Azerbaycan Tarihi - Vikipedi

5/17/23, 3:22 PM Azerbaycan tarihi - Vikipedi
Azerbaycan tarihi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Azerbaycan tarihi
Antik Çağlar [Genişlet]
Orta Çağ [Genişlet]
Yeni Çağ [Genişlet]
20. Yüzyıl [Genişlet]
Diğer Konular [Genişlet]
g · t · d (https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Azerbaycan_tarihi&action=edit)
Azerbaycan, Avrasya'nın Kafkasya bölgesinde bir ülke. Doğuda Hazar Denizi, kuzeyde Rusya'nın
Dağıstan bölgesi, kuzeybatıda Gürcistan, güneybatıda Ermenistan ve Türkiye ve güneyde İran ile
sınırlıdır. Azerbaycan Cumhuriyet'nin yaklaşık 10 milyona yaklaşan nüfusunu bir Türk etnik grubu
olan Azerbaycanlılar ve çeşitli diğer etnik gruplar oluşturmaktadır.
Azerbaycan'ın 11. yüzyılda Büyük Selçuklu İmparatorluğu'na katılması, Azerbaycan halkının

şekillenmesinde önemli rol oynar.[1]
11. yüzyılın başlarında bölge, o zamanlar bir Türkmen etnik adını benimseyen Orta Asya'dan gelen
Oğuz Türklerinin dalgaları tarafından yavaş yavaş işgal ediliyordu. Bu Türk hanedanlarının ilki
1067 yılında Azerbaycan'ı işgal eden Selçuklu İmparatorluğu'dur..[1][2]
Bölge hanedanlarından biri olan Şirvanşahlar, Timurlu Devleti çatısı altında bir devlet haline
geldikten sonra Altın Orda Devleti'ne karşı savaşta Timurlular'a yardım etmişlerdir. Timur'un
ölümünden sonra bölgede iki bağımsız ve rakip Türk devleti ortaya çıktı: Kara Koyunlu ve Ak
Koyunlular Azerice konuşan[3][4] Türk boylarının bir konfedere devletiydi. Şirvanşahlar ise bu
süreçte yeniden bağımsız hale gelerek yerel yönetimlerini güçlendirdiler.
Safevi hükümdarlarının ana dili Azerice idi, devletin yıkılışına kadar Safevi sarayında
konuşuldu.[5] · [6] · Devletin feodal beyleri Azerice konuşan Kızılbaş aşiretlerinden oluşuyordu. ve
devlet yönetiminde üstünlük onlardaydı. benzer şekilde Safevilerin devlet ordusunu
oluşturdular.[7] · [8] · [9]
Safevilerden sonra bölge Afşar hanedanı tarafından yönetildi. Nadir Şah'ın (h. 1736-1747)
ölümünden sonra, onun eski tebaasının çoğu istikrarsızlığın patlamasından çıkar sağladı.
Azerbaycanda çeşitli yarı bağımsız biçimlerine sahip çok sayıda kendi kendini yöneten Azerbaycan
https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 1/33
hanlıklar[10] ortaya çıktı. Hanlıklar, Orta Asya ve Batı arasındaki uluslararası ticaret yolları
aracılığıyla kendi işlerini kontrol ediyorlardı.
1813 ve 1828 yıllarındaki Rus-İran Savaşları sonrasında, Rus İmparatorluğu'nun baskısıyla Kaçar
İmparatorluğu tüm Kafkas topraklarını terk etmek zorunda kaldı ve 1813 yılındaki Gülistan ve 1828
yılındaki Türkmençay anlaşmaları ile Çarlık Rusyası ve İran Kaçarı arasındaki sınır kesinleşmiş
oldu.[11][12] Aras Nehri'nin kuzeyindeki bölge, aralarında çağdaş Azerbaycan Cumhuriyeti'nin
toprakları da dahil olmak üzere, 19. yüzyılda Rusya tarafından işgal edilene kadar İran
egemenliğindeydi.[13][14][15][16][17][18] Türkmençay Antlaşması sonucunda Kaçar İranı, Erivan
Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı ve Talış Hanlığı'ndan geri kalan topraklar ve günümüz Azerbaycan
Cumhuriyeti topraklarının İran hakimiyetinde kalan son toprak parçaları üzerindeki Rus
egemenliğini tanıdı.[19]
Kafkasya'da 80 yıldan uzun süren Rus İmparatorluğu egemenliğinden sonra, 1918'de Azerbaycan
Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Önde gelen Müsavat partisinin siyasi nedenlerle[20][21] kabul
ettiği "Azerbaycan" adı, 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulmasından önce,
yalnızca çağdaş kuzeybatı İranına bitişik bölgeyi tanımlamak için kullanılırdı.[22][23][24] Devlet
1920'de Sovyet kuvvetleri tarafından işgal edildi ve 1991'de Sovyetler Birliği'nin çöküşüne kadar
Sovyet egemenliği altında kaldı ve bu tarihten sonra modern Cumhuriyet kuruldu.
Tarih öncesi
Azerbaycan'da tarih öncesi dönem Taş Devri, Tunç Çağı ve Demir Çağı olarak üç bölümde
incelenebilir.[25][26]
Taş Devri
Azerbaycan'da Taş Devri Paleolitik, Mezolitik ve Neolitik dönemlere ayrılmıştır.[25][26]
Taş Devri Azerbaycan'da 2 milyon 700 bin yıl önce başlayarak M.Ö. 4. bin yıla kadar devam
etmiştir. Taş devri üç aşamadan - Paleolitik dönemi (eski), Mezolitik dönem (orta) ve Neolitik
döneminden (yeni taş devri) oluşan olmuştur. Yaklaşık 700 bin yıl önce insanlar ateş elde etmeyi
öğrenerek, kendilerini soğuktan korumaya, yemek pişirmeye, araç gereçlerini geliştirmeye
başladılar. 400-300 bin yıl önce Azerbaycan'da yerleşmiş ilkel insanların evriminde yeni bir aşama
başlar. Azıh Mağarası'nda tespit edilmiş ilkel insan-Neandertalin çene kemiği (yaklaşık 350 bin yıl
önce) bunun görsel kanıtıdır. 100-30 bin yıl önce ülke orta Paleolitik dönemi yaşamış ve bu sırada
eski insanların ilkel yapısı oluşmuştur. Bu dönem Tağlar Mağarası'ndaki arkeolojik bulgular
temelinde incelenmiştir. Bu dönemde insanların temel meşguliyeti avcılık ve toplayıcılık idi. Aynı
zamanda Azerbaycan'da yaşayan insanlar artık o dönemde komşu arazilerin sakinleri ile takas
karakterli ilişkiler kurmaya başladılar.
Paleolitik (Yontma Taş Devri)
Paleolitik dönem üç döneme ayrılır: Alt Paleolitik, Orta Paleolitik ve Üst Paleolitik dönem.
Paleolitik dönem, ilk insan türünün bu bölgedeki yerleşimleri ile başlamış ve M.Ö. 12. bin yıla
kadar sürmüştür.[26]
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Füzuli Rayonu topraklarında kalan Azıh Mağarası Avrasya

topraklarındaki en eski ön-insan sakinlerinin yerleşim alanı olarak kabul edilir. Ön-Aşölyen
kültürünün kalıntıları Azıh Mağarası'nın en az 700.000 yıllık en alt tabakalarında bulunmuştur.

1968'de, Mammadali Huseynov Azıh Mağarası'ndaki Aşölyen kültürüne ait bir ilkel insanın
300.000 yıllık bir çene kemiğinin parçalarını keşfetti, bu Sovyetler Birliği'nde keşfedilen en eski
insan kalıntılarıydı.[25][26][27][28]
Alt Paleolitik dönem aynı zamanda "Kuruçay Kültürü" olarak da bilinir ve Olduvay Kültürü "ile
benzer özelliklere sahiptir".[29]
Azerbaycan'daki Paleolitik dönem kalıntıları Aveidag, Tağlar, Damcılı, Zar, Yatakyeri, Daş Salahlı,
Kazma ve diğer bazı yerlerdeki buluntularla temsil edilmektedir.
Bu dönemde insanlar artık sadece mağara ve zağalarda değil, ayrıca çeşitli çay vadilerinde inşa
ettikleri yerleşim yerlerinde de yerleşim kurmaya başladılar. Bu dönemde kabilelerin oluşumu, ilk
sanat ve inançlarındaki (tapınma, ibadet) oluşumlar başladı. Bu dönemde sadece taştan değil,
ayrıca çeşitli hayvan kemiğinden de araç gereç üretimi gerçekleştirilmekteydi.
Mezolitik
Yaklaşık 12.000 yıl önce Taş Devri sonlanmış ve Mezolitik Dönem başlamış ve bu dönem M.Ö.
8.000 yılına kadar sürmüştür. Azerbaycan'da Mezolitik Dönem ağırlıklı olarak Kobustan (Bakü
yakınları) ve Damcılı (Kazah) mağaralarındaki buluntular temelinde araştırılmıştır.[25]
Bakü'nün güneyindeki Kobustan'daki kayalara oyulmuş kaya çizimleri avcılık, balıkçılık, zanaat ve
dans sahnelerini temsil etmektedir ve Mezolitik Dönem'e tarihlenmektedir. Kobustan'daki
petroglifler içinde 5.000 ila 8.000 yıllık kaya resimleri Viking gemilerine benzer çizimler
içermektedir. Kaya resimleri arasında ortaya çıkarılan gemi çizimleri, Avrupa kıtası ve Akdeniz
arasındaki bağlantıyı gözler önüne sermektedir.[30][31]
Bu dönemde tarım ve hayvancılığın ilk biçimleri görülmeye başlanır. Bu dönem temel olarak
Kobustandaki kaya üstü resimleri ve arkeolojik bulgular temelinde araştırıldı. Yeryüzünde ilkel
insanın en zengin "müzelerinden" biri sayılan bu arazide altı kaya resmi ve ona yakın eski insan
kampı bulundu. Bu çizimlerde o tarihteki insanların kişilerin mesleği, çalışmaları, av ve balıkçılık
sahneleri, ayin ve inançları görülür. Arkeolojik materyaller ve resimlerden hareketle bu dönemdeki
insanların ok ve yay kullanmayı bildikleri kabul edilir.
Neolitik
Azerbaycan'daki Neolitik Dönem M.Ö. VII-VI bin yıllara tarihlenmektedir. Neolitik Dönem esas
olarak Damcılı (Kazah'ta), Kobustan (Bakü'de), Şomutepe (Ağstafa Rayonu'nda), Kültepe
(Nahçıvan'da), Toyretepe ve diğer yerleşimlerdeki malzeme ve kültür örnekleri temelinde
araştırılmıştır. Bu dönemde ilk kez tarım devrimi gerçekleşmiştir.[25][32][33][34][35][36][37]
Eneolitik (Bakır)
Eneolitik veya Kalkolitik dönem (M.Ö. 6. - 4. bin yıl) Taş Devri'nden Bronz Devri'ne geçiş
dönemidir. Bakır cevheri bakımından zengin Kafkas Dağları'nın etrafında yer almasından dolayı,
Azerbaycan bölgelerinde bakır işlemenin erken oluşumu ve gelişimi için elverişli bir koşul vardı.
Azerbaycan'da Şomutepe, Toyratepe, Cinnitepe, Kültepe, Alikemektepe ve YıIanlıtepe gibi birçok

Eneolitik yerleşim ortaya çıkarılmıştır ve karbon tarihleme yöntemiyle bu döneme tarihlenen

eserler, bu dönemde insanların evler inşa ettiklerini, bakır aletler ve ok uçları yaptığını ve susuz
tarımı bildiklerini göstermektedir.[38]
Bronz'dan (Tunç) Demir Çağı'na

Ayrıca bakınız: Med İmparatorluğu, Ahameniş İmparatorluğu, Part İmparatorluğu, Sasani
İmparatorluğu ve Müslümanların İran'ı fethi
Azerbaycan'da Tunç Çağı M.Ö. 4. bin yılın ikinci yarısında başlamış ve M.Ö. 2. bin yılın ikinci
yarısında sona ermişken, Demir Çağı M.Ö. yaklaşık 7-6. yüzyıllarda başlamıştır. Azerbaycan'da
Tunç Çağı erken Tunç Çağı, orta Tunç Çağı ve geç Tunç Çağı olarak üçe bölünmüştür. Bu dönemler
Nahçıvan, Gence, Mingeçevir, Daşkesen ve diğer yerleşimlerde araştırılmıştır.[39][40][41][42]
Erken Tunç Çağı, Karaz kültürü, Orta Bronz Çağı "boyalı toprak" kültürü olarak da bilinen "boyalı
seramik" kültürü ile karakterizedir. Geç Tunç Çağı, Hocalı-Gedebey, Nahçıvan ve Talış-Mugan
arkeolojik kültürleri ile karakterizedir.[39][40][41]
1890'da Jacques de Morgan tarafından Lenkeran yakınlarındaki Talış dağlık bölgelerinde yapılan
araştırmalar sırasında, Geç Tunç ve Erken Demir çağlarına tarihlendirilen 230'dan fazla mezar
ortaya çıkarıldı. E. Rösler, 1894-1903 yılları arasında Karabağ ve Gence'de geç Tunç Çağı'na ait
malzemeler ortaya çıkardı. J. Hummel, 1930-1941 yıllarında Göygöl Rayonu'nda (Sovyet
döneminde Elenendorf) ve Karabağ'da araştırmalar yaptı ve Barrows I ve II gibi önemli yerleri ve
Geç Tunç Çağı'na tarihlenen bilinmeyen birkaç yeri daha ortaya çıkardı.[42][43][44]
Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'nden arkeolog Walter Crist, 2018'de Kobustan Millî Parkı'nda "Av
Köpekleri ve Çakallar" veya "58 Delik" adı ile bilinen bir Bronz Çağı masa oyunu buldu (4000
yaşında). Oyun o zamanlar Mısır, Mezopotamya ve Anadolu'da popülerdi ve eski Mısır firavunu
Amenemhat IV'ün mezarında tanımlanmıştı.[45][46][47][48][49][50]
Eski halkların ve medeniyetlerin etkisi Azerbaycan topraklarında bir dönüm noktasına geldi. Çeşitli
Kafkas halkları, Güney Kafkasya'nın en eski sakinleri olmalıdır; bunlardan en önemlisi olan Kafkas
Albanları bu halkların en tanınmış temsilcileridir.
Kafkas Albanlarının Azerbaycan'ın en eski sakinleri olduğuna

inanılmaktadır.[51] Erken yerleşimciler M.Ö. 9. yüz yılda
İskitleri içermektedir.[52] Güney Kafkasya M.Ö. 550 civarında
Ahamenişler tarafından ele geçirildi. Bu dönemde
Azerbaycan'da Zerdüştlük yayıldı. Ahamenişler M.Ö. 330'da
Büyük İskender tarafından mağlup edildi. M.Ö. 247'de Pers
topraklarında Seleukosların yıkılışının ardından, bir Ermeni
Med İmparatorluğu Krallığı M.Ö. 190 ile M. S. 428 arasında modern Azerbaycan
toprakları üzerinde kontrol sahibi oldu.[53][54] Bu Ermeni Arsak
Hanedanı Krallığı, Part İmparatorluğu'ndan adını alan Arsacid
Hanedanı'nın bir koluydu. Kafkasya Albanlarının tamamı, Seleukosların yıkışının ardından sonraki
yüzyıllarda Part hakimiyeti altına girdi. Kafkas Albanları, M.Ö. 1. yüzyılda bir krallık kurdular ve
Partlılar Sasani İmparatoru'nu tahtından indirene ve Kafkasya Albanyasını M. S. 252'de bir devlet
haline getirene kadar, bir vasal devlet olarak büyük ölçüde bağımsız kaldılar.[55][56][57] Kafkas
Albanya hükümdarı Kral Urnayr, Hıristiyanlığı M. S. 4. yüzyılda devlet dini olarak resmen kabul
etti ve Albanya 8. yüzyıla kadar bir Hristiyan devlet olarak kaldı.[58][59] Sasani Persleri'ne tamamen
bağlı olmasına rağmen, Kafkasya Albanyası monarşisini korudu.[60] Sasani kontrolü, M. S. 642'de
Müslüman Araplar tarafından yenilmeleriyle sona erdi,[61] tüm Azerbaycan da dahil olmak üzere
tüm imparatorluk, Müslümanların İran'ı fethi yoluyla sona erdi.

Avrasya ve Orta Asya yerleşimcilerin art arda göç etmesi ve bu bölgeye yerleşmesi, Sasani-Pers
İmparatorluğu döneminden 20. yüzyılda Azerbaycan Türklerinin ortaya çıkmasına kadar eski
zamanlardan beri Kafkasya tarihini belirleyici bir model olmaya devam etmiştir. Azerbaycan'a gidip
gelen İran göçebeleri arasında İskitler, Alanlar ve Kimmerler de bulunmaktadır. Hazarlar ve
Hunlar gibi göçebeler Hun ve Hazar döneminde bölgeye saldırılar düzenlediler. Derbend'in
duvarları ve tahkimatı, Sasani döneminde Kuzey Kafkasya Geçidi'nin arkasından gelen göçebeleri
engellemek için inşa edildi. Ancak, bu göçebeler bölgede kalıcı yerleşim yapmadılar.[62]
Antik Çağ
Ana maddeler: Albanya ve Atropatena
Ana madde: Antik Çağ'da Azerbaycan
Ahameniş ve Seleukos hakimiyeti

Ana maddeler: Ahameniş İmparatorluğu ve Seleukos İmparatorluğu
Med İmparatorluğu'nun yıkılışının ardından

bugünkü Azerbaycan'ın tamamı, M.Ö. 6. yüzyılda
Pers kralı Büyük Kiros tarafından işgal edildi. Bu ilk
İran İmparatorluğu, Zerdüştlük dini çeşitli erken
Fars kültürü etkileri gibi yükseldikçe yerel nüfus
üzerinde derin bir etkiye sahip bir hale geldi. Kafkas
Albanyası'nın yerel sakinlerinin çoğu, Zerdüşt
inançlarının bir işareti olabilecek ateşe tapınma
ibadetleri ile biliniyordu. Ahameniş İmparatorluğu en geniş sınırlarında
Bu imparatorluk 250 yıldan uzun süre varlığını

sürdürdü ve daha sonra Büyük İskender tarafından ele geçirildi ve eski Pers İmparatorluğu
topraklarında Helenistik kültürü yükselmeye başladı. Seleukos Yunanları M.Ö. 323'te İskender'in
ölümünden sonra Kafkasya'yı miras olarak devralmıştı, ancak Roma'dan gelen baskılar, ayrılıkçı
Yunanlar tarafından Baktryia'nın kuşatılması ve en olumsuz tarafı, Orta Asya'dan gelen başka bir
göçebe İran kabilesi olan Partlar (Parni), M.Ö. 4. yüzyılın sonlarından M.Ö. 3. yüzyıla kadar
kuzeydoğu Seleukos bölgelerine ciddi akınlar yaptı ve bu da sonuçta yerel Kafkas kabilelerinin Med
istilasından bu yana ilk kez bağımsız bir krallık kurmasına olanak sağladı.
Manna Devleti (İlk Azerbaycan Devleti)

Ana madde: Manna Devleti
M.Ö. 9. yüzyılda Urmiye kıyılarında ilk Azerbaycan devleti adlandırılabilen Manna Devleti
kurulmuştur. Başkentleri İzertu'dur. M.Ö. 8 yüzyılda Manna Devleti Asya'da önemli siyasi güç
oluşturuyordu. Devletin en parlak dönemi hükümdar İranzu'nun hakimiyeti yıllarına rastlar. Bu
dönemde Manna'ya şimdiki Azerbaycan'ın tüm güney ve bazı kuzey (Nahçıvan) arazileri tabi idi.
İranzu'nun varisleri Aza ve Ullusuna çeşitli devletlerle askeri ittifaklar oluşturarak kendi arazilerini
genişletmeye çalıştı. Öyle ki, M.Ö. 714 yılında Ullusuna Asur Devleti ile ittifak kurmuş ve Urartuları
mağlup edebilmiştir. Fakat bu olayın ardından Manna Devleti giderek yıkıma uğramaya başlar. Bu
devletin adına en son M.Ö. 616 yılına denk gelen "Hedda yazıtlarında" rastlanır. Böylece, yaşı 3 bin
yıldan fazla olan Azerbaycan Devleti'nin ilk örneğini Manna Devleti oluşturur.
Kafkasya Albanyası, Partlar ve Sasani fethi

Ana maddeler: Albanya, Part İmparatorluğu, Roma-Part Savaşları ve Sasani İmparatorluğu

Albanya ya da Kafkas
Albanyası, Arran
Krallığı (Gürcüce:
ალბანეთი/Albaneti,
Ermenice:
Աղվանք/Aluank,
Yunanca:
Ἀλβανία/Albanía),
tarihi Azerbaycan
bölgesinde, bugünkü Kobustan'da Roma yazıtı
Azerbaycan
Kafkas Albanyası'nın haritası Cumhuriyeti, Gürcistan,
Ermenistan ile
Dağıstan'ın güneyini
kapsayan eski bir devlettir. Albanya Yunanca ve Latince "dağlık
toprak" anlamına gelir, ülkenin yerli adı ise bilinmemektedir.
M.Ö. 3-4. yüzyıllarında kurulmuş. M. S. 8. yüzyılda ise Arap
Hilafeti tarafından yıkılmıştır. Başkenti önce Kebele, sonra
Berde şehirleri olmuştur.
Albanya Krallığı, geniş imparatorluk devletleri bölgesinde

benzersiz bir devlet kurmak için yerli Kafkas kimliğini
birleştirdi. Bununla birlikte, M.Ö. 2. veya 1. yüzyılda Ermeniler,
Albanya topraklarını güneyden önemli ölçüde daralttılar ve
Şamahı Rayonu'nde bulunan Sasani
Udinler, Gargaryanlar ve Hazarlar gibi çeşitli Albanya
gümüş tabağı (Azerbaycan Devlet
kabilelerinin yaşadığı Karabağ ve Udin topraklarını ele
Tarih Müzesi )
geçirdiler.[63][64] Bu süre zarfında Albanya ve Ermenistan
arasındaki sınır Kura Nehri üzerindeydi.[65][66]
Romalılar ve Partlar alanlarını genişletmeye başlayıp da bölge bir savaş alanı haline geldikçe,
Albanya'nın çoğu çok kısa bir süre içinde Pompey hükümdarlığındaki Roma lejyonlarının
egemenliği altına girdi ve bölgenin güneyi Partlar tarafından kontrol altına alındı. Bakü'nün hemen
güney batısında, Roma yazıtları arasında en doğuda yer alanı olduğu kabul edilen kaya oyması,
Kobustan bölgesinde yer almaktadır. Bu yazıt İmparator Domitianus zamanında Legio XII
Fulminata tarafından yazılmıştır. Kafkasya Albanyası daha sonra tamamen Part yönetimi altında
girdi.
Ermenistan'ın Bizans ve Persler arasında M. S. 387'de bölünmesinden sonra Albanyalı krallar,

Sasani kralları Albanya Arsak hükümdarlarını İran'a hükümdar olarak görevlendirdiklerinde Uti ve
Arsak (Kur'un güneyinde yer alır) devletleri üzerinde kontrol sahibi oldular.[64][67]
Movses Khorenatsi ve Movses Kaghankatvatsi gibi Orta Çağ Ermeni tarihçileri, Albanların
Ermenistan'ın Aydınlatıcısı Grigor'un çabalarıyla M. S. 4. yüzyılda Hristiyanlığa geçiş yaptıklarını
yazmaktadır.[68][69] Albanya kralı Urnayr Hristiyanlığı kabul etti ve Aydınlatıcı Grigori tarafından
vaftiz edildi. Urnayr ayrıca Hristiyanlığı krallığının resmi dini olarak ilan etti. Ancak Hristiyanlık
Albanya'da sadece kademeli olarak yayıldı ve Albanların ve Perslerin büyük bir kısmı İslam
fetihlerine kadar Zerdüşt olarak kaldı.
MÖ 4. yüzyıl ile 10. yüzyıl kadar süren 1.400 yıllık dönemlerde, Kafkas Dağlarının güneye bakan
yamaçlarından aşağı uzanan topraklara Albanya adı verilmiştir.
Bugünkü Azerbaycan ve Dağıstan'ın tamamı ile Ermenistan, Gürcistan, İran, Çeçenistan

topraklarının yarısını kapsayan geniş bir alanda hüküm süren Albanya'da Strabon ve diğer
kaynaklarca 26 lehçe - şive konuşulmaktaydı. Albanya'da kullanılan dillerin kökeni konusundaki
araştırmalar derin olmamakla birlikte birkaç yönde ilerlemektedir. Tarihçi ve dilbilimcilerin bir
kısmı tarafından Alban dilinin Nah-Dağıstan dillerine mensup olduğu, diğer tarihçi ve dilbilimciler
tarafından ise Farsça veya Ermenice kökenli olduğu ileri sürülmektedir (bunun taraflı bir fikir
olduğu düşünülmektedir). Son yapılan araştırmalarda ise Alban yazısı ve dilinin Eski Türkçenin
şivelerinden biri olabileceği iddiası ortaya atılmıştır.
Orta Çağlar
İslami fetihler
Ana madde: Müslümanların İran'ı fethi
Müslüman Araplar, Kafkasya bölgesinde ilerlerken Sasanileri ve

Bizanslıları yendiler. Araplar, Prens Cavanşir liderliğindeki
Hristiyan direnişinden sonra Kafkasya Albanyası'nı 667 yılında
ele geçirdi.[70] 9. ve 10. yüzyıllar arasında Arap yazarlar Kura ve
Aras nehirleri arasındaki bölgeye Arran adını vermeye Halifelikler Çağı
başladılar.[71] Bu süre zarfında Basra ve Kufe'den gelen Araplar Muhammad, 622-632
Azerbaycan'a yerleştiler ve yerli halkların terk ettiği toprakları Raşidun Halifeliği, 632-661
ele geçirdiler.
Emevi Halifeliği, 661-750
Selçuklular ve halef devletleri

Ana madde: Selçuklu Hanedanı
Azerbaycan tarihinin Selçuklu dönemi, modern Azerbaycan Türklerinin etno-dilsel milliyetini

şekillendirmeye yardımcı olduğu için Arap fethinden daha da önemli görülür.
Abbasi Halifeliği'nin gerileme döneminde, Azerbaycan toprakları,

İran'ın da olduğu gibi Müsâfirîler, Sâcoğulları, Şeddadiler ve
Büveyhiler gibi sayısız hanedanın etkisi altındaydı. Ancak 11.
yüzyılın başında bölge, Orta Asya'dan çıkan Oğuz Türk
kabilelerinin akınları ile yavaş yavaş el değiştirmeye başladı. Bu
Türk hanedanlarından birincisi, 1030 yılına kadar Azerbaycan'ın
bir bölümünü ele geçirmiş olan kuzey Afganistan kökenli
Gaznelilerdi. Onları, tüm İran ve Kafkasları fetheden ve 1055'te
Bağdat'taki Büveyhileri devirdikten sonra Irak'a akınlar yapan
Oğuzların batı kollarından biri olan Selçuklu Hanedanı izledi.
Selçuklular, 12. yüzyılın sonuna kadar tüm İran ve Azerbaycan'ı

kapsayan geniş bir imparatorluğun ana hükümdarları haline
geldiler. Selçuklu döneminde, Selçuklu sultanlarının etkili Revvadiler (11. - 12. yüzyıl).
vezirlerinden olan Nizâmülmülk'ün (ünlü bir Fars bilim insanı ve
yönetici) eğitim ve bürokrasi ile ilgili sayısız reformun
uygulanmasına yardımcı olduğu belirtilmektedir. Nizâmülmülk'ün 1092'deki ölümü, bir zamanlar
iyi organize olmuş Selçuklu devletinin, Sultan Ahmed Sencer'in 1153'te ölümünden sonra daha da
belirginleşen yıkılışının başlangıcı oldu.
Yerel olarak Selçuklu mülkleri, teknik olarak Selçuklu sultanlarının atabeyleri olan vassallar
tarafından yönetiliyordu, ancak bu atabeyler bazen fiili hükümdarlar haline gelebilmekteydi.
Atabey unvanı, 12. yüzyıldan itibaren Ortadoğu Selçukluları döneminde yaygındı. 12. yüzyılın
sonundan 13. yüzyılın başlarına kadar Selçuklu yönetimi altında Azerbaycan Türk halkının önemli
bir kültür merkezi haline geldi. Atabeg Eldenizlerinin sarayları ve Şirvanşahlar, çoğu seçkin
Müslüman zanaatkâr ve seçkin bilim adamlarına ev sahipliği yaptı. Atabey hükümdarlarının en
ünlüsü Şemseddin İldeniz idi.

Bölge Selçukluların hakimiyeti altında iken, İranlıların Behmenyar, Katip Tebrizi, Şihabeddin
Sühreverdi ve diğerleri ile gerçekleştirdiği gibi farklı bilimler ve felsefe alanlarında büyük bir
ilerleme sağladılar. Bu bölgede yaşayan Nizami-i Gencevi ve Hakani Şirvani gibi Fars şairleri,
iyileştirilmiş Orta Çağ Fars edebiyatındaki en yüksek noktayı göstermektedir. Buna ek olarak,
bölgede bir yapı patlaması görülür ve Selçuklu döneminin eşsiz mimarisi, 12. yüzyılda Bakü, Gence
ve Abşeron'da inşa edilen kale duvarları, camiler, okullar, türbeler ve köprüleri ile gözler önüne
serilmektedir.
1225 yılında Harezmşahlar Devleti'nden Celâleddin Harezmşah atabeylik yönetimine son verdi.
Moğollar ve İlhanlılar hakimiyeti
Moğolların Ortadoğu ve Kafkasya'yı işgali Azerbaycan ve komşularının çoğu için yıkıcı bir olaydı.
1220'den itibaren Bey, Moğollara vergi vermeye başladı. Jebe ve Sübedey küçük devleti tarafsız
hale getirdi. 1231'de Moğollar Azerbaycan'ın çoğunu işgal etti ve Atabey Hanedanlığı'nı deviren
Harezmşahlı Celaleddin'i öldürdü. 1235'te Moğollar, Kiev Knezliği'ni fethetme amacıyla Gence,
Şemkir, Tovuz, Şabran şehirlerini yok etti. 1236'da Transkafkasya'nın tamamı Ögeday Han'ın
elindeydi.
Moğol yönetiminin sonu ve Kara Koyunlu-Ak Koyunlu rekabeti

Ana maddeler: Akkoyunlular ve Karakoyunlular
Timur (Emir Timur) 1380'lerde yıkıcı bir Azerbaycan işgali başlattı ve

Azerbaycan'ı geçici olarak Avrasya'nın çoğunu kapsayan geniş
devletinin sınırlarına dahil etti. Şirvanşahlı I. İbrahim yönetimindeki
Şirvanşah devleti de Timur'un vasalıydı ve Timur'a Altın Orda Moğol
hükümdarı Toktamış Han ile savaşında yardımcı oldu. Azerbaycan,
Hurufi, Bektaşi ve diğer hareketlerin başlattığı mezhep çatışması
nedeniyle bu dönemde toplumsal huzursuzluk ve dini çekişme yaşadı.
Timur'un 1405'teki ölümünün ardından dördüncü oğlu Şahruh

iktidara geldi ve 1446'ya kadar hüküm sürdü. Şahruh'un devletinin
batısında iki yeni rakip Türk devleti ortaya çıktı - Van Gölü
çevresindeki Karakoyunlu ve Diyarbakır çevresindeki Akkoyunlu
devletleri. Başlangıçta, Kara Yusuf Han Celayirlilerin son hükümdarı
Sultan Ahmed'i mağlup ettikten sonra 1410'da Azerbaycan'ın
güneyindeki toprakları fethederek başkenti Tebriz'e taşıdığında Nahçıvan şehrindeki Mümine
Karakoyunlular bölgeye hakim olmuştu. Cihan Şah yönetiminde Hatun Türbesi
Karakoyunlular topraklarını Orta İran'a ve doğuda Horasan'a kadar
genişletti. Ancak daha sonra Akkoyunlular, hükümdarı Uzun Hasan
yönetiminde 1468'de Cihan Şah ve Karakoyunluları yenerek daha fazla ön plana çıktı. Uzun Hasan,
1478'deki ölümüne kadar tüm İran, Azerbaycan ve Irak'ı yönetti. Hem Akkoyunlu hem de
Karakoyunlular, Tebriz'in ünlü İslam minyatür resimlerinde tasvir edildiği gibi zengin Timurlu
edebiyat, şiir ve sanat geleneğini sürdürdü.
Şirvanşahlar
Ana madde: Şirvanşah
Şirvan Şah[72] veya Şarvan Şah,[72] Arap kökenli[72] Fars hanedanlarının orta çağ İslam
dönemlerinde kullandıkları bir unvandı.[72]

Şirvanşah devletinin rolü Azerbaycan'ın ulusal gelişiminde

önemliydi. Şirvanşahlar, yerel yöneticiler ve vasileri ile 861'den
1539'a kadar yüksek derecede özerklik sağladılar ve İslam
dünyasındaki diğer hanedanlardan daha uzun süren bir
süreklilik sağladılar. Bağımsız Şirvan devletinin iki dönemi
vardır: birincisi 12. yüzyılda, Bakü Kalesi'ni inşa eden Sultan
Manuchehr ve Ahsitan yönetimleri altında, ikincisi Derbent
hanedanı altında 15. yüzyılda. 13. ve 14. yüzyıllar arasında
Şirvanşahlar, Moğol ve Timur imparatorluklarının vasallarıydı.
Şirvanşah I. Halilullah ve Faruk Yaşar hanedan tarihinde son

derece istikrarlı bir dönem boyunca hüküm sürdüler. Bakü'deki
"Şirvanşah Sarayı" nın mimari kompleksi (aynı zamanda Bakü'deki Şirvanşahlar Türbesi, 15.
hanedanın mezar yeriydi) ve Halveti Sufi Tekkesi, bu iki yy.
hükümdarın 15. yüzyılın ortalarında hüküm sürdüğü dönemde
inşa edildi. Şirvanşah hükümdarları az çok Ortodoks Sünni idi
ve bu nedenle Safevi Sufi mezhebine bağlı heterodoks Şii İslamı'na karşı çıktılar. 1462 yılında
Şirvanşah şehri yakınlarındaki Gusar kasabası yakınlarında gerçekleştirilen bir savaşta Safevi lideri
Şeyh Cüneyd öldürüldü (aynı kasaba yakınlarındaki Hazra Köyü'nde defnedildi) - bu olay
Azerbaycan tarihinde yeni bir aşamaya yol açan Safevi eylemlerini şekillendiren bir olaydır.
Azerbaycan 15. yüzyıla Arap kökenli Şirvanşahların

yönetimi altında girdi. Aynı dönemde Azerbaycan ve
Ermenistan toprakları Türk kökenli Akkoyunlular
tarafından yönetilmekteydi. Her iki hanedan da aynen
Osmanlı Hanedanı gibi Sünni mezhebindendi. Ancak
Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın 1478 yılındaki
ölümünden sonra Azerbaycan'da gene Türk kökenli olan
ancak Şii mezhebine üye Safevi Hanedanı güç kazanmaya
başladılar. 1501 yılında Akkoyunlular Safeviler tarafından
büyük bir yenilgiye uğratıldılar. Aynı yılda Safeviler Tebriz'i
ele geçirerek kendilerine başkent yaptılar ve Bakü'yü talan
ettiler.
Azerbaycan toprakları 16. ve 17. yüzyıllarda sürekli olarak

Osmanlı-Azerbaycan Savaşları'na sahne oldu. Şamahı,
Gence ve Bakü 1580'lerde Osmanlıların eline geçti. Şah I.
Abbas (1587 - 1630) döneminde Safeviler Osmanlıları
yenerek Azerbaycan topraklarını tekrar geri aldılar. 1639
yılında imzalanan ve Azerbaycan'la Osmanlı Devleti
arasındaki sınırları belirleyen en son antlaşma olan Kasr-ı
Bakü'de 15. yüzyıldan kalma
Şirin Antlaşmasından Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a
Şirvanşahlar sarayı kaldı.
Safeviler ve Şii İslam'ın yükselişi

Ana maddeler: Safevîler ve Safevîlerin İran'ı Şiileştirmesi
Safevilik Erdebil merkezli ve 1330'larda Şeyh Safiyüddin Erdebilî (1252-1334) tarafından kurulan
ve daha sonra kendi ismi ile anılan bir Sufi dini mezhebidir.
Bu tasavvuf mezhebi, 15. yüzyılın sonunda açıkça Şii İslam'ın heterodoks dalı haline dönüştü. Bazı
Safevi takipçileri, özellikle Kızılbaşlar, yöneticilerinin mistik ve özel güçlerine ve Ali'nin ailesiyle
bağlarına inanıyorlardı ve bu nedenle, onlar için savaşma konusunda tereddüt göstermiyorlardı.

Safevi hükümdarları kendilerinin Muhammed'in kızı Fatıma ve

Ali'nin soyundan yedinci İmam Musa el-Kazım'dan geldiğini
iddia ediyordu. Kızılbaşların sayıları 16. yüzyılda arttı ve
komutanları ile birlikte Akkoyunlu devletine karşı başarılı bir
savaş yürütüp Tebriz'i ele geçirmeyi başardılar.
I. İsmail tarafından yönetilen Safeviler Kafkasya'yı, Anadolu

bölgelerini, Mezopotamya'yı, Orta Asya'yı ve Güney Asya'nın
Safevi hükümdarı I. Şah Abbas bir batı bölgelerini fethederek, Erdebil'deki merkezli şehirlerini
ziyafette Bir tavan freskinden detay; genişlettiler. Aynı dönemde I. İsmail 1501'de Bakü'yi ele geçirdi
Çehel Sütun Sarayı; Isfahan ve Sünni Şirvanşahlara işkence yaptı. Günümüzün Azerbaycan
toprakları 1500 ve 1502 yılları arasında Ermenistan ve
Dağıstan'ı da ele geçiren Safeviler tarafından fethedildi.[73]
I. İsmail ve oğlu I. Tahmasb döneminde, Şii İslam İran ve Azerbaycan topraklarındaki Sünni nüfusa
dayatıldı. Şii İslam'ın dayatılması, büyük bir Sünni nüfusun katledildiği Şirvan'da özellikle sertti.
Safevi İran bu dönemde feodal bir teokrasi haline geldi ve Şah ilahi olarak atanmış devlet ve din
başkanı olarak kabul gördü. Bu süre zarfında Kızılbaş yöneticilerine şehir idaresinden sorumlu
ofisleri olan vekiller (veya yasal yöneticiler) atandı ve Şii İslami ulema sınıfı oluşturuldu.
Safevilerin rakiplerinden olan Sünni Osmanlı İmparatorluğu ile yapılan savaşlar Şah I. Tahmasb
döneminde devam etti. Önemli Safevi şehirleri Şamahı, Gence ve Bakü 1580'lerde Osmanlılar
tarafından ele geçirildi.
Büyük I. Şah Abbas döneminde (1587-1630) monarşi zirve yaptı ve Şii İslam'la birleşen belirgin bir
Fars ulusal kimliği ortaya çıktı. I. Abbas'ın saltanatı, devletin yüksek kalkınma noktasını temsil
ediyordu ve 1603'te Osmanlılar'ı püskürtüp günümüzün Azerbaycan ve Şirvan toprakları da dahil
olmak üzere Kafkasya'nın tamamını yeniden ele geçirmeyi başardı. Kızılbaş müdahaleci gücünün
farkında olduğu için, kendisinden önceki yöneticilerle aynı politikayı sürdürdü ve Kafkasya'yı ve
unsurlarını Fars toplumuna tamamen entegre etti. Bunu yerine getirmek için, ordu, kraliyet evi ve
sivil yönetimde düşük ve yüksek rütbelere yükselen yüz binlerce Çerkes, Gürcü ve Ermeni'yi İran'a
sürdü çünkü bu dönme Kafkasyalılar (genellikle ghulam olarak adlandırılırlar), Kızılbaşlar'ın
aksine aşiret liderleri değillerdi ve Şah'a tam bir bağlılık gösterdiklerinden dolayı feodal Kızılbaşları
sürekli olarak öldürüyorlardı. Bu grupların torunları İranlı Ermeniler, İranlı Gürcüler ve İranlı
Çerkesler gibi İran'da yaşamaya devam etmektedirler.
Safevilerin dini etkisi, hem çağdaş İran hem de Azerbaycan üzerinde çok büyüktü, çünkü
Azerbaycan'ın nüfusu, 16. yüzyılın başlarında, günümüzün İran halkı ile aynı zamanda, Safevilerin
üzerinde hakimiyet kurduğu dönemde, zorla Şiiliğe döndürüldü.[74] Bu nedenle Azerbaycan
toprakları İran'dan hemen sonra yüzde olarak Şii Müslümanların ikinci en büyük nüfusunu
barındırmaktadır[75] ve bu iki devlet nüfusun çoğunluğunun Şii Müslüman olduğu yegane
ülkelerdir.
18. ve 19. yüzyılın Azerbaycan hanlıkları ve İran'ın Rusya

tarafından işgali
Ana maddeler: Afşar Hanedanı, Kaçar Hanedanı, Zend Hanedanı, Rus-Pers savaşları,
Gülistan Antlaşması ve Türkmençay Antlaşması
İran'da sivil çatışmalar sürerken, Azerbaycan'ın bir bölümü kısa bir süreliğine Osmanlılar
tarafından ele geçirildi (1722-1736).[76] Bu arada, Büyük Petro döneminde (1722'den 1735'e kadar),
Derbent, Bakü ve Salyan'dan oluşan Hazar Denizi boyunca uzanan kıyı şeridi Rus-İran Savaşı
(1722-1723) sonrasında Rus İmparatorluğu yönetimi altına girdi.

Safevi İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra, Türkmen

kökenli İranlı bir askeri deha olan Nadir Şah Afşar iktidara
geldi. İran üzerindeki kontrolü ele geçirdi, Afganları 1729'da
göçe zorladı ve Delhi'ye kadar doğuya ilerleyerek büyük bir Pers
İmparatorluğu kurma hayali ile cesur bir askeri girişime
başladı. Fars temelini takviye etmemesi ordusunun ağır bir
şekilde tükenmesine neden oldu. Nadir Şah, Şah II. Tahmasb
üzerinde etkili bir kontrole sahipti ve daha sonra, kendisini Şah Kaçar dönemi resmi, kraliyet
olarak taçlandırdığı 1736'ya kadar III. Abbas'ın Naibi olarak döneminde mollalar
kadar görev yaptı. Nadir Şah'ın taç giymesi, bugünkü
Azerbaycan topraklarında bulunan Mugan'da gerçekleşti. Nadir
Şah askeri bir dehaydı ve kısa bir süre içinde Sasani zamanından beri görülmemiş büyüklükte bir
bölgeyi kapsayan yeni bir İran imparatorluğu kurdu. Kafkasya, Mezopotamya, Anadolu'nun bazı
bölümleri ve Orta Asya'nın büyük bölümlerini fethetti ve Karnal Muharebesi'nde Babürlüleri
yenilgiye uğrattı, başkent Delhi'ye giriş yaptı ve elde ettiği büyük bir ganimeti başkentine getirdi.
İmparatorluğu oldukça kısa ömürlü oldu, ancak yine de Asya'nın son büyük hükümdarı olarak
kabul edilir.
Nadir Şah'ın 1747'deki ölümünden sonra Afşar Hanedanı

hakimiyetindeki Türk İmparatorluğu dağıldı. Bölgede çeşitli
özerklik biçimlerine sahip birkaç Müslüman hanlığı ortaya
çıktı.[77][78][79][80][81] Kaçar Hanedanı'ndan Hadım
Muhammed Ağa Han artık Safevi ve Afşar hanedanlarının dış
bölgelerinin ele geçirilmesine yoğunlaşabilirdi. 1795
ilkbaharında Tahran'a döndüğünde, 60.000 süvari ve piyade
kuvveti topladı ve Şevval-Zilkade/ Mayıs ayında, daha önce İran
Safevi/Afşar kontrolü altında olan Aras ve Kura nehirleri Aras Nehri'nin kuzeyinde ve
arasındaki topraklar da dahil olmak üzere, kaybedilmiş tüm güneyinde hanlıklar
bölgeleri Osmanlılar ve Ruslardan geri almak amacıyla
Azerbaycan'a doğru yola çıktı. Bu bölge, en önemlileri başkenti
Şuşa olan Karabağ, aynı adı taşıyan başkenti ile Gence, Kura'nın karşısındaki Şirvan ve başkenti
Şamahı; Kura'nın kuzeybatı kıyılarında başkenti Tiflis ile birlikte Christian Georgia (Gürcistan) gibi
bir dizi bağımsız hanlıktan oluşuyordu[82][83][84] ancak bu hanlıklar Kaçar hakimiyetini sembolik
olarak tanımaktaydı.[83][85][86][87] Hanlıklar kendi aralarında ve dış tehditlerle sürekli savaştılar.
Kuzey hanlıkları arasında en güçlü olanı, komşu hanlıkların çoğunu kendi yönetimi altında
birleştirmeyi başaran ve hatta Zend Hanedanı ile savaşan ve Tebriz'i almak için bir sefer
düzenleyen Kubalı Fat'h Ali Khan'dı (öl. 1783). Bir diğer güçlü hanlık, komşu Nahçıvan Hanlığını ve
Revan Hanlığı'nın bazı kısımlarını ele geçirmiş olan Karabağ Hanlığı'dır.
Ağa Muhammed Şah, son Zend kralının ölümüyle başlayan iç

savaştan zaferle çıktı. Onun saltanatı, merkezi olarak yönetilen
birleşik bir İran'ın yeniden ortaya çıkmasıyla dikkat çekmektedir.
Nadir Şah'ın ölümünden ve Zendlerin yıkılışından sonra, İran'ın
Kafkas topraklarının çoğu parçalandı ve çeşitli Kafkas hanlıkları
ortaya çıktı. Ağa Muhammed Şah, Safevi kralları ve kendisinden
önceki Nadir Şah gibi, bölgeyi İran'daki bölgelerden farklı olarak
görmüyordu. Bu nedenle, İran'ı güvence altına aldıktan sonraki ilk
amacı, Kafkasya bölgesini İran ile yeniden birleştirmekti.[88]
Gürcistan en entegre bölgelerden biri olarak görülüyordu. [89] Ağa 19. yüzyılda Kaçar hanedanı
Muhammed Şah'ın, Gürcistan'ın İran İmparatorluğu'na yeniden hakimiyeti altında bir İran
boyun eğdirilmesi ve yeniden bütünleştirilmesi planı, Şiraz, haritası.
İsfahan ve Tebriz'i yönetimi altına alan aynı sürecin bir
parçasıydı.[90] Cambridge İran Tarihi'nde belirttiği gibi, kalıcı
ayrılığı akıl almazdı ve Pers veya Gilan'ın ayrılmasına yönelik bir girişime direneceği gibi direnmek

zorundaydı.[90] Bu nedenle Ağa Muhammed Şah'ın Kafkasya'da

Nadir Şah'ın ölümü ve Zendlerin dağılışından sonra sonra yakın
zamanda kaybedilen bölgeleri kontrol altına almak ve yeniden
birleştirmek için gerekli olan her şeyi yapması doğaldı: bunun
arasında İranlıları gözünde ihanet sayılacak olsa da, Gürcistan'a
Nadir Şah tarafından genel vali (velî) olarak atanan Gürcistan
velîsi II. İrakli'yi devirmek de bulunuyordu.[90]
Ağa Muhammed Şah daha sonra II. İrakli'den birkaç yıl önce
19. yüzyılda gerçekleşen iki Rus-
Rusya ile imzalanan antlaşmadan vazgeçmesini istedi. Bu
Pers Savaşı'ndan sonra bölge
antlaşma resmi olarak İran'a olan herhangi bir bağımlılığı
topraklarının İmparatorluk
reddediyordu ve Rusların kendilerine tam koruma ve yardım
Rusyası tarafından ele
etmesini taahhüt ediyordu. II. İrakli, Ağa Muhammed Şah'a
geçirilmeden önce, Doğu
barışın temini ve krallığının güvenliğin sağlanması karşılığında
Gürcistan, Dağıstan, Ermenistan
Pers hakimiyetini kabul edeceğini belirtti.[88] İran'ın komşusu ve ve Azerbaycan'ı ve İran2ın
rakibi olan Osmanlılar, dört yüzyılda ilk kez Kartli ve Kaheti kuzeybatı sınırlarını gösteren
üzerinde Gürcü haklarını tanıdı.[91] İrakli, daha sonra Rus harita.
İmparatoriçesi II. Katerina'dan koruyuculuk talep etti ve en az
3.000 Rus askerinin desteğini istedi, ancak hiçbir yanıt alamadı ve
Gürcistan İran tehdidini yalnız başına savuşturmak durumunda kaldı.[92] Yine de II. İrakli Han'ın
ültimatomunu reddetti. Ağa Muhammed Şah, Aras Nehri'ni geçtikten sonra Kafkasya bölgesini
işgal etti ve Gürcistan yolu üzerindeki Erivan Hanlığı, Şirvan, Nahçıvan Hanlığı, Derbent Hanlığı,
Talış Hanlığı, Şeki Hanlığı, günümüz Ermenistan, Azerbaycan, Dağıstan ve Iğdır topraklarından
oluşan Karabağ Hanlığı topraklarını yeniden ele geçirdi. Büyük bir ordu ile Gürcistan'a ulaştıktan
sonra Krtsanisi Muharebesi gerçekleşti, bu savaş Tiflis'in düşmesi ve Gürcistan'ın İran'a katı bir
şekilde yeniden boyun eğmesi ile sonuçlandı.[93][94] Ağa Muhammed Şah Tiflis'teki başarılı seferini
tamamladıktan ve Gürcistan üzerindeki kontrolü etkili bir şekilde sağladıktan sonra, 15.000-
20.000 Gürcü esirle birlikte[95] İran'a dönerken, tıpkı selefi Nadir Şah'ın altmış yıl önce yaptığı
gibi, 1796'da Mugan Ovası'nda resmen Şah olarak taç giydi.
1797 yılında Gürcistan'a karşı ikinci bir sefer hazırlarken Ağa Muhammed Şah Şuşa'da
öldürüldü[96] (günümüzde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bir ili) ve Kral İrakli 1798 yılının
başlarında öldü. İran'ın Gürcistan üzerindeki egemenliği uzun sürmedi. 1799'da Ruslar Tiflis'e
doğru ilerledi.[97] Ruslar, güneyindeki komşu imparatorluklarına, yani Osmanlı İmparatorluğu'na
karşı 17. yüzyılın sonlarından/18. yüzyılın başlarından beri birbirini takip eden İran hanlıklarına
karşı olduğu gibi bir işgal politikası takip etmekteydi. Rusya'nın Tiflis'e girişini izleyen sonraki iki
yıl karışıklıklar yaşandı. Zayıf ve harap olmuş Gürcistan krallığı, başkentinin yarısı harabeye
dönmüş bir şekilde, 1801 yılında Rusya tarafından kolayca işgal edildi.[92] İran yüzyıllardır İran
kavramının bir parçasını oluşturan Transkafkasya ve Dağıstan'ın düşmesine izin vermemesi ve
şehirlerini terk etmemesi[98] birkaç yıl sonra gerçekleşecek 1804-1813 Rus-İran Savaşı ve 1826-
1828 İran-Rus Savaşı'nın nedenlerini oluşturacak, bu savaşların sonucu olarak günümüz Gürcistan,
Dağıstan, Ermenistan ve Azerbaycan toprakları 1813 Gülistan ve 1828 Türkmençay antlaşmaları
geri dönülemez zorunlu bir durgunluğa mahkum bırakılacaktı, çünkü bölgede yaşayan toplulukları
oluşturan köklü bağlar dışarıdan üstün bir güçle koparılacaktı.[96][93] Rus-İran Savaşı (1804-1813)
Dağıstan ve Güney Kafkasya'da ticaret ve tarım dengelerini alt üst edecek önemli can ve mal
kayıplarına yol açtı. Ancak bölge, çoğunlukla İran topraklarında gerçekleşen 1826-1828 Savaşı
sırasında Rus işgalinden kurtuldu.[99] Savaşlar sonucunda, İran ve bölge arasında uzun yıllar
boyunca oluşan ve kökleşen bağlar 19. yüzyıl içinde Rusya'nın bölgeye olan saldırıları ve siyasi
manevraları ile koptu.[100]
Profesör Tadeusz Swietochowski'ye göre:

Savaş sahnesi minyatürü, Şeki

Hanlar Sarayı duvarı
Kısa ve başarılı 1812 Rus seferi, ertesi yıl 12 Ekim'de imzalanan
“
Gülistan Antlaşması ile sonuçlandı. Antlaşma ile Dağıstan, Gürcistan,
„
Sheragel ili, İmereti, Guria, Mingrelia ve Abhazya'nın yanı sıra Karabağ,
Gence, Şeki, Şirvan, Kuba, Bakü, Taliş ve Derbent Hanlıkları da dahil
olmak üzere geniş İran topraklarının da Rus İmparatorluğu'na
katılmasına neden olmuştur.
[100]
Svante Cornell'e göre:
1812'de Rusya ile Türkiye arasındaki bir savaş sona erdi ve Rusya
“
İran'a karşı saldırıya geçti. Bu savaşın sonunda, 1813'te Gülistan
Antlaşması imzalandı ve bu antlaşma ile Rusya o zamana kadar en
azından nominal olarak İran'ın üzerinde hakimiyet kurduğu ve daha
sonra İran'ın halefiyet politikasında söz sahibi olduğu geniş bölgeler
üzerinde kontrol sağladı. Mingrelia ve Abhazya da dahil olmak üzere
tüm Dağıstan ve Gürcistan'ın yanı sıra modern Azerbaycan'da sekiz
hanlık, Karabağ, Gence, Şeki, Kuba, Şirvan, Taliş, Bakü ve Derbent,
resmen ilhak edildi. Ancak görüleceği üzere, İranlılar çok geçmeden
Rusya'nın bölgedeki yönetimine meydan okudu ve ancak bu askeri bir
felaketle sonuçlandı. İran, Azerbaycan'ın tamamı üzerinde kontrolünü
kaybetti ve 1828'deki Türkmençay Antlaşmasıyla birlikte Rusya İran'a
bir savaş tazminatı ödemezse Azerbaycan üzerindeki kontrolü
tamamen ele geçireceğini söyledi. İngilizler bu konuda İranlılara yardım
etmiş olsa da, Rus birlikleri Tebriz'in güneyine kadar yürüdü. Bazı
bölgeler (Tebriz dahil) İran'a iade edilmiş olsa da, Rusya topraklarını
zirvede olacak şekilde genişletmişti.[84]
„
İran Cambridge Tarihi'ne göre:
Bölgedeki yöneticiler Aras'ın ötesindeki bir hükümdarlığı etkileme
“ „
araçlarından yoksun olsalar bile, komşu hanlıklar yine de İran
bağımlılıkları olarak görülüyordu. Doğal olarak, İran hakimiyetini
yeniden empoze etme girişimlerinden en çok etkilenenler Azerbaycan
iline en yakın olan hanlıklar idi: Erivan, Nahçıvan ve Karabağ hanlıkları
ve idari merkezi Lenkeran'da bulunan ve bu nedenle Tebriz veya Reşt
yönünden baskıya karşı çok savunmasız olan cis-Aras Hanlığı.
Karabağ Hanlığı'nın ötesinde, Gence Hanı ve Gürcistan Velîsi
(güneydoğu Gürcistan'ın Kartli-Kaheti krallığının hükümdarı), daha az
twhdit altında olmasına rağmen, Kura'nın kuzeyindeki Şeki ve
Şirvan'daki hanlar gibi Şahların vasalları olarak kabul edildi. Bununla
birlikte, İran ile Bakü ve Kuba hanlıkları arasındaki temaslar daha
seyrekti ve esas olarak Enzeli ve Reşt ile olan deniz ticaret
bağlantılarından oluşuyordu.

Bu rastgele iddiaların etkinliği, belirli bir şahın iradesini hissettirme

yeteneğine ve yerel hanların zahmetli olarak gördükleri
yükümlülüklerden kaçınma kararlılığına bağlıydı. [101]
İran yönetiminden Rus yönetimine

geçiş
Rus-İran(Kaçar)
Savaşları; (1813) ve
Türkmençay (1828)
Antlaşması
Audrey L. Altstadt
Kafkasya'ya doğru
gerçekleştirilen Rus askerî
harekâtlarının 1790 yılından Şirvan, Kafkasya ve İran'ı gösteren
Rus İmparatorluğu'nun II Devlet beri mevcut olduğunu bir harita (1748)
Dumasında bir grup Azerbaycanlı savunmaktadır, ancak ilk
milletvekili. Solda oturan Fetali Han savaş olan Rus-İran Savaşı
Hoyski, sağda oturan Khalil 1804 (1804-13) yılında gerçekleşmiştir. Rusya tarafından
Khasmammadov, 1907. bölgeye görevlendirilen komutan, İranlı tarihçi Muriel Atkin'in
"kan dökücü" anlamına geldiğini belirttiği, "kirli eserler
bırakan" anlamına gelen ''ishpokdor'' lakaplı ünlü Pavel
Tsitsianov'du. Tsitsianov'un ana yıkımları, şu anda Azerbaycan'daki tarihi Gence şehrinde, kentin
adının Elizavetpol olarak değiştirilmesi de dahil olmak üzere gerçekleşti. Tsitsianov, Bakü'deki
suikastına kadar 1803 ile 1806 yılları arasında görev yaptı.
Rus yenilgisinin ardından Kaçar Hanedanı, 1813'te Dağıstan, Gürcistan ve Azerbaycan

topraklarının çoğunun Rusya'ya teslimini kabul eden Gülistan Antlaşması'nı imzalamak zorunda
kaldı. Yerel hanlıklar ya kaldırıldı (Bakü ya da Gence'de olduğu gibi) ya da Rus himayesini kabul
ettiler. 1813'te Rus-İran Savaşı'nın sona ermesi, Gülistan Antlaşması ile kesinleşti.[102]
1826-28'deki bir başka Rus-İran savaşı, İran ordusu için bir yenilgiyle sonuçlandı. Ruslar,
Türkmençay Antlaşması'na göre, İran Kaçarlarının 1828'de kalan son Kafkas topraklarını terk
etmesi ile sonuçlanacak, günümüz Azerbaycan Cumhuriyeti'nin son kısımlarını (Nahçıvan,
Lenkeran Hanlığı) ve günümüz Ermenistan'ını (Erivan Hanlığı) içeren topraklarını terk etmeye
zorlayacak bir anlaşma dikte ettiler. Türkmençay Antlaşması'nda, hanlıkların yönetimi ve
egemenliğindeki bu değişikliklerin yanı sıra, özellikle Rus ürünlerinin geçişi sırasında için
vergilerin düşürülmesi ve Rusya'ya Hazar Denizi'nde bir donanma tutma hakkı verecek yasal
imtiyazlar tanınması hakkında maddeler vardı. Bu maddeler 1917 yılına kadar Rusya ve İran
ilişkilerinin çerçevesini de oluşturmuştur.[102]
Anlaşma, yerel hanların hakimiyeti sona erdiğinden Azerbaycan ve İran arasındaki sınırları
oluşturdu. Böylece, günümüz Azerbaycan Cumhuriyeti nihayetinde 19. yüzyılda Rusya tarafından
alınan ve doğrudan bunun sonucu olarak İran'ın ayrılmaz topraklarından kurulacaktı. Yeni Rus
kontrolündeki bölgelerde, daha sonra batıda modern Cumhuriyet - Elisavetpol (Gence) ilinin ve
doğuda Şamahı ilinin büyük kısmını oluşturan iki il kuruldu. Aras nehrinin kuzeyindeki bölge,
aralarında Azerbaycan'ın çağdaş cumhuriyetinin toprakları da dahil, 19. yüzyılda Rusya tarafından
işgal edilene kadar İran topraklarıydı.[13][14][15][16][17][18] İmparatorluk Rusyası'nın modern
Azerbaycan Cumhuriyeti'ni kapsayan Kafkasya'daki İran topraklarını ilhak etmesinin doğrudan bir

sonucu olarak, Azerbaycan halkı günümüzde Azerbaycan ve İran arasında bölündü.[103] Rusya'nın
ilhakından sonra, Aras Nehri'nin kuzeyinden İran'ın yeni kurulan sınırlarına doğru birçok
Azerbaycanlıyı içeren büyük bir Kafkas Müslüman göçü başladı.
1828 sonrası yönetim
Rus ilhakından 1840'lara kadar Azerbaycan, Çar'ın askeri kuvvetleri tarafından yönetildi. Rusya,
bölgenin hanlıklarını, her biri bir ordu subayının başkanlık ettiği yeni eyaletlere dönüştürdü.
Yöneticileri, bu bölgeleri yerel ve Rus yasalarının bir birleşimi ile idare ettiler. Ancak, yöneticilerin
yerel geleneklere genel olarak aşina olmamaları nedeniyle Rus imparatorluk yasaları yoğun bir
şekilde uygulanmaktaydı, bu da yerel halk arasında hoşnutsuzluğa yol açtı [104] Rus yönetimi
Hristiyan olmayan Azerbaycanlılara karşı adil davranmıyordu ve dini otoriteler kontrol altında
tutuluyordu ve bu Hristiyan olmayan vatandaşlar arasında rahatsızlık meydana getirdi. Azerbaycan
Türkleri Rusların Hristiyan olmayanlara yönelik kısıtlamalarından etkilendi. Rus devleti,
imparatorlukta İslam hukukunun uygulanmasını kontrol altında tutmak için yoğun çaba gösterdi.
Tüm İslami faaliyetleri denetlemek için iki Din Kurulu oluşturuldu. Devlet Sünni yönetim kurulu
için bir müftü, Şiiler için bir şeyhülislam atadı. 1857'de Gürcü ve Ermeni dini otoritelerine kendi
topluluklarını denetleme konusunda yetki verildi, ancak Müslüman dini eserleri ve kitapları
Odessa'daki bir denetleme kurulu tarafından onaylanmak zorunda kaldı. Ayrıca Azerbaycan
Türkleri yoğun Rus proselitizasyonuna (din değiştirmeye zorlama) maruz kaldı.
1830'ların sonlarında yöneticiler tarafından askeri yönetimin bir sivil idareyle değiştirilmesine
yönelik planlar yapıldı. Yeni hukuk sistemi, Ocak 1841 yılında yürürlüğe girdiğinde, Transkafkasya
bir Gürcü-İmereti ili ile Şamahı merkezli bir Hazar oblastı olmak üzere ikiye bölündü. Daha sonra
tarihsel sınırları veya etnik kompozisyonu göz ardı eden yeni idari sınırlar çizildi. Azerbaycan'daki
askeri yönetimin sona ermesiyle, Rus imparatorluk hukuku tüm cezai ve hukuki konularda
egemenlik kazandı. Geleneksel dini mahkemelerin ve kaidelerin yargı yetkisi aile hukukuna
indirgendi. Rus devleti, imparatorlukta İslam hukukunun uygulanmasını kontrol altında tutmak
için yoğun çaba gösterdi. 1859 yılında felakete yol açan bir depremini bir sonucu olarak, doğu
eyaletinin başkenti Şamahı'dan Bakü'ye taşındı[102] ve bu şehir zamanla daha büyük önem kazandı.
Bakü
1813'te imzalanan Gülistan Antlaşması'ndan sonra, Bakü

tamamen Rus İmparatorluğu'nun eline geçti. Rusya'nın
ilhakından yıllar sonra Azerbaycan, özellikle 19. yüzyılın ikinci
yarısından sonra Bakü şehrinde önemli ekonomik gelişmeler
yaşadı.[105] Eski hanlıkların ayrı para birimleri ruble ile
değiştirildi ve aralarındaki tarifeler kaldırıldı. Bu reformlar
bölgede daha fazla yatırım yapılmasını sağladı. Rusya bölgedeki
anonim şirketlere yatırım yapmaya başladı ve ilk olarak
1840'larda buharlı gemiler Hazar Denizi'ne doğru yola çıktı. 19. yüzyılın sonlarında Balahanı
Bakü Limanı, 1830'larda ortalama 400.000 ruble ticaret bölgesinde petrol maçunaları
hacminden 1840'larda ortalama 500.000 rubleye ulaşmıştı; ve
Kırım Savaşı sonrasında bu hacim 700.000-900.000 ruble
civarında bir seviyeye artış gösterdi.[106]
Petrol, yüzyıllar önce bölgede keşfedilmişti ve ihraç ediliyordu, ancak 1870'lerde gerçekleşen Azeri
petrol akınları, I.Dünya Savaşı'nın başladığı yıllarda eşi görülmemiş bir refah ve büyümeye yol açtı,
ancak aynı zamanda büyük ölçüde Avrupalı kapitalistler ile yerel Müslüman iş gücü arasında
zenginlikte büyük farklılıklar meydana geldi.[102] 1870'lerden başlayarak Bakü, bir petrol patlaması
sonucu hızlı endüstriyel büyüme çağını yaşadı. Azerbaycan'ın ilk petrol rafinerisi 1859'da Bakü
yakınlarında kurulmuş ve bölgenin ilk gaz yağı tesisi 1863 yılında kurulmuştur. 1870'lerde inşa
edilen Wells patlamayı ateşledi. Petrol taşıyan topraklar akabinde teklifçilerine açık artırma ile
satıldı. Bu sistem yatırımcıların mülkünün güvence altına alınmasını sağladı ve işletmelerinin
faaliyetlerine daha fazla yatırım yapılmasını teşvik etti. Petrol arazisi edinecek insanların çoğu
seçkin Ruslar ve Ermenilerden oluşmaktaydı, ilk açık artırmada Ruslar ve Ermenilerin 51 parsel
satın almasına karşın Azerbaycan Türkleri tarafından sadece 5 parsel satın alınmıştı. 1888'de
Bakü'de bulunan 54 petrol çıkarma şirketinin sadece 2 önemli şirketi Azerbaycanlılara aitti.
Azerbaycan Türkleri küçük çaplı çıkarma ve rafine işletmesi arasında daha fazla sayıda yer aldı. 162
petrol rafinerisinden 73'ü Azerbaycan'a aitti, ancak bu rafinerilerin 7'si dışında hepsi 15'ten az
kişiyle çalışıyordu.[107] Petrol patlaması ve yabancı yatırımı takip eden yıllarda Azerbaycan'da diğer
endüstriler de büyüdü. Bankacılık sistemi 1880 yılında petrol endüstrisine tepki veren ilk
sistemlerden biriydi ve Bakü'de açılan Devlet Bankası'nın bir şubesi, kuruluşunun ilk yılında
piyasaya 438.000 ruble sürdü, 1899'da tüm Bakü bankacılık kurumları tüm faiz taşıyan menkul
kıymetlerde 11.4 milyon ruble piyasaya sürmüştü. Gelişen petrol piyasasının bir sonucu olarak
ulaştırma ve nakliye endüstrileri de büyüdü. Hazar'daki gemilerin sayısı 1887 ile 1899 arasında
dört kat arttı. 1884 yılında tamamlanan Transkafkasya Demiryolu, Hazar sahilindeki Bakü'yü
Gence (Elizavetpol) ve Tiflis üzerinden Karadeniz kıyısındaki Batum'a bağladı.[108] Petrol
taşımacılığına ek olarak, demir yolu kırsal tarım alanları ve sanayi bölgeleri arasında yeni ilişkiler
geliştirmeye hizmet etti. Bölgenin bağlantısı, 1860'larda Gence (Elizavetpol) üzerinden Bakü'yü
Tiflis'e bağlayan telgraf hatları ve 1880'lerde Bakü'de faaliyet gösteren bir telefon sistemi ile yeni
iletişim altyapısının uygulanmasıyla daha da artırıldı.
Petrol akını, Ermeni petrol patronu Mirzoev ve sondaj uygulamaları tarafından desteklendi, daha
sonra petrol barındıran toprakların çoğu açık artırma ile el değiştirdi; bunların çoğu Ruslar ve
Ermeniler tarafından satın alındı, onları Avrupalılar, en önemlisi Robert Nobel ve Branobel
izledi.[102] 1900'e gelindiğinde, Rus İmparatorluğu, İran ve diğer yerlerden gerçekleşen işçi göçleri
nedeniyle Bakü'nün nüfusu 10.000'den yaklaşık 250.000 kişiye yükseldi. Bakü'nün büyümesi ve
sömürücü bir ekonominin ilerlemesi, Avrupa ve Osmanlı fikirleri tarafından eğitilen ve etkilenen
bir Azeri milliyetçi aydın kesiminin ortaya çıkmasına neden oldu. Hasanbey Zerdabi, Mirza Fatali
Ahundov ve daha sonraları, Celil Memmedkuluzade, Mirza Alekber Sabir, Neriman Nerimanov ve
diğerleri gibi etkili düşünürler milliyetçi söylemler gerçekleştirdiler ve yoksulluk, cehalet, aşırılık ve
reformlar ve eğitim dahil olmak üzere mülksüzleştirilen sınıfların ve özellikle kadınların kurtuluşu
için toplantılar düzenlediler. Hacı Zeynalabidin Tağıyev gibi hayırsever milyonerlerin mali desteği
de Azeri orta sınıfının yükselişini destekledi.
Rus-Japon savaşındaki felaketin ardından, 1904'te Bakü'de petrol işçilerinin genel greviyle
başlayan ekonomik ve siyasi bir kriz başladı. 1905'te sınıfsal ve etnik gerilimler, ilk Rus Devrimi
sırasında Müslüman-Ermeni etnik ayaklanmasına neden oldu. Çarlık hükûmetleri, aslında,
bölünme ve yönetme politikasında kontrolü sürdürmek için etnik ve dini çekişmelerden
faydalandılar.
1906-1914 döneminde Rusya'da sınırlı bir parlamenter sistemin getirildiği ve Azerbaycanlı

Müslüman milletvekillerinin Azeri çıkarlarını aktif olarak teşvik ettikleri durum iyileşti. 1911
yılında, Mehmed Emin Resulzade tarafından benimsenen merkez modernizasyonu ideolojisinin
solundan esinlenen pan-Türkist ve pan-İslamcı Müsavat Partisi kuruldu.[109][110][111][112][113][114]
Gizlice kurulan parti, Rusya'daki Çarlık rejiminin devrilmesinden sonra 1917'de hızla büyüdü.
Müsavat ideolojisinin en temel bileşenleri laiklik, milliyetçilik ve federalizm ya da daha geniş bir
siyasi yapı içinde özerklikti. Ancak, partinin sağ ve sol kanatları, özellikle toprak dağıtımı olmak
üzere belirli konularda farklıydı. Partinin lideri sol eğilimli Mehmed Emin Resulzade idi.

Rusya I. Dünya Savaşı'na dahil olduktan sonra, sosyal ve ekonomik gerilimler tekrar yükseldi. 1917
Rus Devrimi, bugünkü Azerbaycan'ı oluşturan bölgenin yerel nüfusu için haklar ve öz-yönetim
verilmesine yol açtı, ancak bu özerklik aynı zamanda Azeriler ve Ermeniler arasında etnik
çatışmanın yenilenmesine yol açtı.
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti

Ana maddeler: Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan-Ermenistan Savaşı, Mart
Olayları ve Bakü Muharebesi (1918)
1917'de Rus İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra, önde gelen

Ermeni ve Gürcü aydınlarının çabalarıyla Transkafkasya
Cumhuriyeti kuruldu. Kısa bir süre sonra cumhuriyet dağıldı ve
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 28 Mayıs 1918'de önde
gelen Azeri Müsavat Partisi tarafından ilan edildi. Önde gelen
Müsavat Partisi'nin siyasi nedenlerle kabul ettiği "Azerbaycan"
adı,[20][21] 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin
kurulmasından önce, özellikle çağdaş kuzeybatı İran'ın bitişik
bölgesini tanımlamak için kullanılıyordu.[22][23][115]
Bu İslam Dünyasında kurulan ilk demokratik cumhuriyetti.

Ancak Bakü'de, Bolşevikler, Taşnaklar ve Menşevikler
koalisyonu Nuri Paşa liderliğindeki bir Türk-İslam
ordusuna(Kafkas-İslam Ordusuna) karşı savaştı. "Bakü
Komünü" olarak bilinen bu koalisyon yerel halkın
1918'de Azerbaycan Demokratik
silahlandırılmış Taşnak-Ermeni kuvvetleri tarafından
Cumhuriyetinin kurucu liderlerinden
katliamlara uğramasına da yol açtı ve koalisyon bu olayları
ve sözcülerinden biri olan Mehmed
görmezden geldi. Ancak bu koalisyon yıkıldı ve yerini Temmuz
Emin Resulzade, Azerbaycan'ın
ulusal lideri olarak kabul edilir.
1918'de Merkezi Hazar Diktatörlüğü olarak bilinen İngiliz
kontrolündeki bir hükûmet aldı. 15 Eylül 1918'de Ağustos –
Eylül aylarındaki savaşlar sonucunda Nuri Paşa'nın
önderliğindeki Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu'nun ortak
kuvvetleri Bakü'ye girdi ve şehri genç Azerbaycan devletinin başkenti ilan etti. Bu olay her zaman
Azerbaycan tarihinin en onurlu olaylarından biri olarak kabul edilir.[116]
Azerbaycan laik bir cumhuriyet olarak ilan edildi ve ilk parlamentosu 5 Aralık 1918'de açıldı. İngiliz
idaresi başlangıçta Cumhuriyeti tanımıyordu, ancak onunla örtük bir şekilde işbirliği yaptı. 1919
yılının ortalarına gelindiğinde Azerbaycan'daki durum az çok istikrar kazandı ve İngiliz kuvvetleri
Ağustos 1919'da bölgeden ayrıldı. Ancak 1920 yılının başlarında Rus İç Savaşı'nda galip gelen
Bolşevik güçlerin ilerlemesi, Karabağ üzerinde Ermenistan'la da çatışmaya giren genç cumhuriyet
için büyük bir tehdit oluşturmaya başladı.
Azerbaycan, Ocak 1920'de Versay'daki Paris Barış Konferansı'nda Müttefikler tarafından bağımsız
bir ulus olarak fiilen tanındı. Cumhuriyet, Müsavat ve Sosyalist Blok, Bağımsızlar, Liberaller,
Sosyal Demokrat Himmet Partisi (veya Endeavor) ve muhafazakâr İttihat (Birlik) Partisi de dahil
olmak üzere diğer partilerin koalisyonu tarafından oluşturulan beş kabine tarafından yönetildi. İlk
üç kabinedeki başbakan Fetali Han Hoyski idi; son ikisindeki ise Nesib Yusufbeyli idi. Parlamento
başkanı Alimerdan Topçubaşov devlet başkanı olarak kabul edildi. Bu sıfatla 1919'daki Versay Paris
Barış Konferansı'nda Azerbaycan'ı temsil etti.
Cumhuriyet hükûmetindeki Azerbaycanlı muhaliflerinin yardımıyla Kızıl Ordu 28 Nisan 1920'de

Azerbaycan'ı işgal etti. Yeni kurulan Azerbaycan ordusunun büyük bir kısmı, Karabağ'da yeni
çıkmış bir Ermeni isyanını bastırmakla meşguldü. Azerbaycanlılar 1918-20 yılları arasında
kurdukları kısa ömürlü bağımsızlıklarını hızlı ve kolay bir şekilde teslim etmediler. Rus
saldırılarına karşı etkili bir şekilde direnmek için 20.000 kadar insan öldü.[117] Bununla birlikte,
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Türk Cumhuriyeti'nin (TSFSR'e kadar devletin adı böyleydi)
kurulmasının, Azerbaycan'da, özellikle Bakü'deki sanayi işçileri arasında, Bolşevik ideolojisine
belirli bir destek verilmesi gerçeğiyle daha kolay hale getirildiğine dikkat edilmelidir.[118] Aynı gün
Neriman Nerimanov yönetiminde bir Sovyet hükûmeti kuruldu. Yıl bitmeden aynı sonuçla
Ermenistan ve Mart 1921'de Gürcistan da karşılaştı.
Osmanlı Yıldırım Ordular Grubu'nun Suriye cephesinde İngiliz kuvvetleri karşısında bozguna
uğraması üzerine 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi imzalanarak Osmanlı kuvvetleri
Azerbaycan'dan çekildi. 28 Nisan 1920 tarihinde Bolşevik Kızıl Ordu birlikleri Azerbaycan'a girdi.
Böylece Azerbaycan'ın kısa süren bu ilk bağımsızlığı sona ermiş oldu. 16 Mart 1921'de Ankara
hükûmeti ile Moskova'daki Bolşevikler arasında imzalanan Moskova Antlaşması ile de Türkiye,
Azerbaycan üzerindeki haklarından feragat etti.
Sovyet Azerbaycanı
Ana maddeler: Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve II. Dünya Savaşı'nda
Azerbaycan
Ulusal hükûmetin Bolşevik güçlerine teslim

edilmesinden sonra, Azerbaycan 28 Nisan
1920'de bir Sovyet Sosyalist Türk
Cumhuriyeti ilan edildi. Kısa bir süre sonra,
Eylül 1920'de Bakü'de Doğu Halkları
Kongresi düzenlendi. Her ne kadar resmi
olarak bağımsız bir devlet olsa da,
Azerbaycan SSR Moskova hükûmetine
bağımlıydı ve bu hükûmet tarafından
kontrol ediliyordu. Ermenistan ve Gürcistan
ile birlikte Mart 1922'de Transkafkasya
SFSR'sine dahil edildi. Aralık 1922'de
imzalanan bir anlaşma ile TSFSR, Sovyetler
Birliği'nin dört orijinal cumhuriyetinden 1930'ların başlarından itibaren Sovyet Azerbaycan posterleri
biri oldu. TSFSR 1936'da feshedildi ve üç
bölgesi SSCB içinde ayrı cumhuriyetler
haline geldi.
Diğer birleşmiş cumhuriyetleri gibi Azerbaycan da 1930'larda Stalin'in tasfiyesinden etkilendi.

Bazen "Kızıl Terör" olarak anılan bu dönemde, Hüseyn Cavid, Mikail Müşfik, Ruhulla Ahundov,
Ayna Sultanova ve diğerleri gibi dikkate değer Azerbaycanlı şahsiyetleri de dahil olmak üzere
binlerce insan öldürüldü. Azerbaycan'daki tasfiyeyi yöneten, Stalin'in emirlerini sorgulamadan
takip eden Azerbaycan Komünist Partisi'nin ilk sekreteri Mir Cafer Bağırov'du. Özel hedefi aydınlar
sınıfı idi, fakat aynı zamanda muhalefete sempati duyan ya da bir zamanlar Pan-Türkizme doğru
yönelen veya İran ya da Türkiye'deki devrimci hareketlerle temasları olan Komünist liderleri de
tasfiye etti.
1940'larda Azerbaycan SSR, Nazi Almanyası ile sürdürdüğü savaş sırasında Sovyetler Birliği'nin gaz
ve petrol ihtiyacının çoğunu tedarik etti ve bu nedenle stratejik olarak önemli bir bölge oldu.
Haziran 1941'de Almanların Sovyetler Birliği'ni işgali Temmuz 1942'de Büyük Kafkasya'ya ulaştı,
ancak Almanlar asla Azerbaycan topraklarına geçmedi. Birçok Azerbaycan Türkü Sovyet Ordusu
saflarında savaştı (yaklaşık 600-800.000) ve Azeri Tümgeneral Hezi Aslanov'a iki kez Sovyetler
Birliği'nin Kahramanı unvanı verildi. II. Dünya Savaşı'nda yaklaşık 400.000 Azeri öldü. Almanlar
ayrıca, özellikle Mehmed Emin Resulzade gibi, göçmen siyasi şahsiyetlerinin işbirliğinden istifade
etmek için çok çaba sarf etti, ancak bu çabalar sonuçsuz kaldı.

1950'lerden sonra Stalinizasyon ve refah politikaları Azerbaycan'ın çoğu için daha iyi eğitim ve
refah koşullarını sağladı. Bu aynı zamanda hızlı kentleşme ve sanayileşme dönemine de denk gelir.
Bu değişim döneminde, SSCB'nin tüm halklarını yeni bir yekpare Sovyet ulusu altında birleştirmek
için yeni bir sblizheniye dalgası (uzlaşma) politikası oluşturuldu.
1960'larda, Sovyet sisteminde yapısal bir krizin işaretleri ortaya çıkmaya başladı. Azerbaycan için
hayati öneme sahip olan petrol endüstrisi, kısmen petrol üretiminin Sovyetler Birliği'nin diğer
bölgelerine kayması ve karada bilinen petrol kaynaklarının kısmen azalması ve deniz üretiminin
maliyetleri karşılamaması nedeniyle Sovyet ekonomisindeki göreceli önemini yitirmeye başladı.
Sonuç olarak Azerbaycan, Tacikistan hariç Sovyet cumhuriyetleri arasında en düşük verimlilik ve
ekonomik üretim oranına geriledi. Özellikle Ermeniler ve Azerbaycanlılar arasındaki etnik
gerginlikler artmaya başladı, ancak şiddet bastırıldı.
Büyüyen yapısal krize son vermek amacıyla, 1969'da Moskova hükûmeti Haydar Aliyev'i
Azerbaycan Komünist Partisi'nin ilk sekreteri olarak atadı. Aliyev geçici olarak ekonomik koşulları
iyileştirdi ve azalan petrol endüstrisine alternatif olarak pamuk gibi endüstrileri destekledi. Ayrıca
cumhuriyet yönetiminde neredeyse tamamen etnik Azerilerden oluşan iktidar seçkinlerini
destekledi ve böylece "uzlaşma" öncesi eğilimlere geri döndü. 1982 yılında Aliyev, bir Azeri
tarafından Sovyetler Birliği'nde o zamana kadar elde edilen en yüksek mevki olan Moskova'daki
Komünist Parti'nin Politbüro üyesi oldu. 1987, yılında Perestroyka başladığında Aliyev
politikalarına karşı çıktığı için Sovyet lideri Mihail Gorbaçov tarafından emekli olmaya zorlandı.
1980'lerin sonları, Gorbaçov döneminde, başta Dağlık Karabağ meselesi olmak üzere Kafkasya'da
artan huzursuzluk ile önem kazanır. Şubat 1988'de Ermenistan'ın Azerbaycan SSR'ye bağlı Dağlık
Karabağ Özerk Oblastı ile birleşmesi taleplerine odaklanan etnik çatışmanın yenilenmesiyle Mart
1988'de siyasi bir uyanış gerçekleşmeye başladı ve Bakü ve Sumgayıt'da Ermeni nüfusa karşı
katliamlar başladı. Rusya askeri yönetimi birçok kez duruma müdahale etmeye çalıştı ancak
huzursuzluk büyümeye devam etti.
Etnik gerilim Komünist Parti'nin ulusal çıkarların savunucusu olarak eksikliklerini ortaya çıkardı
ve Glasnost ruhuyla bağımsız yayınlar ve siyasi örgütler ortaya çıkmaya başladı. Bu örgütlerin en
göze çarpanı, 1989'un sonbaharında Komünist Partiden iktidarı devralmaya hazır gibi görünen
Azerbaycan Halk Cephesi Partisi (PFA) idi. PFA kısa sürede muhafazakâr-İslami bir kanat ile ılımlı
bir kanat arasında bir bölünme yaşadı. Süreci Bakü'de Ermeni karşıtı bir şiddet patlaması ve Sovyet
birliklerinin müdahalesi izledi.
Gerilim, Sovyet birliklerinin 20 Ocak 1990'da Bakü'de 132 milliyetçi göstericiyi öldürdüğü şiddetli
çatışmalarla sonuçlandı. Azerbaycan 30 Ağustos 1991'de SSCB'den bağımsızlığını ilan etti ve
Bağımsız Devletler Topluluğu'nun bir parçası oldu. 1991'in sonunda Dağlık Karabağ'da gerçekleşen
gerginlik, 21. yüzyıla kadar devam eden gergin bir ateşkesle sonuçlanan tam ölçekli bir savaşa
dönüştü. Ateşkes sağlansa da, her iki tarafın müzakere etmeyi reddetmesi, Ermeni birliklerinin
Karabağ'daki konumlarını ve Azerbaycan'ı Ermenistan'a bağlayan koridorları işgal ettiği bir
çıkmazla sonuçlandı.
Bağımsız Azerbaycan
Ana madde: Azerbaycan'da siyaset
Muttalibov başkanlığı (1991-1992)
1990-1991 döneminde SSCB'den bağımsızlık mücadelesinde Azerbaycan diğer Sovyet

cumhuriyetlerinden daha fazla kurban verdi. Cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov'un 30 Ağustos
1991'de ilan ettiği bağımsızlık hareketini 1991 Sovyet darbe girişimi takip etti. Mutallibov, Zviad

Gamsahurdia'nın yanı sıra Tahran'dan bir açıklama yaparak Sovyet darbe girişimini onaylayan tek
Sovyet lideri olurken, daha sonra Azerbaycan Komünist Partisi'ni feshetti ve cumhurbaşkanının
doğrudan ülke çapında seçimlerle seçilmesi için bir anayasa değişikliği önerdi.
Azerbaycan'da 8 Eylül 1991'de, Muttalibov'un tek aday olarak girdiği ülke çapında ilk
cumhurbaşkanlığı seçimleri gerçekleştirildi. Seçimler uluslararası standartlara göre ne özgür ne de
adil bir şekilde gerçekleştirilmiş olsa da, Muttalibov resmen Azerbaycan'ın seçilmiş başkanı oldu.
Bağımsızlık ilanının Azerbaycan SSR Yüksek Sovyeti tarafından 18 Ekim 1991'de kabul edilmesini,
Azerbaycan Komünist Partisi'nin dağılması izledi. Ancak Cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov da dahil
olmak üzere eski üyeler siyasi görevlerine devam ettiler.
Aralık 1991'de ülke çapında bir referandumda Azerbaycan seçmenleri Yüksek Kurul tarafından
kabul edilen Bağımsızlık Bildirgesi'ni onayladı; Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Azerbaycan ilk
olarak Türkiye, İsrail, Romanya ve Pakistan tarafından bağımsız devlet olarak tanındı. ABD 25
Aralık'ta ülkeyi tanıdı.
Bu arada Dağlık Karabağ konusundaki çatışma, uzlaşma müzakerelerine rağmen devam etti. 1992
yılının başlarında Karabağ'ın Ermeni liderliği bağımsız bir cumhuriyet kurduklarını ilan etti.
Ermenistan ve Azerbaycan arasında gerçekleştirilen tam kapsamlı bir savaşta Ermeniler, Rus
Ordusu'ndan gizli yardım alarak üstünlük elde ettiler. 25 Şubat 1992'de Azerbaycan sivillerinin
Hocalı Katliamı'nda katledilmesi sonucunda hükûmetin eylemsizliği üzerinde toplumsal bir
ayaklanma başladı ve büyük saldırılar gerçekleştirildi (Azerilerin yerli Ermeni sivilleri öldürdüğü
Marağa Katliamı). Mutallibov, Azerbaycan Halk Cephesi Partisi'nin baskısı altında 6 Mart'ta
Azerbaycan Millet Meclisi'ne istifasını vermek zorunda kaldı.
Muttalibov'un kontrolünde kalamayacağından korktuğu yeterli bir ordu inşa edememesi,

hükûmetinin çöküşüne neden oldu. 6 Mayıs'ta Dağlık Karabağ'ın Azeri nüfuslu şehri Şuşa Ermeni
kontrolü altına girdi. 14 Mayıs'ta Azerbaycan Yüksek Konseyi, Hocalı Katliamı hakkındaki davayı
araştırdı, Muttalibov'u herhangi bir sorumluluktan kurtardı, istifayı reddetti ve Azerbaycan
Cumhurbaşkanı olarak göreve geri getirdi, ancak ertesi gün, 15 Mayıs'ta Azerbaycan Halk Cephesi
liderliğindeki silahlı kuvvetler Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi ve Azerbaycan Devlet Radyo
ve Televizyonu'nun ofislerini kontrol altına alarak Moskova'ya giden Muttalibov'u görevden aldı;
Azerbaycan Yüksek Kurulu'nun görevleri, Azerbaycan Halk Cephesi ile eski komünistlerin eşit
temsiliyle kurulan Azerbaycan Ulusal Meclisi tarafından feshedildi. İki gün sonra Ermeni kuvvetleri
Laçın'ın kontrolünü ele geçirirken, İsa Kamber Azerbaycan Ulusal Meclisi'nin yeni başkanı olarak
seçildi ve 17 Haziran 1992'deki ulusal seçimlere kadar Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın geçici
görevlerini üstlendi.
Elçibey başkanlığı (1992-1993)
Eski Komünistler 1992 seçimlerinde geçerli bir aday gösteremediler ve Azerbaycan Halk Cephesi
(PFA) lideri ve eski muhalif ve siyasi mahkum Ebulfez Elçibey oyların %60'ından fazlasını alarak
başkan seçildi. Programında Azerbaycan'ın Bağımsız Devletler Topluluğu üyeliğine muhalefet,
Türkiye ile daha yakın ilişkiler ve İran Azerbaycanlıları ile uzun süreli bağlantı arzusu vardı.
65 yaş sınırı ile cumhurbaşkanlığına aday olması engellenen Haydar Aliyev, Nahçıvan'da başarılı
bir politika sürdürmekteydi. Nahçıvan'ın Ermeni ablukasıyla mücadele etmek zorundaydı. Buna
karşılık, Azerbaycan'ın Ermenistan'a giden tüm demir yolu trafiğini durdurmasıyla birlikte
Ermenistan sıkıntı yaşamaya başladı ve dış dünya ile olan kara bağlantılarının çoğunu kaybetti.
Ermeni-Azerbaycan çatışmasının olumsuz ekonomik etkileri, Transkafkasya uluslarının birbirine
bağımlılığını göstermektedir.
Seçilmesinden sonraki bir yıl içinde Cumhurbaşkanı Elçibey, Muttalibov'un istifasına yol açan aynı
durumla karşı karşıya geldi. Dağlık Karabağ ve çevresinde yaşanan çatışmalar, Azerbaycan
topraklarının beşte birini ele geçiren ve bir milyondan fazla insanın ülke içinde göç etmesine neden
olan olaylar şartları Ermenistan lehine döndürdü. 1993 Haziran ayının başlarında Gence'de Albay
Surat Huseynov önderliğinde Ebulfez Elçibey'e karşı askeri bir isyan patlak verdi. Azerbaycan Halk
Cephesi Partisi'nin liderliği, savaştaki kayıplar, istikrarlı bir şekilde kötüleşen ekonomi ve Haydar
Aliyev liderliğindeki grupların muhalefeti sonucunda kendisini siyasi destekten mahrum buldu.
Bakü'de Aliyev iktidar dizginlerini ele geçirdi ve konumunu hızla pekiştirdi. Ağustos ayında yapılan
güven referandumu sonucunda Elçibey görevinden ayrılmak zorunda kaldı.
Haydar Aliyev başkanlığı (1993-2003)
3 Ekim 1993'te cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı ve Aliyev ezici

çoğunlukla kazandı. Mart 1994'e kadar Aliyev, diğer rakipleriyle
birlikte tutuklanan Süret Hüseynov da dahil olmak üzere bazı
muhalefet üyelerinin baskılarından kurtulabildi. 1995 yılında,
eski askeri polis bir darbe planlamakla suçlandı ve tutuklandı.
Darbe girişimcileri sağcı Türk milliyetçileriyle bağlantılıydı.
Daha sonra 1996'da Resul Guliyev, eski parlamento sözcüsü
sürgüne gönderildi. Böylece 1996 yılı sonunda Haydar Aliyev'in
Azerbaycan'daki mutlak hükümdar konumu tartışmaya
kapatıldı.
Sınırlı reformlar ve Ekim 1994'te batı pazarlarına petrol

ihracatının artmasını sağlayacak olan "Yüzyılın Sözleşmesi"nin
(Azeri-Çırak-Güneşli dev petrol sahası üzerinde) imzalanması
sonucunda ekonomi gelişmeye başladı. Bununla birlikte,
Aliyev'in neden olduğu devlet sistemindeki aşırı yolsuzluk ve
kayırmacılık, Azerbaycan'ın, özellikle petrol dışı sektörde Eski Azerbaycan Cumhurbaşkanı
sürekli gelişmesini engelledi. Haydar Aliyev, Politbüro'nun ilk Azeri
üyesiydi.
Ekim 1998'de Aliyev ikinci dönem başkanlığına tekrar seçildi.
Zayıf muhalefet onu seçmen sahtekarlığıyla suçladı, ancak
seçimlere karşı gelmesi beklenen uluslararası tepkiler gelmedi. İkinci görev süresi sınırlı reformlar,
artan petrol üretimi ve Azerbaycan'da ana yabancı petrol şirketi olarak British Petroleum'un
hakimiyeti ile önem kazanır. 1999'un başlarında, Azerbaycan'ı potansiyel olarak büyük bir gaz
ihracatçısı yapan dev Şah Deniz doğal gaz sahası keşfedildi. Türkiye ile 2003 yılına kadar bir gaz
ihracat anlaşması imzalandı. Uzun zamandır beklenen Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı ve
Bakü-Tiflis-Erzurum gaz boru hattı üzerinde çalışmalar 2003 yılında başladı. Petrol boru hattı
2005 yılında, gaz boru hattı 2006 yılında tamamlandı. Azerbaycan da önerilen Nabucco Doğalgaz
Boru Hattı'na taraftır.
Haydar Aliyev hastalandı ve Nisan 2003'te sahnede yere yığıldı ve kamusal hayata bir daha geri
dönemedi. 2003 yazında Amerika Birleşik Devletleri'nde yoğun bakıma alındı ve burada 12 Aralık
2003'te öldü.
İlham Aliyev başkanlığı (2003)
Yine tartışmalı bir seçimle Haydar Aliyev'in oğlu İlham Aliyev aynı yıl cumhurbaşkanı seçildi.
Seçim kitle şiddeti ile karakterize edildi ve yabancı gözlemciler tarafından eleştirildi. Halen, Aliyev
yönetimine siyasi muhalefet güçle karşı çıkmaya devam etmektedir. Birçok kişi bu yeni hanedan
yönetiminden memnun değildi ve daha demokratik bir hükûmet için bastırıyordu. İlham Aliyev,
2008 yılında oyların %87'si ile yeniden seçildi, muhalefet partileri ise seçimi boykot etti. 2009
yılındaki anayasa referandumunda başkanlık için süre kısıtlamaları kaldırıldı ve basın özgürlüğü
kısıtlandı.

2010 parlamento seçimleri Aliyev'e tamamen sadık bir

Parlamento kurulması ile sonuçlandı: Azerbaycan tarihinde ilk
kez ana muhalefetteki Azerbaycan Halk Cephesi Partisi veya
Müsavat partilerinden tek bir aday seçilmedi. Ekonomist
Azerbaycan'ı 2010 Demokrasi İndeksi'nde 167 ülke arasında
135'inci sıraya yerleştirdi otoriter bir rejim olarak tanımladı.
Aliyev yönetimine karşı 2011 yılında tekrarlanan protestolar,

demokratik reformlar ve hükûmetin devrilmesi için
gerçekleştirildi. Aliyev, Bakü'deki isyan girişimlerini bastırmak
için güç kullanmak ve taviz vermeyi reddetmek için bir güvenlik
darbesi emri vererek cevap verdi. Mart 2011'de protestoların
başlamasından sonra 400'den fazla Azerbaycanlı
tutuklandı. [119]
Müsavat Partisi'nden İsa Kamber dahil olmak
üzere muhalefet liderleri gösterileri sürdürme konusunda söz
verdiler ancak polis gösteriler başlar başlamaz gösterileri
durdurmak için güç kullandılar.[120]
24 Ekim 2011 tarihinde Azerbaycan Birleşmiş Milletler İlham Aliyev

Güvenlik Konseyi'ne daimi olmayan üye olarak seçildi.[121][122]
Görev süresi 1 Ocak 2012'de başladı.
1 ve 5 Nisan 2016 tarihleri arasında Ermeni ve Azerbaycan silahlı kuvvetleri arasında yeniden
çatışmalar yaşandı (bkz. 2016 Ermeni-Azerbaycan çatışmaları).
Kronoloji
Günümüz Azerbaycan topraklarının tamamında ya da bir kısmında hüküm sürmüş, krallık, beylik,
hanedanlık ya da özerk cumhuriyetler kronolojik olarak listelenmiştir.
Kutium
Lulubi
Turukkiler
Assurya
Manna Krallığı
Med İmparatorluğu
Seleukos İmparatorluğu
Hazar Kağanlığı
Sabirler
Emevi-Abbasi)
Sadakiler
Şirvanşah
Saciler
Şeddadiler
Salariler
Revvadiler
Selçuklu
İldenizliler
İlhanlılar
Celayiriler

Altın Orda
Timur İmparatorluğu
Karakoyunlular
Akkoyunlular
Safeviler
Afşarlar
Azerbaycan Hanlıkları
Rusya İmparatorluğu
Kürdistan Uyezdi
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Aras Türk Cumhuriyeti
Azadistan
Azerbaycan Millî Hükûmeti
Azerbaycan
Ayrıca bakınız
Azerbaycan
Sovyetler Birliği'nin Feshi
Ermenistan Tarihi
Gürcistan Tarihi
İran Tarihi
İran Azerbaycan
Rusya Tarihi
Türkiye Tarihi
Avrupa Tarihi
Azerbaycan Siyaseti
Azerbaycan Cumhurbaşkanı
Batı Azerbaycan
Kaynakça
1. ^ a b Swietochowski, Tadeusz (1985). Russian Azerbaijan, 1905–1920: The Shaping of a
National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press. p. 1.
2. ^ Barthold, V.V. Sochineniya; p. 558: "Whatever the former significance of the Oghuz people in
Eastern Asia, after the events of the 8th and 9th centuries, it focuses more and more on the
West, on the border of the Pre-Asian cultural world, which was destined to be invaded by the
Oghuz people in the 11th century, or, as they were called only in the west, by the Turkmen."
3. ^ M. Behramnejad, «Karakoyunlular, Akkoyunlular: İran ve Anadoluda Türkmen Hanedanları»,
s. 14: Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenlerinin bölgedeki hakimiyetleri sonucunda birçok
Türkmen aşiret bölgeye yerleşmiş, bunların bakiyeleri tarafından İran'da Safevî Devleti teşkil
edilmiştir. Bugün Doğu Anadolu'nun bir kısmında başta Iğdır, Kars, İran ve Azerbaycan'da
kullanılan Azerice denilen doğu Oğuz veya Türkmen lehçesi bunlardan bize kalan önemli
miraslardır.

4. ^ M. Faruk Sümer, «Kara Koyunlular», s. VIII: Karakoyunlular Anadolu'dan İran'a vuku bulan bu
siyasi göç hareketlerinin müsebbibi oldukları gibi, aynı zamanda İran'da yeniden Türkmen
hâkimiyetinin başlamasının ve bununla alâkah olarak da Azerbaycan'ın kat'i bir surette
Türkleşmesini temin edecek yeni bir iskan hareketinin ilk âmili de olmuşlardır. Bu sözlerden de
anlaşlıacağı üzere, onların konuştukları Türkçe, tabil bugün Azeri lehçesi denilen doğ Oguz
veya Türkmen lehçesi idi. Karakoyunlu hükümdarlarından Cihan Şah'ın Azeri edebiyatının
mümessillerinden biri oldugu bugün kat'i olarak anlaşılmıştır.
5. ^ Price, Massoume (2005). Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. ABC-CLIO.
Şablon:P.. 978-1-57607-993-5. "The Shah was a native Turkic speaker and wrote poetry in the
Azerbaijani language."
6. ^ «Mission to the Lord Sophy of Persia, (1539- 1542) / Michele Membré ; translated with
introduction and notes by A.H. Morton», Şablon:P.
7. ^ David Blow. Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend. — С. 165. The
primary court language remained Turkish. But it was not the Turkish of Istambul. It was a
Turkish dialect, the dialect of the Qizilbash Turkomans, which is still spoken today in the
province of Azerbaijan, in north-western Iran.
8. ^ Willem Floor, Hasan Javadi, The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran. Оригинальный
текст (англ.) During the Safavid period Azerbaijani Turkish, or, as it was also referred to at that
time, Qizilbash Turkish, occupied an important place in society, and it was spoken both at court
and by the common people... Throughout the Safavid period there were two constants to
Azerbaijani Turkish as a spoken language in Iran. First, it was and remained the ofﬁcial
language of the royal court during the entire Safavid period. Second, the language remained the
spoken language of the Turkic Qizilbash tribes and was also spoken in the army.
9. ^ Roger Savory (2007). Iran Under the Safavids. Cambridge University Press. Şablon:P.. 978-0-
521-04251-2. "qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court, as did the Safavid
shahs themselves; lack of familiarity with the Persian language may have contributed to the
decline from the pure classical standards of former times"
10. ^ Avery, Peter; Hambly, Gavin (1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge University
Press. p. 126. "Agha Muhammad Khan could now turn to the restoration of the outlying
provinces of the Safavid kingdom. Returning to Tehran in the spring of 1795, he assembled a
force of some 60,000 cavalries and infantry and in Shawwal Dhul-Qa'da/May, set off for
Azarbaijan, intending to conquer the country between the rivers Aras and Kura, formerly under
Safavid control. This region comprised a number of khanates of which the most important was
Qarabagh, with its capital at Shusha; Ganja, with its capital of the same name; Shirvan across
the Kura, with its capital at Shamakhi; and to the north-west, on both banks of the Kura,
Christian Georgia (Gurjistan), with its capital at Tiflis."
11. ^ Russia: A History: Sixth Edition. Lippincott. 1968. s. 267.
12. ^ Boundary Politics and International Boundaries of Iran: A Study of the Origin, Evolution, and
Implications of the Boundaries of Modern Iran with Its 15 Neighbors in the Middle East by a
Number of Renowned Experts in the Field. Universal. 2007. s. 372. ISBN 978-1-58112-933-5.
13. ^ a b Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition (https://books.google.com/books?id=Ff
RYRwAACAAJ). Columbia University Press. 1995. ss. 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3. 11
Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200611161716/ht
tps://books.google.com/books?id=FfRYRwAACAAJ). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
14. ^ a b The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics (https://boo
ks.google.com/books?id=WFjPAxhBEaEC). Greenwood Publishing Group. 1997. s. 98.
ISBN 978-0-89774-940-4. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archiv
e.org/web/20200612072339/https://books.google.com/books?id=WFjPAxhBEaEC). Erişim
tarihi: 19 Haziran 2020.
15. ^ a b Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus (https://books.google.com/books?id
=-sCpf26vBZ0C). Rowman & Littlefield. 2000. s. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1. 12 Haziran
2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200612092140/https://bo
oks.google.com/books?id=-sCpf26vBZ0C). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.

16. ^ a b Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism (https://books.google.com/
books?id=FfRYRwAACAAJ). reprint. Taylor & Francis. 2010. s. 6. ISBN 978-0-415-78153-4. 11
Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200611161716/ht
tps://books.google.com/books?id=FfRYRwAACAAJ). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
17. ^ a b The Great Ottoman-Turkish Civilisation (https://books.google.com/books?id=c5VpAAAAM
AAJ). University of Michigan. 2000. ISBN 978-975-6782-18-7. 12 Haziran 2020 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200612055834/https://books.google.co
m/books?id=c5VpAAAAMAAJ). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
18. ^ a b Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia (http
s://books.google.com/books?id=Ssv-GONnxTsC). Basic Books. 2006. s. 66. ISBN 978-0-465-
04576-1.
19. ^ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya,
and Beyond (https://books.google.nl/books?id=KTq2BQAAQBAJ&pg=PA728) 25 Şubat 2021
tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20210225094951/
https://books.google.nl/books?id=KTq2BQAAQBAJ&pg=PA728). pp 728–729 ABC-CLIO, 2 dec.
2014 1598849484
20. ^ a b National Identities in Soviet Historiography: The Rise of Nations Under Stalin. Routledge.
2015. s. 21. ISBN 978-1317596646. "On May 27, the Democratic Republic of Azerbaijan (DRA)
was declared with Ottoman military support. The rulers of the DRA refused to identify
themselves as [Transcaucasian] Tatar, which they rightfully considered to be a Russian colonial
definition. (...) Neighboring Iran did not welcome did not welcome the DRA's adoptation of the
name of "Azerbaijan" for the country because it could also refer to Iranian Azerbaijan and
implied a territorial claim."
21. ^ a b Sochineniya, vol II/1. Moskova. 1963. s. 706. "(...) whenever it is necessary to choose a
name that will encompass all regions of the republic of Azerbaijan, name Arran can be chosen.
But the term Azerbaijan was chosen because when the Azerbaijan republic was created, it was
assumed that this and the Persian Azerbaijan will be one entity, because the population of both
has a big similarity. On this basis, the word Azerbaijan was chosen. Of course right now when
the word Azerbaijan is used, it has two meanings as Persian Azerbaijan and as a republic, its
confusing and a question rises as to which Azerbaijan is talked about."
22. ^ a b Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran. I.B.Tauris. 2000. s. 25.
ISBN 9781860645549.
23. ^ a b Troubled Waters: The Geopolitics of the Caspian Region (https://books.google.com/book
s?id=4_jdnke35AgC). I.B. Tauris. 2003. s. 60. ISBN 978-1860649226. "Until 1918, when the
Musavat regime decided to name the newly independent state Azerbaijan, this designation had
been used exclusively to identify the Iranian province of Azerbaijan."
24. ^ Ethno-territorial conflict and coexistence in the caucasus, Central Asia and Fereydan:
academisch proefschrift. Amsterdam: Amsterdam University Press. 2014. s. 356. ISBN 978-
9048519286. "The region to the north of the river Araxes was not called Azerbaijan prior to
1918, unlike the region in northwestern Iran that has been called since so long ago."
25. ^ a b c d e Azərbaycan Arxeologiyası- Daş Dövrü I cild (https://ebooks.azlibnet.az/book/8FpT6o0
s.pdf) (PDF). Şərq-Qərb. 2008. 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.ar
chive.org/web/20200619231209/https://ebooks.azlibnet.az/book/8FpT6o0s.pdf) (PDF). Erişim
26. ^ a b c d Azərbaycan Arxeologiyası (https://web.archive.org/web/20200111025502/http://elibrary.
bsu.az/kitablar/898.pdf) (PDF). Bakı. 2006. 11 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (http://elibrary.b
su.az/kitablar/898.pdf) (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
27. ^ "Azerbaijan — History and Culture" (https://web.archive.org/web/20190725200700/https://ww
w.iexplore.com/articles/travel-guides/middle-east/azerbaijan/history-and-culture).
www.iexplore.com. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (https://www.iexplore.com/articles/tr
avel-guides/middle-east/azerbaijan/history-and-culture) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020.

28. ^ "Jawbones and Dragon Legends: Azerbaijan's Prehistoric Azikh Cave by Dr. Arif Mustafayev"
(https://web.archive.org/web/20010305221755/http://azer.com/aiweb/categories/magazine/42_f
older/42_articles/42_azikhcave.html). azer.com. 5 Mart 2001 tarihinde kaynağından (http://azer.
com/aiweb/categories/magazine/42_folder/42_articles/42_azikhcave.html) arşivlendi. Erişim
tarihi: 16 Mart 2020.
29. ^ "Visions of Azerbaijan Magazine ::: A History of Azerbaijan: from the Furthest Past to the
Present Day" (http://www.visions.az/en/news/35/fdf8b4b9/). Visions of Azerbaijan Magazine
(İngilizce). 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20170307
223912/http://www.visions.az/en/news/35/fdf8b4b9/). Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
30. ^ "Gobustan Rock Art - World Heritage Site - Pictures, Info and Travel Reports" (https://www.wo
rldheritagesite.org/list/Gobustan+Rock+Art). www.worldheritagesite.org. 29 Eylül 2020 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200929174745/https://www.worldheritag
esite.org/list/Gobustan+Rock+Art). Erişim tarihi: 17 Mart 2020.
31. ^ Cognitive Archaeology as Symbolic Archaeology. İngiltere: BAR Publishing. 2008. s. 32.
ISBN 9781407301792.
32. ^ Alakbarov (2018). "TECHNOLOGICAL DEVELOPMENT OF THE NEOLITHIC POTTERY AT
GÖYTEPE (WEST AZERBAIJAN)". Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia. 46 (3):
22-31.
33. ^ Nıshıakı (2015). "Chronological context of the earliest pottery Neolithic in the South
Caucasus : Radiocarbon. Dates for Göytepe and Hacı Elemxanlı Tepe, Azerbaijan" (http://www.
num.nagoya-u.ac.jp/outline/staff/kadowaki/laboratory/pdf/2015_aja_193_goytepe_14c.pdf)
(PDF). American Journal of Archaeology. 119 (3): 279-294. 30 Ağustos 2021 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20210830234232/http://www.num.nagoya-
u.ac.jp/outline/staff/kadowaki/laboratory/pdf/2015_aja_193_goytepe_14c.pdf) (PDF). Erişim
34. ^ Nishiaki (2019). "Obsidian provenance analyses at Göytepe, Azerbaijan: Implications for
understanding Neolithic socioeconomies in the southern Caucasus: Obsidian provenance
analyses at Göytepe, Azerbaijan" (https://www.researchgate.net/publication/330719925).
Archaeometry.
35. ^ Guliyev (2012). "Excavations at the Neolithic settlement of Göytepe, the middle Kura Valley,
Azerbaijan, 2008-2009". Research Gate. 3: 71-84.
36. ^ Nishiaki Seiji (2015). "The origins of food production in the southern Caucasus: excavations at
Hacı Elamxanlı Tepe, Azerbaijan". Antiquity. 89: 348.
37. ^ Archaeological researches in Azerbaijan 2015-2016. Baku: Arxeologiya və Etnoqrafiya
İnstitutu. 2017. ISBN 978-9952-473-05-6.
38. ^ Sebbane (1989). "COPPER METALLURGY, TRADE AND THE URBANIZATION OF.
SOUTHERN CANAAN IN THE CHALCOLITHIC AND EARLY BRONZE AGE 1" (https://www.ac
ademia.edu/38812111). Academia.edu. 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (http
s://web.archive.org/web/20211130103202/https://www.academia.edu/38812111). Erişim tarihi:
19 Haziran 2020.
39. ^ a b "ARCHEOLOGY viii. REPUBLIC OF AZERBAIJAN – Encyclopaedia Iranica" (http://www.ir
anicaonline.org/articles/archeology-viii-northern-azerbaijan-republic-of-azerbaijan-1).
www.iranicaonline.org. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/
web/20110429165028/http://www.iranicaonline.org/articles/archeology-viii-northern-azerbaijan-r
epublic-of-azerbaijan-1). Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
40. ^ a b THE HISTORY OF AZERBAIJAN. Rossendale Books. 2014.
41. ^ a b HISTORY OF AZERBAIJAN (http://www.anl.az/el/Kitab/2018/02/cd/i-44365.pdf) (PDF).
Baku. 2017. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20211
020144202/http://anl.az/el/Kitab/2018/02/cd/i-44365.pdf) (PDF). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
42. ^ a b Azərbaycan Arxeologiyası (http://lib.az/users/1/upload/files/Goyushov_Reshid._Azerbayca
n_arxeologiyasi._Baki._1986.pdf) (PDF). 1986. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından
arşivlendi (https://web.archive.org/web/20210830234242/http://lib.az/users/1/upload/files/Goyus
hov_Reshid._Azerbaycan_arxeologiyasi._Baki._1986.pdf) (PDF). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.

43. ^ Palumbi (2016). "The Early Bronze Age of the Southern Caucasus" (https://www.oxfordhandb
ooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199935413.001.0001/oxfordhb-9780199935413-e-14?pri
nt=pdf). Oxford Handbooks.
44. ^ JAFARLI (2016). "Bronze Age and Early Iron Age monuments of Karabakh" (http://irs-az.com/
new/files/2016/186/2392.pdf) (PDF). İrs Karabakh: 22-29. 30 Ağustos 2021 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20210830234440/https://irs-az.com/new/fil
es/2016/186/2392.pdf) (PDF). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
45. ^ "4,000-Year-Old Board Game Called 58 Holes Discovered in Azerbaijan | Mysterious
Universe" (https://web.archive.org/web/20181121135711/https://mysteriousuniverse.org/2018/1
1/4000-year-old-board-game-called-58-holes-discovered-in-azerbaijan/).
mysteriousuniverse.org (İngilizce). 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (https://mysteriousuni
verse.org/2018/11/4000-year-old-board-game-called-58-holes-discovered-in-azerbaijan/)
arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
46. ^ "4,000-Year-Old Game Board Carved into the Earth Shows How Nomads Had Fun" (https://w
ww.livescience.com/64267-ancient-board-game-nomads-discovered.html). livescience.com
(İngilizce). 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/201812
10162854/https://www.livescience.com/64267-ancient-board-game-nomads-discovered.html).
Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
47. ^ "4,000-Year-Old Game Board Identified in Azerbaijan - Archaeology Magazine" (https://www.a
rchaeology.org/news/7235-181210-azerbaijan-game-pits). www.archaeology.org. 11 Aralık 2018
tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20181211015912/https://www.arc
haeology.org/news/7235-181210-azerbaijan-game-pits). Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
48. ^ "Holes Found Carved in Ancient Rock Shelter in Azerbaijan Belong to One of World's Oldest
Games" (https://web.archive.org/web/20181216225939/https://www.ancient-origins.net/news-hi
story-archaeology/ancient-rock-shelter-azerbaijan-0011177). www.ancient-origins.net (İngilizce).
16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (https://www.ancient-origins.net/news-history-archaeolog
y/ancient-rock-shelter-azerbaijan-0011177) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
49. ^ "A 4,000-Year-Old Bronze Age Game Called 58 Holes Has Been Discovered In Azerbaijan
Rock Shelter" (https://wsbuzz.com/science/a-4000-year-old-bronze-age-game-called-58-holes-h
as-been-discovered-in-azerbaijan-rock-shelter/). WSBuzz.com (İngilizce). 18 Kasım 2018. 26
Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20190826203339/h
ttps://wsbuzz.com/science/a-4000-year-old-bronze-age-game-called-58-holes-has-been-discov
ered-in-azerbaijan-rock-shelter/). Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
50. ^ "A Bronze Age game was found chiseled into stone in Azerbaijan" (https://www.sciencenews.o
rg/article/bronze-age-game-found-chiseled-stone-azerbaijan). Science News (İngilizce). 16
Kasım 2018. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/201
81116194953/https://www.sciencenews.org/article/bronze-age-game-found-chiseled-stone-azer
baijan). Erişim tarihi: 19 Mart 2020.
51. ^ Historical Dictionary
52. ^ Azerbaijan (http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/aztoc.html) 8 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine
sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20141108212410/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/a
ztoc.html). – US Library of Congress Country Studies (retrieved 7 June 2006).
53. ^ "Armenia-Ancient Period" (http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+am0
014)) 7 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/we
b/20190507140626/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID
+am0014%29). – US Library of Congress Country Studies (retrieved 23 June 2006)
54. ^ Strabo, "Geography" (http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A19
99.01.0198&layout=&loc=11.14.1) 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde
arşivlendi (https://web.archive.org/web/20081011213243/http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/pt
ext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0198&layout=&loc=11.14.1). – Perseus Digital Library,
Tufts University (retrieved 24 June 2006).
55. ^ p. 38
56. ^ James Stuart Olson. An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. 0-313-
27497-5

57. ^ Encyclopædia Britannica (http://www.britannica.com/eb/article-32148) 10 Ocak 2008 tarihinde

Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20080110122704/http://ww
w.britannica.com/eb/article-32148).: The list of provinces given in the inscription of Ka'be-ye
Zardusht defines the extent of the empire under Shapur, in clockwise geographic enumeration:
(1) Persis (Fars), (2) Parthia, (3) Susiana (Khuzestan), (4) Maishan (Mesene), (5) Asuristan
(southern Mesopotamia), (6) Adiabene, (7) Arabistan (northern Mesopotamia), (8) Atropatene
(Azerbaijan), (9) Armenia, (10) Iberia (Georgia), (11) Machelonia, (12) Albania (eastern
Caucasus), (13) Balasagan up to the Caucasus Mountains and the Gate of Albania (also known
as Gate of the Alans), (14) Patishkhwagar (all of the Elburz Mountains), (15) Media, (16)
Hyrcania (Gorgan), (17) Margiana (Merv), (18) Aria, (19) Abarshahr, (20) Carmania (Kerman),
(21) Sakastan (Sistan), (22) Turan, (23) Mokran (Makran), (24) Paratan (Paradene), (25) India
(probably restricted to the Indus River delta area), (26) Kushanshahr, until as far as Peshawar
and until Kashgar and (the borders of) Sogdiana and Tashkent, and (27), on the farther side of
the sea, Mazun (Oman)
58. ^ "Albania" (http://www.iranicaonline.org/articles/albania-iranian-aran-arm) 26 Mayıs 2020
http://www.iranicaonline.org/articles/albania-iranian-aran-arm). – Encyclopaedia Iranica, vol. I,
p. 807 (retrieved 15 June 2006).
59. ^ "Voices of the Ancients: Heyerdahl Intrigued by Rare Caucasus Albanian Text" by Dr. Zaza
Alexidze (http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/ai102_folder/102_articles/102_heyer
dahl_alexidze.html) 17 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.
archive.org/web/20090117033606/http://azer.com/aiweb/categories/magazine/ai102_folder/102
_articles/102_heyerdahl_alexidze.html). – Azerbaijan International, Summer 2002 (retrieved 7
June 2006).
60. ^ Nevertheless, "despite being one of the chief vassals of Sasanian Shahanshah, the Albanian
king had only a semblance of authority, and the Sassanid marzban (military governor) held most
civil, religious, and military authority.
61. ^ "Islamic Conquest."
62. ^ pp. 385–386
63. ^ Hewsen, Robert H., Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian
Albanians, in: Samuelian, Thomas J. (Hg.), Classical Armenian Culture. Influences and
Creativity, Chico: 1982, 27-40.
64. ^ a b Vladimir Minorsky. A History of Sharvān and Darband in the 10th–11th Centuries.
65. ^ See: Strabo, Geography (http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Strab.+11.1.1),
11.5 (English ed. H.C. Hamilton, Esq., W. Falconer, M.A.); also: Pliny the Elder, The Natural
History (http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Plin.+Nat.+6.11), (eds. John
Bostock, Henry Thomas Riley).
66. ^ Hewsen, Robert H. Armenia: a Historical Atlas. Chicago, Illinois: University of Chicago Press,
2001
67. ^ M. Chaumont, "Albania, Ancient country in Caucasus" (http://www.iranicaonline.org/articles/al
bania-iranian-aran-arm) 26 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://
web.archive.org/web/20200526212016/http://www.iranicaonline.org/articles/albania-iranian-aran
-arm). Encyclopaedia Iranica
68. ^ Moses Khorenatsi. History of the Armenians, translated from Old Armenian by Robert W.
Thomson. Harvard University Press, 1978
69. ^ Movses Kalankatuatsi. History of the Land of Aluank, translated from Old Armenian by Sh. V.
Smbatian. Yerevan: Matenadaran (Institute of Ancient Manuscripts), 1984
70. ^ p. 71
71. ^ p. 20
72. ^ a b c d Barthold, W., C.E. Bosworth "Shirwan Shah, Sharwan Shah". Encyclopaedia of Islam
Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill,
2nd edition
73. ^ Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces, By Steven R. Ward, pg.43

74. ^ "The Caspian: politics, energy and security, By Shirin Akiner, p. 158" (https://books.google.co
m/books?id=N8IKR0oqdRkC&pg=PA158). 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (ht
tps://web.archive.org/web/20200626084149/https://books.google.com/books?id=N8IKR0oqdRk
C&pg=PA158). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
75. ^ Juan Eduardo Campo,Encyclopedia of Islam, p. 625
76. ^ Balland, D. "ĀŠRAF ḠILZAY" (http://www.iranicaonline.org/articles/asraf-gilzay-the-afghan-chi
ef-who-ruled-as-shah-over-part-of-iran-from-1137-1725-to-1142-1729). Encyclopædia Iranica.
Erişim tarihi: 31 Aralık 2011.
77. ^ Walker, Christopher J. (1980). Armenia, the survival of a nation (https://books.google.com/boo
ks?id=y85tAAAAMAAJ). Croom Helm. s. 45. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (htt
ps://web.archive.org/web/20170326160832/https://books.google.com/books?id=y85tAAAAMAA
J). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020. "Tsitsianov next moved against the semi-independent Persian
khanates. On the thinnest of pretexts he captured the Muslim town of Gandja, the seat of
Islamic learning in the Caucasus (...)"
78. ^ Saparov, Arsène (2014). From Conflict to Autonomy in the Caucasus: The Soviet Union and
the Making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh. Routledge. ISBN 978-
1317637837. "Even though these principalities [the khanates] had not been under Iranian
suzerainty since the assassination of Nadir Shah in 1747, they were traditionally considered an
inalienable part of Iranian domains. (...) To the semi-independent Caucasian principalities the
appearance of the new Great Power (...)"
79. ^ Kashani-Sabet, Firoozeh (Mayıs 1997). "Fragile Frontiers: The Diminishing Domains of Qajar
Iran". International Journal of Middle East Studies. 29 (2): 210.
doi:10.1017/s0020743800064473 (https://doi.org/10.1017/s0020743800064473). "In 1795,
Ibrahim Khalil Khan, the wali of Qarabagh, warned Sultan Selim III of Aqa Muhammad Khan's
ambitions. Fearing for his independence, he informed the Sultan of Aqa Muhammad Khan's
ability to subdue Azerbaijan and later Qarabagh, Erivan, and Georgia."
80. ^ Barker, Adele Marie; Grant, Bruce (2010). The Russia Reader: History, Culture, Politics. Duke
University Press. s. 253. ISBN 978-0822346487. "But they were relatively more accessible
given the organization of small, centralized, semi-independent khanates that functioned through
the decline of Persian rule after the death of Nadir Shah in the mid-eighteenth century (...)"
81. ^ Avery, Peter; Hambly, Gavin (1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge University
Press. s. 126. ISBN 978-0-521-20095-0. "Agha Muhammad Khan could now turn to the
restoration of the outlying provinces of the Safavid kingdom. Returning to Tehran in the spring of
1795, he assembled a force of some 60,000 cavalry and infantry and in Shawwal Dhul-
Qa'da/May, set off for Azarbaijan, intending to conquer the country between the rivers Aras and
Kura, formerly under Safavid control. This region comprised a number of khanates of which the
most important was Qarabagh, with its capital at Shusha; Ganja, with its capital of the same
name; Shirvan across the Kura, with its capital at Shamakhi; and to the north-west, on both
banks of the Kura, Christian Georgia (Gurjistan), with its capital at Tiflis."
82. ^ Baddeley, John Frederick (1908). The Russian Conquest of the Caucasus (https://archive.org/
details/cu31924028754616). Harvard University: Longmans, Green and Co. s. 71 (https://archiv
e.org/details/cu31924028754616/page/n118). "Potto sums up Tsitsianoff's achievements and
character as follows: "In the short time he passed there (in Transcaucasia) he managed to
completely alter the map of the country. He found it composed of minutely divided, independent
Muhammadan States leaning upon Persia, namely, the khanates of Baku, Shirvan, Shekeen,
Karabagh, Gandja and Erivan (Revan till 1828)...""
83. ^ a b Bertsch, Gary Kenneth (2000). Crossroads and Conflict: Security and Foreign Policy in the
Caucasus and Central Asia. Routledge. ss. 297: "Shusha became the capital of an independent
"Azeri" khanate in 1752 (Azeri in the sense of Muslims who spoke a version of the Turkic
language we call Azeri today).". ISBN 0-415-92273-9.
84. ^ a b Cornell, Svante (2001). Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict
in the Caucasus. Routledge. ISBN 0-7007-1162-7.
85. ^ "Azerbaijan" (http://www.britannica.com/eb/article-129462/Azerbaijan) 18 Kasım 2008
http://www.britannica.com/eb/article-129462/Azerbaijan). Encyclopædia Britannica Online
86. ^ Nafziger, E. Wayne, Stewart, Frances and Väyrynen, Raimo (2000). War, Hunger, and
Displacement: The Origins of Humanitarian Emergencies. Oxford University press. s. 406.
ISBN 0-19-829739-4.
87. ^ Kashani-Sabet, Firoozeh (Mayıs 1997). "Fragile Frontiers: The Diminishing Domains of Qajar
Iran". International Journal of Middle East Studies. 29 (2): 210.
doi:10.1017/s0020743800064473 (https://doi.org/10.1017/s0020743800064473). "In 1795,
Ibrahim Khalil Khan, the wali of Qarabagh, warned Sultan Selim III of Aqa Muhammad Khan's
ambitions. Fearing for his independence, he informed the Sultan of Aqa Muhammad Khan's
ability to subdue Azerbaijan and later Qarabagh, Erivan, and Georgia."
88. ^ a b Mikaberidze 2011, s. 409.
89. ^ Fisher et al. 1991.
90. ^ a b c Fisher et al. 1991, s. 328.
91. ^ Donald Rayfield. Edge of Empires: A History of Georgia (https://books.google.nl/books?id=Px
Qpmg_JIpwC&pg=PA255) 19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (htt
ps://web.archive.org/web/20200619174150/https://books.google.nl/books?id=PxQpmg_JIpwC&
pg=PA255). Reaktion Books, 15 feb. 2013 1780230702 p 255
92. ^ a b Lang, David Marshall (1962), A Modern History of Georgia, p. 38. Londra: Weidenfeld and
Nicolson.
93. ^ a b Michael Axworthy. Iran: Empire of the Mind: A History from Zoroaster to the Present Day (h
ttps://books.google.nl/books?id=k9HyyYrPIGgC&pg=PT192) 19 Haziran 2020 tarihinde
Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200619045151/https://bo
oks.google.nl/books?id=k9HyyYrPIGgC&pg=PT192). Penguin UK, 6 nov. 2008 0141903414
94. ^ The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge University Press. 1991. ss. 128-129. "Agha
Muhammad Khan remained nine days in the vicinity of Tiflis. His victory proclaimed the
restoration of Iranian military power in the region formerly under Safavid domination."
95. ^ P.Sykes, A history of Persia, Vol. 2, p.293
96. ^ a b Fisher et al. 1991, s. 329.
97. ^ Alekseĭ I. Miller. Imperial Rule (https://books.google.nl/books?id=_8niIYSTqToC&pg=PA204)
19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/2
0200619173937/https://books.google.nl/books?id=_8niIYSTqToC&pg=PA204). Central
European University Press, 2004 9639241989 p 204
98. ^ Fisher et al. 1991, ss. 329-330.
99. ^ The Azerbaijani Turks (https://archive.org/details/azerbaijaniturks00alts). Stanford University:
Hoover Institution Press. 1992. s. 19 (https://archive.org/details/azerbaijaniturks00alts/page/n4
3).
100. ^ a b Tadeusz Swietochowski, Russia and Azerbaijan. A Borderland in Transition. New York:
Columbia University Press, 1995
101. ^ Gavin R.G. Hambly, in The Cambridge History of Iran, ed. William Bayne Fisher (Cambridge
University Press, 1991), pp. 145–146
102. ^ a b c d e The Azerbaijani Turks: Power and Identity Under Russian Rule (https://archive.org/de
tails/azerbaijaniturks00alts). Stanford, California: Hoover Institution Press. 1992. ss. 18 (https://
archive.org/details/azerbaijaniturks00alts/page/n42), 21. ISBN 0-8179-9182-4.
103. ^ Swietochowski, Tadeusz. Eastern Europe, Russia and Central Asia 2003 (https://books.googl
e.nl/books?id=EPP3ti4hysUC&pg=PA104) 21 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine
sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200621045501/https://books.google.nl/book
s?id=EPP3ti4hysUC&pg=PA104). Taylor and Francis, 2003. 1857431375 p 104
Hoover Institution Press. 1992. ss. 18 (https://archive.org/details/azerbaijaniturks00alts/page/n4
2)-19.
105. ^ King, Charles, The ghost of freedom, Page, Michael,, Tantor Media, ISBN 1541454960,
OCLC 975362899 (https://www.worldcat.org/oclc/975362899)


Hoover Institution Press. 1992. ss. 19 (https://archive.org/details/azerbaijaniturks00alts/page/n4
3)-20.
Hoover Institutional press. 1992. ss. 20 (https://archive.org/details/azerbaijaniturks00alts/page/n
44)-21.
108. ^ The Azerbaijani Turks: Power and Identity under Russian Rule (https://archive.org/details/azer
baijaniturks00alts). Stanford, CA: Hoover Institution Press. 1992. s. 23 (https://archive.org/detail
s/azerbaijaniturks00alts/page/n47). ISBN 0-8179-9181-6.
109. ^ Pan-Turkism: From Irrendentism to Cooperation by Jacob M. Landau P.55
110. ^ On the Religious Frontier: Tsarist Russia and Islam in the Caucasus by Firouzeh Mostashari
p. 144
111. ^ "Musavat Party (Azerbaijan)" (http://www.crwflags.com/fotw/flags/az%7Dmus.html). 22
Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20200622041744/h
ttps://www.crwflags.com/fotw/flags/az%7Dmus.html). Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
112. ^ Ethnic Nationalism and the Fall of Empires by Aviel Roshwald, page 100
113. ^ Disaster and Development: The politics of Humanitarian Aid by Neil Middleton and Phil
O'Keefe P. 132
114. ^ The Armenian-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications by Michael P. Croissant P. 14
115. ^ Ethno-territorial conflict and coexistence in the Caucasus, Central Asia and Fereydan:
academisch proefschrift. Amsterdam: Amsterdam University Press. 2014. s. 356. ISBN 978-
9048519286. "The region to the north of the river Araxes was not called Azerbaijan prior to
1918, unlike the region in northwestern Iran that has been called since so long ago."
116. ^ "Article about Azerbaijan first Republic in Muslim East" (https://web.archive.org/web/20170405
074441/http://azerbaijan.az/portal/History/Middle/middle_03_a.html). 5 Nisan 2017 tarihinde
kaynağından (http://azerbaijan.az/portal/History/Middle/middle_03_a.html) arşivlendi. Erişim
117. ^ Hugh Pope, Sons of the conquerors: the rise of the Turkic world, New York: The Overlook
Press, 2006, p. 116, 1-58567-804-X
118. ^ "Svante Cornell. "Undeclared War-The Nagorno-Karabakh Conflict Reconsidered", Journal of
South Asian and Middle Eastern Studies, vol. 20, no. 4, Fall 1997" (http://www.zerbaijan.com/az
eri/svante_cornell.html). 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.or
g/web/20201026120601/http://www.zerbaijan.com/azeri/svante_cornell.html). Erişim tarihi:
19 Haziran 2020.
119. ^ McGuinness (24 Nisan 2011). "Azerbaijan cracks down hard on protests" (https://www.bbc.co.
uk/news/world-europe-13136598). BBC News. 26 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi
(https://web.archive.org/web/20110426023218/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-131365
98). Erişim tarihi: 26 Nisan 2011.
120. ^ Schwirtz (4 Nisan 2011). "Opposition in Azerbaijan Vows to Step Up Protests" (https://www.nyt
imes.com/2011/04/05/world/asia/05azerbaijan.html). The New York Times. 9 Nisan 2011
tarihinde kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20110409220722/http://www.nyti
mes.com/2011/04/05/world/asia/05azerbaijan.html). Erişim tarihi: 24 Nisan 2011.
121. ^ Worship (24 Ekim 2011). "Azerbaijan elected to U.N. Security Council" (http://uk.reuters.com/
article/2011/10/24/uk-un-council-idUKTRE79N7Q220111024). Reuters. 3 Nisan 2015 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20150403141528/http://uk.reuters.com/arti
cle/2011/10/24/uk-un-council-idUKTRE79N7Q220111024). Erişim tarihi: 24 Ekim 2011.
122. ^ "Azerbaijan on UN council after Slovenia drops bid" (http://www.huffingtonpost.com/huff-wires/
20111024/un-un-security-council-elections/). Huffington Post. 4 Nisan 2015 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20150404030723/http://www.huffingtonpos
t.com/huff-wires/20111024/un-un-security-council-elections/). Erişim tarihi: 24 Ekim 2011.
Konuyla ilgili yayınlar

Altstadt, Audrey. Azerbaycan Türkleri: Rus Yönetiminde Güç ve Kimlik (Azerbaycan: Hoover
Institution Press, 1992).

Aşurbeyli, S. " Şirvanşahlar Tarihi " Elm 1983, 408 (Azeri'de)
de Waal, Thomas. Siyah Bahçe. NYU (2003). 0-8147-1945-7 ISBN 0-8147-1945-7
Goltz, Thomas. "Azerbaycan Günlüğü: Bir Petrol Zengin, Savaşın Yırttığı, Sovyet Sonrası
Cumhuriyette Bir Haydut Muhabirin Maceraları". ME Sharpe (1998). 0-7656-0244-X ISBN 0-
7656-0244-X
Gasimov, Zaur: Kafkasya (http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0159-2011081894), Çevrimiçi
Avrupa Tarihi, Mainz: Avrupa Tarihi Enstitüsü, 2011, alındı: 18 Kasım 2011.
Kalankatu, Moisey (Movses). Kafkas Arnavutlarının Tarihi. C. Dowsett. Londra oryantal serisi,
cilt 8, 1961 (Doğu ve Afrika Araştırmaları Okulu, Londra Üniversitesi)
Tabari, İbnü'l- Asir'de (Z. Bunyadov'dan trans), Bakü, Karaağaç, 1983?
Jamil Hasanlı. Soğuk Savaşın Şafağında: İran Azerbaycan'ında Sovyet-Amerikan Krizi, 1941–
1946, (Rowman ve Littlefield; 409 sayfa; 75 $). Bölgedeki Sovyet destekli bağımsızlık hareketini
tartışıyor ve 1945-46 krizinin, II. Dünya Savaşı'nın ittifakından sonra Sovyetler Birliği'ni ABD ve
İngiltere ile çatışmaya sokan ilk olay olduğunu savunuyor
Momen, M.Sii İslam'a Giriş, 1985, Yale Üniversitesi Yayınları 400 p
Shaffer, B. Sınırlar ve Kardeşler: İran ve Azerbaycan Kimliğinin Zorluğu (Cambridge: MIT
Press, 2002).
Swietochowski, Tadeusz. Rusya ve Azerbaycan: Geçişteki Borderland (New York: Columbia
University Press, 1995).
Van der Leew, Ch. Azerbaycan: Kimlik Arayışı: Kısa Bir Tarih (New York: St. Martin's Press,
2000).
Azerbaycan Tarihi I-III Cilt, 1960 Bakü (Rusça)
Dış bağlantılar
BBC Azerbaycan'ın yakın tarihi (http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/12357
40.stm) 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/
web/20080509040606/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/1235740.stm).
Bir Ülke Çalışması: Azerbaycan (http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/aztoc.html) 8 Kasım 2014 tarihinde
Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20141108212410/http://lcw
eb2.loc.gov/frd/cs/aztoc.html). ABD Kongre Kütüphanesi'nden Mart 1994 raporu
Azerbaycan Tarihi: Birincil Belgeler (http://eudocs.lib.byu.edu/index.php/History_of_Azerbaijan:
_Primary_Documents) 19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (http
s://web.archive.org/web/20200619213045/https://eudocs.lib.byu.edu/index.php/History_of_Azer
baijan:_Primary_Documents).
Hükümdarlar listesi (http://www.rulers.org/rula2.html#azerbaijan) 14 Aralık 2015 tarihinde
Wayback Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20151214180324/http://ww
w.rulers.org/rula2.html#azerbaijan). Rulers.org
Gasimov, Zaur: Kafkasya Analitik Özeti No. 8'de (http://www.laender-analysen.de/cad/pdf/Cauc
asusAnalyticalDigest08.pdf) 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi (http
s://web.archive.org/web/20201030093040/https://www.laender-analysen.de/cad/pdf/CaucasusA
nalyticalDigest08.pdf). "Azerbaycan'ın Tarihi Yazılarının Bir Asırlık Kısa Çizimi"
Küresel Azeri Ağı- Tarih bölümü (https://web.archive.org/web/20080413163305/http://azeris.co
m/history/index.htm)
1813-2007 yılları arasında kaybedilen Azeri toprakları (http://www.tarix.az#) 1 Kasım 2020
http://www.tarix.az/).
Hasanali Delili, Cenubi Azerbaycan Hanlıkları, Bakü 1979.
[1] (https://www.youtube.com/watch?v=b1EgnZi5ZY4) 13 Temmuz 2019 tarihinde Wayback
Machine sitesinde arşivlendi (https://web.archive.org/web/20190713082921/https://www.youtub
e.com/watch?v=b1EgnZi5ZY4). Azerbaycan Tarihi. Bölüm 1. (Rusça)

[2] (https://www.youtube.com/watch?v=64LjjTkgg88) 27 Haziran 2020 tarihinde Wayback

e.com/watch?v=64LjjTkgg88). Azerbaycan Tarihi. Bölüm 2. (Rusça)
[3] (https://www.youtube.com/watch?v=vQUiWZo65aI) 13 Temmuz 2019 tarihinde Wayback
e.com/watch?v=vQUiWZo65aI). Azerbaycan Tarihi. Bölüm 3. (Rusça)
Azerbaycan konuları [Genişlet]

g · t · d (https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Azerbaycan_konular%C4%B1&action=edit)
g · t · d (https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Asya_tarihi&action=edit) [Genişlet]
Asya tarihi
g · t · d (https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Avrupa_konusu&action=edit) [Genişlet]
Avrupa tarihi
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azerbaycan_tarihi&oldid=29682221" sayfasından alınmıştır

Azerbaycan Tarihi - Vikipedi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Azerbaycan Tarihi - Vikipedi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

5/17/23, 3:22 PM Azerbaycan tarihi - Vikipedi

Antik Çağlar [Genişlet]

Orta Çağ [Genişlet]

Yeni Çağ [Genişlet]

20. Yüzyıl [Genişlet]

Diğer Konular [Genişlet]

Azerbaycan'ın 11. yüzyılda Büyük Selçuklu İmparatorluğu'na katılması, Azerbaycan halkının

Paleolitik (Yontma Taş Devri)

Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Füzuli Rayonu topraklarında kalan Azıh Mağarası Avrasya

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 2/33

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 3/33

Eneolitik yerleşim ortaya çıkarılmıştır ve karbon tarihleme yöntemiyle bu döneme tarihlenen

Bronz'dan (Tunç) Demir Çağı'na

Kafkas Albanlarının Azerbaycan'ın en eski sakinleri olduğuna

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 4/33

Ahameniş ve Seleukos hakimiyeti

Med İmparatorluğu'nun yıkılışının ardından

Bu imparatorluk 250 yıldan uzun süre varlığını

Manna Devleti (İlk Azerbaycan Devleti)

Kafkasya Albanyası, Partlar ve Sasani fethi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 5/33

Albanya Krallığı, geniş imparatorluk devletleri bölgesinde

Ermenistan'ın Bizans ve Persler arasında M. S. 387'de bölünmesinden sonra Albanyalı krallar,

Bugünkü Azerbaycan ve Dağıstan'ın tamamı ile Ermenistan, Gürcistan, İran, Çeçenistan

Müslüman Araplar, Kafkasya bölgesinde ilerlerken Sasanileri ve

Selçuklular ve halef devletleri

Azerbaycan tarihinin Selçuklu dönemi, modern Azerbaycan Türklerinin etno-dilsel milliyetini

Abbasi Halifeliği'nin gerileme döneminde, Azerbaycan toprakları,

Selçuklular, 12. yüzyılın sonuna kadar tüm İran ve Azerbaycan'ı

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 7/33

Moğollar ve İlhanlılar hakimiyeti

Moğol yönetiminin sonu ve Kara Koyunlu-Ak Koyunlu rekabeti

Timur (Emir Timur) 1380'lerde yıkıcı bir Azerbaycan işgali başlattı ve

Timur'un 1405'teki ölümünün ardından dördüncü oğlu Şahruh

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 8/33

Şirvanşah devletinin rolü Azerbaycan'ın ulusal gelişiminde

Şirvanşah I. Halilullah ve Faruk Yaşar hanedan tarihinde son

Azerbaycan 15. yüzyıla Arap kökenli Şirvanşahların

Azerbaycan toprakları 16. ve 17. yüzyıllarda sürekli olarak

Safeviler ve Şii İslam'ın yükselişi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 9/33

Safevi hükümdarları kendilerinin Muhammed'in kızı Fatıma ve

I. İsmail tarafından yönetilen Safeviler Kafkasya'yı, Anadolu

18. ve 19. yüzyılın Azerbaycan hanlıkları ve İran'ın Rusya

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 10/33

Safevi İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra, Türkmen

Nadir Şah'ın 1747'deki ölümünden sonra Afşar Hanedanı

Ağa Muhammed Şah, son Zend kralının ölümüyle başlayan iç

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 11/33

zorundaydı.[90] Bu nedenle Ağa Muhammed Şah'ın Kafkasya'da

Profesör Tadeusz Swietochowski'ye göre:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 12/33

Savaş sahnesi minyatürü, Şeki

Kısa ve başarılı 1812 Rus seferi, ertesi yıl 12 Ekim'de imzalanan

Svante Cornell'e göre:

Bölgedeki yöneticiler Aras'ın ötesindeki bir hükümdarlığı etkileme

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 13/33

Bu rastgele iddiaların etkinliği, belirli bir şahın iradesini hissettirme

İran yönetiminden Rus yönetimine

Rus yenilgisinin ardından Kaçar Hanedanı, 1813'te Dağıstan, Gürcistan ve Azerbaycan

https://tr.wikipedia.org/wiki/Azerbaycan_tarihi#:~:text=Şah I.,Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı. 14/33

1828 sonrası yönetim

1813'te imzalanan Gülistan Antlaşması'ndan sonra, Bakü