îc nh÷ng khóc m¾c, khã kh¨n trong viÖc thiÕt kÕ
vµ ®· vËn dông linh ho¹t kiÕn thøc cña çc m«n häc c¬ b¶n vµ chuyªn nghµnh
vµo viÖc hoµn thµnh ®å ¸n tèt nghiÖp cña m×nh.
§å ¸n cña em ngoµi viÖc thiÕt kÕ tÝnh to¸n hÖ thèng c¬ khÝ, ®îc sù híng
dÉn, gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy §inh Ngäc ¢n nªn em ®· t×m hiÓu thªm vÒ hÖ
thèng ®iªug khiÓn, ®©y lµ mét phÇn míi nªn em ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n. V×
thêi gian cã h¹n, ®å ¸n cña em míi chØ hoµn thiÖn trªn ph¬ng diÖn tæng thÓ
cuat hÖ thèng vµ ®i vµo thiÕt kÕ cô thÓ hÖ thèng c¬ khÝ. VÒ hÖ thèng ®iÒu
khiÓn em míi x©y dùng ®îc m« h×nh tæng quan cña hÖ thèng vµ s¬ ®å nguyªn
lý lµm viÖc cña çc thiÕt bÞ. NÕu thêi h¹n cho phÐp thªm, em sÏ ®i s©u vµo
tÝnh to¸n cô thÓ, thiÕt kÕ hÖ thèng ®iÒu khiÓn.
MÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng nhng v× thêi gian hoµn thiÖn cã h¹n, còng nh
çc kiÕn thøc thùc tÕ cßn cha nhiÒu nªn trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn em kh«ng
tr¸nh khái nh÷ng sai xãt. Em rÊt mong sù chØ b¶o cña çc thÇy, c« trong bé
m«n ®Ó em hoµn thiÖn tèt h¬n ®å ¸n tèt nghiÖp nµy.
Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ThÇy §inh Ngäc ¢n vµ çc ThÇy,
C« trong bé m«n ¤t« - Trêng §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi ®· gióp em hoµn thµnh
®å ¸n tèt nghiÖp cña m×nh.

K45
Tµi liÖu tham kh¶o

1 – ThiÕt kÕ tÝnh to¸n «t« - NguyÔn H÷u CÈn
Tr¬ng Minh ChÊp
D¬ng §×nh KhuyÕn
TrÇn Khang
2 – ThiÕt kÕ tÝnh to¸n «t« - NguyÔn Träng Hoan
3 – Hép sè tù ®éng giai ®o¹n 2 tËp 9.
4 – Trang bÞ ®iÖn «t« - §inh Ngäc ¢n.
5 – ThiÕt kÕ ®å ¸n c«ng nghÖ chÕ t¹o m¸y – TrÇn V¨n §Þch
6 – CÊu t¹o hÖ thèng truyÒn lùc «t« con – NguyÔn Kh¾c Trai.
7 – ThiÕt kÕ hÖ dÉn ®éng c¬ khÝ tËp 1,2 – TrÞnh ChÊt
Lª V¨n UyÓn.
8 – Lý thuyÕt «t« m¸y kÐo – Bé m«n «t«.
9 – Bµi tËp lín lý thuyÕt «t« - Lª ThÞ Vµng.
10 – Sæ tay c«ng nghÖ chÕ t¹o m¸y – Chñ biªn TrÇn V¨n §Þch.
11 – ThiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n «t« - Tr¬ng Minh ChÊp
D¬ng §×nh KhuyÕn
NguyÔn Kh¾c Trai.

K45
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu………………………………………………………………………
1
Ch¬ng 1 : Tæng quan vÒ hÖ thèng truyÒn
lùc………………………………….2
Kh¸i qu¸t vÒ hép sè tù
®éng……………………………………….4
Ch¬ng 2 : Çc sè liÖu cho tríc vµ sè liÖu cña xe tham kh¶o…………………8
X©y dùng ®êng ®Æc tÝnh tèc ®é ngoµi cña ®éng
c¬……………...13
Ch¬ng 3 : TÝnh toÊn vµ chän biÕn m« thuû lùc………………………………
15
Ch¬ng 4 : S¬ ®å bè trÝ chung cña hÖ thèng truyÒn lùc………………………
26
Ph¬ng ¸n bè trÝ hép sè c¬
khÝ…………………………………...26
Ch¬ng 5 : TÝnh to¸n thiÕt kÕ hép sè hµnh tinh………………………………
38
Ch¬ng 6 : KiÓm nghiÖm bÒn çc b¸nh r¨ng…………………………………55
Ch¬ng 7 : TÝnh to¸n thiÕt kÕ trôc – Chän æ
bi……………………………….63

K45
Ch¬ng 8 : TÝnh to¸n thiÕt kÕ ly hîp –

Phanh………………………………...67
Ch¬ng 9 : TÝnh to¸n søc kÐo…………………………………………………
73
Ch¬ng 10 : Quy tr×nh c«ng nghÖ gia c«ng chi tiÕt b¸nh r¨ng…………………
93
Ch¬ng 11 : Kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng ®iÒu khiÓn cña hép sè tù
®éng…………..101
KÕt luËn :
…………………………………………………………………...107
Tµi liÖu tham
kh¶o…………………………………………………………….108

K45

Doantotnghiep 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Doantotnghiep 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trêng §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi §å ¸n Tèt nghiÖp

Lêi Nãi §Çu

Sinh viªn thùc hiÖn.

SV : §µo Quang TiÕn -1- Líp ¤t« -

SV : §µo Quang TiÕn -2- Líp ¤t« -

SV : §µo Quang TiÕn -3- Líp ¤t« -

Kh¸i qu¸t vÒ hép sè tù ®éng

SV : §µo Quang TiÕn -5- Líp ¤t« -

- T¨ng m«men do ®éng c¬ t¹o ra.

IV.2 – Bé b¸nh r¨ng hµnh tinh.

- Lµm m¸t biÕn m« vµ hép sè b»ng dÇu.

SV : §µo Quang TiÕn -7- Líp ¤t« -

Th«ng sè Sè liÖu §¬n vÞ

Sè chç ngåi ( c¶ ngêi l¸i ) 12 Ngêi

SV : §µo Quang TiÕn -8- Líp ¤t« -

VÞ trÝ ®éng c¬ Tríc

Träng lîng toµn bé 2545 Kg

Dµi tæng 4820 mm

Réng tæng 1810 mm

Tèc ®é tèi ®a Vmax 140 Km/h

Gãc vît dèc lín nhÊt 20.9 §é

B¸n kÝnh vßng quay min 5.3 m

C«ng suÊt ®éng c¬ 90/4000 Kw/4000

M«men xo¾n 19,5/2200 Kg.m/rpm

Thïng nhiªn liÖu 65 lÝt

Dung tÝch ®éng c¬ 2957 cc

Sè xy lanh ( m¸y th¼ng ) 4

HÖ sè c¶n l¨n f 0.018

VÕt b¸nh tríc 1540 mm

VÕt b¸nh sau 1520 mm

SV : §µo Quang TiÕn -9- Líp ¤t« -

Tæng quan vÒ hép sè c¬ khÝ thêng trªn xe

SV : §µo Quang TiÕn - 10 - Líp ¤t« -

§å thÞ biÓu thÞ nh©n tè ®éng lùc häc

SV : §µo Quang TiÕn - 11 - Líp ¤t« -

§å thÞ biÓu thÞ lùc kÐo cña hép sè.

I. x¸c ®Þnh vmax cña xe víi c«ng suÊt cã Ých.

SV : §µo Quang TiÕn - 12 - Líp ¤t« -

Tõ ®ã ta cã vËn tèc lín nhÊt cña «t« lµ : vmax = 139 (km/h).

SV : §µo Quang TiÕn - 13 - Líp ¤t« -

Ne = Nemax. [a.( ) + b.( )2 - c.( )3] (2.3)

Víi ®éng c¬ diesel vµ lµ xe du lÞch ta cã : λ= nx/nN = 1.1

MÆt kh¸c ta l¹i cã c«ng thøc : Me = 716.2. (2.4)

Thay Ne ë trªn vµo ta cã ®êng biÓu diÔn Me.

SV : §µo Quang TiÕn - 14 - Líp ¤t« -

ThiÕt lËp ®êng ®Æc tÝnh m«men

=ne/nN 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1

SV : §µo Quang TiÕn - 15 - Líp ¤t« -

tÝnh to¸n vµ chän biÕn m« thuû lùc

BiÕn m« thuû lùc gåm cã 3 bé phËn c¬ b¶n :

SV : §µo Quang TiÕn - 16 - Líp ¤t« -

3.2- Nguyªn lý lµm viÖc cña biÕn m« thuû lùc.

SV : §µo Quang TiÕn - 18 - Líp ¤t« -

Trôc vµo Trôc ra

3.4- c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña biÕn m« thuû lùc.

3.4.1 – HÖ sè cña biÕn m« thuû lùc .

SV : §µo Quang TiÕn - 19 - Líp ¤t« -

SV : §µo Quang TiÕn - 20 - Líp ¤t« -

3.5 – Lùa chän biÕn m« thiÕt kÕ.

SV : §µo Quang TiÕn - 21 - Líp ¤t« -

§ å thÞ®Æc tÝnh kh«ng thø nguyª n cña biÕn m«

1 vï ng lµm viÖc ë chÕ®é biÕn m« thuû lùc 

3.7 – c¸c th«ng sè cña biÕn m« thuû lùc ®îc chän.