Usługi

Zróżnicowanie usług na świecie

Usługi- dziedzina gospodarki, służąca zaspokajaniu potrzeb ludności (nie tworzy
bezpośrednio nowych produktów).

Na podstawie PKD sporządzono także Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług,

wyróżnia ona:
 usługi konsumpcyjne- związane z zaspokajaniem potrzeb ludności
o usługi materialne- związane z oddziaływaniem na dobra materialne
o usługi niematerialne- dotyczą czynności niemających związku z dobrami
materialnymi
 usługi produkcyjne – usługi dla producentów i biznesu, które obejmują wszelką
działalność nieprodukcyjną, wspierającą produkcję (rolnictwo, przemysł i same
usługi), zarówno w sferze zarządzania, projektowania, jak i organizacji
 usługi ogólnospołeczne – usługi dla jednostek gospodarki narodowej oraz
społeczeństwa,

Podział usług ze względu na wynik pracy usługowej:

 renowacyjne – celem jest odnowienie lub/i naprawa
 informacyjne – związane z przechowywaniem, przetwarzaniem i udostępnianiem
informacji zainteresowanym osobom lub firmom, działalność taką prowadzą m.in.:
GUS, urzędy publiczne oraz punkty informacji turystycznej,
 dystrybucyjne – związane z przechowywaniem i przekazywaniem dóbr, biorą w tym
udział m.in. transport i handel,
 rekreacyjno-wypoczynkowe – związane z obsługą turystów,
 oświatowo-kulturalne – związane z usługami świadczonymi przez jednostki oświaty,
nauki i kultury,
 organizacyjne – świadczone przez administrację, firmy ubezpieczeniowe i banki,
 zdrowotne – związane z funkcjonowaniem służby zdrowia i podmiotów opieki
społecznej.

Podział usług ze względu na dostępność, specyfikę usług i charakter ich

odbiorcy:
 usługi podstawowe – powszechne i łatwo dostępne dla wszystkich mieszkańców, np.:
przewozy pasażerskie, usługi kurierskie, pocztowe i telekomunikacyjne, usługi
przedsiębiorstw komunalnych i gastronomicznych, usługi fryzjerskie, oświata i kultura,
służba zdrowia;
 usługi wyspecjalizowane – specjalistyczne usługi na rzecz firm (nie są one obecne w
ofercie dla klientów indywidualnych – tzw. zwykłych „Kowalskich”), np.: usługi
świadczone przez uczelnie wyższe oraz instytuty naukowo-badawcze, usługi
świadczone dla firm przez banki, towarzystwa ubezpieczeniowe i firmy reklamowe.
Znaczenie usług w krajach słabiej rozwiniętych gospodarczo:
W krajach słabiej rozwiniętych gospodarczo zatrudnienie w usługach jest niskie, wynosi 10-
30% (tak samo jak udział w tworzeniu PKB, który wynosi około 25%) i wzrasta wraz z
rozwojem cywilizacyjnych danego kraju, wyjątek stanowią kraje o rozwiniętej turystyce.
Usługi w tych krajach zaspakajają głównie zapotrzebowanie na usługi podstawowe, np.
handel, usługi naprawcze i w mniejszym stopniu związane z oświatą na poziomie
podstawowym i służbą zdrowia (jest jednak słabo rozwinięta). Zdecydowana większość usług
wyspecjalizowanych jest tu słabo rozwinięta lub w ogóle nie istnieje.

Znaczenie usług w krajach wyżej rozwiniętych gospodarczo:

W krajach wyżej rozwiniętych, określanych mianem postindustrialnych, w usługach pracuje
60-80% ogółu zatrudnionych (wysoki jest też udział w tworzeniu PKB – powyżej 70%), z
zaznaczającą się wyraźną tendencją do dalszego wzrostu, kraje te jako pierwsze przechodziły
rewolucję przemysłową i przeszły już restrukturyzację gospodarki, której efektem było
dostosowanie do wymagań rynku (obecnie stawiają na usługi wyspecjalizowane), kraje te
wprowadziły wiele rozwiązań w zakresie automatyzacji produkcji oraz posiadają nowoczesne
rolnictwo, w krajach tych stawia się także na naukę i szkolnictwo wyższe (zdobywanie
kwalifikacji zawodowych i późniejszy ich rozwój) oraz rozwój gałęzi wysokich technologii.

Fazy rozwoju cywilizacyjnego a znaczenie usług:

 Faza przedindustrialna (przedprzemysłowa)
o dominują usługi kluczowe dla funkcjonowania społeczeństw, podstawowe o
zasięgu lokalnym, np.: handel, usługi bytowe (mieszkaniowe, remontowo-
budowlane), szkolnictwo podstawowe, ochrona zdrowia (podstawowa), usługi
są mocno zacofane technologicznie, niewielkie znaczenie odgrywa
komputeryzacja; często nie ma nawet dostępu do Internetu, znaczna część
usług świadczona jest w ramach pracy dorywczej,
 Faza industrialna (przemysłowa)
o zyskują na znaczeniu usługi produkcyjne – usługi dla producentów i biznesu,
które wspierając produkcję: w rolnictwie (mechanizacja rolnictwa)
przyczyniają się do spadku znaczenia tego działu i wzrostu znaczenia usług, w
przemyśle przyczyniają się do rozwoju gospodarki i tym samym pobudzają
także i wzrost ich znaczenia dla których świadczą różne usługi; silnie rozwijają
się usługi związane z transportem i oświatą (największe znaczenie odgrywają
szkoły zawodowe) oraz tzw. usługi ogólnospołeczne (administracja i wojsko);
od połowy tej fazy (lub pod koniec) na usługi przypada największy odsetek
pracujących,
 Faza postindustrialna (poprzemysłowa)
o następuje dalej niemal nieustanny wzrost znaczenia usług, kosztem
pozostałych działów gospodarki (przemysłu i rolnictwa; następuje niemal
całkowity zanik tradycyjnych zawodów, tj. szewc i krawiec), prężnie rozwijają
się usługi wyspecjalizowane, świadczone przez agencje handlowe, reklamowe
(walka o klienta poprzez reklamy), turystyczne (w krajach tych wzrasta czas
 wolny od pracy – rośnie zainteresowanie turystyką), jednostki finansowe,
bankowe, ubezpieczeniowe i prawnicze oraz działalność edukacyjna (jednostki
naukowo-badawcze i uczelnie wyższe), kulturalna i branża medyczna (ludność
dba o swój stan zdrowia oraz coraz dłużej żyje), a także opieka społeczna,
największy wpływ na to ma ciągłe podnoszenie kwalifikacji oraz wzrost
wykształcenia społeczeństw będących w tej fazie rozwoju; coraz większe
znaczenie odgrywa przemysł zaawansowanych technologii, wymagający
technologii informatycznych i innych wysoko specjalistycznych usług, gałęzie
te są silne powiązane z sektorem usług
 Faza informacyjna
o następuje kontynuacja fazy poprzemysłowej (postindustrialnej); dalej
następuje wzrost znaczenia usług, kosztem pozostałych działów gospodarki
(przemysłu i rolnictwa), dalej silnie rozwijają się usługi wyspecjalizowane
oparte na zdobywaniu i przetwarzaniu wiedzy (społeczeństwa stawiają na
wysokie wykształcenie); największą rolę pełni przemysł wysokich technologii
oparty o nowoczesne technologie informatyczne, biotechnologię, robotykę,
nanotechnologię i sztuczną inteligencję;

Transport
Podział transportu na środowisko:
 Lądowy:
o Przesyłowy:
 Rurociągi, ropociągi, gazociągi, taśmociągi
o Drogowy
o Szynowy:
 Kolejowy, metrowy, tramwaje
 Wodny:
o Morski śródlądowy (żegluga)
 Powietrzny:
o Lotniczy
o Kosmiczny

Inne podziały:

 Osobowy – Towarowy
 Indywidualny - Zorganizowany
Kraje „taniej bandery”- kraje posiadające dość niskie podatki i ubezpieczenia, Panama Liberia
Bahamy, Cypr, Malta

Infrastruktura transportowa (punktowa i liniowa)

Efektywność świadczenia usług transportowych zależy przede wszystkim od stopnia
rozwoju infrastruktury transportowej, tworzą ją:
 Sieć transportowa- czyli układ szlaków transportowych (dróg kolejowych itp.)
 Węzły transportowe- miejsca w których zbiegają się co najmniej trzy szlaki
transportowe (jednego lub kilku rodzajów transportu)
 Obiekty towarzyszące- takie jak dworce kolejowe czy lotniska

Czynniki wpływające na rozwój transportu

 Czynniki poza przyrodnicze:
o rozmieszczenie ludności: najbardziej zaludnione lub uprzemysłowione
regiony, cechują większe potrzeby transportowe – konieczność dowozu
zarówno surowców do produkcji, jak i gotowych produktów do odbiorców,
o zamożność społeczeństwa: przyczynia się do rozwoju przewozów
turystycznych,
o czynniki historyczne: sieć transportowa kształtuje się wraz z
uprzemysławianiem i rozwojem społeczno-gospodarczym państw, zmiany
granic wymuszają często modyfikację istniejącej sieci transportowej,
o czynniki demograficzne: wzrost gęstości sieci osadniczej i gęstości zaludnienia
przyczynia się do wzrostu gęstości infrastruktury transportowej,
o czynniki polityczne: integracja pomiędzy państwami przyczynia się, m.in. do
powstawania dróg łączących różne kraje, tak aby tworzyły spójną całość.
 Czynniki przyrodnicze:
o klimat (mgła lub duże zapylenie występujące w efekcie erupcji wulkanicznej
może sparaliżować transport lotniczy, choć z drugiej strony trudne warunki –
ujemne temperatury w zimie w krajach skandynawskich pozwalają na
wytyczanie na zamarzających w tym okresie jeziorach dróg, pozwalających
znacznie skrócić czas przejazdu),
o sieć hydrograficzna (warunkuje ona możliwość rozwoju oraz koszty
funkcjonowania transportu śródlądowego – ważny jest poziom wód oraz ich
wahania w ciągu roku, a także pojawiające się utrudnienia, np. zamarzanie
rzek),
o dostęp do mórz i oceanów (warunkuje rozwój transportu morskiego),
o ukształtowanie terenu- najkorzystniejsze są tereny nizinne oraz te na których
występują nie wielkie wysokości względne

Transport Zalety Wady

Samochodow  przewozi towary „od drzwi  samochody mają małą
y do drzwi” ładowność
  na niewielkich odległościach
jest opłacalny
 szybkość przewozu towarów
jest stosunkowo duża
 może przewozić różnorodne
towary (np. za pomocą
chłodni, cystern)
 jest łatwo dostępny dla
prywatnych użytkowników
Kolejowy  koleje zelektryfikowane nie
zanieczyszczają środowiska
 przewozi ładunki o dużej
masie (np. węgiel kamienny,
ruda żelaza) oraz objętości
(jest to podstawowy środek
transportu dla ładunków
masowych)
 dostosowany do przewozu
towarów i kontenerów, które
mogą być przeładowywane
na statki i samochody
 niskie koszty jednostkowe
przewozu koszty maleją ze
wzrostem odległości
 dogodny w mieście,
ponieważ dzięki kolei
podziemnej można szybko
przewieźć dużą liczbę osób
(metro)
 w wysoko rozwiniętych
krajach jest bardzo wygodny
(wagony sypialne)
Morski  może przewozić różne towary
(specjalizacja)
 przewozi jednorazowo duże
ładunki (waga, objętość)
 jest tani ze względu na niskie
koszty transportu
 umożliwia przewóz wielu
osób na krótkich dystansach
(promy)
Morski
 zużywają dużo paliwa (energii)
 wymaga budowy kosztownej
infrastruktury (drogi, mosty,
tunele, skrzyżowania
bezkolizyjne)
 silnie zanieczyszcza środowisko,
zwłaszcza powietrze (emisja
metali ciężkich)
 jest źródłem uciążliwego hałasu
 stanowi najmniej bezpieczny
środek lokomocji (duża ilość
wypadków drogowych –
największa ilość ofiar
śmiertelnych i ciężko
poszkodowanych)
 nie dowozi towarów „od drzwi
do drzwi„ (wymaga ich
przeładunku)
 wymaga budowy drogiej
infrastruktury, szczególnie na
obszarach o zróżnicowanej
rzeźbie (tunele, mosty)
 zróżnicowanie szerokości torów
w różnych krajach sprawia
konieczność przeładunku w
Rosji są one szersze (szerokość
wynosi 1525 mm) niż w Europie
Zachodniej i Polsce (szerokość
1435 mm)
 stosunkowo długi jest czas
przewozu
 istnieje zagrożenie atakami
terrorystycznymi (metro w
Tokio, pociągi w Hiszpanii) –
szczególnie zagrożone są tunele
i inne podziemne miejskie
fragmenty infrastruktury
 cechuje go niewielka prędkość
przewozu
 jest ograniczony tylko do
obszarów morskich, konieczność
przeładunku towaru i dowozu
innym transportem
 konieczność budowy
kosztownych portów
 silnie uzależniony od warunków
atmosferycznych zamarzające
porty morskie (np. Lulea,
Władywostok) są sezonowo
wyłączone z eksploatacji

Śródlądowy  jest tani
 nie powoduje dużego
zanieczyszczenia środowiska
 można nim przewozić towary
o dużej masie i objętości
 może być wykorzystany jako
jedyna droga transportu na
obszarach słabo rozwiniętych
i trudno dostępnych
(Amazonka)
Lotniczy  jest najszybszy
 jest najbezpieczniejszy
 ma duży zasięg
 czasami bywa jedynym
możliwym środkiem
transportu (trudno dostępne
obszary)
 zapewnia dużą regularność i
terminowość dostaw
Przesyłowy  przewozi dużą ilość towarów
(masowość)
 cechuje go niski koszt
transportu materiałów
 ciągłość dostaw nie zależy od
warunków pogodowych
 bez przeładunku można
transportować surowiec na
lądzie i morzu
 jest przyjazny dla środowiska
Przesyłowy  nie potrzebuje powierzchni
składowych (oprócz
taśmociągów)
 powoduje duże zanieczyszczenie
środowiska mórz i oceanów
głównie z powodu katastrof
tankowców
 jest powolny
 wymaga regulacji rzek
(kosztowne inwestycje w
budowę kanałów, śluz,
pogłębianie koryta)
 sezonowe zamarzanie rzek i
duże wahania wód
uniemożliwiają ich całoroczne
wykorzystanie
 duże spadki wyłączają z
eksploatacji górne odcinki rzek
 wymaga dużych nakładów na:
środki transportu (samoloty)
infrastrukturę naziemną
(lotniska, system nawigacji)
 ma małą ładowność
 jest kosztowny na małych
odległościach
 duży hałas jest uciążliwy dla
mieszkańców

 zależy od stanów pogody, np.:
mgła, oblodzenie, burze
 ostatnio wzrosło zagrożenie
atakami terrorystycznymi (np.
Nowy Jork 11.09.2001)
 w razie katastrofy (które
zdarzają się stosunkowo rzadko)
pasażerowie mają nikłe szanse
przeżycia
 porty lotnicze są przeciążone
 wymaga wysokich nakładów na
inwestycje i utrzymanie
szczelności rurociągów
 można nim przesyłać tylko
wybrane towary (najczęściej
surowce mineralne)
 towar można przesyłać tylko w
jednym kierunku
 umożliwia kradzież surowców
(nie da się kontrolować sieci na
całej długości)
 jest zagrożony atakami
terrorystycznymi
Ruch tranzytowy– w transporcie przewóz ludzi lub towarów z jednego kraju do drugiego
przez terytorium trzeciego.

Łączność
Łączność obejmuje przesyłanie jak przekazywanie informacji za pomocą poczty i firm
kurierskich oraz telekomunikacji. W skład tej ostatniej wchodzą:
 telefonia
o Najważniejszy dział telekomunikacji
o Telefonia komórkowa – rozwija się dynamicznie dzięki dużej mobilności
(aparaty bez kabla) oraz ze względu na różnorodność przesyłania
informacji (np. rozmowa, SMS, obraz, Internet), a także liczne dodatki
oferowane wraz z telefonami (np. radio, możliwość robienia zdjęć,
kręcenia filmów).
o Telefonia satelitarna – umożliwia bezpośrednią łączność pomiędzy
telefonem a satelitą, realizowaną za pośrednictwem drogi radiowej
(jednak jej znacznie ze względu na wysokie koszty jest stosunkowo
niewielkie).
o Telefonia stacjonarna
 telekomunikacja komputerowa
o Telekomunikacja komputerowa – ogólnoświatowa sieć komputerowa,
Internet, umożliwia m.in.: przesyłanie danych, dźwięku, obrazu,
prowadzenie rozmów (np. komunikatory Skype, Facebook, Messenger,
MS Teams, WhatsApp).
o Dynamiczny rozwój Internetu prowadzi do ciągłego rozszerzania jego
możliwości, na przykład w gospodarce (handel, bankowość, telepraca).
o Ten rodzaj łączności jest szczególnie silnie rozwinięty w krajach wysoko
rozwiniętych gospodarczo, zaś najsłabiej w krajach afrykańskich, choć i
tu widoczne są znaczne postępy.
 telewizja i radiofonia
 telegraf
Wzrost znaczenia handlu elektronicznego jak i rozwój telepracy. Zmniejsza koszty
związane z utrzymaniem biur orz niepełnosprawni mają możliwość pracy z domu.
Rozwój technologii inf. przyśpiesza procesy globalizacyjne oraz integracje w
gospodarce.

Społeczeństwo informacyjne
Skutki kształtowania się społeczeństwa informacyjnego:
Pozytywne skutki Negatywne skutki
  postęp cywilizacyjny,
 możliwość kontaktów z większą
(teoretycznie nieograniczoną) liczbą
osób, m.in. za pośrednictwem
mediów społecznościowych,
 wyraźnie obniżenie kosztów rozmów
telefonicznych i wideo połączeń
(połączenia przez Internet mogą być
darmowe),
 ułatwienie kontaktu z
przedsiębiorstwami i urzędami,
 oszczędność czasu, np. dzięki
możliwości korzystania z e-handlu
lub e-learningu,
 szybki i wygodny dostęp do
informacji,
 powstanie i rozwój urządzeń i
technologii informacyjno-
telekomunikacyjnych i firm je
produkujących lub rozwijających,
 prostszy dostęp do dóbr kultury i
rozrywki (filmów lub muzyki).
 łatwy dostęp do danych i
dokumentów w postaci
elektronicznej,
 prostszy dostęp do usług
zdrowotnych (możliwość uzyskania
e-recepty lub odbycia e-wizyty u
lekarza przez Internet).
Cechy gospodarki opartej na wiedzy:
1) wzrost znaczenie technologii informacyjnych i telekomunikacji, 2)obniżenie znaczenia
tradycyjnych czynników produkcji, np. bazy surowcowej, 3)zwiększenie znaczenia nowych
czynników produkcji, głównie przedsiębiorczości i wiedzy, 4)wzrost znaczenia innowacyjnych
 zastępowanie bezpośrednich
spotkań międzyludzkich kontaktami
przez Internet,
 uzależnianie się od komputera i
zaniedbywanie innych sfer życia,
 zagrożenia związane między innymi z
łatwym dostępem do niewłaściwych
treści,
 wykorzystywanie technologii
informacyjnych do pozyskiwania
danych o klientach i prowadzenia
natarczywych działań promocyjnych
(spam),
 gromadzenie informacji o
obywatelach przez instytucje
państwowe, firmy lub osoby
prywatne,
 nawarstwienie wielu informacji
utrudniający ich wartościowanie i
weryfikowanie,
 niebezpieczeństwo wystąpienia
nowych podziałów społecznych na
skutek różnego dostępu do
informacji – problem wykluczenia
cyfrowego,
 pojawienie się przestępczości w sieci
(w tym cyberterroryzm), hejtu i
problematyki ochrony prywatności,
 łamanie praw autorskich,
 negatywny wpływ na zdrowie i
kondycję fizyczną spowodowany
m.in. długotrwałą pracą przy
komputerze (otyłość, wady postawy,
wady wzroku). Kapitał ludzki w
gospodarce
rozwiązań i technologii oraz ich rozpowszechniania, 5)znaczne nakłady finansowe na prace
badawczo-rozwojowe, szczególnie w firmach należących do przemysłu zaawansowanych
technologii (zwykle są one wyższe niż inwestycje w majątek rzeczowy, np. budynki czy
sprzęt), 6)zwiększenie znaczenia usług edukacyjnych (zwłaszcza świadczonych w szkolnictwie
wyższym), szkoleniowych i konsultingowych.

Czynniki wpływające na innowacyjność i rozwój gospodarki opartej na wiedzy:

 coraz wyższą jakość kapitału ludzkiego (ciągłe doskonalenie swojej wiedzy i
umiejętności),
 rozwijanie postaw przedsiębiorczych,
 rozwój technologii informacyjnych i infrastruktury informatycznej (zwiększanie
dostępu do Internetu),
 nowoczesne zarządzanie wiedzą – właściwe wykorzystywanie umiejętności,
doświadczenia i potencjału pracowników,
 rozwój instytucji otoczenia biznesu, szczególnie wpierających nowe, innowacyjne
przedsiębiorstwa (np. parków naukowo-technologicznych i instytucji wspierających
współpracę ośrodków naukowych z prywatnymi firmami).

Startupy- młode firmy, których działalność opiera się na innowacyjnym pomyśle i zazwyczaj
na wykorzystaniu nowoczesnych technologii, są wspierane w wielu państwach

Inkubatory przedsiębiorczości – pomagają głównie początkującym przedsiębiorcom, w tym

którzy dopiero planują rozpoczęcie działalności poprzez: pomoc prawną, pomoc księgową,
udostępnianie przestrzeni biurowej.

Akceleratory biznesu- wspomagają funkcjonujące już start-upy, które jednak nadal znajdują
się w początkowej fazie działalności.