Inflation

- Pangkalahatang pagtaas ng presyo ng isang kalakal o

serbisyo.
- May negatibong epekto sa PPP (peso purchasing
power).
Dahilan ng Inflation
Demand Pull
- Nagaganap ito kapag nagkakaroon ng paglaki sa
pagkonsumo ng isang kalakal ngunit walang
katumbas na paglaki sa produksyon.
Cost Push
- Nagaganap ito kapag lumalaki ang gastos sa
produksyon ngunit walang paglaki sa kabuuang
suplay.
Import Inflation
- Pagiging import dependent at export orientation ng
bansa.
Structural Inflation
- Kawalan ng kakayahan ng ilang sektor na malayon
ang anumang pagbabago sa lebel at dami ng
kabuuang demand ng ekonomiya.

Mga Nakikinabang sa Implasyon

1. Umuutang
2. Mga negosyante/ may-ari ng kompanya
3. Mga speculator at mga negosyanteng may malakas
ang loob na mamuhunan.
Mga Taong Nalulugi
1. Mga taong may tiyak na kita
2. Nagpapautang
3. Nagiipon
Paraan Upang Maiwasan ang Implasyon
- Pagpapatupad ng tight money policy.
- Produksyon para sa local na pamilihan.
- Pagtatakda ng price control.
- Pataasin ang prduksyon.
- Bawasan ang pag-iimport

Patakarang Piskal
- Tumutukoy sa behavior ng pamahalaan tungkol sa
paggasta at pagbubuwis.
- Pagkontrol ng pamahalaan sa ekonomiya upang
mapatatag ang pambansang ekonomiya.
Economic Fluctuations
- Pabago-bagong kalagayan ng pambansang
ekonomiya sa maikling panahon.
- Pabago-bagong kalagayan ng produksyon, presyon
ng bilihin at antas ng paggawa sa isang ekonomiya.
Boom Period
- Masiglang ekonomiya.
- Mataas ang produksiyon ng bahay-kalakal at mataas
ang paggastos ng sambahayan.
Bust Period
- Matamlay na ekonomiya.
- Mababa ang produksyon ng bahay-kalakal.
Uri ng Patakarang Piskal
Expansionary Fiscal Policy
- Layunin na mapasigla ang pambansang ekonomiya.
- Pamumuhunan ng pamahalaan at pagbabawa sa
ibinabayad na buwis.
Contractionary Fiscal Policy
- Bawasan ang sobrang kasiglahan ng ekonomiya.
- Pagbabawas sa gastusin ng pamahalaan, etc etc.
Buwis
- Salapi na sapilitang kinukuha ng pamahalaan sa mga
mamamayan.
- Maaaring ipataw ng pamahalaan sa mga ari-arian,
tubo, kalakal, o serbisyo.
Uri ng Buwis
Direct Tax - buwis na tuwirang ipinapataw sa mga
indibidwal o bahay kalakal.
Indirect Tax - buwis na ipinapataw sa mga kalakal o
serbisyo.

Income Tax - buwis sa kinikita ng mamamayan

Road User’s Tax - buwis sa mga may-ari ng sasakyan
Business Tax - Buwis sa mga may-ari ng negosyo
Value Added Tax - buwis sa mga binibiling kalakal.
Amusement Tax - buwis sa mga libanagn tulad ng
sinehan, parke, at sugalan.
Import Duties Tax – buwis sa mga kalakal na galing ibang
bansa.
Halimbawa ng Direct Tax
Income Tax – kita mula sa ari-arian, propesyon,
pakikipagkalakalan, o katungkulan.
Capital Gains Tax - kita mula sa pagbebenta, pakikkipagpalit, o
iba pang paraan ng paglilipat.
Property Tax - halaga ng lupa, bahay, o kauri nitong ari-arian.
Estate Tax - halaga ng transfers ng namatay na tao sa kaniyang
mga legal na tagapagmana.
Donor’s Tax- halaga ng ari-ariang ibinigay bilang donasyon o
regalo sa pagitan ng dalawa.

Halimbawa ng Indirect Tax

Customs Duty - halaga ng produktong inaangkat mula o
inululuwas sa pandaigdigang pamilihan.
Excise Tax - halaga ng produktong yari sa Pilipinas at ipagbibilit
gagamitin sa Pilipinas.
Value-Added Tax (VAT) - halaga ng pagbenta o pag-upa ng ari-
arian.
Sales Tax - halaga ng gross annual sales na hindi VAT-
registered.
Bureau of Internal Revenue (BIR) - nangangalap ng buwis sa
mga kalakal o serbisyo mula sa loob ng bansa.
Bureau of Customs (BOC) - Nangangalap ng buwis sa mga
kalakal o serbisyo mula sa labas ng bansa.
National Budget (GAA/ General Appropriatons Act) - isang
plano kung paano tutugunan ng pamahalaan ang mga gastusin
nito.
- naglalaman ito ng inaasahang kita at ipankikita rin kung
paano gagastusin ang kitang ito.
Sitwasyon ng Budget
Budget Deficit – nagaganap kung mas mataas ang gastos sa kita
ng pamahalaan.
Budget Surplus - nagaganap kung mas mataas ang kita sa
gastos ng pamahalaan.
Mga Sangay ng Pamahalaan na namamahala ng Pambansang
Badyet
- Department of Finance (DOF)
- Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP)
- National Economic and Development Authority (NEDA)
- Department of Budget and Management (DBM)
- Commission on Audit (COA)
Pagbuo ng Pambansang Badyet
Budget Preparation - paghahanda ng panukalang badyet.
Budget Legislation - pagsusuri at pag-apruba ng panukalang
badyet.
Budget Execution - pagbbibigay ng badyet at pagfamit nito.
Budget Accountability - paghahanda ng ulat upamg malaman
kung nagamit ng tama ang pambansang badyet.
Checks and Balances – pagtiyak na hindi maabuso ng anumang
sangay ng pamahalaan ang kanilang kapangyarihan.

Gastusin ng Pamahalaan ayon sa Uri

Personal Services (PS) - gastusin para sa suweldo, honoraria, at
bonuses ng mga kawani ng pamahalaan.
Maintenance and Other Operating Expenses (MOOE) -
gastusin para sa operasyon tulad ng kuryente, papel, tubig,
gasolina, at iba pa.
Capital Outlay (CO) - gastusin para sa karagadagang asset tulad
ng gusali, lupa, sasakyan o makinarya.
Serbisyong Pang-ekonomiya – gastusin sa pagpapaunlad ng
mga programang pangkaunlaran tulad ng kalakalan, industriya,
at turismo.
Serbisyong Panlipunan – mga gastusin sa edukasyon,
kalusugan, at transportasyon etc.
Pambansang Tanggulan – mga gastusin sa pagpapanatili ng
katahimikan at seguridad.
Pangkalahatang Pampubikong Paglilingkod - mga gastusin sa
pagsasagawa ng tungkuling pansibiko tlad ng tulong sa panahon
ng kalamidad, pagpapautang, etc.
Pambayad Utang - gastusin na pinambabayad sa mga utang ng
bansa panlaban panloob.

Patakaran ng Pananalapi
- Tumutukoy sa gamit ng salapi at kung paano ito inilalaan
sa ibat ibang gawaing pang-ekonomiya.
- Makontrol ang supply ng salapi.
Recession – kalagayan ng ekonomiya kung saan pababa ang
GDP rate ng bansa sa loob ng dalawang quarter o higit pa.
Depression - mahabang panahon ng patuloy na paglugmok ng
isang ekonomiya.
Recovery – panahon kung saan mula sa mababang antas ng
GDP ang ekonomiya ay nagsimulang umangat.
Peak – tawag sa pinakamtaas na antas ng ekonomiya.
Monetary Policy – pagkontrol sa suplay ng salapi upang
patatagin ang halaga ng salapi.
Expansionary Money Policy
- Easy money policy.
- Layunin na mahikayat ang mga negosyante na palakihin
ang kanilang negosyo.
Contractionary Money Policy
- Tight money policy.
- Layunin nito na mabawasan ang paggastsa ng mga
mamumuhunan at produksyon ng kalakal.
Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP)
- Itinatag ang Republic Act No. 7653, ang BSP ay itinalaga
bilang central monetary authority ng bansa.
- Layunin na mapanatili ang katatagan ng halaga ng bilihin
ng ating pananalapi.
Institusyon ng Pananalapi
- Pangunahing institusyon na inaasahan ng pamahalaan na
mamamahala sa paglikha, pagsusupply, pagsasalin-salin ng
salapi sa ating ekonomiya.
Bangko – uri ng institusyong pampananalapi na tumatanggap at
lumilikom na labis na salapi na iniimpok ng tao at pamahalaan.
- Tagapamagutan sa mga taong may labis na salapi at mga
negosyanteng namumuhunan sa bansa.
Mga Uri ng Bangko
1. Bangko ng Pagtitipid (Thrift Bank) - tinatawag din na
savings bank na humihikayat sa mga tao na magtipid at
mag-impok ng ilang bahagi ng kanilang kita.
Savings and Loan Association - nagpapahiram ng salapi at
tumatanggap ng impok na pera.
Private Development Bank - tumatanggap ng deposito ng mga
mamamayan na nagagamit sa pagpapahiram ng mga puhunan.
Savings and Mortage Bank - humihikayat din sa tao na mag-
impok at tumanggap ng sanla ng publiko bilang prenda.
2. Bangkong Komersyal (Commercial Bank) - bangko na
nakikipag ugay sa mga nagiimpok at mga negosyante at
kapitalista.
3. Bangkong Rural (Rural Bank) - bangko na naglalayong
tulungan ang mga mga magsasaka upang magkaroon ng
puhunan.
4. Trust Companies - bangko na nangangalaga sa mga ari-
arian at kayamanan ng mga tao.
5. Mga Espesyal na Bangko
- Land Bank of the Philippines – itaguyod ang
pagpapatupad ng reporma sa lupa.
- Development Bank of the Philippines (DBP) - nagbibigay
tulong pinansyal sa pagpapatupad ng mga programa at
 proyekto na magpapaunlad ng pangunahing sektor ng
ekonomiya.
- Al-Amanah Islamic Investment Bank of The Philippines
(Al-Amanah) - tinatag sa ilalim ng Republic Act No. 6848,
layunin ng bangkong ito na tulungan ang mga Pilipinong
Muslim.
B. Di-Bangko
- maaring nasa ilalim ng institusyon ng pananalapi sapagkat
tumatanggap sila ng kontribusyon.
- Kooperatiba – kapisanan na binubuo ng mga kasapi na may
nagkakaisang layunin.
- Pawnshop - magpautang sa mga taong madalas mangailan ng
pera at walang paraan upang makalapit sa bangko.
- Pag-Ibig Fund – Pagtutulungan sa kinabukasan- Ikaw,
Bangko, Indusriya, at Gobyerno – tinatag upang matulungan
ang mga kasapi nito na magkarooon ng sariling bahay.
- Government Service Insurance System (GSIS) - pagkakaloob
ng tulong sa mga manggagawa ng pamahalaan.
- Social Security System (SSS) - seguro sa mga manggawa s
amga pribadong industriya at kompanya.
- Pre-Need Companies - mga kompanya o setablisimyento na
rehistrado sa SEC
- Insurance Companies - rehistradong korporasyon sa SEC at
binigyan ng karapatan ng Insurance Commission.