Matematikë e Aplikuar

Programi i studimit: Bachelor Informatikë

Viti 2, Semestri I+II
Lektorë: Eva Noka, Markela Muça, Klodiana Bani
Përgjegjës i lëndës: Eva Noka
eva.jani@fshn.edu.al; eva.noka@unitir.edu.al

Viti akademik 2023-2024

10/13/23 10:09 AM Grafe/ E.Noka 1

 Informacion mbi lëndën
Semestri I Semestri II: Total
Matematikë e
Aplikuar: Grafe dhe Rrjeta: Probabilitet, Statistikë: 11 kredite
6 kredite 5 kredite (të pandashme)
Aktiviteti Leksione: Seminare: Leksione: Seminare:
mësimor javor: 2 orë 2 orë 2 orë 2 orë
Testim javën e fundit të Sem.1: Provim në sesionin e Verës:
Vlerësimi: 100 (pikë)
(55 pikë) (45 pikë)
Grafet dhe Rrjetat: Paraqiten njohuritë bazë mbi grafet, konceptet dhe
algoritmet e zgjidhjes së problemeve klasike të teorisë së grafeve. Trajtohen me
hollësi grafet Euleriane dhe ciklet Hamiltoniane, lidhshmëria, paraqitja e
Koncepte grafeve, pemët dhe shkurret, të pavarurat, çiftëzimet dhe mbulimi, ngjyrimi i
Themelore kulmeve, grafet planare dhe algoritme për zgjidhjen e problemeve në rrjeta si:
(Grafet dhe rrugët më të shkurtra, pema përfshirëse minimum, rrjedha maksimum/prerja
Rjetat): minimum. Paraqiten gjithashtu edhe një sërë aplikimesh, ku grafet dhe rrjetat
shfrytëzohen si modele të vlefshme për përshkrimin dhe zgjidhjen e
problemeve praktike.
10/13/23 10:09 AM Informatikë 2, GRAFET dhe RRJETAT / E.Noka 2
 Informacion mbi lëndën

Qëllimi është që studenti të marrë njohuritë bazë të teorisë së grafeve, të

Objektivat
njohë grafet si modele matematike për zgjidhjen e shumë problemeve reale,
(Grafet dhe
të njihet me algoritmet e zgjidhjes së problemeve që formulohen mbi grafet e
Rjetat):
rrjetat dhe aplikimet e tyre.
Në përfundim të lëndës studenti aftësohet në:
Aftësitë me të cilat • njohjen dhe përdorimin korrekt të terminologjisë dhe koncepteve të
pajiset studenti teorisë së grafeve;
(Grafet dhe • përshkrimin dhe zbatimin e disa algoritmeve bazë mbi grafet dhe rrjetat;
Rjetat): • shfrytëzimin e grafeve si një mjet matematik për modelimin e
problemeve reale dhe zgjidhjen e tyre.
Literatura Bazë - Kedhi V., Grafet dhe Rrjedhat në Rrjeta, shblu, 2000.
(Grafet dhe - Noka E., Leksione të shkruara
Rjetat):

10/13/23 10:09 AM Informatikë 2, GRAFE / E.Noka 3

 Informacion mbi lëndën
Introduction to Algorithms
GRAPH THEORY Sanjoy Dasgupta
Douglas B. West Christos Papadimitriu
https://www.pdfdrive.com/ Umesh Vazirani
introduction-to-graph-theory- https://www.pdfdrive.com/algorith
2nd-editionwith-solution-manual ms-e187627609.html
-e161351324.html

Literaturë e
rekomanduar:
Introduction to Network Flows
ALGORITHMS Theory, Algorithms, and
Thomas H. Cormen Applications
Charlies E. Leiserson Ravindra K. Ahuja, Thomas L.
Ronald R. Rivest Magnanti, James B. Orlin
Clifford Stein https://www.pdfdrive.com/network-
https://www.pdfdrive.com/introduction-to flows-theory-algorithms-and-
-algorithms-third-edition-e42987274.html applications-e186744384.html

10/13/23 10:09 AM Grafe/ E.Noka 4

 Grafet - Koncepte Bazë

• Grafi, model matematik

• Pak histori…
• Grafi, model matematik i rrjetave komplekse
• Përkufizimi i grafit
• Incidenca dhe Përkatësia
• Fqinjësia
• Rendi dhe Përmasa
• Shtrirje të konceptit të grafit
 Grafi – model matematik
Rreth viteve 1700, në Königsberg, një qytet i Prusisë Lindore, mes banorëve kishte lindur
një problem zbavitës:
A është e mundur që një banor të shëtisë në qytet duke kaluar një herë dhe vetëm një herë në
secilën prej urave të qytetit dhe të kthehet sërish në shtëpi?

Leonard Euler 1736

B D

7 urat e Königsbergut
C
 Grafi – model matematik
Ngjyrosja e hartave 1850
1 5 11 15
5 11
1
15 12
10 12 10
4 6 4
6
2 9
13 14
7
3 8
2 9
5 11 13
1
15 7
4 6 12
3 8 14
2 9
13 14
7
3 8
 Grafi – model matematik
Sir William Rowan Hamilton 1857

Cikli Hamiltonian

“dodekahedroni i udhëtarit”
Grafi – model matematik
 Problemi i Agjentit Tregtar

13509 qytete
 H
Acidi Citrik

C! H" O# O O H
O C O
H H

H C C C
O C C O

O
H H

H
Rrjeti i metrosë në Londër
Tirana
400 milionë përdorues aktivë
§ Forcat e ushtrisë amerikane printuan letra bixhozi, 55 copë, ku secila mbante foton e
zyrtarëve më të kërkuar irakenë.
§ Deri në 1 Maj 2003, 15 prej tyre u kapën dhe deri në fund të muajit u burgosën edhe 12 të
tjerë.
§ Asi Maç, pra, Sadam Hysein ishte ende i lirë.
§ Brian Reed iu caktua detyra të zbulonte lidhjet midis çdo zyrtari të vrarë ose të kapur.
§ Ai nisi të ndërtonte diagramën me rrjetin më të ngushtë të njerëzve të besuar të Sadamit.
§ Nuk u bazua në dokumentet qeveritare, por nga informacione në rrugë operative dhe një
album fotografik i familjes.
§ U vu re se shumë lidhje të çonin tek dy
persona:
Ibrahim Rudman dhe Ibrahim Mohammed

Ishin ndër bodyguard-ët e radhës së dytë.

§ Rudman u arrit të kapej, por vdiq brenda
pak orëve nga një atak kardiak.
§ U vazhdua me ndjekjen e lidhjeve sociale të
Mohammed.
§ Më në fund, nëpërmjet lëvizjeve të
Mohammed, u zbulua një fermë pranë
lumit Tigris ku fshihej Sadam Hysein.
Pjesë e rrjetit të llogarive në Twitter të anëtarëve të ISIS
Rrjeti i bashkëpunimeve të universiteteve
Sistemi
nervor

Vetëm truri
ka 10-100
miliardë
neurone
 Grafi – model matematik i rrjetave
Interneti Rrjet metabolik Rrjet i thirrjeve mobile
 Grafi – model matema<k
Grafi ështe modeli matematik që shërben për paraqitjen e ekzistencës ose jo të lidhjeve midis
objekteve të caktuara.
Një graf përcaktohet nga një bashkësi elementësh (kulmet) dhe një bashkësi çiftesh të kulmeve
(brinjët) që përfaqësojnë lidhjet midis tyre.
Rrjet kompjuterik Rrjet rrugor Rrjet social

Secili nga rrjetet e mësipërme ka të njëjtin model matematik. Në një graf, nuk ka
rëndësi çfarë natyre kanë kulmet dhe marrëdhënia midis tyre.
Paraqitja tipike e një grafi kryhet nëpërmjet vizatimit të tij, ku:
Çdo kulm paraqitet me një pikë (rreth). Kulmet mund të emërtohen ose jo.
Çdo brinjë paraqitet me një vijë, e cila bashkon çiftin e kulmeve që e përcakton atë.
Brinjët mund të emërtohen ose jo.
 Përkufizimi i Grafit
! - një bashkësi çfarëdo.
" ! = $, & $, & ∈ !, $ ≠ &}
bashkësia e të gjitha nënbashkësive 2-elementëshe të !.

Përkufizim 1.1. Graf quhet çifti ! = ($, &), ku & ⊆ & $ . G

$ quhet bashkësia e kulmeve;
z u
& quhet bashkësia e brinjëve.

Emërtimet e kulmeve dhe brinjëve: x

Kulmet emërtohen me shkronja ose numra
c v
1, 2, … , -.
Brinjët emërtohen me shkronja (., / etj.) ose
me çiftin e kulmeve që e përcakton atë. Grafi ! = ($, &) në figurë ka:
a
Një brinjë . = $, & , shënohet shkurt $&. $ = {*, +, ,, -, ., /}
Brinja $& është e njëjtë me &$.
& = {*+, */, +/, +-, ,-, -., ./}
 Incidenca dhe Përkatësia
Për një brinjë 0 = 12, kulmet 1 dhe 2 quhen skaje të brinjës 0, ndërsa kulmi 1 (ose 2) thuhet se
është incident me brinjën 0.
Thuhet, gjithashtu, edhe se brinja 0 është incidente me kulmin 1 (ose 2).
Në grafin 3 në figurë:
Brinja 4 është me skaje 5, 6. Brinja 7 është me skaje 8, 2.
G
Kulmi 8 është incident me brinjën 4, por edhe me brinjën 7. z u
Brinja 7 është incidente me kulmin 2.
x g e
f
Përkatësia: c v
Kur një kulm (brinjë) i përket ose jo një grafi, përdoren të njëjtat
simbole si për bashkësitë.
Për shembull, në grafin 3 në figurë: a
5 ∈ !, 9 ∉ !, ; ∈ ", <& ∈ ", ℎ ∉ ", 6> ∉ " etj.
 Fqinjësia
Fqinjësia
Dy kulme 1, 2 thuhet se janë fqinjë, në qoftë se janë skaje të një
brinje, përndryshe janë jo fqinjë.
Dy brinjë 0, 7 janë fqinje, në qoftë se kanë një skaj të përbashkët,
G
përndryshe janë jo fqinjë.
z u
Në grafin 3 në figurë:
x g e
Kulmet ?, @ janë fqinjë, sepse ?@ ∈ A,
f
kulmet 8, 1 janë jo fqinjë, sepse 81 ∉ A. c v
Brinja 7 është fqinje me brinjën 4, sepse kanë skaj të përbashkët
kulmin 8.
Brinjët 7 dhe 0 janë fqinje në 2. a
Brinjët 4 dhe 0 nuk janë fqinjë, sepse nuk kanë skaj të përbashkët.
?@ është fqinje me @1 dhe jo fqinje me B2.
 Rendi dhe Përmasa
Në një graf C = (!, "):
! = - quhet rend i grafit C, " = F quhet përmasë e grafit C.

Në grafin 3 në figurë:
Numri G i kulmeve është 6 dhe numri H i brinjëve është 7. G
Pra, grafi 3 ka rend 6 dhe përmasë 7. z u

Një graf që nuk ka asnjë kulm (rrjedhimisht asnjë brinjë) quhet x g e

graf bosh (∅, ∅) e shënohet thjesht ∅. f
c v
Grafet e rendit 0 ose 1 (një kulm i vetëm) janë grafe triviale.
a
Në qoftë se një graf ka rend të fundëm, atëherë quhet graf i
fundëm; në të kundërt, quhet graf i pafundëm.
 Shtrirje të konceptit të grafit
Grafi i dhënë sipas përkufizimit 1.1. quhet ndryshe graf i thjeshtë.
Jo çdo situatë reale mund të modelohet si një graf i thjeshtë.

Shembull: Në problemin e urave
të Königsbergut kemi brinjë
paralele (të shumëfishta), pra, që
kanë skaje të njëjtin çift kulmesh.
A
B D në figurë: J . = <6;
Ka raste kur kemi brinjë me skaje në të njëjtin kulm, e
që quhet lak.
Multigrafi është një shtrirje e konceptit të grafit, në
të cilin ka brinjë të shumëfishta dhe/ose laqe.
Paraqitet me treshen C = (!, ", J), ku:
" = .! , ." , .# , … , .$ , J: " → " ! ∪ && & ∈ !}.
Për shembull, në multigrafin
!

J ." = J .# = <O;
C J .% = J .& = J .' = O6;
J .( = 66.
 Shtrirje të konceptit të grafit
Marrëdhënia në çift e elementeve nuk është e dyanshme, por e orientuar nga një element në një tjetër.

2
Digraf

1 5 4 3 1 2
6
7
8
9 9 8 7 6 5 4 3

15
14
13
12
11 10 11 12 13 14 15
10
 Shtrirje të konceptit të grafit
Digrafi (graf i orientuar) shënohet P = Q, R , ku R përcaktohet nga çifte të renditura kulmesh që
quhen harqe.
Një hark i orientuar nga 1 në 2, shënohet (1, 2), ku:
1 - kulmi i fillimit të harkut, 2 - kulm i mbarimit të harkut.
Në një digraf mund të jenë të pranishëm të dy harqet e kundërt (1, 2), (2, 1) dhe 1, 2 ≠ (2, 1).
Paraqitja e harqeve bëhet duke shtuar një shigjetë drejt kulmit të mbarimit si në figurë.
Për një kulm ?, përdoren shënimet:
R(?) - bashkësia e harqeve dalës nga > (që kanë fillimin në >)
S(?) - bashkësia e harqeve hyrës në > (që kanë mbarimin në >) D
B ? - bashkësia e kulmeve të mbarimit të harqeve dalës nga >. 2 3
T ? - bashkësia e kulmeve të fillimit të harqeve hyrës në >.
1
Në digrafin P në figurë:
R U = U, V ; U, W ; (U, X) ; B U = V, W, X 4 5
S U = V, U ; Y, U ; T U = V, Y