Europa i świat od 1815r.

do polowy XIX wieku

1. Daty:
I. 1807 – pierwszy rejs parowca po rzece Hudson
II. 1814-1815 – obrady kongresu wiedeńskiego
III. marzec-czerwiec 1815 - 100 dni Napoleona
IV. 9 czerwca 1815 – akt końcowy kongresu
V. 18 czerwca 1815 – bitwa pod Waterloo
VI. 1815 – akt Świętego Przymierza – powstanie
VII. 1819 – pierwsza podróż oceaniczna parowca
VIII. 1820 – powstanie w Hiszpanii
IX. 1821 – powstanie w Grecji
X. 1823 – stłumienie powstania w Hiszpanii
XI. 1825 – pierwsza linia kolejowa na świecie; powstanie dekabrystów
XII. 1827 – odkrycie Wolta i Oma
XIII. 1829 – niepodległość Grecji
XIV. 1830 – pierwsza linia kolejowa w USA; niepodległość Grecji; rewolucja lipcowa we
Francji; niepodległość Belgii
XV. 1831 – odkrycie indukcji elektromagnetycznej (pierwszy silnik elektryczny); powstanie
organizacji Młode Włochy
XVI. 1834 – powstanie organizacji Młoda Europa
XVII. 1839 – pierwsze techniki fotografii (dagerotyp)
XVIII. 1844 – pierwsza linia telegraficzna
XIX. 1845-1847 – klęska nieurodzaju i głodu w Europie
XX. 1848 – rewolucje w państwach włoskich, niemieckich i w monarchii Habsburgów;
stłumienie rewolucji we Wiedniu; odwołanie liberalnych reform w Prusach
XXI. luty 1848 – rewolucja w Paryżu
XXII. czerwiec 1848 – kongres słowiański
XXIII. 1848-1849 – parlament frankfurcki; powstanie Węgierskie
XXIV. 1849 – upadek powstania węgierskiego; konstytucja oktrojowana w Austrii
XXV. 1852 – drugie cesarstwo we Francji, zmienione z republiki
XXVI. 1853-1856 – wojna krymska
XXVII. 1854 – Anglia i Francja wypowiedziały wojnę Rosji
XXVIII. 1855 – zdobycie Sewastopola przez koalicję angielsko-francuską-turecką
XXIX. 1856 – traktat pokojowy (Rosja utraciła prawo utrzymywania floty wojennej na Morzu
Czarnym) – Morze Czarne stało się neutralne i otwarte dla statków wszystkich krajów
XXX. 1861 – pierwszy kabel podmorski między Anglią a Francją
XXXI. 1864 – założenie I międzynarodówki
2. Pojęcia:
I. Dagerotyp – obraz powstały poprzez dagerotypię, czyli proces fotograficzny w wyniku
którego na metalowej płytce otrzymywany jest unikatowy obraz
II. Fabryka – zakład, w którym produkcja opierała się na pracy maszyn obsługiwanych
przez robotników
III. Migracja – zmiana miejsca zamieszkania lub czasowego pobytu
IV. Burżuazja – początkowo określenie dotyczące wszystkich mieszczan, w XIX w.
stosowane w odniesieniu do właścicieli zakładów przemysłowych, handlowców i
bankierów
V. Legitymizm – teoria uznająca historyczne i boskie prawa dynas i do rządzenia w
danym państwie
VI. Restauracja – przywrócenie dawnego porządku, czyli powrót do dawnych granic
państwa lub wprowadzanie na tron dynas i odsuniętej od włądzy
VII. Ideologia – usystematyzowany zbiór poglądów służących do interpretowania i
przekształcania świata, określenie wartości oraz postaw
VIII. Liberalizm – ideologia i ruch polityczny uznający, że wolność stanowi nadrzędną
wartość, a ustrój polityczny państwa powinien ją gwarantować. Liberałowie zwalczyli
absolutyzm oraz domagali się zniesienia praw dzielących społeczeństwo na grupy
uprzywilejowane i pozbawione przywilejów
IX. Socjalizm – wspólna nazwa ideologii politycznych i ruchów społecznych, powstałych w
XIX w. i dążących do równości oraz sprawiedliwości społecznej. Socjalizm był związany
z ruchem robotniczym, a jego przedstawiciele walczyli o poprawę warunków pracy i
życia robotników
X. Karbonariusze – stawiali sobie za cel zjednoczenie Włoch i wprowadzenie ustroju
republikańskiego
XI. Proletariat – w starożytnym Rzymie określenie najuboższej części ludności –
niepłacącej podatków i nieposiadającej majątku, a mającej jedynie potomstwo. W XIX
wieku stosowane przez socjalistów jako określenie robotników przemysłowych
XII. Komunizm – ideologia głosząca potrzebę równości i wspólnotowości w życiu
społecznych, zniesienia podziałów klasowych i własności prywatnej. Komunizmem
nazywano także ustrój oparty na społecznej własności środków produkcji i równym
podziale dóbr między ludzi, który miał nastać po upadku kapitalizmu
XIII. Konserwatyzm – ideologia społeczno-polityczna oparta na przekonaniu o konieczności
zachowywania lub przywrócenia tradycyjnych form życia społecznego i politycznego, a
także o potrzebie pielęgnowania wartości, które przyświecały przodkom
XIV. Burszensza y (związek burszów) – niemieckie związki studenckie bractw
zamieszkujących wspólną bursę. W trakcie zjazdów ogłaszano mowy krytykujące
monarchów, którzy odrzucili szansę zjednoczenia Niemiec. Celem ich było zjednoczenie
Niemiec
XV. Monarchia parlamentarna – ustrój polityczny, w którym głową państwa jest monarcha,
współdzielący władzę z parlamentem
XVI. Uwłaszczenie – nadanie chłopom prawa własności ziemi, która była do tej pory przez
nich użytkowana, lecz formalnie należała do właścicieli ziemskich
XVII. Konstytucja oktrojowana – konstytucja nadana przez władzę zwierzchnią
XVIII. Kontrybucje – reparacje wojenne
XIX. Dekabryści – grupa rosyjskich spiskowców/rewolucjonistów ze sfer szlacheckich,
rozpoczęli powstanie przeciwko cara
 XX. Kongres Słowiański – spotkanie reprezentantów narodów słowiańskich w Pradze w
1848. Zjazd poświęcony był metodom walki z germanizacją i madziaryzacją (asymilacja
Słowian do kultury węgierskiej)
XXI. Bonapartyzm – system władzy oparty na wzorach ustrojowych pierwszego cesarstwa
(silnej, ponadpartyjnej władzy wykonawczej opartej na zaufaniu do narodu – Francja
jako mocarstwo)
XXII. Międzynarodówka – międzynarodowa organizacja robotnicza
XXIII. Falanstery – projekt wspólnoty równych i wolnych ludzi zarządzającej własnym
miastem, stworzony w pierwszej połowie XIX wieku przez utopijnego socjalistę
Charlesa Fouriera
XXIV. Konstytucja stanowiona – konstytucja uchwalona przez parlament
XXV. Małe Niemcy – koncepcja, że zakres terytorialny państwa niemieckiego powinien
obejmować tylko kraje z ludnością niemieckojęzyczną (Prusy jednoczą)
XXVI. Nacjonalizm – naród jest najwyższą wartością i najważniejszą formą uspołecznienia, z
którego wynika określona postawa polityczna, gospodarcza czy społeczna
XXVII. Socjalizm naukowy – opiera się na zrozumieniu prawidłowości rozwoju społecznego –
socjalizm jest koniecznym stadium rozwoju
XXVIII. Socjalizm utopijny – odłam socjalizmu, zmianę dotychczasowych stosunków wspólnotą
majątkową i równością wszystkich obywateli
XXIX. Sto dni Napoleona – Napoleon ponownie sięgnął po władzę po tym jak uciekł z Elby
(zakończona przegraną bitwą pod Waterloo)
XXX. Wielkie Niemcy – koncepcja, że zakres terytorialny państwa niemieckiego powinien
obejmować również Austrię (Austria jednoczy)
XXXI. Zasada czystych rąk – zasada wprowadzona do szpitali, która mówiła, że lekarze przez
zabiegiem powinni umyć ręce i swój sprzęt (Ignaz Semmelweis)
3. Postacie:
I. Louis Daguerre – malarz i scenograf, wynalazca fotografii
II. George Stephenson – brytyjski inżynier, zaprojektował współczesną lokomotywę
parową, ojciec kolei parowej
III. Robert Fulton – amerykański inżynier i wynalazca, konstruktor pierwszego statku
parowego
IV. Samuel Morse – wynalazca, jeden z twórców alfabetu Morse’a oraz
elektromagnetycznego aparatu telegraficznego
V. Charles Talleyrand – polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych w Francji,
pomógł Napoleonowi obalić dyrektoriat
VI. Klemens Me ernich – austriacki polityk i dyplomata, przyczynił się do powstania
Świętego Przymierza
VII. Robert Castlereagh – brytyjski minister spraw zagranicznych, jeden z uczestników
kongresu wiedeńskiego
VIII. Franciszek I Habsburg – pierwszy cesarz Austrii, jeden z uczestników kongresu
wiedeńskiego
IX. Aleksander I Romanow – cesarz Rosji, na kongresie wiedeńskim doprowadził do
utworzenia Królestwa Polskiego, nadał mu liberalną konstytucję
X. Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern – król Pruski, wypowiedział wojnę Napoleonowi,
którą bardzo szybko przegrał
XI. Fryderyk August Saski We n – elektor saski, jeden z uczestników kongresu
wiedeńskiego
XII. Giuseppe Mazzini – włoski karbonariusz, założył organizację Młode Włochy
XIII. Claude Henri de Saint-Simon – był francuskim arystokratą, według niego
społeczeństwo miało być podzielone na naukowców, finansistów i ludzi pracy
XIV. Charles Fourier – syn francuskiego kupca, chciał oprzeć społeczeństwo na małych
wspólnotach
XV. Robert Owen – brytyjski przedsiębiorca, krytykował własność prywatną, uważał, że
rodzi chciwość i utrwala nierówności społeczne
XVI. Karol Marks – niemiecki filozof i dziennikarz, twórca socjalizmu naukowego, stworzyciel
I Międzynarodówki (międzynarodowa organizacja robotnicza)
XVII. Fryderyk Engels – niemiecki filozof, jeden z głównych ideologów socjalizmu, jeden z
organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki
XVIII. Wilhelm Hegla – niemiecki filozof, twórca nowoczesnego systemu idealistycznego
XIX. Caspar David Friedrich – niemiecki malarz, uznawany za jednego z najwybitniejszych
przedstawicieli malarstwa romantycznego
XX. Ludwik Filip I – ostatni monarcha Francji z rodu Burbonów, objął tron dzięki rewolucji
lipcowej – chęć powstrzymania monarchii absolutnej
XXI. Karol X – król Francji, wykonywał wiele wypraw przeciwko sąsiadom (dał początek
państwu niemieckiemu)
XXII. Mikołaj I – cesarz Rosji, był przeciwnikiem przyjmowania młodzieży nieszlacheckiej do
szkół, przeciwnik emancypacji warstw wyższych
XXIII. Ludwik Napoleon Bonaparte – bratanek Napoleona, prezydent Francji, głosił idee
bonapartyzmu – system władzy oparty na wzorach ustrojowych pierwszego cesarstwa
(silnej, ponadpartyjnej władzy wykonawczej opartej na zaufaniu do narodu – Francja
jako mocarstwo)
XXIV. Lajos Kossuth – węgierski polityk, przywódca rewolucji węgierskiej uważany za
węgierskiego bohatera narodowego
4. Przyczyny, skutki i inne:
I. Dlaczego rewolucja zaczęła się w Wielkiej Brytanii?
i. Surowce z kolonii – handel z nimi
ii. Czynnik religijno-kulturowy – kalwinizm (pracowitość, wstrzemięźliwość,
majątek)
iii. Inwestowanie w wynalazki
iv. Wiele ludzi przenosi się z wsi do miast
II. Rewolucja przemysłowa
i. Przyczyny:
1. Uwłaszczenie chłopów – wielu wyjechało do miast (ręce do pracy w
fabrykach)
2. Duża armia – potrzeby związane z rozwojem militarnym
3. Wiele surowców, ale nie wiadomo co z nimi zrobić
4. Zainteresowanie naukowców, zamożnych i władców – ciekawość
5. We Francji:
a. Rządzi burżuazja
b. Reformy Napoleona zakazały buntu pracownikom
ii. Przebieg:
1. Nowe wynalazki (ogniwa galwaniczne, silnik elektryczny, fotografia)
2. Wzrost liczby ludności
3. Nowe zastosowanie maszyny parowej
4. Pierwsza linia kolejowa
5. Nowe statki
6. Tańszy i szybszy transport
iii. Skutki:
1. Większa wydajność pracy, przyspieszenie produkcji
2. Duża produkcja dosyć tanich towarów
3. Zmniejszenie udziału rolnictwa w gospodarce
4. Nowe maszyny parowe – transport, rolnictwo
5. Samonapędzający się postęp – jeden wynalazek potrzebuję drugiego
by w pełni działać
6. Zmiana charakteru miast (osiedla dla pracowników)
7. Urbanizacja
8. Zanieczyszczenie środowiska
9. Zatrudnianie dzieci
10. Eksploatacja surowców naturalnych
11. Nowe idee – kapitalizm
III. Kongres wiedeński
i. Przedstawiciele
1. Charles Talleyrand – Francja
2. Robert Castlereagh – Wielka Brytania
3. Franciszek I Habsburg – Austria
4. Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern – Prusy
5. Fryderyk August Saski We n – Saksonia
6. Aleksander I Romanow – Rosja
7. Przedstawiciel Sardynii
 ii. Cele
1. Wprowadzenie porządku w Europie po Napoleonie
2. Ustalenie nowych (starych) zasad
a. Monarchia absolutna
3. 3 zasady
a. Zasada legitymizmu
b. Zasada restauracji
c. Zasada równowagi sił
iii. Postanowienia
1. Francja powraca do granic z przed 1792
2. Powrót monarchii absolutnej (Ludwik XVIII)
3. Francja musiała zapłacić kontrybucje
4. Stworzenie związku niemieckiego (rządzi cesarz Austriacki)
a. Prusy: Wes alia Nadrenia, Wielkopolska, północna Saksonia
b. Austria: północne Włochy, wybrzeże dalmatyńskie
c. Rosja: królestwo Polskie, Finlandia
d. Wielka Brytania: Malta, Korfu
5. Połącznie Szwecji i Norwegii (rozłączyli się)
6. Królestwo Niderlandów (Belgia + Holandia) – inna religia
7. Święte Przymierze
a. Utrzymanie porządku w Europie
b. Zakaz powstań
c. Pomysłodawcą była Rosja
iv. Znaczenie
1. Nowy porządek polityczny
2. Współpraca mocarstw by był porządek
3. Próba powrotu do starego porządku
IV. Teorie polityczne
i. Liberalizm
1. Wolność osobista, obywatelska i ekonomiczna są najważniejsze
2. Każdy ma być wolny i równy
3. Panuję demokracja
4. Wolność kończy się kiedy narusza wolność innej jednostki
ii. Konserwatyzm
1. Najważniejsza jest tradycja i religia
2. Jesteśmy wspólnotą
3. Człowiek ma pozycję w społeczeństwie – powinien wykonywać jej role
iii. Socjalizm
1. Równość i sprawiedliwość społeczna
2. Bezklasowe społeczeństwo
3. Każda władza jest zła
4. Komunizm
iv. Społeczna nauka kościoła
1. Religia najważniejsza
V. Wiosna ludów
i. Przyczyny:
1. Niezadowolenie społeczne
a. Zatrzymany rozwój przez monarchię absolutną
b. Brak dobrych warunków dla robotników
c. Inteligencja nie może szerzyć wszystkich swoich poglądów –
cenzura
2. Idee
a. Liberalizm, socjalizm, romantyzm
3. Tajne organizacje – Młoda Europa (próba zjednoczenia państw)
4. Kryzys gospodarczy (klęska nieurodzaju i głodu)
5. Chęć stworzenia konstytucji – praw obywatelskich
ii. Przebieg:
1. Francja
a. Wystąpienie robotników w Paryżu (luty 1848)
b. Powrót do republiki (pamiętali Napoleona)
c. Liberalny charakter wystąpień
d. Możliwość głosowania dla wszystkich mężczyzn
2. Państwa Włoskie
a. Giuseppe Mazzini – Młode Włochy
b. Chęć zjednoczenia
3. Państwa Niemieckie
a. Konstytucja oktrojowana
b. Wszelkie decyzję parlamentu przechodzą przez króla
c. Parlament frankfurcki
i. Chęć zjednoczenia Niemiec
ii. Spory, kto ma jednoczyć
iii. Prusy – monarchia konstytucyjna
4. Austria
a. Monarchia wielonarodowa
b. Podłoże liberalno-wyzwoleńcze
iii. Skutki:
1. Uwłaszczenie chłopów w Austrii
2. Utworzenie społeczeństwa obywatelskiego
3. Konstytucja w królestwie Sardynii – lider zjednoczenia Włoch
4. Konstytucja oktrojowana w Prusach
5. Ludzie mają wpływ na władzę
a. Par e polityczne
6. Wzmocnienie tożsamości narodowej – chęci zjednoczenia
7. Powstanie monarchii dualistycznej – Austrio-Węgry
8. Autonomia Galicji
9. Prawa dla robotników
a. Związki zawodowe
b. Prawa wyborcze
iv. Wojna Krymska
1. Przyczyny:
a. Cieśnina Bosfor – Rosja chce dostęp do Morza Śródziemnego
2. Przebieg:
a. 1854 – do wojny dołącza Anglia i Francja (wspomagają Turcję)
b. Europa chce spokoju – równowaga sił
c. Bitwa o Sewastopol – przegrana Rosji
i. Ogromne straty
3. Pokój Paryski
a. Pres ż dla Francji i pokazanie wsparcia dla Turcji– miejsce
obrad w Paryżu
b. Niespełniony cel Rosji, brak nabytków terytorialnych
c. Czarnomorska flota rosyjska została rozbita
d. Morze Czarne – neutralne (tak samo jak cieśnina Bosfor)
4. Skutki:
a. Osłabienie Rosji – odwilż po Sewastopolska (reformy w Rosji)
b. Pozostawienie Turcji w spokoju
c. Wzmocnienie Anglii i Francji
d. Koniec Świętego Przymierza
e. Powstanie Rumunii (Wołoszczyzna + Mołdawia), Bułgarii i
Serbii pod koniec XIX wieku