KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
(UNANG BAHAGI)
Ang wika sa Pilipinas ay kabilang sa malaking
pamilya ng mga wikang Austronesian:
- Mga wika mula sa Formosa (Taiwan) sa
hilaga hanggang New Zealand sa timog
- Mula isla ng Madagascar sa may baybayin
ng Africa hanggang Easter Islands sa gitnang
Pasipiko
ayon kay EMMERT at DONAGHY (1981):
Ang wika, kung ito ay PASALITA, ay isang
sistema ng mga sagisag na binubuo ng mga
tunog
Kung ito ay PASULAT, ito ay iniuugnay natin sa
mga kahulugang nais nating iparating sa ibang
tao
Mga teologo – naniniwala na ang pinagmulan
ng wika ay matatagpuan sa Banal na Aklat
GENESIS 2:20 "ng mga hayop, at ang mga ibon
sa himpapawid, at ang bawat ganid sa parang."
Ayon sa bersong ito, magagamit kasabay ng
pagkalalang sa tao ay ang pagsilang din ng wika
na ginagamit sa pakikipagtalastasan.
GENESIS 11:1-9 naman ay ipinakikita ang
pinagmulan ng pagkakaiba-iba ng wika.
ANG TORE NG BABEL – istorya ng pagkawatak-
watak ni Yahweh sa mga tao sa buong daigdig
EBOLUSYON - Ayon sa mga antropologo,
masasabi raw na sa pagdaan ng panahon ang
mga tao ay nagkaroon ng mas sopistikadong
pag-iisip.
Mga Teoryang Nagtatangkang Ipaliwanag Ang
Pinagmulan Ng Wika
TEORYANG DING DONG – nagmula ang wika sa
panggagaya ng mga sinaunang tao sa mga
tunog ng kalikasan.
TEORYANG BOW WOW – wika ay nagmula sa
panggagaya ng mga sinaunang tao sa mga
tunog na nilikha ng mga hayop
TEORYANG POOH-POOH – ang wika sa mga
salitang namutawi sa mga bibig ng sinaunang
tao nang nakaramdam silá ng masisidhing
damdamin
TEORYANG TA-TA – may koneksiyon ang
kumpas o galaw ng kamay ng tao sa paggalaw
ng dila.
TEORYANG YO-HE-HO –wika ay nabuo mula sa
pagsasama-sama, lalo na kapag nagtatrabaho
nang magkakasama
JEAN-JACQUES ROUSSEAU – “Ang pagkalikha
ng wika ay hindi nagmula sa pangangailangan
nito ngunit
nanggaling sa silakbo ng damdamin.”
Panahon ng Katutubo
TEORYA NG PANDARAYUHAN – (wave
migration theory) na pinasikat ni Dr. Henry
Otley Beyer, isang Amerikanong antropologo
noong 1916.
Tatlong pangkat ng taong dumating sa Pilipinas
na nagpasimula ng lahing Pilipino: Negrito,
Indiones, at Malay
DR. ROBERT B. FOX – nanguna sa paghahanap
ng isang bungo at buto ng panga sa yungib ng
Tabon sa Palawan noong 1962.
TAONG TABON (TABON MAN) – mga labing
natagpuan sa yungib ng Tabon
- nagmula sa specie ng Taong Peking (Peking
Man) na kabilang sa Homo Sapiens o
modern man at ang Taong Java (Java Man)
na kabilang sa Homo Erectus
FELIPE LANDA JOCANO – nagpatunay sa
kasaysayan ng Pilipinas sa UP Center for
Advanced Studies noong 1975 na ang bungong
natagpuan ay kumakatawan sa unang lahing
Pilipino sa Pilipinas
DR. ARMAND MIJARES – nakatagpo ng isang
buto ng paang sinasabing mas matanda pa sa
taong Tabon sa Kuweba ng Callao, Cagayan.
- Tinawag itong Taong Callao (Callao Man) na
sinasabing nabuhay nang 67,000 taon na
ang nakalilipas.
TEORYA NG PANDARAYUHAN MULA SA
REHIYONG AUSTRONESYANO – pinakabagong
teorya; pinaniniwalaan ng teoryang ito na ang
mga Pilipino ay nagmula sa lahing Austronesian.
AUSTRONESIAN – auster: south wind at nesos:
isla
May dalawang pinaniniwalaang teorya kung
saan nagmula ang mga Austronesian:
WILHEIM SOLHEIM II
- Ama ng Arkeolohiya ng Timog Silangang
Asya
- ang mga Austronesian ay nagmula sa mga
isla ng Sulu at Celebes na tinawag na
Nusantao
PETER BELLWOOD
- Australia National University
- ang mga Austronesian ay nagmula sa Timog
Tsina at Taiwan na nagtungo sa Pilipinas
noong 5,000 BC
BAYBAYIN – matatagpuang nakasulat sa biyas
ng kawayang matatagpuan sa Museo ng
Aklatang Pambansa at ng Unibersidad ng Santo
Tomas
Panahon ng Espanyol
Lima na orden ng misyonerong Espanyol:
 Agustino, Pransiskano, Dominiko, Heswita,
at Rekoleto
- Nasa kamay ng mga misyonerong nasa
ilalim ng pamamahala ng simbahan ang
edukasyon ng mga mamamayan
GOBERNADOR TELLO – nagmungkahi na turuan
ang mga Indio ng wikang Espanyol
CARLOS I at FELIPE II – naniniwalang kailangang
maging bilingguwal ang mga Pilipino.
CARLOS I – ituro ang Doctrina Christiana gamit
ang wikang Espanyol
- Muling inulit ni Haring Felipe II ang utos
tungkol sa pagtuturo ng wikang Espanyol sa
lahat ng katutubo noong ika-2 ng Marso,
1634.
DISYEMBRE 29, 1972 – nilagdaan ni Carlos IV
ang dekrito na nag-uutos na gamitin ang wikang
Espanyol sa lahat ng paaralang sa pamayanan
ng mga Indio.
Panahon ng Rebolusyong Pilipino
- Sa panahong ito, maraming Pilipino ang
naging matindi ang damdaming
nasyonalismo.
- Nagkaroon din ng kilusan ang mga
propagandista noong 1872 na siyang naging
simula ng kamalayan upang maghimagsik.
Itinatag din nina Andres Bonifacio ang
"Katipunan"
- Masasabing ang unang kongkretong
pagkilos ng mga Pilipino ay nang pagtibayin
ang Konstitusyon ng Biak-na-Bato noong
1899.
- Ginawang opisyal na wika ang Tagalog
bagama't walang isinasaad na ito ang
magiging wikang pambansa ng Republika.
- Nang itinatag ang Unang Republika sa
pamumuno ni Aguinaldo, isinaad sa
Konstitusyon na ang paggamit ng wikang
Tagalog ay opsiyonal.
PANAHON NG AMERIKANO
Dumating nanaman ang mag Amerikano sa
pamumuno ni Almirante Dewey.
Ang komisyong pinangungunahan ni Jacob
Schurman ay naniwalang kailangan ng Ingles sa
edukasyong primarya.
Nagsimula ang pagdiriwang ng Linggo ng Wika
nang lagdaan ni Pangulong Sergio Osmeña ang
isang proklamasyong naksulat sa Ingles noong
Marso 26, 1946 na may pamagat na
"Designating the Period from March 27 to April
2 of Each Year 'National Language Week."
Proklamasyon BIg. 25 - na ang panahon mula
Marso 27 hanggang Abril 2, taon-taon, ay
magiging "Linggo ng Wika"
Batas Komonwelt Blg. 570 - na nagsasaad na
kailangang gumaw ang gobyerno ng mga
nararapat na hakbang tungo sa pagsulong ng
Wikang Pambansa.
Saklaw ng pesta ng Linggo ng Wika ang
pagdiriwang ng kaarawan ni Francisco
"Balagtas" Baltazar, isa sa mga haligi ng
panitikang Pilipino.
Proklamasyon Blg. 12 - ang Pangulong Ramon
Magsaysay na may pamagat na "Nagpapahayag
na Linggo ng Wikang Pambansa ang Panahong
Sapul sa Ika-29 ng Marso Hanggang Ika-4 ng
Abril Bawat Taon.”
Si Sergio Osmeña, ang ikalawang pangulo ng
Komonwelt ng Pilipinas na makikita sa
limampung pisong papel na isyu ng Bangko
Sentral ng Pilipinas.
Si Francisco Baltazar, mas kilala bilang Francisco
Balagtas, ay isang tanyag na Pilipinong makata,
at malawakang itinuturing na isa sa mga
pinakadakilang Pilipinong pampanitikan na
laureate para sa kanyang epekto sa panitikang
Filipino.
Batas Blg. 74 - noong Marso 21, 1901 na
nagtatag ng mga paaralang pambayan at
nagpahayag na Ingles ang gagawing wikang
panturo.
Hindi naging madali para sa nagsisipagturo ang
paggamit agad ng Ingles sa mga mag-aaral sa
ikauunawa nila ng tinatawag na tatlong R:
1. Reading
2. wRiting
3. aRithmethic
Noong 1931, si George Butte ay itinalaga bilang
Bise-Gobernador Heneral sa Pilipinas.
Nagsagawa ang mga Amerikano ng pag-aaral,
eksperimento, at sarbey upang malaman kung
epektibo ang pagtuturo gamit ang wikang
Ingles. Ang unang pagsisiyasat ay ginawa ni
Henry Jones Ford.

Propesor Nelson at Dean Fansler -
(obserbasyon) na maging ang mga kumukuha
ng mataas na edukasyon ay nahihirapan sa
paggamit ng wikang Ingles.
Sa sarbey na ginawa nina Najeeb Mitri Saleeby
at ng Educatonal Survey Commission na
pinamunuan ni Dr. Paul Monroe, natuklasan
nila na ang kakayahang makaintindi ng mga
kabataang Pilipino ay napakahirap tayahin kung
ito ba ay hindi nila malilimutan paglabas nila ng
paaralan.
Makikita ang mga duda ni Saleeby hinggil sa
gamit ng Ingles sa pagtuturo sa ulat ng 1925
Monroe Survey Commission.
Sa kadahilanang maraming bata ang humihinto
ng pag-aaral sa loob ng limang taon, nasasayang
lamang ang malaking gastos upang
makapagdala ng mga Amerikanong guro upang
magturo ng Ingles dahil sa hindi mapapantayan
ng Isang Pilipinong sinanay na magturo ng wika
ang kakayahang magturo ng Ingles ng isang
Amerikano.
Suportado ni Joseph Ralston Hayden, Bise
Gobernador ng Pilipinas noong 1933 hanggang
1935, ang sistemang Amerikano ng edukasyon,
ngunit tinanggap din niyang wikang katutubo
ang ginagamit ng karaniwang Pilipino kapag
hindi kailangang mag-lngles.
Iginiit din ni Saleeby na makabubuti ang
magkaroon ng isang pambansang wikang hango
sa katutubong wika nang sa gayon ay maging
malaya at mas epektibo ang paraan ng
edukasyon sa buong bansa.
nagkaroon ng Kumbensiyong Konstitusyonal,
kung saan naging paksa ang pagpili sa wikang
pambansa. Iminungkahi ni Lope K. Santos na isa
sa mga wikang ginagamit ang nararapat na
maging wikang pambansa.
Ang panukala ay sinusugan naman ni Pangulong
Manuel L. Quezon na siyang pangulo ng
Pamahalaang Komonwelt ng Pilipinas.
Nakasaad ang probisyong pangwika sa Artikulo
XIV, Seksiyon 3 ng Saligang Batas ng 1935.
Nilikha ng Batasang Pambansa ang Batas
Komonwelt Blg. 184 na nagsasaad ng opisyal na
paglikha sa Surian ng Wikang Pambansa noong
Nobyembre 13, 1936. Ang tungkulin nito ay
magsagawa ng pananaliksik, gabay, at
alituntuning magiging batayan sa pagpili ng
wikang pambansa ng Pilipinas.
Napili nila ang Tagalog bilang batayan ng
wikang tatawaging Wikang Pambansa.
Ipinalabas noong 1937 ni Pangulong Quezon
ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 na
nag-aatas na Tagalog ang magiging wikang
gagamitin sa pagbuo ng wikang pambansa.
PANAHON NG PAGSASARILI HANGGANG SA
KASALUKUYAN
Ang panahon ng liberasyon haggang sa tayo ay
magsarili simula noong Hulyo 4, 1946.
Pinagtibay ang Batas Komonwelt Blg. 570 – na
nagsasaad na kailangang gumaw ang gobyerno
ng mga nararapat na hakbang tungo sa
pagsulong ng Wikang Pambansa.
Nagbangon ang mga nasalanta ng digmaan
Dahil bumabangon palang ang Pilipinas noon,
gawaing ekonomiya ang ating inuna.
Maraming kapitalista ang dumayo sa atin,
karamihan ay mga Amerikano.
Noong Agosto 13, 1959 ay pinalitan ang tawag
sa wikang pambansa. Mula Tagalog, ito ay
naging Pilipino sa bisa ng Kautusang
Pangkagawaran Blg. 7 na inilabas ni Jose E.
Romero na dating Kalihim ng Edukasyon.
Nilagdaan ito ni Kalihim Alejandro Roces at
nag-utos na simulan sa taong-aralan 1963-1964
ang mga sertipiko at diploma sa pagtatapos ay
ilagay sa wikang Pilipino.
Noong 1963, inutos na ang pagkanta ng
Pambansang Awit sa titik nitong Pilipino. Batay
ito sa Kausapang Tagapagtanggap Blg. 96 s.
1967, na nilagdaan ni Pangulong Diosdado
Macapagal.
Nang umupo si Ferdinand E. Marcos, inutos nya
ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96 s. 1967
na ang lahat ng edipisyo, gusali, at tanggapan ay
pangalanan sa Pilipino.
Nilagdaan rin ni Kalihim Tagapagpaganap
Rafael Salas ang Memorandum Sirkular Blg.
172 na nag-uutos na ang mga ulong-liham ng
tanggapan ng pamahalaan ay isulat sa Pilipino.
Nilagdaan rin ni Kalihim Tagapagpaganap
Rafael Salas ang Memorandum Sirkular Blg.
172 na nag-uutos na ang mga ulong-liham ng
tanggapan ng pamahalaan ay isulat sa Pilipino.
Ang Memorandum Sirkular Blg. 199 - naman ay
nagtatagubilin sa lahat ng kawani ng
pamahalaang dumalo sa mga seminar sa
Pilipinong pangungunahan ng Surian ng Wikang
Pambansa sa iba’t ibang purok lingguwistika ng
kapuluan.
Noong 1969 naman ay ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 187 na gamitin ang
wikang Pilipino hangga't maaari sa Linggo ng
Wikang Pambansa at sa opisyal na
komunikasyon at mga transaksyon.
Noong Hunyo 19, 1974 ang Kagawaran ng
Edukasyon at Kultura sa pamumuno ni Kalihim
Juan L. Manuel ay nagpalabas ng Kautusang
Pangkagawaran Blg. 25 s. 1974 ng mga
panuntunan sa pagpapatupad ng Patakarang
Edukasyong Biliungguwal.
Cory Aquino - Saligang Batas ng 1987 Seksiyon
6 hanggang 9
Tinupad ito ng Pangulong Corazon C. Aquino sa
pamamagitan ng Executive Order No. 335, ito
ay "Nag-aatas sa lahat ng mga kagawaran,
kawanihan, opisina. ahensya, at instrumentaliti
ng pamahalaang magsagawa ng mga hakbang
na kailangan para sa layuning magamit ang
Filipino sa opisyal na mga transaksiyon.
komunikasyon, at korespondensiya."
Nang umupo naman si Pangulong Gloria
Macapagal Arroyo ay naglabas siya sa ng
Executive Order No. 210 noong Mayo, 2003 na
nag-aatas ng pagbabalik isang monolingguwal
na wikang panturo--ang Ingles, sa halip na ang
Filipino.
Noong Agosto 5, 2013 sa pamamagitan ng
Kapasiyahan Blg 13 - 39 ay nagkasundo ang
Kalupunan ng KWF kung ano ang depinisyon ng
Filipino.
MGA SITWASTONG PANGWIKA
 Sitwasyong Pangwika sa Telebisyon - Ang
mabuting epekto ng paglaganap ng cable o
satellite connection para marating ang
malalayong pulo at ibang bansa; Wikang
Filipino ang nangungunang midyum sa
telebisyon sa bansa na ginagamit ng mga
lokal na channel; Ang telebisyon ang
itinuturing na pinakamakapangyarihang
media sa kasalukuyan dahil sa dami ng mga
mamamayang naaabot nito.
 Sitwasyong Pangwika sa Radyo at Diyaryo -
Wika Filipino rin ang nangungunang wika sa
radyo sa AM o sa FM. May mga programa
rin sa FM tulad ng Morning Rush na
gumagamit ng wikang Ingles sa pag-
bobroadcast subalit nakakarami pa rin ang
gumagamit ng Filipino.; May mga estasyon
ng radyo sa mga probinsya na gumagamit
ng rehiyonal na wika ngunit kapag may
kinakapanayam sila ay karaniwan sa wikang
Filipino sila nakikipag-usap.
 Sitwasyong Pangwika sa Pelikula -
Bagama't mas maraming banyaga kaysa
local na pelikula ang naipalalabas sa ating
bansa taon-taon ang mga local napelikulang
gumagamit ng midyum na Filipino at nga
barayati nito ay mainit ding tinatangkilik ng
mga manonood.
SITWASYONG PANGWIKA SA IBA PANG ANYO
NG KULTURANG POPULAR
 Fliptop - Ito'y pagtatalong oral na
isinasagwa nang pa-rap. Nahahawig ito sa
balagtasan dahil ang mga bersong ninarap
ay magkatugma bagama't sa fliptop ay hindi
nakalahad o malinaw na paksang
pagtalunan.
 Pick-up Lines - Sinasabi na ito ang
makabangong bugtong kung saan may
tanong na sinasagot ng isang bagay na
madalas maiuugnay sa pag-ibig at iba pang
aspekto ng buhay.
 Hugot Lines - Ang hugot lines na tinatawag
ding love lines o love quotes ay isa
pangtunay na ang wika nga ay malikhain.
SITWASYONG PANGWIKA SA TEXT
 Text - Ang pagpapadala at pagtanggap ng
SMS (short messaging system) na lalong
kilala bilang text message o text ay isang
mahalagang bahagi ng komunikasyon sa
ating bansa.
MGA KATANGIAN NG WIKA SA TEXT
 Code Switching
 Shortcuts
 Numero
 Pagtanggal sa mga patinig
SITWASYONG PANGWIKA SA SOCIAL MEDIA AT
SA INTERNET
 Daan sa pagpapadali ng komunikasyon sa
pagitan ng magkakaibigan o mga mahal sa
buhay.
 Madaling makabalita sa mga nangyayari sa
buhay sa pamamagitan ng mga nakapost na
impormasyon, larawan at pagpapadala ng
pribadong mensahe (pm) gamit ang mga
ito.
SITWASYONG PANGWIKA SA KALAKALAN
 Wikang Ingles ang higit na ginagamit sa mga
boardroom ng malalaking kompanya at
korporasyon lalo na sa mga pag-aari o
 pinamuhunan ng mga dayuhan at tinatawag
na multinational companies.
 Ito rin ang wika sa mga Business Process
Outsourcing (BPO) o mga call center lalo na
iyong mga kompanyang nakabase sa
Pilipinas subalit ang sineserbisyuhan ay mga
dayuhang customer.
 Ang mga dokumentong nakasulat tulad ng
memo, kautusan, kontrata, at iba pa ay
ginagamit din ng wikang Ingles.
SITWASYONG PANGWIKA SA PAMAHALAAN
 Sa bisa ng Atas Tagapagpaganap Blg.335,
serye ng 1988, Nag-atas sa lahat ng mga
kagawaran, kawanihan, opisina, ahensya at
instrumentality ng pamahalaan na
magsagawa ng mga hakbang na kailangan
para sa layuning magamit ang Filipino sa
opisyal na mga transaksyon, komunikasyon
at korespondensya.
 Pangulong Corazon Aquino - Malaki ang
kontribusyon sa paglaganap ng wikang
filipino sa pamahalaan dahil hanggang sa
kasalukuyan ay nananatili ang mga
pinasimulan niyang mga inisyatibo sa
paggamit ng wika.
 Pangulon Benigno Aquino III -Nagbigay rin
ng malaking suporta at pagpapahalaga sa
wikang filipino sa pamamagitan ng
paggamit niya nito sa mga mahahalagang
panayam at sa mga talumpating ibinigay
niya katulad ng SONA o State of the Nation
Address.
 Ito ay makabubuti upang maintindihan ng
ordinaryong mamamayan ang kaniyang mga
sinabi.
 Nagbibigay impresyon sa mga nakikinig na
pinahahalagahan niya ang wikang Filipino.
SITWASYONG PANGWIKA SA EDUKASYON
 Ang wikang ginagamit ay itinadhana ng K to
12 Basic Curriculum. – Sa mababang
paaralan (K hanggang Grade 3) ay unang
wika ang gamit bilang wikang panturo at
bilang hiwalay na asignatura, samantalang
Filipino at Ingles naman ay itinuturo bilang
magkahiwalay na asignatura na pangwika.
 Sa mataas na antas nananatiling bilinguwal
kung saan ginagamit ang wikang Ingles at
Filipino bilang wikang panturo.
REGISTER O BARAYTI NG WIKANG GINAGAMIT
SA IBA’T IBANG SITWASYON
 Isa sa mga barayti ng wika ay ang tinatawag
na sosyolek, ito ay ang paggamit ng jargon o
mga terminong kaugnay sa mga trabaho o
ibat ibang hanapbuhay o larangan. – Kapag
narinig ang terminong ito ay matutukoy o
masasabi ang larangan o sitwasyong
karaniwang ginagamitan ng mga ito.
 Ang mga abogado o taong nagtratrabaho sa
korte ay maipapakilala ng mga sumusunod
na jargon.
KAKAYAHANG PANGKOMUNIKATIBO NG MGA
PILIPINO
Dell Hathaway Hymes
• Lingguwistang proponent ng kakayahang
komunikatibo o communicative
competence.
• Maituturing na "higante" sa larangan ng
lingguwistika at antropolohiya.
SPEAKING - acronym ng mga bagay na dapat
isaalang-alang para sa epektibong
komunikasyon.
• S - lugar kung saan nag-uusap (setting)
• P - mga kalahok sa pag-uusap (participant)
• E - layunin ng pangungusap (ends)
• A - daloy o takbo ng pangungusap (act
sequence)
• K - tono ng pakikipag-usap (keys)
• I - medium ng pakikipag-usap
(instrumentalities)
• N - paksa ng usapan (norms)
• G - diskursong ginagamit (genre)
• terminong nagmula kay Dell Hymes noong
1966.
• Reaksiyon sa kakayahang lingguwistika na
ipinakilala ni Noam Chomsky noong 1965
(John J. Gumperz)
• Mabisang komyunikeytor – Pagtataglay ng
kakayahang pangkomunikatibo
Higgs at Clifford (1992) - Kailangang pantay na
isaalang-alang ang pagtalakay sa mensaheng
nakapaloob sa teksto at sa porma o kayarian
(gramatika) ng wikang ginamit sa teksto.
Dr. Fe Otanes (2002) - Ang paglinang ng wika ay
nakapokus sa kapakinabangang idudulot nito sa
mag-aaral.
Cantal-Pagkalinawan (2010), isang propesor sa
Hawaii, ang mahusay na klasrum pangwika ay
yaong may aktibong interaksyon sa pagitan ng
guro at ng estudyante, at estudyante sa
kanyang kapwa estudyante.
Dalubwika - taong dalubhasa sa wika; may
sapat na kasanayan sa isang wika; maaaring
isang linguist o lingguwista o hindi kaya ay isang
polyglot.
Polyglot - multilingual na tao; taong may
kakayahang mag salita ng iba't-ibang wika.
Lingguwistiko - Mula sa wikang Espanyol na
"linguistica"; pag aaral ng wika; dalubwikaan,
aghamwika, o agwika.
KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO O GRAMATIKA
Si Merrill Swain at Michael Canale ay ang mga
lingguwistang nagmungkahi ng tatlong
komponent ng kakayahang pangkomunikatibo
(1980-1981)
3 Komponent ng Kakayahang
Pangkomunikatibo
• Gramatikal
• Sosyolingguwistiko
• Istratedyik
1983-1984 - Nabuo nya ang ikaapat na
komponent na tinawag na, kakayahang
diskorsal.
pag-unawa at paggamit sa kasanayan sa
ponolohiya, morpolohiya, sintaks, semantika, at
pang-ortograpiya.
Savignon – tumutukoy sa kakayahang
lingguwistiko bilang kakayahang gramatikal.
MUNGKAHING KOMPONENT NG
KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO O
GRAMATIKAL
Sintaks - nagmula sa salitang Griyego na
"syntattein" na ang ibig sabihin ay "pagsama-
sama o pagsama-samahin"; tumutukoy sa
istraktura ng pangungusap; tamang
pagkakasunod-sunod ng mga salita.
URI NG PANGUNGUSAP AYON SA GAMIT
• Pasalaysay - naglalahad ng isang
katotohanan at nagtatapos sa tuldok.
• Patanong - ito ay pangungusap na patanong
kung ito ay nagtatanong at nagtatapos sa
tandang pananong.
• Pautos o pakiusap - ito ay nagpapahayag ng
obligasyong dapat gawin at nagtatapos din
ito sa tuldok.
• Padamdam - ito ay nagsasaad ng matinding
damdamin tulad ng tuwa, takot, o
pagkagulat at nagtatapos sa tandang
padamdam.
URI NG PANGUNGUSAP AYON SA KAYARIAN
• Payak (Simple) - ito ay kung binubuo
lamang ng isang sugnay na nakapag-iisa.
• Tambalan (Compound) - ito ay binubuo ng
dalawang sugnay na nakapag-iisa at
ginagamitan ng mga salitang pang-ugnay
tulad ng at, ngunit, subalit, datapwat.
• Hugnayan (Complex) - ito ay kung binubuo
ng isang sugnay na nakapag-iisa at isang
hindi nakapag-iisa at ginagamitan ng mga
salitang sapagkat, dahil, upang, nang, para,
etc.
• Langkapan (Compound Complex) - ito ay
kung binubuo ng dalawang sugnay na
nakapag-iisa at isang hindi nakapag-iisa.
Morpolohiya - kilala rin bilang "palabuuan";
pag-aaral sa istruktura ng salita at ng relasyon
nito sa iba pang salita sa wika. Pag-aaral ng
morpema
Morpema - pinakamaliit na yunit ng isang salita.
URI NG MORPEMA SA WIKANG FILIPINO
• Morpemang Ponema - ito ang pagbabago
ng kahulugan sa pagdagdag ng ponemang
"a" at "o"
Halimbawa: Kusinero o Kusinera, Abogado
o Abogada
• Morpemang Salitang-Ugat - uri ng
morpema na walang panlapi at tanging
payak na anyo ng salita lamang.
Halimbawa: ganda, sayaw, awit, sulat
• Morpemang Panlapi - uri ng morpemang
idinurugtong sa salitang-ugat.
Halimbawa: um-awit, s-um-ayaw, kanta-
han
• Morpemang Leksikal - may tiyak na
kahulugan at kabilang dito ang mga
pangngalan, panghalip, pandiwa, pang-uri,
at pang-abay.
Halimbawa: anna, kaklase, nagbantay,
naghintay
• Morpemang Pangkayarian - walang tiyak
na kahulugan at kailangang makita sa isang
kayarian o konteksto ang mga ito upang
magkaroon ng kahulugan.
Halimbawa: nang, si, sa, mga
PROSESONG DERIVATIONAL AT INFLECTIONAL
• Derivational - mga salita na nagbabago ang
kahulugan kung nalagyan ng panlapi.
Halimbawa: sikap – attitude, magsumikap -
strive
• Inflectional - ang gramatikang kahulugan ng
salita na may karugtong na panlapi/parirala
ay hindi nagbabago.
Halimbawa: galaw – move, gumalaw –
move, bili – buy, bibilhin – buy, sayaw –
dance, sumayaw – dance
Leksikon - bokabularyo ng wika; pagkilala sa
mga content words (pangalan, pandiwa, pang-
uri, pang-abay) at function words (panghalip at
pang-ugnay); pag-buo ng mga salita.
MGA PARAAN SA PAGBUO NG SALITA

• Pagtatambal - pagsasama ng dalawang
magkaibang salita upang makabuo ng isang
salita na maaaring nagtataglay ng ibang
kahulugan.
Halimbawa: bahag + hari = bahaghari,
hampas + lupa = hampaslupa
• Akronim - ang mga salita ay hango sa mga
inisyal o mga unang pantig ng salita.
Halimbawa: GAS – General Academic
Strand, EDSA – Epifanio De Los Santos
Avenue
• Pagbabawas o clipping - pagpapaikli ng
mga salita na kadalasang ginagamit sa
pasalitang paraan.
Halimbawa: phone – telephone/cellphone,
resto – restaurant, direk – direktor
• Pagdaragdag - kung mayroong salita na
binabawasan, meron ding dinaragdagan
ngunit iisa lang ang kahulugan.
Halimbawa: go – gora/gorabels, boss -
bossing
• Paghahalo o blending - ang pagbabawas at
pagtatambal ng mga salita.
Halimbawa: breakfast + lunch = brunch,
crispy + delicious = crispylicious, tapa +
sinangag + itlog = tapsilog
• Mga salita sa mga pangalan - ang mga
pangalan ng produkto o brand ay nagiging
pandiwa.
Halimbawa: xerox – nagpaseroks,
nagseseroks, toothbrush –
nagtotoothbrush, colgate – “pabili pong
colgate yung close-up.”
KONOTASYON AT DENOTASYON
• Konotasyon - ito ay pahiwatig o hindi
tuwirang kahulugan na maaaring
pangsariling kahulugang maiuugnay sa
salita.
Halimbawa: ahas – traydor, buwaya –
corrupt
• Denotasyon - ito ay literal na kahulugan ng
salita o kahulugang mula sa diksyonaryo.
Halimbawa: ahas at buwaya – uri ng
reptilya
• Kolokasyon - pagtatambal ng salita at isa
pang subordinate na salita; pag-iisip ng iba
pang salita na isasama sa isang salita o
talasalitaan upang makabuo ng iba pang
kahulugan
Halimbawa: bahay – tinitirahan, kapitbahay
– katabi ng tinitirahan, buhay – life/alive,
agawbuhay – malapit na
mamatay/sinusundo na ng liwanag
Ponolohiya - palatunugan; pag-aaral sa mga
ponema.
Ponema - tawag sa pinakamaliit na yunit ng
makabuluhang tunog.
DALAWANG URI NG PONOLOHIYA
• Segmental - pagsasama ng ponemang
katinig at ponemang patinig upang
makabuo ng isang tunog; tawag sa tunog sa
bawat titik ng buong salita; tinatawang na
ponemang segmental ang mga
makahulugang tunog na bumubuo sa mga
salita dahil bawat tunog ay isang segment o
bahagingsalita.
Halimbawa: laban – l/a/b/a/n (limang
tunog)
Malumi - malumanay na pagbigkas ng
salita; may tunog “h” sa dulo ngunit di
nakikita sa salita; may diin sa pagbigkas isa
ikalawang pantig buhat sa hulihan; laging
natatapos sa patinig.
Halimbawa: la – hi, ba – ro, pag – sa – pi
Maragsa - madiin at tuloy-tuloy na
pagbigkas ng salita; lagi rin natatapos sa
patinig; pasarang tunog sa hulihan.
Halimbawa: da – ga, was – to, hin – di, ga –
ni – to
• Suprasegmental - tawag sa paraan ng
pagbigkas ng mga salita batay sa:
• Diin - tumutukoy sa lakas o bigat ng
pagbigkas ng salita
Halimbawa: hapon – afternoon, hapon –
japanese, buhay – life, buhay – alive
• Intonasyon - tumutukoy sa pagtaas o
pagbaba ng pagbigkas ng pantig o salita
Halimbawa: maharap? – patanong, ang
hirap! – nagrereklamo
• Hinto - tumutukoy sa pansamantalang
pagtigil sa pagsasalita
Halimbawa: hindi siya si Maria – tuloy-tuloy na
pagbigkas, hindi, siya si Maria –
pansamantalang pagtigil sa bantas
Ortograpiya - mga grafema (titik at di titik);
pantig at palapantigan; tuntunin sa pagbaybay;
representasyon ng tunog ng wika; pagsulat ng
may tumpak na titik.
Halimbawa: o – o, a – asa, ma – a – a – ri
 KP - binubuo ng patinig na may tambal na
katinig sa unahan; tambal – una.
Halimbawa: ba – ba – e, gi – ta – ra, ta – o
 PK – binubuo ng pantig na may tambal na
katinig sa hulihan; tambal – huli.
 KPK - binubuo ng patinig na may tambal na
katinig sa unahan at hulihan; kabilaan.
Halimbawa: ak – lat, su – lat, bun – dok
 KKP - binubuo ng patinig na may tambal na
klaster sa unahan.
Halimbawa: tse – ke, dra – ku – la, bul – sa
 PKK - binubuo ng patinig na may tambal na
klister sa hulihan.
Halimbawa: eks – tra
 KKPK – binubuo ng patinig na may tambal
na klaster sa unahan at katinig sa hulihan
Halimbawa: kwin – tas, prin – si – pe, ak –
syon

“Orthos” (Griyego) – tama

“Graphein” (Griyego) – isulat

Grafema - pasulat na simbolo

• Titik - 26 na letra ng alpabeto

• Di – Titik - mga bantas tulad ng tuldok,
koma, at tandang pananong.

 Pantig - isang yunit ng tunog na binubuo ng

isang pantig o kambal - patinig at isa o
mahigit pang kaitinig.]
Halimbawa: si – la – ba, ma – ba – ngo
 Palapantigan – binubuo ng isang salita na
binibigkas sa pamamagitan ng isang walang
antalang bugso ng tinig

MGA PORMASYON NG PANTIG

 P - Payak; binubuo ng isang patinig.