Krakéw 19.08.2023 Prof. Zbigniew Was Instytut: Fizyki Jadrowej PAN 31-342 Krakéw, Radzikowskiego 152 Recenzja rozprawy doktorskiej: Michal Iglicki e interactions of dark matter in Higgs-portal models” “Collider and early-Univ Model Standardowy oddziatywar czastek clementarnych reprezentuje pigkna i pelng sukcesow teorie testowana od dziesiecioleci przez eksperymenty zderzaczy ezastek elementarnych takich jak: LEP, Babar i Belle dla zderzen e*e~ oraz CDF, DO, ATLAS, CMS and LHCb dla koligii pp badd pp. Te réimorodne testy, ezesto oparte na pomiarach o wysokie}, poziomie promili precyzii, pozwalaja potwierdzaé subtelne efekty, takie jak efekty kwantowe tzw. poprawki radiacyjne Obecnie zadne wyraéme niezgodnoci pomigdzy przewidywaniami teorii, a obserwacjami nie sq potwierdzone. ‘Tym niemniej, Model Standardowy nie dostarcza odpowiedai na sz- ereg fundamentalnych pytari, takich jak: pochodzenie skal energetycanych oddzialywai, skad pochodzi hicrarcha mas ezastek elementarnych, skad pochodza, bariony, ostatecznie szeregowi pytari wspélezesne} kosmologii Od eksperymentalnego potwierdzenia, 4e kwantowa elektrodynamika opisuje bardzo sze- rokie spektrum zjawisk i Ze do tych preeyzyjnych analiz potraebne sq efekty kwantowe a nie tylko przewidywanin najnidszego rzedu, zasady na kt6rych jest zbudowana. zostaly (po uzupeinieniu) uzyte do sformulowania teorii oddzialywari silnych, a takée oddzialywan elek- troslabych. Model Standardowy (Teoria Standardowa) zostal sformulowany. ‘Tym niemniej, juz od polowy lat siedemdziesigtych ubieglego wieku, rozpoczely sie poszukiwania bardziej fundamentalne} teorii, praewidujace) obserwaeje nowych caastek i thumacagce} wigks7y zalkres zjawisk. Mielismy do ezynienia z szeregiem fal nowych hipotes i nadziei, Ze przelomowe odkrycia si. blisko. Rozezarowania praes/losci nie wykluczajy oczywiseie mofliwosci, Ze taki praclom wlasnie teraz nastepuje. Jesli to sig stanie, bedzie to wielki krok w rozwoju nauki, byé moze najwiekszy w calym XX1 wieku. Od czasu odkrycia bozonu Higgsa jedynej elementarnej czastki o spinie zero, takée poniewaa wezesnicjsze podejscia nie doprowadzily do przelomu, zainteresowanie kiernje sig obecnie w kierunkn tak zwanych modeli ‘Higgs-portal’, gdzie kandydatury dla nowych ezqstek mialyby oddzialywaé ze zwyklymi czastkami materi tylko poprzez bardzo stabe sprzezenin do pola Higgsa. Rozprawa moze wiec byé rozumiana jako wklad w ten istotny, wreez fascynujacy wysilek badawezy. Ma charakter pracy teoretyeznej, aczkolwiek aspekty eksperymentalne oraz szeroko rozumiane pomiary astronomiczne i ich interpretacja odgrywajg, istotna role. Bez watpienia rozprawa porusza bardzo istotng tematyke, ktére) poswiccone jest aktualnie wiele dyskusji nakukowych, Rozprawa o 121 stronach, sktada sig z siedmu rozdziatéw z bardzo licenymi podrozdzialami, fa nawet pod-podrodzialami, Zawiera, tez 7 apendiks6w, réwnie# 2 padrozdzialami. Nie malazlem w rozprawie klarownych odniesieti do wasnych prac pana Iglickiego. Jego wklad w przedstawiona niewatpliwie fascynujaca tematyke, mogtem wyodrebnié tylko posrednio i byémoze nie zawsze doktadnie. Nie zawsze bylo dla mnie jasne, jak jego wlasny wkiad przedstawia sig na tle wkladu wspétautoréw badé cytowane] literatury. Spadziewam sie, ze wynika to tylko 2 pewnej niedoskonalosei edycyjne}. Zakladam, ée gléwne wyniki opierajg sie na cztorech pub- likaejach w dobrych czasopismach i trzech artykulach konforeneyjnych, wspélautorstwa Pana Islickiego. Reference te sa zebrane na trzecie| stronie roprawy. Pozostala czeSé spisu literatury umiejscowiona jest na koricu rozprawy: zebrane sq tam pozycje 8-200. Pierwsze dwa roulzialy stanowia wprowadzenie do modeli typu ‘Higgs-portal’ i do istotmych x. tej perspektywy aspektéw kosmologii. Dwa nastepne to opis spodziewanych wlasnosci ciem- nie} materi i motywacja je) istniena wynikajaca z obserwacji astronomicznych i eksperymentéw akceleratorowyeh. Kolejne dwa przedstaviaja gtowne wyniki rozprawy. Rozdlzial siédmy, pod- sumowanie, zamyka prace. Rozprawa jest klarowna, cho jej szczegély moga byé nieprzystepne dla os6b spoza specjalnosei szczegdInie prey pierwszym czytaniu. Omdwie teraz, zalgezajac uwvagi, kolejuo wszystkie rozdzialy. Przedmowa zawiera liste konweneji, oznaczeli, nazw, akroniméw i skrétéw. Lista ta ulatwia dalsze czytanie. Wprowadzenie zamyka przedstawienie gkiwnego cel pracy oraz spis, wlasnych publikacji Pana Iglickiego. Niekt6re zaproponowane konwencje nie sq dla mnie natt- ralne, Na praykled, wz6r (0.3) jest przedstawiony jako clement przestrzeni fazowej. Wyrazenie 10, zwykle ornacza element calkowania potrzebny do uzyskania wyrazenia na element calkowania przestrzeni fazowe). Przyklad elementu calkowania przestrzeni fazowe} jest podany, na przyktad jako druga i trzecia linia wzoru (2.40). Wprowadzenie jest uzupeinione przez wymieniony w nim apendiks D, zawierajacy zbiér wlasnogci macierzy Dirake, Apendiks B nie jest wymieniony, ciyba nie ma tez da niego odniesienia w zadnym innym rozdziale. Rozdziak pierwszy, cvyli wprowadzenie, jest krétki ale przejrzysty, objagnia plan i cel dysertacji wskazuje na refereneje [8] jako zrédio ram, w kidrych praca byla rozwijana. Jest to jasno podkreglone i jest uéyteczne. ‘Tym niemniej, wskazanie innych scenariuszy nid Higgs- portal i oméwienie ich ograniczen, byloby pewno na miejscu. Choéby porzez wskazanie odpowied- nich refereneji i podkreslenie, de przedstawienie alternatywnych scenariusyy wykracza poza ramy dysortaeji. Modele cicmne} materii wyte w pracy, sq przedstawione w apendiksach A i B. Apendiks C nie jest wymieniony. Nie bardzo rozumiem dlaczego. Jué w tym rozdziale ujawnia sie zlozonosé tematyki. Kazdy z trzech paragraféw (pod- rozdzialéw) wprowadza dalsze rozdzialy rozprawy, ale kay w innym poraadku, innym tea nié ich kolejnogé w rozprawie. Moina sie wige spodziewaé, 20 praca bedzie wymagaé wiece} nié pojedynezego caytania i ze zwiazki miedzy rozdzialami sq bardziej zlozone niz mona by oczekiwaé 7. ich kolejnosci, ‘Takie wrazenie wamacnia spos6b cytowania podrozdzialéw i pod- podrozdziatow, Nawet 2 wnetrza rozdzialu, jego wlasne podrozczialy sa nazywane rozdzialami. Utrudnia to szezegélnie pierwsze crytanie. Rozdziat drugi jest poswigcony tym aspektom kosmologii, ktére sq waine % perspek- tywy dalszych czesci rozprawy. Wymienié mozna wlasnosci geometryczne, termodynamiczne czy vozklad masy Wschechéwiata. Wskazna jest waga wlasnosci oddzialywati. W szczegdlnos rola proces6w o osobliwosciach w kanale t (procesy te sj omawiane w dalszych rozdzialach). Przedstawiona jest parametryzacja praestrzeni fazowej i inne clementy obliczeri, zwiazane 2 sze- rokogciami rozpadu. Rozdzial jest klarowny, aczkolwiek niektére zalozenia, jak zalozenie jed- norodnosei i niezaleznoéei od kierunku Wszechéwiata, sq wprowadzone jakby nie moglo byé ww ich preypadku dadnych watpliwosei. Chocby minimalny komentarz, bylby wige na miejscu. Rodzial ten jest uzupelniony odniesieniem do apendikssu A, Rozdziak trzeci zaczyna si¢ slowami “Dark matter is the component of the Universe”, “Ciemna materia jest skladnikiem WszechSwiata”. W moim odcaucin takie stwierdzenie jest zbyt silne, jak dla obiektéw, ktére nie zostaly odkryte, a na ktérych istnienie wskazuja tylko poszlaki, Tym niemnie}, przeglad modeli jest dosé sceroki, Na przyklad whlad czarnych dziurkt6re mogly sig pojawié od poczatkn istnienia WszechSwiata, badé modliwosé ge oddzialywania grawitacyjne réznia, sie od tych preewidywanych przez teorie waglednosei sa oméwione. Pod- kreglone sa wiasnogci jakie powinna mieé ciemna materia, w tym potracba addzialywati nie- gtawitacyjnych ciemne} materii same} ze soba. Pewno byloby tutaj na miejscu silniejsze pod- kreslenie Ze to ogranicza modliwosé zeby ciemna, materig stanowila materia barionowa zebrana Ww nicoddzialywujace (slabo oddzialywujace) obiekty, takie jak brazowe karly czy samotne plan- ety. Rodzial ten jest: uzupelniony odniesieniami do apendiksdw A iB Rozdzial cawarty jest poswiecony eksperymentalnym paszuikiwaniom ezastek, ktére moga stanowié ciemna materie. Réénego rodzaju oddzialywania i eksperymenty akceleratorowe. réwnied te planowane, sq omawiane. Omawiane sq teé poszukiwania astrofizyczne z pomoca, réimego typu detcktoréw promieniowania kosmicznego. Wiele wariantéw kandydatur ciemnej materii jest rozwazanych, Moim zdaniem sekeja calkiem dobrze wyczerpuje tematyke. Rozdziat piaty jest poswiecony taw. osobliwosci kanalu t. Nie bardzo odpowiada mi ta nazwa, poniewaz osobliwosei pojawiaja sie gdy wymieniany w kanale t transfer jest eza- sopodobny. Jest to jednak pewno prayjeta w tej dziedzinie nomenklatura. Znaczenie to] nazwy jest objasnione w subsekeji 5.1. Rozwigzanie problemu osobliwosei jest oparte na wprowadze- nitt szerokosei (czyli na resumacji urojonych eziezane badé estymowane. Rozklady réiniczlowe (asymetrie, rézmice ksztaltu sygnalu i tla itp.) nie sq eksploatowane, badi sq eksploatowane W niejawny sposdb. W kaidym razie nie bylem w stanie zidentyfikowaé odpowiadajacym temu siwierdzet. Gdyby byly uzyte, konkluzje mogly by byé mocniejsze. Alternatywnie, taka moiliwosé mogla byé choéby tylko whazana jako temat dla prayszlyeh prac. Konkluzje sa wsparte wynikami obliczet analityezmyeh, zakladam Ze przygotowanych po czeSci przez Pana Michata Iglickiego. Rodzial ten jest uzupelniony odniesieniami do apendikséw: BGil. Rozdziat siddmy zawiera gléwne wyniki. Liezba wiywanyeh modeli, sygnatur i wzordw jest imponujaca. Tylko w tym rozdziale znalazlem posrednie wskazéwki, ze wezeSniejsze dwa rozdzialy 5 i 6, w duéym stopniu przedstawiaja wyniki wlasne} pracy Pana Michala Iglickiego. Rozumiem, ée glowny wynik ezyli potwierdzienie fascynujqce| hipotezy, ze czastki elementarne oddzialywujace ze znanymi tylko poprzez pole bozonu Higgsa, moga stanowié ciemna materie i ciemng energie wynika po czesei z wlasnej pracy Pana Michala Iglickiego. Apendiksy A-H stuia jako dopelnienie rozprawy, sa w nich zawarte dluésze wzory, ezesto takée ich wyprowadzenie. Zawarte sa tam opisy uiywanych modeli oddzialywaa ciemnej materii cay opisy niektérych 2 wzywanych acz mnie} waénych konwencji oznaczedi i funkeji, takich jak fankeje Greena, cay funkeje Passarino-Veltmana. Tylko do apendixu E nie ma odniesienia w innych czeécinch rozprawy. To pewno przeoczenie, autora albo moje. Naturalnym miejscem takiego odniesienia bylaby predmowa. ‘Uwagi koticowe W moim odczuciu przedstawione wyniki sq wartogciowe. Praca jest interesujaca, pomimo tego de niektére konteksty ujawnialy sie dopiero pray drugim czytaniu. Aby je zidentyfikowaé musialem sig zaznajomi¢ najpierw 2 dalszymi rozdzialami. ‘Ten aspelkt konstrukeji rozprawy byl pewno jasny dla autora, dlatego w rozdziale pierwszym rozdzialy nie sq praedstawiane w kolejnosei. Ich lista jest oméwiona w trzech podrozdzialach rozdziai pierwszego. Takie roewiazanie bylo, przynajmniej dla mnie, pomocne. Liczba zebranych i opracowanych wzordéw jest imponujaca, ale brakowalo mi niektérych rozwaiait o bardziej fundamentalne| naturze, byé moze w pewnym zakresie wina jest: po moje} stronie i po prostu nie zawsze bylem w stanie je zidentyfikowaé. Gléwne konkluzje sq oparte na wynikach numeryeznych, opartych na wzorach analityeznyehprzygotowanych przez Pana Iglickiego. W ich przygotowanin i omawianin, w moim odezu- ciu, brakuje eksperymentalnych detali. Po ich uwzglednienin wyniki mogly by byé silniejsze a przewidywania dla przyslych pomiardw bardziej uéyteczne. Z dugiej strony, takie szczegély moga hyé opracowane péénie}, w ramach dalszej pracy badaweze ‘Dysertacja, pomimo pewnej hermetyeznosci okazala sie interesujaca, szczegdInie pray drugim ezytaniu. Tym uiemniej zrozumienie wszystkich kontekstéw wymaga pewno glebszej niz moja, majomosci aktualnego stanu dziaiu fizyki ktérym zajmuje sie rozprawa. To mote byé tex problemen dla ezytelnika w prayszlosci. Nie bylo mi jednak tatwo zidentyfikowaé wkladu wlasnego autora rozprawy. Jego wlasne publikacje, pozycje [1-7] spisu publikacji, nie byly w sposdb jasny cytowane, prawdopodobnie Ww wigkszosei nie byly w og6le eytowane. Tym niemniej te artykuky sa w wickszosei opublikowane w dobrych czasopismach. Dlatego wznalem, ze brak cytowait to niedoskonalosé edyeji, a nie zasadniezy problem. Uwaiam wige, ze praca spelnia wszystkie warunki stawiane rozprawom doktorskim. i Zhigy ey Wop Zbigniew Was