Professional Documents
Culture Documents
153-GTVT.Bài Giảng Cấu Tạo Ôtô - Trường Mạnh Hùng, 199 Trang
153-GTVT.Bài Giảng Cấu Tạo Ôtô - Trường Mạnh Hùng, 199 Trang
Bμi gi¶ng
CÊu t¹o « t«
Hµ Néi -2006
1
®¹i c−¬ng vÒ « t«
Suèt thÕ kû XIX, ngμnh vËn t¶i ®· tiÕn hμnh c¸c cuéc c¸ch m¹ng. §Çu tiªn lμ ngμnh
®−êng s¾t, ®ã lμ c¸c ®Çu m¸y cã kh¶ n¨ng vËn chuyÓn nh÷ng khèi hμng khæng lå. Cuèi thÕ
kû XIX, sù vËn chuyÓn b»ng ®−êng bé còng b¾t ®Çu tiÕn bé víi sù ph¸t triÓn cña xe h¬i.
VËn chuyÓn hμng kh«ng, b»ng h×nh thøc khÝ cÇu còng ®· b¾t ®Çu. Nh−ng b−íc ®ét ph¸ ®ã
lμ chiÕc phi c¬ vËn hμnh ®éng lùc ®Çu tiªn do hai anh em nhμ Wright ë Hoa Kú s¸ng chÕ.
Sù vËn chuyÓn ®−êng thuû cã khuynh h−íng chËm h¬n, bëi sù ma s¸t víi n−íc. Tèc ®é cña
tμu thuyÒn kh«ng c¶i thiÖn ®−îc nhiÒu so víi tr−íc ®©y, nh÷ng lo¹i tμu hiÖn ®¹i chØ ®¸p øng
vËn t¶i trªn c¸c ®o¹n ®−êng ng¾n ( tμu c¸nh ngÇm, tμu ®Öm kh«ng khÝ ).
C¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i.
Cã thÓ ph©n lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i theo nh÷ng lo¹i chÝnh sau:
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−êng bé.
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−êng s¾t.
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−êng thuû.
+ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i hμng kh«ng.
¤ t« lμ ph−¬ng tiÖn c¬ giíi ®−êng bé dïng ®Ó chë ng−êi, hμng ho¸ hoÆc phôc vô thùc hiÖn
mét nhiÖm vô ®Æc biÖt.
LÞch sö ph¸t triÓn ph−¬ng tiÖn vËn t¶i « t«.
N¨m 1650 chiÕc xe cã bèn b¸nh vËn chuyÓn b»ng c¸c lß xo tÝch n¨ng ®−îc thiÕt kÕ bëi
nghÖ sü, nhμ ph¸t minh ng−êi ý Leonardo da Vinci. Sau ®ã lμ sù ph¸t triÓn cña nguån ®éng
lùc cho «t« : ®éng c¬ giã, ®éng cã kh«ng khÝ nÐn. N¨m 1769 ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña ®éng
c¬ m¸y h¬i n−íc ( khãi ®en, ån , khã vËn hμnh.. ) vμ vμo thêi kú nμy chiÕc « t« t¶i ®Çu tiªn
ra ®êi.
N¨m 1860 ®éng c¬ bèn kú ch¹y ga ra ®êi ®¸nh dÊu cho sù ra ®êi cña « t« con ( lo¹i
xe nμy dïng cho giíi th−îng l−u ng−êi Ph¸p).
N¨m 1864 ®éng c¬ bèn kú ch¹y x¨ng ra ®êi vμ sau 10 n¨m lo¹i xe víi ®éng c¬ nμy ®¹t
®−îc c«ng suÊt 20 kw vμ cã thÓ ®¹t vËn tèc 40 km/h.
N¨m 1885, Karl Benz chÕ t¹o mét chiÕc xe cã mét m¸y x¨ng nhá ®ã lμ chiÕc « t« ®Çu
tiªn.
N¨m 1891 « t« ®iÖn ra ®êi ë Mü do h·ng Morris et Salon ë Philadel s¶n xuÊt.
Sau khi lèp khÝ nÐn ra ®êi, 1892 Rudolf Diesel ®· cho ra ®êi ®éng c¬ Diesel vμ ®· cho
chÕ t¹o hμng lo¹t. Vμo thêi gian nμy, ®· h×nh thμnh tæng thÓ «t« con, «t« t¶i, «t« chë ng−êi
víi lèp khÝ nÐn.
Cuéc c¸ch m¹ng xe h¬i chØ b¾t ®Çu vμo 1896 do Henry Ford hoμn thiÖn vμ b¾t ®Çu l¾p
r¸p hμng lo¹t lín. Vμo nh−ng n¨m tiÕp theo lμ sù ra ®êi c¸c lo¹i xe h¬i cña c¸c h·ng
Renault vμ Mercedes (1901). Peugeot (1911).
Ngμy nay chiÕc « t« kh«ng ngõng ph¸t triÓn vμ hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp xe h¬i ®· trë
thμnh ngμnh c«ng nghiÖp ®a ngμnh.
Xe h¬i cã hép sè tù ®éng ra ®êi vμo n¨m 1934
N¨m 1967 xe h¬i cã hÖ thèng phun x¨ng c¬ khÝ.
¤ t« ph¸t triÓn ®i cïng víi tÝnh n¨ng an toμn: 1971 ABS: Anti-lock Brake System (hÖ
thèng trèng bã cøng b¸nh xe khi phanh),1979 (§k kü thuËt sè ), EBD: Electronic Brake
Distrition (ph©n phèi lùc phanh ®iÖn tö), TRC: Traction Control (®iÒu khiÓn lùc kÐo), ®iÒu
khiÓn th©n xe:Active Body Control (ABC)....
Tèc ®é cña xe còng ®−îc c¶i thiÖn kh«ng ngõng: N¨m 1993 vËn tèc cña xe ®¹t 320 km/h
vμ ®Õn n¨m 1998, VMax= 378 km/h. Cho ®Õn nay « t« cã thÓ ®¹t tèc ®é lín h¬n 400km/h.
2
I. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i
1.1. Kh¸i niÖm
¤ t« lμ ph−¬ng tiÖn c¬ giíi ®−êng bé dïng ®Ó chë ng−êi, hμng ho¸ hoÆc phôc vô thùc
hiÖn mét nhiÖm vô ®Æc biÖt.
1.2. Ph©n lo¹i
a. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông.
3
Logo mét sè « t«
4
II. CÊu t¹o chung « t«
¤ t« cÊu t¹o gåm c¸c phÇn sau:
+ §éng c¬.
+ PhÇn gÇm
+ PhÇn th©n vá
+ PhÇn hÖ thèng ®iÖn (kh«ng häc trong häc phÇn nμy cã m«n häc riªng)
2.1. §éng c¬
§éng c¬ lμ nguån ®éng lùc ph¸t ra n¨ng l−îng ®Ó « t« ho¹t ®éng. §éng c¬ th−êng dïng
trªn « t« lμ ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston.
Nhiªn liÖu dïng cho ®éng c¬: X¨ng, Diesel, khÝ ga...
C¸c bé phËn chÝnh cña ®éng c¬:
- Th©n vá ®éng c¬.
- C¬ cÊu trôc khuûu - thanh truyÒn
- C¬ cÊu phèi khÝ
- HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu
- HÖ thèng lμm m¸t
- HÖ thèng b«i tr¬n
- HÖ thèng ®iÖn.
2.2. GÇm « t«
- HÖ thèng truyÒn lùc
- C¸c bé phËn chuyÓn ®éng
- C¸c hÖ thèng ®iÒu khiÓn
2.3. Th©n vá
Dïng ®Ó chøa ng−êi l¸i hμnh kh¸ch, hμng ho¸
- ¤ t« t¶i: Cabin + thïng chøa hμng
- ¤ t« chë ng−êi: Khoang ng−êi l¸i + khoang hμnh kh¸ch
2.4. HÖ thèng ®iÖn.
- HÖ thèng ®iÖn ®éng c¬: HÖ thèng khëi ®éng, hÖ thèng n¹p, hÖ thèng ®¸nh löa ®éng
c¬ x¨ng.
- HÖ thèng ®iÖn th©n xe: HÖ thèng chiÕu s¸ng, hÖ thèng g¹t n−íc m−a, hÖ thèng ®iÒu
khiÓn kh¸c...
III. Bè trÝ chung cña « t«
3.1. Bè trÝ ®éng c¬.
+ VÞ trÝ ®Æt ®éng c¬: §Æt tr−íc, ®Æt gi÷a ®Æt sau « t«
+ Bè trÝ: Ngang, däc « t«
a. ¤ t« con:
5
1. §éng c¬ ®Æt tr−íc cÇu tr−íc chñ ®éng- ®éng c¬ ®Æt ngang
2. §éng c¬ ®Æt tr−íc- cÇu sau chñ ®éng, ®éng c¬ ®Æt däc
3. §éng c¬ ®Æt sau cÇu sau chñ ®éng
4. §éng c¬ ®Æt tr−íc hai cÇu chñ ®éng.
b. ¤ t« kh¸ch
a) b)
c)
c. ¤ t« t¶i
e) f)
6
Ch−¬ng I: §éng c¬ « t«
HiÖn nay ®éng c¬ th−êng ®−îc sö trªn c¸c « t« lμ ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston, nhiªn
liÖu dïng cho lo¹i ®éng c¬ nμy lμ x¨ng, Diesel, khÝ ga, khÝ H2... Ngoμi ®éng c¬ ®èt trong,
trªn mét sè « t« cßn sö dông ®éng c¬ lai (Hybrid), ®éng c¬ ®iÖn.
Trong bμi gi¶ng nμy chØ giíi thiÖu vÒ ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston.
1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ®éng c¬ ®èt trong
§éng c¬ ®èt trong nãi chung, ®éng c¬ x¨ng vμ ®éng c¬ Diesel nãi riªng kiÓu piston
thuéc lo¹i ®éng c¬ nhiÖt, ho¹t ®éng nhê qu¸ tr×nh biÕn ®æi ho¸ n¨ng thμnh nhiÖt n¨ng do
nhiªn liÖu trong buång kÝn bÞ ®èt ch¸y råi chuyÓn sang d¹ng c¬ n¨ng. Toμn bé qu¸ tr×nh nμy
®−îc thùc hiÖn trong buång kÝn cña xy lanh ®éng c¬
Trªn « t« ®éng c¬ lμ bé phËn quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña « t«
nh−: c«ng suÊt, tèc ®é, träng l−îng hμng ho¸ hay hμnh kh¸ch chuyªn chë cña « t« vμ c¸c
tÝnh n¨ng kh¸c. Cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn m«i tr−êng: g©y ån, g©y « nhiÓm mèi tr−êng... do
khÝ th¶i g©y ra. V× vËy, ®éng c¬ chiÕm sè % lín vÒ gi¸ thμnh cña c¶ « t« (20÷30%).
a. Ph©n lo¹i ®éng c¬:
+ Ph©n lo¹i theo nhiªn liÖu :
- §éng c¬ x¨ng
Động cơ INNOVA
7
- §éng c¬ Diesel KAMAZ V8
8
- §éng c¬ xy lanh bè trÝ ch÷ V :Víi ®éng cã cã sè xy lanh ≥ 6 (®éng c¬ ch÷ V th−êng
cã ký hiÖu ë bªn ngoμi th©n vá « t«. VÝ dô:V6 24V).
b. CÊu t¹o chung ®éng c¬
C¸c bé phËn chÝnh cña ®éng c¬:
- Th©n vá ®éng c¬.
- C¬ cÊu trôc khuûu - thanh truyÒn
- C¬ cÊu phèi khÝ
- HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu
- HÖ thèng lμm m¸t
- HÖ thèng b«i tr¬n
- HÖ thèng ®iÖn.(kh«ng giíi thiÖu ë bμi gi¶ng nμy)
- HÖ thèng ®iÒu khiÓn ®éng c¬.
c. Mét sè kh¸i niÖm vµ chØ tiªu kü thuËt cña ®éng c¬ ®èt trong kiÓu piston:
- §iÓm chÕt : Lμ vÞ trÝ mμ t¹i ®ã piston ®æi chiÒu chuyÓn ®éng( kh«ng chuyÓn ®éng tiÕp
®−îc n÷a). Cã ®iÓm chÕt d−íi ( §CD) vμ ®iÓm chÕt trªn ( §CT), khi piston ë vÞ trÝ nμy th× thÓ
tÝch cña buång c«ng t¸c ®¹t gi¸ trÞ Vmax vμ Vmin.
Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®iÓm chÕt gäi lμ hμnh tr×nh piston ( S).
- Kú : lμ mét phÇn cña chu tr×nh c«ng t¸c x¶y ra trong thêi gian piston dÞch chuyÓn mét
hμnh tr×nh.
- Chu tr×nh c«ng t¸c:
- ThÓ tÝch c«ng t¸c xy lanh: Lμ thÓ tÝch cña buång xy lanh vμ piston gi÷a hai ®iÓm chÕt
πD 2
Vh = S ( D: ®−êng kÝnh xy lanh, S lμ hμnh tr×nh piston)
4
V
- Tû sè nÐn : lμ tû sè gi÷a Vmax vμ Vmin: ε = max
Vmin
- C«ng suÊt, M«men xo¾n cùc ®¹i, sè vßng quay cùc ®¹i: (Kw; N.m; v/p)
- L−îng tiªu hao nhiªn liÖu: (g/Kwh, lit/100km)
9
Th«ng sè ®éng c¬:
1TR-FE 7KE
Động cơ
(INNOVA) (Zace)
Số xy lanh và cách bố trí 4-xi lanh thẳng hàng 4-xi lanh thẳng hàng
16-xu páp, cam kép DOHC có 8-valve, OHV, dẫn động
Cơ cấu phối khí
VVT-i, dẫn động xích xích
Dung tích xi lanh [cm3 ] 1,998 1,781
Đường kính x hành trình [mm] 86.0 x 86.0 80.5 X 87.5
Tỷ số nén 9.8 9.1
Hệ thống nhiên liệu L-EFI (Lucft) D-EFI (Druck)
Hệ thống đánh lửa DIS Dùng bộ chia điện
Công suất phát tối đa SAE-NET
134 / 5,600 82.0 / 4,800
[HP / rpm]
Mô men xoắn tối đa SAE-NET
18.2 / 4,000 14.0 / 2,800
[Kg·m / rpm]
Mở 52°~0o BTDC 15o BTDC
Thời Nạp o
Đóng 12° ~ 64° ABDC 51 ABDC
điểm o
phối khí Xả Mở 44° BBDC 49 BBTC
o
Đóng 8° ATDC 17 ATDC
5W-30 / API SL, SJ, EC or 5W-30 / API SL, SJ, EC or
Độ nhớt/cấp độ của dầu bôi trơn
ILSAC ILSAC
10
11
CAMRY 2004
CAMRY 2004
12
1.2. C¬ cÊu trôc khuûu – thanh truyÒn
1.2.1. Th©n vμ n¾p ®éng c¬.
a. Th©n ®éng c¬
+ NhiÖm vô:
- Th©n ®éng c¬ lμ gi¸ ®ì ®Ó b¾t c¸c chi tiÕt, bé phËn cña ®éng c¬.
- ChÞu bé phËn lùc cña ®éng c¬.
- Bè trÝ t−¬ng quan c¸c bé phËn, chi tiÕt cña ®éng c¬: Trôc khuûu, trôc cam, xi lanh...
- Chøa c¸c ®−êng èng n−íc, ¸o n−íc lμm m¸t cho ®éng c¬
+ CÊu t¹o:
- Th©n ®éng c¬ ®−îc ®óc thμnh mét khèi liÒn, trong cã c¸c lç xi lanh(lç l¾p èng lãt xi lanh),
cã c¸c ®−êng n−íc lμm m¸t ®i qua, ®−êng èng dÉn dÇu b«i tr¬n, vμ c¸c vÞ trÝ ®Ó l¾p ®Æt
c¸c bé phËn kh¸c. VËt liÖu chÕ t¹o th©n ®éng c¬ th−êng lμ gang hîp kim hoÆc hîp kim
nh«m.
- §éng c¬ dïng trªn « t« th−êng cã sè xi lanh nhiÒu h¬n hai, c¸c xi lanh ®−îc xÕp thμnh
d·y th¼ng hμnh hoÆc ®−îc xÕp theo h×nh ch÷ V, W.
13
ThÐp ®óc
14
PhÇn ®Ëy kÝn phÝa d−íi th©n m¸y ®−îc gäi lμ c¸c te. C¸c te dïng ®Ó chøa dÇu b«i tr¬n ®éng
c¬
§éng c¬ MITSUBISI
15
Gi÷a n¾p m¸y vμ th©n m¸y cã l¾p ®Öm lμm kÝn (gio¨ng quyl¸t)
16
1.2.2. Nhãm Piston
Nhãm Piston gåm: Piston, vßng g¨ng(xÐc m¨ng), vμ chèt Piston
a. Piston:
+ NhiÖm vô:
- NÐn hçn hîp (kh«ng khÝ - nhiªn liÖu) trong kú nÐn
- TiÕp nhËn ¸p suÊt khÝ ch¸y chuyÓn ®éng sinh c«ng c¬ häc truyÒn qua chèt Piston, thanh
tíi trôc khuûu ®éng c¬
+ CÊu t¹o:
17
Corola
18
§Ó gi¶m tiÕng gâ khi Piston lμm viÖc chèt Piston ®−îc chÕ t¹o lÖch t©m.
19
b. XÐc m¨ng
+ NhiÖm vô: cã hai lo¹i xÐc m¨ng xÐc m¨ng khÝ(h¬i), xÐc m¨ng dÇu
- XÐc m¨ng khÝ: lμm kÝn buång ch¸y, ng¨n kh«ng cho khÝ ch¸y lät xuèng c¸cte dÇu
- XÐc m¨ng dÇu: g¹t dÇu b«i tr¬n xilanh vμ piston ®ång thêi ng¨n kh«ng cho dÇu b«i tr¬n
lät lªn buång ch¸y.
+ CÊu t¹o:
20
1.2.3. Thanh truyÒn – Trôc khuûu
a. Thanh truyÒn
+ NhiÖm vô:
TruyÒn lùc tõ Piston ®Õn trôc khuûu trong kú sinh c«ng vμ theo chiÒu ng−îc l¹i trong c¸c
kú kh¸c.
+ CÊu t¹o:
b. Trôc khuûu
+ NhiÖm vô:
TiÕp nhËn lùc tõ Piston do thanh truyÒn chuyÓ tíi vμ biÕn lùc thμnh m« men xo¾n.
+ CÊu t¹o: Trôc khuûu th−êng chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p dËp hoÆc ®óc
Cæ trôc
21
Lç dÇu
Cæ trôc
22
+ Trôc c©n b»ng
Xích cam
Trục cam
Đĩa xích cam
Xúp páp
Trục khuỷu
24
25
DÉn ®éng trùc tiÕp DÉn ®éng gi¸n tiÕp
26
27
28
+ Pha phèi khÝ
29
+ §iÒu chØnh khe hë nhiÖt
30
+ Cơ cấu bánh răng phụ (bánh răng cắt kéo)
Trong bánh răng dẫn động của trục cam có một bánh răng phụ dùng để giảm tiếng ồn
liên quan đến sự thay đổi mômen.
Bánh răng phụ này luôn luôn được lò xo đẩy theo hướng quay, giảm khe hở của bánh răng
bằng cách giữ ăn khớp với bánh răng dẫn động, để giảm tiếng ồn.
31
Piston đẩy
Buồng áp suất
thấp
Piston
Ðường dầu đẩy
Van bi 1 chiều
Buồng
áp
Lò xo van bi suất
Lò xo piston đẩy
32
Tiªu chuÈn khÝ x¶
33
1.4. HÖ thèng lµm m¸t
a. C«ng dông cña hÖ thèng lμm m¸t:
Khi ®éng c¬ lμm viÖc, c¸c chi tiÕt cña ®éng c¬ ®Æc biÖt c¸c chi tiÕt tiÕp xóc víi khÝ ch¸y
cã nhiÖt ®é rÊt cao do vËy cã thÓ dÉn ®Õn t¸c h¹i ®èi víi ®éng c¬. HÖ thèng lμm m¸t cã t¸c
dông t¶n nhiÖt khái c¸c chi tiÕt, gi÷ cho nhiÖt ®é cña c¸c chi tiÕt kh«ng v−ît qu¸ gi¸ trÞ cho
phÐp, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lμm viÖc b×nh th−êng cña ®éng c¬.
Tuy nhiªn nÕu c−êng ®é lμm m¸t lín qu¸, nhiÖt ®é c¸c chi tiÕt thÊp qu¸ g©y ¶nh h−ëng
®Õn chÊt l−îng nhiªn liÖu vμ dÇu b«i tr¬n lμm t¨ng tæn thÊt cho ®éng c¬. NhiÖt ®é tèt nhÊt
cho ®éng c¬ lμ 85-1000C.
b. Ph©n lo¹i hÖ thèng lμm m¸t:
- HÖ thèng lμm m¸t b»ng n−íc: N−íc lμm m«i chÊt trung gian ®Ó t¶n nhiÖt cho c¸c chi tiÕt.
Dùa vμo tÝnh chÊt l−u ®éng cña n−íc mμ chia thμnh c¸c lo¹i:
+ Bèc h¬i: Dïng phæ biÕn cho ®éng c¬ m¸y n«ng nghiÖp.
+ §èi l−u tù nhiªn: Dïng cho c¸c ®éng c¬ tÜnh t¹i.
+ TuÇn hoμn c−ìng bøc: Lo¹i tuÇn hoμn mét vßng dïng phæ biÕn trªn «t«, m¸y kÐo vμ ®éng
c¬ tÜnh t¹i; Lo¹i tuÇn hoμn hai vßng dïng cho ®éng c¬ tμu thuû.
- HÖ thèng lμm m¸t b»ng kh«ng khÝ ( giã) cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n, ®©y lμ ph−¬ng ph¸p c−ìng
bøc nhê qu¹t giã.
So s¸nh hai lo¹i :
Lo¹i lμm m¸t b»ng n−íc cã hiÖu qu¶ cao h¬n do lμm m¸t ®ång ®Òu h¬n ( nhiÖt dung
riªng vμ ®é nhít lín h¬n), tæn thÊt c«ng suÊt do lμm m¸t Ýt h¬n.
HÖ thèng lμm m¸t b»ng n−íc phøc t¹p h¬n( cã nhiÒu chi tiÕt h¬n, chèng rß rØ,...)
Qu¹t giã cã c«ng suÊt nhá nªn Ýt ån h¬n.
Lμm m¸t b»ng giã ®¬n gi¶n, dÔ sö dông, tiÖn lîi nhÊt lμ khi ®éng c¬ lμm viÖc ë c¸c ®iÒu
kiÖn kh¾c nghiÖt : xa m¹c, rõng s©u,..
c. Nguyªn lý lμm viÖc hÖ thèng lμm m¸t b»ng n−íc lo¹i c−ìng bøc tuÇn hoμn kÝn mét
vßng:
N−íc lμm m¸t cã
nhiÖt ®é thÊp ®−îc
b¬m 12 hót tõ b×nh
chøa phÝa d−íi cña
kÐt n−íc 7 qua ®−êng
èng 10 qua kÐt 13 ®Ó
lμm m¸t dÇu sau ®ã
vμo ®éng c¬. §Ó
ph©n phèi n−íc lμm
m¸t ®ång ®Òu cho
c¸c xylanh, n−íc sau
khi b¬m vμo th©n
m¸y 1 ch¶y qua èng
ph©n phèi 14 ®óc s½n
trong th©n m¸y. Sau
khi lμm m¸t xilanh,
n−íc lªn lμm m¸t n¾p
m¸y råi theo ®−êng
èng 3 ra khái ®éng c¬
nhiÖt ®é cao ®Õn van
34
h»ng nhiÖt 5. Van h»ng nhiÖt më, n−íc qua van vμo b×nh chøa phÝa trªn kÐt n−íc. TiÕp theo
n−íc tõ b×nh phÝa trªn ®i qua c¸c èng máng cã g¾n c¸nh t¶n nhiÖt. N−íc sÏ ®−îc lμm m¸t
nhê dßng kh«ng khÝ do qu¹t 8 ®−îc dÉn ®éng tõ trôc khuûu t¹o ra. T¹i phÝa d−íi cña kÐt lμm
m¸t, n−íc cã nhiÖt ®é thÊp h¬n l¹i ®−îc b¬m hót vμo ®éng c¬ thùc hiÖn 1 chu tr×nh lμm m¸t
tuÇn hoμn.
35
Van h»ng nhiÖt
B¬m n−íc:
Đối với quạt làm mát được dẫn động bằng đai chữ V thì tốc độ của nó tăng lên tỷ lệ với
sự tăng tốc độ của động cơ. Đối với quạt có khớp chất lỏng điều khiển bằng nhiệt độ, thì
tốc độ quạt được điều khiển bởi cảm biến nhiệt độ của luồng không khí đi qua két nước.
Khớp chất lỏng này bao gồm một bộ li hợp thuỷ lực chứa dầu silicôn.
36
Sự truyền chuyển động quay cho quạt thông qua đai chữ V được điều khiển bằng cách
điều chỉnh lượng dầu trong buồng làm việc. Khi nhiệt độ thấp, tốc độ quay của quạt được
giảm xuống để giúp động cơ nóng lên và giảm tiếng ồn. Khi nhiệt độ động cơ tăng lên, tốc
độ quạt tăng lên để cung cấp đủ lượng không khí cho két nước, tăng hiệu quả làm mát.
Hệ thống quạt làm mát thuỷ lực điều khiển bằng điện tử dùng động cơ thuỷ lực
để chạy quạt.
37
1.5. HÖ thèng b«i tr¬n ®éng c¬
Cã nhiÖm vô ®−a dÇu b«i tr¬n ®Õn c¸c bÒ mÆt lμm viÖc cña c¸c chi tiÕt ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu
kiÖn lμm viÖc b×nh th−êng cña ®éng c¬ còng nh− t¨ng tuæi bÒn cho c¸c chi tiÕt.
a. C«ng dông cña dÇu b«i tr¬n: Mét sè c«ng dông chÝnh cña dÇu b«i tr¬n.
- B«i tr¬n c¸c bÒ mÆt tiÕp xóc cã chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi víi nhau nh»m lμm gi¶m ma s¸t
do ®ã gi¶m mμi mßn, t¨ng tuæi thä chi tiÕt. Gi¶m ma s¸t ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m tæn thÊt
c¬ häc trong ®éng c¬, lμm t¨ng hiÖu suÊt , t¨ng tÝnh kinh tÕ cña ®éng c¬.
- Röa s¹ch bÒ mÆt ma s¸t c¸c chi tiÕt. Trªn bÒ mÆt ma s¸t, trong qu¸ tr×nh lμm viÖc cã thÓ
xuÊt hiÖn c¸c líp bong, trãc khái bÒ mÆt lμm viÖc. DÇu b«i tr¬n sÏ cuèn tr«i c¸c v¶y trãc
vμ ®−îc gi÷ l¹i ë bé phËn läc tr¸nh viÖc cμo x−íc c¸c chi tiÕt. T¸c dông nμy cã nghÜa næi
bËt khi ch¹y rμ ®éng c¬ ( míi hoÆc söa ch÷a).
- Lμm m¸t mét sè chi tiÕt. Do ma s¸t gi÷a c¸c cÆp chi tiÕt chuyÓn ®éng vμ mét sè chi tiÕt
nhËn nhiÖt tõ trong ®éng c¬. §Ó tr¸nh hiÖn t−îng qu¸ nhiÖt cña c¸c chi tiÕt trong ®éng c¬,
dÇu tõ hÖ thèng b«i tr¬n( cã nhiÖt ®é thÊp h¬n nhiÖt ®é chi tiÕt) ®−îc dÉn ®Õn ®Ó t¶n nhiÖt
trªn c¸c bÒ mÆt cã nhiÖt ®é cao.
- Bao kÝn khe hë gi÷a c¸c cÆp chi tiÕt nh−: piston-xylanh-xecm¨ng tr¸nh lät khÝ.
- Chèng Oxy ho¸( t¹o gØ) trªn c¸c bÒ mÆt nhê c¸c chÊt phô gia cã trong dÇu.
b. C¸c ph−¬ng ph¸p b«i tr¬n: Tuú thuéc vμo ®éng c¬, ®iÒu kiÖn lμm viÖc mμ trang bÞ hÖ
thèng b«i tr¬n cho ®éng c¬ phï hîp. Mét sè lo¹i th−êng gÆp:
- B«i tr¬n b»ng vung tÐ: Lμ ph−¬ng ph¸p b«i tr¬n nhê t¸c dông chuyÓn ®éng cña c¸c chi tiÕt
sÏ vung tÐ dÇu lªn bÒ mÆt c¸c chi tiÕt cÇn b«i tr¬n. Lo¹i nμy ®¬n gi¶n tuy nhiªn cã thÓ
kh«ng ®¸p øng ®−îc mäi yªu cÇu b«i tr¬n nªn chØ ®−îc sö dông ë ®éng c¬ cã c«ng suÊt
nhá.
- B«i tr¬n b»ng dÇu pha trong nhiªn liÖu: Lo¹i nμy ®−îc sö dông ë ®éng c¬ x¨ng hai kú
b»ng c¸ch hoμ trén x¨ng vμ dÇu. Lo¹i nμy ®¬n gi¶n tuy nhiªn kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu
cÇu lμm viÖc cña ®éng c¬.
- B«i tr¬n c−ìng bøc: Lμ ph−¬ng ph¸p b«i tr¬n phæ biÕn hiÖn nay. DÇu trong hÖ thèng b«i
tr¬n ®−îc b¬m ®Èy ®Õn c¸c bÒ mÆt ma s¸t víi ¸p suÊt nhÊt ®Þnh nªn ®¶m b¶o mäi yªu
cÇu b«i tr¬n c¸c chi tiÕt cña ®éng c¬.
- B«i tr¬n b»ng høng dÇu: DÇu ®−îc b¬m c−ìng bøc lªn cao, khi ch¶y xuèng ®−îc høng vμo
c¸c bÒ mÆt ma s¸t.
- B«i tr¬n b»ng ph−¬ng ph¸p hçn hîp: kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p trªn.
38
c) CÊu t¹o vμ nguyªn lý lμm viÖc hÖ thèng b«i tr¬n c−ìng bøc:
Toμn bé dÇu b«i tr¬n ®−îc chøa trong c¸c te cña ®éng c¬. B¬m dÇu 3 ®−îc dÉn ®éng tõ
trôc khuûu hoÆc trôc cam. DÇu ®−îc hót tõ c¸c te qua phao hót dÇu 2(cã läc th«). DÇu sau
b¬m cã ¸p suÊt cao ®i theo hai nh¸nh. Mét nh¸nh ®Õn kÐt lμm m¸t 12, t¹i ®©y dÇu ®−îc lμm
m¸t råi trë l¹i c¸c te. Nh¸nh kia qua bÇu läc th« 5 ®Õn ®−êng dÇu chÝnh 8 qua ®−êng nh¸nh
9 ®i b«i tr¬n trôc khuûu, ®Çu to thanh truyÒn, chèt piston vμ lªn nh¸nh 10 ®Õn b«i tr¬n trôc
cam....Mét phÇn nhá dÇu dÉn ®Õn bÇu läc tinh 11 råi vÒ c¸c te 1. Van an toμn 4 cho phÐp
gi÷ ¸p suÊt dÇu kh«ng ®æi trong khi ®éng c¬ lμm viÖc. Khi bÇu läc 5 bi t¾c, van 6 sÏ më cho
dÇu lªn th¼ng ®−êng dÇu chÝnh. Van 13 sÏ ®ãng khi nhiÖt ®é dÇu t¨ng cao, cho dÇu ®i qua
kÐt lμm m¸t vμ vÒ c¸c te
L−îng dÇu trong c¸c te ®−îc kiÓm tra th«ng qua que th¨m dÇu 16.
39
40
- B¬m dÇu
Bơm dầu hút dầu từ các-
te và cung cấp dầu đến
từng bộ phận của động
cơ.
Rôto bị động quay cùng
với rôto chủ động, nhưng
vì rôto bị động là lệch tâm
nên khoảng không gian
giữa hai rôto bị thay đổi.
Chính sự thay đổi không
gian này được sử dụng để
hút và bơm dầu. Có một
van an toàn được lắp
trong bơm dầu, nó sẽ xả
dầu khi áp suất đạt đến
giá trị đã định, để kiểm
soát áp suất dầu cực đại.
- Läc dÇu
Toàn bộ lượng dầu được bơm lên đều
đi qua bộ lọc dầu, ở đây, các mạt kim loại
và muội than được lọc ra.Dầu đi qua van
một chiều, vào phần chung quanh của
các phần tử lọc, ở đây dầu được lọc, sau
đó dầu vào phần trung tâm của phần tử
lọc và chảy ra ngoài. Van một chiều lắp ở
cửa của bầu lọc để ngăn không cho các
chất bẩn tích tụ ở phần ngoại vi của phần
tử lọc quay trở về động cơ, khi động cơ
dừng lại. Nếu phần tử lọc bị cáu két,
chênh lệch áp suất giữa phần bên ngoài
và phần bên trong sẽ tăng lên. Khi mức
chênh lệch đạt đến mức định trước, van
an toàn sẽ mở, và như thế dầu sẽ không
đi qua phần tử lọc mà đi tới các bộ phận
bôi trơn. Điều này cho phép tránh được
hiện tượng thiếu bôi trơn khi phần tử lọc
bị bẩn. Tuy nhiên, các phần tử lọc cần
được thay thế theo định kỳ để tránh bôi
trơn bằng dầu bẩn.
41
Khi áp suất dầu thấp [19,6 ± 4,9 kPa (0,2 ± 0.05 kG/cm2) hoặc thấp hơn]
Khi động cơ tắt máy hoặc khi áp suất thấp hơn một mức xác định, tiếp điểm bên trong
công tắc dầu đóng lại và đèn cảnh báo áp suất dầu sáng lên.
Khi áp suất dầu cao [19,6 ± 4,9 kPa (0,2 ± 0.05 kG/cm2) hoặc cao hơn]
Khi động cơ nổ máy và áp suất dầu vượt qua một mức xác định, dầu sẽ ép lên màng bên
trong công tắc dầu. Nhờ thế, công tắc được ngắt ra và đèn cảnh báo áp suất dầu tắt.
42
Tốt nhất là nhiệt độ
dầu động cơ không lên
cao quá 100oC. Nếu
nhiệt độ dầu lên trên
125 o C thì các đặc tính
bôi trơn của dầu sẽ bị
huỷ hoại ngay. Vì vậy,
một số động cơ có
trang bị bộ làm mát KhÝ lät
dầu để duy trì đặc tính
bôi trơn. Thông
thường, toàn bộ dầu
đều chảy qua bộ làm
mát rồi sau đó đi đến
các bộ phận của động
cơ. Ở nhiệt độ thấp,
dầu có độ nhớt cao
hơn và có khuynh
hướng tạo ra áp suất
cao hơn. Khi chênh
lệch áp suất giữa đầu
vào và đầu ra của bộ
làm mát vượt quá một
trị số xác định, van an
toàn sẽ mở, và dầu từ
máy bơm sẽ bỏ qua bộ
làm mát và đi tới các
bộ phận khác của động
cơ, nhờ thế mà tránh
được sự cố.
43
1.6. HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu
1.6.1. C«ng dông
HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu nãi chung cã nhiÖm vô cung cÊp nhiªn liÖu ®· t¹o thμnh hçn
hîp cho ®éng c¬ phï hîp víi mäi chÕ ®é lμm viÖc cña ®éng c¬. Do nh÷ng ®Æc ®iÓm cã tÝnh
chÊt ®Æc thï kh¸c nhau nªn hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu cho ®éng c¬ x¨ng vμ ®éng c¬
Diesel cã kh¸c nhau.
1.6.2. Ph©n lo¹i
a. HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu ®éng c¬ x¨ng:
- C«ng dông : Hệ thống cung cấp nhiên liệu động cơ xăng có nhiệm vụ hoà trộn xăng và
không khí theo một tỷ lệ nhất định theo các chế độ làm việc, đưa vào buồng đốt và đưa
khí cháy ra khỏi buồng đốt của động cơ
- Ph©n lo¹i:
+ HÖ thèng nhiªn liÖu ®éng c¬ x¨ng dïng chÕ hoμ khÝ:
+ HÖ thèng nhiªn liÖu ®éng c¬ phun x¨ng ( c¬ khÝ, ®iÖn tö).
♦HÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu cho ®éng c¬ x¨ng dïng chÕ hoµ khÝ:
NhiÖm vô:
ChuÈn bÞ vμ cung cÊp hçn hîp x¨ng vμ kh«ng khÝ, ®¶m b¶o sè l−îng vμ thμnh phÇn
hçn hîp lu«n phï hîp víi mäi chÕ ®é lμm viÖc cña ®éng c¬. Dù tr÷, cung cÊp, läc s¹ch
nhiªn liÖu vμ kh«ng khÝ.
HÖ thèng ®−îc chia lμm hai lo¹i :
+ Lo¹i ch¶y c−ìng bøc: cã b¬m chuyÓn nhiªn liÖu.
+ Lo¹i tù ch¶y: Kh«ng cã b¬m chuyÓn nhiªn liÖu.
* Tỷ lệ không khí-nhiên liệu (hỗn hợp cháy)
Trong động cơ đốt trong kiểu piston thì tỷ lệ giữa xăng và không khí gọi là hỗn hợp cháy
là lượng không khí cần để đốt cháy hết lượng nhiên liệu. Khi lượng không khí quá nhiều
hoặc quá ít thì xăng cháy không tốt, dẫn đến cháy không hết.Tối thiểu phải có 14,7 phần
không khí để đốt cháy hoàn toàn một phần xăng. Tỷ lệ này được gọi là tỷ lệ không khí-
nhiên liệu lí thuyết. Tuy nhiên, trên thực tế thì dù xăng đã được phun vào động cơ theo tỷ
lệ lí thuyết, không phải toàn bộ xăng đều được hoá hơi và trộn với không khí. Vì thế, trong
một số điều kiện cần phải sử dụng tỷ lệ hỗn hợp đậm hơn
*Các chế độ làm việc của động cơ:
- Khi khởi động:
Khi khởi động, thành của đường ống nạp, các xy lanh và nắp quy lát còn lạnh, nên nhiên
liệu được phun vào bị dính lên các thành. Trong trường hợp này hỗn hợp không khí-nhiên
liệu trong buồng đốt bị nhạt đi. Vì thế cần có hỗn hợp không khí-nhiên liệu đậm.
- Hâm nóng động cơ:
Nhiệt độ của nước làm mát càng thấp, xăng càng khó hoá hơi, làm cho xăng bắt lửa
kém. Vì thế cần hỗn hợp không khí-nhiên liệu đậm
- Khi tăng tốc:
Khi bàn đạp ga được ép xuống, sẽ xuất hiện sự trì hoãn trong cung cấp nhiên liệu do
thay đổi tải trọng, dẫn đến hỗn hợp nhiên liệu nghèo đi. Vì vậy, cần bổ sung một lượng
nhiên liệu phun vào hỗn hợp.
- Khi chạy với tốc độ không đổi:
Sau khi động cơ đã được hâm nóng, hỗn hợp nhiên liệu cung cấp cho động cơ gần như
tỷ lệ không khí-nhiên liệu lí thuyết
- Khi chịu tải nặng:
44
Khi cần sản ra công suất lớn, động cơ được cung cấp hỗn hợp nhiên liệu hơi giàu để
giảm nhiệt độ đốt cháy và đảm bảo toàn bộ lượng không khí cung cấp sẽ được sử dụng để
đốt cháy.
- Khi giảm tốc độ:
Khi không cần công suất lớn, nhiên liệu được cắt giảm một phần để làm sạch khí xả.
CÊu t¹o vμ nguyªn lý lμm viÖc cña hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu dïng chÕ hoμ khÝ lo¹i
ch¶y c−ìng bøc dïng trªn ®éng c¬ «t«:
45
Hệ thống EFI sử dụng các cảm biến khác nhau để phát hiện tình trạng của động cơ và
điều kiện chạy xe. ECU động cơ tính toán lượng phun nhiên liệu tối ưu và điều khiển cho
các vòi phun phun nhiên liệu
ECU động cơ: tính thời gian phun nhiên liệu tối ưu dựa vào các tín hiệu từ các cảm biến.
Cảm biến lưu lượng khí nạp hoặc cảm biến áp suất đường ống nạp: Cảm biến này
phát hiện khối lượng không khí nạp hoặc áp suất của ống nạp.
Cảm biến vị trí trục khuỷu: Cảm biến này phát hiện góc quay trục khuỷu và tốc độ của
động cơ.
Cảm biến vị trí trục cam: Cảm biến này phát hiện góc quay chuẩn và thời điểm của trục
cam.
Cảm biến nhiệt độ nước: Cảm biến này phát hiện nhiệt độ của nước làm mát.
Cảm biến vị trí bướm ga: Cảm biến này phát hiện góc mở của bướm ga.
Cảm biến oxy: Cảm biến này phát hiện nồng độ của oxy trong khí xả.
MPI: Multi Point Injection
46
+ Các loại EFI:
Có hai loại hệ thống EFI được phân loại theo phương pháp phát hiện lượng không khí
nạp.
47
- B¬m nhiªn liÖu: Bơm nhiên liệu được lắp trong bình nhiên liệu và được kết hợp với bộ lọc
nhiên liệu, bộ điều áp, bộ đo nhiên liệu, v.v..
48
- Bé ®iÒu ¸p: Bộ điều áp này điều chỉnh
áp suất nhiên liệu vào vòi phun ở 324
kPa (3.3 kgf/cm2). (Các giá trị này có thể
thay đổi tuỳ theo kiểu của động cơ).
Ngoài ra, bộ điều áp còn duy trì áp suất
dư trong đường ống nhiên liệu cũng
như cách thức duy trì ở van một chiều
của bơm nhiên liệu.Có hai loại phương
pháp điều chỉnh nhiên liệu.
Loại 1: Loại này điều chỉnh áp suất
nhiên liệu ở một áp suất không thay đổi.
Khi áp suất nhiên liệu vượt quá lực ép
của lò xo trong bộ điều áp, van này mở
ra để trả nhiên liệu trở về bình nhiên
liệu và điều chỉnh áp suất.
49
- Bộ giảm rung động: Bộ giảm rung
này dùng một màng ngăn để hấp thụ
một lượng nhỏ xung của áp suất nhiên
liệu sinh ra bởi việc phun nhiên liệu và
độ nén của bơm nhiên liệu.
50
§iÒu khiÓn phun:
51
C¸c hiÖu chÝnh vμ tÝn hiÖu ®iÒu chØnh
- Hệ thống ISC (Điều khiển tốc độ không tải) có một mạch đi tắt qua bướm ga, và lượng
không khí hút từ mạch đi tắt này được điều khiển bởi ISCV (Van điều chỉnh tốc độ không
tải). Van ISC dùng tín hiệu từ ECU động cơ để điều khiển động cơ ở tốc độ không tải tối ưu
tại mọi thời điểm. Hệ thống ISC gồm có van ISCV, ECU động cơ, các cảm biến và công tắc
khác nhau.
52
- Hệ thống ESA (Đánh lửa sớm điện tử):
là một hệ thống dùng ECU
động cơ để xác định thời điểm
đánh lửa dựa vào các tín hiệu
từ các cảm biến khác nhau.
ECU động cơ tính toán thời
điểm đánh lửa từ thời điểm
đánh lửa tối ưu được lưu trong
bộ nhớ để phù hợp với tình
trạng của động cơ, và sau đó
chuyển các tín hiệu đánh lửa
đến IC đánh lửa. Thời điểm
đánh lửa tối ưu cơ bản được
xác định bằng tốc độ của động
cơ và lượng không khí nạp (áp
suất đường ống nạp).
53
- Heä soá naïp raát cao, tæ soá neùn e cao (e =12). Ñoäng cô GDI vöøa coù khaû naêng taûi raát cao, söï vaän haønh
hoaøn haûo, vöøa coù caùc chæ tieâu khaùc hôn haún ñoäng cô MPI
- Söï tieâu thuï nhieân lieäu raát thaáp. Tieâu thuï nhieân lieäu coøn ít hôn ñoäng cô diesel.
- Coâng suaát ñoäng cô sieâu cao, cao hôn nhieàu so vôùi caùc loaïi ñoäng cô MPI ñang söû duïng hieän nay.
54
HÖ thèng phun x¨ng trùc tiÕp GDI (Gassoline Direct Injection)
55
Thoâng soá 4G 93 GDI 4G 93 MPI
Ñöôøng kính (D) x(S) mm 81,0 x 89,0 81,0 x 89,0
Dung tích coâng taùc (cc) 1834 1834
Soá xi lanh( i) IL-4 IL-4
Kieåu soupappe DOHC DOHC
Supap naïp : 2 Supap naïp : 2
Soá supap treân 1 xi lanh
Supap thaûi : 2 Supap thaûi : 2
Tæ soá neùn ( e ) 12,0 10,5
Bình thöôøng nhö caùc ñoäng
Ñöôøng oáng naïp Thaúng goùc ñænh piston
cô hieän nay
Ñænh piston loài loõm (Maët
Buoàng chaùy Ñænh piston baèng
cong ñænh piston)
Phun nhieân lieäu tröïc tieáp Phun nhieân lieäu taïi ñöôøng
Heä thoáng phun xaêng
vaøo trong xi lanh ñoäng cô oáng naïp
Aùp suaát phun( KG/ cm2 ) 50 3,3
DÇu §iesel tõ thïng chøa 1 ®−îc b¬m chuyÓn 3 qua bÇu läc 2 dÉn ®Õn b¬m cao ¸p 4.
T¹i ®©y nhiªn liÖu bÞ nÐn víi ¸p suÊt cao sau ®ã theo ®−êng dÉn cao ¸p 5 tíi vßi phun 6
56
phun nhiªn liÖu d¹ng s−¬ng mï hoμ trén víi kh«ng khÝ t¹o thμnh hçn hîp trong buång ®èt
®Õn cuèi hμnh tr×nh nÐn, nhiªn liÖu tù ®èt ch¸y gi·n në vμ sinh c«ng. DÇu thõa ë vßi phun
®−îc ®−a vÒ thïng dÇu qua ®−êng dÇu håi 7. Van 8 cho phÐp dÇu cã thÓ håi vÒ tõ b¬m cao
¸p.
57
HÖ thèng phun nhiªn liÖu ®iÒu khiÓn ®iÖn tö.
Buång ®èt ®éng c¬ Diesel
B¬m cao ¸p
58
59
60
61
Vßi phun c¬ khÝ
62
63
- Bugi sÊy
64
C. §éng c¬ Diesel t¨ng ¸p
Tuabin tăng áp và máy nén khí tăng áp là
những thiết bị để nén không khí vào xy-lanh,
với áp suất cao hơn áp suất khí quyển, để
tăng công suất của động cơ.
Nhìn chung, công suất của động cơ
được xác định bởi lượng hỗn hợp không khí-
nhiên liệu đốt cháy trong một quãng thời gian
nhất định và lượng hỗn hợp không khí-nhiên
liệu càng tăng thì công suất động cơ càng
lớn.Điều đó có nghĩa là, để tăng công suất
động cơ thì phải tăng dung tích động cơ
hoặc tăng tốc độ của động cơ.Vấn đề là ở
chỗ, khi tăng dung tích động cơ thì trọng
lượng của động cơ cũng tăng lên, và các yếu
tố như là tổn thất do ma sát, rung động, và
tiếng ồn lại hạn chế khả năng tăng tốc độ của
động cơ.
Tuabin tăng áp đáp ứng được cả hai yêu
cầu mâu thuẫn nhau này: tăng công suất
động cơ mà vẫn giữ cho động cơ gọn nhẹ,
bằng cách cung cấp khối lượng hỗn hợp
không khí-nhiên liệu lớn hơn mà không thay
đổi kích thước động cơ. Thiết bị tăng áp
được dẫn động bằng hai phương pháp:
Tuabin tăng áp được dẫn động bằng khí xả,
còn máy nén tăng áp thì được dẫn động từ động cơ.
Toyota đã sử dụng Tuabin nạp khí tăng áp từ năm 1980 và Máy nén tăng áp từ năm 1985
ở Nhật Bản.
-HiÖu suÊt n¹p khÝ: Khả năng nạp khí của động cơ được gọi là hiệu suất nạp khí.
Các động cơ thông thường có hiệu suất nạp khí khoảng 65-85%, do sức cản trong hệ
65
thống nạp và do khí xả chỉ qua hệ thống xả. Nhưng đối với động cơ có trang bị Tuabin nạp
khí hoặc máy nén tăng áp thì hiệu suất nạp có thể đạt trên 100%.
66
- Bánh tuabin và bánh nén khí được lắp trên cùng một trục. Khi bánh tuabin quay với tốc
độ cao nhờ có áp suất của luồng khí xả thì bánh nén khí cũng quay theo và nén không khí
vào xy-lanh. Bánh tuabin phải chịu được nhiệt và có độ bền cao vì nó tiếp xúc trực tiếp với
khí xả, quay với tốc độ cao và trở nên rất nóng. Bởi vậy, nó được làm bằng hợp kim siêu
chịu nhiệt hoặc bằng gốm.
- Khoang trung tâm đỡ bánh tuabin và bánh nén khí thông qua trục của chúng.
Trong khoang trung tâm có đường dẫn dầu để bôi trơn và làm mát cho trục và các ổ trục.
Nước làm mát động cơ cũng được tuần hoàn qua kênh làm mát trong khoang trung tâm để
nhiệt độ dầu động cơ không bị tăng lên và tránh huỷ hoại dầu.
67
- C¸c cæ trôc tù lùa hoμn toμn:
Các bánh tuabin và nén khí chạy
với tốc độ đến 100,000 v/ph, vì thế
phải sử dụng các ổ trục tự lựa
hoàn toàn để đảm bảo hấp thụ các
rung động của trục và bôi trơn trục.
Những ổ trục này được bôi trơn
bằng dầu động cơ, và quay tự do
giữa trục và vỏ hộp, nhằm giảm
ma sát, cho phép trục quay với tốc
độ cao.
- Van cửa xả được lắp trong khoang tuabin. Khi van này mở thì một phần khí xả sẽ đi tắt
qua ống xả, nhờ thế mà giữ ổn định cho áp suất nạp, khi áp suất nạp đạt đến trị số đã định
(khoảng 0,7 kg/cm2). Việc đóng mở van được kiểm soát bởi bộ chấp hành.
68
- Tuabin kÐp hai chÕ ®é:
Tuabin kép
hai chế độ bao
gồm hai Tuabin
tăng áp lắp trên
cùng một động
cơ. Khi hai tuabin
cùng làm việc ở
điều kiện tải nhẹ
hoặc tốc độ thấp,
tính thích ứng của
động cơ được cải
thiện, ví dụ thích
ứng với tăng tốc.
Khi hai tuabin
cùng làm việc ở
điều kiện tải nặng
hoặc tốc độ cao,
động cơ có thể
sản ra công suất
cao. Khi chỉ có một tuabin thì động cơ khó đạt được hiệu quả cao ở cả hai chế độ làm việc
với tải trọng nặng và tải trọng nhẹ. Trong trường hợp này chỉ có thể đạt được hiệu quả cao
ở một trong hai chế độ.
Tuabin kép sử dụng van điều khiển khí xả và van phân dòng. Nó điều khiển cho một
tuabin làm việc ở chế độ tải nhẹ và hai tuabin làm việc ở chế độ tải nặng hoặc tốc độ cao,
để tăng tính thích ứng của động cơ ở mọi tốc độ và đạt được công suất cao.
* §iÒu khiÓn phun nhiªn liÖu:
Động cơ được trang bị Tuabin tăng áp hoặc máy nén tăng áp để đưa vào xy-lanh một
lượng không khí lớn hơn. Công suất của động cơ sẽ không tăng lên được khi lượng khí
nạp này không
được đốt cháy
hoàn toàn. Vì thế,
phải tăng lượng
nhiên liệu để đốt
cháy hoàn toàn khí
nạp. Như vậy, tiêu
hao nhiên liệu sẽ
tăng lên khi tăng
công suất động cơ.
- §iÒu khiÓn c¬ häc
Đối với động cơ
Diesel, bộ bù nạp
sẽ tăng lượng bơm
nhiên liệu cực đại
phù hợp với áp suất
nạp.
69
- §iÒu khiÓn b»ng m¸y tÝnh
Trong động cơ
điều khiển bằng
máy tính, lượng
không khí nạp
được theo dõi bằng
cảm biến lưu lượng
khí nạp, còn áp
suất nạp được theo
dõi bằng bộ cảm
biến áp suất của
tuabin nạp, và sự
tăng lượng phun
nhiên liệu cực đại
được điều khiển bằ
ng ECU của động
cơ.
70
hệ thống tuabin nạp khí, nước làm mát đi qua ống thoát và trở về máy bơm nước.
71
- Khi ¸p suÊt n¹p cßn thÊp: Khi áp suất nạp còn ở mức thấp hơn trị số đã định thì bộ chấp
hành không hoạt động. Vì thế, van cửa xả vẫn đóng, và toàn bộ khí xả được dẫn đến bánh
tuabin.
- Khi ¸p suÊt n¹p cao: Khi động cơ tăng tốc độ và áp suất nạp do tuabin nạp khí cung cấp
vượt quá trị số đã định (điểm chặn) thì màng của bộ điều khiển bị ép xuống, làm cho van
cửa xả mở ra, và một phần khí xả sẽ không đi qua bánh tuabin.
Bằng cách để cho một phần khí xả bỏ qua tuabin, tốc độ quay của bánh tuabin được điều
chỉnh, để cho áp suất nạp trở về trong giới hạn đã định.
Các đèn báo tuabin tăng áp được lắp cùng trong đồng hồ táp lô, chúng báo cho người lái
xe biết về điều kiện làm việc của tuabin tăng áp, bằng các điôt phát sáng (LED) màu xanh
lá cây và màu vàng.
Khi tuabin tăng áp làm việc với áp suất trong giới hạn đã định, đèn xanh sẽ sáng lên. Khi
tuabin tăng áp làm việc với áp suất vượt quá giới hạn đã định, đèn vàng sẽ sáng lên.
72
Tèc ®é thÊp
73
Tèc ®é cao
74
Tới bộ ðiều khiển VVT-i
(Phía mở sõm) (Phía mở muộn)
ECU
X Pisto
Áp suất
Cuộn
75
- VVT-i (Variable Valve Timing-intelligent – Thời điểm phối khí thay đổi – Thông minh)
Thông thường, thời điểm phối khí được cố định, những hệ thống VVT-i sử dụng áp suất
thủy lực để xoay trục cam nạp và làm thay đổi thời điểm phối khí. Điều này có thể làm tăng
công suất, cải thiện tính kinh tế nhiên liệu và giảm khí xả ô nhiễm.
Như trong hình, hệ thống này được thiết kế để điều khiển thời điểm phối khí bằng cách
xoay trục cam trong một phạm vi 400 so với góc quay của trục khuỷu để đạt được thời điểm
phối khí tối ưu cho các điều kiện hoạt động của động cơ dựa trên tín hiệu từ các cảm biến.
76
- VVTL-i (Variable Valve Timing and Lift-intelligent - Thời điểm phối khí và hành trình
xupáp thay đổi – Thông minh) .
Hệ thống VVTL-i dựa trên hệ thống
VVT-i và áp dụng một cơ cấu đổi vấu
cam để thay đổi hành trình của xupáp
nạp và xả. Điều này cho phép được
được công suất cao mà không ảnh
hưởng đến tính kinh tế nhiên liệu hay
ô nhiễm khí xả.
Cấu tạo và hoạt động cơ bản của hệ
thống VVTL-i giống như hệ thống
VVT-i. Việc chuyển giữa hai vấu cam
có hành trình khác nhau được sử
dụng để thay đổi hành trình của
xupáp.
Cơ cấu chuyển vấu cam, ECU động
cơ chuyển giữa 2 vấu cam bằng van
điều khiển dầu VVTL dựa trên các tín
hiệu từ cảm biến nhiệt độ nước làm
mát và cảm biến vị trí trục khuỷu.
77
- Hệ thống điều khiển sấy nóng cảm biến ôxy/ cảm biến tỷ lệ không khí nhiên liệu
- Hệ thống điều khiển điều hòa không khí
- Điều khiển quạt làm mát
- ACIS (Acoustic Control Induction System – Hệ thống nạp khí có chiều dài hiệu
dụng thay đổi)
78
- Hệ thống AI (Air Injection – Phun khí) / Hệ thống AS (Air Suction – Hút khí)
Hệ thống điều khiển AI/AS là một
hệ thống mà cung cấp không khí vào
đường ống xả để đốt cháy lại khí chưa
cháy hết trong khí xả nhằm giảm khí ô
nhiễm HC và CO. Sự chênh lệch giữa
hai hệ thống này là hệ thống điều khiển
AI sử dụng bơm để cung cấp cưỡng
bức không khí còn hệ thống điều khiển
AS sử dụng độ chân không trong đường
ống xả để hút không khí vào. Hệ thống
điều khiển AI sẽ được mô tả ở đây.
79
- Hệ thống điều khiển khí nạp
Hệ thống điều khiển khí nạp được
chia thành 2 đường vào lọc khí, một
trong hai đường vào này có lắp một
van, nó mở và đóng để đạt được
hiệu quả nạp không khí phù hợp với
tốc độ động cơ. Điều này làm giảm
tiếng ồn nạp ở dải tốc độ thấp.
- T-VIS (Toyota-Variable
Induction System – Hệ thống
nạp biến đổi Toyota)
Hệ thống điều khiển áp suất tuabin tăng áp
80
Ch−¬ng II HÖ thèng truyÒn lùc
HÖ thèng truyÒn lùc trªn «t« bao gåm tËp hîp c¸c c¬ cÊu, c¸c côm nèi tõ ®éng c¬ ®Õn
b¸nh xe chñ ®éng cã nhiÖm vô:
+ TruyÒn, biÕn ®æi m«men quay vμ sè vßng quay tõ ®éng c¬ ®Õn b¸nh xe chñ ®éng ®¶m
b¶o phï hîp gi÷a chÕ ®é lμm viÖc cña ®éng c¬ víi m«men c¶n sinh ra trong qu¸ tr×nh « t«
chuyÓn ®éng.
+ C¾t ®−êng truyÒn m«men trong thêi gian dμi khi ®éng c¬ vÉn ho¹t ®éng.
+ §æi chiÒu chuyÓn ®éng « t«.
HÖ thèng truyÒn lùc th«ng th−êng ®−îc chia theo h×nh thøc truyÒn n¨ng l−îng (m«men
xo¾n): lo¹i c¬ khÝ, lo¹i thuû lùc, lo¹i ®iÖn tõ, lo¹i hçn hîp: c¬ khÝ- thuû lùc, c¬ khÝ-thuû lùc-
®iÖn tõ.
HiÖn nay, cã kai lo¹i hÖ thèng truyÒn lùc ®−îc sö dông phæ biÕn trªn c¸c « t« lμ: TruyÒn
lùc c¬ khÝ, truyÒn lùc thuû - c¬. Trong bμi gi¶ng nμy chñ yÕu tr×nh bμy cÊu t¹o cña hai lo¹i
truyÒn lùc nμy.
2.1. HÖ truyÒn lùc c¬ khÝ
CÊu t¹o c¬ b¶n cña hÖ thèng truyÒn lùc c¬ khÝ:
+ Ly hîp, hép sè chÝnh, hép ph©n phèi (nÕu cã), trôc c¸c ®¨ng, cÇu chñ ®éng, b¸n trôc,
khíp nèi (nÕu cã), b¸nh xe chñ ®éng.
2.1.1. Li hîp ma s¸t
a. C«ng dông:
Ly hîp lμ mét côm cña hÖ thèng truyÒn lùc n»m gi÷a ®éng c¬ vμ hép sè chÝnh cã chøc
n¨ng:
+ T¸ch ®éng c¬ ra khái hÖ thèng truyÒn lùc mét c¸ch døt kho¸t.
+ Nèi ®éng c¬ víi hÖ thèng truyÒn lùc mét c¸ch ªm dÞu vμ ph¶i truyÒn hÕt ®−îc toμn bé m«
men xo¾n tõ ®éng c¬ sang hÖ thèng truyÒn lùc.
+ B¶o vÖ an toμn cho c¸c côm kh¸c cña HTTL vμ ®éng c¬ khi bÞ qu¸ t¶i.
+ DËp t¾t c¸c dao ®éng céng h−ëng n©ng cao chÊt l−îng truyÒn lùc cña HTTL.
b. Ph©n lo¹i li hîp
Li hîp ®−îc ph©n lo¹i theo c¸c ph−¬ng ph¸p sau:
+Theo c¸ch truyÒn m«men xo¾n.
- Li hîp ma s¸t
- Li hîp thuû lùc.
- Li hîp ®iÖn tõ
- Li hîp liªn hîp
+Theo c¸ch t¹o lùc Ðp.
- T¹o lùc Ðp b»ng lß xo: Lμ lo¹i li hîp dïng lß xo t¹o lùc Ðp lªn ®Üa Ðp. Lß xo cã thÓ lμ lß
xo trô bè trÝ xung quanh ( mét hoÆc hai d·y ) hoÆc ë gi÷a, lß xo ®Üa, lß xo c«n.
- Li hîp ®iÖn tõ : Lùc Ðp lμ lùc ®iÖn tõ.
- Li hîp b¸n li t©m: Lùc Ðp sinh ra bëi c¸c lß xo vμ lùc li t©m cña c¸c träng khèi phô. Lo¹i
nμy ®−îc sö dông trªn «t« du lÞch vμ «t« vËn t¶i nhá v× ë ®Êy momen cùc ®¹i cña ®éng
c¬ t−¬ng øng víi sè vßng quay t−¬ng ®èi cao.
- Lo¹i li t©m: Th−êng dïng ®Ó lμm dÔ dμng ®iÒu khiÓn «t«. Trong c¸c li hîp lo¹i li t©m
dïng ®Ó ®ãng vμ më li hîp, cßn lùc Ðp ®Ó Ðp lªn ®Üa lμ do lß xo.
+Theo tr¹ng th¸i lµm viÖc.
- Li hîp th−êng ®ãng: Lo¹i nμy ®−îc sö dông hÇu hÕt trªn c¸c «t« hiÖn nay.
- Li hîp th−êng më: Lo¹i nμy th−êng ®−îc sö dông trªn m¸y kÐo.
81
+Theo ph−¬ng ph¸p dÉn ®éng ®iÒu khiÓn li hîp.
- Li hîp ®iÒu khiÓn tù ®éng.
- Li hîp ®iÒu kiÓn c−ìng bøc : Lo¹i li hîp nμy, ®Ó ®iÒu khiÓn, ng−êi l¸i t¸c ®éng mét lùc
cÇn thiÕt lªn hÖ thèng truyÒn ®éng ®iÒu khiÓn li hîp. Lo¹i nμy sö dông hÇu hÕt trªn c¸c
«t« dïng li hîp ma s¸t ®Üa ë tr¹ng th¸i th−êng ®ãng.
Theo ®Æc ®iÓm kÕt cÊu vμ nguyªn lÝ lμm viÖc cña hÖ thèng dÉn ®éng ®iÒu khiÓn cã
c¸c lo¹i dÉn ®éng :
• DÉn ®éng ®iÒu khiÓn b»ng c¬ khÝ.
• DÉn ®éng ®iÒu khiÓn b»ng thuû lùc.
• DÉn ®éng ®iÒu khiÓn cã trî lùc.
c. CÊu t¹o vμ nguyªn lý lμm viÖc cña li hîp ma s¸t th−êng ®ãng.
82
*Tr¹ng th¸i ®ãng khi ch−a cã lùc t¸c dông vμo bμn ®¹p li hîp
* Tr¹ng th¸i më khi ng−êi l¸i t¸c dông lùc vμo bμn ®¹p ly hîp
CÊu t¹o:
- PhÇn chñ ®éng: Gåm c¸c chi tiÕt b¾t trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp víi b¸nh ®μ cña ®éng
c¬: B¸nh ®μ, ®Üa Ðp, vá ly hîp, lß xo Ðp.
- PhÇn bÞ ®éng: Gåm c¸c chi tiÕt l¾p trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp víi trôc bÞ ®éng( trôc s¬
cÊp cña hép sè): Trôc bÞ ®éng, ®Üa bÞ ®éng( ®Üa ma s¸t).
- PhÇn dÉn ®éng ®iÒu khiÓn: Gåm c¸c chi tiÕt ®iÒu khiÓn ly hîp: B¹c më, ®ßn më, c¸c
chi tiÕt dÉn ®éng( thuû lùc, c¬ khÝ).
- Bé phËn t¹o lùc Ðp: Vá ly hîp, lß xo Ðp, ®Üa Ðp.
Nguyªn lý lμm viÖc:
- Tr¹ng th¸i ®ãng ( tr¹ng th¸i th−êng xuyªn lμm viÖc): D−íi t¸c dông cña lß xo Ðp: ®Üa
Ðp, ®Üa bÞ ®éng vμ b¸nh ®μ bÞ Ðp s¸t víi nhau t¹o nªn c¸c bÒ mÆt lμm viÖc. C¸c chi
tiÕt nμy t¹o thμnh mét khèi. M«men xo¾n tõ trôc khuûu ®éng c¬ truyÒn tõ b¸nh ®μ
83
qua c¸c bÒ mÆt ma s¸t truyÒn ®Õn moay¬ ®Üa bÞ ®éng tíi trôc bÞ ®éng ( trôc s¬ cÊp
cña hép sè).
- Tr¹ng th¸i më ( tr¹ng th¸i kh«ng th−êng xuyªn): Ng−êi l¸i t¸c dông lªn bμn ®¹p ly
hîp, th«ng qua c¬ cÊu ®iÒu khiÓn kÐo ®Üa Ðp di chuyÓn ng−îc chiÒu Ðp cña lß xo, bÒ
mÆt ma s¸t gi÷a b¸nh ®μ, ®Üa bÞ ®éng vμ ®Üa Ðp ®−îc gi¶i phãng. PhÇn chñ ®éng
quay theo ®éng c¬, lùc Ðp kh«ng cßn n÷a( kh«ng cßn sù nèi gi÷a phÇn chñ ®éng vμ
bÞ ®éng) ®Üa ma s¸t kh«ng ®−îc truyÒn m« men sÏ quay theo b¸nh xe chñ ®éng. Khi
nh¶ hoμn toμn bμn ®¹p ly hîp, li hîp sÏ trë l¹i tr¹ng th¸i ®ãng.
Gi÷a hai qu¸ tr×nh trªn cã sù tr−ît t−¬ng ®èi trong thêi gian ng¾n tuy nhiªn ph¸t
sinh nhiÖt rÊt lín g©y mμi mßn vμ gi¶m tuæi thä c¸c chi tiÕt.
84
1. B¸nh ®μ ; 2. Vá ngoμi li hîp ; 3. §Üa ma s¸t ;
4. §Üa Ðp ; 5. §ßn më li hîp ; 6. èng b¬m mì ; 7.
§ai èc ®iÒu chØnh ; 8. Cμng nèi ; 9. B¹c tr−ît ;
10. Trôc li hîp ; 11. Cμng më li hîp ; 12. §inh
t¸n nèi c¸c tÊm ®Üa ; 13. Vá trong li hîp ; 14. Lß
xo Ðp ; 15. §ai èc ®iÒu chØnh ; 16. Thanh kÐo ;
17. Lß xo håi vÞ cμng më li hîp ; 18. Lß xo gi¶m
chÊn ; 19. X−¬ng ®Üa ; 20. §Õ c¸ch nhiÖt lß xo
Ðp.
85
Vá li hîp
Lß xo ®Üa §Üa Ðp
§Üa ma s¸t
86
Lihîp l¾p trªn xe MA3-5335
1. Lß xo ®Èy ®Üa Ðp trung gian ; 2. Bul«ng h¹n chÕ ; 3. Vá trong li hîp ; 4. §ai èc
®iÒu chØnh ; 5. §ßn më li hîp ; 6. Cμng nèi ®ßn më li hîp ; 7. §ai èc ®iÒu chØnh
®ßn më ; 8. TÊm h·m ; 9. Quang treo ; 10. Lß xo ®ì tÊm chÆn ; 11. Bi “T” ; 12.
èng b¬m mì ; 13. Cμng më li hîp ; 14. TÊm chÆn ®Çu ®ßn më ; 15. Trôc cña cμng
më li hîp ; 16. Tay ®ßn ; 18. N¾p cña c¸cte li hîp ; 19. Vá trong li hîp ; 20. Lß xo
Ðp ; 21. §Öm c¸ch nhiÖt ; 22. §Üa Ðp ngoμi ; 23. Nót x¶ m¹t ; 24. B¸nh ®μ ; 25. §Üa
ma s¸t ; 26. §Üa Ðp trung gian ; 27. Thanh tùa ; 28. Moay¬ ; 29. Bul«ng b¾t chÆt
c¸c tÊm ®Üa ; 30. Lß xo gi¶m chÊn.
87
Li hîp l¾p trªn xe KAMAZ-5511
1. X−¬ng ®Üa ; 2. §Üa Ðp trung gian ; 3. Bul«ng h¹n chÕ ; 4. §Üa Ðp ngoμi ; 5. Cμng
nèi ; 6. §ßn më li hîp ; 7. Lß xo ®ì tÊm chÆn ; 8. èng b¬m mì ; 9. Vßng b¾t lß xo
víi tÊm chÆn ; 10. Bi “T” ; 11. Lß xo håi vÞ khíp nèi ; 12. Khíp nèi ; 13. Cμng më li
hîp ; 14. TÊm chÆn ®Çu ®ßn më ; 15. Trôc cña cμng më li hîp ; 16. Lß xo Ðp ; 17.
Vá trong li hîp ; 18. §Öm c¸ch nhiÖt ; 19. Bul«ng b¾t chÆt vá li hîp víi b¸nh ®μ ;
20. N¾p cña c¸cte li hîp ; 21. B¸nh ®μ ; 22. §Üa ma s¸t ; 23. Trôc li hîp ; 24.
Moay¬ ; 25. Lß xo gi¶m chÊn ; 26. TÊm ®Üa ; 27. Bul«ng b¾t ®ßn t¸ch ®Üa Ðp trung
gian.
88
- DÉn ®éng li hîp b»ng c¬ khÝ
89
- DÉn ®éng thuû lùc trî lùc khÝ nÐn:
90
91
92
93
2.1.2. Hép sè c¬ khÝ
Hép sè lμ bé phËn ®−îc bè trÝ sau li hîp vμ tr−íc c¸c ®¨ng trong hÖ thèng truyÒn lùc.
1. C«ng dông hép sè.
- TruyÒn c«ng suÊt tõ ®éng c¬ ®Õn b¸nh xe chñ ®éng
- Thay ®æi tØ sè truyÒn vμ m« men
- Cho phÐp « t« chuyÓn ®éng lïi, « t« dõng t¹i chç mμ kh«ng cÇn t¾t m¸y hoÆc c¾t li
hîp.
- TrÝch c«ng suÊt cho c¸c bé phËn c«ng t¸c kh¸c:xe cã têi kÐo, xe cã thïng tù chót
hμng...
2. Ph©n lo¹i hép sè c¬ khÝ
+ Hép sè 2 trôc
94
Hép sè hai trôc th−êng sö dông víi kiÓu ®éng c¬ ®Æt ngang (F-F)
95
96
+ Hép sè 3 trôc
Sè 5 Sè Sè 3 Sè Sè 1 Sè 5 Sè 4 Sè 3 Sè2 Sè1
Sè lïi
Sè lïi
Sè 5 Sè 4 Sè 3 Sè 2 Sè 1 Sè lïi
S¬ ®å cÊu t¹o
97
98
+ DÉn ®éng ®iÒu khiÓn hép sè
- §iÒu khiÓn trùc tiÕp: Loại này lắp cần chuyển số trực tiếp trên hộp số. Người ta dùng
loại này ở các xe FR vì các thao tác chuyển số nhanh và dễ xử lý.
99
-VÞ trÝ trung gian: Mỗi bánh
răng số được vào khớp với
bánh răng bị động tương
ứng và chạy lồng không
trên trục.
100
- KÕt thóc chuyÓn sè: Sau khi then
của ống trượt gài số ăn khớp với
rãnh then của vòng đồng tốc, ống
trượt tiếp tục dịch chuyển và ăn
khớp với rãnh then của bánh răng
số. Khi đó, việc chuyển số sẽ kết
thúc.
101
Mét sè lo¹i ®ång tèc
102
+ C¬ cÊu ®Þnh vÞ vµ kho¸ chèng nh¶y sè
§¶m b¶o t¹i mét thêi ®iÓm chØ cã mét tay sè ho¹t ®éng, tr¸nh viÖc vμo nhÇm sè lïi
khi « t« ®ang ch¹y tiÕn.
103
+ Hép sè cã nhiÒu tay sè
- Hép chia + Hép sè chÝnh: dïng ®Ó t¨ng vËn tèc chuyÓn ®éng trung b×nh cña « t«
Hép sè cã 2 chÕ ®é lμm viÖc: Hép chia ë tay sè cao(H) vμ hép chia ë tay sè thÊp(L)
104
- Hép sè chÝnh + hép sè phô: Hép sè phô dïng ®Ó t¨ng thªm tû sè truyÒn cña hÖ thèng
truyÒn lùc, t¨ng thªm lùc kÐo ë b¸nh xe chñ ®éng nh»m kh¾c phôc lùc c¶n lín cña mÆt
®−êng.
105
Hép sè phô ®−îc ®Æt t¸ch rêi víi hép sè chÝnh (®«i khi nèi víi nhau b¨ng trôc cardan
trung gian). Tû sè truyÒn gi¶m cña hép sè phô th−êng tõ 1,4 ÷ 2,7 , ®èi víi tû sè truyÒn t¨ng
cña hép sè phô th−êng tõ 0,7 ÷ 0,9 .
106
+ Hép ph©n phèi:
- Hép sè ph©n phèi dïng dïng ®Ó ph©n phèi moment quay truyÒn tõ hép sè chÝnh ®Õn c¸c
cÇu chñ ®éng. Ngoμi ra cßn lμm thªm nhiÖm vô t¨ng thªm lùc kÐo cho b¸nh xe chñ ®éng
(tøc lμ lμm nhiÖm vô cña hép sè phô).
- Hép sè ph©n phèi ®−îc dïng trªn «t« cã nhiÒu cÇu chñ ®éng vμ ®−îc ®Æt t¸ch víi hép sè
chÝnh (®«i khi nèi víi nhau b»ng trôc trung gian)
107
108
2.1.3. TruyÒn ®éng c¸c ®¨ng
a. C«ng dông: lμ c¬ cÊu nèi vμ truyÒn dÉn m«men xo¾n gi÷a hai tæng thμnh cã
®−êng t©m trôc kh«ng trïng nhau vμ cã dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi víi nhau.
b. Ph©n lo¹i:
- Theo c«ng dông: c¸c ®¨ng nèi c¸c côm trong hÖ thèng truyÒn lùc, nèi gi÷a c¸c thiÕt
bÞ phô
- Theo ®Æc ®iÓm ®éng häc: c¸c ®¨ng kh¸c tèc, c¸c ®¨ng ®ång tèc, khíp nèi
- Theo kÕt cÊu: cã trôc ch÷ thËp, bi, ...
109
- Khíp c¸c ®¨ng kh¸c tèc:
110
- Khíp c¸c ®¨ng ®ång tèc: Các khớp nối này chủ yếu được sử dụng ở các bán trục
của xe với các hệ thống treo độc lập và xe có cầu trước chủ động.
111
112
2.1.4. TruyÒn lùc chÝnh
a. C«ng dông:
- T¨ng m« men quay vμ thay ®æi ph−¬ng truyÒn m« men tõ ®éng c¬ ®Õn b¸nh xe chñ ®éng.
b. Ph©n lo¹i
- Theo lo¹i bé truyÒn: Bé truyÒn b¸nh r¨ng c«n, b¸nh r¨ng trô, b¸nh vÝt - trôc vÝt
- Theo sè cÆp b¸nh r¨ng ¨n khíp: TruyÒn lùc chÝnh ®¬n, truyÒn lùc chÝnh kÐp
- Theo sè cÊp truyÒn: TruyÒn lùc mét cÊp, truyÒn lùc hai cÊp
c. CÊu t¹o truyÒn lùc chÝnh ®¬n: Cã mét bé truyÒn b¸nh r¨ng
113
Mét sè truyÒn lùc chÝnh th−êng gÆp: b¸nh r¨ng c«n r¨ng th¼ng, c«n xo¾n, c«n hyp«Ýt
114
d. TruyÒn lùc chÝnh kÐp: T¨ng tû sè truyÒn vμ t¨ng kho¶ng s¸ng gÇm xe
- KÐp tËp trung: hai bé truyÒn b¸nh r¨ng bè trÝ gÇn nhau
- KÐp ph©n t¸n: Hai bé truyÒn b¸nh r¨ng bè trÝ c¸ch nhau (mét ë cum truyÒn lùc chÝnh,
mét ë b¸nh xe)
115
TruyÒn lùc chÝnh thay ®æi tû sè truyÒn.
116
2.1.5. Vi sai
a. C«ng dông vi sai: Bé vi sai ®¶m b¶o cho c¸c b¸nh xe quay víi tèc ®é kh¸c nhau lóc
xe quay vßng hay chuyÓn ®éng trªn ®−êng kh«ng b»ng ph¼ng, hoÆc cã sù sai lÖch vÒ kÝch
th−íc cña lèp, ®ång thêi ph©n phèi l¹i moment xo¾n cho hai n÷a trôc.
b. Ph©n lo¹i
- Theo c«ng dông: vi sai gi÷a c¸c b¸nh xe, vi sai gi÷a c¸c cÇu, vi sai gi÷a c¸c truyÒn lùc
c¹nh.
- Theo kÕt cÊu: vi sai b¸nh r¨ng nãn, vi sai b¸nh r¨ng trô, vi sai cam, vi sai trôc vÝt, vi sai ma
s¸t thuû lùc, vi sai cã tû sè truyÒn thay ®æi.
- Theo ®Æc tÝnh ph©n phèi moment xo¾n: vi sai ®èi xøng (moment xo¾n ph©n phèi ®iÒu trªn
c¸c trôc), vi sai kh«ng ®èi xøng (moment xo¾n ph©n phèi kh«ng ®iÒu trªn c¸c trôc).
c. CÊu t¹o vi sai
117
+ Cμi vi sai c−ìng bøc:
- Vi sai h¹n chÕ tr−ît b»ng khíp nèi thuû lùc: Khớp nối thuỷ lực là một loại khớp (ly hợp)
thuỷ lực truyền mômen quay bằng sức cản nhớt của dầu. Nó sử dụng sức cản nhớt này để
hạn chế sự trượt vi sai.
118
Vi sai h¹n chÕ tr−ît kiÓu b¸nh r¨ng xo¾n: Độ hạn chế trượt được thực hiện chủ yếu
nhờ lực ma sát được tạo ra giữa các đỉnh răng của bánh răng hành tinh và vách trong của
hộp vi sai, và ma sát được tạo ra giữa mặt đầu của bánh răng bán trục và vòng đệm chặn.
119
120
2.1.6. B¸n trôc
a. C«ng dông: Dïng ®Ó truyÒn m«men tõ truyÒn lùc chÝnh ®Òn c¸c b¸nh xe chñ ®éng.
b. Ph©n lo¹i:
Theo kÕt cÊu cña c¸c æ tùa :
- B¸n trôc kh«ng gi¶m t¶i
- B¸n trôc gi¶m t¶i 1/2.
- B¸n trôc gi¶m t¶i 3/4.
- B¸n trôc gi¶m t¶i hoμn toμn.
+ B¸n trôc kh«ng gi¶m t¶i:
æ tùa bªn trong vμ bªn ngoμi ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc. Lo¹i nμy hiÖn nay kh«ng sö dông
v× tuæi bÒn kh«ng cao
+ B¸n trôc gi¶m t¶i 1/2 :
æ tùa bªn trong ®Æt trªn vá vi sai vμ æ tùa bªn ngoμi ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc.
+ B¸n trôc gi¶m t¶i 3/4:
æ tùa bªn trong ®Æt trªn vá vi sai vμ æ tùa bªn ngoμi ®Æt lªn dÇm cÇu vμ may ¬ b¸nh xe
mμ kh«ng ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc.
+ B¸n trôc gi¶m t¶i hoµn toµn:
æ tùa bªn trong ®Æt trªn vá vi sai vμ 2 æ tùa bªn ngoμi ®Æt lªn dÇm cÇu vμ may ¬ b¸nh xe
mμ kh«ng ®Æt trùc tiÕp lªn b¸n trôc.
121
2.2. HÖ thèng truyÒn lùc thuû c¬
+ Hép sè thuû c¬, hép ph©n phèi ( nÕu cã), trôc c¸c ®¨ng, cÇu chñ ®éng, b¸n trôc, b¸nh xe
chñ ®éng.
2.2.1. BiÕn m« thuû lùc
122
Bé biÕn m« bao gåm: phÇn chñ ®éng ®−îc gäi lμ b¸nh b¬m (B) dÉn ®éng b»ng trôc
khuûu, phÇn bÞ ®éng gäi lμ b¸nh tuabin (T) nèi víi trôc s¬ cÊp cña hép sè, phÇn ph¶n øng
gäi lμ b¸nh dÉn h−íng (D).
Bộ biến mô vừa truyền vừa khuyếch đại mô men từ động cơ vào hộp số (Bộ truyền bánh
răng hành tinh) thông qua môi chất là dầu hộp số tự động (ATF) .
+ Nguyªn lý khuyÕch ®¹i m«men: ViÖc khuyÕch ®¹i m«men b»ng biÕn m« ®−îc thùc hiÖn
b»ng c¸ch sö dông bé phËn ®¶o chiÒu (b¸nh dÉn h−íng). NÕu kh«ng cã b¸nh dÉn h−íng
th× dßng dÇu khi quay trë l¹i b¸nh b¬m tõ b¸nh tuabin nã sÏ ®èi diÖn víi chiÒu cña dßng
dÇu ®i ra tõ b¸nh b¬m. B¸nh b¬m ph¶i sö dông mét phÇn m«men tõ ®éng c¬ ®Ó lμm thay
®æi chiÒu chuyÓn ®éng cña dßng dÇu ®Õn tõ b¸nh tuabin. Khi sö dông b¸nh dÉn h−íng, nã
®iÒu chØnh chiÒu chuyÓn ®éng cña dßng dÇu sau khi ra khái b¸nh tuabin ®Õn b¸nh b¬m cã
chiÒu chuyÓn ®éng cïng víi chiÒu cña dßng dÇu ®i ra khái b¸nh b¬m, do vËy kh«ng cã sù
hao tæn m«men. Dßng dÇu ®−îc ®iÒu chØnh l¹i dßng chuyÓn ®éng nμy cßn cã t¸c dông lμm
cho b¸nh b¬m biÕn ®æi m«men t¨ng thªm. V× dßng dÇu nμy ®i vμo b¸nh b¬m víi mét ®éng
n¨ng s½n cã, do vËy ®éng n¨ng cña dßng dÇu trong b¸nh b¬m t¨ng lªn rÊt nhanh, sù t¨ng
®éng n¨ng nμy sÏ lμm cho dßng dÇu v¨ng ra khái b¸nh b¬m vμ ®i ®Õn c¸nh tuabin víi mét
®éng n¨ng rÊt lín.
123
h−íng quay cïng víi b¸nh b¬m, nh− vËy cho phÐp dÇu trë vÒ b¸nh b¬m. Khi b¸nh dÉn
h−íng b¾t ®Çu quay theo cïng h−íng víi b¸nh b¬m lóc tèc ®é quay cña b¸nh tuabin ®¹t
®Õn mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi tèc ®é quay cña b¸nh b¬m. HiÖn t−îng ®ã ®−îc gäi lμ ®iÓm ly
hîp hay ®iÓm nèi.
2.2.2. Hép sè thuû c¬ ®iÒu khiÓn tù ®éng
Trong hÖ thèng truyÒn lùc hép sè hμnh tinh ®−îc ®Æt sau bé biÕn m«, cã nhiÖm vô truyÒn
m«men cña ®éng c¬ tõ trôc s¬ cÊp ®Õn trôc thø cÊp cña hép sè, cung cÊp nh÷ng tû sè
truyÒn kh¸c nhau ®Ó cho xe vËn hμnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau.
CÊu t¹o cña hép sè hμnh tinh dïng trªn «t« ®−îc tæ hîp tõ c¸c c¬ cÊu hμnh tinh (CCHT)
c¬ b¶n hoÆc tõ c¸c c¬ cÊu hμnh tinh tæ hîp.
Trªn «t« con dïng ë ba d¹ng c¬ b¶n:
+ CCHT kiÓu wilson ®éc lËp;
+ CCHT theo s¬ ®å Sympson;
+ CCHT theo s¬ ®å Ravigneaux.
a. CÊu t¹o cña CCHT Wilson ®éc lËp (CCHT c¬ b¶n)
124
b¸nh r¨ng mÆt trêi trong khi còng quay quanh trôc cña nã theo chiÒu kim ®ång hå. §iÒu ®ã
lμm cho tèc ®é quay cña cÇn dÉn gi¶m xuèng tuú theo sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao vμ
b¸nh r¨ng mÆt trêi.
* T¨ng tèc
Ho¹t ®éng c¶u c¸c b¸nh r¨ng: B¸nh r¨ng bao lμ
phÇn tö bÞ ®éng, b¸nh r¨ng mÆt trêi cè ®Þnh, cÇn dÉn lμ
phÇn tö chñ ®éng.
Khi cÇn dÉn quay theo chiÒu kim ®ång hå c¸c b¸nh
r¨ng hμnh tinh quay xung quanh b¸nh r¨ng mÆt trêi
trong khi chóng còng quay quanh trôc cña nã theo
chiÒu kim ®ång hå. §iÒu ®ã lμm cho c¸c b¸nh r¨ng bao
t¨ng tèc tuú thuéc vμo sè r¨ng cña b¸nh r¨ng bao vμ
mÆt trêi.
*§¶o chiÒu
Ho¹t ®éng cña c¸c b¸nh r¨ng: B¸nh r¨ng bao lμ
phÇn tö bÞ ®éng, b¸nh r¨ng mÆt trêi lμ phÇn tö chñ
®éng, cÇn dÉn cè ®Þnh.
Khi b¸nh r¨ng mÆt trêi quay theo chiÒu kim ®ång hå,
cÇn dÉn bÞ cè ®Þnh cho nªn c¸c b¸nh r¨ng hμnh tinh lóc
nμy chØ quay quanh trôc cña nã vμ ®ãng vai trß nh− nh÷ng
b¸nh r¨ng trung gian. B¸nh r¨ng trung gian sÏ ®¶o chiÒu
chuyÓn ®éng quay
* TruyÒn th¼ng
ChÕ ®é truyÒn th¼ng, trôc chñ ®éng vμ trôc bÞ ®éng quay
cïng tèc ®é. §Ó thùc hiÖn ®−îc chÕ ®é truyÒn th¼ng th× hai
trong ba phÇn tö trong c¬ cÊu hμnh tinh ph¶i kho¸ víi
nhau. Trong tr−êng hîp nμy CCHT ®ãng vai trß nh− mét
khíp nèi cøng.
125
126
127
128
2.2.3. Hép sè v« cÊp ®iÒu khiÓn tù ®éng
129
130
2.2.4. HÖ thèng ®iÒu khiÓn
Trong hép sè tù ®éng viÖc thay ®æi c¸c sè truyÒn ®−îc thùc hiÖn nhê t¸c dông cña chÕ
®é lμm viÖc cña ®éng c¬ vμ m«men c¶n g©y ra ®èi víi hÖ thèng truyÒn lùc. C¸c c¶m biÕn
theo dâi liªn tôc qu¸ tr×nh thay ®æi trªn, t¹o lªn c¸c tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn vμ th«ng qua c¬ cÊu
thõa hμnh t¸c dông vμo c¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn cña hép sè tù ®éng, c¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn
nμy sÏ thùc hiÖn viÖc kho¸ thÝch hîp kh©u cña CCHT ®Ó cã tû sè truyÒn phï hîp.
C¸c phÇn tö ®iÒu khiÓn trong hép sè hμnh tinh gåm c¸c lo¹i sau: C¸c lo¹i ly hîp kho¸ lμm
viÖc trong dÇu, c¸c lo¹i phanh d¶i, c¸c khíp mét chiÒu.
a. Ly hîp kho¸
Ly hîp kho¸ th−êng dïng ®Ó kho¸ mét kh©u cña CCHT víi vá t¹o nªn phanh dõng hoÆc
kho¸ hai kh©u cña CCHT víi nhau t¹o nªn liªn kÕt cïng quay víi tèc ®é nh− nhau.
Ly hîp kho¸ dïng ë d¹ng ly hîp ma s¸t nhiÒu ®Üa lμm viÖc trong dÇu, ho¹t ®éng b»ng ¸p
lùc dÇu cña hÖ thèng thuû lùc ®iÒu khiÓn. CÊu t¹o cña ly hîp kho¸ gåm c¸c ®Üa ma s¸t cã
r¨ng trong vμ ngoμi. C¸c ®Üa ma s¸t r¨ng trong g¾n víi phÇn th©n trong cña bé phËn nμy,
cßn c¸c ®Üa ma s¸t r¨ng ngoμi g¾n víi mét bé phËn kh¸c t¹o nªn vá cña ly hîp.
131
CÊu t¹o cña phanh d¶i bao gåm: BÒ mÆt trô cña chi tiÕt cÇn kho¸ ®−îc gäi lμ trèng phanh,
d¶i phanh quÊn quanh vßng ngoμi cña chèng phanh. Mét ®Çu cña d¶i phanh ®−îc b¾t chÆt
víi vá cña hép sè b»ng chèt, ®Çu cßn l¹i tiÕp xóc víi piston phanh qua cÇn ®Èy piston..
Khi ¸p suÊt thuû lùc t¸c dông lªn piston lμm cho piston dÞch chuyÓn trong xi lanh nÐn lß
xo l¹i, cÇn ®Èy dÞch chuyÓn cïng víi víi piston vμ Ên vμo mét ®Çu cña d¶i phanh. Do ®Çu
kia cña d¶i phanh ®−îc b¾t chÆt vμo vá hép sè, ®−êng kÝnh cña d¶i phanh gi¶m xuèng, v×
vËy d¶i phanh sÏ kÑp chÆt lÊy trèng phanh vμ gi÷ cho nã ®øng yªn. T¹i thêi ®iÓm nμy, mét
lùc ma s¸t cao ®−îc t¹o ra gi÷a d¶i phanh vμ trèng phanh lμm cho trèng cïng víi mét kh©u
nμo ®ã cña CCHT ®øng yªn.
Khi dÇu cã ¸p suÊt ®−îc x¶ ra khái xi lanh, piston vμ cÇn ®Èy bÞ Ên ng−îc trë l¹i b»ng lùc
håi vÞ cña lß xo do vËy trèng phanh ®−îc nh¶ ra bëi d¶i phanh.
c.Khíp mét chiÒu
Khíp mét chiÒu trong hép sè hμnh tinh ngoμi viÖc bè trÝ ë b¸nh dÉn h−íng cña bé biÕn
m«, nã cßn ®−îc bè trÝ trong c¬ cÊu ®iÒu khiÓn cña CCHT. T¸c dông cña khíp mét chiÒu lμ
nh»m x¸c ®Þnh mét chiÒu quay gi÷a c¸c phÇn tö cã chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi víi nhau.
Trong hép sè hμnh tinh khíp mét chiÒu lμm chøc n¨ng cña phÇn tö ®iÒu khiÓn trong qu¸
tr×nh chuyÓn sè, ngoμi ra nã cßn lμm nhiÖm vô cña c¬ cÊu an toμn.
Khíp mét chiÒu cã nhiÒu lo¹i cÊu t¹o kh¸c nhau: D¹ng cam, d¹ng bi cÇu, d¹ng trô. Tuy
nhiªn chóng ®Òu lμm viÖc theo nguyªn lý cña chªm.
CÊu t¹o vμ ho¹t ®éng cña khíp mét chiÒu d¹ng cam
§èi víi khíp mét chiÒu d¹ng trô th× nguyªn lý còng t−¬ng tù nh− khíp mét chiÒu d¹ng bi
cÇu.
132
133
- Bé ®iÒu khiÓn b»ng thuû lùc:
Các li hợp và phanh vận hành bộ truyền bánh răng hành tinh làm việc nhờ áp suất thuỷ
lực. Bộ điều khiển thuỷ lực sinh ra và điều chỉnh áp suất thuỷ lực này và thay đổi các
đường dẫn nó.
Bơm dầu có chức năng
tạo ra áp suất thuỷ lực.
Bơm dầu sản ra áp suất
thuỷ lực cần thiết cho hoạt
động của hộp số tự động
bằng việc dẫn động vỏ bộ
biến mô (động cơ).
Áp suất thuỷ lực tạo ra
từ bơm dầu được điều
chỉnh bằng van điều áp sơ
cấp. Ngoài ra, van bướm
ga cũng tạo ra áp suất
thuỷ lực thích hợp với
công suất phát ra của
động cơ.
Khi li hợp và phanh của bộ truyền bánh răng hành tinh được đưa vào vận hành thì việc
chuyển các số được thực hiện. Đường dẫn dầu được tạo ra tuỳ thuộc vào vị trí chuyển số
134
do van điều khiển thực hiện. Khi tốc độ xe tăng thì các tín hiệu được chuyển tới các van
điện từ từ ECU động cơ & ECT. Các van điện từ sẽ vận hành các van chuyển số để
chuyển các số tốc độ.
B¬m dÇu
135
Các cảm biến/công tắc
đóng vai trò thu thập
các dạng dữ liệu để
quyết định các thông
số điều khiển khác
nhau và biến đổi chúng
thành các tín hiệu điện,
và các tín hiệu đó sẽ
được truyền tới ECU
động cơ & ECT.
136
Ch−¬ng III: Bé phËn chuyÓn ®éng
3.1. Khung « t«
a. C«ng dông:
- Khung xe lμ x−¬ng cèt cña « t« ®Ó g¸ ®ì vμ l¾p ghÐp víi c¸c bé phËn cña xe: ®éng c¬,
c¸c bé phËn cña hÖ thèng truyÒn lùc, c¬ cÊu ®iÒu khiÓn, thiÕt bÞ phô vμ thiÕt bÞ chuyªn
dïng,...
- Khung xe cã ®é cøng v÷ng vμ kh¶ n¨ng chÞu t¶i tèt. Cã h×nh d¹ng tèi −u ®Ó cho phÐp h¹
thÊp träng t©m cña xe, ®¶m b¶o hμnh tr×nh lμm viÖc cña hÖ thèng treo vμ viÖc ®iÒu khiÓn
c¸c b¸nh xe dÉn h−íng.
b. Ph©n lo¹i
- C¨n cø vμo lo¹i xe cã thÓ chia thμnh:
+ Khung xe con( Khung vμ vá t¸ch rêi hoÆc khung vμ vá liªn kÕt l¹i víi nhau).
+ Khung xe t¶i, xe kh¸ch, xe buýt
+ Khung ®oμn xe, xe chuyªn dïng,...
- Theo kÕt cÊu cña khung cã thÓ chia thμnh:
+ KÕt cÊu d¹ng dÇm: xμ däc, xμ ngang liªn kÕt
+ KÕt cÊu d¹ng giμn.
c. KÕt cÊu mét sè lo¹i khung « t«:
+ KÕt cÊu khung xe con
Khung « t« INNOVA
137
+ KÕt cÊu khung xe t¶i, xe kh¸ch, xe buýt
Khung « t« KAMAZ
138
DÇm däc th¼ng
139
+ KÕt cÊu khung ®oμn xe.
140
3.2. DÇm cÇu
I. C«ng dông cña dÇm cÇu
- DÇm cÇu cã c«ng dông g¸ ®ì toμn bé phÇn khèi l−îng ®−îc treo vμ chøa ®ùng hoÆc g¸ ®ì
c¸c bé phËn kh«ng ®−îc treo.
- DÇm cÇu th−êng ®−îc bè trÝ trªn hÖ thèng treo phô thuéc.
II. Ph©n lo¹i:
- Theo ph−¬ng ph¸p chÕ t¹o cã thÓ chia thμnh:
+ ChÕ t¹o b»ng hμn, dËp
+ ChÕ t¹o b»ng ®óc.
+ Liªn hîp
- Theo lo¹i cÇu cã thÓ chia ra:
+ DÇm cÇu bÞ ®éng, dÉn h−íng hoÆc kh«ng dÉn h−íng,
+ DÇm cÇu chñ ®éng, dÉn h−íng hoÆc kh«ng dÉn h−íng.
- Theo kÕt cÊu hÖ thèng treo:
+ DÇm cÇu liÒn : treo phô thuéc,
+ DÇm cÇu chia c¾t: treo ®éc lËp.
III. KÕt cÊu
1. DÇm cÇu dÉn h−íng:
- §Æc ®iÓm:
+ §ì phÇn träng l−îng phÝa tr−íc cña « t«,
+ Liªn kÕt c¸c b¸nh xe dÉn h−íng vμ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng dÉn h−íng, ®iÒu khiÓn dÔ dμng
th«ng qua hÖ thèng l¸i,
+ Víi lo¹i dÇm cÇu dÉn h−íng vμ chñ ®éng cßn cã nhiÖm vô truyÒn lùc vμ m«men ®Çy ®ñ tõ
b¸nh xe lªn khung.
- KÕt cÊu:
+ DÇm cÇu dÉn h−íng bÞ ®éng,
+ DÇm cÇu dÉn h−íng chñ ®éng,
+ DÇm cÇu kh«ng dÉn h−íng chñ ®éng,
+ DÇm cÇu kh«ng dÉn h−íng, kh«ng chñ ®éng.
2. Vá cÇu chñ ®éng:
- §Æc ®iÓm: bao bäc côm truyÒn lùc chÝnh, vi sai vμ b¸n trôc. ChÞu träng l−îng toμn bé cña
« t« ®Æt lªn c¸c b¸nh xe phÝa sau ®ång thêi nhËn vμ truyÒn lùc kÐo, phanh, m«men.
Vá cÇu th−êng ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p ®óc tõ gang rÌn hoÆc gang c¶i tiÕn.
Cßn cã thÓ chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p dËp hμn tõ ph«i thÐp dËp.
141
- KÕt cÊu:
+ DÇm cÇu chñ ®éng
142
3.3. B¸nh xe vµ lèp
- B¸nh xe lμ côm t¹o chøc n¨ng chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cho xe, nhê nã mμ « t« cã thÓ thùc
hiÖn di chuyÓn trªn ®−êng. B¸nh xe cÇn ph¶i l¨n ªm dÞu vμ t¹o kh¶ n¨ng b¸m tèt nhÊt trªn
nÒn ®−êng. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng, b¸nh xe lu«n ph¶i tiÕp nhËn c¸c lùc, m«men vμ
c¸c chÊn ®éng tõ mÆt ®−êng t¸c dông lªn khung xe vμ ng−îc l¹i.
- KÕt cÊu cña b¸nh xe thay ®æi nhiÒu vμ ®−îc c¶i thiÖn nh»m n©ng cao chÊt l−îng chuyÓn
®éng cña xe.
CÊu t¹o chung cña b¸nh xe gåm cã: lèp, vμnh, ®Üa vμnh vμ moay¬. Lèp, vμnh, ®Üa vμnh
®−îc liªn kÕt víi moay¬ qua mèi ghÐp bu l«ng( cã mÆt c«n ®¶m b¶o ®Þnh t©m). M«men
xo¾n truyÒn cho c¸c b¸nh xe chñ ®éng th«ng qua b¸n trôc. B¸n trôc n»m trong ngâng trôc
vμ cã mÆt bÝch liªn kÕt víi moay ¬ qua mèi ghÐp bul«ng.
I. lèp «t«
1. CÊu t¹o lèp « t«:
CÊu t¹o chung cña lèp bao gåm: líp cao su lãt trong, líp sîi ( x−¬ng lèp), líp ®Öm, líp
hoa lèp, thμnh bªn, vai lèp, tanh lèp b»ng kim lo¹i.
Hoa lèp:
- §Æc ®iÓm:
+ Líp cao su dμy bªn ngoμi cïng cña lèp, n»m trªn bÒ mÆt l¨n trªn nÒn ®−êng cã c¸c h×nh
d¹ng kh¸c nhau cã nhiÖm vô b¶o vÖ líp sîi bªn trong vμ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng b¸m tèt nhÊt
víi nÒn ®−êng.
+ Cã c¸c r·nh bè trÝ tho¸t n−íc tèt nhÊt khi ®i trªn ®−êng −ít.
. Lo¹i cã hoa lèp nhá hoÆc rÊt nhá : Dïng cho xe ch¹y trªn nÒn ®−êng tèt ( xa lé, thμnh
phè) ®¶m b¶o kh¶ n¨ng b¸m ®−êng tèt.
. Lo¹i cã hoa lèp th«ng th−êng: Dïng cho xe ch¹y trªn nÒn ®−êng cøng vμ ®−êng ®Êt,
. Lo¹i hoa lèp cã r·nh lín vμ th«: Dïng cho xe ch¹y trªn nÒn ®−êng xÊu( c«ng tr−êng, b·i,
®−êng lÇy..).
143
2. Ph©n lo¹i lèp « t«:
a) C¨n cø vµo ph−¬ng ph¸p lµm kÝn mµ cã thÓ ph©n lo¹i:
- Lèp kh«ng s¨m: Ký hiÖu: TUBE LESS dïng cho xe cã tèc ®é cao do ®Æc ®iÓm an
toμn (khi bÞ sù cè víi lèp, h¬i ra rÊt chËm do líp cao su dμy).
+ §Æc ®iÓm: Líp trong cïng cã líp cao su dμy ®Ó tr¸nh lät khÝ, vËt liÖu c¸c líp sîi còng
tèt h¬n ®Ó tr¸nh lät khÝ
. Cã ®é tin cËy lμm viÖc cao,
. NhiÖt ®é trong lèp thÊp (do kh«ng cã sù ma s¸t gi÷a lèp vμ s¨m) nªn tuæi thä cao,
. §é cøng lín( kh«ng cã chi tiÕt ®μn håi lμ s¨m).
. Yªu cÇu ®é kÝn khÝt mèi l¾p ghÐp vμnh vμ lèp cao ®−îc quyÕt ®Þnh bëi h×nh d¸ng h×nh
häc cña lßng vμnh.
- Lèp cã s¨m: Ký hiÖu trªn bÒ mÆt lèp: TUBE TYPE
+ §Æc ®iÓm:
. Lèp nhÑ, máng, kh¶ n¨ng ®μn håi tèt,
. NhiÖt ®é thÊp h¬n.
. DÔ l¾p r¸p vμ tuæi thä cao.
b) C¨n cø vµo kÕt cÊu líp sîi mµnh:
- Lèp cã sîi mµnh ®an h−íng kÝnh : Ký hiÖu trªn lèp cã ch÷ R: ( Radial).
+ §Æc ®iÓm: Cã hai líp sîi ®an chÐo mét gãc 10-30o vμ líp mμnh h−íng kÝnh Lèp lo¹i
nμy cã ®é mμi mßn bÒ mÆt nhá, ®é ®μn håi tèt, lùc c¶n l¨n nhá, nh¹y c¶m víi sù quay
vßng cña b¸nh xe dÉn h−íng, ®é gi·n në thÓ tÝch nhá, ®é cøng v÷ng vμ chÞu lùc däc vμ
bªn ®ång ®Òu.
- Lèp cã sîi mµnh ®an chÐo. Ký hiÖu trªn lèp cã ch÷ D: (Diagonal).
+ §Æc ®iÓm: C¸c sîi mμnh ®an chÐo so víi mÆt ph¼ng däc tõ gãc 300- 400. Nhê viÖc ®an
chÐo, lèp cã kh¶ n¨ng ®μn håi däc lín, sù biÕn d¹ng bªn Ýt h¬n, chÞu lùc bªn tèt, ®é cøng
v÷ng cao nªn cã tiÕng ån, thÝch hîp víi « t« cã vËn tèc trung b×nh hay nhá.
- Lèp cã líp sîi kim lo¹i:
+ §Æc ®iÓm: Cã ®é bÒn cao, kh¶ n¨ng qu¸ t¶i cao, kh¶ n¨ng truyÒn nhiÖt tèt. Th−êng
cã 1 hoÆc 2 líp sîi mμnh kim lo¹i lμ thÐp hîp kim.
TREAD: 4 PLIES ( 2 PLIES RAYON + PLIES STEEL)
SIDEWALL: 2 PLIES RAYON
- Sè l−îng líp mµnh vµ ¸p suÊt h¬i lèp: KÝ hiÖu: _PR
+ §Æc ®iÓm: Lèp cã sè sîi mμnh lín cã kh¶ n¨ng chÞu t¶i lín. Tuy nhiªn lμm t¨ng lùc
c¶n l¨n cña b¸nh xe. T−¬ng øng víi sè líp lμ ¸p suÊt h¬i lèp cho phÐp.
VÝ dô:
- 4PR t−¬ng øng ¸p suÊt lèp Pmax=0,22MPa ≈ 2,2 KG/cm2
- 6PR t−¬ng øng ¸p suÊt lèp Pmax=0,25MPa ≈ 2,5 KG/cm2
144
- 8PR t−¬ng øng ¸p suÊt lèp Pmax=0,28MPa ≈ 2,8 KG/cm2
c) C¨n cø vµo ¸p suÊt khÝ nÐn bªn trong lèp:
- Lèp ¸p suÊt thÊp: p= 0,8-5(kG/cm2). Ký hiÖu: B-d (Inch hoÆc mm)
VÝ dô: 185-14. NghÜa lμ: B=185(mm), d=14(inch)
- Lèp ¸p suÊt cao: p= 5-7kG/cm2. Ký hiÖu: D × B hoÆc D × H(inch hoÆc mm)
VÝ dô: 880 × 135. NghÜa lμ D=880(mm); H=135(mm).
3. KÝch th−íc h×nh häc cña lèp ( Pr«fin)
- ChiÒu réng : B hoÆc ký hiÖu W ( inch; mm)
- ChiÒu cao: H( inch; mm)
- §−êng kÝnh ngoµi cña lèp: D( inch; mm)
- §−êng kÝnh l¾p víi vµnh cña lèp: d(inch; mm)
4. Ký hiÖu c¸c lo¹i lèp
Theo mét sè tiªu chuÈn:
145
- Lßng vµnh:
+ §¶m b¶o lèp kh«ng cã kh¶ n¨ng dÞch chuyÓn theo ph−¬ng däc trôc b¸nh xe. BÒ mÆt tùa
th−êng nghiªng 10 ®Õn 50 ®Ó lèp b¸m ch¾c vμo vμnh kh«ng bÞ xoay.
+ Víi lo¹i lèp kh«ng s¨m, bÒ mÆt tùa cña lßng vμnh cã h×nh d¹ng ®Æc biÖt ®Ó ®¶m b¶o mèi
ghÐp gi÷a lèp vμ vμnh tr¸nh hiÖn t−îng rß rØ khÝ nÐn.
- §Üa vµnh: ®Üa vμnh cã thÓ g¾n víi lßng vμnh b»ng ph−¬ng ph¸p hμn hoÆc ®inh t¸n. Cã xÎ
c¸nh t¶n nhiÖt, cã c¸c lç ®Þnh t©m ®Ó cè ®Þnh b¸nh xe víi moay¬.
2. Ký hiÖu cña vμnh:
- ChiÒu réng lßng vµnh: b(inch hoÆc mm)
- §−êng kÝnh l¾p lèp xe : d1( inch hoÆc mm)
III. Moay¬:
B¸nh xe ®−îc liªn kÕt víi moay ¬ b»ng bul«ng th«ng qua ®Üa vμnh ®¶m b¶o ®é ®ång
t©m b»ng c¸c mÆt c«n trªn bul«ng vμ ®ai èc. Moay ¬ quay trªn c¸c æ bi. ë cÇu chñ ®éng
moay ¬ quay ®−îc b¾t chÆt víi bÝch cña b¸n trôc. Moay ¬ ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p
®óc tõ thÐp hoÆc gang rÌn.
146
IV. C¸c gãc ®Æt b¸nh xe dÉn h−íng
ViÖc bè trÝ c¸c gãc ®Æt b¸nh xe dÉn h−íng liªn quan ®Õn tÝnh ®iÒu khiÓn vμ æn ®Þnh
chuyÓn ®éng. Xe ph¶i cã tÝnh n¨ng æn ®Þnh khi ®i trªn ®−êng th¼ng vμ khi ®i ra khái ®−êng
vßng th× ph¶i cã kh¶ n¨ng håi phôc tr¹ng th¸i ®i th¼ng. Do ®ã b¸nh xe ®−îc l¾p ®Æt víi c¸c
gãc kh¸c nhau so víi mÆt ®−êng vμ ®èi víi hÖ thèng treo kh¸c nhau.
1. Gãc nghiªng ngang cña b¸nh xe ( gãc Camber): γ
Gãc nghiªng ngang cña b¸nh xe lμ gãc ®−îc x¸c ®Þnh trong mÆt ph¼ng ngang cña
xe t¹o nªn bëi mÆt ph¼ng däc ®i qua t©m b¸nh xe víi ph−¬ng th¼ng ®øng.
Gãc nμy cã gi¸ trÞ tõ 1/2 ®Õn 10 ,®−îc gäi lμ d−¬ng khi nghiªng ra ngoμi vμ ng−îc l¹i
gäi lμ ©m.
Trªn mét sè lo¹i xe gãc nμy cßn cã gi¸ trÞ b»ng kh«ng.
Gãc camber ©m:
- Khi quay vßng, gãc camber ©m lμm gi¶m kh¶ n¨ng nghiªng cña b¸nh xe nªn sÏ duy tr× tèt
kh¶ n¨ng quay vßng, gi¶m thμnh phÇn lùc bªn.
Gãc camber d−¬ng:
- Khi gãc quay vßng d−¬ng sÏ lμm gi¶m t¶i
träng th¼ng ®øng t¸c dông lªn æ trôc vμ cam
l¸i
- Gi÷ cho b¸nh xe khái bÞ tuét do cã thμnh
phÇn lùc däc trôc khi ®Æt b¸nh xe cã gãc
camber d−¬ng.
Gãc camber kh«ng:
- Khi chuyÓn ®éng trªn nÒn ®−êng b»ng
ph¼ng, gãc camber kh«ng ®¶m b¶o b¸nh xe
mßn ®Òu.
2. §é chôm cña b¸nh xe
§é chôm cña b¸nh xe lμ ®é lÖch cña phÇn tr−íc so víi phÇn sau b¸nh xe khi nh×n tõ
trªn xuèng d−íi theo h−íng chuyÓn ®éng cña xe. Gãc lÖch cña b¸nh xe ®−îc gäi lμ gãc
chôm.
147
- §é chôm ®ãng vai trß æn ®Þnh vµnh l¸i:
+ Khi b¸nh xe bÞ ®éng dÉn h−íng l¨n xuÊt hiÖn lùc däc Pf ( lùc c¶n l¨n) ng−îc chiÒu
chuyÓn ®éng cña xe, lùc nμy g©y ra mét m«men quay ®èi víi t©m trô ®øng víi kho¶ng c¸ch
r0. M«men nμy Ðp c¸c b¸nh xe quay vÒ phÝa sau lμm mÊt æn ®Þnh l¸i, ®é chôm d−¬ng sÏ
kh¾c phôc hiÖn t−îng nμy t¹o nªn sù æn ®Þnh khi chuyÓn ®éng th¼ng. Gi¸ trÞ ®é chôm nμy tõ
2-3 (mm).
+ Khi b¸nh xe chñ ®éng dÉn h−íng l¨n, m«men sinh ra t¹i trô ®øng bëi lùc kÐo sÏ Ðp
c¸c b¸nh xe quay vμo phÝa trong nªn cÇn ®Æt ®é cho·i cho b¸nh xe. MÆt kh¸c khi chÞu lùc
c¶n l¨n vμ lùc phanh nªn ®é cho·i nμy th−êng ®Æt cã gi¸ trÞ nhá hoÆc b»ng kh«ng. Gi¸ trÞ
®é cho·i tõ -3 ÷ -2 (mm).
+ Khi xe ®i vμo ®−êng nghiªng, c¸c b¸nh xe cã xu h−íng nghiªng vμo phÝa nghiªng,
nÕu b¸nh xe cã ®é chôm sÏ lμm cho c¸c b¸nh xe cã xu h−íng quay theo chiÒu ng−îc l¹i
tøc lμ æn ®Þnh khi ®i th¼ng.
3. Gãc nghiªng ngang cña trô ®øng ( kingpin angle). σ
Gãc nghiªng ngang cña trô ®øng lμ gãc hîp bëi ®−êng t©m trô ®øng vμ ph−¬ng
th¼ng ®øng trong mÆt ph¼ng c¾t ngang.
148
Lμ gãc ®−îc x¸c ®Þnh trong mÆt ph¼ng däc cña xe vμ t¹o nªn bëi t©m ®−êng trô
®øng víi ph−¬ng th¼ng ®øng trong mÆt ph¼ng däc.
Khi nh×n theo chiÒu chuyÓn ®éng däc xe gãc τ cã gi¸ trÞ d−¬ng khi ®−êng t©m trô ®øng
lÖch vÒ phÝa sau vμ cã gi¸ trÞ ©m khi ®−êng t©m trô ®øng lÖch vÒ phÝa tr−íc.
Gãc lÖch nμy kÌm theo ®é lÖch däc( nk) lμ kho¶ng c¸ch gi÷a ®−êng t©m trô ®øng giao víi
mÆt ®−êng víi víi ®−êng t©m b¸nh xe giao víi mÆt ®−êng trong mÆt ph¼ng däc.
§é lÖch vÒ phÝa tr−íc, khi ®i vμo ®−êng vßng hoÆc chÞu t¸c ®éng cña lùc bªn, ph¶n lùc bªn
t¸c ®éng lªn b¸nh xe sÏ sinh ra m«men c¶n quay vßng lμm b¸nh xe cã xu h−íng quay vÒ vÞ
trÝ trung gian ®i th¼ng. Gi¸ trÞ gãc nμy vμo kho¶ng 00 ÷ 120 khi ®ã ®é lÖch vμo kho¶ng
0 ÷ 25(mm)
149
150
3.4. HÖ thèng treo
Mét sè kh¸i niÖm :
- Khèi l−îng ®−îc treo: Lμ toμn bé khèi l−îng th©n
xe ®−îc ®ì bëi hÖ thèng treo. Nã bao gåm: khung,
vá, ®éng c¬, hÖ thèng truyÒn lùc,...
- Khèi l−îng kh«ng ®−îc treo: lμ phÇn khèi l−îng
kh«ng ®−îc ®ì bëi hÖ thèng treo. Bao gåm: côm
b¸nh xe, cÇu xe,...
- Sù dao ®éng cña phÇn ®−îc treo cña «t«:
1. Sù l¾c däc ( pitching_ sù xãc n¶y theo ph−¬ng
th¼ng ®øng). Lμ sù dao ®éng lªn xuèng cña phÇn
tr−íc vμ sau cña xe quanh träng t©m cña nã.
2. Sù l¾c ngang ( Rolling). Khi xe quay vßng hay ®i
vμo ®−êng mÊp m«, c¸c lß xo ë mét phÝa sÏ gi·n
ra cßn phÝa kia bÞ nÐn co l¹i. §iÒu nμy lμm cho xe
bÞ l¾c ngang.
3. Sù xãc n¶y( bouncing) lμ sù dÞch chuyÓn lªn
xuèng cña th©n xe. Khi xe ®i víi tèc ®é cao trªn
nÒn ®−êng gîn sãng, hiÖn t−îng nμy rÊt dÔ x¶y ra.
4. Sù xoay ®øng ( jawing) lμ sù quay th©n xe theo
ph−¬ng däc quanh träng t©m cña xe. Trªn ®−êng
cã sù l¾c däc th× sù xoay ®øng nμy còng xuÊt hiÖn.
- Sù dao ®éng cña phÇn khèi l−îng kh«ng ®−îc
treo:
1. Sù dÞch ®øng:
lμ sù dÞch chuyÓn lªn xuèng cña c¸c b¸nh xe trªn
mçi cÇu xe. §iÒu nμy th−êng x¶y ra khi xe ®i trªn
®−êng gîn sãng víi tèc ®é trung b×nh hay cao.
2. Sù xoay däc theo cÇu xe:
lμ sù dao ®éng lªn xuèng ng−îc h−íng nhau cña c¸c b¸nh xe trªn mçi cÇu lμm cho b¸nh
xe nÈy lªn khái mÆt ®−êng. Th−êng x¶y ra ®èi víi hÖ treo phô thuéc.
3. Sù uèn:
lμ hiÖn t−îng c¸c l¸ nhÝp cã xu h−íng bÞ uèn quanh b¶n th©n cÇu xe do m«men xo¾n chñ
®éng ( kÐo hoÆc phanh) truyÒn tíi.
I- C«ng dông, ph©n lo¹i
1.1. C«ng dông:
1. §ì th©n xe lªn trªn cÇu xe; cho phÐp b¸nh xe chuyÓn ®éng t−¬ng ®èi theo ph−¬ng
th¼ng ®øng ®èi víi khung xe hoÆc vá xe; h¹n chÕ nh÷ng chuyÓn ®éng kh«ng muèn cã kh¸c
cña b¸nh xe.
2. Bé phËn cña hÖ thèng treo thùc hiÖn nhiÖm vô hÊp thô vμ dËp t¾t c¸c dao ®éng, rung
®éng, va ®Ëp mÆt ®−êng truyÒn lªn.
3. §¶m nhËn kh¶ n¨ng truyÒn lùc vμ m«men gi÷a b¸nh xe vμ khung xe :
C«ng dông cña hÖ thèng treo ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c phÇn tö cña hÖ thèng treo:
- PhÇn tö ®μn håi: lμm gi¶m nhÑ t¶i träng ®éng t¸c dông tõ b¸nh xe lªn khung vμ ®¶m b¶o
®é ªm dÞu cÇn thiÕt khi chuyÓn ®éng.
- PhÇn tö dÉn h−íng: X¸c ®Þnh tÝnh chÊt dÞch chuyÓn cña c¸c b¸nh xe vμ ®¶m nhËn kh¶
n¨ng truyÒn lùc ®Çy ®ñ tõ mÆt ®−êng t¸c dông lªn th©n xe.
- PhÇn tö gi¶m chÊn: DËp t¾t dao ®éng cña « t« khi ph¸t sinh dao ®éng.
151
- PhÇn tö æn ®Þnh ngang: Víi chøc n¨ng lμ phÇn tö ®μn håi phô lμm t¨ng kh¶ n¨ng chèng
lËt th©n xe khi cã sù thay ®æi t¶i träng trong mÆt ph¼ng ngang.
- C¸c phÇn tö phô kh¸c: vÊu cao su, thanh chÞu lùc phô,...cã t¸c dông t¨ng cøng, h¹n chÕ
hμnh tr×nh vμ chÞu thªm t¶i träng.
1.2. Ph©n lo¹i
ViÖc ph©n lo¹i hÖ thèng treo dùa theo c¸c c¨n cø sau :
- Theo lo¹i bé phËn ®μn håi chia ra :
+ Lo¹i b»ng kim lo¹i ( gåm cã nhÝp l¸, lß xo, thanh xo¾n )
+ Lo¹i khÝ ( lo¹i bäc b»ng cao su - sîi, mμng, lo¹i èng ).
+ Lo¹i thuû lùc (lo¹i èng ).
+ Lo¹i cao su.
- Theo s¬ ®å bé phËn dÉn h−íng chia ra :
+ Lo¹i phô thuéc víi cÇu liÒn ( lo¹i riªng vμ lo¹i th¨ng b»ng).
+ Lo¹i ®éc lËp ( mét ®ßn, hai ®ßn,...).
-Theo ph−¬ng ph¸p dËp t¾t dao ®éng chia ra :
+ Lo¹i gi¶m chÊn thuû lùc ( lo¹i t¸c dông mét chiÒu, lo¹i t¸c dông 2 chiÒu ).
+Lo¹i ma s¸t c¬ ( ma s¸t trong bé phËn ®μn håi, trong bé phËn dÉn h−íng).
- Theo ph−¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn cã thÓ chia ra:
+ HÖ thèng treo bÞ ®éng ( kh«ng ®−îc ®iÒu khiÓn)
+ HÖ thèng treo chñ ®éng ( HÖ thèng treo cã ®iÒu khiÓn)
II. cÊu T¹o chung vµ nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng treo.
2.1. S¬ ®å vμ nguyªn lý lμm viÖc cña hÖ thèng treo phô thuéc:
a) §Æc ®iÓm cña hÖ thèng treo phô thuéc:
DÇm cÇu liªn kÕt cøng hai b¸nh xe ë hai bªn. ë cÇu chñ ®éng, dÇm cÇu chñ ®éng liªn
kÕt hai b¸nh xe. ë cÇu dÉn h−íng, dÇm cÇu liÒn b»ng thÐp ®Þnh h×nh liªn kÕt hai b¸nh xe.
- Nh−îc ®iÓm:
+ Khèi l−îng kh«ng treo lín: t¨ng t¶i träng ®éng, va ®Ëp, gi¶m ®é ªm dÞu vμ sù b¸m cña
b¸nh xe,
+ ChiÒu cao träng t©m lín do ®¶m b¶o kho¶ng c¸ch lμm viÖc cña cÇu xe: ¶nh h−ëng ®Õn
tÝnh æn ®Þnh, chiÕm kh«ng gian lín,
+ Nèi cøng b¸nh xe dÔ g©y nªn nh÷ng chuyÓn vÞ phô.
- −u ®iÓm:
+ VÕt b¸nh xe cè ®Þnh: gi¶m ®é mßn ngang cña lèp,
+ Kh¶ n¨ng chÞu lùc bªn tèt do hai b¸nh xe ®−îc liªn kÕt víi nhau: gi¶m sù tr−ît bªn,
+ C«ng nghÖ chÕ t¹o ®¬n gi¶n, dÔ th¸o l¾p, söa ch÷a thay thÕ.
2.2. S¬ ®å vμ nguyªn lý lμm viÖc cña hÖ thèng treo ®éc lËp:
152
a) §Æc ®iÓm cña hÖ thèng treo ®éc lËp:
Hai b¸nh xe ë hai bªn dÞch chuyÓn ®éc lËp víi nhau. Sù dÞch chuyÓn cña b¸nh xe nμy
kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn b¸nh xe kh¸c ( nÕu coi th©n xe ®øng yªn).
S¬ ®å hÖ thèng
treo ®éc lËp
1. Th©n xe
2. Bé phËn ®μn håi
3. Bé phËn gi¶n
chÊn
4. §ßn ngang trªn
5. §ßn ngang d−íi
- Nh−îc ®iÓm:
+ KÕt cÊu phøc t¹p: khã kh¨n khi th¸o l¾p, söa ch÷a vμ b¶o d−ìng,
- −u ®iÓm:
+ §¶m b¶o ®éng häc ®−îc ®óng vμ chÝnh x¸c h¬n, tuú theo kÕt cÊu mμ gi¶m ®−îc ®é tr−ît
ngang: gi¶m ®é mμi mßn lèp
+ Cã kh«ng gian ®Ó bè trÝ c¸c bé phËn kh¸c: h¹ thÊp träng t©m xe, t¨ng ®é æn ®Þnh chuyÓn
®éng,
+ Khèi l−îng phÇn kh«ng treo nhá: gi¶m sù va ®Ëp vμ ph¸t sinh t¶i träng ®éng.
III. CÊu t¹o c¸c bé phËn cña hÖ thèng treo
3.1 Bé phËn ®µn håi:
1. Chøc n¨ng:
- Cã nhiÖm vô ®−a vïng tÇn sè dao ®éng ®ã phï hîp vïng tÇn sè thÝch hîp víi ng−êi
sö dông( 60-85d®/ph).
- Nèi mÒm gi÷a b¸nh xe vμ thïng xe gi¶m nhÑ t¶i träng ®éng t¸c dông tõ b¸nh xe lªn
khung trªn c¸c ®Þa h×nh kh¸c nhau.
- Cã ®−êng ®Æc tÝnh ®μn håi phï hîp víi c¸c chÕ ®é ho¹t ®éng cña xe.
2. KÕt cÊu:
PhÇn tö ®μn håi cña hÖ thèng treo cã thÓ lμ kim lo¹i: nhÝp l¸, lß xo, thanh xo¾n hoÆc
phi kim lo¹i : cao su, khÝ nÐn, thuû lùc ngoμi ra cã thÓ dïng kÕt hîp c¸c lo¹i phÇn tö ®μn håi
trªn.
a) NhÝp l¸:
NhÝp ®−îc dïng phæ biÕn nhÊt v× nhÝp võa lμ bé phËn ®μn håi, bé phËn dÉn h−íng vμ
mét phÇn lμm nhiÖm vô gi¶m chÊn.
153
- §Æc ®iÓm cña phÇn tö ®μn håi nhÝp l¸:
+ KÕt cÊu:
+ L¾p r¸p:
. C¸c l¸ nhÝp ®−îc l¾p ghÐp thμnh bé, cã bé phËn kÑp ngang ®Ó tr¸nh kh¶ n¨ng x«
ngang khi nhÝp lμm viÖc.
. Bé nhÝp ®−îc b¾t chÆt víi dÇm cÇu th«ng qua bul«ng quang nhÝp, liªn kÕt víi khung
th«ng qua tai nhÝp vμ quang treo (®Ó c¸c l¸ nhÝp biÕn d¹ng tù do).
+ §Æc tÝnh ®μn håi: §−êng ®Æc tÝnh ®μn håi cña nhÝp l¸ ®−îc coi lμ tuyÕn tÝnh, tøc lμ ®é
cøng cña nã Ýt thay ®æi d−íi t¸c dông cña t¶i träng.
§Ó t¨ng cøng ng−êi ta ta cã thÓ bè dïng c¸c c¸ch sau:
. Dïng nhÝp phô:
. Dïng vÊu tú ë gi÷a ®Çu nhÝp víi chç b¾t quang nhÝp.
. Bè trÝ nghiªng mãc treo nhÝp.
. Bè trÝ mét l¸ nhÝp liªn kÕt ®Ó chÞu lùc däc cßn c¸c l¸ nhÝp kh¸c ®−îc bè trÝ tù do.
b) Lß xo:
HÖ thèng treo víi phÇn tö ®μn håi lμ lß xo ®−îc sö dông réng r·i trªn « t« con vμ « t« t¶i
nhÑ.
- §Æc ®iÓm cña phÇn tö ®μn håi lß xo:
+ KÕt cÊu: chÕ t¹o tõ thanh thÐp cã tiÕt diÖn trßn hay vu«ng
+ −u ®iÓm: kÕt cÊu ®¬n gi¶n, cã tuæi thä cao h¬n do kh«ng cã ma s¸t khi lμm viÖc, kh«ng
ph¶i b¶o d−ìng vμ ch¨m sãc.
+ Nh−îc ®iÓm: kh«ng cã kh¶ n¨ng dÉn h−íng vμ gi¶m chÊn. Do vËy bè trÝ phøc t¹p h¬n so
víi lo¹i dïng nhÝp l¸.
+ Bè trÝ: Th−êng bè trÝ trªn cÇu tr−íc ®éc lËp hoÆc cÇu sau phô thuéc
+ §Æc tÝnh ®μn håi: §−êng ®Æc tÝnh ®μn håi tuyÕn tÝnh.
c) Thanh xo¾n : Thanh xo¾n lμ mét thanh thÐp ®μn håi, dïng tÝnh ®μn håi xo¾n ®Ó chèng l¹i
sù xo¾n.
- §Æc ®iÓm cña phÇn tö ®μn håi thanh xo¾n:
+ KÕt cÊu:
+ Bè trÝ:
+ L¾p r¸p:
+ §Æc tÝnh ®μn håi: TuyÕn tÝnh víi gãc xo¾n.
154
d) Bé phËn ®μn håi phô b»ng cao su:
Chøc n¨ng t¨ng cøng vμ h¹n chÕ hμnh tr×nh cña hÖ thèng treo.
§Æc ®iÓm:
- −u ®iÓm:
+ Cã ®é bÒn cao, kh«ng ph¶i b¶o d−ìng, söa ch÷a;
+ Kh¶ n¨ng hÊp thô n¨ng l−îng tèt
+ Träng l−îng nhá vμ cã ®Æc tÝnh ®μn håi phi tuyÕn.
- Nh−îc ®iÓm:
+ Cã sù biÕn chÊt ¶nh h−ëng ®Õn ®Æc tÝnh ®μn håi khi nhiÖt ®é thay ®æi
+ Sù biÕn d¹ng d− lín
®) KiÓu khÝ nÐn.
KiÓu khÝ nÐn ®−îc sö dông nhiÒu trªn xe t¶i, trªn mét sè xe con h¹ng sang.
- §Æc ®iÓm phÇn tö ®μn håi khÝ nÐn:
+ KÕt cÊu:
+ Bè trÝ
+ L¾p r¸p:
+ §Æc ®iÓm:
- −u ®iÓm :
+ Cã kh¶ n¨ng tù ®éng thay ®æi ®é cøng cña hÖ thèng treo.
+ HÖ thèng treo khÝ nÐn cßn cã mét −u ®iÓm n÷a ®ã lμ kh«ng cã ma s¸t trong c¸c
phÇn tö ®μn håi; träng l−îng cña phÇn tö ®μn håi nhá.
- Nh−îc ®iÓm:
+ Kh«ng cã kh¶ n¨ng dÉn h−íng.
+ HÖ thèng ®iÒu khiÓn phøc t¹p.
e) KiÓu thuû khÝ:
Bé phËn ®μn håi dïng kÕt hîp chøc n¨ng gi÷a bé phËn ®μn håi, bé phËn gi¶m chÊn t¹o
®iÒu kiÖn ®Ó ®iÒu chØnh chiÒu cao vμ träng t©m xe tù ®éng.
3.2. Bé phËn gi¶m chÊn:
1. Chøc n¨ng:
- DËp t¾t dao ®éng ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh xe chuyÓn ®éng tõ mÆt ®−êng lªn khung xe
trong c¸c ®Þa h×nh kh¸c nhau mét c¸ch nhanh
chãng.
- §¶m b¶o dao ®éng cña phÇn kh«ng treo
nhá nhÊt, sù tiÕp xóc cña b¸nh xe trªn nÒn ®−êng,
n©ng cao kh¶ n¨ng b¸m ®−êng vμ an toμn trong
chuyÓn ®éng.
2. Ph©n lo¹i:
Gi¶m chÊn ®−îc ph©n lo¹i theo cÊu t¹o vμ ho¹t ®éng cña chóng:
- Ph©n lo¹i theo ho¹t ®éng:
+ T¸c dông mét chiÒu: chÊn ®éng chØ bÞ dËp t¾t ë hμnh tr×nh tr¶ tøc lμ lóc b¸nh xe ®i xa
khung ( Kn xÊp xØ b»ng 0).
+ T¸c dông hai chiÒu: chÊn ®éng bÞ dËp t¾t ë c¶ hμnh tr×nh nÐn vμ tr¶.
- Theo cÊu t¹o:
+ KiÓu èng ®¬n
+ KiÓu èng kÐp
- Theo m«i chÊt c«ng t¸c:
+ Lo¹i thuû lùc
155
+ Lo¹i khÝ.
3. Nguyªn lý lμm viÖc
a) B¶n chÊt vËt lý qu¸ tr×nh x¶y ra trong gi¶m chÊn
B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh lμm viÖc cña gi¶m chÊn lμ qu¸
tr×nh tiªu hao c¬ n¨ng( biÕn c¬ n¨ng thμnh nhiÖt
n¨ng.
b) §−êng ®Æc tÝnh cña gi¶m chÊn thuû lùc
Lùc c¶n gi¶m chÊn lμ mét hμm phô thuéc vμo vËn tèc
t−¬ng ®èi cña c¸c dao ®éng t−¬ng ®èi gi÷a thïng xe
víi b¸nh xe.
1. Hμnh tr×nh nÐn : Khi b¸nh xe ®Õn gÇn khung xe (gÆp ph¶i mÊp m«)
t−¬ng øng víi hμnh tr×nh cÇn piston ®i xuèng
- NÐn nhÑ:
- NÐn m¹nh:
2. Hμnh tr×nh tr¶ : Khi b¸nh xe xa khung xe (khi ®i xuèng æ gμ), t−¬ng øng víi hμnh tr×nh
cÇn piston ®i lªn phÝa trªn.
156
- Tr¶ m¹nh:
- Tr¶ nhÑ:
3. KÕt cÊu gi¶m chÊn.
Trªn « t« hiÖn nay phæ biÕn dïng lo¹i gi¶m chÊn ho¹t ®éng hai chiÒu cã 2 vá
4. Bé phËn dÉn h−íng
4.1. Chøc n¨ng:
- X¸c ®Þnh tÝnh chÊt chuyÓn ®éng (®éng häc) cña b¸nh xe ®èi víi khung, vá xe.
- TiÕp nhËn vμ truyÒn lùc, m« men gi÷a b¸nh xe víi khung vá xe.
C¨n cø theo s¬ ®å bé phËn dÉn h−íng chia ra lo¹i hÖ thèng treo ®éc lËp vμ lo¹i hÖ thèng
treo phô thuéc.
4.2. HÖ thèng treo phô thuéc:
KÕt cÊu hÖ thèng treo phô thuéc th«ng dông:
a) PhÇn tö ®μn håi nhÝp l¸: ®a sè sö dông trªn xe t¶i, xe kh¸ch, xe buýt vμ treo sau cña xe
du lÞch.
b) PhÇn tö ®μn håi lß xo:
c) PhÇn tö ®μn håi khÝ nÐn hoÆc thuû khÝ:
4.3. HÖ thèng treo ®éc lËp:
KÕt cÊu hÖ thèng treo ®éc lËp th«ng dông:
1. HÖ thèng treo víi ®ßn ngang:
a) §éng häc :
- Lo¹i mét ®ßn ngang:
- Lo¹i hai ®ßn ngang cã c¬ cÊu h×nh b×nh hμnh:
- Lo¹i hai dßn ngang cã c¬ cÊu h×nh thang:
b) §Æc ®iÓm lo¹i hai ®ßn ngang.
−u ®iÓm:
+ Sù linh ho¹t cña hÖ thèng treo thiÕt kÕ.
+ DÔ dμng gi¶m chiÒu cao mòi xe
+ Träng t©m xe ®−îc h¹ thÊp, t¨ng ®é æn ®Þnh khi chuyÓn ®éng.
+ §é nghiªng thïng xe khi quay vßng nhá. C¸c gãc ®Æt b¸nh xe thay ®æi Ýt vμ chuyÓn vÞ bªn
nhá nªn mßn lèp Ýt.
+ Khèi l−îng kh«ng ®−îc treo nhá ®¶m b¶o ®é ªm dÞu khi ®i trªn ®−êng xÊu.
Nh−îc ®iÓm :
+ KÕt cÊu phøc t¹p, khã kh¨n cho viÖc bè trÝ trong khoang ®éng c¬.
+ Cã sù thay ®æi lín gãc ®Æt b¸nh xe do dung sai cña c¸c chi tiÕt khi l¾p r¸p
2. HÖ thèng treo Mc.Pherson
§Æc ®iÓm kÕt cÊu:
−u ®iÓm:
+ CÊu tróc ®¬n gi¶n, Ýt chi tiÕt, gi¶m nhÑ khèi l−îng kh«ng
®−îc treo
+ DÔ dμng bè trÝ trong khoang ®éng c¬
+ cã thÓ ®iÒu chØnh chiÒu cao träng t©m xe b»ng bu l«ng.
Nh−îc ®iÓm:
+ H¹n chÕ ®éng häc cña hÖ treo: ChiÒu cao t©m quay
dao ®éng lín; ®Æc tÝnh ®iÒu chØnh cña gãc camber thÊp
+Khã gi¶m chiÒu cao mòi xe.
+ Cã kh¶ n¨ng g©y ra sù thay ®æi gãc nghiªng ngang
b¸nh xe, vÕt b¸nh xe
3. HÖ treo ®ßn däc
157
- S¬ ®å cÊu t¹o nh− h×nh vÏ.
- §Æc ®iÓm cña lo¹i treo ®ßn däc:
+ Kh«ng x¶y ra sù thay ®æi chiÒu dμi vÕt b¸nh xe, gãc nghiªng
b¸nh xe, ®é chôm b¸nh xe khi b¸nh xe dÞch chuyÓn, c¸c gi¸ trÞ
nμy ®Òu b»ng kh«ng.
+ Khíp nèi ®ßn däc víi khung vá th−êng lμm b»ng cao su. §Ó
t¨ng ®é cøng v÷ng cho hÖ treo nμy ng−êi ta th−êng bè trÝ: ®Æt lß
xo ngay trªn t©m trôc b¸nh xe; t¨ng chiÒu dμi ®ßn däc;
158
thèng ®iÒu khiÓn tù ®éng. Tuú thuéc vμo kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn c¸c th«ng sè cña hÖ thèng
treo ®iÒu khiÓn ng−êi ta ph©n thμnh hai lo¹i: hÖ thèng treo tÝch cùc hoμn toμn vμ hÖ thèng
treo b¸n tÝch cùc (hÖ thèng treo chØ cã th«ng sè cña gi¶m chÊn ®−îc ®iÒu khiÓn).
2. HÖ thèng treo tÝch cùc:
159
Zs - dÞch chuyÓn khèi l−îng ®−îc treo; Zu - dÞch chuyÓn khèi
l−îng kh«ng ®−îc treo; Cs - ®é cøng phÇn tö ®μn håi; Ks(t) - hÖ sè c¶n
gi¶m chÊn; Ct - ®é cøng cña lèp; q0 - mÊp m« biªn d¹ng ®−êng.
160
HÖ thèng treo tr−íc xe Mercedes-
Benz
161
HÖ thèng treo sau
162
163
164
Ch−¬ng IV: C¸c hÖ thèng ®iÒu khiÓn
4.1.HÖ thèng l¸i
1. C«ng dông, ph©n lo¹i hÖ thèng l¸i
a. C«ng dông
HÖ thèng l¸i cña « t« dïng ®Ó thay ®æi vμ duy tr× h−íng chuyÓn ®éng cña «t« theo mét
h−íng nhÊt ®Þnh nμo ®ã.
b. Ph©n lo¹i.
+ Theo c¸ch bè trÝ vμnh tay l¸i
- HÖ thèng l¸i víi vμnh l¸i bè trÝ bªn tr¸i (khi chiÒu thuËn ®i ®−êng lμ chiÒu ph¶i).
-HÖ thèng l¸i víi vμnh l¸i bè trÝ bªn ph¶i (khi chiÒu thuËn ®i ®−êng lμ chiÒu tr¸i).
+ Theo kÕt cÊu cña c¬ cÊu l¸i
- Trôc vÝt - cung r¨ng
- Trôc vÝt - con l¨n
- B¸nh r¨ng- thanh r¨ng
- Liªn hîp (TrôcvÝt_ ª cu - ®ßn quay hay trôc vÝt _ªcu thanh r¨ng-cung r¨ng ).
+ Theo kÕt cÊu vμ nguyªn lý lμm viÖc cña bé trî lùc
- Trî lùc thuû lùc.
- Lo¹i trî lùc khÝ (gåm c¶ c−êng hãa ch©n kh«ng).
- Lo¹i trî lùc ®iÖn.
+ Theo sè l−îng cÇu dÉn h−íng
- Mét cÇu dÉn h−íng.
- NhiÒu cÇu dÉn h−íng.
- TÊt c¶ c¸c cÇu dÉn h−íng
2. CÊu t¹o chung hÖ thèng l¸i
a. HÖ thèng l¸i kh«ng cã trî lùc:
Trªn mét sè « t« t¶i cã träng t¶i nhá, « t« du lÞch cã c«ng suÊt lÝt trung b×nh vμ nhá
kh«ng bè trÝ trî lùc l¸i, cÊu t¹o hÖ thèng l¸i gåm: c¬ cÊu l¸i, dÉn ®éng l¸i
165
b. HÖ thèng l¸i cã trî lùc:
§èi víi «t« t¶i cã träng t¶i lín, xe kh¸ch lo¹i võa vμ lín th× lùc t¸c dông lªn vμnh tay l¸i
rÊt lín, ®Ó lμm gi¶m nhÑ lùc t¸c dông lªn vμnh tay l¸i khi ®iÒu khiÓn hÖ thèng l¸i bè trÝ thªm
trî lùc l¸i, hiÖn nay ®Ó t¨ng tÝnh an toμn cho «t« chuyÓn ®éng ë tèc ®é cao th× c¶ trªn c¸c
lo¹i « t« con còng ®−îc bè trÝ trî lùc.
H×nh 4.2: HÖ thèng l¸i cã trî lùc:xy lanh lùc bè trÝ trªn h×nh thang l¸i; van ph©n phèi bè trÝ
t¹i c¬ cÊu l¸i dïng trªn c¸c « t« con
Bé trî lùc cã nhiÒu vÞ trÝ ®Æt tuú vμo cÊu t¹o hÖ thèng l¸i, th«ng th−êng ®−îc ®Æt t¹i c¬
cÊu l¸i, hoÆc trªn h×nh thang l¸i.
166
H×nh 4.3:VÞ trÝ ®Æt van ph©n phèi vμ xy lanh lùc: a-xy lanh lùc ®Æt riªng, van ph©n
phèi ®Æt t¹i c¬ cÊu l¸i; b-van ph©n phèi vμ xy lanh lùc ®Æt riªng; c-van ph©n phèi vμ xy
lanh lùc ®Æt t¹i mét vÞ trÝ ngoμi c¬ cÊu l¸i
167
HÖ thèng l¸i nμy th−êng ®−îc bè trÝ trªn c¸c « t« cã tÝnh n¨ng c¬ ®éng cao vμ ho¹t ®éng
ë c¸c ®Þa h×nh phøc t¹p.
e. HÖ thèng l¸i cã c¬ cÊu ®iÒu khiÓn vÞ trÝ vμnh l¸i
- Thay ®æi gãc nghiªng vμnh l¸i:
H×nh 4.6 HÖ thèng l¸i thay ®æi gãc nghiªng vμnh l¸i:
Cho phÐp ng−êi l¸i cã thÓ ®iÒu chØnh gãc nghiªng vμnh tay l¸i theo ph−¬ng th¼ng ®øng
cho phï hîp víi t− thÕ ngåi cña ng−êi l¸i.
- Thay ®æi chiÒu dμi trôc l¸i:
H×nh 4.7. HÖ thèng l¸i thay ®æi chiÒu dμi trôc l¸i
168
f. HÖ thèng l¸i cã trôc l¸i an toμn
HÖ thèng l¸i cã c¬ cÊu hÊp thô chÊn ®éng bè trÝ trªn trôc l¸i.
169
H×nh C¬ cÊu l¸i lo¹i trôc vÝt – cung r¨ng ®Æt bªn
170
A -A
1 2
B
N h×n th eo B
A A
171
C¬ cÊu l¸i thanh r¨ng- b¸nh r¨ng
172
173
HÖ thèng l¸i ®iÖn
174
Khíp cÇu
Van tr−ît
175
Phần dẫn
Bánh r ng nh
b ng
CÊu t¹o gåm 3 phÇn chÝnh: dÉn ®éng phanh, c¬ cÊu phanh vμ trî lùc phanh. DÉn ®éng bè
trÝ trªn khung xe gåm: bμn ®¹p phanh, xylanh chÝnh, ®−êng dÇu phanh. C¬ cÊu phanh ®Æt ë
b¸nh xe gåm: xylanh phanh, guèc phanh, lß xo håi vÞ, trèng phanh(hoÆc ®Üa phanh). Bé trî
lùc cã t¸c dông lμm gi¶m nhÑ lùc t¸c dông cña ng−êi l¸i lªn bμn ®¹p phanh.
Nguyªn lý lµm viÖc: Khi phanh, ng−êi
l¸i ®¹p lªn bμn ®¹p phanh 1 qua hÖ thèng
®ßn bÈy ®Èy piston cña xylanh phanh
chÝnh dÞch chuyÓn ®Èy dÇu trong buång
xylanh, dÇu bÞ Ðp cã ¸p suÊt cao trong
xylanh vμ ®−îc dÉn qua ®−êng èng. DÇu
¸p suÊt cao ®−îc ®−a tíi buång cña
xylanh phanh cña c¬ cÊu phanh, dÇu ®Èy
piston chuyÓn ®éng ®Èy hai guèc phanh
cã m¸ phanh ¸p s¸t vμo tang trèng(Ðp m¸
phanh vμo ®Üa phanh) thùc hiÖn qu¸ tr×nh
phanh b¸nh xe do trèng phanh(®Üa phanh)
g¾n liÒn víi moay¬ b¸nh xe.
Khi th«i phanh, lß xo kÐo hai m¸ phanh
vÒ vÞ trÝ ban ®Çu, d−íi t¸c dông cña lß xß c¸c piston sÏ vÒ vÞ trÝ ban ®Çu Ðp dÇu trë l¹i
buång dÇu cña xy lanh phanh chÝnh.
178
HÖ thèng phanh dÇu cã ®Æc ®iÓm lùc trªn c¸c m¸ phanh phô thuéc vμo ®−êng kÝnh xylanh
phanh. Muèn cã lùc phanh ë c¸c b¸nh xe kh¸c nhau chØ cÇn thay ®æi kÕt cÊu xylanh phanh.
179
180
S¬ ®å bè trÝ chung hÖ thèng dÉn ®éng phanh khÝ nÐn
A
21
20 22
1 36
28 26
27 e
10
37 39 r
11 12 29 32
2
13 17 18 25 35
3 9 25
4
30 37 38 p
34
5 19
III 16
31
31 7 d
6 24
14 b 33 39 n
37
c 7
8 23
28
36
15
Trèng phanh Van phanh B×nh chøa dÇu
B×nh khÝ
Guèc phanh
181
Phanh « t« c«ng thøc I tõ vËn tèc 300 km/h đến lúc
dừng hẳn nằm trong vòng 4 giây; từ 200 km/h là 2,9
giây và từ 100 km/h chỉ trong 1,4 giây.
182
®iÒu chØnh b»ng c¬ cÊu tù ®éng ®iÒu chØnh khe hë l¾p trong pitt«ng cña xi lanh b¸nh xe.
C¬ cÊu phanh lo¹i ®èi xøng qua t©m th−êng cã dÉn ®éng b»ng thñy lùc vμ ®−îc bè trÝ ë
cÇu tr−íc cña «t« du lÞch hoÆc «t« t¶i nhá.
183
C¬ cÊu phanh tù c−êng hãa t¸c dông kÐp:
C¬ cÊu phanh tù c−êng hãa t¸c dông kÐp cã hai ®Çu cña hai guèc phanh ®−îc tùa trªn
hai mÆt tùa di tr−ît cña hai pitt«ng trong mét xi lanh b¸nh xe. C¬ cÊu phanh lo¹i nμy
®−îc sö dông ë c¸c b¸nh xe sau cña «t« du lÞch vμ «t« t¶i nhá ®Õn trung b×nh.
b. C¬ cÊu phanh ®Üa
C¬ cÊu phanh d¹ng ®Üa cã c¸c d¹ng chÝnh vμ kÕt cÊu trªn h×nh 1.6.
184
c. C¬ cÊu phanh dõng
Phanh dõng ®−îc dïng ®Ó dõng (®ç xe) trªn ®−êng dèc hoÆc ®−êng b»ng. Nãi chung
hÖ thèng phanh nμy ®−îc sö dông trong tr−êng hîp «t« ®øng yªn, khi nguêi l¸i dêi khái
xe.
VÒ cÊu t¹o phanh dõng còng cã hai bé phËn chÝnh ®ã lμ c¬ cÊu phanh vμ dÉn ®éng
phanh.
– C¬ cÊu phanh cã thÓ bè trÝ kÕt hîp víi c¬ cÊu phanh cña c¸c b¸nh xe phÝa sau hoÆc bè
trÝ trªn trôc ra cña hép sè.
– DÉn ®éng phanh cña hÖ thèng phanh dõng hÇu hÕt lμ dÉn ®éng c¬ khÝ ®−îc bè trÝ vμ
ho¹t ®éng ®éc lËp víi dÉn ®éng phanh chÝnh vμ ®−îc ®iÒu khiÓn b»ng tay, v× vËy cßn gäi
lμ phanh tay.
185
186
4.2.4. Bé ®iÒu hoμ lùc phanh
Van điều hoà lực phanh (van P) được đặt giữa
xi lanh chính của đường dẫn dầu phanh và
xilanh phanh của bánh sau. Cơ cấu này tạo ra
lực phanh thích hợp để rút ngắn quãng đường
phanh bằng cách tiến gần đến sự phân phối lực
phanh lý tưởng giữa bánh bánh sau và bánh
trước để tránh cho các bánh sau không bị hãm
sớm trong khi phanh khẩn cấp (khi tải trọng bị
dồn về phần trước), v.v...
187
- §iÒu hoμ lùc phanh theo t¶i
188
4.2.5. KÕt cÊu míi trong hÖ thèng phanh
- HÖ thèng chèng bã cøng ABS:
189
- ABS cã EBD vµ BA:
190
- HÖ thèng ®iÒu kiÓn æn ®Þnh xe VSC: Trong khi ABS và TRC chủ yếu được sử dụng để làm
ổn định hoạt động của phanh và hoạt động bàn đạp ga trong khi phanh và tăng tốc, thì hệ
thống VSC đảm
bảo sự ổn định việc
lái và hướng lái của
xe.
Hệ thống này phát
hiện sự lái đột ngột
và sự trượt ngang
trên các mặt đường
trơn, và sau đó tạo
ra sự điều khiển tối
ưu của phanh ở mỗi
bánh xe và công
suất của động cơ
để giảm độ trượt
của bánh trước và
độ trượt của bánh
sau.
Phương pháp điều
khiển phanh (kiểm
191
soát các bánh xe) đối với các bánh khác nhau tuỳ thuộc vào kiểu xe (FF, FR).
192
- HÖ thèng ®iÒu khiÓn lùc kÐo TRC:
Đôi khi bàn đạp ga bị
nhấn quá nhiều trong khi
chuyển hành hoặc tăng
tốc trên các bề mặt trơn
trượt, v.v.., tạo ra monen
dư thừa làm cho các
bánh dẫn động quay
trượt khiến xe bị mất khả
năng chuyển bánh/ tăng
tốc và khả năng điều
khiển lái. Việc điều khiển
áp suất thuỷ lực của
phanh bánh dẫn động và
điều chỉnh công suất của
động cơ bằng cách giảm
nhiên liệu sẽ hạ thấp lực
dẫn động khi nhấn bàn
đạp ga. Như vậy TRC có
tác dụng bảo đảm khả
năng chuyển bánh/ tăng
tốc và điều khiển lái.
193
Ch−¬ng V: Ca bin vμ thïng xe
5.1. Ca bin vμ thïng xe t¶i
194
-Thïng xe « t« t¶i
195
5.2. Vá « t« con
Khung « t« INNOVA
196
197
5.3. Vá « t« kh¸ch
198
- Vá « t« Buýt
199